CHNG I: CAC KHAI NIEM C BAN

1-a vat ly ngh!"n #$% g!&ng 'h(an:

*a vat ly nghien cu gieng khoan la mot
lnh vc cua nganh a vat ly, bao gom
nh!ng "h#ng "ha" vat ly, $ %ung e&
nghien cu lat ca't a chat ma gieng
khoan i (ua t o co the& "hat hien va
anh gia t)! l#ng khoang $an, thu tha"
nh!ng thong tin ve vung mo khai thac va
t)ang thai gieng khoan*
*+ien nay co )at nhieu "h#ng "ha" a vat
ly khac nhau, theo ban chat ta co the& chia
)a thanh nh!ng nhom nh $au,
-.h#ng "ha" ien t)#ng -.h#ng "ha" c#
ly
-.h#ng "ha" "hong /a -.h#ng "ha" t
t)#ng
-.h#ng "ha" $ong $ieu am -.h#ng "ha"
chu" anh
-.h#ng "ha" nhiet -.h#ng "ha" a
hoa
)* +H,*E-+ .E/ 0A .A+ )*
NGHIE1N C,
GIE-NG KH2AN
*0an chat cua nh!ng "h#ng "ha" t)en la
o %oc theo thanh gieng khoan e& ghi mot
vai thong $o, nh!ng thong $o nay a1c
t)ng cho mot hay vai t2nh chat vat ly cua
at a ma gieng a! i (ua*
3-( 4(5ng:67(4(8ty9
*at a #c h3nh thanh t 4 "ha, "ha )a'n,
"ha long va "ha kh2* 5ot "han the& t2ch cua
at a #c cau thanh t "ha )a'n, khong
gian "han con lai #c la" ay b#i nh!ng
"ha khac 6"ha long , "ha kh27*
*8he& t2ch 9) cua at a khong thuoc "ha
)a'n # t)ang thai kho /ac nh, the& t2ch o
#c goi la the& t2ch )o:ng*
*8he& t2ch )o:ng #c cau thanh t nh!ng
"han khong gian khac nhau goi la lo&
ho&ng*;ac lo& ho&ng co nguon goc, h3nh
%ang, k2ch th#c va moi lien he gi!a
chung khac nhau*
*8y $o gi!a the& t2ch khong gian )o:ng 9) va
the& t2ch cua at a 9 #c goi la o
)o:ng, ky hieu la .
: .4;.<<
*o )o:ng at a "hu thuoc vao nhieu yeu
to khac nhau nh,
-;au t)uc, #ng k2nh hat
-;ac hoat ong th $inh %ie:n )a t)ong
at a
-+oat ong kien tao
-<" $uat nen len t)en at a=
*.han loai o )o:ng
a/Theo nguon goc hnh thanh
o rong nguyen sinh(primary porosity):>uat
hien khi at a #c h3nh thanh va b thay
o&i ve o l#n, h3nh %ang %o (ua t)3nh nen
e" cua cac l#" at a ben t)en, (ua
t)3nh /i ma?ng hoa va $ bien chat cua at
a*
o rong th sinh(secondary porosity),;ac
hang hoc, khe nt t)ong at a #c tao
thanh %o (ua t)3nh hoa tan, "hong hoa, tinh
the& hoa, ket tinh, olomit hoa a voi, (ua
t)3nh kien tao va hoa $inh*
b/Theo moi lien he thuy ong lc gia
cac lo hong :
o rong m(opend porosity): @a o )o:ng
cua cac lo& ho&ng co moi lien thong v#i
nhau*
o rong kn(closed porosity): @a o )o:ng cua
cac lo& ho&ng khong co moi lien thong
v#i nhau*
o rong chung(total porosity):@a to&ng cua
o )o:ng k2n va o )o:ng m#
o rong hieu dung(e!ecti"e porosity):@a the&
t2ch l#n nhat cua lo& ho&ng cha n#c, %au,
kh2 ma # o n#c %au, kh2 naAm # t)ang
thai t %o*
=-( tha&>67!4>!a?lty7
Bha na?ng cua at a t)ong t nhien t)uyen
%a:n chat long, kh2 hoa1c ho:n h#" chat long
va kh2 i (ua no %#i tac %ung cua g)a%ient
a" $uat "Cl #c goi la t2nh chat tham cua
at a*
Dia $ co mot l#ng E chat long, kh2 hoa1c
ho:n h#" chat long va kh2 i (ua at a, co
tiet %ien F, %#i tac %ung g)a%ient a"
$uat "Cl, chat i (ua co o nh#t la .
8a co,
7 @ A
B: Ka -----------
@ l
Ba - #c goi la he $o o tham, co #n v
la G 6Ga)cy7
v#i E 6ccC$ec7, " 6atm7, l 6cm7, F 6cmH7
o tha#m tuyet $o#i(a%solute permea%ility):@a
o tham khi kh2 kho hoa1c chat long mot
thanh "han i (ua at a*
o tha#m pha cua kh& da'u& nc:Bhi ho:n
h#"6kh2-%au, kh2-n#c, %au-n#c hoa1c kh2-
%au-n#c7 i (ua at a, o tham o #c
cho tng loai kh2, %au, n#c )ieng biet #c
goi la o tham "ha cua kh2, %au, n#c*
o tha#m tng $o#i cua kh& da'u& nc:@a
ty $o gi!a o tham "ha cua kh2, %au, n#c
v#i o tham tuyet oi*
Bt6kh27IB6kh27CBa, Bt6%au7IB6%au7CBa
Bt6n#c7IB6ncCBa7
C;( 8!t <a&t <a t4aD> tE#h6.8hal!7,
*@a ban chat cua at a khi cha cac hat
co #ng k2nh nho h#n J*JK mm, co khi nho
h#n J*JJKmm hoa1c J*JJHmm va J*JJLmm* ;ac
hat co k2ch th#c be $e! anh h#ng a1c
biet en t2nh chat cua at a t)am t2ch*
*;ac hat $et la nh!ng khoang vat $et
thuoc nhom kaolinite, montmo)illonite, illite co
#ng k2nh thong th#ng nho h#n
J*JJLmm,manh vun thach anh, Men$"at,
khoang vat na1ng, ca)bonate, "i)ite va cac
loai khoang vat khac*
F;Mat <( <a&t <a6G!n8ty7,
Bhoi l#ng at a /ac nh t)en mot #n
v the& t2ch, gia t) o #c goi la mat o,
ky hieu la , #n v la gCcm4*
H;Ma5% <a&t <a6#(4! 8a>7l!7, co 4 loai
5a:u vun6cutting co)e7,8hu #c t)ong (ua t)3nh
khoan*
5a:u $#n6$i%eNall co)e7,@ay %oc theo thanh
gieng khoan*
5a:u khoi,@ay theo gieng khoan*
I;J%ng G#h 'h(an6G4llng >%G9: co H loai
Gung %ch khoan goc %au6oil ba$e mu%7
Gung %ch khoan goc n#c6Nate) ba$e mu%7,
bao gom ho:n h#" $et n#c va vai loai h#"
chat khac*
*9ai t)o cua %ung %ch khoan,-Di! can baAng
a" $uat gi!a cot %ung %ch khoan va a"
$uat vOa* @am nguoi choang khoan=*
K;G!&ng 'h(an vaL t4aMng tha g!&ng
'h(an 'h 8$N G%Mng G%ng G#h 'h(an g(&#
n$O#
*Dieng khoan la oi t#ng nghien cu cua
a vat ly gieng khoan, gieng khoan co the&
khoan thaPng ng hoa1c khoan nghieng tuy
theo muc 2ch va oi t#ng a chat nghien
cu*
*Go a" $uat cua cot %ung %ch gieng khoan
l#n h#n a" $uat vOa nen n#c cua %ung
%ch khoan ngam vao t)ong at a co o
tham tot 6cat, a voi7,n#c %ung %ch
khoan a&y toan bo chat lu t)ong vOa va
chiem cho& hoan toan tao thanh i
ngam hoan toanP 0en canh cua #i
ngam hoan toan la i chuyen tie #c
tao thanh mot "han %o n#c cua %ung %ch
khoan ngam t #i ngam hoan toan va
mot "han cua chat lu t)ong vOa, "han con
lai cua vOa khong b n#c cua %ung %ch
khoan /am nha" goi la <O ng%y!"nP
*8)ong (ua t)3nh ngam, n#c cua %ung %ch
khoan vao t)ong vOa, $et cua %ung %ch
khoan b gi! lai # thanh gieng khoan tao
thanh mot l#" bun $et 6mu% cake7, v3 vay
oi v#i nh!ng vOa co o tham tot ta
th#ng (uan $at thay hien t#ng #ng k2nh
cua gieng khoan nho h#n #ng k2nh cua
choang khoan 6mu!i khoan7 *
Q;BaL ta7:
82nh mat o t nhien cua mot vOa cat
cha %au, biet )aAng o )o:ng chung la 4LQ
o $et KLQ, o )o:ng cua $et 4LQ, n#c
t)ong $et co ty t)ong KgCcm4, %au co ty
t)ong J*RgCcm4, mat o khung cua cat
H*SRgCcm4, $et H*TgCcm4, UN I LJQ*
CHNG II:RHNG RHAR IEN
NGHIE1N C, GIE-NG KH2AN
.h#ng "ha" ien nghien cu gieng khoan bao
gom,
K-.C "ha" o ien t)# at a %#i tac %ung
nguon ien nhan tao*
H-.h#ng "ha" o ien the "han cc t nhien
t)ong at a*
4-.h#ng "ha" cam ng ien t*
BASI IP RHNG RHAR 2 IEN +T A-+
A JI +AC J,UNG NG,2/N IEN
NHA1N +AU2

* .h#ng "ha" o ien t)# at a %#i tac
%ung nguon ien nhan tao la "h#ng "ha" $
%ung nguon ien "hong vao t)ong at a e&
o ien t! "uat !ieng cua at a*
Dia $ co mot %ay %a:n ong chat co o
%ai la l va tiet %ien la V* ien t)# cua %ay
%a:n co the& #c /ac nh nh $au,
l
# : T -------
V
8)ong o T la ien t)# $uat )ieng cua at
a, co #n v la 6.m7*
ien t)# $uat )ieng ty le nghch v#i o %a:n
ien*
ien t)# $uat )ieng cua vai loai at a va
khoang (ua1ng,
-<nhy%)ite , KJ
T
- KJ
KJ
-8han a
, KJ - KJ
KS
-;an/ite 6;a;V
4
7, KJ
T
- KJ
KW
-<nt)a/it 6than khong khoi7
, KJ
-4
- K
-8hach anh 6UiV
H
7, KJ
KH
- KJ
KW
-.i)ite 6FeU
H
7 , KJ
-W
- KJ
-K
-Fel%$"a) , KJ
KK
- KJ
KH
-D)aXte 6than ch37 , KJ
-S
- KJ
-W
-5ica , KJ
KW
- KJ
KL
-5acnetite 6Fe
4
V
W
7 , KJ
-W
- KJ
-H
-Gau tho , KJ
Y
- KJ
KS
H! 8(& thaLnh h! A
WBhi nghien cu $ "hu thuoc cua ien t)#
t o )o:ng 6loai t) anh h#ng cua o
khoang hoa n#c vOa7 thong th#ng ng#i
ta $ %ung gia t) t#ng oi cua ien t)#*
Bhi nh!ng lo& ho&ng cua at a #c ba!o
hoa KJJQ n#c vOa ta co,
Tt6 KJJQn#c7
A : ------------------
6K7
TX
Tt - ien t)# cua vOa6a! ba!o hoa KJJQ
n#c vOa7
TX- ien t)# cua n#c vOa
A$ Thong "o cua o !o%ng hay he "o
thanh he &'o!mation (acto!9P
W0aAng thc nghiem ng#i ta a! a )a $
t#ng (uan gi!a A va nh $au,
a
A : -------- 6H7

>
a- +e $o thong cua at a
6"e)meability Macto), cementation Macto)7*
>- +e $o ket %2nh "hu thuoc vao thanh
"han /i ma?ng co t)ong
at a 6cementation e/"onent7*
WZ[ mo:i vung eu co gia t) aY > khac
nhau "hu thuoc vao thanh "han, t2nh chat
cua at a # vung o* a, m #c /ac nh
t)ong "hong th2 nghiem* 8hong th#ng a IK
va m I H
H! 8(& taZng <!n t4ON B
We& nghien cu $ anh h#ng cua o
ba!o hoa %au len ien t)#, ng#i ta $
%ung ty $o gi!a ien t)# cua vOa cha
%au \t6%au7 hay kh2 \t6kh27 va ien t)# cua
ch2nh vOa o #c ba!o hoa KJJQ n#c
\t6n#c7*
Tt6%au,kh27
B : ------------------- (3)
Tt6KJJQn#c7
W+yN 8(& <( 6B9 <$OM# g(M laL he "o ta)ng
ien t! &!e"i"ti*ity in+e,-
Woi v#i vOa %au hay kh2 th3 gia t) E chO
)aAng vOa cha bao nhieu "han t)a?m %au
va kh2 th3 E ta?ng len bay nhieu lan $o v#i
vOa n#c*
W0aAng thc nghiem ng#i ta a! thiet la"
moi (uan he nh $au,

1 1
B : ----------- h(a[# B : --------------
(4)
VX
n
61-V
hyG4(
P9
n
n-+e $o ba!o hoa 6$atu)ation e/"onent7* ;u!ng
giong nh a,m he $o n a1c t)ng cho tng
loai at a va cu!ng #c /ac nh t)ong
"hong th2 nghiem*
Bhi vOa co nhieu $et n ] K*L, thong th#ng
nIH*
C("ng th$# A4#h!
8 K, H, 4, W ta co,
1 Tt6%au,kh27
B : --------- : ----------------
6L7
VX
n

Tt6KJJQn#c7
aPTX
Tt6KJJQn#c7 : APTX : ---------- 6S7

>
8 L va S $uy )a,
aPTX
VX
n
: -------------------
Tt6%au,kh27W
>
;ong thc t)en goi la cong thc <)chie
%ung cho vOa cat $ach
9#i a I K, m I n IH ta co,

TX
VX : ----------------
Tt P
3

W8hiet b o ien nhan tao #n gian #c
cau tao t W ien cc <, 0, 5, ^, ien cc 0
naAm t)en ma1t at, <, 5, ^ naAm # thiet b
o #c tha theo gieng*
Wien cc <, 0 e& "hong )a nguon ien* 5, ^
e& o hieu ien the gi!a hai ie&m cua
gieng khoan # th#i ie&m %ong ien i
(ua*Bhi %i chuye&n may o %oc theo thanh
gieng khoan th3 hieu ien the #c ghi b#i
5, ^ $e! thay o&i "hu thuoc vao ien t)#
$uat cua at a /ung (uanh* 8a co ,
_
\ I B -----------
`
\ -ien t)# $uat cua at a*
_ - +ieu ien the gi!a hai cc 5, ^*
` - ;#ng o %ong ien i (ua*
B - +e $o a1c t)ng cua may 6"hu thuoc
vao khoang cach
5, ^7

Ca# GaMng ?(& t4E <!n #$M#
W;ac ien cc #c $a'" /e" theo nh!ng (ui
luat nhat nh va mo:i cach $a'" /e" co ten
goi khac nhau, cac ien cc nay con #c goi
la %on 6$on%e7*
P.ien cc the hay +on the &/o!mal-0@a
ien cc ma khoang cach gi!a hai ca1" ien
cc cung loai <,0 hoa1c 5,^ l#n h#n khoang
cach t mot t)ong hai ien cc o en ien
cc khong cung ca1" gan nhat*
B
A
M
N
+3nh
H*H
P.ien cc g!a+ient hay +on
g!a+ient&1ate!al-0@a ien cc ma khoang
cach gi!a mot ca1" ien cc cung loai nho
h#n khoang cach t mot t)ong hai ien cc
cung loai en ien cc khac gan nhat*
^ 5 < ^
5

5 5
< 0 ^ <
ien cc the ien cc
g)a%ient
W8)ong %on the khoang cach <5 #c goi la
o %ai cua %on* ie&m ghi la ie&m gi!a cua
<5*
W8)ong %on g)a%ient, o %ai cua %on la <V, V
la ie&m gi!a cua cac ca1" ien cc cung loai
gan nhat*
Ca# 7h$Ong 7ha7 <( <!n nha"n taM(
8heo o %ai cua %on ng#i ta chia lam H
loai ,
-o $#n
-o vi ien cc 65ic)o7
A-2 VSN
a/ .o "n 2nh hng 3 ien cc:
<
<o la ien cc t)ung tam, 4 ca1" ien cc bo
t)2 oi /ng (ua <o la 5K va 5H, 5Ka va 5Ha,
<K va <H
/guyen ly: <o, <K, <H "hong )a %ong ien
nh h#ng*
G#i tac %ung cua %ong ien khong o&i `o
#c "hong )a b#i ien cc <o, %ong ien
nh h#ng "hong )a t ien cc nh
h#ng <K va <H #c ieu chOnh $ao cho
khong "hu thuoc t ien t)# cua at a
ke ben va ien t)# cua %ung %ch t)ong
gieng khoan, bao am $ can baAng ien
the gi!a cac ien cc <o, <K va <H *ieu
kien e& ien the gi!a cac ien cc #c
can baAng la hieu ien the gi!a hai ca1"
ien cc ghi 5K 5Ka va 5H 5Ha baAng J %#i
$ thay o&i c#ng o %ong ien nh
h#ng* ^eu nh %#i ien the cua ien
cc <o,<K,<H la baAng nhau th3 $e! khong co
%ong ien chay %oc theo gieng khoan va chO
theo h#ng vao at a nghien cu*
o %ai cua %on la VKVH* ien t)# bie&u
kien #c /ac nh nh $au,
,
T : K --------
I(
_ - +ieu ien the gi!a 5K hay 5Ka va
ien cc ^ /a nhat
b/.o "n 2nh hng 4 ien cc:
0ao gom 4 ien cc h3nh t)u %ai <o,<K va <H
<o la ien cc t)ung tam, hai ien cc oi
/ng (ua <o la <K va <H
^guyen ly hoat ong cu!ng giong nh T ien
cc
o %ai cua %on VKVH , _ - +ieu ien the
gi!a K t)ong nh!ng ien cc "hong va ien
cc ^ /a nhat*
c/.o "n 2nh hng oi 511&5ual
1ate!olog):
Wo $au $#n ))J 6Gee" @ate)olog7,
0ao gom Y ien cc <o, <K, <Ka, <H, <Ha, 5K,
5Ka, 5H, 5Ha
^guyen ly hoat ong cu!ng nh T ien cc
<K,<Ka,<H,<Ha #c noi v#i nhau va %ung e&
"hong )a %ong ien nh h#ng* Gong nay
$au khi i (ua at a $e! b uong cong va
(uay t)# lai ien cc thu
Wo nong ))V 6UhalloN @ate)olog7
;u!ng bao gom Y ien cc, nhng khac v#i
"h#ng "ha" o $au la ien cc <K va <Ka
"hong )a %ong ien nh h#ng con <H,<Ha
#c $ %ung nh la ien cc thu*
W.h#ng "ha" o $au $#n @@G va o nong
@@U %ung e& nghien cu,
-ien t)# thc cua vOa
-ien t)# cua vung tham
-#ng k2nh vung tham
-.han loai at a, )anh gi#i vOa
B-2 .I IEN CUC
a/.o *i ien cc 6hong 2nh hng
71&7ic!olog-
Dom ba ien cc A(Y M1 vaL M3 #c bo t)2
t)en mot em lot cao $u %ung e& chong lai
$ n e" cua thanh gieng khoan khi thiet b
tie" /uc v#i thanh gieng* ;ac ien cc nay
cach nhau K inch
b/.o *i ien cc 2nh hng 711
&7ic!o1ate!olog)
0ao gom ien cc nho <o bao (uanh b#i 4 ien
cc t)on <K,5K va 5H #c bo t)2 t)en mot
em lot cao $u* ien cc <o "hat )a %ong ien
khong o&i `o e& %uy t)3 hieu ien the baAng J
gi!a 5K va 5H khi <K "hong )a %ong ien* oi
v#i l#" bun $et co #ng k2nh l#n h#n 4CR in
th3 gia t) ien t)# cua 5@@ "hai hieu chOnh*
o "han giai cua 5@@ khoang K*T in va o
$au nghien cu t K en H in 6K in I H,LWcm7
c/.o *i ien cc 2nh hng +ang cau
78'1&7ic!o 8he!ically 'ocu"e+ 1og-9
W.h#ng "ha" 5UF@ #c thay the cho 5@ va 5@@
t khi #c ket h#" o mot l#t v#i cac thiet
b khac nh G@@*
8hiet b o bao gom ien cc t)ung tam <o,
ien cc "hat <K, ien cc ghi 5o va hai ien
cc ieu chOnh ien the 65onito) elect)o%e$7*
WUo v#i 5@@ th3 5UF@ 2t b anh h#ng b#i chieu
%ay cua l#" bun $et v3 vay no co the& o
ch2nh /ac gia t) ien t)# cua #i ngam hoan
toan \/o t)ong ca ieu kien vOa co o tham
kem*
W8)ong t)#ng h#" l#" bun $et co be %ay l#n
h#n KCHin, gia t) ien t)# 5UF@ can "hai hieu
chOnh thong (ua hai thong $o la chieu %ay
6%mc7 va ien t)# cua l#" bun $et \mc*
0<b` H- .+cZ^D .+<d. V `ef^ 8+eg .+<h^
;ci;
8ci ^+`eh^ 8\V^D <g8 <d
Doi ta't la U. 6U"ontaneou$ "otential7
U. la "h#ng "ha" nghien cu t)#ng ien
tOnh t)ong gieng khoan, t)#ng ien nay
#c tao thanh %o cac (ua t)3nh ly hoa
%ie:n )a gi!a ma1t ca't gieng khoan v#i at
a va gi!a cac l#" at a co thanh
"han thach hoc khac nhau*
;ac (ua t)3nh ly hoa bao gom,
K-:ua t!nh 6huech tan muoi t nc
*;a en +ung +2ch gieng *a ngc lai*
2-:ua t!nh hut cac ion t!en be ma<t
cua cac tinh the at a9
4-:ua t!nh tham t +ung +2ch gieng
*ao at a *a nc *;a *ao gieng
6hoan9
W-=han ng o,y hoa 6h +ie%n !a t!ong
at a *a t!en be ma<t tie ,uc
gia a *i +ung +2ch gieng 6hoan9
Bha na?ng cua at a "han cc %#i tac
%ung cua (ua t)3nh ly hoa noi t)en #c
goi la hoat t>nh ien hoa t nhien P
8)ong W (ua t)3nh t)en, \%a t4]nh 'h%!&#h
tan vaL h%t (n ong vai t)o ch2nh t)ong
viec tao )a t)#ng ien t nhien t)ong at
a*
A; B,A +T^NH KH,E-CH +AN
6JIV+TIB,+I2N9
.AS H,+ I2N
Doi Ua
Nate)
- la o khoang hoa cua n#c vOa
Ua
jui%
o khoang hoa cua %ung %ch gieng
khoan
_Go khac nhau ve o khoang hoa va thanh
"han hoa hoc $e! tao
)a $c ien ong khuech tan #c /ac nh
b#i cong thc,
E
J
: K
J
ln 6Va
Xat!4
; Va
`%G
9
B
G
- +e $o $c ien ong khuech tan, "hu
thuoc vao thanh "han
hoa hoc cua muoi*
_oi v#i n#c vOa va %ung %ch gieng khoan
co thanh "han muoi #n gian 6^a;l7 ta
co cong thc, E
J
: K
J
lg 6T
`%G
; T
Xat!4
9
_Dia $ # nhiet o KRo;, %ung %ch ^a;l ta co
,
E
J
: -11PHlg 6T
`%G
; T
Xat!4
9
_Bhi hai l#" at a tie" /uc v#i nhau khac
ve thanh "han thach hoc hoa1c gi!a chat
long v#i at a th3 $e! /uat hien $c ien
ong,
E
J
: 6K
J
_ A
JA
9lg 6T
`%G
; T
Xat!4
9
A
JA
- +oat o khuech tan va hut cac ion cua
at a
_oi v#i l#" cat $ach tie" /uc v#i $et $ach
ta co,
E
8 >a@
: -HQPHlg 6T
`%G
; T
Xat!4
9
E
8 >a@
- 0ien o tnh l#n nhat cua U.
_8)ong thc te ng#i ta khong ghi #c bien
o tnh ma ghi #c bien o tnh cong v#i $
hut ien the # tng oan gieng khoan
,
VR
: I
VR
#
aE))
: E
8>a@
- I
VR
6 #
+
_ #
C)
9
#
+
- ien t)# cua vOa (
ke@@
- ien t)# cua
tng oan gieng khoan
#
C)
- ien t)# cua $etl I
VR
- ;#ng o
%ong ien
B-CAC RHNG RHAR C,A VR:
a9 Rh$Ong 7ha7 VR th("ng G%Mng P
Dom hai ien cc 5 va ^, ^ co nh, 5 chay %oc
theo gieng khoan
,
VR
= ,
VR M
,
C2NV+
Dia t) _
U.
"hu thuoc )at nhieu yeu to khac
nhau 6moi t)#ng, thiet b7 v3 vay khi $ %ung can
"hai hieu chOnh*
?9Rh$Ong 7ha7 G4aG!nt VR,
+ai ien cc 5 va ^ eu naAm t)ong gieng khoan
va cach nhau Km*
.h#ng "ha" nay %ung e& nghien cu chi tiet
ma1t ca't gieng khoan va khi %ong ien nuoi
khong o&n nh*
#9Rh$Ong 7ha7 <( ?abng <!n #$M# t$M #h(Mn
Dom ien cc ch2nh 5 e& ghi va hai ien cc "hu
^K va ^H, <K va <H la hai ien cc nguon*
.h#ng "ha" nay co tac %ung giam anh h#ng
o %ay cua vOa va ien t)# cua at a len
_
U.
nen #c %ung e& "han chia nh!ng vOa $et
va vOa co o tham cao naAm gi!a at a co
ien t)# cao*
G9Rh$Ong 7ha7 <( h!% #hcnh VRP
;ac "h#ng "ha" t)en gia t) _
U.
ghi #c can
"hai hieu chOnh, o %ay vOa, ien t)# vOa, ien
t)# vung tham, #ng k2nh gieng khoan va vung
tham*Z[ "h#ng "ha" o hieu chOnh U. co nh!ng
ien cc a1c biet, co kha na?ng t ieu chOnh
ien t)#ng, ien cc 5K^K va 5H^H gi! cho hieu
ien the gi!a chung luon luon baAng khong* co
ngha la gi!a cac ien cc nay khong co %ong
ien, v3 vay "h#ng "ha" nay cho "he" giam toi
a nh!ng anh h#ng len gia t) _
U.
.
- #n v ghi cua U. la 59 65illivol7,
NG J,UNG CH,NG ,
.C "ha" U. khi ket h#" v#i cac #ng cong khac,
ng#i ta co the&,
-^ghien cu ma1t ca't thach hoc cua gieng khoanl
-@ien ket lat ca'tl >ac nh vOa $an "ha&m
->ac nh o khoang hoa n#c vOa va n#c
%ung %ch gieng khoan*
->ac nh o $et, o )o:ng, o tham va o ba!o
hoa %au t)ong at a*
BASI =- RHNG RHAR 2 CAM NG
IEN +S
+T2NG A-+ A6INJ,C+I2N9
* .h#ng "ha" cam ng ien t la "h#ng
"ha" o t)ong gieng khoan ien the cua t
t)#ng thay o&i tao )a b#i %ong ien /oay,
%ong ien nay i t)ong at a va #c tao
)a b#i cuon %ay nguon*
*.h#ng "ha" cam ng ien t co the& $
%ung 6o7 t)ong gieng khoan nga" n#c %ung
%ch, tham ch2 t)ong ca gieng khoan %ung %ch
khong %a:n ien nh %au, khong kh2 hoa1c kh2
t nhien*
<-^D_meh^ @md +V<i8 Vf^D
8hiet b o cam ng ien t #c cau tao
b#i mot nguon cam ng va he thong
mach ien9
/guon cam ng #c cau tao t hai cuon
%ay, cuon nguo'n va cuon ghi, hai cuon nay
#c a1t cach nhau baAng mot thanh khong
%a:n ien*
?e thong mach ien bao am cho cuon
%ay nguon co mot %ong ien thay o&i v#i
tan $o cao HJ - RJ +n, nh# vay # cuon %ay
ghi $e! nhan #c nh!ng t2n hieu manh va
)o!* Gong ien thay o&i # cuon %ay nguon
$e! $inh )a t t)#ng thay o&i6+K7, gay cam
ng # moi t)#ng /ung (uanh va tao )a
%ong ien /oay*8)ong moi t)#ng ong
nhat, #ng lc cua %ong ien nay #c
h3nh %ung la nh!ng vong t)on v#i t)uc la
t)uc gieng khoan6neu t)uc may o la t)uc
gieng khoan7*Gong ien nay lai mot lan
n!a $e! tao )a t t)#ng thay o&i +H t)ong
at a*
)hng phap cam ng $ien t*+( ,ie#p theo)
8 t)#ng +K va +H $e! cam ng len cuon
ghi v#i $c ien ong la eK va eH* eK la
$c ien ong nhie:u $e! b loai baAng he
thong bu cua cuon ghi* ^h vay chO con lai
$c ien ong eH ta co,
E3 : d6<<9 : d 61;T<<9
82n hieu #c ghi %oc theo gieng khoan la
#ng cong thay o&i cua o %a:n ien at
a,gia t) nay la gia t) bie&u kien*e&
co #c gia t) thc ta can hieu chOnh hieu
ng "han bo %ao ong ien t t)#ng va
he $o ta't %an
<< : E3 ; Kg'
8)ong thc te e& o o %a:n ien ng#i ta
$ %ung khong nh!ng hai cuon %ay ma
con them vao vai cuon %ay "hu
0-cZb^D ;V^D `G +3nh ve!
#ng cong `G b anh h#ng, #ng k2nh
gieng khoan, o %ay vOa va vung tham*
;-cd^D G_i^D
.h#ng "ha" cam ng ien t #c ket
h#" v#i cac #ng cong khac e&,
->ac nh vOa $an "ha&m*
->ac nh ien t)# \t cua vOa
->ac nh ien t)# vung tham va #ng
k2nh vung tham*

BASI III:CAC RHNG RHAR RH2NG eAU
.h#ng "ha" a vat ly gieng khoan %a
t)en (ua t)3nh "hong /a 6"hong /a t nhien,
"hong /a %o b k2ch7 /ay )a # cac "han t
hat nhan nguyen t #c goi la "h#ng
"ha" a vat ly "hong /a hay ca)ota "hong
/a*
+ien nay co )at nhieu "h#ng "ha" "hong
/a khac nhau, tuy nhien chO co 4 "h#ng
"ha" $au ay la #c $ %ung )ong )a!i
nhat,
@- =hng ha Aamma #ay &A#- hay con
goi la Aamma t nhien9
B- =hng ha Aamma Aamma hay con
goi la hng ha mat o &5en"ity-
4- =hng ha /eut!on9
^h!ng "h#ng "ha" nay co the& #c $
%ung t)ong gieng khoan a! va cha chong
ong*
A- RHNG RHAR GAMMA +U NHIE1N
K-.+cZ^D .+<d. D<55< 8ci ^+`eh^ 8Vo^D
@a "h#ng "ha" o hoat o Damma t nhien
t)ong at a *
U "han )a! hat nhan nguyen t # ieu
kien t nhien6 khi co "hong /a7 bao gi#
cu!ng kem theo hien t#ng bc /a
, , .8at ca nh!ng bc /a , , $e! tac
ong vao moi t)#ng chung (uanh va chung
$e! b ha" thu mot "han nao o*
*^h!ng tia "han l#n kem ben v!ng co
kha na?ng ion hoa cao* Gong tia nay hau
nh b ha" thu b#i nh!ng l#" at a cc
mong vai mic)omet*
*Gong tia co kha na?ng am /uyen cao
h#n a va hau nh cu!ng b ha" thu b#i
nh!ng l#" at a co o %ay l#n h#n vai
milimet*
*Gong tia #c /em la bc /a ien t
$ong nga'n co tan $o cao 6gi#i han )anh
gi#i cua bc /a )engen cng7, #c o # #n
v 5e9 65egaelect)on 9ol7*
^h# vao kha na?ng am /uyen cao cua
bc /a , no co mot y ngha thc te khi
nghien cu ma1t ca't gieng khoan6tia b
ha" thu b#i l#" at a co o %ay gan
Kmet7, ch2nh v3 vay ma khi o t)ong gieng
khoan chong ong khong anh h#ng en
gia t) o*
;#ng o bc /a cua at a t)ong gieng
khoan #c ghi b#i mot %ung cu goi la
in%icato) bc /a #c a1t t)ong may o*
#n v o cua Damma t nhien la 0(Cg hay
D<.`*
a- phng phap gamma t nhien (tie#p theo)
8uy theo mc o "hong /a t nhien cua
at a ng#i ta chia at a )a lam ba loai,
-a#t $a co phong .a cao: (/-0 123g)
*Uet bitum en *5uoi kali *Uet
"hien
*Uet ket *Fen$"at kali
-a#t $a co phong .a trung %4nh: (5+/- / 123g)
*8hach anh co cha mot 2t Men$"at
*;at Men$"at co kali * a ca)bonat b
olomit hoa
-a#t $a co phong .a tha#p: (6 5+57 123g)
*5uoi nat)i*8hach anh hat to UiV
H
*<nhy%)it
*9oi *;at *olomit
;a;V
4
5g;V
4
*8han a *8hach cao ;aUV
W
*H+
H
V

.h#ng "ha" Damma t nhien #c $ %ung
e& giai (uyet cac van e $au,
-.han t2ch thanh "han thach hoc cua at
a*
->ac nh $et luc nguyen va a ca)bonat*
->ac nh ham l#ng $et cha t)ong vOa*
H-.+cZ^D .+<d. D<55< 8ci ^+`eh^ 8+<b^+
.+<p^
@a "h#ng "ha" /ac nh thanh "han cac
nguyen to "hong /a t nhien nh B,_,8h*
.h#ng "ha" nay %ung e& giai (uyet
mh!ng bai toan $au ay,
-@ien ket tng "han "han chia at a theo
tng %ang thach hoc khac nhau*
-anh gia cac %ang cua vOa $et6loai $et7
thanh "han khoang vat $et t)ong at a*
-anh gia thanh "han h!u c# t)ong $et ket
B- RHNG RHAR GAMMA GAMMA
6JENVI+*9
1-NG,*E1N )*:
Ga vao a1c t2nh tan /a cua bc /a, /uat
hien khi k2ch th2ch len at a mot nguon
bc /a ben ngoai* U tac ong gi!a
bc /a va vat chat la viec tao thanh ca1"
ien t "onit)on, hieu ng (uang ien, hieu
ng ;om"ton*
*;a1" ien t "onit)on, tao thanh %#i tac
ong cua g l#ng t 6kvant7co na?ng l#ng
)at l#n6L-KJ5e97 v#i hat nhan nguyen t,
ket (ua l#ng t mat i va t)ong t)#ng
ien hat nhan ca1" elect)on "onit)on #c tao
thanh*
*+ieu ng (uang ien,Gie:n )a %#i $ ha"
thu l#ng t t mot t)ong nh!ng elect)on
cua hat nhan* ^a?ng l#ng l#ng t tao
thanh # na?ng l#ng ong elect)on,elect)on
nay (uay (uanh hat nhan* 8hong th#ng th3
anh h#ng cua hieu ng (uanh ien oi
v#i vat chat )at nho*
*+ieu ng ;om"ton,Bhac v#i hieu ng
(uang ien g l#ng t khong mat i ma chO
mat mot "han na?ng l#ng cho mot t)ong
nh!ng elect)on cua hat nhan 6t)# thanh
cng h#n 7 va thay o&i h#ng chuye&n
ong6tan /a7 *
^eu goi ^e la $o l#ng elect)on t)ong mot
#n v the& t2ch cua vat chat ta co,
N! : 6N
A
f ) / A

^
<
- +aAng $o <voga)o I S,JH*KJ
H4
mol
qK
- 5at
o vat chat
r - Uo th t nguyen to t)ong thanh "han
vat chat
<- Bhoi l#ng nguyen t*
phng phap gamma gamma (tie#p theo)
8 cong thc t)en baAng "h#ng "ha"
Damma Damma ng#i ta co the& /ac nh
#c mat o cua at a ma gieng khoan
i (ua* #n v o cua mat o la gCcm
4
*
H-cZb^D ;V^D 5<f8 Vf
8hong th#ng t)en ba?ng ca)ota, #ng cong
mat o #c ghi kem v#i #ng bu mat
o, #ng cong bu mat o chO )a mc o
tin cay cua gia t) mat o at a o #c*
@ien he gi!a o )o:ng at a va mat o,
k -
I -------------
k - c*l
k - 5at o at a khung, - 5at o
at a t nhien
c*l - 5at o chat lu cha t)ong at a
;at , k I H*SL - H*SR gCcm
4
a voi , k I H*TJ - H*TH gCcm
4
Golomit , k I H*RL gCcm
4
<nhy%)it , k I H*YR gCcm
4
4-cd^D G_i^D
.h#ng "ha" Damma Damma 6#ng cong mat
o7 #c $ %ung )ong )a!i e& "han vOa,
anh gia thanh "han thach hoc, anh gia
o )o:ng, "hat hien vOa kh2, kie&m t)a t)ang
thai gieng khoan
C- RHNG RHAR NE,+T2N
K-^D_meh^ @md ,+at neut)on la nh!ng hat
khong t2ch ien, khong b ion hoa b#i moi
t)#ng /ung (uanh*Bhoi l#ng cua ^eut)on gan
baAng khoi l#ng cua .)oton 6K,SS*KJ
-HW
g7, ky
hieu
g
1
n, khoi l#ng baAng K#n v va ien
t2ch baAng khong* Go khong t2ch ien nen
^eut)on khong b mat na?ng l#ng khi t#ng tac
v#i cac elect)on t2ch ien va hat nhan, b#i
vay
J
K
n co kha na?ng am /uyen cao* ^a?ng
l#ng cua ^eut)on o # 5e9* ^a?ng l#ng cua
^eut)on bie&u hien # van toc chuye&n ong 9*
8heo na?ng l#ng cua ^eut)on, ng#i ta chia lam
W loai,
- 8eutron nhanh /-/9 :e; - 8eutron cham
(nhiet) /5-5+/e;
- 8eutron trung %4nh /:e;-/5e; - 8eutron tren
nhiet 5+5<9e;
*Bhi cac hat ^eut)on t#ng tac v#i cac hat
nhan nguyen t th3 /ay )a hien t#ng tan /a
^eut)on hoa1c b ba't gi b#i hat nhan* U tan
/a ^eut)on %a:n en cac hat ^eut)on thay o&i
h#ng chuye&n ong* ;o hai loai tan /a
^eut)on,
,an .a 8eutron $a*n ho'i,Bhi ^eut)on co na?ng
l#ng t vai 5e9 en J*Ke9
,an .a khong $a*n ho'i, Gie:n )a oi v#i cac
^eut)on nhanh*
8)ong at a khi cac hat ^eut)on t#ng tac v#i
vat chat cha nhieu nguyen to +
H
th3 $e! lam
cham cac hat ^eut)on* ^eu t)ong at a ton
tai mot l#ng nho n#c hay %au6cha nhieu
+
H
7, $ cham cac hat ^eut)on chu yeu /ay )a
# nguyen t +
H
*Bhi nghien cu ma1t ca't
gieng khoan baAng "h#ng "ha" ^eut)on, ng#i ta
"hong vao at a nh!ng hat ^eut)on nhanh
va ghi bc /a 6/ay )a khi ^eut)on b ba't gi!
K
K
+ s
J
K
n I
H
K
+ s )*8uy theo cach ghi,ng#i ta
"han lam 4 "h#ng "ha" $au,
-.h#ng "ha" ^eut)on Damma*
-.h#ng "ha" ^eut)on ^eut)on nhiet
-.h#ng "ha" ^eut)on ^eut)on t)en nhiet
0-.+cZ^D .+<d. ^e_8\V^ D<55<
a;Ng%y!"n ly
;#ng o cua bc /a #c ghi theo "h#ng
"ha" ^eut)on Damma gom 4 "han,
KC >uat hien %o ket (ua ba't gi! cac hat
^eut)on # hat nhan nguyen t `
n
*
HCDamma bc /a cua nguon ^eut)on `,
Damma bc /a nay mot "han tan /a t)ong
at a, mot "han #c ghi b#i %ung cu goi
la `n%icato), e& lam giam c#ng o cac hat
` ng#i ta a1t mot mang ch3 nga?n cach
gi!a nguon "hong va `n%icato)*
4CDamma t nhien ` *
;#ng o cua Damma bc /a ^eut)on l#n
h#n nhieu $o v#i Damma bc /a ` va `*
?9$OLng #(ng n!%t4(n ga>>a
at a cha nhieu thanh "han +
H
, th3 t)en
ba?ng ca)ota 6Uhlumbe)ge)7, gia t) ^eut)on
Damma cao va khi cha 2t thanh "han +
H
th3
gia t) ^eut)on Damma tha"*
^h!ng "han t co kha na?ng ba't gi!
^eut)on l#n nh ;l, @i, ;o, 0o) co anh h#ng
en ket (ua ghi cua .C. ^eut)on Damma*
#9ng G%Mng
.h#ng "ha" ^eut)on Damma #c ket h#"
v#i cac "h#ng "ha" khac %ung e&,
-anh gia o )o:ng cua vOa*
->ac nh )anh gi#i %au kh2
8heo kha na?ng cha +
H
, at a co the& chia
lam hai nhom,
^hom cao,
Uet6co kha na?ng ngam n#c l#n va nhan
"han l#n cac khoang vat co thanh "han
hoa hoc lien he v#i +
H
V*
8hach cao ;aUV
W
*H+
H
V, tuy co o )o:ng tha"
nhng thanh "han hoa hoc lien he v#i +
H
V*
9ai loai at a cha %au va n#c*
^hom tha",
a voi, Golomit, a cha nhieu thanh "han
/i ma?ng, anhy%)ite, a muoi*
oi v#i at a t)am th3 gia t) cua ^eut)on
Damma "hu thuoc t o $et va l#ng +
H
va
;l cha t)ong lo& )o:ng cua at a*
#n v ghi cua ^eut)on Damma la 9C9 6Q7*
C-RHNG RHAR NE,+T2N NE,+T2N NHIE+ .AS +TE1N
NHIE+
a9Ng%y!"n ly ,
;u!ng giong nh "h#ng "ha" ^eut)on
Damma, oi v#i nh!ng vOa ma thanh "han
hoa hoc co nhieu +
H
th3 "h#ng "ha" ^^
nhiet bie&u hien tha"*8uy nhien ^^ nhiet )at
nhay cam oi v#i ;l cho nen #ng cong ^^
nhiet "hu thuoc )at nhieu vao o khoang
hoa n#c vOa va %ung %ch cua gieng
khoan*
?9$OLng #(ng N N:
#ng cong ^^ t)en nhiet khong "hu
thuoc vao thanh "han cua ;l ma no chO
"hu thuoc vao thanh "han cua +
H
cha
t)ong at a
Dia t) cua ^^ t)en nhiet lien he v#i +
H

t#ng oi cha1t che! h#n $o v#i ^D va ^^
nhiet*8uy nhien "h#ng "ha" ^^ t)en nhiet
co ban k2nh hoat ong nho*
#9ng G%Mng:
8heo ket (ua cua cac "h#ng "ha"
^eut)on (ua /ac nh kha na?ng cha +
H
t)ong
at a, ng#i ta co the& /ac nh o )o:ng
cua at a, thanh "han chat lu cha
t)ong cac lo& )o:ng, t o ng#i ta co the&
giai (uyet hang loat cac bai toan ve a
chat *
BASI I.: RHNG RHAR V2NG VIE1, A1M
6V2NIC9
@a "h#ng "ha" %a t)en t2nh chat lan
t)uyen cua $ong $ieu am co tan $o cao6t
HJ +n7 e& nghien cu t2nh chat vat ly, cu!ng
nh thach hoc cua at a * Ga t)en nh!ng
thong $o ghi ta co the& chia lam ba "h#ng
"ha",
KCUieu am theo van toc
HCUieu am theo $ ta't %an
4CUieu am $ong*
Uieu am theo van toc va theo $ ta't %an
cua $ong la "h#ng "ha" $ieu am chua&n
#c ghi t)en cung mot ba?ng*
K-^D_meh^ @md 8\_mep^ UVd^D
at a naAm t)ong moi t)#ng t nhien
thc te la nh!ng vat an hoi* ^eu ta k2ch
th2ch mot lc ben ngoai vao no th3 t)ong
moi t)#ng $e! /uat hien mot ng lc k2ch
th2ch len lam %ch chuye&n cac hat* 8)ong
t)#ng h#" chung %a:n en $ /uat hien
bien %ang*
Eua t)3nh %ao ong lan t)uyen theo t)3nh t
cua $ bien %ang #c goi la $ong an
hoi*
0e ma1t, ma t)ong mot th#i ie&m nao o
/uat hien cac hat chuye&n ong #c goi la
ma1t $ong*
0#c $ong la khoang cach gi!a nh!ng
ie&m chuye&n ong # cung mot "ha*
;o hai loai $ong,
Uong %oc, ;ac hat cua moi t)#ng chuye&n
ong theo h#ng lan t)uyen $ong, $ong %oc
lan t)uyen t)ong moi t)#ng a1c, long va
kh2*
Uong ngang, ;ac hat cua moi t)#ng
chuye&n ong theo h#ng vuong goc v#i
h#ng t)uyen $ong, $ong ngang lan t)uyen
t)ong moi t)#ng a1c*
Uong "han /a, >uat hien khi kha na?ng can
$ong cua moi t)#ng nay l#n h#n moi
t)#ng khac* Bhi $ong lan t)uyen t moi
t)#ng nay $ang moi t)#ng khac th3 $ong
$e! b o&i h#ng va o&i van toc*
<-Uci @<^ 8\_mep^ UVd^D 8\V^D D`eg^D
B+V<^ 6 h3nh ve!7*
Dia $ t)ong gieng khoan a1t mot ie&m
"hat $ong ` va thu $ong 0 eu naAm t)en
t)uc gieng khoan*
*Z[ th#i ie&m tIJ ` "hat )a mot $ong $ieu
am an hoi, .K la $ong %oc $e! lan t)uyen
t)ong gieng khoan*
*Z[ th#i ie&m tK th3 ma1t $ong ung vao
thanh gieng khoan va /uat hien $ong an
hoi .KK, $ong %oc t)uyen vao moi t)#ng
at a .KH va $ong ngang .KUH*
*Z[ th#i ie&m tH ma1t $ong tao thanh v#i
thanh gieng khoan mot goc lech i", ma1t
$ong %oc t)#t %oc theo thanh gieng khoan
uo&i theo $ong .K va $ong "han /a .KK*
Uong .KH t)#t %oc theo gieng khoan va at
a va i vao gieng khoan tao thanh $ong
.KHK*
8)ong khoang th#i gian nao o,th3 tai 0 $e!
nhan #c $ong .KHK, .KUH.K, .K va .KK*
9an toc lan t)uyen $ong t)ong gieng khoan
"hu thuoc vao )at nhieu yeu to cua moi
t)#ng /ung (uanh*
8hiet b cua "h#ng "ha" $ieu am co the&
$ %ung 4,W,S hoa1c nhieu nguon thu va
"hat 6%on7 va co the& o cung mot luc
nhieu thong $o khac nhau nh tK,tH 6th#i
gian t)uyen $ong 7 t 6khoang th#i gian
t)uyen $ong $ieu am7, <K,<H 6bien o
$ong7 , he $o ta't %an *
0-.+cZ^D .+<d. U`eh_ <h5 8+eV 9<f^ 8Vg;
a9Ng%y!"n ly:
@a "h#ng "ha" %a t)en van toc t)uyen
$ong $ieu am an hoi # t)ong at a t
o o th#i gian t)uyen $ong*
oi v#i moi t)#ng ong nhat ,
U
9 I ------------
6tH - tK7
U khoang cach gi!a hai nguon nhan $ong*
Bhoang th#i gian t)uyen $ong t 6inte)val
t)an$it time7, la th#i gian t)uyen $ong $ieu
am an hoi v#i khoang cach la K met*
K 6tH - tK7
t I ------- I ------------
9 U
0aAng thc nghiem ng#i ta a! a )a "h#ng
t)3nh t)ung b3nh th#i gian,
t I t s 6K-7t

hay
t - tmat*
I -------------------
t jui% - tmat*
t cl , tk*- Bhoang th#i gian t)uyen $ong
t)ong chat lu va t)ong at a khung*
.h#ng t)3nh t)en $ %ung v#i at a t#ng
oi ong nhat, 2t $et va co o )o:ng hat
?9H]nh Gang <$OLng #(ng 6h3nh ve! minh hoa7
.h#ng "ha" $ieu am %ung e& "han vOa
$an "ha&m , anh gia o )o:ng, nghien cu
t2nh chat c# ly cua at a *
#9ng G%Mng:
.h#ng "ha" $ieu am khong o #c khi
gieng khoan cha nga" n#c %ung %ch*Bhi
%ung %ch gieng khoan co hoa tan kh2 cu!ng
gay anh h#ng 6lam yeu7 en ket (ua o*
BASI .: RHNG RHAR 2 NHIE+ 2 GIE-NG KH2AN
Z[ o $au KJ - WJ m nhiet o cua at a thay o&i
theo ngay, mua va na?m*
^guon nhiet co t)ong long at chu yeu la %o na?ng
l#ng thoat )a t $ "han )a "hong /a cua cac nguyen
to hoa1c %o cac (ua t)3nh "han ng ly hoa va cac (ua
t)3nh khac %ie:n )a t)ong long at*
;#ng o ta?ng nhiet o theo mot #n v chieu $au
#c goi la gradient nhiet $o 6t)ong thc te t2nh t)en KJJ
met hoa1c KJJM7*
D)a%ient nhiet o ty le thuan v#i t)# nhiet at
a6gia t) nay "hu thuoc vao thanh "han at a va
the naAm cua chung7
) I ( 6( - mat o %ong nhiet 7
8)# nhiet ty le nghch v#i o %a:n nhiet
I KC ( - o %a:n nhiet 7
Bhi nhien cu nhiet o # gieng khoan, ong chong khong
anh h#ng en (ua t)3nh o b#i v3 t)# nhiet cua $a't WJ -
RJ lan nho h#n $o v#i $et*
^h# vao $ thay o&i nhiet o # gieng khoan theo chieu
$au, ta co the& /ac nh #c v t)2 vOa $an "ha&m, )anh
gi#i %au kh2, vung b "ha v# %o n#c, /ac nh chieu
$au e& t)am /i ma?ng*
BASI .I: RHNG RHAR 2 SNG KhNH GIE-NG
KH2AN
U $ai lech #ng k2nh gieng khoan $o v#i #ng k2nh ban
au 6#ng k2nh cua choang khoan7 co the& %o tac ong
cua nhieu (ua t)3nh ly hoa c# khac nhau* U thay o&i
#ng k2nh gieng khoan con "hu thuoc vao thanh "han
thach hoc cua at a* #ng cong thay o&i #ng k2nh
gieng khoan theo chieu $au co the& cho chung ta thong tin
ve thanh "han thach hoc cua at a, mc o tham
cua at a ***^goai )a #ng cong thay o&i #ng k2nh
gieng khoan con giu" cho chung ta /ac nh #c the& t2ch
khong gian can b#m t)am /i ma?ng t o co the& t2nh
#c l#ng /i ma?ng can %ung, #ng cong thay o&i #ng
k2nh gieng khoan la thong tin "hu , giu" hieu chOnh cac
#ng cong a vat ly khac*
BASI .II: CAT2+A KHh 6M,J )2GGING9
;a)ota kh2 chu yeu nghien cu thanh
"han va "han t)a?m cua kh2 hy%)oca)bon #
t)ong mun khoan va cac thong $o c# ban
a1c t)ng cho t)ang thai khoan*
8)ong (ua t)3nh khoan, kh2 t cac lo& ho&ng
cua vOa cha hy%)oca)bon thoat )a va i theo
%ong tuan hoan cua mun khoan 6at a
vun s %ung %ch khoan7 len be ma1t cua
gieng khoan* Z[ ay ng#i ta a1t mot thiet
b e& ghi nhan va "han t2ch thanh "han
cua kh2 hy%)oca)bon 6 ;
n
+
HnsH
7 cha t)ong ho:n
h#" kh2 6gom kh2 nhe ;+
W
metan va kh2 na1ng
;
H
+
S
etan, ;
4
+
R
")o"an, ;
W
+
KJ
butan, %ang h#i
;
L
+
KH
"etan va ;
S
+
KW
hec/an*
A; Nh$ing th("ng 8(& #O ?aNn <( t4(ng
#a4(ta 'hE
^h!ng thong $o c# ban a1c t)ng t)ang
thai khoan o t)ong ca)ota kh2 bao gom t
K
, E
<
,
E
0
, E
^
, e", t
K
- 8h#i gian khoan lien tuc
8heo gia t) t
K
ta co the& /ac nh #c
o %ai cua gieng khoan ma a! khoan (ua
mot #n v th#i gian* 9#i gia t) t)en ng#i
ta co the& /ay %ng #c #ng cong thay
o&i van toc khoan theo chieu $au* #ng
cong tK "hu thuoc vao thiet b khoan* 8heo
#ng cong toc o khoan, ta co the& anh
gia mot cach ch2nh /ac at a $an "ha&m
2t thanh "han /i ma?ng hoa1c at a cng
a1c
1P H! 8(& >a&t G%ng G#h: a1c t)ng the&
t2ch %ung %ch t)ao )a gieng khoan 6lC$7* Bhi gia
t) E
<
thay o&i %oc theo gieng khoan t)ong (ua
t)3nh khoan cho ta biet mc o ha" thu %ung
%ch cua vOa t o co the& "hat hien vOa
tham hay la khoang ha" thu %ung %ch*
E
0
, he $o mat %ung %ch cho may b#m
#c /ac nh b#i na?ng /uat may b#m
khoan 6lC$7 gia t) nay thay o&i khong l#n*
E
n
, E
n
I E
<
-E
0
e", he $o "ha loa!ng - @#ng %ung %ch $
%ung t)ong mot #n v the& t2ch at a khoan
(ua 6m
4
Cm
4
7 /ac nh b#i cong thc,
e" I J*TT * KJJJ E
<
t
K
C %
H
^
%
^
- #ng k2nh chua&n gieng khoan, .hu
thuoc t ieu kien ky! thuat va a chat
e" thay o&i t LJ - WJJJ m
4
Cm
4
*
3P +h("ng 8(& <a[# t4$ng #h( thaLnh 7haDn
'hE vaL GaD% t4(ng vca
e& /ac nh nh!ng thSng $o a1c t)ng
cho thanh "han kh2 va %au t)ong vOa t
%ung %ch gieng khoan t)ao len t)en be ma1t
ng#i ta tien hanh tach kh2 t %ung %ch o*
e& thc hien cong viec t)en, ng#i ta
"hai tien hanh tach lien tuc baAng mot
%ung cu tach kh2*
Gung cu tach kh2 #c a1c # mang t)en
mot cai "hao gan mieng gieng* Bhi %ung
%ch gieng khoan 6%ung %ch $et7 thoat )a kh2,
kh2 nay hoa tan vao khong kh2 tao thanh
ho:n h#" kh2*
e& /ac nh nh!ng thong $o c# ban
a1c t)ng cho tng thanh "han kh2 va %au
# vOa, ng#i ta thc hien (ua (ua t)3nh $au,
@ien tuc "han t2ch %ung %ch ho:n h#" kh2
6kh2 va khong kh27 e& /ac nh thanh "han
chung cua kh2 hy%)oca)bon ;
8
va $au o $e!
tien hanh tach kh2 t ;
K
-;
S
a; Rha"n tE#h thaLnh 7haDn 'hE
^h# vao thiet b "han t2ch thanh "han
kh2 theo "han t)a?m, ng#i ta co the& /ac
nh #c tO le "han t)a?m cua metan, etan,
")o"an, butan, "entan va hec/an*
?; ea# <nh <( 8a"%
oi v#i ca)ota kh2 viec /ac nh o $au
tach kh2 e& oi chieu v#i ket (ua "han
t2ch la mot viec vo cung (uan t)ong* Bhi
t)en be ma1t nhan #c kh2 can "hai biet
# o $au nao kh2 i t vOa len mieng
gieng* e& /ac nh o $au nay ta "hai
biet #c th#i gian ma %ung %ch khoan i t
ay gieng len mieng gieng va th#i gian %i
chuye&n cua kh2 t luc khi b tach en luc
"han t2ch* 8h#i gian $au /ac nh %e: %ang*
>ac nh th#i gian th#i gian %i chuye&n
cua %ung %ch t ay en mieng )at kho*
8h#i gian nay t)ong thc te va ca)ota kh2
ng#i ta goi la th#i gian tach, thay o&i
khong ngng
RHNG RHAR JV+ 6 JTI)) V+EM +EV+9
1P +h!&t ? th$N JV+
8hong th#ng th GU8 o%c tien hanh # nh!ng
oan co bie&u hien %au kh2* Bhoang th nay #c cach ly
b#i "han t)en no va %#i no baAng cac "acke)* ^en %a
vao o ng#i ta chia )a la thiet b naAm t)en "acke) va
thiet b naAm %#i "acke)*
aP +h!&t ? nab> G$O 7a#'!4
- .hin loc, @am giam van toc %ong # khoang m#
vOa va nga?n can cac manh vun co k2ch th#c l#n
khong cho vao ong khai thac*
- Uung ba'n, Gung e& m# %ong
?P +h!&t ? nab> t4!"n 7a#'!4
- .acke), ;o tac %ung lam k2n khong gian vanh
khuyen t)en va %#i no* ^h# o ma cach ly tai t)ong
cua cot %ung %ch naAm t)en khoang m# vOa*
- 9an .;8, ong m# %ong $an "ha&m ngay t)en
khoang th* U hoat ong cua van nay co y ngha )at
l#n en o ch2nh /ac khi th GU8*
- au noi an toan, 8)#ng h#" "acke) b ket khong co
kha na?ng keo len th3 bo thiet b th vOa $e! #c thao
)a va a len t)en t v t)2 t)en "acke)*
- 0o "han )ung, ;o tac %ung )ung "acke) khi keo len
t)ong t)#ng h#" co hien t#ng ket co*
- Uho)t, 0o "han nay t#ng oi #n gian, thanh "han
la thiet b #c nh $aun lc "ha v#!* 8)ong t)#ng h#"
co $ "hun %ong t)ong can, e& %a" %ong nhanh chong
ng#i ta %ung mot lc b#m %ung %ch "ha v#! t)an vao
%a" $ co*
- 9an tuan hoan t)ong va ngoai can "hun*
^goai )a con co cac thiet b khac "hu t)# nh cac thiet
b #ng ong %a:n %ong $an "ha&m en b3nh tach, cac
con ieu chOnh %ong $an "ha&m t gieng khoan i )a "hu
h#" v#i chenh a" vung ay gieng khoan %e& t)anh giam
a" $uat /uong %#i mc %#i han cho "he"* ;u!ng nh
cac thiet b lam nong %ong $an "ha&m t)#c khi %a:n
en b3nh tach, he yhong o em $an "ha&m 6%au, kh2,
n#c 7***
3P H(aMt <(ng th$N JV+
- Diai oan au %ong*
- Diai oan lam $ach vOa*
- Diai oan %ong ch2nh*
- Diai oan "huc hoi a" $uat*
=P ng G%Mng
8h GU8 nhaAm /ac nh che o thuy ong lc, cac
thong $o vOa nh o )o:ng, o tham, o nh#t cua chat
lu, he $o nen to&ng h#" vOa, he $o b2t ay, he $o t2ch
%on $an "ha& t)ong gieng khoan, he $o $an "ha&m, hieu
$uat %ong*
- +e $o b2t ay, anh gia mc o anh h#ng cua
(ua t)3nh m# vOa %o %ung %ch tham vao vOa va mc o
m# %ong cua vOa*
- +e $o t2ch %on $an "ha&m, @#ng chat lu ton ong
tai ay cua khoang th gay anh h#ng en (ua t)3nh
"huc hoi a" $uat*
- +e $o $an "ha&m, @u l#ng %ong $an "ha&m ta?ng
len t)en mot #n v giam a"*
- +ieu $uat %ong, >ac nh mc o anh h#ng
cua (ua t)3nh koan ba'n m# vOa en kha na?ng cho %ong
cua vOa $o v#i t)#ng h#" khong b anh h#ng*
RHNG RHAR TA+ 6 TEREA+ A2TMA+I2N +EV+9
@a "h#ng "ha" #c $ %ung )ong )a!i e& thu tha"
chat lu, a" $uat, nhiet o vOava cac thong $o khac*
8hong th#ng \F8 #c o khi gieng khoan cha chong ong*
1P +h!&t ? TA+
- +ai b3nh lay ma:u chat lu
- .i$ton va "acke) , Gung e& e" chat lu vao b3nh
ma:u
- ong ho o a" $uat
- @#i loc
3P H(aMt <(ng TA+
.acke) a" $at vao thanh gieng khoan va "i$ton c
hoat ong lien tuc* ;h2nh nh# $ e" cua "acke) va hoat
ong cua "i$ton lam chat lu chay )a va thu vao b3nh
ma:u* ong th#i cu!ng /ac nh #c a" $uat va nhiet
o vOa
=P ng G%Mng TA+
- >ac nh thanh "han chat lu va )anh gi#i gi!a
chung baAng cach "han t2ch thanh "han chat lu thu #c
va /ay %ng bie&u o bie&u %ie:n $ thay o&i tO t)ong
chat lu theo o $au nhaAm /ac nh cac )anh gi#i %au,
kh2, n#c*
- >ac nh he $o tham B cua vOa*
->ac nh g)a%ient nhiet o cua mo*
RHNG RHAR 2 MJ+
6 M2J,)AT A2TMA+I2N J*NAMIC +EV+9
1P +h!&t ? <( MJ+
- ^guon ien, ;ung ca" na?ng l#ng th#ng naAm t)en
au %ung cu*
- 8huy lc ke, Gung o a" $uat*
- 5ay %o, <" vao thanh gieng khoan va m# %ong*
- 03nh thu ma:u
- .i$ton va "acke), ed" chat lu vao b3nh ma:u*
3P Ng%y!"n taj# h(aMt <(ng
.i$ton va "acke) hoat ong t#ng t nh t)ong "han o
\F8 nhng thiet b #c cai tien h#n nen khoang m#
%ong $au h#n* Z[ ay 4 b3nh thu chat lu khac nhau* 5ot
b3nh thu +HU con hai b3nh kia thu chat long*
=P ng G%Mng #%Na <( MJ+
- >ac nh nhanh chong va ch2nh /ac a" $ua vOa*
- .h#ng "ha" o 5G8 t)ong (ua t)3nh lay ma:u #c
ieu khie&n ch2nh /ac nen giam nh!ng bien co nh ta't
nge!n %ong hoa1c mat tang cha'n*
- Gung cu t)ong o 5G8 co bo "han VF< nhaAm "han
t2ch chat lu, cung ca" cho ta thanh "han chat lu ngay ca
khi %ong chay "hc ta"*