Kristian Tlangau - January, 2017
Kristian Tlangau - January, 2017
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 2
Kum 106-na January 2017 Bu 1,252-na
Editor :
Rev. Dr. C. Chawnghmingliana Ph. 2316411(R)
Joint Editors :
Rev. P.C. Pachhûnga
Upa H. Ronghâka
Upa Prof. R.L. Thanmawia
Rev. P.B. Mankima
Business Manager : Upa C. Lalbiaktluanga
Synod Office, First Floor
Mission Vêng, Aizâwl – 796 001
Office Phone 2324590; e-mail: [email protected]
A C H H ÛNGA T H U AW MT E
1. Editorial 1
2. Mizoram Synod 2
3. Lâwrk hâwm 10
4. Zawhna leh Chhânna 14
5. Se rmo n: (1) Dam chhûng nite chhiar dân 19
(2) Malsâwmna leh ânchhia 22
6. Thih pawh hlâwkna 26
7. Kum 2017 Puitling SS zir Thupuan thlîr lâwkna 33
8. Synod vawi 93-na thlîr lêtna 38
9. Sûnna 44
Synod Puipate
Moderator : Rev. Lalzuithanga
Secretaries : Rev. Lianhmingthanga Sailo (Sr.)
Upa R. Dêngzîkpuia (Jr.)
Finance Officers : Rev. P.C. Pachhûnga
Rev. H. Remthanga
Statistician : Upa Dr. Vânlalhluna
Sr. Executive Secretary : Rev. Lalramliana Pachuau
Executive Secretary : Rev. B. Sângthanga
The Organ of the Presbyterian Church, Mizoram
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 3
Editorial
KUM THARAH RILRU THARIN
Kum 2017 chu kan lo chuang kai leh ta hlawl mai. Zawhna
chhân tûr pawimawh tak awm ta chu - he kum thar hi engtia chuang
kai ta mai nge maw kan nih le? Engtin nge he kum thar hi kan hman
ang? Hêng zawhnate hi chhân kan tum dâwn a ni.
He kum thar hmu châk ve ngawih ngawih tam takte chuan
dan rual lohvin mual min liamsan ta si a. Khâng kan hmangaih kal
tate ai khân kan \ha bîk chuang hauh lo va, Pathian lung kan tiawi
bîk pawh a ni chuang lo. A nih leh eng vânga he kum thar hi chuang
kai bîk nge maw kan nih le? Kan Pathian thu chuan, “Tihborala ka
awm lo hi Lalpa zahngaihna a lo ni, a khawngaihna a kang ngai loh
avângin” tiin min hrilh a. Pathian khawngaihna leh zahngaihna avâng
liau liauva tûn hun hi thleng kan ni.
Mi tam tak chu kum hluiah khân eng emaw vângin kan rilru
leh ngaihtuahna a chauvin a kun reng tawh pawh a ni mai thei. ‘Ka
tân ni rêng a êng tawh lo’ng’ tiin beidawngin boralna lam kan pan
mêk pawh a ni mahna! Sam ziaktuin “Aw! Ka nunna, engah nge ka
chhûngah hian i kun reng. Pathian beisei la, a hmêla damna avâng
chuan amah chu ka la hmu dâwn si a” tia a nunna a sâwm ang khân
kan nunna hi i sâwm ve ang u. He hun lâwmawm tak hi awmze nei
lo leh chhan awm lo chuan min hruai thleng hauh lo vang. Hla
phuahtu chuan, “Kan Pathian kan puipa pângngai, kan hma lam
beiseina” a lo ti a. Kan Pathian hi beidawngte tân beiseina,
lungngaite tân lâwmna, chak lote tân chakna, \apte tân nuihna leh
hlimna a ni a. Chu vâng chuan he kum tharah hian rilru thar nên
Lalpa hnung zui ila, kan inchhîr leh ngai tawh lohna tûr kawng i
zawh teh ang u.
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 4
Inkhâwmpui hi Rev. K.
Lalrinmawia, Secretary, SMB,
Pu K. Ronghâka, Mission
Promoter leh Rev. Lalthlanpuia,
Director, Masihi Sangati Kendra
ten an hmanpui a. Anni bâkah
hian Hlimen Pastor Bial Masihi
Sangati Zaipâwl, Thênzâwl
– Executive Secretary Masihi Sangati Zaipâwl leh
i/c Publicity, etc. Synod Mission Choir te an kal
bawk. Mi 31 laiin Baptisma an
1. Calvin Seminar buatsaih
chang a ni.
November 5, 2016 khân
Calvin Study Centre, Aizâwl November 6, 2016 khân
Theological College buatsaihin Vapâr khaw daiah Masihi
Bâwngkâwn Presbyterian Sangati Bialtu Pastor Rev.
Kohhran Hall-ah ‘Kohhran leh Lal\hatluanga hoin ringlo mi 30
Ram Rorêlna’ thupuia hmangin vêl hnênah Pathian Thu hrilha
Calvin Seminar buatsaih a ni. inkhâwmpui a ni a, mi pakhatin
Seminar hi session hnihah \hen baptisma a chang. Nov. 7 - 13,
a ni a, chawhma lamah Rev. 2016 khân Synod Gospel Team
Vânlalrova Khiangte thuziak chuan Dâpchhuahah rawng an
‘John Calvina’n Kohhran leh bâwl a, November 8 - 13, 2016
ram rorêlna chungchâng a zirtîr chhûng vêk khân Gorkha
dân’ tih zir ho a ni a, chawhnu Gospel Team chuan Bairabi-ah
lamah Rev. R. Vânlaltluanga rawng an bâwl bawk.
thuziak ‘Tûnlai Kohhran nêktu November 15 - 24, 2016
thil chi hrang hrang leh a chhan khân Cambodia-ah School of
lêtna’ tih zir ho a ni bawk. Discipleship Graduation Day
2. Mission Board hmanpui leh rawngbâwlna hmun
November 4 - 6, 2016 hrang hrangte tlawhin Rev. K.
khân Chhim Bial Masihi Sangati Lalrinmawia, Secy, SMB a kal.
Convention vawi 5-na Lunglei Nov. 16 - 20, 2016 khân
Vênglai Kohhranah neih a ni a, Nepal-ah Healing Crusade neiin
Speaker Rev. Lalfakawma Dr. Robert S. Halliday,
Chhangte i/c Masihi Sangati a ni. Coordinator, SMB a kal.
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 5
Isaia 40-55 Isaia pahnihna Ch. Man leh mual pawh lo inhlân
(Deutero-Isaiah) a hun thuah mah se, kohhran dâna an inkutsuih
chuan sal tân hun lai, hun loh chuan lo in\hen leh pawh ni se,
hrehawm leh hun thim lai. Isaia RC leh RL lâk a ngai lo.
56-66 Isaia pathumna (Trito Z.3. Kohhran dâna nupui
Isaiah), a hun thuah chuan sal pasal inneite an in\henin a tu
tâng chhuah hnu. ‘Kumin emaw zâwkin RC/RL dîlin Bial
Sunday School zirlai 11-na, Standing Committee-in lo pe
March ni 20-a kan zirlai sawi ta se, a dîl lo zâwk hian RC/
hawnna - Israel fate sal tâng RL nei lovin kohhran dân
chhuah leh beiseina pawh nei chhûngah a luh theih em? A
tawh lo, chu mite thlamuan nân dîl zâwk ta hi a rin theih dân
Zâwlnei Isaian BC 550 vêla a a awm em?
sawi angin’ tih hi Isaia pahnihna Ch. A kawppui \hen tâkin RC
hun lai nia ngaih a ni a. Zirlaibu leh RL a lo la tawh a nih chuan
siamtu sawi hi dik lohna awmin RC a lâk ve kher a ngai tawh lo
a lang lo. Tin, kan Holy Bible va, RL erawh chu lâk ve ngei ngei
hman lai tâwp lama BIBLE HUN a ngai. RC leh RL lâk ngai chu
KUM an ziahnaa zâwlneite leh RC leh RL a lâk hma chuan
Lalte hun lai an târ lannaah chuan kohhran dân chhûngah lâk luh
Isaia hun BC 781 - 740 Lal Uzia theih a ni lo.
lal lai anga lo lang kha Isaia
Khuangthankima leh
pakhatna nia ngaih a ni a. Hei
B. |huamliana, Khawlian
pawh hi dik lohna a awm chuang
zawhna
lo. A dik thei ve ve e.
Z.1. Kristian Hla bua, ‘Thihna
Z.2. Mi, khawvêl dânin lo leh nakin hun’ zînga tel \hîn
innei ta se, man leh mual khawhar ina nu leh pain
pawh lo inpe fel diam se muang deuh dapa kan sak
kohhran dâna inkutsuih si \hin, “Engah kan lainat ang?
lote hi, in\hen leh si sela, An nun khaw nuam alâwm;
Kohhran Committee hian Hrehawm an kalsan ta. Lalpa
Bial Standing Committee-ah hnênah an awm. Lâwm takin
RC leh RL dilpui a ngai em? Vân nuam an thleng ta, Isua
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 20
chhe zâwnga hmang lui tlat, ti chung zêla hun hman \hin a
mahni intodelh si lova pawimawh tak zet a, chutianga
intihchangkân chîngte an ni a. An hun hmang \hate chu leiah leh
nun dân her danglama Pathian vânah ham\hatnain a ûm zui zêl
duh dâna an nun phawt chuan \hîn a ni tih hriat reng a \ha.
mi \angkai tak an ni thei tih hria (iii) Ni tin lâwm chunga
se a \ha hle. Hêng mite hian an Lalpa rawngbâwl tûr leh thinlung
nun an hman thiam lohna lamah leh tih tak zeta Lalpa fak leh
Pathian an dem lêt hlauh a, a chawimawi tûra inhlan fo a \ûl
pawi hle a ni. Ni khua a lo rei a. Tin, inngaitlâwm leh
chuan an inchhîr ngawih ngawih thuhnuairawlh taka ni tin Pathian
a, taksa lam leh rilru lamah nêna lên dun a pawimawh hle
harsatna nasa tak avângin de- bawk.
pression leh harsatna dang te an
neih phah a; mahse, Pathian (iv) P athian kohhran
hnaih an tum chuang lêm lo va, thianghlim leh Biak In belh
a tâwpah phei chuan mahni tlata, mahni hrehawm pawisa
intihhlum hial an duh \hîn. lo va, ni tin kraws pua Lal Isua
hnung zuia, a tâna tuar leh chân
2. Dam chhûng ni chhiar dân ngam a, Chanchin |ha puan
tûr: He thil chungchângah hian darh zêl hi a pawimawh êm êm
kawng tam tak awm thei zîngah bawk a ni.
hêngte hi lo luh chilh ila.
3. Dam chhûng ni chhiar
(i) Khawvêl hi kan khual thiamte nun dân tûr leh
zinna ram mai a ni tih hriat renga, chan tûr: He thil pawimawh
kan châm rei dâwn emaw, rei tak hi sawi tûr tam tak a awm
dâwn lo emaw kan hre lo va, laiin, a hnuaia thil pali chauh hi
eng thawnthu nge kan ziah ve târ lang ila.
dâwn tih ngaihtuah chunga a \ha
(i) Lâwm zêl nun leh chan
lam thawnthu ziah ngei tum tlat
tâwka lungawi an thiam \hîn a.
a pawimawh.
An rethei emaw, an hausa emaw,
(ii) Mahni tûn hun zêl hman an mi lianin an tê emaw, an
\hata, Pathian duh zâwng thil \ha chanpualah an lungawi zêl a.
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 23
chuan ânchhia kan dawng dâwn. awm lohna tûrah Lal Saula
He leiah mai pawh hian ânchhia hlauvin a hmêlma Philistian lal
chu kan la dawng tho tho dâwn. Akisa a zu bêl a, ani chuan a
Abrahama nên an in\hen mite 600 nên Ziglag khuaah a
dâwn khân Lota chuan ama duh awmtîr a. An mipa hovin râl
thuin sualna khurpui Sodom rûna an thang bo hlânin an
khaw lam Jordan lui phai zâwl awmna khua chu Amalek hovin
ram \ha, awlsam tea hausak leh an lo rûn a. A nupui fanau leh an
ropui theihna lam chu chên nân, ran zawng zawngte nên salah an
khawsak nân a thlang ta a. man vek a, an in leh lo an hâlsak
Pathian lamah Bible meuh bawk a (1 Sam 30:1-26).
pawhin, ‘Mi fel’ tia a sawi ve Davida leh a hoten an
ngat kha a ni a. A tîr chuan chênna khua an va thlen chuan
Sodom khuaah chuan a lût nghâl tu mah hmuh tûr an awm tawh
mai bîk lo. lo, an in leh lote chu a lo kâng
Mahse, Bible-a a lan dân fai vek tawh a. An lungngai
chuan a puan in chu Sodom beidawng lutuk chu Bible-in a
khaw lam hawiin a sawn zêl a. sawi dân chuan, “Davida leh a
Sualna khurpui Sodom khuaah hnêna awmte chuan an aw an
chuan khua leh tui satliah mai chhuah a, \ap hlei thei tawh lo
pawh ni lovin, khaw hotute zînga khawpin an \ap a,” tih a ni. An
mi a ni a. A mak lo ve, a hawi awm lohna tûra an awm avângin
lam, a beisei lam kha a ni tlat mai sipai huaisen, Goliatha meuh
a. Mahse, a nun tâwp lam chu a pawh thattute chu \ah pawh \ap
râpthlak hle mai. A kal chhan hlei thei lo khawpin an \ap ta a
ber, a in leh lo, a sum leh paite nih chu.
chu a kâng ral vek a. A nupui Jerusalem Temple meuh
leh a fate leh a mâkpate a chân satu lal Heroda tâwp dân pawh
deuh vek a. A fanu pahnihte chu hi a mak asin. Alal puan sina thu
an him ve hrâm a. Sodom zia an a’n sawi chuan a ngaithlatute
lo kai nasa hman hle mai. An chuan an ngaisâng khawp a,
pahnih chuan an pa lakah chuan “Pathian aw a nih hi, mihring aw
fa an pai ve ve a ni. a ni lo ve,” ti hialin an ngaisâng
Pathian hriak thih Davida a; nimahsela, a hnu maia Bible-
pawh hi a che fuh lo hle mai. A in a sawi dân chuan, “Ani chuan
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 26
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 27
sawite hi a ropui hle mai, “Ka engtin nge kan tih ve dâwn?
thiltih tum hi he lai maia Khawi a\angin nge kan lo nghah
Abrahama lakah ka zêp ang em ve ang?
aw?” a ti a nih chu. Amahah Mitdel kutdawh Bartimaia
chuan leia hnam tin an la chuan a sum hmuh tam theihna
thawveng dâwn te a ti a. Sodom khawpui lûn lai chu kalsanin
a tihboral lai khân Pathianin malsâwmna pe theitu Isua hnên
Abrahama chu a hre reng a. panin kawngpui sîr a\angin a lo
Amah ringtu, amaha innghat, châng a. Chhiahkhawntu Zakaia
amah pâwl \hîn hnênah Lalpan pawhin a kalna ngei tûr kawng
a thu rûkte pawh a zêp lo, a hrilh
sîra theipui kûngah chuan zah
ve nia! A thu zâwmtu Lalpan a
pawh dâwn lovin a lâwn a, chuta
hre reng, thil râpthlâk tak thlen
\ang chuan a lo châng a, anni
laite chuan ani chu Lalpan a hre
pahnih hian an ti fuh khawp mai.
reng tih Bible-in min hrilh.
Tirhkoh Paula chuan,
“Ngai teh u, vawiinah hian
in hmaah malsâwmna leh “Krista hi kohhranho lu a ni a,
ânchhia ka dah,” a ti a. A dawn kohhran hi a taksa a ni,” a lo ti
dân pawh min hrilh nghâl a. a. Kohhran hi mi chak lo tê tê
Malsâwmna dawng tûr chuan a awm khâwm ni mah ila, a ropui
pe theitu Lalpa Pathian thupêk a ni. Taksa chu lu nên thliar hran
zawm a ngai. Abrahama chu, theih a ni lo, a inzawm tlat,
“Ram ka la entîr tûr che lamah chutiang chuan kohhran pawh hi
kal rawh,” a tih chuan a thu khawvêla eng pâwl emaw ang
âwihin a kal chhuak nghâl mai mai mai a ni ve lo. Pathian nêna
a. A fapa neih chhun Isaaka hâl inzawm, a chênna vân ropuina
ral thil hlana hlân tûra a tih nêna inzawm malsâwmna pe
pawhin a thu âwihin a inbuatsaih theitu duh zâwng leh duh loh
a, a kal leh mai. A kalna zâwng kan hriat ve theihna hmun
apiangah Lalpa Pathian chu a ni. Chuvângin, kan Lalpa Isua
chibai a bûk theih nân leh a duh Krista chênna leh a zawmpui, a
zâwng leh duh loh zâwngte a taksa kohhranah hian a
hriat theih nân maichâm a siam malsâwmna dawng tûr chuan
zêl a, Lalpa be hmasa lovin hma kum bul a\ang hian rinawm takin
thar a la ngai lo. Keini pawh a awm phawt mai ila, kan châng
malsâwmna dawng tûr hian thlâwn lo vang.
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 28
sawi a. Mihring awm dân tûr ni chuan anmahni duh thu ngeiin
lovin, tlûkna avâng chauha lo Pathian dân an bawhchhiaa,
awm chawp a ni tih hi kohhran thiam lohna leh chhiatnaah chuan
hote kan inzirtîr dân a ni. Tlûkna anmahni an inbarh lût ta a’ tiin
hi awm ta lo se, sualna hi kan puang chhuak a ni. Thihna
khawvêlah a awm lo vang a. a lo thlen hian chhûngkuaah
Thihna avânga lungngaihna, \ahna, lungngaihna leh
khawharna leh hrehawmna ka tuar hrehawmna râpthlâk tak a lo
\hinte pawh hi a awm hauh lo vang. thleng a. Taksa chungah ngei
Thihna tem lovin, chatuanin pawh chhiatna râpthlâk tak a lo
Pathian nên inpâwlna neiin, Eden thleng a. Taksa a lo dukin, a lo
huana Adama leh Evi te Pathian puam a, eng emaw tia damdawi
nên an lêng dûn ang khân lêng dûn hmang tea sawisak a nih loh phei
tûr kan ni. Mahse, mihring tlûkna chuan a lo uihin a \awih nghâl
avâng chauhin khawvêlah sual a thuai \hîn. Hetiang taka chhiatna
lo lût a. Chu chuan thihna rawn hi thihna vânga lo awm a nih
thlentîrin, thih hlauhna avângin avângin thihna hi Pathian thu
khawvêla mihringte hi kan buai zo pawhin a sawi angin chhiatna
ta vek a ni. râpthlâk tak a ni.
Thihna hi mihring thlîrna Thihna hi tâwpna leh boralna
a\angin chhiatna, boralna, anga ngaih a ni. Thihna hian kan
tâwpna titein kan sawi \hîn. sawi tawh angin kan taksa a
Thihna a lo thlenin mitthi tichhiain, a tiboral a. Kan thlarau
chhûngte chu chhiat tâwk pawh a tiboralin, eng mah lova
chhûngkua, khawhar chhûngkua a chantîra ngaihna lian tak a
titein kan sawi \hîn a. Pathian thu awm. He ngaih dân hi Pathian
a\ang pawhin thihna hi chhiatna, thuin thui tak chu a \âwmpui ve
mitthi chhûngte pawh chhiat niin a lang. Joba chuan thihna
tâwk chhûngkua, khawhar chungchâng a sawinaah,
chhûngkua tia sawi theih a ni. “Mihring chuan a thlarau a thlah
Genesis bung thum thuin a târ lan a, khawiah nge a awm tâk?” a ti
angin taksa thihna a ni emaw, a (Job 14:10). Sam ziaktu
thlarau lam thihna a ni emaw, pawhin, “Thi ila, leilâwtah chhuk
Pathian tel lo nun hi chhiatna, ila… vaivutin a fak dâwn che em
khawharna nên a inzawm nghet ni? I thutak hi a hriattîr dâwn che
êm êm a. Mihring chungchâng em ni?” (Sam 30:9). “Thih hnu
thurinah ngei pawh ‘Mihring hian nangmah hriatna rêng rêng
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 30
thihna tâwk mai thei, martara thih pawhin thu a lo sawi thei cheu
hmabâk a ni tih pawh a inhria a. dâwn tih a hre chiang hle bawk
Phillipi Kohhran pawhin hetiang ang a (Heb 11:4). Sam ziaktuin
dinhmuna ding a ni tih pawh an “A mi thianghlim thihna chu
hriatpui a. |hahnamngai takin an Lalpa ngaihin hlu tak a ni” a tih
\awng\aisak a. Chutiang pawh a pawm nghet hle bawk
dinhmuna ding a nih hre chung ang (Sam 116:15).
chuan ‘Nun hi Krista a ni si a, Phillipi khuaa mite hnêna
thih pawh hlâwkna’ tih thu hi ‘thih pawh hlâwkna’ tia Paulan
Paulan a sawi chhuak ta a ni. a sawi hi a awmzia kawng hrang
“Nun Krista a ni si a’ tih thu hrangin sawi fiah theih a ni.
hi ringtu nun bul leh tâwp hi Isua Pakhatnaah chuan chatuan
Krista a nih thu puan chhuahna nunna bâkah lâwmman, felna
a ni a. Isua Krista ringtu, ama lallukhum Pathian hnên ata
zârah chauh chhandam, sual dawn tûr a neih avângin Paula
ngaihdamna chang, rinna avânga hian thih pawh hlâwkna tiin a
thiamchantîr a nih thu leh sawi a. Timothea hnêna
chutianga Pathian khawngaihna Lehkhathawnah “Intihsiakna \ha
leh ngaihdamna a chan avânga chu ka bei zo tawh a, ka
Pathian duh zâwng, Chanchin intlânsiakna kawng ka hlen tawh
|ha hril chu a dam chhan a nihzia a, rinna chu ka vawng reng tawh
puan chhuahna thu a ni. Chutiang a ni. Tûnah chuan felna lallukhum
taka Isua Krista ringtu leh a chu ka tân dahin a awm tawh a,
rawngbâwltu chu thuneituten thi chu chu Lalpa ngaihtuahtu fel tak
tûrin a chung thu lo rêl pawh ni chuan chumi niah chuan mi pe
sela, a tân eng mah hlauh tûr leh ang; ka hnênah chauh ni lovin, a
riltu hahna tûr a nei lo mai ni inlârna ngai apiangte hnênah
lovin, hlâwkna hlîr a ni zâwk a, pawh” (2 Tim 4:6 -8) tih thu hi
‘Thih lui kamah zaiin i hming ka Paulan thih hlâwkna a sawi
fak ang’ tia Pathian faka zai mai fiahna a ni. Paula hian lâwmman,
tûr a nih thu a sawina a ni. Paula felna lallukhum chan tûr a neih
hian Lal Isua hi nunna leh avângin ‘thih pawh hlâwkna’ a
thawhlehna a nihzia, tu pawh ti a. Keini Lal Isua Krista ringtu,
amah ring chu thi mah sela ama zâra Pathian khawngaihna
chatuanin a nung reng dâwn tih dawngtu leh Chanchin |ha hril
a hre chiang hle a (Jn 11:25,26). rawngbâwlnaa telte hian kan
Abela ang bawkin a thih hnu hmangaih kal tate zawng zawng
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 32
nên, Paula ang bawkin nakin Krista rin avânga tuarna lo thleng
kan thih hunah chatuan nunna leh \hîn te, Chanchin |ha hril avânga
lâwmman kan la changin, kan la thihna, martarna lo thlengte hi
dawng \heuh dâwn. Chuvângin, Pathian leh Isua Krista ropuina leh
keini Isua Kriata ringtu leh chawimawina a nih avângin ‘thih hi
kohhrana rawngbâwltute tân hlâwkna’ a ni.
hian ‘thihna’ hi chhiatna, boralna Chutih rual chuan thihna
leh tâwpna ni lovin, hlâwkna leh lusûnna kâra ringtute kan
malsâwmna ropui tak a ni zâwk intuarpuina, kan inlainatna leh
tih Pathian thuin min hrilh a ni. kan in\ahpui \hînte hi Lal Isua
Thih hlâwkna chhan dang ropuina, Pathian chawimawina a
Paulan a sawi chu - Pathian ni. Amah Paula ngei pawhin
chawimawina, Krista “Lâwmte chu lâwmpui ula, \apte
chawimawina hi a ni. Paula hian chu \ahpui rawh u” (Rom 12:15)
Pathian leh Krista ropuina lantîr a ti a. Thihna avânga kan
hi Pathian chhandamna intuarpuina hian lusûn
hnathawhin a tum ber niin a sawi chhûngkuate Lal Isua hmêl a
\hîn a. Phillipi 2:5-11 thuah Lal hmuhtîrin, Pathian ropuina a
Isua Krista chhandamna lantîr \hîn. ‘Lungngaihna kan
hnathawh pawh Pa Pathian leh in\âwm, rit phurh inchhâwk
Isua Krista ropuina tûr a nih thu tawnin, Chutin Lalpa dân kan lo
kan hmu. Rom bung 8-11 thu zâwm, Thlarau malsâwm
hian P athian chatuan changin’ tih hla kan sak \hin ang
remruatnain a tum bulpui ber khân, ringtute tân ‘thih’ hi
pawh Pathian chawimawi leh a hlâwkna, thlarau malsâwm luan
ropuina a nih thu a sawi a (Rom chhuahna hmun a ni. Thlarau
11:36). Rinna avânga Thianghlim awmpuina azârah
khawngaihnaa chhandam kan kan hmangaih kalte thihna hi
nih thu te leh kohhran ropui tak lâmnaah a chang thei a (Sam
lo dingte hian Pathian leh Krista 30:11), kan khawharna leh
a chawimawi a. Chanchin |ha lunglênna pawh tui hnaah a
avânga thihna, martarna lo thleng chang thei a (Sam 84:6). An thih
\hînte phei chuan Pathian leh Krista hnuah pawh Abela ang khân thu
ropuina a lan chiantîr zual \hîn a. an la sawi theiin, Pathian
Amah Paula ngei pawh Stephana hmangaihna thûkzia min hmuh
martarnain a kaih chhuah, a hrin fiahtîrtu an ni hlauh thei (Heb
chhuah anga sawi \hin a ni. Isua 11:4). Chutiang khawpa nasa
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 33
kan tum chiah lo va, kan zirlai awm chhunzawm leh ta a ni.
bu kamkeuna a ni ber e. Hetih chhûng hian mahnia ro
Thupuan bu hre thiam tûr inrêla zalên tak tak dinhmunah
an ding thei ta lo a ni. Hetih hun
chuan a bu kalhmang te, a
lai hian ualau taka zâwlnei
hun lai boruak leh a thuchah
rawngbâwlna neih kha thil theih
thuk phûm hi man thiam a \ûl
a ni ta meuh lo va, zâwlnei
phawt a ni.
rawngbâwlna kha ze dangin a lo
1. Thupuan hi Khuh hawnna chhuak a, chu chu khuh hawnna
leh, zâwlnei thupuan leh (apocalyptic) kan tih tak hi a ni.
lehkhathawn inpawlh a ni Khuh hawnna lehkhabu tam ber
(a) Khuh hawnna hi hi kum BC 200-AD 100 inkâra
zâwlnei fa hrin a ni: Kan zirlai ziak a ni. Hnam dang awp
bu ziaktu pawhin khuh hawnna bettute chuan Juda-te leh
bu kalhmang zuia Thupuan hi Kristiante an tihduhdah a, an
ziah a nih thu a sawi nual a (p.10- hnam nun leh an sakhua an rah
11). Han tui hnih ve leh ila. Khuh behsak laia ziak a ni.
hawnna kan tih hi a \obul tak chu Amaherawhchu, khuh hawnna
zâwlnei rawngbâwlna chhun- leh zâwlneite thupuan hi
zawm zêlna a ni. Mi thiam H.H. danglamna a nei tih hriat a \ûl
Rawley phei chuan khuh thung. Zâwlneiten a ruh lang
hawnna hi zâwlnei fa hrin/note a râwta thil an sawi laiin khuh
ni e, a ti hial a. Mi thiam tam tak hawnna ziaktute chuan fîmkhur
chuan zâwlnei rawngbâwlna takin, entîrna leh chhinchhiahna
a\anga lo \hang lian niin an ngai. leh thu thup hmangin an sawi \hîn
Babulon salah Juda-te kha kum a ni. Inlârna lam rawng kai a tam
BC 597 vêl a\angin an tâng a, hle bawk.
Babulon sawrkâr kha Persian (b) Khuh hawnna hi awp
sawrkârin kum BC 539-a a beha awm mêkte thil tawn
rawn hneh pawh khân Persian hriat ziah chhuahna a ni:
hnuaiah an awm zui a, chumi Khuh hawnna hi awp beha awm
hnuah Grik sawrkâr hnuaiah mêkte leh tihduhdah tuar mêkten
awm lehin Romho hnuaiah an thuneitu thiltih an dodâlna leh an
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 37
tlânglâwn tak a ni. Mi \henkhat zuai leh hle tawh a, thlarau lamah
chuan Thupuan bu hi Rom lal mei pawh a mit \helh \helh tawh
Nero hun laia ziah niin an ring. a ni (2:4-5; 3:1-3; 3:8; 3;14-
Tirhkoh Petera leh Paula te 18). Hun eng emaw chen chu
pawh kha Nero hun lai martar Rom sawrkâr khân Kristiante
anga sawi an ni \hîn. chu Juda sakhaw vuantute nên
Amaherawhchu, Nero hun lai a thliar hrang êm êm lo va. Kum
hian tihduhdahna a la darh zau AD 95-ah khân Kristiante chu
viau lo va, Rom khawpui bâk a Juda sakhua a\anga hrang hlak
pêl lo niin a lang. Domitian-a a ni tih Rom sawrkâr chuan a
huna tihduhdahna chuan Rom pawm a; chuvângin, Rom
khawpui bâkah Asia Tê (Asia sawrkârin Juda sakhaw vuantute
Minor - tûnlaia Turkey) thlengin tâna a ngaihhnathiam ang chu an
tihduhdahna hi a hluar hle a ni. dawng ve thei ta lo a ni. Hetih
Domitian-a hian ‘Lalpa leh hun lai hian Juda sakhaw
Pathian’ (Dominus et Deus) ang vuantute tân Rom lal ber biakna
hialin a inchhâl a ni. Kohhrante (emperor worship) ngaihhna-
pawh Nero hun lai (AD 54-68) thiam an ni \hîn chu Kristiante
chuan an la ding tîr deuh bawk tân chuan ngaihhnathiamna a
nên, an la nung \ha hle ang tih a awm ve lo. Kristiante chuan an
rin theih a. Tirhkoh Paulan Rom lal ber Pathian anga biakna
Ephesi khuaa a lehkhakhawn chu an \âwmpui thei lo va, Krista
a\ang leh a lehkhathawn dang chauh chu ‘lalte Lal leh hotute
a\ang pawhin kohhrante an la Hotu’ amah chauh chu biak tûr
nung \ha tih a hmuh theih. nia an pawm avângin tihduhdah
Domitian-a hun (AD 81-96)-ah an ni (1:9; 2:10,13; 3:10).
chuan kohhran \henkhat chu an (chhunzawm tûr)
Fiamthu thiam Richard Pryor-a chu kum 1980 khân a kâng vak
mai a, a thi \êp a. A dam leh hnuah ti hian Johnny Carson
Show-ah a sawi a, “Khatih lai khân Pathian koh chauh ka
mamawh. America Bank ka mamawh lo,” a ti. A tâwp khâwkah
chuan Pathian i la mamawh ang.
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 40
(2) Pastor Bial zât - 299 (ram tihdanglam a awm zauh zauh va;
chhûngah 188, ram pâwnah 111). chuvângin, chanvo inruatah hian
(3) Kohhran zât - 1197 (ram committee member zînga mi
chhûngah 775, ram pâwnah 422). inruat chhuah phei chu loh theih
(4) Kohhran indang lo zât - 841.lohvah tih loh chuan fîmkhur
(5) Minister zât - 537 (ram thiam tûra ngaih an ni. Synod
chhûngah 341, ram pâwnah 91). puipa ruatah te hian mi hming
\ha, sawi sep kai lo, palaite
(6) Pro. Pastor zât - 66 (ram
pawhin âwm rênga an ngaih ruat
chhûngah 56, ram pâwnah 10).
a pawimawh a, Moderator ruat
(7) Kohhran Upa zât - 5253 phei chu kan fîmkhur lehzual \hîn
(ram chhûngah 4582, ram a ni. Kumina Nomination thu hi
pâwnah 671). palaiten lungawi takin an pawm
(8) Dan zawhkim - 410,171 zung zung mai a, a lâwmawm hle.
(ram chhûngah 363,188, ram Moderator, Secretary Junior leh
pâwnah 56855). Statistician atâna kan ruatte hi
(9) Member zât - 611,241 (ram duhthusâm thlap a ni a. Synod
chhûngah 524,519, ram pâwnah aiawh palaina tûr hi 11 lai kan
26,319). nei ta a, pahnih zêlin mi 22 ruat
(10) Chhûngkua - 129,698 a ngai a. Synod OM member-
(ram chhûngah 107,936, ram te hi kum dangah pawh Synod
pâwnah 7131). programme pawimawh avânga
a hun taka tihhlawhtlin theih loh
2. Nomination: Nomination
a awm zauh zauh va, hetiang hi
Committee hi nakkum lama
pumpelh theih a pawimawh.
programme ruahmantu an ni a,
Pastor leh Upa ruatah pawh hian
chanvo chi hrang hrang ruat
kan Synod aiawh thei rau rauvah
thuah hian uluk leh fîmkhur a
a senior deuhte ruat chhuah
ngai hle. Committee member
thiam a pawimawh zêl ang. Dâr
pawh kum tin Presbytery pasarih
a\anga inruat chhâwk a ni a, 10:20 a\anga dar 11:00 ( minute
SEC thlan pathum an awm bawk 40 chhûng)-in Nomination hi
a, Moderator leh Secretary-te kan zo vek a, Pastoral lamah kan
bâk chu thlan an nih loh chuan bung nghâl a ni.
puipa dangte pawh an tel lo. 3. Pastoral: Kuminah hian
Nomination thu hi floor-a Pastor indaih lohna avângin ram
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 42
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 44
ber emaw tia ding zing riaute hi (4) Beihrual Centenary hriat
an fakawm a, a pawimawh lai rengna siam chu SEC kutah dah
chauhva dingte hi an fakawm a ni a,
lehzual a, din ve duh êm êm si, (5) Presbyterian Kohhran din
inthlahrun avânga ngaih dân sawi \anni Kohhran Ni Pawimawha
ngai lote hi an fakawm hlei hlei dah rawtna SEC kutah.
a, ngaih dân \ha tak nei, dinpui
ve erawh chu tum lêm lo, a huna (6) FC&CC tihchangtlun rawtna
bân pharte hi an fakawm ngawih chu SEC kutah dah a ni a.
ngawih bawk. Ngaih dân fumfe (7) Kolkata khawpuia hmunhma
tak dinpuia rorêlna min tifing \hîn neih rawtna chu SEC kuta dah
te hi an hlu hle a ni. Kan \anna a ni a.
lamah nasa takin kan \ang a, (8) Myanmar rama rawng-
kan \an lohna lamah bân phara bâwlna kawng zawn chu SEC
thu a tlûk pawha kan han nui kutah dah a ni a.
ho ham ham hi Presbyterianism (9) Synod Hospitala khualbûk
chu a ni a, a mawiin a duhawm sak chu SEC kutah dah a ni a.
tak zet a ni.
(10) Pastor/ Minister zirna sâng
5. Rorêl pawimawh zualte: zâwka zir tûr thlan dân SEC kuta
General Agenda 74 kan neihah dah a ni a.
hian passed loh a tam zâwk a. A
(11) MR bill dân kalhmang en \hat
ngaia kal te, inhrilhfiaha tâwk mai
rawtna chu SEC kuta dah a ni a.
te a awm nual a. Board kuta pêk
a awm zauh zauh bawk a. Synod (12) Minister/Pastor badge siam
bu lamah kim taka a lan tho rawtna chu SEC kuta dah a ni a.
avângin hetah hi chuan a \hen (13) Synod Service Rules en \hat
chauh târ lang ila– rawtna chu SEC kuta dah a ni a.
(1) Kohhran pawimawhna (14) Pêm hruai dân en \hat chu
inzirtîr uar rawtna chu SEC SEC kuta dah a ni a.
kutah dah a ni a. (15) Kohhran inpumkhatna leh
(2) Social Media Seminar neih thawh ho rawtna chu SEC kutah
rawtna chu SEC kuta dah a ni a. dah a ni a.
(3) Digital Media hmanga (16) Nupa chungchâng dân en
rawngbâwlna chu SEC kutah \hat mêk chu SEC bawh zui tûra
dah a ni a. dah leh a ni a.
www.mizoramsynod.org
Kristian Tlangau 45
www.mizoramsynod.org