0% found this document useful (0 votes)
127 views

Didakhe - January - February, 2011

This issue of the Didakhe journal provides updates on people and events related to the Mizoram Synod. It notes the retirement of the principal of Aizawl Theological College and appointment of a new principal. It also lists several Mizoram pastors who have been appointed to new pastoral positions and notes an editor's trip to Zambia for a church program. In addition, it provides information on field education activities of theological students and an upcoming program to bring together students from India, Zambia and Fiji.
Copyright
© Attribution Non-Commercial (BY-NC)
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
127 views

Didakhe - January - February, 2011

This issue of the Didakhe journal provides updates on people and events related to the Mizoram Synod. It notes the retirement of the principal of Aizawl Theological College and appointment of a new principal. It also lists several Mizoram pastors who have been appointed to new pastoral positions and notes an editor's trip to Zambia for a church program. In addition, it provides information on field education activities of theological students and an upcoming program to bring together students from India, Zambia and Fiji.
Copyright
© Attribution Non-Commercial (BY-NC)
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 36

1

Vol. XL No. 1 January-February, 2011

A
Hr
a

il L
rl

a
Zi

T C
Zirtir Rawh

Mizoram Synod Danglam Bîkna

A Bi-Monthly Journal of Christian Thought, Life and Work


2
Vol. XL No. 1. January-February, 2011

Editor : Rev. Dr. C. Lalhlîra


Ph. 2361685 (R) 2361134(O)
Joint Editors : Dr.T. Vanlaltlani
Rev. R. Vanlaltluanga
Manager: Rev. R. Lalrosiama
- 9436376459

(Kum khat lâk man:Ram chhûngah Rs.30)

A chhûnga thu awmte


Phêk
1. Editorial.......................................................................... 3
2. Keimahni ........................................................................ 4
3. PCI Synod Dangte aia Mizoram Synod Danglam Bîkna . 6
4. Mission Exposure Report ............................. ................ 18
5. Rorêlna leh Thuneihna ................................................ .
26M. TH. ZIR TUR LÂK THARTE
Synod Theological Education Board Meeting vawi 2/2011
ni 28.01.2011 chuan a hnuaia mite hi Aizawl Theological
College-ah June 2011 Academic Session-a\anga M. Th zir
turin a thlang::

Hming: Pa Hming Khua/Veng


A. New Testament
1. Michael Zorinpuia Lalthlamuana Ramhlun North,
Published by the Didakhe Board, Aizâwl,
Aizawl
Post Box 167, PIN - 796001, Mizoram
2. B. Lalnunhlua B. Thanzuala Zawlsei
3. Pani Raikho Th. Pani Tungjoy Village,
Manipur
B. Christian Theology
1. H. Zoliansanga H.L. |hasâwta Thuampui, Aizawl
Editorial ....? 3

SAKHUAIN A NGÊK BÂK A HLAWH EM!!!

Mizo sakhaw hlui kha a hre phâkten an sawi dânin hoh dân
riau a nei awm asin. Ramhuai kha an natna zawng zawnga
mawhphurtu nia an hriat avângin an hlau hle a, thiang leh thiang
lo an tehna tam ber pawh ramhuai pawi a sawi ang nge sawi lo
vang tih a ni ber awm e. Chutih lai chuan ‘Sa’ an bia a, (chunga
Pathian/Khuavâng tiin an sawi bawk). Chu an ‘Sa’ b i a k
hnêna hlan tur chuan ‘vawkpa sûtnghâk’ an talh hial nghe
nghe a. Chutiang hunah chuan an inthawina lo chhângtu
hnênah ‘a serh’, sa ei tlâk loh, sa pawha ngaih loh - a mei hmawr
te, a ke tin te, a sa chhia te an hlân \hîn an ti. An biakin a lo
dawnsawn ber ni ta awma an hriat chu vawk an talha a ‘ngêk ri’
Didakhe Jan-Feb 2011

chu a ni. Mahni sakhaw biak chuti taka ngaih hoh chu nuihzat
thlâk lamah pawh a kal alawm le!

Tunah erawh chuan sakhaw dik leh mumal tak kan vuan ta. Mi
duhtui zual phei chuan Kristianna hi mihringin Pathian a
zawnna ni lovin Pathianin mihringte min zawn chhuahna a nih
avângin ’sakhua’ a ni ve lo, an ti deuh kher nghe nghe. Chu ti
zâwnga thlûk chuan a dik tho mai. Mahse sawidân dang a awm
chuang lo va, ‘Kristian sakhua’ kan ti ve ta zêl a nih hi.

He sakhua hi sakhaw danglam tak a ni a, Pathianin a thilsiamte


a hmangaihna leh a chhandam thu te, chu chhandamna tur
chuan Ama fapa nunna ngei a pêk thu te a awm a. Chu chauh
chu ni lovin chu chhandamna chuan mihring zawng zawng
inhmangaih tawn turin min phût a; kan nitin awm dânah
thianghlim taka nung tur te, dikna ngaina tur tein min phût
bawk. Chu bâkah, mi chanhai leh mi hnuaihnung te, mi rethei
leh hnuaichhiah te ngaihsak a, an tana inpe turin min phût tlat
a ni.

He sakhaw thar danglam tak, a ngêk chauha lungawi mai ve lo


hi Mizoten kan vuan ta si a. Kan biak Pathian chu sa chhia leh ei
4

tlâk loh a ke tin te, a mei tea bum lungawi mai chi a ni tawh lo.
Kan thinur te, mi dang kan huat avâng te leh kan leplêrh avâng
tea hawisan a, kan duh huna tlawn lungawi leh mai tur chi a ni
lo. Pathian nung, engkim hria, engkim tithei, khawi hmun pawha
awm a nih avângin kan chêt vêl zawng zawng min hmu reng a,
amah zâwkin kan awmdân tur min rêlsak zawk a ni. Chutiang
Pathian bia ang chuan kan nung em? Chutiang Pathian chu kan
vuan tih miin min hre thei ang em le? Ringtu mi maltinte mahni
inenfiah fo a \ul hle mai.
Khawvel zau zâwk kan thlîr pawhin Kristian ram tam tak
chu indonain a tuam a, inthah buaih buaih a awm fo mai. Biak in
lianpuipui awmna leh Kristian hming pua thil \ha tam tak an
tihna ramahte mihring innghirnghona a nasa hle mai. ‘Sakhua’
chuan a sîr kil chauh a chang leh \hîn. Mizote hi erawh chu
hnam dangte nena khaikhin chuan ‘mihring nunna zah tak hnam
kan ni’, kan ti thei ang. Mi \henkhatte phei chuan dawihzep tiin
min sawi hial tawh mahna! Chi leh chi inkâr boruak so sângah
te, politics thila inepnaah te hian India ram leh khawvel hmun
danga an inthah buaih buaihna angah pawh zâwl dawh tak leh
insûm takin thil kan ti a, kan sakhua hian a ‘ngêk’ chauh ni lo,
zahawmna te, insûm theihna te, zâwldawhna te min neih tîr a,
kan pipute ai zawngin kan thleng sâng tawh viau a ni.
Chutih lai chuan Kohhran leh kohhran kan indâwrnaah
te, vêng leh vêng, khua leh khua kan inlaichînnaah te sakhua
chan chu a chhe leh hle si. Politics -a kan tih dik loh te, kan ei leh
bâr zawnna - sumdâwnna leh kut hna kan thawhah te, in leh lo
din tuma in hmun lo ram kan duhâm luat avânga khaw êng
pawh kan zah zo lo te hian Pathian nung, hmangaihnaa khat bia
kan nih a lang lo leh fo \hîn. Biak in chhûng leh Kohhran
programme-a inngeih thei si, ‘kan khua leh ‘vêng’ kan lainat
avânga Kohhran thutlûkna kan pawisa thei lo te leh thinur avanga
kan inhrisa buan buan mai te hian Kristian sakhaw bia kan nih a
hliah \hin. Kan sakhaw vawn chu ‘Kristian’ pawh nise, a ngêk
bâk a la chang lo, kan la pe lo tihna a ni phawt ang. Kan Pathian
hi a \ha ber duh Pathian a ni.
5
KEIMAHNI
1. Kum Thar leh mi Thar: Kan Principal Rev. Dr. Roger
Gaikwad chuan a hna thar Nagpur lamah a zawm tâk avângin
Principal thar Rev Dr. Vanlalchhuanawma chu Synod-in min
pe a. Amah lawmna leh dahnghehna pawh Rev. C.
Lalsângliana, Synod Moderator-in ATC Chapelah January 7,
2011 Zirtawpni khân a nei a. ATC lawina Leitan South Kohhran
Chairman leh Secretary te, Bialtu Pastor te, zirlaite leh Zirtîrtu
ten he hun hi kan hmanpui a. He mi rual hian TEB-in Vice-
Principal atana a ruat Rev. Dr. C. Lalhlira leh Registrar atana
ruat Rev. Dr. Vanlalnghâka Râlte te pawh inhmêlhriattîr nghâl
an ni. ATC-a thawk turin zirtîrtu thar pathum Synod chuan
min pe bawk a: Rev. H. Lalrinthanga, D. Th. (History) result
nghâk mêk, Rev. Vanlalrova Khiangte, M. Th (Missiology),
leh Rev. Rolungmuana Zadêng (M. Th. History zir mêk) te an
ni. A hmasa pahnihte hi ATC-ah awmin an hna an zawm tawh
a, a hnuhnûng ber hian June thla a\angin a rawn zawm ang.
Hetia hotu thar kan neih mêk lai hian Rev. K.
Lalhmingliana Aizawl Chanmari Bial enkawl tur leh Rev.
Vansâwma, Aizawl |huampui bial enkawl tur te chu January
ni 6, 2011 khan kan thlah ve thung.

3. Zirlaite Kolkata-ah Field Education: Rev. Rosiamliana


Tochhawng leh Dr. Lalrindiki Ralte te hovin B. D. III zirlai mi
36 te chu Kolkata-ah ‘Field Education’ neiin December 2010
khan an zin a. An kal lamin an bus chuanna a muangchân
avângin an Rêl chuanna tur an man hman lo va, \hutna \ha
awm lohna Rêlah hrehawm takin an kal a, mahse programme
\ha tak an zuk nei a, tar, mi rethei leh dam lo enkawlna hmunah
te an thawk a, an hun hman pawh hlâwk an ti hle. Mahni
khuaaa Krismas hmang hmanin an lo haw leh.

3. Editor Zambia lamah: Didakhe Editor Rev. Dr. C. Lalhlira


chu November ni 20-25, 2010 chhûng khân Zambia, Africa-ah
CWM programme hmangin a zin a. CWM hian kum tin In-
dia, Zambia, Fiji ramah te hian rawngbawl tura inbuatsaih
6

Pathian thu zirlaite tan Face to Face Programme an tih chu an


buatsaih \hîn a. ATC leh Bishop’s College Kolkata ten he
programme hi 2011 a\anga inthlen \âwm ve turin an ti a,
chumi inbuatsaih nan chuan Bishop’s College-a an zirtîrtu
pakhat nen an hun hman dân thlithlaiin an kal a ni.

4. Zirtîrtute Rawngbawlna Danga Inhmanna: Kumin Bial


KTP inkhawmpui-ah khân kan hotute hetiang hian rawngbâwl
tura sawm an ni:
1. Rev. Dr. Vanlalnghâka Râltê - Saitual Pastor Bialah
2. Rev. Lalchungnunga - Chanmari Pastor Bialah
3. Rev. R. Lalrosiama - Ramhlun Pastor Bialah
4. Rev. Dr. Tlanghmingthanga - Kolasib Pastor Bialah
5. Rev. Dr. K. Lallawmzuala - Sateek leh Khawzawl
Pastor Bialah
Hêng bâkah hian Rev. Dr. C. Lalhlira chu Chhiahtlâng (kum
2 pro. Pastor a thawhna) Chhim Vêng Kohhran Silver Jubili
lawmnaah January 19, 2011 khan thusawia sawm a ni a, Rev.
Lalchungnunga chu Lawngtlai Bial (kum 1 chhûng bialtu pas-
tor a nihna) Silver Jubili lawmnaah February ni 1-2, 2011 khân
thusawiah sâwm a ni bawk. Bial Hmeichhe Inkhawmpuia
thusawi tura sawm an awm nual bawk. Kan hotute thusawi
rawngbâwlna nei tura sâwm an hlawh hle a, hei hian ATC leh
Kohhran inhriat pawhna min siam sak \ha hle a, a lawmawm
khawp mai. An nitin zirtîrna hna tibuai lo thei ang tura
ruahmanna pawh siam zêl tum a ni.

5. Kum Thar Class |an: December ni 4, 2010 a\anga Krismas


chawlh kan hman hnuin January ni 5, 2011 khan kan lût leh
a, January ni 10 a\ang khan class kan nei leh ta. March thla
chanve a\anga April thla laihâwl vel thlenga ekam hmabâkin
kan inbuatsaih leh map map ta mai. Hetih lai hian kan zirtîrtute
zinga mi Rev. Dr. R. Chhuanliana chu Multiple Myolema
avanga an buai reng laiin zunkawng cancer-in a lo belh leh a,
a pawi hle. Kohhrante \awng\aipuina kan ngên nawn leh e.
7

P.C.I. SYNOD DANGTE AIA MIZORAM


SYNOD DANGLAM BIKNA!
- Rev. H. Remthanga

‘Mizoram Synod hi PCI hnuaia Synod dang aiin a


danglam bîk’ tih hi kan sawi fo va, a chhan eng nge ni tih
erawh chu kan sawi thleng lem lo \hîn. India Ram Pres-
byterian Kohhran (PCI) hi Welsh Presbyterian Kohhran
hrin leh enkawl, Kohhran \iak tîr a\anga a kalhmang leh
inrelbâwl dân pawh Welsh Missionary-te ruahmanpui a
ni a. Tunah hian Synod pariat a lo piang tawh a. Chûng
Synod-te chu Dânpui pakhat hnuaiah an awm a, rorêlna
indawt chhãwng – Tualchhûng, Bial, Presbytery, Synod
– ang hi an zui \heuh bawk. Presbytery leh Synod
thuneihna an kalpui dân erawh chu a inang lo. Inang
lovah pawh Mizoram Synod hi a danglam zual ti ila a
sual awm lo ve. Tifiah turin Khasi-Jaintia Presbyterian
Kohhran nen tuna an dinhmun thlîr dun ila a tâwk thei
awm e.

Khasi ram Kohhran leh Mizoram Kohhran


danglamnate: Khasi ramah chuan Presbytery-in Office
bîk an nei a, Executive Secretary-ten hun pum (full time)-
in an \hutchilh a. Mizoramah chuan Presbytery Office
hranpa a awm lo va, Presbytery Secretary-ten Office thil
chu an awmna apiangah vawngin an enkawl thung.
Khasi ramah chuan PCI Dânpuiin “District” a tih hi an
hman dân a dang. District chhûngah Pastor pakhat aia
tam an awm thei a. Pastor pakhat awp chhûngah
inkhâwmpui nei lovin, Pastor pakhat aia tam huapin ‘Dis-
trict Inkhawmpui’ an nei \hin.’ Pastor neih theih zât tur
teh nan pawh dânzawhkim bithliah zât an nei a ni awm
8

e. Mizoramah chuan Kohhran pahnih leh a aia tam awp


turin Pastor-te dah an ni a, Pastor pakhat enkawl
chhûngah ‘Bial inkhawmpui’ neih a ni thung. Khasi
ramah chuan Tualchhûng – Bial atânga thawhlawmte
Presbytery-in dawngin a enkawl a, Synod-ah chuan an
thawh tur zât bituk angin Presbytery-te chuan sum an
chhung lût \hîn. Mizoramah chuan Pathian Ram
thawhlawma Tualchhûng pual bâk zawng chu
Tualchhûng a\angin Bialah, Bial a\angin Synod-ah chhûn
luh vek a ni a, Presbytery chuan Pathian Ram thawhlawm
a dawng ve lo. PCI Dânpui angin Khasi leh Mizoramah
Pastor-te chu Synod-in a nemnghet ve ve a. Khasi-ah
chuan Synod-in Pastor-te awmna hmun tur a ruat lo va,
Presbytery \heuhten an bial chhûnga Pastor-te awmna
tur an ruat a. An Pastor-te zînga mi tupawhin an
Presbytery pawnah, entir nân, Synod leh General Assem-
bly-ah te lo thawk ta sela, an thawh hun a tâwp chuan
an Presbytery-ah an kîr leh \hin. Pastor-te chu a hmingin
Synod hnuaia awm ni mah se, a takah chuan Pastor-te
hna neitu chu Presbytery a ni zâwk. Mizoramah chuan
Synod-in Pastor-te awmna tur a ruat vek a, Presbytery-in
sawi tur engmah a nei lo; Pastor-te la (appoint) a, an hna
ruat a, enkawl a, an chungchâng rêltu chu Synod a ni.
Khasi ramah chuan Synod-in Pastor-te hlawh zât tur (Pay
Scale) a siam a. Chu mi a\anga chhût chuan Presbytery
tinin an bial chhûnga Pastor-te hlawh tur ang chu Synod-
ah an chhûng a, Synod-in Pastor-te hlawh chu a pe a.
Mahse he mi bâkah hian anmahni huam chhûnga Pas-
tor-te hlawh chu Presbytery-in a duh chuan a pêk belh
thei. Mizoramah chuan Pastor-te hlawh zawng zawng
Synod sumpui a\angin pêk a ni a, Presbytery-in engmah
tih a nei ve lo. Khasi rama Pastor-te chu kum 70-ah an
MIZORAM SYNOD DANGLAM BIKNA 9

pension \hîn a, kum rei vak lo a\ang khân kum 65 an


bithliah ve ta. Khasi ram Kohhran inrêlbâwl dân leh
Mizorama inrêlbâwl dân chu lo a danglam hle mai. An
Presbytery-in Mizoram Presbytery aiin thuneihna a nei
sângin a nei tam zâwk a, mahse an Synod aiin Mizoram
Synod-in thuneihna a nei sângin a nei lian zawk thung a
ni.

An danglamna chhante: Kohhran pakhat, Dânpui


pakhat hmang si, heti taka Synod leh Presbytery
thuneihna a danglam thei hi a chhan bulpui ber chu
inrêlbâwl dân inan loh vâng a ni. Khasi ramah chuan
Presbytery-te chu a tîr a\angin Welsh Missionary-ten an
ho va, Synod-ah inthlung khâwm mah se, Missionary-te
kaihhruaina hnuaiah chuan Presbytery-te chu thuneihna
zau zâwk neiin an inrêlbâwl a. Presbytery a lo puna Mis-
sionary-ten an ho zêl theih loh chinah pawh a tîra an
kalhmang chu an zui ta zêl niin a lang. Mizoramah pawh
Presbytery pathum a din tirh chuan chutiang chuan kal
an tum a ni awm mang e tih theihin an kal a. Mahse kum
hnih bâk an kal lo. Khasi ramah chuan a tîr a\angin mis-
sionary-te kaihhruainain an duh angin an inrêlbâwl a,
Mizoramah erawh chuan Missionary indaih loh vângin
Khasi ram angin an kal thei lova, \ul leh mamawh anga
insiamremin an inrêlbâwl chho ta niin a lang. He thu hi
lo chhui zau deuh ta ila.

(1) Khasi ram: Khasi ramah chuan 1841 khan


Welsh missionary hmasa ber Thomas Jones a lo kal a.
Chutih laia Assam khawpui Cherrapunji-a Nongsowlia
hmunah awmhmun a bêng bel a. Kum 1850-ah chuan
Cherra a\anga chhimthlang lam mêl 14 vêla hla Shella-
10

ah mission hna tan a ni.1 Kum 1866 bul lamah mission-


ary pahnih Revs. Daniel Sykes leh Griffith Hughes te an
lo thlenin Jowai-ah mission hmun (Station) thar hawn a
ni a, Rev. Sykes-an a enkawl a.2 Chu mi kum vêk (1866)-
ah chuan Assam khawpui chu Cherrapunji a\angin
Shillong-ah sawn a ni. A kum leh (1867)-ah chuan
Presbytery inkhawmpui hmasa ber an nei a. Kum 1871
atangin Shillong-ah mission hmun din \an a ni bawk.
Kum 1880-ah chuan Mission Station pasarih hawn a ni
tawh a, missionary-ten an awm chilh \heuh bawk,
chûngte chu – Cherra, Nongsawlia, Jowai, Shella,
Shillong, Mawphlang leh Nongrymai (Khadsawphra) te
an ni.3 Mission Station pasarih a awm hnu kum 1895-ah
khan Presbytery panga (5) a lo piang a, chûngte chu
Sohra-Shella, Shillong-Mawlai, Mawphlang-Mairang, Jowai-
Shangpung, leh Ri Dkhar (Plains) te an ni a.4 Presbytery
panga huam chuan a kum leh 1896-ah Assembly [tuna
Synod ang hi] a lo piang ta a ni.

Kum 1895-a Presbytery panga lo piangte kha mis-


sionary-te awm tawhna vek niin a lang (Ri Dkhar erawh
chu kan hre chiang lo). A tîr a\angin missionary-ten an
awm chilh avângin Office hran neiin Presbytery-te chu
an kal a, inrêlbâwl dânah pawh zalên deuh hlek leh
thuneihna sâng zâwk neiin an kal ta niin a lang. PCI
Synod dang (CHT, Manipur, etc)-ah pawh hetiang deuh
hian an kal. Wales ram Presbyterian Kohhran te, Scotland
ram Presbyterian Kohhran te, Presbyterian Church (USA)
te pawh chutiang deuh chuan an inrêlbâwl niin a lang.

(2) Mizoram: Mizoramah chuan kum 1910 khan


Khasi Assembly (tuna Synod) hnuaiah Presbytery neih
MIZORAM SYNOD DANGLAM BIKNA 11

\an a ni a. Chuta \anga kum 14-na 1924-ah Presbytery


pathum hawn a ni a, Assembly (tuna Synod) pawh a ding
ve nghâl. Mizorama Presbytery pathum hawn
chungchâng leh Missionary-ten an ho dân Rev.
Lalchhuanliana ziak hi han la chhãwng ila:

Kum 1923 February thla khan Mizoramah Welsh Mission Com-


mission member 4 an lo kal a. Commission member-te chu In-
dia hmar chhaka Welsh Mission field-a thawk mekte an ni vek
a ni…Mizoramah Missionary-te an lo pun zêl avângin mission-
ary-te chanvo siamsak chu commission member ho chuan \ha
an ti a. Chuvâng chuan missionary mipa pathumte tan
Mizorama Presbytery pakhat chauh awm chu pathumah an
\hensak ta a, hetiang hian–

1) Chhimchhak Presbytery: Champhai lamlian leh chhim bial


chin inkâr, chhak lamah |iau lui thleng, thlang lamah Tlawng
lui thleng. He Presbytery hi Senior missionary Zosâphluia
enkawl tura tih a ni a. A hmun pui Mission Veng a ni.

2) Hmârchhak Presbytery: Hmârchhak Presbytery huam


chhûng chu hetiang hi a ni. Champhai lamlian a\anga hmar
lam zawng, Manipur ramri thlengin, chhak lamah Burma
(Myanmar) ram chin, thlang lamah Tlawng lui thlengin. He
Presbytery hi Rev. F.J. Sandy (Pu Dia) enkawl tura dah a ni. A
hmun pui chu Durtlâng a ni.

3) Khawthlang Presbytery: Tlawng lui thlang lam zawng


zawng, Rêng ram thleng, Chhim Bial ramri leh Cachar ramri
inkâr zawng. He Presbytery hi Rev. E.L. Mendus (Pu Mena)
chan a ni. A hmun pui chu Dawrpui a ni.5

Rev. Lalchhuanliana sawi ang hian Mizoram mis-


sionary pathumte chuan Presbytery pathum hawn thar
chu inchan semin an ho ta a. Chhimchhak bial Presbytery
vawi khatna leh vawi hnihnaah chuan Chairman chu Rev.
12

D.E. Jones a ni a. A vawi thumna 1926-ah chuan Chair-


man chu Rev. Chhuahkhama a ni. Hmarchhak bial
Presbytery hmasa ber 1924-ah chuan Chairman chu Pu
Sandia Sap a ni a, a vawi hnihna 1925-ah chuan Pu Sandia
Sâp chu Treasurer a ni a, Chairman chu Pastor Liangkhaia
a ni thung. A vawi thumna 1926 Chairman atan Pudia
Sâp ruat a ni a, a thih tâk avangin Pu Mendus Sâp a chair-
man ta a ni. A kum leh 1927-ah Rev. D.E. Jones chu
Sâpramah a haw a. Hemi kum vêk hian Rev Gwilym
Jones chu a lo chhuak naa a kum lehah a haw ve leh ta
mai a. Kum 1929-ah Rev. W.H. Williams leh Rev. L. Evans
te lo chhuak mah se, kum 1932 leh 1933-ah anni pawh
an haw ve leh ta mai a. Khawthlang bial Presbytery minutes
kan hmu mai thei lo va, a tîrah chuan a dang pahnih ang
khian an kal ngeiin a rinawm. Kum hnih emaw mission-
ary-ten Presbytery hmunpui bîk neia an enkawl hian
Presbytery Office hran an neihpui em tih kan hre thei lo.
Kum 1938-ah Chhim chhak Presbytery \henin Tuichangral
Presbytery a lo piang a.6 Kum 14 chhûng zet (1924-1938)
Presbytery pathumin an awm a. Hetih chhûng hian kum
tam zâwk chu Kohhran enkawl lama inhmang thei mis-
sionary \um khatah pathum aia tam an awm ngai lo.7
Presbytery a pun hnuah pawh Kohhran enkawl thei mis-
sionary \um khatah pathum aia tam an awm ngai lo va,
pahnih chauh an nih châng pawh a tam mai. Mizorama
missionary-te khân Khasi rama tih angin hmun bîk neia
Presbytery Office nghet neihpui an lo tum lo rêng nge,
an tum a, missionary indaih loh vângin an ti thei ta lo tih
kan hre thei lo va. A tîra a bul an \anpui dân kha en chuan
Office bîk neih hi chu an tumpui a ni awm mang e, a tih
theih. Enkawltu tur missionary an indaih hleih theih tâk
loh avângin an neihpui thei ta lo va, tuna kal ang hian
MIZORAM SYNOD DANGLAM BIKNA 13

thuneihna tam zâwk Presbytery-ah pe lovin, Synod-ah


an inkhaikhâwm ta zêl mai niin a lang.

Tichuan, Khasi ram Presbyterian Kohhran aia


Mizoram Presbyterian Kohhrana Presbytery kal hmang
a danglam daihna chhan chu Presbytery pathum a din
tirh atanga a enkawltu tur missionary-te indaih loh vâng
niin a lang ta ber a. Chuvâng chuan Presbytery-te chu
Synod-in sum leh inawp dânah a khaikhâwm ta a,
Presbytery chu hmun dang Presbyterian Kohhrana
Presbytery aia thuneihna nei tlêm zawkin an kalpui ta
niin a lang.

Presbytery thuneihna sâng zâwk neih duhna:


Mahse hetianga kum 25 lai an kal hnuah pawh Khasi
ram leh Presbyterian Kohhran hmun danga tih dân anga
Presbytery thuneihna sâng zâwk neihtîr duhtu Mizoram
Kohhran hruaitute zîngah an awm ve tho va, Synod-ah
rawtna a lût \hîn. Kum 1950 Assembly (tuna Synod)-ah
chuan hetiang hian an rêl a (khawi a\anga lo lut nge sawi
lan a ni lo; titi-ah chuan Rev. Saiaithanga kha a bulpui
niin an sawi): “Presbytery hi mawhphurhna tam zawk
pêk a \ûl a ni lawm ni? tih rawtna a lo lut a. Constitution
Revision Committee-in a mawhphurhna tur chin te
engkim rawn rêl sela. Presbytery tinah ngaihtuah \heuh
ni rawh se,” tiin.8 Chu thu Presbytery tin ngaihtuah dân
chu 1951 Assembly-ah thlen a ni a, Dânpui ennawnna
(Constitution revise final) siam nghah rih nise tiin a rêl a.9
Kum 1953 Synod chuan Hmârthlang Presbytery-in
Presbytery mawhphurhna tam zâwk pêk dan a
ruahmanna chu ngaihtuahin, “Synod Standing Commit-
tee-in N.W. Presbytery rawtnate pawh chu lo enin
14

ruahmanna fel tak siam sela, Presbytery tinah thawn se,


Presbytery-in an ngaihdân chu Standing Committee-ah
chuan thlen leh sela, annin ruahmanna fel tâwk siamin
Synod leh huna ngaihtuah turin la rawn theh lût leh rawh
se, kan ti,” tiin a rêl a.10 Hmârthlang Presbytery rawtna
entu Sub-Committee ruahmanna chu thlîrin Standing
Committee chuan Presbytery tin ngaihtuah turin hetiang
hian a rêl a ni:-

(1) Presbytery-in \ul a tih chuan a bial chhûnga Pastor-


te chu Presbytery bial chhûng hmun dangah chuan
a sawn thei ang a. Pastor thar awmna tur pawh a
ruatsak ang; amaherawhchu, Synod a hriattîr tur a
ni.
(2) Presbytery chuan Financial Committee a nei ang a.
A bial chhûng Pastor-te zînga mi 2 Presbytery thlan
te leh Presbytery chhûng Pastor Bial tinin Finance
Committee zînga mi 1 \heuh an rawn thlan
Presbytery-in a lo pawmsakte chu member an ni
ang. Tin, Pastor Bialin an thlan chu Presbytery-in a
pawmsak loh chuan chu mi Pastor Bial chhunga
Finance member zînga mi ngei chu mi 1 Presbytery
chuan a thlansak ang.
(3) Presbytery chuan a Finance member-te zînga mi 2
leh Pastor 1 Synod Financial Committee atân a thlang
ang a, chûng chu Synod-in a lo pawmsak ang.
Tichuan, Synod Financial Committee chu Presbytery
tin a\anga mi 3 (Laymen 2 & Pastor 1) lo lût \heuhte
chu thlan member an ni ang a. Synod Moderator,
Synod Sr. Secretary, Gen. Treasurer leh Zosâp de-
partment hrang hrang hotu ber \heuhte chu ex-of-
ficio member-te an ni ang.11
MIZORAM SYNOD DANGLAM BIKNA 15

No. (1) khi lo kal tlangpui sela chuan Khasi ram


ang khu kan ni ang a, tuna kan kal dân nen hi chuan a
inang lo hle dâwn a ni.

Kum 1954 Synod-ah chuan Standing committee rêl


dân leh Presbytery tin ngaih dânte chu chhiar chhuah a
ni a. Synod chuan, “He thu hi kan hriat tlân lehzualna
turin Standing Committee-in hruaina Bial inkhâwm tin
Secretary hnenah thawn chhuak sela, Bial inkhâwm
a\angin Presbytery-ah ngaihtuah leh \heuh ni sela,
Synod-ah lo la lût leh rawh se,” tiin an rêl leh ta rih a.12 A
kum leh 1955 Synod chuan, “Presbytery mawhphurhna
thua Presbytery tin ngaihdân kan hriatin, tihdanglam
\ûlin kan hre lo va; tuna kan tih dân ngai hi a \ha tâwk
rih e, kan ti,” tiin thu tâwp a siam ta a ni.13

Mahse, chutia an rêl atanga kum 12-na 1967


Synod-ah chuan Hmârphei Presbytery chuan
“Rawngbâwltu tihpun thuah Presbytery mawhphurhna
tihlen rawtna” a rawn thlen leh ta a. Synod chuan ngun
taka ngaihtuah chi nia a hriat avangin “Synod Standing
Committee-in a tih theih leh theih loh dân kawngte lo
ngaihtuah zui se,” tiin a rêl leh ta a.14 Standing Commit-
tee chuan an thil rawt awmzia chu a rawttu Presbytery a
han zawt leh te te a.15 Chutah a rel dan chu Synod-ah a
thlen a, Synod pawhin a pawm ta a ni. Hetiangin:-

“He thu hi Synod-a rawn thlentu Hmarphei Presbytery


ngaih dân tak en chungin sawihona kan nei a. Ngun taka
kan ngaihtuahin tuna kan tih dân pangngai hi \ha zâwkin
kan hria,” tiin.16
16

Heta \ang hian Presbytery mawhphurhna sâng


zâwk pêk duhna leh rawtna chu a reh hlen ta a. Synod-
in a ngaihtuah uluk dân enin Presbytery mawhphurhna
tihlen rawtna hi palzût mai chi a ni lo tih a hriat theih.
Rawtna chu a tâwpah chuan hnâwl a ni ta a. Mizoram
Presbyterian Kohhrana Presbytery dinhmun chu mi
dangte nihna phâk lovin a awm ta zêl a, Synod dinhmun
erawh chu mi dangte aia ropuiin a awm ta zêl thung a ni.

Kum 1968 Synod-in ‘Tih dan pangngai \ha zâwka


a lo hria’ hi Mizoram Presbyterian Kohhran \hatna tura
Pathian remruat a ni ang tiin a ngaihtuah theih awm e.
Mizoram leilung leh mihring inlaichin dân enin Synod-a
thuneihna sâng tak neia inthlun khâwm hi thil \ha niin a
lang. Mizoram Synod hi Pathianin mal a sawm a, ama
tâwkah Synod ropui leh chak tak a ni. Mizoram
khawtlâng leh Sawrkar zah thamin a awm a. Mizo hnam
a tipumkhat a, Kohhran a tizahawm bawk. Mizoram
bâkah India ram leh khawvel ram danga rawngbâwlna
lama a hmalâkte hi Kohhran lian tak, inlungrual leh
\hahnemngaihna inchhêm alh tawna thawhhonate
Pathianin mal a sawm vâng a ni ngei ang. Presbytery
hrang hrangah thuneihna kan lo sem sawm lo leh Synod
pahniha insiama kan chakna kan la \hen darh lo hi a
lawmawm tak tak a ni. Synod pakhat, inlungrual leh chak
tak kan nih reng theih nan Pathian lamah \an la thar zêl
ila. Kan inpumkhatna hi i vawng nung zel ang u.

End Notes:
1
Morris, John Hughes, The Story of Our Foreign Mission (Presbyterian
Church of Wales), Aizawl: Synod
Publication Board, 1990, p. 29.
MIZORAM SYNOD DANGLAM BIKNA 17
2
ibid., p. 32.
3
ibid., p.37.
4
Jyrwa, J.F., The Wondrous Works of God, Shillong: Mrs. M.B. Jyrwa,
1980, p. 101.
5
Rev. Lalchhuanliana, Mizoram Presbyterian Kohhran chanchin,
Aizawl: SL & PB, 2007, p. 192.
6
loc cit.
7
Saiaithanga, Mizo Kohhran chanchin, Aizawl: MTLC, 1993, pp. 194-
195.
8
Assembly 1950, Past. 17.
9
Assembly 1951, No. 13 (a)
10
Synod 1953, Gen.1
11
SC 22.6.1953, Gen. 1
12
Synod 1954, Gen. 4
13
Synod 1955, Gen. 5
14
Synod 1967, Gen. 4
15
SC 1968, No. 4
16
SC 1.11.1968, No. 2; Synod 1968, Gen. 2

DOCTORATE DEGREE DAWNG THAR

Nula Lalrindiki Ralte chuan Serampore College hnuaia


Tamilnadu Theological Seminary a\angin Doctorate Degree
a dawng ve leh ta. A subject hi Social Analysis a ni a. A
Thesis thupui chu Women in Transition From Land Based to
Cash -Based Economy - An Inter-Ethnic Study in Mizoram tih a
ni. Febry=uary ni 5, 2011 khân Mokokchung, Nagaland-ah
Serampore College (UNiversity) Convocation a awm a, chutah
chuan a Degree Certificate hi a dawng. Didakhe Editorial Board -
in kan lawmpuia, a rawngbawkl zêlna turah duhsakna sangber
kan hlan e.
18

MISSION EXPOSURE 2010 REPORT


C. Lalngaihawma
Class Representative (CR),
BD- II, A.T.C.

MISSION EXPOSURE CHU ENG NGE?

Aizawl Theological College hi India rama Theological


College hrang hrang zîngah pawh Practical Work (tunah
chuan Field Education tia thlâk a ni tawh ) nei \ha ber pâwl
kan ni ti ila kan tisual awm love. Mission Exposure pawh
hi kan Field Education zînga pakhat a ni a. Kum tinin BD
II zirlai apiangte hi pawl hrang hrangah in\hen darhin,
Barak Area Mission Fiel- a Pastor \hut hmun hrang
hrangte tlawhin kan insemdarh \hîn a ni. Kan Mission
Exposure hian kâr khat chhûng a awh \hîn a. Kan châm
chhûng hian Field-a thawktute programme lo ruahman
sa kan zui mai \hîn a ni. Zirlaiten kan hlâwkpui thei hle
a, kan zirna atana min puitu \ha tak a nih bakah hun lo la
kal zêl tura kan rawngbâwlna atana min puitu \ha tak a
nih ngei kan ring tlat a ni.

A KALTEN ENG NGE AN TIH |HIN?

A chunga kan sawi tâk ang khian Mission Exposure kan


neih chhûng hian mission field-a thawktute programme
lo ruahman sa kan zui deuh ber \hîn a. A tlângpuiin kan
zu kalna station huam chhûnga kan Kristian puite kan
zu tlawh chhuak \hîn a. Khaw chhûngte fangin (Outreach
programme) Bible leh Chanchin |ha thu ziak te kan sem
a. Hêng bakah hian kan Mission compound chhûng tihfai
leh kan thawh ve theih tâwk âwm ang angte thawkin
MISSION EXPOSURE REPORT 19

hun kan hmang tlângpui a. Hei hian thawktute nena


inunauna \ha min siam sak bâkah an dinhmun leh
hnathawh dan hriatpuina \ha tak a nih avângin a
pawimawh hle.

TUN |UMA KALTE HUN HMAN DAN

Tun \um kan Mission Exposure-ah hian kum 2010-2011


Academic Session chhûnga BD II zirlai te kan kal a. Kan
class-ah hian zirlai sawmhnih leh pakhat (21) kan awm
a, mi sawm leh pariat kan kal thei a, vanduaithlâk takin
kan thiante pathum, C. Lalhruaitluanga, C.
Mangthangvunga leh Richard G. Momin te dam \hat loh
avângin an kal ve thei lo va, pawi kan tiin an chân nasa
kan ti a, pawi kan tihpui takzet a ni. Tun \umah hian group
nga (5)-ah kan in\hen a, ni 22.10.'10 (Zirtawpni) zing lam
dâr sâwm vêlah Silchar panin ATC kan chhuah san a.
Pathian vênna leh kaihhruaina a zârah tluang takin tlai
lam dâr ruk velah Silchar Mission Compound kan thleng
thla a. Synod Guest House Manager [ATC-a BD Gradu-
ate] Tv. Lalramdintharan (Madinan) min lo buaipui a, a
chungah kan lawm hle. Silchar-a zan khat kan riah hnuah
a tûk Innrinni (23.10.'10)-ah kan kalna hmun tur Station
\heuh tluang takin kan thleng a, kan kalna \heuha
thawktu ten min lo dawngsawng tha em em a, an
chungah kan lawm tak meuh a ni.

KAN KALNA HMUN LEH KAN HUN HMAN DAN

KARIMGANJ:
Karimganj ah hian R. Zothansânga, Isaac Lallawmkima,
Vanlalzawma leh V.L. Malsawmkima te an kal a, inkhâwm
. 20

hrang hrangah leh Rowland Memorial High School-ah


te thusawina hun an lo pe a. An bial chhûnga Kristian
awmte an theih ang anga tlawh chhuakin, ringlo mite
hnenah Bible-te semin an kal chhuak a. Hindu sakhaw
hmun pawimawh \henkhat an tlawh bâkah an sakhaw
hotu (Maharaj) kawmna hun \ha te an nei thei a, hlawk
thlâk an ti hle a ni. Compound chhûngah hian díl tihfai
ngai an ti fai bawk. Karimganj Bialtu Pastor hi Rev. J. C.
Lalramliana a ni a. Bial chhungah hian Kohhran pathum
a awm a, member zawng zawng hi zahnih bawr vel an
ni. Rowland Memorial High School hi Assam-ah pawh
school tha ber pawl a ni a, kum tinin school admission-a
buai laih ngai khawpin lût duhten seat an inchan lo \hîn
a ni. Chutianga School \ha kan nei thei hi Pathian
mlasawmna leh thawktu te inpêkna avâng liau liau a ni
a, an fakawm ngawt mai.

PAILAPOOL (Bengali) :
Pailapool-ah hian Meitei leh Bengali compound a awm
a, inhlat lotêa awm an ni a, an inawmpawlh nasat avângin
Station hranga awm a ni. Bengali lamah hian
Lalngaihawma, Ralsunthang Hmar, C. Thangromawia leh
C. Lalngaihawma te [k]an kal a. An bialtu Pastor hi Rev.
H. Vanlalhriata a niin, an bial chhûngah hian Kohhran
sawm a awm a, thawktu hi an vaiin Kraws Sipaite nen 18
an awm. An châm chhûng hian bial chhûnga kohhrante
an tlawh a, kohhran member te inah kal kualin
\awng\aina hun an hmang a. Hei bâkah hian an thlenna
Kohhranten thusawina hun an pêk bâkah an kal chhuah
(Outreach) chângin Pathian thuchahte an sawi bawk a;
thawktute, phûr taka lo hruaitute inpêkna a fakawm hle.
MISSION EXPOSURE REPORT 21

PAILAPOOL (Meitei):
Pailapool Meitei Pastor bial hi Synod Mission Board
hnuaia awm a ni a, anni lamah hian H. Lalbiakthanga,
Malakia Lalnunfela, Eric Lienlalmuon leh David
Lalrindika te an kal a. An châm chhûng hian Pathian biak
inkhâwmah thusawina hunte an lo pe a, Kohhran mem-
ber te tlawh chhuakin \awng\aina te an hmang a. Hei
bâkah hian Mission Compound tifaiin, Gospel Tract-te
semin an kal chhuak bawk a. An bial chhûngah hian
Kohhran pali, preaching Station pahnih leh Fellowship
Church pakhat a awm a, Kohhran member zawng zawng
hi zahnih sawm (210) an ni a. Thawktu hi sawm leh pali
an awm a, an bialtu Pastor hi Rev. Lalhunliana Royte a
ni.

LA LA:
Anni group-ah hian member pathum, Peter
Lalhmunmawia, Nicky Lalremmawia leh C. Rosangzuala
te an awm a. Mission Compound Kawngkhârpui
siam\hat a ngai chhu thiat atan an lo ruai a. An châm
chhung hian vahchhuah (outreach programme) an nei a,
hmun thumah in\hen darhin zan te an riak chhuak a,
hlawkthlâk an ti hle. An kalchhuahna hmunah hian
thusawina hun an chang \heuh a, an zînga pakhat phei
chu a sawi aia \ha hret zelin \awng lettu (meitei Mizo
\awng thiam)-in a lehsak a ni âwm e! Rev. G. S. Ropianga
bialtu Pastor niin thawktu paruk vêl an awm a, kohhran
pathum awmin member zawng zawng hi za leh
sawmnga bawr vel an ni. Hmun pakhata an kalna chu
an Biak in Pulpit pawh phelsêp ram khawm mai mai a ni
a, rah zawng pawhin a ri riap riap thei a, lâwn pawh a
inthlahrunawm viau a ni awm e.
22

UDHARBOND:
Anni group hi an phuisuiin an puitling tlâng: J.
Zosangliana, Rev. Lalpianthara leh Pro Pastor
Zingzembul Hrangkhawl te an ni - Pastor pakhat, Pro
Pastor pakhat leh dânzawhkim pakhat an inti deuh kher
a ni! An châm chhûng hian kohhran member te an tlawh
kual a, Pathian thu sawina hun \ha tak an nei bawk. Pas-
tor Quarters hungna an siam bâkah Pastor Quarters
rawng an hnawih \ha bawk a. Udharbond ah hian Mizo
thawktu an awm lo a, an bialtu Pastor Surjo Kumar Singh-
an a lo kaihruai deuh ber. An pastor bial chhûngah hian
Kohhran 10 lai a awm a, member pawh 521 lai an ni.
KAN THU HAWNTE:
Kan Mission Exposure hi kan sawi tak ang khan keini
zirlaite chuan kan hlâwkpui êm êm a, ngaihtuahna thar
tam tak min put tîr bawk. Chawlkâr khat chauh câm ni
mah ila, zir kan nih avangin kan thiam ang angin thil
kan chîk a, chuta \anga kan thu hawnte chu:
1) Inkhawm leh a kaihnawih: A tlângpuiin
Kohhran tinah inkhawm an \ha lo em em a, Mizorama
Kohhran kan in kaihhruai dân ang zui ve mai khu a \ha
ber em tih hi zawhna lian tak kan nei. Hmun hla tak tak
a awm te an nih hlawm avângin inkhâwm pawh a har ve
viau niin a lang a, hetiang a nih rau rau chuan chhûng
inkhâwm leh fianriala Pathian pawlna hun nei \ha tura
in zirtîr te, Pathian hnêna thilpêk inzirtîr tam te, Pastor
emaw thawktu dangten emaw tlawh chhuah tam hi a
\ha zawkin kan ring. An mahni in lama Pathian pâwlna
\ha an neih theih tho phei chuan, inkhâwm reng loh
pawh hi an culture nen pawh a inmil viau zâwk a ni tihte
pawh hi kan ngaihtuah a ngai tawh hlein kan hria.
MISSION EXPOSURE REPORT 23

2) Hnam Tihdân Ngaihpawimawh sak: Mission


hna hi kan zir dân ang leh Zoram a\anga kan lo hmuh
ang ngawt hi chuan a awlai lo hle tih kan hmu a. Chutih
rual chuan kan thawhnaa mite nunphung mila tun aia
nasaa rawngbâwl kan uar a pawimawh hlein kan hria.
Entîrnan, a tlângpuiin Bengali hmeichhiate khuan pasal
an neih hnu hian ngûn a dum leh a vâr an bun \hîn a. Mi
tam tak chuan Kristiante tihve atân chuan a \ha dawn
em ni kan ti mai thei; amaherawh chu pasal nei tawh si,
chutiang ti ve lote chu an khawtlângah chuan mi awm
\ha duhlo hmuhin an hmu ve thei tho mai. Chûng avâng
chuan kan ringtharho zîngah pawh ngampa lo taka lo
bun pawh awm theih a ni. Chutianga an mahniah
inthiamlohna a awm loh nan leh an nundân phung \ha
taka an zawm zâwk theih nan inneihnaa zungbun
inbuntîr lo hian ngûnte chu inbuntîr ta zâwk mai sela a
tha phian zawk mai lo ang maw?

(3) Kohhran Din leh Biak In Chungchâng: Kan


Ramthar rawngbawlna hmun tin deuh thaw, Synod Mis-
sion Board-in hnuhma kan neihna hmunahte chuan
MizoramPresbyterian Kohhran din kher kan tum niin a
lang a. Mizorama kan tih dan, Sapram lama an tihdân
kan lakchawn hi Culture nghet tak neia lo inbunnghet
tawh Hindu-te hnenah hian awmzia a nei lo fo tih pawh
kan hriat thar a pawimawh ta hle mai. Biak in pawh hi an
hnamin Pathian a awm ngei nia an ngaih theihna tur ang,
entîrnan, in kil riat neia sakte hi an tân chuan a Pathian
chênna bik hliah hliah ang. Tuna kan sak dan tam ber,
Hall anga sak, Mizorama kan Biak In ang hi chu Pathian
awmna aiin Kudam anga ngaihna a tam zawk a ni tih an
Pastor-te zinga pakhat chuan a sawi. Engati nge an hnam
24

zia anga an biak dan kan zu chawi nun mai loh?


Mizoramah pawh hnam ze mila Pathian biak
(indigenization) kan hman loh leh kan chawinun loh
avângin kan buaipui reng dâwn ni pawhin a lang a.
Mizorama kan buaina bawk hi kan Mission field-ah kan
tuh leh tho a nih chuan nakîna an buaina zakhua tur
kan siam sak mai mai ve thei tho mai!
Barak Area Mission Field hi Mizoram a\angin a hla lem lo
a, Kohhran leh pawl hrang hrangte a\ang pawha tlawhtu
an nei thei hle mai. Chutih rual chuan \anpuina kan pêk
dan leh kan puih dânah te pawh hian kan fimkhur a ngai
khawp mai, kan ringthar leh Kristian lo awm vete pawh
kutdawh rilru kan put tîr mai ang tih te min ngaihtuah
tîr a. An mahni \anpuia thilpêka vur \awk \awk hi Pathian
rawngbâwlna sâng ta luaa ngaih aiin, an mahni'n
Kohhran hi an tâ a nihzia an hriatchian a, neitu rilru an
put theihna tura cho chhuah thiam hi kan kal zelna turah
a tlo zawk êm êm ang tih hi kan ngaihtuahve rauh rauh
a ni.
(4) Ringtharte Enkawltu Chungchâng: Tun \uma
kan tlawh hote hi Pastor la thar tak takten an enkawl
tlângpui a, a \hente chu an bial vawnna hmasa ber te a ni
hlawm. Kan tlawh zînga Pastor pakhatin Kohhrana
harsatna a lo thlen chânga kohhran upa han rawn mai
tur an awm lo chu a khawhar thlâk duhzia a sawi khân
ngaihtuahna a ti thui khawp mai. Kan Pastor-te hi an \ha
hlawmin an inpêkna pawh a sâng hlawm êm êm a,
chutihrual chuan Mizorama term khat tal bial an vawn
hnuah ‘Ramtharah’ hian kal \hin ta sela anmahni leh an
rawngbâwl zêlna tur atan te a \ha zâwk ang em tih te
min ngaihtuah tir ve hial a ni.
(5) Sakhaw Hlui leh Ringtharte: Kan hmuh chin
MISSION EXPOSURE REPORT 25

a\anga ngaihdan lo awm thei chu - India rama Kristian


tamtak hi Hindu sakhua a\anga rawn inlet an ni a,
harsatna an han tawh chânga Hindu puithiam hnena
inthawi leh ta mai pawh hi an awm duh khawp mai.
Chutianga an tih loh nan harsatna an tawh pawha Pas-
tor pan ve mai tura inzirtîr tam hi a pawimawh viau awm
e. Nasa zâwka kan inbuatsaih deuh deuh reng chu a ngai
dawn tihte min ngaihtuah chhaih tir a ni.

LAWM THU:
A rawngbâwl tura inbuatsaih theia hrisêlna tha min petu
Pathian hnenah lâwmthu kan sawi a. Hun \ha leh chanvo
\ha min siamsaktu kan zirtîrtute chungah kan lawm êm
êm bawk a ni. A bîk takin Rev. Rosiamliana Tochhawng
(Dean of Field Education) leh Rev. R. Vanlaltluanga (Asst.
Dean of Field Education)-ten kan kalna hmunah min rawn
tlawh kual vek avangin an chungah kan lawm hle a ni.
Tin, Exposure kan neih chhung hian Silchar Administra-
tive Secretary, Rev. Ralthansânga Râlte-in Station
\henkhat chu min rawn tlawh hman hlauh mai a; vannei
kan intiin a chungah kan lawm hle. Didakhe editorial
Board-in kan report Didakhe-a min chhuahsak avângin
an chungah pawk lawmthu kan sawi e. A tâwp berah
chuan Mission Exposure kan neih chhûnga min lo
\awng\ai puitute, kan kalna hmun \heuha min lo
dawngsawnga min lo buaipuitu zawng zawngte chungah
leh kan thlenin \heuhte chungah lawmthu kan sawi tak
meuh meuh a, LALPAN a lêt tam taka a rulh kan duh
sak e.
26

RORÊLNA LEH THUNEIHNA


T. Vanlaltlani

Rorêlna leh thuneihna hi thil inzawm leh inkawp tlat a


ni. Rorêltu chuan an rorêlna huang chhûngah thu an
nei a; an thuneihna huang chhûngah \ha an tih angin
ro an rêl \hin a ni. Rorêltute rorêlna leh an thuneihna
kenkawhna hmun leh huang erawh a inang lo thei hle.
Tun \umah hian ram rorêlna huang han thlír deuh dawn
a ni.

1. RORÊLNA SIAM DÂN HMANG


Rorêlna hi inrochun leh inthlanna hmang tein siam a ni
a, sipai thuneihna hmangtein ram \henkhatah chuan an
siam bawk a. Rorelna kalpui dan hi a in anglo thluah
mai. Chumi avâng chuan rorêltu rorêl dân hmang pawh
inang thei a ni lova. Mihring an danglam avânga in
anglo satliah ni lovin, rorêlna chelh dân kawng a inan
loh êm avânga rorêl dân danglam hmuh tur pawh a tam
a ni.

Rorêlna chu chhûngkuaa thei bîk (eng emaw laia


mipuiten anmahni rorêl sak tura an nawr leh an dah
ang chi leh chi dangte), rorêl tura lalna changtute leh an
thlah kal zêlten an chan tur ang chia kalpuina ram a awm
a. Lalna bul an \an dân chu inang vek lo mahse, lal an
nih hnua an thlahte an lal leh zêlna ang chi rorêlna zui
hi khawvel ram lian leh tê deuhah pawh a awm \hin.
Israelte pawh kha chutiang deuh chuan an lal hmasate
hun lai khân an kal a. Khua a lo rei hnu erawh chuan an
kal reng thei lêm lo. Tunlai pawh hian ram \henkhat chu
hetiang chi deuh hian an kal a, mahse thlah khat kum
RORÊLNA LEH THUNEIHNA 27

rei tak chhûng rorêl erawh an tam thei lo. Ram chhûng
rorêlna chang vek chuang si lova, lal nihna chang leh
luah si, British ram lal nihna ang chi hi a awm bawk. Lalnu
leh an lalna la chhâwngtu tur awm reng mahse, Prime
Minister an nei thova. Lalna leh rorêlna changtu tur
thlanna (democracy) chu an kal kawppui tlat a ni. An rama
chêng ve tan lo phei chuan thuneihna leh lalna an insem
dan leh an kal kawppui dân hi hriatthiam pawh a harsa
hle. Mahse anmahni lam chu, kan hriat tlêm vang nge,
an buai lêmin a lang lo.

Mipuiten an aiawha rorêltu an thlan hmanga rorêlna hi


tunlai khawvela ram tam takten rorêlna an kalpui dân
chu a ni ta a. India ram pawh hi chutianga rorêltu tur
thlanna ram a nih angin Mizoram state-ah pawh hian
kan aiawha kum nga chhûng rorêltu tur kan thlang \hîn.
British-ho kan ramah an rawn inrawlh hma chuan khaw
tinah lal awmin Lal lalna hmang khan rorêlna kalpui a ni
a. |hatna chin tam tak a awm a, \hat lohna lai pawh a
awm bawk a. Lal sual deuhvin ro an rêlna khuaa mite
kha an rethei deuh va, lal \hain ro an rêlna khuaa mite
an vannei deuh thung. Lal an nihna duh tâwk lova 'inti
lal' deuhten ro an rêlna khuaa mi \henkhat chuan an lalte
chhûngkaw sualna avângin an tuar hle \hin a. An thil
neih chhun \hi leh thil dangte an lal chhângkuain an
neihsak mai mai theih si avangin 'Lal hlaulo \hi' te pawh
a lo awm phah hial rêng a ni.

Sipaiin ram rorêlna an chan burna (military rule) ram


pawh an awm tih kan hre awm e, Myanmar leh ram dang
\henkhat. Hêng ramah hi chuan sipaiten dîm lo taka
mipuite ro an rêl khum avângin mipuiten an tuar nasa
28

hle. Chu tiang rama awmte chuan chhûngkaw inthlah


chhâwngin rorêlna an chan te, inthlanna hmanga rorêlna
siamte hi an awt ve êm êm \hîn a ni. Myanmar ramah
chuan sipai rorêlna duh lovin mipui an au nasa a; khawvel
pawhin a buaipui hle. Mipui rorêlna duhin an bei a,
mahse an hlawhtling hlei thei [hrih] lo.

Rorêlna siam dan hmang chu kan sawi kim vek lo vang
a, kan duhtâwk rih mai ang. Eng ang rorêlna hi nge mi
tam berin kan \hatpuia, thlamuan thlâk leh hlimawm, tih
chu chhiartute ngaihtuah zui tur a ni tawh ang a. |ha
kan tih ang bera kan ram a kal theihna tur pawhin mawh
kan phur tlang tih hriat a \ul hle bawk.

RORÊL DÂN CHI HRANG HRANG


Rorêl dân chi hrang hrang a awm. Lal lalna ramah ngei
pawh puitu nei hauh lovin lal berin a duh angina engkim
a ti vek chuang awm love. |anpuitu leh thurâwn petu, a
lalna ram chhûnga an sorkar hnathawkte leh mi chi dang
dang \anpuitu a nei ngei ang. Inthlang ramah phei chuan
rorêl hun chhûng kum bi an thliah a. Pâwl (party)
pakhatin ro an rêl a, thlâk ngai lo khawpa an rêl \hat
pawhin an rorêl hunbi a kim tawh chuan inthlan \hat
tho a \ul a. Thlangtu mipuiin \ha an tiha an duh viau
chuan thlan nawn leh an ni mai. Sipai sorkar kan tih ang
chi-ah hi chuan an rorêl tur hun chhûng bithliah fel awm
ve lovin an theih chhûng chu ro an rel ni berin a lang a.
Engpawhnise, kan sawi tum ber zawk chu rorêltuten eng
ang rilru puin nge ro an rêl tih a ni.
1. Rorêltu-in mipuite hmakhua thlîrin an \hatna
turin ro an rêl.
Rorêlna hi a changtu, a chem fawng vuan tu, a
RORÊLNA LEH THUNEIHNA 29

hnârkaituten an kalpui dân azirin a \hain a \halo thei.


Ram mipui tâna rorêl an ni tih inhriaa mipuite hmakhua
ngai râna rorêlna chu a mawhphurtuten an kenkawh
chuan mipui tan a lawmawmin a thlamuanthlâk \hîn.
Mipuite mamawh eng nge tih ngaihtuaha, mipuite \hatna
tur leh mipuite dahpawimawh tlat chunga rorêlna chu
kalpui a nih chuan ramchhûng mipui an hlim a, an lawm
a, an rorêltute an fakin an chawimawi a; rorêlna chang
reng turin an duh \hîn.

2. Rorêltu-in an ram chhûnga mipuite


ngaihthahin inluling takin ro an rêl thei.
Rorêlna hi eng kawngin emaw tuin emaw an chang \hîn
a. Rorêltute chuan mipui tân ro an rêl tih inngaihtuah
duh lovin rorêlna \hutthlêng chu inlulin nan, mahni
inchhekarbâwm nan an hmang thei bawk. Mipui
mamawh leh \ul an ngaihthah a; mipuite rilru sûkthlêk
an zirin an hrethiam duh lova; thurâwn \ha leh fing an
pawm duh lo bawk a. Anmahni duh dânin, intilal tak leh
chapo takin rorêlna lipui chu an hleuhvin an liluh a.
Chutiang miin ro an rêlna ramah chuan mipui an hlim lo
va, an mangang a; thin a urin an \ap \hîn. Mipui an
thinrim chuan an rorêltute lakah an hel a; rorêltute
thupêk an awih duh lova; tharum emaw, hmanraw dang
hmangin emaw, rorêltute chu paihthlâk duhin hma an
la \hîn. Rorêltute duhlohna leh hnâwlna a thlen chuan
ram chhûng hmun hrangah buaina leh innghirnghona
a chhuak a; thisen chhuah leh thihna thlengin pawisawilo
pawhin an tuar \hîn. Hetianga ram chhûng mipuite
ngaihthah leh an laka inluling zawnga rorêl hi rorêl dan
\ha lo tak a ni.
30

3. Rorêltu-in mi tlêmte duhsakin mi tam zâwk


ngaihthahin ro an rêl.
Ram zau tak emaw, a chhûnga ram bung \hen emaw-ah
rorêlna changtuten hleih nei zawngin, mi \henkhat
duhsak viau a midang duhsak lo viauvin ro an rêl bawk
\hîn. Anmahni \antu nia an ngaihte duhsak leh vawrhlâr
tumna te an nei vak vak a. An chhûngkhat lainate
dinhmun pawimawhah hlângkaiin an aia rual û leh thiam
zâwkte an kal pelhtîr fua fua mai a. An duhsak zâwng mi
tlêmte tana a \hat dâwn chuan mi tam zâwkin an tuar
pawh an pawiti bawk hek lo. Hetiang rorêlna hi duhsakna
changtu tan chuan a duhawmin hetianga rorêltute hi fak
vak a awl a. Duhsak dawng ve phalo mi tam zâwk tan
erawh chuan rorêltute leh an mi duhsak bîkte lakah
lungawi a harsa a. An laka vuivaina leh anmahni huatna
thlengin a awm thei. Hetianga hleih nei leh duhsak
zâwngte vur vak zâwnga rorêlna kalpui hi a \ha lo. A
chhan chu midik thiam loh chantîrin, tuartîrna a thleng
thei a. Mi diklo leh thil tisualtu pawh hum duhna leh an
tihsual thupbo sak duhna thlengin mi a hruai thei a ni.

4. Rorêltu-in rorêlna chu phuba lâk nan leh


midang tihchhiat nan an hmang thei.
Rorêltu nih hi mi tam takin an duhin rorêlna chang turin
an bei \hîn. Rorêlna chuan thuneihna a ken tel tlat
avângin a changtu nih pawh a châkawm rêng a.
Thuneihna hi miin an neih tawh chuan an mi duh loh
zâwngte dinhmun tihchhiat nan te an hmang thei a. An
thin lo tirim tawhtute chunga phuba lâka chhiatna
thlensak nan te an hmang thei a. An mi ngainat loh
zâwngte kawng tihhnawk sak nan te, an mi îtsik zâwngte
nihlawhna tur ben buak sak nan te rorêlna hi an hmang
RORÊLNA LEH THUNEIHNA 31

thei. Rorêltu chuan thu an neih tlat avângin an thuneihna


huanga mi an duh loh zâwngte chan turte pawh an
laksak thei a. Fing verther takin chhiatna leh thil thalo an
thlen sak thei. Chuvangin hetiang zawnga rorelna kalpui
hi a hrisêl lova; a tuartu tan phei chuan rorêltu mai ni
lovin rorêlna pumpui hmuh khawloh a awl \hin.

RORÊLNA CHU FINNA THAWHKHAWMA KALPUI


A |HA.

1. Mi pakhat ngawt ai chuan mi pahnih finna


belhkhawm a fing zâwk ang.

Rorêlna lalthutthlêngah mi pakhat chauh emaw, a aia tam


emaw an \hu a ni thei e. Lalna leh thuneihna chu hotu
pakhat rorêlna hnuaiah ram chhûng mipui an kûn a ni
thei. Chuti pawhin mimal pakhat finna leh remhriatna
ringawt, midang puihna tel miahlo chu a fing rei hlei thei
lo. Mizoten 'khäwnbâwl upa' an tih ang chi kha, rorêlna
dawhkân kîlpuitu neia ram rorêlna hi kalpui a him. A
chhan chu mi pakhat finna leh remhriatna ngawt chu mi
tam tak chungthu ngaihtuah nan a beithamin a tâwklo
êm êm a ni. Chuvangin rorêlna \hutthlêng luahtu
pawhin a hming maia Thurâwn petu (Adviser) nei lovin
a taka mi thil hria leh ngaihtuahna hmang peihte thurâwn
lak nachâng an hriat chuan rorêlna kalpui dân a fing
zawk ngei ang.

2. Mipa hlang ai chuan mipa leh hmeichhiate


finna thawhkhâwm a \ha ang.
Rorêlna hi ram tam takah kum rei tak chhûng mipaten
an kalpui a. Thil \ha lo lutuk a thleng reng kher lo a nih
32

pawhin thil \ha thleng tur hi a thlen kim loh phah ngei
awm e. Mipa hlang rorêlnaah chuan hmeichhiate finna
leh remhriatna hman \angkai a nih ve loh avângin fel
hlel a tamin hmeichhiate nun khawih zâwng Dân leh
Hrai leh thil dang tam takah a \ha kim lo fo. Kum 2005
kuma UNO-in ram rorêlna \ha a thlanah khân ram
chhûng mipuite nun leh khawsak tinrêng chîk taka an
zir a, rorêlna [Parliament]-a hmeichhia an tel tamna ram
kha ram rorêl leh enkawlna kawnga \ha 5 thlanah khan
an tel tlat mai. Hei hian hêng ramte hi râlthuam an ngahin
sipai an nei \ha tihna a ni lo; a awmzia zâwk chu ram
chhûng mipuite nun a ngêlnghetin a thlamuang a; eibâr
leh mihring mamawh an hnianghnâr \ha a; nunphung a
kal \ha tihna a ni zâwk. Hmeichhiate chu indo thuai thuai
leh thisen chhuah lamah an dawih zâwk vâng pawh a ni
thei e; intual vuak leh buaina chawhchhuah kawngah
an che rang lova; hmangaihna leh lainatna kawngah
mipate aiin an thûk zâwk thung a. Chu chuan mihring
nun himna leh mipui ngaihtuahna a thlen \hat zâwk
châwk avângin rorêltu zîngah hmeichhia an tel tam hian
indo buai leh thisen chhuah a tlêm zâwk ngeiin a lang a
ni. Hmeichhe finna leh remhriatna hi mipate finna nen
\ang hovin rorêlna hi kalpui a nih chuan a \ha zâwk ngeiin
a rinawm.

Kan ramah rorêl khawlah Assembly-ah hmeichhia kan


nei lova; thil \ha leh ropui, mitin huapa \ha beisei a harsa
rêng a ni. Aizawl Municipal Council kan neih tharah
Councillor hmeichhia 6 kan nei ve ta. Hei hian Aizawl
khawpui chhûng enkawlna kawngah hmeichhia,
hmeithai leh chhumchhiate thlavâng hauh leh an
dinhmun ngaihtuah zâwnga Municipal rorêlna a
RORÊLNA LEH THUNEIHNA 33

nghawng chuang lo a nih chuan a pawi hle ang. Khawpui


chhûng enkawlna kawngah hma an lâk \hat chuan a
chhan pakhat chu hmeichhia an tel chhoh ve tâk vang a
ni thei bawk ang. Chuvângin Councillor hmeichhiate
hian an thawhpui mipate hi pawngpaw huai leh
pawngpaw rum lamah nilo, felfai leh belhchian dâwl taka
khawpui chhûng hmasawnna tur ngaihtuahna kawngah
an thawhpui thiam a \ul tak meuh a ni.

3. Kum upa hlang emaw, naupang hlang emaw


ai chuan inpawlh a \ha ang.
Ram rorêlna hi kum upa thluak dam leh hmanhmawh
lovin an ho hi a \ha hle a; tar deuh lam hlîr an nih erawh
chuan hmasâwnna kal dân a muang lutukin mangnghilh
a tam lu deuh thei bawk a. Kum naupang leh tha \ang et
awt hlîr an nih chuan Rehoboama thurâwn petu
naupang/\halai rual ang deuh khân an thu a vung lutuk
thei bawk a. Hei vâng hian rorêlna leh thuneihna khâwl
khalhtute zîngah hian inpawlh mawi tâwk, inkâp alh \ha
tâwk, invêng fîmkhur tawn thiam tâwka inpawlh \hat hi
a \ul hle a ni.

4. Rorêlna chu mi tam ber \hatna tur zâwnga


kalpui a \ha ang.
Rorêlna leh thuneihna rêng rêng hi tupawhin changin
khalh dawn se, a \hatna leh hlâwkna têltu tam berin an
mamawh leh an chhawr thiam dân tura rorêlna an kalpuia
thuneihna dik taka an hman a \ul \hîn. Rorêlna \ha-in
thil \ha tak a zam a; awih duh lo leh bawhchhe lui tlatte
chunga hremna lek turin thuneihna hman a ngai a.
Tisualtu chu 'roreltu lamhnai an ni em?' tih leh 'chhantu/
sawipuitu neilo an ni em?' tih kha an laka hremna lek
34

dawnin ngaihtuah tur a ni lo va. An tihsual khân hremna


a phû a nih chuan tu chhûngkua pawh nise thuneihna
dik taka hmana hrem mai tur an ni ang. Mi diklo tlêmte
avânga mi \ha tam takin an tuarna te hi rorêlna dik chuan
a pawm zam mai tur a ni lova. Mi tam berin an \hat leh
hnemhnânpui turin mi hausa leh langsâr pawh nise
tisualtu an nih tlat chuan an chunga thuneihna leka thil
sual an tih zui zêl loh nan thununna pêk an \ul a ni.
Hetiang thlenga rorêlna hi dik leh huaisen taka kalpui a
nih chuan mi tam ber \hatna leh himna, hlimna leh
lawmna a thlen dâwn a ni.

Tlângkawmna.

Ram rorêlna kan sawi uar a; tualchhûng leh in chhûng


khur rorêlna kan khawih hman lo. Chuti chung chuan
huam chin zau deuh leh zîm deuhah pawh rorêlna leh
thuneihna hi felfai taka kalpuia hmang turin Mizote hi
kan insiam \hat a \ul hle a ni. Mi tam ber khawihtu rorelna
kan Assembly leh, zîm deuh zâwka khawpui rorêlna,
tualchhûng rorêlna leh inenkawlnaah pawh hian mi tam
ber tana \ha tur hi ngaihtuah a, mipui dinhmun leh an
mamawh ngaihtuah a rorêlna kalpui hi a himin a \ha tih
hriat fo a \ul a ni. Rorêltu an dik lohva rorêlna a kal dik
loh chuan mi \ha leh rinawmin an tuar thei a; mi diklo
leh thil sual titute an ding chang tlat thei. Hei hi Pathian
ringtute rorêl dân hmang tur a ni lo tih hriaa rorêltute
\anpui thei chuan rorêlna dik leh thuneihna hman dan
dik hriattîr fo hi kan mawhphurhna a ni tih i hre reng
ang u.
35

M. TH. ZIR TUR LÂK THARTE


Synod Theological Education Board Meeting vawi 2/2011
ni 28.01.2011 chuan a hnuaia mite hi Aizawl Theological
College-ah June 2011 Academic Session-a\anga M. Th zir
turin a thlang::

Hming: Pa Hming Khua/Veng


A. New Testament
1. Michael Zorinpuia Lalthlamuana Ramhlun North,
Aizawl
2. B. Lalnunhlua B. Thanzuala Zawlsei
3. Pani Raikho Th. Pani Tungjoy Village,
Manipur
B. Christian Theology
1. H. Zoliansanga H.L. |hasâwta Thuampui, Aizawl
2. Danny Chozah Siakao Chozah (L) Saiha Bazar,
3. Chikungo Puro Thikhu Puro Kikrirma Village,
Nagaland
C. History of Christianity
1. Rev. Lalrinawma Lawmthanga Kawnpui Chhimveng
2. T. Chomkholun Baite T.Lhunkhogin Baite Gilgal, Moreh,
Manipur
3. T. Chumpongse Sangtam H. Thonglise Sangtam Chare
Town, Nagaland
4. R. Lalruata R. Thantluanga Diakkawn, Kolasib

D. Missiology
1. C. Lalnunhlimi C. Darsiama Luangmual, Aizawl
2. L. Athuo L. Lohrii Tobufu Vill., Nagaland

(Old Testament leh Religions-ah M. Th. hawn tura hmalâk mêk


a ni a, OT-ah hian Doctorate degree nei mi pakhat leh Religions-
ah M. Th Degree nei mi pakhat neih belh turin min phût a,
Hemi tipuitlinga hawng ngei turin hotuten hma an la mêk)
36
Pi/Pu............................................... Regn. R.N. 24629/72
Didakhe lâkna man i pêk hnuhnung ber Postal Regn. No. MZR/78/2009-
chu kum................... a ni a, rawn tithar 2011 (Jan.1-Dec. 2011)
leh ta che.

Manager
A man :Kum khatah Rs. 30
Bu mal : Rs. 5
Lâkna hmun :
Manager, Didakhe
Aizâwl Theological College,
Post Box - 167
Durtlang, Aizawl - 796001
Mizoram, India
Ph.2362087(R),2361126(0)

To
Mobile : 9436159364

(A man pe duh, Manager hnêna pe


remchâng loten Pi Khawvêlthangi
O/A, Synod Office, Aizâwl hnênah
pêk theih a ni e.)

Printed at Synod Press, Mission Vêng,


Aizâwl - 796001,
Copies -4,400

You might also like