43.2.2 Jé e ainda
Consideramos déiticos temporais, ao lado de ora e
enton, 0 par
ja (71) : ainda (69)
Paralelamente a ora substituto de neste momento
e de enton, noutro momento, podemos, aproximativa-
mente, considerar a existéncia de ja‘ e ja*, substitutos,
respectivamente, de antes deste momento e de a partir
deste momento; equivale ainda a antes e para além
deste momento.
Para uma interpretacdo semAntica desses temporais,
poderiamos utilizar os tracos: punctual, que se opde a
continuo; presente, que se opde a ndo-presente (quer
passado, quer futuro); prospectivo, que se volta para
o futuro, vindo do presente se opde ao ndo-prospectivo
e perfectivo, que se opde a imperfectivo, néo-acabado.
‘temporais
tragos
PUNCTUAL
PRESENTE,
PROSPECTIVO
PERFECTIVO
Jé equivale ao sintagma nominal «antes deste
momento» e se compatibiliza com verbos no passado
que indicam um facto ja acabado, realizado, perfectivo
portanto.
1.1.8 Acaeceu, padre, ja algia cousa nova por
que choras mais que sooes?
261p>
a
-f204 on ONL
~ =" wLIBULI9}9 A BIMOJVUY eP Nas] op seaneoM
1.11.6
1.16.3
1.16.4
E pois que ardera ja hia peca da cidade
e nengiii non se ousava a poer ante 0 fogo,
tomaron o santo bispo Marcelino...
s+. de que ja suso falamos
«de que ja suso falei.
1.28.33 E el tan toste enviou polos menihos, que
ja fezera ir deante
1.29.23 E pero non he pera creer que 0 b66 logar
214
2.2.12
2.353
2.5.12
2.8.12
2.12.3
@ que o ja levaron que o perdesse.
Desprecou o mundo que estava con toda sa
frol, ben come se fosse ja seco.
Ca, pois ele ja vencera as tentacdes dos
pecados, dereito era que Deus 0 fezesse
meestre das vertudes.
—Rogo-te que me respondas se devera
leixar os frades que ja hiia vez en sa enco-
menda recebera.
E eles foron a cima do monte e acharon
ja suar o penedo
E quando véo a hora de comer, el seendo
ja aa mesa, véo hii corvo dia mata...
E tal custume guardado por regra muito
ja avia, acaeceu hia dia ...
Jd equivale ao sintagma nominal a partir deste
momento e
se compatibiliza com verbos que indicam
um facto nao acabado, imperfectivo portanto:
1.4.25
1.12.12
1.16.6
1.17.16
262
E ja podes entender, Pedro, quanto val a
homildade pera fazer vertudes e miragres.
Ja ora, Pedro, entendes de que santidade
foi aqueste homen.
Acaeceu hiia noite, quando ja Deus queria
galardoar o santo Anastasio os trabalhos
que por el en este mundo sofrera...
E pois entendeu que os pobres avian ja sa
parte, mandou ao meniho que se partisse
do logar e sairon...1.25.2 Chegando-se ja a noite, tomou semelhanca
daa romeu.
1.29.23... per razon do ofizio en que soon e era ja
mui tardi, non pudi ouvir os feitos do santo
bispo Fortunado.
1.31.8 _ E pois acabou e se viinha ja pera o enfermo,
sairon contra ele
2.1.47 E, querendo ja Deus poderoso que Romaao
folgasse de seu trabalho ...
2.2.16 —Ja entendo, padre, sequer pouquetiho
que testemGio deve aver.
2.2.23 EE, porque de cincoenta anos adeante vai ja
homen folgando e assessegando ... porque
a caentura maa da carne vai ja menguando
Ja ocorre duas vezes em frases negativas:
1.1.5 Todos aqueles confortos que soia a aver
quando era monge, de que ora ja non ei
nemigalha (ja non ei=ja nao tenho ou nao
tenho mais)...
1.31.8 — Padre, porque tardasti, non queiras jd
cansar.
No exemplo seguinte ocorre o jd prospectivo (jd 2) e
0 nao-prospectivo (jd 1):
1.31.7-8 E pois acabou e se vinha ja (2) pera o
enfermo, sairon contra ele os mandadeiros
que primeiramente veeron e disseron-lhi:
— Padre, porque tardasti non queiras ja (2)
cansar, ca o enfermo a que ias ja (1)
morto he (**).
(8) Ja ocorre associado a quanto e que funcionando como
quantificadores (cf. Quantificadores 3.2.1.6), por exemplo:
263- = on BLABUL9}9 A BIMTOPEUY IP MISMIN TE ©”
Ainda pode ser considerado como equivalente a antes
e para além deste momento, uma vez que se reporta a
algo que se situa antes do momento do enunciado e que
continua para além desse momento. Ainda e ja * se repor-
tam ao futuro embora de maneiras diversas, Enquanto
ja* expressa um tempo a partir do presente, ainda indica
© passado e ultrapassa o presente. A passagem seguinte
marca bem a distincdo semantica entre esses dois tem-
porais:
1.8.10 Eu vim aqui pera comer e ainda non abri
mha boca pera louvar Deus e ja aquele ven
con sa bogia.
‘A passagem seguinte marca o caracter néo-punctual,
continuativo de ainda em oposigao ao caracter punctual
de ora;
1.29.3 O velho que mi contou aquesto que ora dito
he, queria ainda contar outras cousas.
O reportar-se ao passado e indicar algo nao-acabado
no presente, continuando, portanto, para o futuro, per-
mite a compatibilizagao desse temporal em construgdes
com o verbo no presente e no passado, a depender do
enfoque temporal dado ao facto narrado:
1.2.15 E porque non achou logar en que se rete-
vesse estd ainda en si.
1.2.35 Homen religioso que ainda vivo he.
14.27 Mais rogo-te se sabes ainda algiia cousa
deste santo homen.
1.8.42 Reteve o mandadeiro do papa no moesteiro ja quan-
tos dias.
1.156 Mais porque nas oliveiras do mosteiro aparecian
ja que pouquetihas olivas.
2641.13.4
1.5.3
1.31.24
1.28.3
1.17.6
1.5.69
1.17.20
1.24.12
1.25.7
1.29.3
...e@ cada hii deles ainda he vivo.
Ben sei eu ainda algtia cousa deste santo
homen.
Eu cuido, Pedro, que muitos taaes ha ainda
no mundo.
Non me devo calar diia cousa que aprendi
dos miragres deste santo bispo Fortunado
non ha ainda 12 dias.
Acrecentou ainda outra pobreza e outra
coita maior.
Como iria alé haiti homen que novamente
veera ao moesteiro e cuja vida ainda os
monges non provaron?
En aquesto que Jhi mandava fazer ainda
seguia o enxemplo de Nosso Senhor.
...@ vergonha dos homens venceu a ver-
gonha de Deus e foi en outro dia aa consa-
gracon do santo martir, a que prometera
a ir, ainda con sa consciencia, por non caer
na vergonha do mundo, e en esto pecava
ainda mortalmente.
E pois ouvio o queixume que o romeu fazia
do bispo, e ainda, pera seer onde mais certo,
pregunt6-o e convidé-o pera sa pousada.
O velho que mi contou aquesto que ora dito
he, queria ainda contar outras cousas.
Ainda ocorre muito frequentemente no corpus nao
como temporal mas com o valor semantico de além disso,
funcionando como um anaforico que remete ao ja antes
narrado e dé seguimento 4 narrativa, por exemplo:
1.6.2
1.12.3
1.13.2
265
Contou ainda San Gregorio que... (cf. tam-
bém 1.8.2, 1.9.9., 1.10.2 ete.).
Deve ainda saber, don Pedro, que...
E disse ainda que...ene caGruy Op ONL
-ov ot BLIGE”
4.3.2.3 Entramente.
Documentado apenas duas vezes no corpus ocorre
entramente que pode ser considerado um substituto
temporal de um sintagma do tipo entre este momento
(presente) e aquele momento (futuro). Pode ser incluido
no conjunto dos déiticos temporais, mas com um rendi-
mento funcional minimo em confronto com os outros
déiticos j4 que ocorre apenas duas vezes em relacdo as
numerosas ocorréncias de ora, enton, jd e ainda:
2.14.3 —Conven, Pedro, que te cales entramente se
moores cousas quiseres ouvir deste santo
homen ca ouvisti ata aqui.
2.38.29 — Quedemos ja hii pouquetiho de falar se
quisermos contar os miragres que os outros
padres fezeron. E entramente cobraremos
nossa forga pera contar depois mais atre-
vudamente os béés que dos outros santos
quisermos dizer.
& de notar que no corpus nao ocorre entretanto e
entrementes que podem ser considerados equivalentes
actuais de entramente (?*).
4.3.3 Ontem, hoje, cras.
O conjunto de temporais que se organiza nao a
partir de um momento especifico no tempo, mas a partir
da nog&o temporal de «espago de 24 horas» ou seja 0
«tempo de um dia» esta expresso por (*°):
oonte (5) ~ oonten (1) : hoje (10) ~ hoge (1) : cras (2)
(2°) No corpus nunca ocorre entre que é a base de entra-
mente, entretanto e entrementes, mas sempre antre.
(#°) Esses temporais foram levantados nos Quatro Livros
dos Didlogos.
266|
que equivalem aos sintagmas: neste dia (hoje < lat.
hodie), no dia anterior (oonte < lat. a(d) nocte), no dia
seguinte (cras < lat. cras). Nao ocorre nem uma vez
amanha (