Blogger Handbook Inside
Blogger Handbook Inside
ESifh
qdik b
f mtwdu
k t
f cHorm;rsm;twGuf
vufpGJ
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 1
ISBN : 2-915536-36-8
© 2005 Reporters Without Borders
2 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 3
vGwfvyfpGm xkwfazmfajymqdkcGifh\
oHawmfqifhtopf bavmh*grsm;
*sLvD,ef ydef; (Julien Pain)
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 5
6 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 7
bavmhh qdw
k m bmvJ
Pointblog.com
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 9
bavmha&;jcif; bmompum;
Pointblog.com
10 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 11
12 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
0DuD (Wiki)
[m0dkiftDu|ef;a'oae vlrsKd;rsm;. pum;vHk;wck
jzpfaom 0Du0D u D D (wikiwiki) (tv#it f jref[k
t"dy`g,f&onf?) rS ,lxm;onfh a0g[m& jzpf
onf? vma&mufvnfywf zwf±_ol/ pma&;om;ol
pojzifh rnfonfholtwGufrqdk tvG,fwulESifh
tv#iftjref topf jyKjyifa&;om;Edkifaom 0ufbf
qdkufrsKd; jzpfygonf? ‚pum;vHk;onf 0DuDudk
zef w D ; &ef toH k ; jyKaom ud & d , m (wiki
engines) udk tpGJjyKIac:aom pum;vHk; vnf;
jzpfygonf? bavmhrsm;ESifh 0DuDt=um; wlnDr_
wpHkw&m &Sdaomfvnf; rwluGJjym;csufrsm;vnf;
ododomom &Sdygonf?
bavmh r sm;wG i f rd r d v d k o vd k
jzef@csdazmfjyEdkif&eftwGuf enf;em/ ud&d,mrsm;
tv#iftjref wdk;yGm;vmae+yD;/ 0ufbfqdkufwckudk
topfwif&ef jyifqifrGrf;rH&eftwGuf rsm;pGm
vG,fulvmapygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 13
tu,fI oifu vltrsm; =unf±h o kH ufoufom (view only) twGuf bavmhwck wnfaqmufrnf
qdkygu Tenf;u taumif;qHk; jzpfygonf? Todk@ wnfaqmuf&eftwGuf aiGukefa=u;us rrsm;vSyg?
(vpOf ,l±dk§ a':vm tenf;i,f ukefus±Hkr#ESifhyif pwifEdkifyg+yD?) v#ifjref/ ±dk;&Sif; vG,ful+yD; rlvuwnf;
u emrnf&Sd+yD;om; bavmh todkuft0ef;jzpfaom a=umifhaomfvnf;aumif;/ ‚todkuft0ef;twGif;&Sd
bavmh*grsm;. csdwfqufxm;r_/ qufoG,ful;vl;aer_rsm;a=umifh tusKd;aus;Zl; &apygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 15
od@k aomfvnf; ay;xm;onfh yHpk rH sm;wGif ñu&H aomjy\emrSm av;atmuf (layout) 'DZikd ;f cs&eftwGuf
vkyfaqmifEdkifonfh tcGifhtvrf;enf;jcif;/ rdrdvkyfvdkonfh tqifhjrifhzefwD;csufrsm; aqmif&Guf&ef rjzpf
Edkifjcif;ESifh ‚bavmh*g todkuft0ef;u xnfhoGif;xm;onfh a=umfjimrsm; ay:vmwwfjcif;/ Todk@
rdrdbavmhvkyfxm;onfh todkuft0ef;wckvHk; wcgw&H ydwfoGm;/ &yfqdkif;oGm;jcif;rsKd;vnf; ñuH&Edkif
ygonf?
16 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
• zHk;uG,fxm;aom ukefuspm;&dwfrsm;
tcsKd@aom bavmhvufcHonfh todkuft0ef;rsm;onf tcrJhjzpfaomfvnf;/ tajctaewck a&mufvm
v#if ydkufqHay;&rnf qdkonfrsKd; &Sdwwfygonf? Oyrmtm;jzifh odkavSmifxm;onfh tcsuftvuf
a'wmrsm; tay:rlwnfIaomfvnf;aumif;/ toHk;jyKonfh bef;'f0pf'f (bandwidth) tay: rlwnfI
aomfvnf;aumif; tcawmif;onfrsm; &Sdygonf? rlvuwnf;u óuwifppfaq;xm;oifhygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 17
bavmh*g
Blogger- http://www.blogger.com
tcrJh jzpfonf?
1999 ckESpfwGif pwifwnfaxmifcJh+yD;/ *l;*Jvfukr`%Du 2003 ckESpfwGif 0,f,lcJhonf?
bavmhyvufazmif;rsm;teufwGif t}uD;qHk;jzpf+yD;/ bavmh 8 oef;ausmfudk vufcHzGifhay;
xm;onf? oHk;pGJ&efvG,fulaomfvnf;/ tcsKd@udpPrsm;udk uef@owfxm;onf?
vdkufzf*sme,f
Livejournal- http://www.livejournal.com
tcrJh&ovdk/ aiGay;&onfvnf; &Sdonf? (wvv#if 2 a':vmr# ay;&onf?)
oufwrf;t&ifhqHk;aom bavmhyvufazmif; jzpf+yD;/ bavmh 6 oef;ausmf vufcHzGifhay;
xm;onf? trsm;tm;jzifh vli,frsm;. qHk&yfjzpfonf?
trf-tufpf-tef payhpf
MSN Spaces- http://www.msnspaces.com
tcrJh jzpfonf?
rdkuU±dkaqmhzf ukr`%D. yvufazmif;jzpfonf? 2004 ckESpf aemufydkif;wGif pwifzGifhvSpfcJh+yD;/
vkyaf qmifEikd zf ,
G f udpt
P rsm; tjym; ygonf? tcsK@d aom vkyaf qmifEikd rf r_ sm;rSm bavmhxufyif
ydkus,f0ef;onf? ("gwfyHkrsm; a0iSvufcHjcif;/ rufqif*sm qufoG,fjcif; (Messanger
link)/ ponfrsm;vnf; aqmif&GufEdkifonf? rSwfyHkwif bavmhzGifh&eftwGuf touf 13-
ESpf txufom cGifhjyKonf?
18 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
wGefwD-qpf
20six- http://www.20six.fr
tcrJhjzpfonf? aiGay;&onfvnf; &Sdonf? (wvv#if 3 ,l&dkrS 7 ,l&dk usEdkifonf?)
vk y f a qmif z G , f r sm;pG m cG i f h j yKxm;onf ? tajccH t qif h & S d o vd k / tcsKd @ bavmh r sm;wG i f
tqifhjrifhudpPrsm;udkyg aqmif&GufcGifh jyKonf?
tdkAm-bavmh
Over-blog- http://www.over-blog.com
tcrJh jzpfonf?
aocsmpGm jyifqif'DZdkif;a&;qGJxm;+yD;/ oHk;pGJ&ef vG,fulonf?
pudkif;bavmh
Skyblog- http://www.skyblog.com
tcrJh jzpfonf? (a=umfjimrsm; ygonf?)
jyifopfEdkifiHwGif t}uD;qHk; bavmhyvufazmif; jzpf+yD;/ vli,frsm; t=um; a&yef;pm;onf?
odk@aomfvnf; vkyfaqmifzG,frsm;rSm &Hzef&Hcg uef@owfcsufjzifhom cGifhjyKonf?)
wdkuf yuf'f
TypePad- http://www.typepad.com
tcay;&onf? (wvv#if ,l±dk 5 rS 15 txday;&+yD;/ vkyfaqmifEdkifzG,f udpPrsm;tay:
rlwnfonf?)
txl; tqifjh rifv h +S y;D / vkyaf qmifz, G f udpt
P rsm; vkyI
f &onf? tjcm;aom wwd,vlwOD;u
zGifhay;yguvnf; tcrJhbavmhudk toHk;jyKI &Edkifonf?
Oyrm- Noos- http://www.noosblog.fr
or
Neuf Telecom - http://www.nuefblog.com
Adkif,m bavmh
Viablog- http://www.viabloga.com
tusKd;tjrwfr,lonfh tzGJ@tpnf;rsm;twGuf tcrJhay;xm;onf? odk@r[kwfygu wvv#if
5 ,l&dkcef@ ay;&onf?
rl&if; jzpf+yD;/ ouf0ifv_yf&Sm;r_ &Sdonf? txl;uGJjym;jcm;em;onfh vkyfaqmifzG,f features
rsm;vnf; yg&Sdonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 19
a'gh uvD;,m;
DotClear- http://www.dotclear.net
rlzfaA;bJ wkdufyf
Movable Type- http://www.movabletype.org
a0gh'f y&ufpf
Wordpress- http://www.wordpress.org
20 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
bavmhwckudk b,fvdkwnfaqmuf?
a&SUqufrnfenf;
The Civiblog system, Citizenlab
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 23
24 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 25
aemufa=umif;jyefvdkufjcif; (Tracebacks)
‚udk aygi;f xnfo h iG ;f &ef vG,u
f yl gonf? oift
h aejzifh
oifudk;um;azmfjyonfh tifwmeufpmrsufESm. tjrJ
wrf;vdyfpm (permanant URL) udk nmzuf&Sd
(tracktback URLs to notify) ae&mwGif
xnf h o G i f ; rS w f o m;ay;±H k o m jzpf y gonf ? oif u
(save) vkyfaomtcsdefwGif Tpepfu rl&if;qdkuf
ae&mod@k tvdt k av#muf ta=umif;=um;ay;rnf jzpfyg
onf?
26 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 27
bavmh*grsm;taejzifh rnfodkYaom
usifh0wfrsKd;xm;&Sdoifhoenf;
'ef a*;vfarm (Dan Gillmor)
Tusi0hf wfrsm;rSm ta&;ygvo S nfuh pd wP ckjzpfonfh ,H=k unfr&_ &Sad &;twGuf &nf&,
G I
f csrw
S x
f m;jcif;om
jzpfygonf? tu,fI pmzwfol (vma&mufvnfywfol/ em;axmifolvnf; jzpfcsifjzpfrnf) u wifjy
xm;onfh ta=umif;t&mudk r,Hk=unfygu pawG@uwnf;uyif qufvuf 'kuQcHpOf;pm;+yD;/ tav;xm;
zG,f r&Sdawmhyg? c|if;csufwckrSm usifh0wft& rnD[k odxm;onfh udpPwckudk (avhvm&ef &nf&G,fcsuf
oufoufjzifh) =unfhjcif;tm;jzifh rnfodk@a&Smif&Sm;&rnfudk trSef A[kokw &apEdkifygonf? vltrsm;.
usifh0wfESifh rav#mfnDaom trltusifhrsm;udk =unfhjcif;tm;jzifhvnf; tuJjzwf avhvmEdkifygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 29
tao;pdwfjzpfjcif; (Thoroughness)
usaemhftaejzifh ,cifu owif;pmorm;tjzpf/ aemufydkif; aumfvHrsm;wGifa&;onfh yifwdkifpma&;ol
owif;orm;tjzpf aqmif&GufpOfu usaemf. yxrOD;wnfcsufrSm jzpfEdkifor# avhvmod&SdEdkifa&;yif
jzpfygonf? aemufqHk;qdk&v#if tcsuftvufrsm;ESifh vltrsm;. xifjrifcsufrsm; pkaqmif;jcif;onfuyif
owif;ay;ydk@jcif;. tajccHtkwfjrpf jzpfygonf? aemufqHk; pmtacsmtjzpf rxkwfcif usaemhftaejzifh
95 &mcdkifE_ef;cef@ tcsuftvufrsm; pkaqmif;aerd+yD[k ,lqv#if taumif;qHk;tajctae jzpfygonf?
usaemfox d m;aom taumif;qH;k qdo k nfh owif;pmorm;rsm;yifv#if ydrk jkd ynfph akH p&ef aemufxyf w,fvD
zkef;wcg xyfac:vdk=uygao;onf? aemufxyf owif;t&if;tjrpfwckESifh xyfrHwdkufqdkif ppfaq;vdk
ae=uygao;onf? (tifwmAsL;ar;jref;onft h cgwikd ;f usaemf aemufq;kH ar;avh&adS om ar;cGe;f rSm- usaemf
aemufxyf b,foleJ@rsm; pum;xyfajym&v#if aumif;OD;rnfenf;[k ar;avh&Sdygonf?)
30 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
wdusjcif; (Accuracy)
tcsuftvufay;&ef vdkygonf?
oif rnfodk@vkyfaqmifaeonfudkom azmfjy&ef r[kwfbJ/ oif rnfonfhtcsufrsm;udk roda=umif;vnf;
azmfjy&ygvdrfhrnf? (tu,fI pmzwfol§vm=unfhol§ em;axmifolrsm;u oifrodaomtcsufrsm;udk
olwdk@ od&Sdygu/ oifhukd,fpm; jznfhpGufay;&ef xdkolrsm;udk zdwfac:Edkifygonf?)
r#wr_ (Fairness)
TtcsufrSm vufawG@wGif usifhoHk;Edkif&ef cufcJvSygonf? wdusr_ jzpf&efu ydkrdkvG,fulygonf? r#wr_qdk
onfrSm pmzwfolu oifhtay: qHk;jzwfrnfh tcsufjzpfonf? odk@aomfvnf; TudpPtwGuf vltrsm;
taejzifh a,bk,stoHk;jyKEdkifrnf ,lqI azmfjytyfygonf?
r#wr_qo
kd nfrmS tjcm;udpt
P rsm; &Sad omfvnf;/ rwlujJG ym;aom tjrifrsm;udk em;axmifjcif;yif jzpfygonf?
Ttjrifrsm;udk rdrdowif;wifjy&mwGif xnfhoGif;azmfjy&efyif jzpfygonf? Todk@ r#wr_qdkonfrSm
=uufwla&G;&Gwfovdk vdrfvnfazmfjyjcif;rsKd; r[kwfyg? tcsuftvuftrsm;u tjcm;wbufudk
axmufjyaeonfhtcsdefwGif/ qef@usifbuftjrifudk &&ef[lI vlysif;vHk@vjzifh vG,fvG,fwa,muf
a,mufudk udk;um;azmfjyjcif;rsKd; rjzpfapoifhyg?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 31
yGifhvif;jrifomr_ (Transparency)
pmzwfolrsm;twGuf zGifhcs&Sif;vif;apjcif;onf owif;pmynmtwGuf aemufxyfomvGef tusKd;&Sdaom
udpP jzpfygonf? odk@aomf tajymxuf vufawG@ vkyfaqmif&onfu ydkcufygonf?
vGwfvyfr_&Sdjcif; (Independence)
*k%o f ud mQ &Sad om owif;tvkyq f o
kd nfrmS owif;jzpfonft
h wdik ;f azmfjyjcif;/ aemufa,mifcv
H u
kd jf cif;om
jzpfygonf? owif;rD'D,mvkyfief;taejzifh ukr`%D}uD;rsm;tjzpf aygif;pkzGJ@pnf;vm=uaomtcg/ tpdk;&.
csKyfudkif xdef;csKyfr_atmuf usa&muf&onfhtcg Todk@azmfjyr_rsKd;rSm rjzpfEdkifawmhyg?
32 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
tar&d u ef E d k i f i H & S d xif & S m ;aom bavmh * gwOD ; jzpf o l *suf z f *sm;Apf (Jeff Jarvis)
(buzzmachine.com) u tjcm;aom pHowfrSwfcsufrsm;udkvnf; jznfhxm;cJhygonf? ‚u
bavmh*grsm;onf “pum;tjyeftvSef ajymqdkr_. wefzdk;” udkvnf; tav;xm;&rnf qdkygonf?
olu usaemfhudk ajymcJhonfrSm ,ckay:aeonfh acwfopfurBmavmu. atmufajc pnf;rsOf;yif
jzpfygonf? “pum;ajymqdkjcif;tm;jzifh em;vnfr_udk &&Sdaponf” [k qdkygonf?
(http://www.flickr.com/photos/dsifry/36042738/)
“usaemfwdk@. owif;rD'D,m? vlxkrsm;twGuf
vlxkrsm;u aqmif&Gufonfh atmufajcxk owif;
pmynm” (We the Media: Grassroots
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 33
bavmhu, kd Yf u 0ufbq kd rf sm; jzpf=u+y;D / olw@kd udk *l;*J (Google)/ &[l; qmhcsf (Yahoo Search)
f u
od@k r[kwf trftufpf tJef qmhcsf (MSN Search) pouJo h @kd aom tifwmeuf&mS pufrsm; (search-
engines) uvnf; &SmazGay; =uonf? rdr. d bavmhwck atmifjrifr&_ &Sad p&eftwGuf T&Smpufrsm;u
&S m ay;onf h &v'f r sm;wG i f ygae&ef v d k t yf + yD ; ta&;ygonf h y if r pum;vH k ; rsm; (keywords)
xnfhoGif;ay;&ef vdktyfonf? odk@twGufa=umifh qdkufwckudk pwifwnf aqmufpOfumvuyif
Ttifwmeuf&Smpufrsm;u toHk;jyKonfh enf;ynmydkif;qdkif&m trsKd;tpm;cGJjcm;r_rsm; (mechanical
classification) udk wkH@jyef&ef pepfwus pDpOfaqmif&Gufxm;oifh ygonf?
34 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 35
Tod@k rmwdumwGif yg0ifaom pmom; (text)/ csw d q f ufrr_ sm; (links) udk owdxm; azmfjyjcif;tm;jzifh
tifwmeuf&Smpuf azmfjycH&r_ aumif;aumif;&apEdkifygonf? ‚udk enf;ynm&yfydkif;qdkif&mt&
(anchors) [k ac:ygonf? ‚onf oufqdkif&mpmrsufESmrsm;twGuf t"duus+yD;/ &Smpufrsm;udk
Tae&m a&mufvmatmif !$efjyay;Edkifygonf? Oyrm tm;jzifh- yxrcsdwfqufr_ (link) wGif "State
Vandalism in Nepal" [kazmfjyxm;+yD;/ 9 ckajrmuf csdwfqufr_wGif "Radio Free Nepal"
[k azmfjyxm;jcif;tm;jzifh Tpmom;rsm;a=umifh oufqdkif&mpmrsufESmudk a&muf&Sdvmap&ef vrf;!$ef
ay;Edkifygonf? xdk@tjyif Tcsdwfqufr_ vifhcf (links) rsm;azmfjyxm;aom/ “uvpf” vkyfvdkufygu
&Edkifaom csdwfqufr_rsm; rdrdpmrsufESmwGif yg0ifyguvnf;/ tifwmeuf&Smpufrsm;u &SmazGawG@&Sd&ef
twGuf taxmuftuljyKyg onf? ‚pmom;rsm;azmfjyxm;onfh pmrsuEf mS rsm;udv k nf; oufqikd o f nf[k
&Smpufrsm;u tvdktav#muf owfrSwf xm;aoma=umifh jzpfygonf?
36 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
3? (Text) xnfhoGif;ay;yg?
tifwmeuf&Smpufrsm;uudk }udKuf=uygonf? oifu wifydk@vdkaom "gwfyHkrsm;udk wifydk@Edkifygonf?
odk@aomf yl;wGJI pmom;rsm; (Text) yg&ef vdktyfygonf? wifjyor# ydk@pfwdkif;wGif pum;vHk; tenf;qHk;
(200) r# yg0ifap&ef óu;pm;azmfjy ay;yg? odk@rSom tifwmeuf&Smpufrsm;u &SmazGay;Edkif&ef taxmuf
tuljyKygonf? ydk@pfwifjyr_ wckxJwGif rwluGJjym;vGef;aom ta=umif;t&mrsm; wòyifwnf; wifjyxm;
jcif;rsKd; a&Smifapvdkygonf? tifwmeuf&Smpufrsm;u Ttaetxm;udk róuuf=uyg? t"duxm;&rnfh
Oya'owckrSm “ta=umif;t&mwck/ ydk@pfwck” jzpfygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 37
38 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
Ttcsufudk toHk;csyg?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 39
40 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
ed*Hk;
bavmhwGif tifwmeuf&Smpufrsm;rS tvG,fwul &SmazGawG@&Sdap&eftwGuf ud&d,mrsm; wyfqifay;
xm;=uygonf? azmfjyxm;ay;aom t=uHjyKcsufrsm;udk vdkufemjcif;tm;jzifh ydkI&v'faumif;xGufapEdkif
+yD;/ oif. bavmhudkvnf; vmzwf&_ol rsm;vmapEdkifygonf? oifu a&S@qufa&;om;vmonfESifh
tr# tESpftom;onfvnf; bk&ifozG,f ta&;}uD;a=umif; awG@&Sdvmygvdrfhrnf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 41
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 43
44 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
trSefw&m;onf cGeftm;jzpfaponf?
bavmhtrsm;pkwiG f a0zefo;kH oyfcsurf sm; azmfjy=uaomfvnf;/ bavmh*gtcsK@d u ,cifypkH aH [mif; twdik ;f
owif;a&;aeqJvnf; &Sdygonf? rnfonfhenf;u trSefqdkonf[lI r&Sdyg? odk@aomfvnf; rl&if;twdkif;
wifjyjcif;ESifh owif;wcktay: rdrdtjrif&_axmifhrS wifjyr_wdk@u tawmfuGmjcm;+yD;/ bavmhrsm;udkvnf;
jcm;em;oGm;apygonf? cseftuf'f bm&defeDu 2004 ckESpf/ Edk0ifbmvwGif wufºuv_yf&Sm;olwOD;
zrf;qD;cH&aomtcg olubm&def;&Sd qENjyyGJ"gwfyHkrsm;ESifh toHzdkifrsm;udk wifay;cJhygonf? bavmh*g
tm&uf&Sf pD*gcsDrSm oabmxm;wif;rmonfh tpdk;&u tjcm;aom owif;pmq&mrsm;udk zrf;qD;cJhonfh
tay: olu a0zefa&;om;cJhaoma=umifh tD&efEdkifiHwGif zrf;qD;cHcJh&+yD;/ axmif'%f 14-ESpf tjypfcscHcJh&yg
onf? od@k aomfvnf; aemufyikd ;f '%faiGay;aqmif+y;D aomtcg jyefvwG v f mcJyh gonf? od@k aomfvnf; tr_rmS
t,lcHwifxm;&qJ jzpfonf? t"duusaomtcsufrSm bavmh*grsm;ESifh tjcm;aom jynfoltrsm;rSm
trSefw&m;udk ajym=um;I cGeftm;jzpfvmap&ef aqmif&Gufae=ujcif; jzpfygonf? xdkr#ru Todk@
xkwfazmfajymqdk&ef owWd&Sd&SdESifh bavmhtodkuft0ef;wckvHk; pkaygif;aqmif&Gufr_jzifh/ trSefw&m;udk
zkH;uG,fxm;aom tm%mydkifrsm;udk &ifqdkifum x&yfajymqdkvm =ujcif;vnf; jzpfonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 45
*smrPD
usaemfwdkYu EdkifiHom;tcGifhta&;rsm;ESifh vlYtcGifhta&;rsm;udk jrifhwifay;rnf
rmukpf bufuD'g;vf (Markus Beckedahl)
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 47
usaemfu r=umao;rDumvtxd toH;k jyKaeonfh eufZEf ikd if aH &; (netzpolitik.org) [lonfh usaemhf
bavmhudk (2004) ckESpf aEGaESmif;&moDwGif pwifcJhonf? a0g'fy&ufpf (Wordpress) yvufazmif;
wGif rwnfaqmufrDY usaemfu enf;trsKd;rsKd;udk óu;pm;oHk;cJhao;onf? a0gh'fy&ufpfu vltrsm;
toHk;ðyae=uonfh tcrJhaqmhzf0J,m; pepfvnf; jzpfonf? 0ufbfbavmhu usaemhtwGuf v#ifjref
onf/ tqifajyaponf? wifjyvdkonfrsm; a&;&ef/ wnf;jzwf&ef/ jzef@csd&ef rsm;pGmvG,fulaponf?
xdkxufydkI ta&;}uD;aomudpPrSm rdrda&;vdkonfhta=umif;udk tm&Hkpdkuf+yD;a&;Edkifonfh rsufESmjyif
tifwmazhpf (interface) &Sdaejcif;yif jzpfonf? ,cifu tifwmeuf uk'frsm; (HTML
markup) a&;om;&if;jzifhom tvkyf&_yfae&onf? usaemfu tifwmazhpf rsufESmjyifay:wGif
pma&;Edik rf nf/h owif;rsm; pkpnf;azmfjyEdik rf nf/h cvkyw
f ck ESyd &f jkH zifh yHEk ydS af zmfjyEdik rf nfh pepfrsK;d vdck siaf eonf?
Tbavmh &Sdvmjcif;tm;jzifh usaemhftvkyftm;vHk; vG,fulapcJhonf? xdk@tjyif tHh=ozG,ftcsufrSm
“qGJac:Edkifonfh/ wGef;ydk@Edkifonfh” enf;ynm (push-pull technology) udk xnfhoGif;xm;jcif;yif
jzpfonf? usaemf. pmzwfoltrsm;pku (RSS Feed) pepfjzifh usaemfwifor# zwf&_Edkif&ef rSm,l
pm&if;ay;xm;Edkif+yD;/ (feed readers) jzifh zwfEdkif=uonf? usefonfh tjcm;olrsm;uvnf; 0uf
&SmazGpufrsm;/ tifwmeuf &SmazGpufrsm; (search-engines) jzifh usaemhxHa&muf&Sd vm=uonf?
48 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 49
Copyright: linuxwochen.at
50 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
bm&def;
usaemfwdkYu tpdk;&&JY owif;vuf0g;BuD;tkyfxm;rIudk csKd;zsufcJhavNyD
csef tuf'f bm&defeD (Chan’ad Bahraini)
od@k aomfvnf; rsm;pGmaom bm&de;f &Sd tGevf ikd ;f v_y&f mS ;r_rsm;rSm tma&Asbmom pum;jzifyh if tGev
f ikd ;f wGif
aqG;aEG;a&;om;=u+yD;/ tGefvdkif;wGif aqG;aEG;=uaom zdk&rfrsm; (Oyrm bahrainonline.org wdk@rSm)
umv=um&Snfuyif &Sdae+yD; jzpfygonf? bavmha&;jcif;rSm ,cktcsdeftxd bm&def;wGif vltrsm;t=um;
a&yef;odyfrpm;vSao;yg? yifra&pD; owif; rD'D,mtjzpf a&mufrvmao;yg? rnfodk@jzpfap usaemfwdk@.
qdkufrsm;u aygif;ul;bavmhrsm; tjzpf ydkIydkI ae&m,lvm cJh=uygonf? aygif;ul;bavmh (“bridge
blogs”) qdo k nfrmS [lped f 'g&uf&eS f u ol. bavmh (http://hoder.com/weblog/archives/
013982.shtml). wGif &Si;f jyxm;ygonf? ta=umif;rSm bm&de;f &Sd bavmh*grsm;rSm t*Fvyd b f momjzifh
52 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 53
tar&duefjynfaxmifpk
tckawmh usaemfawG;rdorQudk a&;EdkifayNyD
a*s; ±dkqif (Jay Rosen)
54 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 55
56 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 57
a[mifaumif
usqHk;oGm;cJh&olrsm;tay: usaemfwdkY uwdwnfygrnf
,ef &Srf &Sufu,fwGef (Yan Sham-Shackelton)
,ae@u ZGefv (4) &ufae@ oef;acgifausmfI eHeufcif; tpOD; jzpfonf? tcsdefu oef;acgifpGef;p
12;23 em&D? ,ae@u 1989 ckESpfwGif jzpfyGm;cJhaom ab*sif;/ wD,eftifrif ,ifjyif qENjyyGJudk
+zKdcGJacsr_ef;cJhonfh tpktjyHKvdkuf vlowfr_}uD;. 16 ESpfajrmuf ESpfywfvnfae@vnf; jzpfonf? xdktcsdef
1989 ckESpfu usru a[mifaumif&Sd qif[Gmowif;Xme±Hk;. tjyifbuf OriftwGif;Y xdkifaecJhonf?
Tae&mwGif vltrsm;u tpmtiwfcH qENjy&ef pDpOfxm;=u+yD;/ usrwdk@u w±kwfEdkifiHrS qENjyausmif;
om;rsm;udk axmufcHaomtm;jzifh qENjyaecJh=ujcif;vnf; jzpfonf? usrwdk@u olwdk@udk 'Drdkua&pD
tcGifhta&;rsm; cHpm;&&Sd apcsifovdk/ usrwdk@udk,fwdkifuvnf; 'Drdkua&pDudk cHpm;vdk=uonf? usrwdk@u
+Adwdo#udkvdkeD tpdwftydkif;wcktjzpf raecsifovdk/ uGefjrLepfygwD. vufatmufcH tpdwftydkif;wck
tjzpfvnf; raevdk=uyg? usrwdk@u vGwfvyfpGm aevdk=uygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 59
,ckn usrTpma&;aeonfh tcsed w f iG rf S usr Tjzpfysucf ohJ r# t&mtm;vH;k udk jyefI owd&aerdygonf?
usr jyefawG;aerdonf rSm usra&;cJo h r#/ usrwifco hJ nfh "gwyf rkH sm;/ tEkynmzefw;D csurf sm; tm;vH;k onf
'Drdkua&pDta&;twGuf aqmif&GufcJhjcif; jzpfonf? usr pnf;±Hk;aqmif&GufcJhonfh qdkifbm-qENjyyGJrS
wqifh aqmif&GufcJhjcif;jzpfonf? usroabmwlnD vufcHaqmif&GufcJhonfh awG@qHkar;jref;cef; tifwm
AsL;rsm;/ usr xkwfazmfa&;om;cJhonfh Zmwfvrf;rsm;rSm vGwfvyfpGm xkwfazmfajymqdkcGifhudk udkifpGJaqmif
&GufcJh±Hkr#omru/ usrudk,fwdkif TvGwfvyfcGifhtay:wGif t&l;trl; ,Hk=unfouf0ifI aqmif&GufcJhjcif;
vnf; jzpfonf? xdrk #ru wenf;qd&k aomf usr. rodpw d u f kd auseyfEpS of rd Ehf ikd &f ef tpmau|;aejcif;vnf;
jzpfEdkifonf? bavmha&;om;jcif;u usqHk;cJh&olrsm;twGuf usrjyKcJhaom uwdu0wfudk jznfhqD;
Edkif&eftwGufrsm;pGm taxmuftuljyKcJhonf?
60 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 61
tD&ef
usaemfwdkUu bavmhrsm;ay:wGif vGwfvyfpGm a&;EdkifayNyD
tm&mh&Sf pD*g*sD (Arash Sigarchi)
tcsKk @d aomolrsm;u bavmhrsm;onf owif;rsm;udck sn;f tav;xm;vkyaf qmifr_ enf;onf[k qdyk gonf?
vltrsm;u rdrdae@pOf aqmif&Gufcsufrsm;udk rSwfwrf;rSwf&m xm;EdkifouJhodk@/ taysmfwrf; pma&;olrsm;
uvnf; vufaoG;Edkifygonf? pmzwfy&dowfawmh &Sdygonf? tenf;qHk; oli,fcsif;rsm;/ aqGrsKd; todkif;
t0dkif;rsm;u zwf=uygvdrfhrnf?
62 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
od@k aomfvnf; xif&mS ;aom owif;pmq&mrsm;/ tEkynmonfrsm;/ Edik if aH &;/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;/ tm;upm;
avmursm;rS yk*Kd~ vrf sm;uvnf; olw@kd .tjrif/ olw@kd .ta=umif;udk wifjyEdik yf gonf? olw@kd ae@pOfb0udk
a&;±Hkr#ESifhvnf; jzpfEdkifygonf? ta=umif;rSm xdkolrsm;udk pdwf0ifpm;aejcif;/ ausmf=um;r_wdk@a=umifh
olwdk@ wifjyor#udkyif owif;jzpfaewwfygonf? xdkolrsm;u ta=umif;t&mtaxGaxGudk a&;om;
wifjyEdkif=u+yD;/ pmzwfolrsm;udk qGJaqmifEkdif=uygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 63
64 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
eDayg
jyifyurÇmudk jzpfaeonfh tajctaetwdkif; trSefwifjyEdkifNyD
vGwfvyfaom eDayga&'D,dk (Radio Free Nepal) (http://freenepal.blogspot.com)
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 65
a&'D,dk z&D; eDayg (RFN) qdkufwGif ueOD;wifjycsufrsm;onf 'dkif,m&Dqefqef jzpf+yD;/ ae@pOf jzpfysuf
or#udkom wifjycJhjcif; jzpfonf? aemufydkif;wGif xifjrifcsufrsm;/ owif;a0zefcsufrsm;ESifh tjcm;udpP
rsm;vnf; pHknDa0qm azmfjyvmEdkifcJhonf? vlxkqENudk ausmfvGefI bk&ifu wdkuf±dkuftkyfcsKyfvmonfh
eDaygEdkifiH. EdkifiHa&;tajctaeu yHkrSefwifjyae&ef cGifhrjyKawmh/ a&'D,dk z&D; eDayg (RFN) uJhodk@aom
bavmhrsKd;u ydkI oifhavsmfonfh =um;cHjzpfvmonf? ta=umif;u omrefvlrsm;. oabmxm;rsm;udk
xif[yfazmfjyvmEdkifaoma=umifh jzpfonf?
66 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 67
trnfrazmfbJ
rnfodkY bavmha&;om;rnfenf;
tDoef Zufumrif (Ethan Zuckerman)
qm&mESifh rdwfqufay;jcif;
qm&mu tpdk;&±Hk;wckwGif aiGpm&if;udkif 0efxrf;wOD; jzpfonf? olr. txufvl}uD; 'kwd,0ef}uD;
jzpfolu tpdk;&b¾mrS aiGt}uD;tus,fcdk;,laea=umif; olrowdjyKrdvmonf? ,ckuJhodk@ tpdk;&0ef}uD;
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 69
70 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
tqifh 1) emrnf0Sufrsm;
qm&mu olr. yifudk,fOy"d±kyfudk azsmufEdkifaomenf;rSm 0ufbfay:rS tcrJhay;aom ar;vfrsm;udk
toHk;jyKjcif;yif jzpfygonf? odk@r[kwf rdrdEdkifiHjyifyrS tcrJhay;aom bavmh (free blog host)
rsm;udk toHk;jyKjcif; jzpfonf? (ydkufqHay;&onfh tD;ar;vf/ odk@r[kwf 0ufbfvufcH&m tdrf&Sifrsm;udk
toHk;jyKjcif;onf csifhcsdefydkif;qr_enf;&m a&mufygonf? rdrday;&aom aiGa=u;wefzdk;rSwqifh c&uf'pfu'f
ac: taºu;0,fu'fjym;/ b%fpm&if;/ ay;y,fvf (Paypal account) pm&if;wdk@ESifh csdwfqufxm;r_
&Sdaeygonf? Tcsdwfrsm;rSwqifh qm&mudk &SmazGEdkifygonf?) olru aemufxyf Oy"d±kyftopf- emrnf
0Sufudk zefwD;&ef vdktyfygonf? olru TtcrJh tD;ar;vfudk 0ifonfhtcsdefwGifjzpfap/ 0ef}uD;u olr
bavmhudk awG@oGm;onfjzpfap ‚u trnfrazmfxm;olwOD;/ tD;ar;vfvdyfpm (anonymous.
[email protected]) pojzifhudkom awG@&rnf jzpfonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 71
Tenf;emAsL[mwGiv f nf; tm;enf;csurf sm; &Sad eygao;onf? Oyrm qdik b f muzD;u rnfonfu h eG jf yLwm
udk rnfou l rnfonft h csed w
f iG f toH;k jyKcahJ =umif; rSww
f rf;wifxm;ygu qm&mudk aemufq;kH &SmazGawG@&Sd
oGm;Edik yf gonf? qm&mu vltrsm;uGejf yLwm roH;k =uaom nydik ;f wGiv f nf; Ttcsurf sm;udk wify@kd vdvk rd hf
rnf r[kwfyg? ta=umif;rSm uGefjyLwmtcef;wGif olrwOD;wnf;om usef&Sdaeonfudk vlrSwfrdEdkif+yD;/
wm0ef&Sd apmifh=uyfae&olu olrudk tvG,fwul rSwfrdazmfajymEdkifygvdrfhrnf? xdk@tjyif olru qdkifbm
uzD;ac: uGefjyLwmqdkifrsm;udkvnf; r=umc%qdkovdk ajymif;a&$@I toHk;csoifhygonf? tu,fI
0ef}uD;u wifydk@vmor#aom ydk@pfrsm;onf yifrvrf;r}uD;&Sd (Joe’s Beer and Bits) qdkifrSom
ydk@vmaea=umif; awG@&Sdygu ‚qdkifbmuzD;udk apmifh=unfhaeap&ef vlwa,muf v$wfxm;aumif;
apv$wfxm; Edkifygonf? qm&m bavmha&;aepOfvnf; &SmazGawG@&Sd oGm;Edkifygonf?
72 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
xdk@aemuf olru 0ufbf ba&mufZm (web browser) &Sd a&G;cs,f&ef “preference” ae&mudk
zGifhygonf? “General” “network” “security” [laom acgif;pOfrsm;atmufwGif olru
ya&mufqDrSwqifh tifwmeuf wuf&efenf;udk qifxm; (set up) Edkifygonf? zdkif;,m; azmufpf
(rD;v#HajracG;[k jrefrmtrsm; ac:qdkae=uaom firefox browser ba&mufZm) wGifrl Todk@vkyf&ef
(Preferences— General— Connection— Settings) wGif awG@Edkifygonf?)
olru “manual proxy configuration” udk zGifhvdkuf+yD; ya&mufqD qmAm. tdkifyD vdyfpmudk
jznfhoGif;ygonf? xdk@aemuf (HTTP proxy and SSL proxy) udk jznfh+yD; olr. qufwif
(setting) udk aqhzf (save) vkyfygonf? olru ba&mufZmudk ydwfI aemufw}udrf jyefzGifh+yD;
0ufbfay:odk@wufI vdkufoGm;Edkifygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 73
,cktcsed wf iG f (anonymizer.com) od@k oGm;yg? Tae&mrSwqifh (tcsK@d aom) 0ufbpf mrsuEf mS rsm;
udk trnfrazmfaom ya&mufqD qmAmudkjzwfI zwfEdkifygvdrfhrnf? (anonymizer.com) .
pmrsufESm nmbufxdyfwGif (URL for http://noreply.org this link) odk@r[kwf (http://
anon.free.anonymizer.com/http://noreply.org this link) udk oGm;I uvpfvyk &f ykH if
jzpfygonf? ,cktcg (noreply.org) u oifu (vortex.anonymizer.com) rS vmonf[k
,lqrSwo f m;aeygvrd rhf nf? (anonymizer) onf oif. ba&mufZm qufwifukd ajymif;vJjcif;r&Sb d J
oif. ya&mufqD ajymif;vJr_ &Sd-r&Sd prf;oyf=unfhEdkifonfh enf;yif jzpfygonf? odk@aomfvnf;
tqifhjrifhaom 0ufbf0efaqmifr_rsm;/ 0ufbf ar;vfrsm;ESifh 0ufbfbavmh qmAmrsm;twGufrl
tvkyfvkyfrnf r[kwfyg?)
74 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 75
76 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
ydI
k pd;k &drzf ,
G t f ckrmS wcgw&H (Tor) pepfu tvkyrf vkyb
f csuw f J &yfqikd ;f aeonfvnf; &Sw d wfygonf?
ta=umif;rSm olr. tdkifyDvdyfpmu (Tor) pepf. uGefjyLwmwckwGif wpfqdk@ &yfwef@aeaoma=umifh
jzpfygonf? wcgw&H rdepftcsK@d apmifah e&wwfygonf? olr=unfvh okd nfh 0ufbpf mrsuEf mS udv
k nf; rjrif&/
rzwf&yg?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 77
Tpma=umif;wGif udpP (2) ck&ydS gonf? vltrsm;oH;k aomhjzifh pm0Sujf cif; (public-key encryption)
qdkonfrSm wpHkwa,mufxHodk@ olrydk@aompmudk xdkoluom zwfEdkifaom enf;ynmjzpfonf? v#Kd@0Suf
aomhudk r#a0xm;&efvnf; rvdktyfyg? tjcm;olrsm;u qm&mxHjyefydk@aom pmrsm;udkvnf; Tenf;jzifh
zwfEdkifygonf? (public-key encryption) u rdrdpmudk 'pf*spfw,fpepfjzifh vufrSwfa&;xdk;Edkif
&efvnf; cGifhjyKxm;ygao;onf? odk@twGufa=umifh tjcm;olrsm;u twkvkyf&efvnf; rjzpfEdkifyg?
olru ydk@pftwGuf ay;ydk@&mwGif oHk;Edkifrnfh aomhwHwpHk (key pair) udk zefwD;vdkufygonf? ydk@pfwckudk
olrudk,fydkifaomh (private-key) jzifh vufrSwfa&;xdk;I ay;ydk@onf? bavmhqmAmwGif &Sdaeolu
olray;xm;onfh trsm;oHk;aomh (public-key) rS wqifh olr. pmudk zwfEdkifygonf? xdk@aemuf
bavmhtay:wifay;ygonf? (oif. tD-ar;vfudk udk,fydkif yk*~vduudpPtjzpf ,Hk=unfpGm ay;ydk@enf;
tcef;wGifvnf; =unfhEdkifygonf?)
78 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
(MixMaster) pepfonf vltrsm;twGuf enf;ynmt& cufcv J yS gonf? 0if;'d;k pfpepf toH;k jyKorl sm;
u ,cif (Dos) pepfudkoHk;I Tae&mrS (http://prdownloads.sourceforge.net/
maxima er/mix204b46.zip?download) a'gif;vkyfvkyf,l Edkif=uygonf? usaemfu
a'gif;vkyfvkyf,l+yD; prf;oyf=unfhygonf? tvkyf rvkyfyg? odk@r[kwf usaemf ydk@xm;aom tD;ar;vfu
tjyeftvSef qufydk@ae=uaom (remailers) uGefjyLwmrsm;t=um; tvkyfrsm;aeqJvnf; jzpf
Edkifygonf? odk@r[kwf ydkItqifhjrifhaom Am;&Sif; odk@r[kwf vif;eufpepf/ ruf pepfrsm;jzifh toHk;jyKvdk
olrsm;twGuf olwdk@udk,fwdkif pkaqmif;&,l&ef vdktyfygonf? Tvkyfief;onf omrefenf;ynm
u|rf;usifr_xuf ydkI od&efvdktyfonfh cufcJaom vkyfief;rsKd; jzpfygonf? tu,fI 0ufbfrsm;rSwqifh
ydk@Edkifonfh xyfqifhar;vfydk@onfhpepf (web remailer) udk vufcHygu tifApfqDbavmhudk ydkI
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 79
vlo;kH rsm;vmzG,f &Syd gonf? Oyrm (riot.eu.org) uJo h @kd xyfqifah r;vfy@kd Edik o
f nfh 0ufbrf sK;d jzpfygonf?
od k @ aomf v nf ; ,ck t csd e f t xd tif A pf q D b avmh r S m trS e f w u,f v d k t yf a eol r sm; toH k ; jyKEd k i f
avmufatmif ulnDyHhydk;r_ rjzpfEdkifao;yg?
80 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
qifqmjzwfawmufrIrsm;udk ausmfvTm;&ef
enf;ynmydkif;qdkif&m
emwf ADvefEl; (Nart Villeneuve)
rmwdum
• tifwmeuf&Sd ta=umif;t&mrsm;udk pDppfjcif;
• ausmcGoGm;aom enf;ynm (Circumvention Technologies)
• rdrdvdktyfcsufESifh pGrf;aqmif&nftay: rlwnfI qHk;jzwfjcif;
• 0ufbftajcjyKI wnfaqmufxm;aom qmurfAif;wm (Circumventors) rsm;
vltrsm;oHk; 0ufbftajccH qmurfAif;wm 0efaqmifr_rsm;
0ufbftajccH qmurfAif;wm aqmhzf0J,m;rsm;
0ufbftajccH qmurfAif;&Sif; (vHkjcHKa&;qdkif&m pdk;&drfylyef&r_rsm;)
• ya&mufqD qmAmrsm; (Proxy Servers)
ya&mufqD qmAm aqmhzf0J,m;rsm;
vltrsm;oHk;Edkifaom ya&mufqD qmAmrsm;
- yGifhaeaom ya&mufqDrsm;udk &SmazGjcif;?
- yGifhaeaom ya&mufqDrsm;? (yHkrSefr[kwfaom ydk@wfrsm;)
ya&mufqD qmAm (vHkðcHa&;qdkif&m pdk;&drfylyef&r_rsm;)
• ajrmif;azmufI oGm;jcif; (Tunneling)
• trnfrazmfbJ qufoG,fonfhpepf (Anonymous Communications System)
• ed*Hk;
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 81
rsm;aomtm;jzifh Edik if rH sm;u pD;yGm;a&;qdik &f m pDppfaomenf;ynmrsm; xnfo h iG ;f xm;=u+y;D / olw@kd Edik if rH sm;.
tajctae xl;jcm;csuftvdkuf pm&if;xnfhoGif;xm;=uygonf? ydwfqdk@xm;aom 0ufbfqdkufrsm;rSm
twdu k t
f cHEikd if aH &;ygwrD sm;ESihf twdu k tf cHowif;pmrsm;/ vl@tcGit
hf a&;tzG@J rsm;/ Edik if w
H um owif;Xme
rsm;/ odk@r[kwf tpdk;&udka0zefazmfjyaeonfh qdkufrsm; jzpfavh&Sdygonf? EdkifiHtrsm;u a'ocHbmom
pum;jzifh wifjyonfh tifwmeufpmrsuEf mS rsm;udk ydI k tm&Hxk m;avh &S=d uygonf? od@k aomfvnf; t*Fvyd f
bmomjzifh a&;om;xm;onfh qdu k rf sm;udv
k nf; ydwyf ifwwf=uygonf? xd@k tjyif tjyeftvSef qufo, G f
I&aom bavmhrsm;ESihf aqG;aEG;pum;ajymcef; zd&k rfrsm;udv k nf; txl;ypfrw S x f m; ydwq f @kd vm=uygonf?
82 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
ausmcf o
G mG ;onfh enf;ynmudk toH;k jyKol (2) rsK;d &Syd gonf? ausmcf o
G mG ;onfh enf;ynmudk zefw;D axmufyhH
ay;xm;olrsm; (Circumvention provider) ESihf ausmcf o G mG ;enf;udk toH;k jyKorl sm; (Circum-
vention user) jzpf=uygonf? ausmfcGoGm;onfh enf;ynm (qmurfAif;&Sif;) axmufyHhay;xm;ol
rsm;u tifwmeufpDppfydwfqdk@xm;r_ r&Sdonfh ae&mwGif &Sdae=u+yD;/ olwdk@. 0efaqmifr_udk toHk;jyKI
ydwfqdk@xm;aom EdkifiHrsm;rS toHk;jyKolrsm; oHk;Edkif&ef pDpOfay;xm;=uygonf? odk@twGufa=umifh ESpfOD;
ESpfzuf tusKd;jzpfapygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 83
84 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
yxrpwifI toHk;jyKvm=urnfholrsm;.ae&m
(Primary point of internet access)
yxr pwifI toHk;jyKvm=urnfholrsm;. ae&mtay:rlwnfI olwdk@. qmurfAif;&Sif; 0efaqmifr_udk
trsK;d rsK;d pDraH qmif±uG x
f m;Edik o
f uJo
h @kd / TpepftwGi;f rnfonf0h efaqmifrr_ sm; xnfo
h iG ;f ay;xm;&rnfukd
vnf; odxm;Edkifygonf? Oyrmtm;jzifh- vltrsm;oHk; uGefjyLwmrsm;/ tifwmeufuzD;rsm;rS toHk;jyKvm
=uolrsm;onf uGefjyLwmtwGif;odk@ aqmhzf0J,m; topfrsm; xyfrHxnfhoGif;cGifh r&Sd=uaoma=umifh/
0ufbfay:rS wdkuf±dkuf&,lEdkifaom enf;ynmrsKd; xnfhoGif;xm;&ef vdktyfygonf? tcsKd@aom olrsm;u
0ufbfrS &SmazG,l&onfh tajctae (HTTP) xuf ydkI oHk;pGJvdkonfvnf; &SdEdkifygonf? Oyrm -
tD;ar;vfydk@jcif; (SMTP) ESifh zdkifrsm; a0iSay;ydk@jcif; (FTP) rsm;vnf; aqmif±Gufvdk=uayrnf?
xdkolwdk@u olwdk@uGefjyLwmtvkyfcef;twGif; aqmh0J,m;rsm; xnfhoGif;Iaomfvnf;aumif;/ olwdk@
uGefjyLwmqufwifudk ajymif;I vSnfhpm;Iaomfvnf;aumif; aqmif±Gufvdkolrsm;vnf; &Sdayrnf? Todk@
aqmif±u G &f efrmS toH;k jyKob
l ufwiG f enf;ynmu|r;f usirf _ wpHw
k &m vdt
k yfonfrmS trSeyf if jzpfygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 85
jypf'%fcH&Edkifaom tvm;tvm
tu,fI toHk;jyKaeolu qmurfAif;&Sif; enf;ynmudk toHk;jyKaea=umif; azmfxkwfzrf;qD;&rdygu
rnfodk@jypf'%fcsrSwf cH&rnfudk od&Sdxm;&ef vGefpGmta&;}uD;ygonf? jypf'%f tjyif;taysmhudk vdkufI
ajymif;vJvkyfaqmif&ef vdktyfygonf? tu,fI Oya't& aysmhajymif;nifomr_&Sd+yD;/ jypf'%fus
cH&Edkifr_vnf; oufomzG,f &Sdygu toHk;jyKolu a±G;cs,fp&m tcGifhtvrf; ydkrsm;ygonf? qmurfAif;&Sif;
enf;pepfjzifh ausmaf eaomfvnf; vHjk cKH r_ r&Sv
d yS g? tu,fI tEW&,f}u;D aom tajctaeqdyk gu enf;ynm
pwifxnfhoGif;&mY owd}uD;pGmxm;&ef vdktyf+yD;/ vHkjcHKaom xdk;azmufr0ifEdkifaompepfrsKd; xm;&ygvdrfh
rnf? tcsKd@toHk;jyKolrsm;uvnf; w&m;0ifajz&Sif;Edkifrnfh qifajcay;csufrsm;/ yHkzsufzkef;uG,fxm;aom
Zmwfvrf;rsm;/ tjcm;a00g;apEdkifonfh udpPrsm; }udKwifjyifqifxm;&ef vdkygonf?
86 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
tm;omcsurf sm;
0ufbftajccH qmurfAif;wmpepfrSm oHk;&ef ydkIvG,ful+yD;/ aemufqHk;toHk;jyKolxHwGif rnfonfh aqmhzf
0J,m;r# xnfhoGif;&ef rvdktyfyg?
vltrsm; toHk;jyKEdkifonfh qmurfAif;wm 0efaqmifr_rSm tvG,f&Edkif+yD;/ jyify&Sd tifwmeuf qifqm
jzwfawmufr_ r&Sad om Edik if w
H iG f tquftoG,f r&Sx
d m;v#ivf nf; udprP &Syd g? toH;k jyKEikd yf gonf? vltrsm;
toHk;jyKEdkifonfh qmurfAif;wmudk u|rf;0ifvmjcif;tm;jzifh rdrdvdktyfonfh qmurfAif;&Sif; 0efaqmifr_udk
twdtus a±G;cs,fvmapEdkifygonf? tm%mydkifrsm;uvnf; pHkprf;od&SdEdkif&ef tcGifhtenf;enf;ygonf?
tm;enf;csurf sm;
0ufbftajcjyK qmurfAif;&Sif;pepfonf rsm;aomtm;jzifh (HTTP) 0ufbfpmrsufESmrsm;odk@om
oGm;=unfh&ef uef@owfxm;+yD;/ 0SufpmpepfoHk;aom ae&mrsm; (encryted access, SSL) odk@
oGm;=unfh&ef r&wwfyg? 0ufbftajccH tD;ar;vfrsm;wGif pm0Suf (Password authentication)
xnfhoGif;&mY wcgw&H tvkyf rvkyfwwfyg?
vltrsm;toH;k jyKEikd o
f nfh qmurfAif;&Si;f pepfrsm;rSm vltrsm;u a,bk,stm;jzifh od&x
dS m;=u+y;D / tm%m
ydkifrsm;u }udKwifydwfqdk@xm;onfvnf; jzpfEdkifygonf? TqmurfAif;wm 0efaqmifr_udk pD;yGm;a&;t&
pDppfwnf;jzwfEdkifonfh aqmhzf0J,m;trsm;pku }udKwifydwfqdk@xm;=u+yD; jzpfygonf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 87
http://www.anonymizer.com/ http://www.unipeak.com/
http://www.anonymouse.ws/ http://www.proxyweb.net/
http://www.guardster.com/ http://www.webwarper.net/
http://proximal.com/ http://www.the-cloak.com/
88 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 89
xd@k tjyif (cookies) ESihf (scripts) toH;k jyKrt _ ay: rlwnfI tEW&m,f &Sad eygao;onf? 0ufbt f ajccH
qmurfAif;wmrsm;u uluD; (cookies) ESifh pc&pfyf (scripts) rsm;udk z,f&Sm;ay;=uaomfvnf;/
trsm;pkaom qdkufrsm; (Oyrm- 0ufbf tajccHar;vfydk@Edkifonfh qkdufrsm;) rSm uluD; (cookies)
ESifh pc&pfyf (scripts) rsm; toHk;jyK&ef vdktyfygonf? odk@twGufa=umifh Tenf;emrsm;udk toHk;jyKrnf
qdkygu txl;owdxm;oifhygonf? xdk@tjyif oufqdkifaeom tjcm;tEW&m,fwckrSm T0efaqmifr_
(service) rsm;udk 0ifygu trnf (Logins) ESifh pum;0Sufrsm; (passwords) jznfhoGif;&ygonf?
TwGif qmurfAif;wmrsm;udk ±dk;±dk;pmom; (plain text) ESifh 0if=u&+yD;/ (encrypted servers)
rsm;rS owif;tcsuf tvufrsm;udk awmif;,l&aoma=umifh jzpfygonf? TtajctaewGif qmurfAif;
wmrsm;u awmif;qdak omtcsuf tvufrsm;udk vHjk cKH r&_ adS om qdu k rf sm; (SSL-enabled servers)
rS v#Kd@0Sufpm0Sufrsm;jzifh &,lvdkuf+yD;/ toHk;jyKolxHodk@ ±dk;±dk;pmom;jzifh jyefvnfay;ydk@onfhES,f jzpfaeyg
onf? xdktcg =um;jzwfzrf;,l=unfh±_aernfqdkygu rdrd. ta&;}uD;aom tcsuftvufrsm;udk
ay:vGifaponfhES,f jzpfapygawmhonf?
90 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
1
For potential attacks on circumvention systems, see Bennett Haselton’s
article (“List of possible weaknesses in systems to circumvent Internet
censorship”) at http://peacefire.org/circumventor/list-of-possible-
weaknesses.html and a reply by Paul Baranowski at www.peek-a-booty.org/
pbhtml/downloads/ResponseToLopwistcic.pdf
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 91
ya&mufqDqmAmrsm;udk vlwOD;
csif;uaomfvnf;aumif;/ tzGJ@
tpnf;rsm;uaomfvnf;aumif;/
Ed k i f i H r sm;uaomf v nf ; aumif ;
ta=umif ; rsKd ; pH k j zif h toH k ; jyK=u
ygonf? Tta=umif;tcsufrsm;
wGif vHkðcHr_twGuf/ trnfrazmf
vdo k nft h wGu/f pDppf qifqmjyK&ef
(caching and filtering)
twGuf toHk;jyK=uygonf?
ya&mufqD qmAmudk toHk;jyK&ef
twGuf aemufqHk;toHk;jyKrnfholu ol. 0ufbfba&mufZm qufwifudk (IP address or host
name of proxy server) ya&mufqD qmAm. tdkifyD vdyfpm/ odk@r[kwf tdrf&Sif [dk@pftrnfjzifh
jyifqif&ef vdkygonf? xdk@tjyif ya&mufqD qmAm tvkyfvkyf aeaom ydk@wfeHygwfudkvnf; ajymif;vJ&ef
vdkygonf? Todk@ajymif;vJ&efrSm odyfcufcJaom udpP r[kwfyg? odk@aomfvnf; vltrsm;oHk;ae=uaom
pm=unfhwdkufrsm;/ tifwmeuf uzD;rsm;ESifh vkyfief;Xmersm;wGif Todk@ ba&mufZmudk jyifqif
ajymif;vJ&ef rjzpfEdkifyg?
tm;omcsurf sm;
a±G;cs,fp&m ya&mufqD aqmhzf0J,m; trsm;tjym;&Sd+yD;/ ‚wdk@u (web traffic HTTP) tjyif
yGifhvif;jrifomonfh ya&mufqD qufoG,fr_ (transparent proxy traffic) udkvnf; aqmif±Guf
ay;Edkif=uygonf? ‚wdk@u yHkrSef pHowfrSwfcsufr[kwfaom ydk@wfrsm; (non-standard ports)
wGifvnf; tvkyfvkyfEdkif=uygonf? vltrsm; toHk;jyKEdkifonfh ya&mufqD qmAm trsm;tjym;&Sdygonf?
tm;enf;csurf sm;
trsm;pkaom ya&mufqD qmAmrsm;onf zGJ@pnf;wnfaqmufxm;r_ yHkpHt&yif pm0Sufpepf (encryp-
tion) udk toHk;jyK&ef r&yg? odk@twGufa=umifh toHk;jyKolESifh ya&mufqDt=um; qufoG,fa&;rSm
vHkjcHKr_r&Sdyg?
92 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
vltrsm; toH;k jyKEikd af om ya&mufqD qmAmrsm;udk &SmazGjcif;ESihf toH;k jyKjcif;onf w&m;r0if[k owfrw
S f
xm;jcif; &Sdaumif; &SdEdkifygonf? xdk@tjyif Tya&mufqDrsm;uvnf; rdrdtoHk;jyKvdkonfh tcsdefwdkif;
tvkyfvkyfcsifrS vkyfygvdrfhrnf?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 93
94 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
http://www.web.freerk.com/proxylist.htm
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 95
2
For more, see the Tor site: http://tor.eff.org/cvs/tor/doc/CLIENTS
96 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 97
http://www.http-tunnel.com/
http://www.hopster.com/
http://htthost.com/
tm;omcsurf sm;
ajrmif;azmufonfhozG,f 0efaqmifr_ (Tunneling service) rsm;u pm0Suf uGef&ufpepf
(encrypted network) jzifh v$Jajymif;ay;Edkif=uygonf?
ajrmif;azmufonfo h zG,f 0efaqmifr_ (Tunneling service) rsm;u ya&mufqD y±dw k ukd ;kd (proxy
protocols) trsm;udk vHkjcHKpGm aqmif&GufEdkifcGifh jyKygonf? 0ufbf v$Jajymif;ay;ydk@r_rsm;omru ydkI
aqmif&GufEdkifygonf?
pD;yGm;a&;t& 0efaqmifr_ay;aeaom vkyfief;rsm;vnf; &Sdae+yD;/ jyifywGif tquftoG,f r&Sdolrsm;u
0,f,loHk;pGJEdkif=uygonf?
tm;enf;csurf sm;
pD;yGm;a&;t& 0efaqmifra_ y;aeaom vkyif ef;rsm;onf vltrsm;od&adS e=u+y;D / ydwq
f @kd xm;onfh pm&if;wGif
yg0if+yD;vnf; jzpfaewwfygonf?
Todk@ ajrmif;azmufonfhozG,f 0efaqmifr_ (Tunneling service) rsm;udk vltrsm;oHk; uGefjyLwm
rsm; (Oyrm pm=unfhwdkufrsm;/ tifwmeuf uzD;rsm;) wGif oHk;I rjzpfEdkifyg? aqmhzf0J,m; xnfhoGif;&ef
vdktyfaoma=umifh jzpfonf?
Tenf;ynm oHk;&eftwGuf enf;ynmu|rf;usifr_ tweftoifhvdktyf+yD;/ tjcm;ausmfcGr_ enf;ynmrsm;
xuf ydkrdkcufcJygonf?
98 e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY
tcsut f vufrsm; (identity) udk zH;k uG,af y;xm;ygonf? olomG ;=unfh 0ufbq f u
kd uf kd pDrcH ef@cGaJ eolu
rjrif&yg? xdk@tjyif tqifhjrifhpepfrsm;u tqifhqifh vufv$Jajymif;ay;ydk@ (variety of routing
techniques) +yD; TtrnfrazmfbJ qufoG,faeonfh pepfudk,fYuyif rjrif&apatmif zkH;uG,fay;
xm;ygonf? ausmfcGoGm;I tifwmeufoHk;Edkifonfh qmurfAif;&Sif;pepfwGif TtrnfrazmfbJ qufoG,f
onfhudpPtwGuf tav;xm;jcif; r&Sdyg? olwdk@u toHk;jyKaeol. pGrf;aqmifEdkifcGifhxuf/ wm;qD;ydwfqdk@r_
rsm;udk ausmfvGefI tifwmeufrS owif;rsm;&,ljcif;/ ay;ydk@jcif; jyKEdkifatmif aqmif&Gufay;jcif;r#om
jzpfygonf? uef@owfxm;onfrsm;udk ausmcf I G oGm;Edik af p±Hrk #om jzpfygonf? Tod@k ausmcf o G mG ;Edik af p&ef
aqmif&Guf&mwGif vHkjcHKpGmqufoG,fEdkifonfh enf;pepfvdktyf+yD;/ &Hzef&Hcg v#Kd@0SufzHk;uG,fxm;r_&Sdaomf
vnf; trnfrazmfbJ qufoG,fa&;enf;pepfuJhodk@ vHk;0yHkazsmufEdkifjcif; r&Sdyg?
e,fpnf;rjcm; owif;axmufrsm;tzGJY 99
tm;aumif;csurf sm;
vHkjcHKa&;twGufa&m/ trnfrazmfbJ qufoG,fEdkifr_twGufyg aqmif&Gufay;ygonf?
vkyfief; y±dkwdkaum (protocols) trsm;pkudk vHkjcHKpGm aqmif&GufEdkifap+yD;/ 0ufbf=unfh±Hk (web
traffic) oufoufxuf aqmif&GufEdkifpGrf; &Sdygonf?
enf;ynmydik ;f ulnrD a_ y;Edik af om TpepftoH;k jyKaeolrsm; todu
k t
f 0ef;rsm;ESihf TpepftwGuf zG@H òz;ap&ef
0dkif;0ef;a&;qGJ ae=uolrsm; &Sdygonf?
tm;enf;csurf sm;
Tpepfonf ausmfcGoGm;&ef qmurfAif;&Sif;pepftwGuf &nf&G,fI jyKvkyfxm;jcif; r[kwfyg? vltrsm;u
Tpepfudk od&Sdxm;=uaoma=umifh ydwfqdk@qifqmjzwfawmufxm;+yD;vnf; jzpfaeEdkifygonf?
vltrsm;oH;k uGejf yLwmrsm; (Oyrm- pm=unfw
h u
kd rf sm;/ tifwmeufuzD;rsm;) rSaeI Tpepfukd toH;k jyKI
r&yg? ta=umif;rSm vdktyfonfh aqmhzf0J,m;udk xnfhoGif;I r&aoma=umifh jzpfonf?
3
For more on potential attacks on circumvention systems, see Bennett
Haselton’s article
(“List of possible weaknesses in systems to circumvent Internet censorship”)
at http://peacefire.org/circumventor/list-of-possible-weaknesses.html
and a reply by Paul Baranowski at:
www.peekbooty.org/pbhtml/downloads/ResponseToLopwistcic.pdf
ed*Hk;
Todk@ tifwmeufrsm;udk ausmfcGoGm;&ef qmurfAif;&Sif; enf;ynmrsm;udk toHk;jyKolrsm;taejzifh
tav;teuf csifhcsdefpOf;pm;&ef vdktyf+yD;/ rdrd. vdktyfcsuf tao;pdwf/ &&SdEdkifonfh t&if;tjrpf
(resources) rsm;ESifh aemufqHk; toHk;jyKrnfhol. vHkjcHKa&;qdkif&m pdk;&drfylyefzG,f tcsufrsm;udk
xnfhoGif; pOf;pm;&rnf jzpfygonf? toHk;jyKolrsm;twGuf Tenf;ynmrsm;ESifh ywfoufI a&G;cs,fp&m
trsm;tjym; &Sdaeygonf? odk@aomfvnf; Tenf;pepfrsm;udk wnf+idrfpGm/ xda&mufpGm tifwmeuf
wm;qD;jzwfawmufxm;r_rsm;udk ausmfv$m;Edkif&efrSm ta=umif;tcsuf rsm;pGmtay: rlwnfaeygonf?
toHk;jyKol. enf;ynmu|rf;usifr_/ jzpfvmEdkifaom tEW&m,frsm;/ qifqmwnf;jzwf xm;onfh EdkifiHjyify
wGif ulnED ikd rf nfh rdwaf qG&-dS r&Sd ponfjzift
h ay: xnfo
h iG ;f pOf;pm;=u &rnf jzpfygonf? tpd;k &rsm;uvnf;
Todk@tifwmeuf ausmfcGI qufoG,f=uonfh enf;ynmrsm;udk ydwfqdk@Edkifonfh pGrf;&nf &Sdaumif; &Sd
ygvdrfhrnf?
emwf ADvefEl; (Nart Villeneuve) onf uae'gEdkifiH/ wdk&Gefwdk wuUodkvf/ ref@cf (Munk)
EdkifiHwumavhvma&; Xme&Sd ynm&yfXmeaygif;pk "gwfcGJprf;oyfcef;/ EdkifiHom;rsm;. vufbf
(Citizen lab) rS enf;ynmydkif;qdkif&m u|rf;usifolwOD;vnf; jzpfygonf? ynm&SifwOD;jzpfovdk/
aqmhzf0J,m; a&;aeol ynm&Sifvnf; jzpfonf? urBmw0Srf; tifwmeufrsm;
pDppfjzwfawmufjcif;ESifh apmifh=unfhaejcif;rsm;udk avhvmokawoejyKaeonfh (OpenNet
Initiative) wGif vuf&Sd wm0efxrf;aqmifaeolvnf; jzpfygonf? olu vuf&Sd
toHk;jyKae=uaom qmurfAif;&Sif; enf;pepfrsm;udk oHk;oyfavhvmaeolvnf; jzpf+yD;/
‚aqmhzf0J,m; enf;ynmrsKd;udk a&;om;zGH@òz;ap&ef aqmif&Gufaeolvnf; jzpfygonf?
ol.pdwf0ifpm;onfh bmom&yfrsm;wGif tifwmeuf qifqmydwfqdk@ wnf;jzwfr_tjyif/
(hacktivism) ac: tifwmeuf xdk;azmuf0ifa&muf u|rf;usifolrsm;. v_yf&Sm;r_/ qdkifbm
t=urf;zuf vkyfief;rsm;ESifh tifwmeufvHkjcHKa&;qdkif&m udpPrsm;udkvnf; avhvmaeygonf?
ewf ADvefEl; (Nart Villeneuve) onf wdk&GefwdkwuUodkvf/ +idrf;csrf;a&;ESifh yÉdyuQrsm;
avhvma&;XmerS r=umao;rDu bGJ@&&SdcJholvnf; jzpfygonf?
aus;Zl;wifrSwfwrf;
Michelle Levesque, Derek Bambauer and Bennett Haselton
oifhtD;ar;vfu yk*¾dKvfa&;t&
vHkNcHKrI&SdaMumif; aocsmapjcif;
vl'dkApfuf yD&ufwf (Ludovic Pierrat)
urBmhcsHyD,H w±kwfEdkifiH
w±kwfEdkifiHu tifwmeufr&SdbJESifh ‚wdk@rvkyfaqmifEdkif[k yxrOD;qHk;oabmaygufvmcJhonfh zdESdyfol
tm%m&Sif EdkifiHwck jzpfygonf? odk@twGufa=umifhvnf; tifwmeufudk cGifhay;cJh+yD;/ xdef;csKyfr_atmufY
xm;&SdapcJhygonf? TEdkifiHonf ‚wdk@. tpdk;&udk a0zefqef@usifaeonfh t&mudpPrsm;tm;vHk;udk
ydwfqdk@wm;qD;xm;Edkifonfh wckwnf;aom EdkifiHjzpfygonf? wcsdefwnf;rSmyif tifwmeufudkvnf;
us,jf yef@ap&ef aqmif±u G af ecJyh gonf? Tudpt
P wGuf v#K@d 0Sucf surf mS &if;ES;D jrK‡ yEf rHS /_ enf;ynmESihf oHwref
a&;udk aygif;pyfI toHk;csaejcif;om jzpfygonf?
'¾m&DxJu usL;bm;EdkifiH
usL;bm;EdkifiHrS tm%m&Siftpdk;&onf ‚. w,fvDzkef;=um;jzwf em;axmifjcif;rsm;twGuf ausmf=um;
ovdk/ tGefvdkif; tifwmeuf qifqmjzwfawmufr_rsm;wGifvnf; txl;u|rf;usifvSygonf? w±kwfEdkifiH.
Oyrmjzpfonfh wbufwGif tifwmeufudk csJ@xGifaeaomfvnf;/ wbufwGif xdef;csKyfaeonfhyHkpHrSm
vGefpGmaiGukefa=u;us rsm;vSygonf? odk@twGufa=umifh orw zD',f uufpx±dku aps;oufomonfh
enf;udk a±G;cs,fcJhygonf? tifwmeufudk omrefusL;bm; jynfolvlxkrsm; vufvSrf;rrDEdkifap&ef vkyf
xm;vdkufjcif;om jzpfonf? usL;bm;EdkifiHwGif tif
wmeuf wufEdkifolrsm;rSm tcGifhxl;cH vlenf;pk
tenf;i,fr#om &Sdygonf? ‚wdk@rSm usL;bm;
uGefjrLepfygwDudk cGifhjyKcsufawmif;cH+yD;rS oHk;pGJEdkif
=ujcif; jzpfonf? wcgw&H w&m;r0if tGefvdkif;
wufI&aomfvnf;/ txl;qifqm wnf;jzwf
xm;onfh udpPrsm;udkom zwf±_Edkifrnf jzpfygonf?
usL;bm;Edik if rH S tifwmeufqufo,
G I
f &rSe;f od&dS
ol tenf;i,fr#om &Sdygvdrfhrnf? urBmay:&Sd EdkifiH
rsm;teuf tifwmeuftoHk;jyKol tenf;qHk;EdkifiH
wckvnf; jzpfygonf? xdk@tjyif tGefvdkif;wGif oGm;
=unfhI&aom ae&mrsm;rSmvnf; yHkESdyf owif;rD'D
,mrsm;uJhodk@yif wif;usyfpGm qifqmwnf;jzwf
zD',f uufpx±dk xm;ygonf? rnfonfhtwGufa=umifh vltrsm;u