Adlis Usegmek
Adlis Usegmek
Ad lemde$ tamazi$t :
tizzayrit
I. Tawacult d tmetti
Tanfalit : Ad issine kra n wawalen........................................................ 16
Tirawalt :Ad sune kra n yijerrien ...................................................... 16
Tajerrumt : Ad issine awal d yimesla i yesa ........................................ 17
Tanfalit : Ad issine imanen seg 0 er 999 ........................................... 18
Tirawalt :Ad sune ijerrien i iganzin .................................................. 18
Tajerrumt : Ad lemmde agemmay ........................................................ 19
Tanfalit :Ad issine imanen seg 1 000 er 999 000 000 ........................ 20
Tirawalt :Ad sune amaud .................................................................. 20
Tajerrumt : Ad issine tira d tergalin i yellan........................................ 21
Tanfalit :Ad issin kra n tinawin .............................................................. 22
Tirawalt :Ad sune akerdis, tawinest, akudis ...................................... 22
Tajerrumt : Ad issine tisawalin i yellan deg wawalen ........................... 23
Tanfalit :Ad issine kra n tinawin ........................................................... 24
Tirawalt :Ad sune taliwin yemgaraden ............................................. 24
Tajerrumt : Ad issine taggayin n yismawen .......................................... 25
Tanfalit :Ad issine kra n tinawin ........................................................... 26
Tirawalt :Ad sune seg 0 er 7 ............................................................. 26
Tajerrumt : Ad issine isem anamay d yisem amalay............................ 27
Tanfalit :Ad issine kra n tinawin ........................................................... 28
Tirawalt :Ad sune kra n yizwilen ........................................................ 28
Tajerrumt : Ad issine tawsit n yisem : Tala n umalay d wunti............ 29
Tanfalit :Tezdeg ..................................................................................... 30
Tirawalt : Asekkil a............................................................................. 32
Tajerrumt:Tawsit n yisem : Taggayin n umalay d wunti ......................... 33
2
Tirawalt :Asekkil u. ............................................................................ 40
Tajerrumt :Aman n yisem : Asuf d usget .............................................. 41
Tanfalit : Asuref ..................................................................................... 42
Tirawalt: Asekkil e.............................................................................. 44
Tajerrumt :Aman n yisem : tala n wasuf d usget ................................. 45
Tanfalit : Lmena ................................................................................... 46
Tirawalt : Asekkil ............................................................................. 48
Tajerrumt :Addad n yisem : ilelli d umaruz ............................................ 49
Tanfalit : Imawlan .................................................................................. 50
Tirawalt : Asekkil c............................................................................. 52
Tajerrumt :Addad n yisem : asile n umaruz .......................................... 53
Tanfalit : Izerfan n uqcic ........................................................................ 54
Tirawalt : Asekkil ............................................................................. 56
Tajerrumt :Arbib aaran ......................................................................... 57
Tanfalit : Tameut .................................................................................. 58
Tirawalt : Asekkil ............................................................................ 60
Tajerrumt :Asile n urbib aaran anemlaway d unama ......................... 61
Tanfalit : Tagmat .................................................................................... 62
Tirawalt : Asekkil f ............................................................................. 64
Tajerrumt :Arbib aneman asmektan d udaran ....................................... 65
Tanfalit : Inaragen .................................................................................. 66
Tirawalt : Asekkil h ............................................................................ 68
Tajerrumt :Arbib ameskan ...................................................................... 69
Tanfalit : Inig ......................................................................................... 70
Tirawalt : Asekkil ............................................................................ 72
Tajerrumt :Amqim.................................................................................. 73
Tanfalit : Tiwizi...................................................................................... 74
Tirawalt : Asekkil j ............................................................................. 76
Tajerrumt :Amqim udmawan ilelli ......................................................... 77
Tanfalit : Azemmur d tamsalt n twacult .................................................. 78
Tirawalt : Asekkil ............................................................................ 80
Tajerrumt :Amqim arudmawan ameskan abadu ...................................... 81
Tanfalit : Axeddim d agerruj .................................................................. 82
Tirawalt : Asekkil l ............................................................................. 84
Tajerrumt :Amqim udmawanameskan ................................................... 85
Tanfalit : Tilelli n umeslay tbeddu deg twacult ....................................... 87
Tirawalt : Asekkil m ........................................................................... 88
Tajerrumt :Amqim arudmawan armeskan ............................................... 89
Tanfalit : Tilelli isutur-itt yal amidur. ..................................................... 91
Tirawalt : Asekkil n ............................................................................ 92
3
Tajerrumt :Awil n wayla ....................................................................... 93
Tanfalit : Aqbal n waye ........................................................................ 94
Tirawalt : Asekkil ............................................................................ 96
Tajerrumt :Amqim n wayla .................................................................... 97
Tanfalit : Axale d aan ......................................................................... 98
Tirawalt : Asekkil q .......................................................................... 100
Tajerrumt :Amqim arudmawan ameskan d urbib n tient ..................... 101
Tanfalit : Astehzi deg uxeddim ............................................................. 102
Tirawalt : Asekkil w.......................................................................... 104
Tajerrumt :Amyag ................................................................................ 105
Tanfalit : Tikki deg tudert tinmettit....................................................... 106
Tirawalt : Asekkil x .......................................................................... 108
Tajerrumt :Udmawen n tseftit ............................................................... 109
Tanfalit : Tufa n tnebdadt ................................................................... 110
Tirawalt : Asekkil y .......................................................................... 112
Tajerrumt :Imataren udmawanen : taseftit tamagnut ............................. 113
Tanfalit : Aader ef tdawsa................................................................. 114
Tirawalt : Asekkil z. .......................................................................... 116
Tajerrumt :Imataren udmawanen : taseftit tarmagnut ............................ 117
Tanfalit :Tallalin n yimesni .................................................................. 118
Tirawalt : Asekkil ........................................................................... 120
Tajerrumt :Imataren udmawanen : taseftit n una ................................. 121
Tanfalit : Tixessarin deg yiberdan ........................................................ 122
Tirawalt : Asekkil b .......................................................................... 124
Tajerrumt : Amyag aerfi d umyag asuddim ........................................ 125
Tanfalit : Aman d uurar ...................................................................... 126
Tirawalt : Asekkil d. ......................................................................... 128
Tajerrumt :Tala n uswa, n umya d uttwa ....................................... 129
Tanfalit : Azal n useklu ........................................................................ 130
Tirawalt : : Asekkil g ........................................................................ 132
Tajerrumt :Imataren udmawanen n uswa ............................................ 133
Tanfalit : Nnayer .................................................................................. 134
Tirawalt :Asekkil k ........................................................................... 136
Tajerrumt :Imataren udmawanen n uttwa ........................................... 137
Tanfalit :Timecret ............................................................................... 138
Tirawalt : Asekkil r ........................................................................... 140
Tajerrumt : Imataren udmawanen n umya .......................................... 141
5
Tirawalt :Taremsertit di tira :Amyag d tecra-is ................................... 200
Tajerrumt :Amqim awil asemmad usrid d urusrid ............................... 201
Tanfalit :Tamsetla d temsulta ............................................................... 202
Tirawalt :Taremsertit di tira :Tanzet d yisem ...................................... 204
Tajerrumt : Tafyirt taddayt d tefyirt taerfit .......................................... 205
Tanfalit :Tadbelt d urim ...................................................................... 206
Tirawalt : Ad seti aris : Tameut d teslit ......................................... 208
Tajerrumt :Tinza d yimerna ................................................................ 210
Tanfalit :Iba n tedbelt ........................................................................... 211
Tirawalt : Ad seti aris : Tasa ........................................................... 213
Tajerrumt :Tasunt n umsentel, n tuqqna, amassa, tibawt ................... 215
6
Tazwart
Aflali n udlis-a yekka-d seg tmuli n Usqamu Unnig n Timmuza i
yekkaten sya d sya, s tezmert i yesa, s tewwurt i d-yeldin, ad yesnerni tamazit, ad
tt-iger di tulin i d-ibanen, ad tt-isi deg tmurt merra. Asegmek gar tewwura i d-
yeldin i uselmed n tmazit imi i d-yella umtawa gar Usqamu Unnig n Timmuza ak
d Tdukla Tazzayrit n Usegmek Iqrae, adlis-a d tasefert n umtawa-ya.
Llan kra n yirisen i d-gi anda tikti tamezwarut tekka-d seg tezrawt n turagt
n Kahina MEHRAZId Sahra MOUSSOUNI, ilan azwel Asumer n udlis aurbiz n
tmazit i useggas wis sin n uerbaz amenzu. i d-yellan s lmendad-iw deg useggas
2004-2005. Rnu ef waya adlis aurbiz n tmazit n useggas wis 4 n uerbaz
amenzu, aseggas aurbiz 2013-2014, yella-yi-d d asalel.
Adlis-a d win i yerzan deg tazwara amdan ur nekcim ara er uerbaz i yesxen
ad yelmed tamazit, ef waya i d-llant temsirin n trawalt i d-yewwin ef wamek ara
isune yiwen ajerri, akerdis, akudis ... d usune n yisekkilen ilatiniyen n ugemmay n
tmazit. Yakan, win ur nekcim ara deg tudert-is er uerbaz, yif ad yebdu s uric-a
ara t-isgemken er turi d tira, lada deg wamur-is i yeqqnen er ulmad n ugemmay.
8
Amahil-a yewwi-d ef tenfalit, ef trawalt ak d tjerrumt n tmazit. Iswi-s
mai d asissen n kra i yellan d tanfalit, d tirawalt ak d tjerrumt, dacu d allal iccaen s
wacu i yezmer yiwen ad isiwe ad inegmek, ad ier ad yaru tamazit.
Tanfalit
Deg sa n temsirin timezwura, anelmad ad yissin kra n wawalen, n tinawin,
izwilen, ara t-yerren ad ilumme amek i tetteddu tmazit.D ussu i wayen i d-
yetteddun, send ad yekcem deg tezrawt s wallal n uris.
Isegran n tenfalit
1. Tanfalit timawt : Tamsirt ad tebdu s tenfalit timawt ara imaggen s umata
ef kra n tugniwin i d-yettwafken, anda inelmaden ad eren ad d-senfalin fell-asent,
ayen akk i d-nnan inelmden ad t-yaru uselmad ef tfelwit, ayen wuur ur sawen ara
ad yefk iseqsiyen uselmad i yinelmaden. er taggara ad sisemlen ayen i iean i
iwulmen asentel di tama, ayen-nnien di tama-nnien, aselmad ad yili ilmendad kan,
ad asen-d-iwehhi abrid, d inelmaden ara igen anect-a, yal tikkelt ilaq ad d-skanayen
amek i iwulem asentel ne ur t-iwulem ara. Akka arma wwen er usenfali udim,
ad t-id-inin, ad t-arun.
9
anelmad ad ier ad isegzuy, ne aselmad ad as-yefk iseqsiyen ef wayen i d-yera, ef
unamek n wawal, n tenfalit, ef tegzi n uris ...
Ar taggara, ad arun tiririyin tudimin ef walugen-nsen.
Tirawalt
Di tazwara anelmad ad yissin asune n kra n talawin, amur-a yerza wid ur
nessin ara ad arun, werin kcimen er uerbaz. Syen ad yelmed isekkilen n ugemmay
alatini n tmazit anda yal asekkil s temsirt-is, er taggara anelmad ad isemmed almad
n yilugan n tira.
Tajerrumt
Tamezwarut, ad yelmed d acu i d awal d yimesla i yesa, ad lemmde agemmay
d wamek i yemyezwar, tira d tergalin, tisawalin i yellan deg wawalen.
10
Tis snat, ad yissin isem : taggayin-is, taliwin d wazalen n tewsit, n uman, n
waddad. Taggayin, taliwin d twuriwin n yirbiben. Ad yelmed imqimen merra i
yellan di tmazit, daudmawen dyimataren udmawanen.
Tis kra, ad yissin taseftit tamagnut dtermagnut, taseftit n una, amyag aerfi d
umyag asuddim, aswa, amya d uttwa, afeggag; tala d wazal n yimizri, n yimizri
ibaw, n ad + urmir, n wurmir d awer + urmir, n wurmir ussid d wurmir ussid
ibaw, n ad + urmir ussid, n la + urmir ussid, n una aerfi, n una ussid d una
ibaw. Ad yelmed amaun deg yimizri d yimizri ibaw, deg wurmir d wurmir ibaw, deg
wurmir ussid. Ad yissin d d n n tnila.
Tugniwin
Llant azal n 480 n tugniwin. Amur ameqqran kkse-tent-id seg uzea n
Internet", da seg yiwnes ussid Focus500 000 Images, d inwalen, menwala yezmer
ad tent-isexdem.
Am wakken sxedme tallalt n usune Paint d Outil Capture dcran i tigin
n kra n tugniwin, dadeg ureqqe-nsent akken ad ddunt d usentel. D allalen-a da i
sxedme di trawalt deg wayen yerzan asune n yisekkilen, i yesan ikufa neigazen ...
deg tira yezan.
Amawal
er taggara, fki-d igdazalen n wawalen, i d-yettbinen ur ttwassnen ara ugar,
s tefransist.
11
talatinit
agemmay tarabt
1 Aa Afus -
2 iwen
3 Bb baba
4 Cc amcic
5 e
6 Dd adrar
7 aar
8 Ee els
9 Ff ifer
10 Gg argaz
11 Hh ih
12 iemmel
13 Ii imi --
14 Jj ajenwi
15 e
16 Kk tukksa -
17 Ll tilelli
18 Mm mmi
19 Nn ini
Oo O2
Pp Pari
20 arum
21 Qq qqim
22 Rr rwi
23 wu
24 Ss sserr
25 err
26 Tt tamellalt
27 tameut
28 Uu udem
Vv Victor Hugo
29 Ww ulawen
30 Xx wexxer
31 Yy ayla -
32 Zz izi
33 ii
12
talatinit
agemmay tifine
talatinit amedya
1 Aa aman A
2 aned
3 Bb abrid b
4 Cc icciw C
5 ui
6 Dd dadda d
7 i
8 Ee err e
9 Ff ferfer F
10 Gg agrud g
11 Hh ahwawi H
12 ader p
13 Ii isir I
14 Jj tujimt J
15 tajeigt
16 Kk akal K
17 Ll iles L
18 Mm tamurt M
19 Nn tanalt N
Oo O2
Pp Pari
20 iimi V
21 Qq tisiqqest Q
22 Rr tarewla R
23 u
24 Ss ssif S
25 if
26 Tt tamemt T
27 ti
28 Uu udi U
Vv Victor Hugo
29 Ww awal w
30 Xx ixef X
31 Yy ayyur y
32 Zz izem Z
33 imi
13
Tanfalit
!!! !!!
taenawt-a tienawin-a taqessult-ihin tiqessulin-ihin afenal-nni ifenalen-nni
Inu ddabex-a Inek uxxam-a. Inem temrilt-a. Ines uselkim-a. Nsent usira-ya. Nsentkeust-a.
Tirawalt
15
Tajerrumt
Awal
Ad issine awal d yimesla i yesa.
Tettaru. D argaz. Wa d izem. Ines ddabex-a.
Ad cfu.
Awal d yiwen n yimesli ne d agraw n yimesla i yesan anamek.
tettaru, d, argaz, wa, d, izem, ines, dabbex, -a : d awalen.
1. Ad qqne imesla, add-suffe awalen.
ar me ut
ta gaz dan
a ger al
i fen ren.
Ttu ra
16
Tanfalit
amalay/unti amalay/unti
100 tawinest 120 tawinest d snat tmerwin
101 tawinest d yan/ yat 121 tawinest d snat tmerwin d yan/yat
102 tawinest d sin/snat 122 tawinest d snat tmerwin d sin/snat
123 tawinest d snat tmerwin d kra/krat
110 tawinest d mraw/mrawt
111 tawinest d mraw yan 200 snat twinas
112 tawinest d mraw sin 300 krat twinas
Tirawalt
17
Tajerrumt
Asekkil
Ad lemmde agemmay, ad wali isekkilen i yellan deg kra n wawalen.
yiwen , sin, semmus
y
i
yiwen w 5 n yisekkilen
e
n
s
sin i 3 n yisekkilen
n
s
e
m
semmus 6 n yisekkilen
m
u
s
Ad cfu.
Asekkil d unu i sexdame akken ad aru imesli ne agraw n yimesla.
Agemmay d agraw n yisekkilen. Agemmay n tmazit alatini yesa 33 n
yisekkilen ak d kra-nnien (o, p, v) i nsemras mi ara naru kran yismawen
iberraniyen, n tussna ne izamulen n tekrurt.
18
Ad lemde agemmay n tmazit.
Isekkilen imeyanen:
a b c d e f g
[a/ara] [a] [ba] [ca] [ye] [da] [ar] ilem [fa] [ga]
h i j k l m n o
[ha] [a] [i/iri] [ja] [ye] [ka] [la] [ma] [na] [o]
p q r s t u
[pa] [a] [qa] [ra] [ar] [sa] [ar] [ta] [ar] [u/uru]
v w x y z
[va] [wa] [xa] [ya] [za] [ar]
Isekkilen imeqqranen : A B C D E F G H I J K L M N O P
Q R S T U V WX Y Z
Tanfalit
Tirawalt
19
Tajerrumt
Tiri d tergalt
Ad issine tira d tergalin i yellan.
yiwen sin kra ku
semmus seddis sa tam
ta mraw
tira tirgalin
yiwen i, e y, w, n
sin i s, n
kra a k, r,
ku u k,
semmus e, u s, m, m, s
seddis e, i s, d, d, s
sa a s
tam a t, m
ta a t,
mraw a m, r,w
Ad cfu.
Agemmay n tmazit yesa 5 n tera : a, e, i , o, u.
20
Agemmay n tmazit yesa 31 n tergalin : , b, c, , d, , f, g, h, , j, , k, l,
m, n, p, , q, r, , s, , t, , v, w, x, y, z, .
Tiri tettwasusruy iman-is : a, e, i, o, u. Targalt ur tettwasusruy ara iman-
is, akken ad tt-id-susru, ad as-rnu tiri, da ad tual d tasawalt : ma, sa ,
si, bu, da, a, a, qi ...
Ad as-zzi s yimru azegzaw i yal tiri, s yimru aberkan i yal targalt deg yal
awal.
tira/ tirgalin tira/tirgalin
t a k e r r u s t t t e d d u n t
a s i r a q q a r e n t
a s e l k i m y e t t a r u
i m c a c i s e s s
t i z a m a r i n t a t t e f f a t
Tanfalit
Lezzayer d ul n tegrawliwin.
Tasawalt = tuniqt
Ad issine tisawalin i yellan deg wawalen.
akal
alan
tawinest
agim
tilelli
a
akal 2 n tsawalin
kal
a
alan 2 n tsawalin
lan
ta
wi 4 n tsawalin
tawinest
nes
te
a
agim 2 n tsawalin
gim
ti
tilelli lel 3 n tsawalin
li
22
Ad cfu.
Tiri tezmer ad tili d tasawalt deg tazwara n wawal.
Deg tlemmast ne deg taggara n wawal tiri trennu er tergalt ne er snat
n tergalin akken ad d-teffe tsawalt.
Ad sukke ajerri gar tsawalin n yal awal. Amedya : ar/gaz, ir/ga/zen ...
Isem
Ad issine taggayin n yismawen.
izem, amcic, izimer, tuccent, ikerri, ibekki ...
agrud, argaz, tameut, Mazi, Yuba, Diliya ...
tasarut, tafelwit, adlis, arum, ayefki, aksum...
yiwen, sin, mraw, tawinest, agim, amelyun ...
Lezzayer, Lmerruk, Tunes, Libya, Mali, Nier ...
Sumam, Lala Xdia, Tigejda, Akfadu, Guraya ...
tugdut, tilelli, timunent, ise, tirugza, lerma ...
Ad cfu.
Isem, d awal i nettsemmi i umdan, i uersiw ne i tawsa...
Ad qqne yal isem d taggayt-is.
24
Idurar n Babur, Akfadu D ismawen n tawsiwin
tagida, tafelwit, lemri D ismawen n tekta
Taerdayt, Tubiret D ismawen n yidgan
inisi, ikerri D ismawen n yisekla
takeust, tafist D ismawen n yiersiwen
mraw, sin igiman D ismawen n tmura
takermust, tainat D ismawen n wallalen
Tazrut, Tawrirt D ismawen n yizegzaw/lxura
tayri, tahuski D ismawen n yimdanen
zrudiya, lbaaa D ismawen n yimanen
tazdayt, tazemmurt D ismawen n yiemmayen
Tanfalit
25
0 . . . 1 . . .
2 . . . 3 . . .
4 . . . 5 . . .
6 . . . 7 . . .
Tajerrumt
Isem
Ad issine isem anamay d yisem amalay.
izem, amcic, izimer, tuccent, ikerri, ibekki...
agrud, argaz, tameut, tasarut, tafelwit...
anegmires, alug, adlis, anib, arum, ayefki, aksum...
yiwen, sin, mraw, tawinest, agim, amelyun...
tugdut, tilelli, timunent, awanek, ise, tirugza...
Lezzayer, Lmerruk, Tunes, Libya, Mali, Nier, Azzayri, Amerruki, Arab...
Bgayet, Tizi-Wezzu, Tubiret, Tbatnet, Taerdayt...
Sumam, Lala Xdia, Tigejda, Akfadu, Guraya, Tamgu...
Mazi, Yuba, Diliya, Taninna, Tiziri, ...
izem, amcic, izimer, tuccent, ikerri, ibekki, agrud, argaz, tameut,
arum, ayefki, aksum,tasarut, tafelwit, anegmires, alug, adlis, anib,
yiwen, sin, mraw, tawinest, agim, amelyun, tugdut, tilelli, timunent,
awanek, ise, tirugza : awalen-a d ismawen inumay. Yal isem yerza
taggayt akken tella. Amedya : amcic, isem-is amcic , d isem n taggayt
merra, akken yebu yili, d aberkan ne d awra... d aezzfan ne d
awezzlan... d auqtan ne d amuif...
Lezzayer, Lmerruk, Tunes, Libya, Mali, Nier, Azzayri, Amerruki,
Arab,Bgayet, Tizi-Wezzu, Tubiret, Tbatnet, Taerdayt, Sumam, Lala
Xdia, Tigejda, Akfadu, Guraya, Tamgu, Mazi, Yuba, Diliya, Taninna,
Tiziri : awalen-a d ismawen imalayen. Yal isem yerza yiwet n tayunt. D
isem i nettakk i kra n umdan, n tmurt, n temdint, n taddart, n wadeg, n
wasif, n udrar, n yiger... Ibeddu s usekkil ameqqran.
26
Ad cfu.
Isemanamay yerza taggayt. Md. afus, amdan, izimer, timunent.
Isem amalay yerza tayunt. Ad aru asekkil ameqqran di tazwara-s. Md.
Lezzayer, Wehran, Takfarinas.
Ad qqne yal isem d taggayt-is, ad d-segzu.
Tirawalt
27
Ad wali, ad sune : Ad sune kra n yizwilen.
8 . . . 9 . . .
10 . . . 23 . . .
45 . . . 56 . . .
67 . . . 89 . . .
Tajerrumt
Isem
Ad issine tawsit n yisem : Tala n umalay d wunti.
agenduz, audiw, azgar, aqelwac...
iiqel, iles, ies, iimi...
ugel, ul, udem, urif...
baba, gma, jeddi, xali, la, fad, seksu...
agenduz, audiw, azgar, aqelwac, iiqel, iles, ies, iimi, ugel, ul, udem,
urif, baba, gma, jeddi, xali, la, fad, seksu : awalen-a d ismawen imalayen.
Llan wid i ibeddun s teri a, i, u , am wakken llan wid i ibeddun s
tergalt i nettsemmi i uwtem ne i kra-nnien.
Ad cfu.
Tawsit teba ef umalay d unti.
28
Isem amalay ibeddu s teri ne s tergalt. Md. afus, izimer, ul, jeddi.
Isem unti ibeddu s t , kra beddun s tergalt rzan isem n kra n tewtemt,
kra-nnien beddun s tergalt, ttfakan s a. Md. tagenduzt, times, yemma,
lamba.
Ad qqne yal isem d taggayt-is, ad d-segzu.
lqelatimertlehd
Tazzayrittassirtaebbu
tasarutiil urar
Ad wali, ad senfali.
Tauri
Tezdeg
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Ad wali, ad aru.
.a . . . . . . .
.A. . . . . . .
.a . . . . . . .
.A . . . . . . .
31
Tajerrumt
Isem
Ad issine tawsit n yisem : Taggayin n umalay d wunti.
agenduz, audiw, aqcic, amar, ayazi, aeqqa, aena...
tagenduzt, taudiwt, taqcict, tamart, tayazit, taeqqayt, taenawt...
azgar, argaz, izem, ikerri, aqelwac, iiqel, xali, emti, zizi/dadda...
tafunast, tameut, tasedda, tixsi, taa, tasekkurt, xalti, emti, nanna...
ddin, zzin, lin, ddu, lqaleb, leqer, imi, ayyur, aciflu...
lqaa, lbumba, lamba, lkara,tamera, tili, tidet, tiliri, tignewt, tasa...
32
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Asureg
Ameskar
33
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
34
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil i.
Ad wali,ad aru.
.i. . . . . . .
.I . . . . . . .
.i . . . . . . .
. I. . . . . . .
35
Tajerrumt
Isem
Ad issine tawsit n yisem : Azal n umalay d wunti.
tawsa, adrim, tama ...
amcic ~ tamcict, aqcic ~ taqcict...
agelzim ~ tagelzimt, ifri ~ tifrit...
ameccac ~ tameccact, awwur ~ tawwurt, iseli ~ tiselit...
axxam ~ taxxamt, azemmur ~ tazemmurt...
argaz ~ targazt, inzaren ~ tinzarin, aceuy ~ taceuyt, amellal ~
tamellalt, ameslay ~ tameslayt, adari ~ tadarit...
tawsa, adrim, tama : amalay d wunti, d ticra n tjerrumt kan.
amcic ~ tamcict, aqcic ~ taqcict : d amqabal awtem ~ tawtemt.
tagelzimt d agelzim amecu , tifrit d ifri amecu . ameccac d
tameccact tameqqrant , awwur d tawwurt tameqqrant , iseli d
tiselit tameqqrant.
taxxamt d yiwet n tayunt deg uxxam , tazemmurt d aseklu n
uzemmur , azemmur d isekla n uzemmur dyieqqayen n uzemmur .
targazt d argaz amzun d tameut , ameu d tameut amzun d
argaz . tinzarin d inzaren n lali , taceuyt d aceuy n lali, d
timget , amellal d ini amellal ~ tamellalt d tamellalt i nettett ,
ameslay d awalen ~ tameslayt d tutlayt , tadarit d amkan i
iseqfen ~ adari d tiimit deg tdarit .
Ad cfu.
Amqabal amalay unti yezmer ad yili yeqqen kan er tjerrumt ne ad d-yeglu s
yinumak yemgaraden.
Ad d-fke ismawen i yesan amalay d wunti ef wakka llan yinumak-nsen.
36
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tallelt
Ameskar
37
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
1. Bder-d d acu i ierrun deg wass n sed ?
2. Bder-d d acu i d-nnan ieggalen n twacult ass-a n sed ?
Ad slamu iman-iw.
38
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil u.
Ad wali,ad aru.
.u . . . . . . .
.U . . . . . . .
.u. . . . . . .
. U . . . . . . .
39
Tajerrumt
Isem
Ad issine aman n yisem : Asuf d usget.
Yettrebbi aqjun. Yettrebbi iqjan.
Igmer-d ilef deg yiger-is. Igmer-d ilfan deg yiger-is.
Yefres tazemmurt. Yefres tizemmrin...
yiwen n uwtul sin/kra/ ku... n yiwtal
yiwet n temcict mraw n temcac...
yiwen n ubalmud aas/ drus/ deqs... n yibulmad
yiwet n tnelmadt tuget n tnelmadin...
Yal axeddam ad istefu. Ad stefun merra yixeddamen.
Yal tameut ad teftel 10 kilu. Merra tilawin ad fetlent 10 kilu i yiwet.
Kul taqcict i yi-ban, bi-tt. Akken llant teqcicin i yi-ban, bi-tent...
Yella uzemmur. Yesa aas n uzemmur.
Teqwa tazert. Yekkes-d deqs n tazert...
aqjun, ilef, tazemmurt, tixsi, ti, awtul, tamcict, abalmud, tanelmadt,
axeddam, tameut, taqcict : qqaren-d yiwet n tayunt, d asufen.
iqjan, ilfan, tizemmrin, ulli, allen, iwtal, timcac, ibulmad, tinelmadin,
ixeddamen, tilawin, tiqcicin : qqaren-d ugar n yiwet n tayunt, d isegtan.
azemmur, tazert : qqaren-d ugar n yiwet n tayunt, san tala tasuft kan, d
inmuta (anmatu : ajemmal).
Kra n tzeliwin zuurent asuf. Md. yal axeddam. Kra-nnien, zuurent
asget. Md. aas n yibulmad.
Ad cfu.
Isem yezmer ad yili d asuf, yeqqar-d yiwet n tayunt, ne d asget, ugar n
yiwet n tayunt. Md. amdan imdanen, inebgi inebgiwen.
Isem yettili da d ajemmal, di tala-s d asuf, deg unamek d asget. Md.
azemmur : di tala d asuf, anamek-is d asget, tizemmrin ak d lella-nsent.
Tizeliwin yal/ kul : zuurent asuf ; aas, drus, deqs, merra : zuurent
asget.
Ad serse ismawen deg wadeg i iwulmen : Izzayriyen, amdan,
yimerasen, aydi, yimdanen, aman, yinelmaden, yirden.
Yal .......................... i yi-ban, bi-t. Kul .......................... d anebbah ef yimi n
tewwurt-is. Akken llan .............................. qqaren : ttewwan ibawen-nne. Ur
eqqer, ur qqar ur-i drus n .......................... arma rewten. Deg usfugel n
timunent n Lezzayer, yella-d umeslay ef waas n ......................... Deqs n
................................ i yewwin aseggas-a lbak. Teswa akk ................................. i
40
as-fki imi i yella ual. Merra ................................ emmlen tarbat taelnawt
n ddabex-uar.
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Asuref
Seg wass-nni, taddart terbe-d argaz-nni, yual ulac win ara t-izwiren er
lxir ne er lxedma n taddart.
Ameskar
41
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
1. D acu i as-yeran i urgaz ur nettxala ara at taddart ?
2. D acu i xedmen at taddart ?
3. Amek i yual urgaz i iazen iman-is ?
Ad slamu iman-iw.
42
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil e.
Ad wali,ad aru.
.e . . . . . . .
.E . . . . . . .
.e . . . . . . .
. E. . . . . . .
Ad aru tira i ixussen deg wasuf da deg usget.Ad lemmde yal awal.
43
Tajerrumt
Isem
Ad issine aman n yisem : tala n wasuf d usget.
adrim idrimen, ameqqran imeqqranen, amar imaren...
tamdint timdinin, takeust tikeusin, tamart timarin...
akersi ikersiyen, amerkanti imerkantiyen, aerda ierdayen...
takersit tikersiyin, tamerkantit timerkantiyin, tazerbit tizerbiyin...
imi imawen, ul ulawen, ilem ilmawen...
tudemt tudmawin, tidi tidiwin, taferka tiferkiwin...
afare ifura, amada imuda, amaddaz imuddaz...
taadect tiudac, tacaqurt ticuqar, tacamart ticumar...
aru ira, aferteu ifertea, amenzu imenza...
taqeffut tiqeffa, tamenzut timenza, tifirellest tifirellas...
azrem izerman, aksum ikesman, arem ierman...
izi izan, isli islan, isegni isegnan...
tixfet tixeftin, taqubet tiqubtin, takwat tikwatin...
tizit tizatin, tislit tislatin, tisegnit tisegnatin...
afus ifasen, asif isafen, iil ialen...
tixsi ulli, ti tiawin/ allen ...
lamba lambat, abla wabel, laba lewabi, ddu ledwa...
Ad cfu.
Llant aas n taggayin n yisegtan, d asget s en deg umalay, in deg
wunti i yettwasexdamen s waas. Gar yisegtan i yellan, ad naf : yen/yin
(akersi ikersiyen/ takersit tikersiyin), wen/win (imi imawen/
tudemt tudmawin), ua (afare ifura)/ taadect tiucac), a
(aru ira/ taqeffut tiqeffa), an (azrem izerman), tin (tixfet
tixeftin), an (afus ifasen). Kra mgaraden deg yifeggagen : tixsiulli.
Irealen si tarabt ur nettwamze ara, seun isegtan n tarabt, d asget s
at i yettwasexdamen s waas. Md. lamba lambat, ddu ledwa.
Ad fke ismawen asufen d yisegtan-nsen ilmend n taliwin i yellan.
asuf asget asuf asget asuf asget
44
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Lmena
45
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
46
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil .
Ad wali,ad aru.
. . . . . . . .
. a . . i . . u . . e.
. . . . . . . .
. . . . . . . .
Ad lemmde yal awal.
Ad aru imesla i ixussen deg wasuf da deg usget.
47
Tajerrumt
Isem
Ad issine addad n yisem : ilelli d umaruz.
aqcic d teqcict taqcictd uqcic
argaz d tmeut tameut d urgaz
Inher-d takeust. Yedda-d di tkeust.
Yesker taxxamt i mmi-s. Yees di texxamt.
Yekfa-yas awal. Yedda deg wawal-is.
Yewwi amur-is. Yettwakkes-as wamur-is.
Yenda uyefki, yual d ii. Tekkes-d udi d yii.
Yu-d izimer. Yenza yizimer.
Yif lehna wala adrim. Yedder di lehna.
Laisexar ttbaye. D acu n rrbe i d-ittekken si la.
aqcic, argaz, takeust, taxxamt, awal, amur, ii, izimer, lehna, la :
ismawen-a llan deg waddad ilelli, ur urizen ara er kra n wawal-nnien.
uqcic, urgaz, tkeust, texxamt, wawal, wamur, yii, yizimer, lehna, la :
ismawen-a llan deg waddad amaruz, urzen er kra n wawal-nnien.
Ad cfu.
Isem yettili deg sin n waddaden : addad ilelli d waddad amaruz.
Addad ilelli d tala n yisem mi ara yili d ilelli, ur yuriz ara er wawal-
nnien. Md. argaz, tameut, imdanen, tiqcicin.
Addad amaruz d tala n yisem mi ara yarez er kra n wawal-nnien, aya
igellu-d s ubeddel n tiri tamezwarut. Md. aqcic (AI) uqcic (AA),
takeust tkeust, awal wawal, ii yii.
Llan kra n yismawen ur ttbeddilen tala seg waddad ilelli er waddad
amaruz. Md. lena (AI) lehna (AA), la la.
Ad semle ismawen ilelliyen d yimuraz, ad alse tira n yimesla i ibeddlen.
ayyur, yielli, tamurt, tesdawit, umdan, ielli, ass, yiij, amdan, ies, wurar,
tasdawit, seksu, tili, iij, urar, afus, wayyur, tmurt, wass, yies, seksu, tili, ufus.
48
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Imawlan
Abatat d win i yezgan berra, ama d iij ama d ageffur, ixeddem fell-ane
akken ad a-d-yawi ayen i wumi i nra.as yeya ur d-iqqar uk!, awi-d kan ad
a-ise, ad a-isezde, ad a-iser, ad a-idawi ma nuen.
49
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris ismawen imalayen, efk-d d acu i d-yeqqar yal yiwen ?
Md. ababat : d amalay, d awtem.
Kkes-d seg uris ismawen untiyen, efk-d d acu i d-yeqqar yal yiwen ?
Md. tayemmat : d unti, d tawtemt.
50
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil c.
Ad wali,ad aru.
.c . . . . . . .
.C . . . . . . .
. ca . . ci. . cu. . ce .
.c. . . . . . .
. C. . . . . . .
Ad lemmde yal awal.
Ad aru imesla i ixussen deg wasuf da deg usget.
kula
takulat tarrawt tayt taqt
ti.....kulatin ti.....rrawin ti.......yin tiq.....cin
51
Tajerrumt
Isem
Ad issine addad n yisem : asile n umaruz.
Afus-is, yea-t Yea-t ufus-is.
Acekku-is ibedd. Ibedd ucekku-is. ...
Arum-nwen yekker. Yekker urum-nwen. [werum]
Aqcic-nni d amja. D amja uqcic-nni. ... [weqcic]
Alla-im yeur. Yeur walla-im.
Awal-nne yegzem. Yegzem wawal-nne. ...
Iles-ik yettel. Yettel yiles-ik.
Ifaden-is kerfen. Kerfen yifaden-is. ... [ifaden]
Isan-nsen, dgedgen. Dgedgen yisan-nsen. [yesan]
Izlan-iw zeddigit. Zeddigit yizlan-iw. ... [yezlan]
Ussan-nwent fukken. Fukken wussan-nwent.
Udem-nsent ineqlab. Ineqlab wudem-nsent. ...
Taebbut-is tesref. Tesref tebbut-is.
Timeremt-is tekkaw. Tekkaw tmeremt-is. ...
Taccuyt-nnte tera. Tera teccuyt-nnte.
Tinzert-im qeiet. Qeiet tenzert-im. ...
Tumest-iw terka. Terka tumest-iw. ...
La yella deg umaal. Yella la deg umaal.
Fad ad d-yili sya d asawen. Ad yili fad sya d asawen. ...
Ad cfu.
Amagrad a ittual d u deg umaruz, tikwal d wa .
Md. afus ufus, arum urum [werum], alla walla.
Amagrad i ittual d yi deg umaruz.
Md. iles yiles, ifaden yifaden [ifaden], isan yisan [yesan].
Amagrad u ittual d wu deg umaruz. Md. ussan wussan.
Tala ta/ir tettual tr deg umaruz. Md. taebbut tebbut.
Tala ta/irr tettual d terr deg umaruz.
Md. taccuyt teccuyt.
Tala tu , ur tettbeddil ara deg umaruz. tumert tumest.
Kra n wawalen tala-nsen ur tettbeddil ara deg umaruz. fad fad.
Ad d-fke imuraz, ad alse tira n yimesla i ibeddlen, ad d-re.
ilelli amaruz ilelli amaruz ilelli amaruz
52
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Izerfan n uqcic
53
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
1. Anwa i iurben tarademt ?
2. D acu i d-tsuffe Tuddsa n Yilanen Iduklen ?
3. D acu i d aan n uwanek ?
4. Bder-d izerfan i yesa ugrud ?
5. Anwi i d iswan i nettraju seg yizerfan-a ?
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris ismawen i yellan deg wasuf amalay ?
Kkes-d seg uris ismawen i yellan deg wasuf unti ?
Kkes-d seg uris ismawen i yellan deg usget amalay ?
Kkes-d seg uris ismawen i yellan deg usget unti ?
54
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil .
Ad wali,ad aru.
. a . . i . . u. . e.
. . . . . . . .
. . . . . . . .
na
tanat taqurt tamenrt lmeql
ti...........natin ti..........qar timen.....rin lmeqla......t
55
Tajerrumt
Arbib aaran
Ad issine arbib aaran.
Tadamsa tazzayrit tbedd ef lpirul d tiin si berra.
Lezzayer d tamurt-iw tamezuzt.
Lezzayer d tagduda tamagdayt taerfant.
Tafat tamellalt tesa sa n yinan.
Ur ttett ara tizwal tizegzawin mulac ad tane.
Lezzayer tetterrif idrimen imeqqranen akken ad teser tarwa-s.
Tefe twacult s tlalit tamaynut.
Ii asemmam ihellek taebbut. ...
Tuga-ya mazal-itt d tazegzawt.
Abrid-a d ahrawan.
Aqcic-a d ameru. ...
Ad cfu.
Arbib, d awal i d-iskanayen amek i imugg yisem, yezmer ad yernu srid
ur-s, ne ad d-yekk kra n wawal gar-asen.
Ad jerre irbiben i yellan ukessar-a, ad d-segzu.
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tameut
Amer d lebi-k ay ul, isem n umdan isdukel argaz d tmeut, tili ayen
yerzan tameut yerza ula d argaz, dacu tidet ur nezmir ara ad tt-neffer ne ad
nerwel fell-as, addad n tmeut yener ugar n win n urgaz. D tameut i izeggiren
i tlufa, d nettat i ittegrayen i usrad.
Tettili ddaw n ufus n baba-s mi ara tili d tilemit, ddaw n urgaz-is mi ara
tercel. Di tama-nnien d nettat i d-ittrebbin irgazen d tlawin n uzekka.ef
waya,tamurt ad tt-yawi wasifma necce deg uselmed n tmeut.Am wakken i d-
qqarent tlawin deg umennu-nsent yal tam di meres n yal aseggas : d lqella n
tmussni, tatut d tmueqranit n yizerfan n tmeut i d tamentilt n wurfan n tmetti.
57
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris ismawen i yellan deg wasuf amalay, efk-d isegtan-nsen ?
Kkes-d seg uris ismawen i yellan deg wasuf unti, efk-d isegtan-nsen ?
Kkes-d seg uris ismawen i yellan deg usget amalay, efk-d asufen-nsen ?
Kkes-d seg uris ismawen i yellan deg usget unti, efk-d asufen-nsen ?
58
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil .
Ad wali,ad aru.
.. . . . . . .
. . . . . . . .
lxra akremb
ar akremb afs
i.........ren ................... ikrembi.........n .if.........sen
59
Tajerrumt
Arbib aaran
Ad issine asile n urbib aaran anemlaway d unama.
Yelsa aqendur aqahwi. Telsa taqendurt taqahwit.
Yettcelwi wau asemma. Tzuzun-d tberit tasemmat.
Argaz azzayri ibedd ef tmurt-is. Tameut tazzayrit trebba-d irgazen. ...
Lsan iserwalen iberkanen. Lsant tiserwalin tiberkanin.
Zant ixellalen imellalen. Zant tixellalin timellalin. ...
Amdanduqbi, as rwel fell-as ! Taqcict dtuqbit, ur ttezzi er-s !
den-d zzit dacninan. Tseww-d lqahwa dtacninant. ...
Isbe-it s yicuraq diwraen. Tesker-as tisfifin dtiwrain.
Inzaren-is dibelbaen. Tinzarin-is dtibelbain.
Cclaem-is dikerufanen. Ticelumin-is dtikerufanin.
Ieqqayen-a dimibriken. Tibexsisin-adtimibrikin. ...
Ad cfu.
Arbib anemlaway d unamad irbiben iaranen, yiwet n tala ay san, dacu
anemlaway yurez srid er yisem (aqendur aqahwi), ma d anama ittekk-d
wawal gar-asen, amedya d n tilawt (aqendur daqahwi).
Arbib aaran am yisem, yesa tawsit d uman. Md. aberkan taberkant,
aberkan iberkanen, taberkant tiberkanin.
Arbib, ur-s aas n taliwin : ui , ai , an , aa ,
im/am/an . Md. uqbi, azzayri, aberkan, asemma, imibrik.
Arbib unti yekka-d seg umalay i wumi i nerna tt .
Md. aqahwi taqahwit, asemma tasemmat
Ad semmde ayen i yellan ukessar-a, ad d-ini taggayt n urbib. er
alamu i yellan deg temsirt i ieddan.
Tinebgiwt n yiwen n wass, d ...................................... ;
Tinebgiwt n sin n wussan, d ...................................... ;
Tinebgiwt n kra n wussan, ddem-d taekkazt......................., ddu fell-as.
Arrac d .......................................rnan cce.
Tizwal ttilint d ................................., syen ttualent d
..............................,mi i wwant ad maggent d .......................................
Ilemi-ya d ........................ d ......................, lqeddi-s d .............................,
allen-is d tizerqaqin, acekku-is d alemmas d uran, ameslay-is d aninan,
yettecrurud am tsekkurt, lecal-is d .............................-iten nezzeh.
60
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tagmat
Yiwen n ubabat yesa ku n dderya, Sifaw, Massensen, Takfarinas d
Zilasen. Yiwen n wass seg wussan n umaris, ababat isawel i tarwa-s, yewwi-ten
ad t-id-iwnen ad d-zedmen, ad d-heyyin isaren s wacu ara suqen deg tegrest
acku setti-tsen temmel ad tsien deg lkanun, ad d-tniwelef yisaren; tettwali d
ui i d-yewwan ef yisaren i iiden ef wiya.
Mi i d-ellan deqs n yisaren i d-squcen sya d sya, yenna-yasen baba-tsen,
sekrem-d yiwet n tezdemt, tcuddem-tt. Arrac-nni, uen-as awal, gan-d tazdemt d
tameqqrant, anect-itt, ula d baba-tsen wissen ma ad yizmir ad tt-yerfed.
Akken i tt-iwala baba-tsen, yenna-yasen: Anwa seg-wen i izemren ad tt-
yerfed? Yekker-d umecu gar-asen, yeal-itt, iwala, d ayen ibanen, d ayen i
wumi ur yezmir, yugel ad yere. Wis sin kifkif, ula d netta ulac kra i wumi
yezmer, iserxa kan i wallen-is yeqqim yettmuqul, yettwali aya d azulal, yettraju
d acu ara d-yerun. Yekker-d wis kra, yere, isawe ad isembawitaqucit,
dacu d awezi ad tt-yerfed, amzun tentadegwakal. Yekker-d umeqqran seg-sen,
iban yewwi-d iman-is, yemmed; ef wakken yere, isawe ad tt-id-yerfed seg
lqaa dacu tazdemt tugi ad tawe er tuyat-is akken ad tt-yawi s axxam, da
yunef-as.
Imir, yenna ubabat i yellan d aggag deg wawal-is: A tarwa zizen, ma
tduklem, temyullam, ad as-tizmirem; am wakken ma tezam tagmat gar-awen
yiwen ur ken-yettruu. But-tt, ad tt-ternum!
Da, fen-d warrac-nni ban tazdemt-nni d tiquciin, yal yiwen ef
wakken yezmer, ula d ababat yesker-d tazdemt ged-is; ualen-d s axxam, deg
ubrid la ttnecraen ef wayen i d-lummen.
Ameskar
61
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
1. Acal n dderya i yesa ubabat ?
2. Amek i asen-qqaren ?
3. D acu i yexdem ubabat ak d tarwa-s ?
4. Mi i iwala ubabat tazdemt i d-xedmen warraw-is, d acu i asen-yenna ?
5. Anwa i isawen ad yerfed tazdemt ?
6. Amek i as-d-ufan tifrat i tezdemt ?
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris ismawen imalayen i yellan deg waddad ilelli ?
Kkes-d seg uris ismawen untiyen i yellan deg waddad ilelli ?
Kkes-d seg uris ismawen imalayen i yellan deg waddad amaruz ?
Kkes-d seg uris ismawen untiyen i yellan deg waddad amaruz ?
62
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil f.
Ad wali,ad aru.
.f . . . . . . .
.F . . . . . . .
. af . . if . . uf . . ef .
.f. . . . . . .
. F. . . . . . .
63
Tajerrumt
Arbib aneman
Ad issine arbib aneman asmektan d udaran.
Yiwet n yelli-s tedda yakan d tislit.
Sin seg warraw-is i yunagen er Fransa.
Seddis n yiselwayen i ineben Lezzayer.
Xeddmen tamera sa n wussan d sa n wuan.
Tarbat n ddabex-uar tetturar s mraw d yan n yimariren. ...
Deg temzizelt, dMazi i d-yezgan d amezwaru.
Tid i as-yettilin usant-d d timezwura akken ad tt-refdent.
Tadisttamezwarut tesa-d aqcic, tis snat d tikniwin i d-tesa.
Win i d-yewwen d wis ku d wis semmus, san da arraz.
Yuba yezga-d d aneggaru, yeba ad yual d ine am baba-s. ...
yiwen/yiwet, sin/snat, kra/krat, semmus/semmust... qqaren-d aman n
yisem i er i yurez, tettekk-d tenzet n gar-asen.
amezwaru/ tamezwarut/imezwura/timezwura, wis sin/ tis snat, wis kra/
tis krat... qqaren-d adar i yeef yisem er i yurez.
Ad cfu.
Arbib aneman asmektan, yeqqar-daman n yisem er i yurez.
Md. yiwen n uselway, sin n yinelafen, mraw n temsufag.
Arbib aneman adaran, yeqqar-dadar, aswir i yeef yisem er i yurez.
Md. aselway amezwaru, lwali wis sin, lmir aneggaru.
64
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Inaragen
Tannes tezde deg urem, akken i d-teffe seg uerbaz, tru srid er
uxxam akken ad as-tales i yemma-s ayen i d-telmed deg tnerit ass-a; mi i
tewwe, tenna-yas: Aselmad-nne yewwi-ya-d awal ef yinurag, yenna-ya-d
liran am twacult-nne acku yezdi-ya uzada, ne nella deg yiwen n umezdi,
ef waya i d-yewwi ad asen-nettbuddu ayen i nemmel i yiman-nne, isefk fell-
ane ad ten-nettawan, ad ten-necrek deg tumert-nsen da deg twait-nsen, da
ula d Nnbi iwea-ya fell-asen, ef waya ur ilaq ara ad nna ne ad nemsefqa
yid-sen, isefk ur ten-nettnamar ara. Yenna-d da, mi ara ya ne ad yekru yiwen
axxam, ilaq ad yefren anaragsend axxam.
65
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris ismawen imalayen i yellan deg waddad ilelli, efk-d
imuraz-nsen ?
Kkes-d seg uris ismawen untiyen i yellan deg waddad ilelli, efk-d
imuraz-nsen ?
Kkes-d seg uris ismawen imalayen i yellan deg waddad amaruz, efk-d
ilelliyen-nsen ?
Kkes-d seg uris ismawen untiyen i yellan deg waddad amaruz, efk-d
ilelliyen-nsen ?
66
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil h.
Ad wali,ad aru.
.h . . . . . . .
.H . . . . . . .
. ah . . ih . . uh . . eh .
.h . . . . . . .
. H. . . . . . .
67
Tajerrumt
Arbib ameskan
Ad issine arbib ameskan.
Taqcict-a tufrar-d gar teqcicin-nnien s thuski-s d tmella-s.
Argaz-ihin, d argaz bu trugza yerna yesa ise.
Tarbat-nni taelnawt n Lezzayer n ddabex n useggaz 1982 tsewhem
amaal.
-a,-nnien, -ihin, -nni : d irbiben imeskanen acku skanayen-d anda i yella
yisem er wanda i qqnen.
Ad cfu.
Arbib ameskan, d awal i d-iskanayen anda i yella yisem.
-a : iskanay-d dakken yella da.
-ihin : iskanay-d dakken yella dihin.
-nni : iskanay-d dakken yella dinna, ur-k ne ayen i yettwassnen i d-
nebdar.
-nnien : iskanay-d ayen-nnien, yeqqar-d tient.
Ad jerre irbiben i yellan ukessar-a, ad d-segzu.
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Inig
Yella unarag-nne Wyidir d iminig deg yiwet n tmurt n Lurup, seg wasmi i
yunag ddima yettmektay-d alan-is. Terra-t tmara ad inig akken ad isider
tawacult-is, dduru i d-yewwi ad tt-id-yazen i twacult-is di Lezzayer.
Yiwet n tikkelt mugre-t-id, yettbin-d wudem-is imuben, yenna-yi-d:
Ayen i ugade dakken ad mmte dinna. Tettali-yi-d tergagayt mi ara d-
xemme yezmer yinig ad yi-ief ula di tmettant-iw, ad mele berra i tmurt-iw,
ur ttafe ara anwa ara iremen fell-i, d wa i d addad-nne a gma, nefel nezzeh
deg tudert-nne, iseggasen ttetten deg lamur-nne; ne ma yewwe-d wass-
nne ad a-d-aznen deg yisenduqen, ad a-melen seg-sen akken ur tettnal ara
tfekka-nne akal n ulan-nne.
S umeslay-a yerra-yi-d Wyidir er leqel-iw, isenquqel asxerwe i izeden
di tmuliwin-iw ef ulan-iwazizan, imir-nni ulfa s wazal n tudert deg
wakal-a ucbi, lada ma yura-yas i umdan akken ad ixdem alan-is, ad iwali
tabaurt-is tegma-d syen tettwakkes-d, yea netta d wiya.
Ma d Yufran, d ilemi, meskin tekcem-it twekkiwt n yinig, yal tikkelt
yettnadi amek ara yerwel si tmurt-a as akken di tedrimt ur ixus ara, baba-s d
amerkanti, dacu yeya deg yir tudert, deg tkera, deg ddel...
Awanek azzayri ilaq ad d-ijbed tamuli n yiminigen akken ad d-ualen er
tmurt ad seftin adrim-nsen d tmussni-nsen seg-s, ilaq ad isebiber ef warraw-is
ur regglen ara er berra, ad asen-d-yefk axeddim, ad asen-iseshel tudert, acku
acal d yiwen i teser Lezzayer asmi i d-yewwe ad txellet, i ixellten d timura
tiberraniyen. Isefk ef Lezzayer ad trei tugdut, tilelli d tedemt.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris irbiben inemlawayen, efk-d tiwsiyin-nsen d yimanen-
nsen?
Kkes-d seg uris irbiben inuma, efk-d tiwsiyin-nsen d yimanen-nsen?
70
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil .
Ad wali,ad aru.
.. . . . . . .
. . . . . . . .
71
l......lawat tteff......
t......lawat tatteff......t taqedd......t tameg......lt
t.....lawatin titteffa.....n tiqeddu.....n timeg.....l
Tajerrumt
Amqim
Ad issine amqim.
Ilemiyen d ul n lebni n tmurt. Nutni d ul n lebni n tmurt.
Tamazit ak d tarabt d tutlayin n Lezzayer. Nutenti d tutlayin n Lezzayer.
Tineslemt d ddin n uwanek azzayri. Nettat d ddin n uwanek azzayri.
Tamurt-a, d tamurt n Yimazien. Ta, d tamurt n Yimazien.
Tagenduzt-ihin, aksum-is lqaq. Tihin, aksum-is lqaq.
Mayas yezde di Kanada. Atan yezde di Kanada.
Yu-d tilirii mmi-s. Yu-as-tt-id.
Yewwi amur n ultma-s. Yewwi amur-is
Tsawel-d tamacahut i tarwa-s. Tsawel-asen-d tamacahut.
Nutni, Nutenti, Nettat, Ta, Tihin, Atan, -as, -tt, -is, -asen : d awalen i
yettualen deg wadeg n yismawen Ilemiyen, Tamazit ak d tarabt,
Tineslemt, Tamurt-a, Tagenduzt-ihin, Mayas, tiliri, i mmi-s, n ultma-s, i
tarwa-s, qqaren-asen imqimen.
Ad cfu.
Amqim, d awal i yettualen deg wadeg n yisem.
Netta ilul-d deg useggas 1913, yezde deg taddart-is i wumi qqaren Tizi-
Hibel, taiwant-is d At Memud, asun-is d At Dwala, air-is d Tizi-
Wezzu.
Nutni d nutenti uran timsirin-nsen ef yizmamen-nsen.
72
Nek qqaren-iyi Tafat, aselmad-nsen n wunu d gma, unuen-is ufraren.
Atan di Fransa, ur a-id-iceyye, ur a-id-yeqqil.
Wi i as-yennan izem d ayul, ad t-iserrem.
Uguren d kunwi i ten-id-ixellqen, nekni la ten-nettqabal.
Kunemti s tlawin, tena-kent tasa.
Ma nni-ak u e-iyi, ur tesi ara yi-txedme.
Ke u, nek ad qqime.
Netta yennu mgal-nsen akken ad ten-isuffe seg tmurt-nne, dacu fen-t,
wwin-t er-sen, syen nan-t.
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tiwizi
73
Numidya: Yif akka a yemma, yal yiwen ad iiwen waye, ad tifsus
tekemt, ad tez tegmat gar yimdanen, ad d-ters talwit.
Ad gzu aris.
74
Ad slamu iman-iw.
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil j.
Ad wali,ad aru.
.j. . . . . . .
.J . . . . . . .
. aj . . ij . . uj . . ej .
.j . . . . . . .
. J. . . . . . .
75
ta.......bant sebb......
ta.......nwit asebb...... akebb......
................ ti.....nwiyin ...isebba.......n ikebbu......n
Tajerrumt
Amqim
Ad issine amqim udmawan ilelli.
Kem u, nek ad qqime.
Ke u, netta ad ye.
Kunwi kerzem, nekni ad d-nemger.
Kunemti fetlemt, nutenti ad redment.
Nutni ad d-qun, nettat ad d-tseww. ...
Irgazen kkaten lbaud, tilawin slewliwent.
Nutni kkaten lbaud, nutenti slewliwent.
Tarbat-iw ad texdem, tarbat-ik ad testefu, akken kan.
Nekni ad nexdem, kunwi ad testefum, akken kan. ...
Nek, ke, kem, netta, nettat, nekni, nkenti, kunwi, kunemti, nutni, nutenti :
d imqimen udmawanen ; d imqimen acku ttualen deg wadeg n yisem, d
udmawanen acku llan deg wudmanwen merra, san udem i d-
yettmeslayen, udem n win i wumi i ttmeslaye, d wudem d win i ef i
ttmeslaye.
Ad cfu.
Imqimen udmawanen
win i win i wumi win i ef i
tawsit d uman d-yettmeslayen ttmeslayen ttmeslaye
udem amezwaru udem wis sin udem wis kra
asuf amalay nek ke netta
asuf unti nek kem nettat
asget amalay nekni kunwi nutni
asget unti nkenti kunemti nutenti
Ad wali, ad senfali.
Tauri
Azemmur d tamsalt n twacult
77
Akken ur ttfiqen ara i eyyu d usemmi, imeyanen ttemebbaren gar-
asen anwa ara yifen waye deg ulqa, ma d tulawin ttcewwiqent, ne ekkunt
gar-asent ef ddunit.
Ad gzu aris.
1. Melmi i d-ttekkaren imezda n taddart di lawan n uzemmur ?
2. Anwi i yettuun el ulqa n uzemmur ?
3. D acu i ttawin yid-sen ?
4. Akken ara awen zdat n tzemmurt, d acu i ixeddem yal yiwen ?
5. Melmi i d-ttualen s axxam ?
6. Amek i d-aden azemmur-nsen ?
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris imqimen i yellan, ini-d yal tikkelt deg wadeg n wanwa n
yisem, ne n wanwi n yismawen, i yeqqel ?
78
Tirawalt
Ad wali, ad aru
. . . . . . . .
. . . . . . . .
79
baten......n
tabaten......nt aqedd...... takerr....t afen......l
tibaten......nin iqeddu......n tikerra......n ifen.....len
Tajerrumt
Amqim
Ad issine amqim arudmawan ameskan abadu.
Wayettru, tatettasa.
Wizehhun, tittnunayent.
Wihinyettamay, yettemrurud, tihintettbaddad, tetteddu.
Widak-ihinxeddmen, tidak-ihinalayent.
Winna ittfakka, tinna tettkemmil.
Widak-nni eddmen, tidak-nni ttwexxirent. ...
Imcac-a smuuyen, ibrac-nniseglafen.
Wismuuyen, widak-ihin seglafen.
Tafunast-a tesmuhuy, ayul-ihin ieu.
Tatesmuhuy, wihinieu.
Tizimert-nni tesbebu, aqelwac-nni yesberbur.
Tinnatesbebu, Winnayesberbur. ...
Axeddim-ayesa azal. Aya yesa azal.
Wa, ta, wi/widak-a, ti/tidak-a, wihin, tihin, widak-ihin, tidak-ihin, winna,
tinna, widak-nni, tidak-nni : d imqimen irudmawanen imeskanen; d
imqimen acku ttualen deg wadeg n yisem, d irudmawanen acku ur llan
ara deg wudmanwen merra ; d imeskanen acku skanayen-d anda i yella
yisem, da ne dihin ne dinna.
Ad cfu.
Imqimen irudmawanenimeskanen
Skanayen-d Skanayen-d ayen i yellan Skanayen-d ayen
tawsit d uman ayen i yellan da. dinna ur-k ne abdar. i yellan dihin.
asuf amalay wa winna wihin
asuf unti ta tinna tihin
asget amalay wi = widak-a widak-nni widak-ihin
80
asget unti ti = tidak-a tidak-nni tidak-ihin
arawsan aya ayen-nni ayen-ihin
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Axeddim d agerruj
81
Am wakka, di tmurt-a-nne, ma neba ad tali ad tif tidak-nnien ilaq ad
nerri, ad ncemmer ialen-nne, ad nekker ef yiman-nne ad tt-nebnu. Ulayer
ara d-nekkat yal tikkelt seg-s.Mi i d-telli tewwurt, ad nerwel er tmura
tiberraniyin. Azzayri yettwali tarurt-nni n gma-s, yettettu ayla-s.Ma nexs ad
treqqe tmurt-a, d ayen i isehlen, yal yiwen yexdem axeddim-is, yal yiwen ad
irebbi da ad iseggem iman-is.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris irbiben imeskanen, Ini-d d acu i d-yeskanay yal yiwen ?
82
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil l.
.l . . . . . . .
.L . . . . . . .
illa . . . ulac . . .
.l. . . . . . .
. L . . . . . . .
ikk......
taqess......t ...mus lmeq...... litra n yikk.......
tiqess.....n .....mwas lmeq.....t snat n litr...t n yikk.....
83
Tajerrumt
Amqim
Ad issine amqim udmawanameskan.
Aql-iyi iman-iw, aql-a d agraw. ...
Aql-ak tnesre, aql-akem teuqte. Aql-aken tunem, aql-akent telamt. ...
Ata yettru, atta tettasa. Atnasen, atentaukint-d.
Atyufa axeddim, atttesu axeddim.Atenttseggimen, atentsexrabent.
Atanyeffe, attantekcem. Atnansewsaxen, Atentansizdigent. ...
Salas isexdem tamussni-s akken ad d-yerr amur-is.
Atanisexdem tamussni-s akken ad d-yerr amur-is.
Lezzayer tsemme-asent irealen-nsent i tmura i iluen.
Attan tsemme-asent irealen-nsent i tmura i iluen.
Aql-iyi, aql-a, aql-ak, aql-akem, aql-aken, aql-akent, ata, atta, atna,
atenta, at, att, aten, atent, atan, attan, atnan, atentan : d imqimen
udmawanen imeskanen; d imqimen acku ttualen deg wadeg n yisem, d
udmawanen acku llan deg wudmanwen merra ; d imeskanen acku
skanayen-d anda yella yisem, da ne dihin ne dinna.
Tamawt : S umata irennu h lada di tazwara n yimqimen-a.
Ad cfu.
Imqimen udmawanenimeskanen
asuf asuf unti asget asget
udem tawsit d uman
amalay amalay unti
u
1 Ayen i yellan da. aql-iyi aql-iyi aql-a aql-a
w.2 Ayen i yellan da. aql-ak aql-akem aql-aken aql-akent
Ayen i yellan da. ata atta atna atenta
w.3 Ayen i yellan dihin. at att aten atent
Ayen i yellan dinna. atan attan atnan atentan
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
84
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Mi i fukken tuit, arrac uen, iell-as i mmi-s tamsirt deg wayen i yerzan
azal d tuli deg uiwen n warrac ad d-senfalin, ad d-gren iman-nsen deg wayen i
yerzan timsal n twacult acku axxam d adeg agaman anda i yezmer uqcic ad
yelmed amek ara d-isenfali ef tektiwin-is war akukru da ad yeqbel timuliwin
n wiya akken bunt ilint mgaradent d tektiwin-is. Yefka-yas-d aas n
yimedyaten ef wuguren i ttidirent twaculin ak d tmettiyin anda ulac asenfali ef
tektiwin-nsen ak d tmuliwin-nsen.
85
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
86
Iqubel-iyi-id s yir udem. Anwa i yi-d-iqublen s yir udem ? D
............
Ad nsenfali. Anwi ara isenfalin ? D ............. Anti ara isenfalin ? D
.............
Tusa-yas-d tekti i Mazi. I wanwa i d-tusa tekti ? I
.............................
Iell-awen tamsirt. I wanwi i iell tamsirt ? I
.............................
Yefka-yam-d imedyaten. I wanta i d-yefka imedyaten ? I
..................
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil m.
Ad wali,ad aru.
.m . . . . . . .
.M . . . . . . .
mmi . . . imi. . .
.m. . . . . . .
.M . . . . . . .
Tajerrumt
Amqim
Ad issineamqim arudmawan armeskan.
Ayai tebi, bi-t. Ayeni tebi, bi-t.
Ayai turi, tura-t. Ayeni turi, tura-t.
Wai d-yusan, efka-s ayen i yeba. Win i d-yusan, efk-as ayen i yeba.
Tai temmle, a-itt. Tin i temmle, a-itt.
Wi i iehden, sexdem-iten. Wid i iehden, sexdem-iten.
Ti i imenen, iwen-itent. Tid i imenen, iwen-itent.
ayen, win, tin, wid/ widak, tid/ tidak : d imqimen
irudmawanenirmeskanen, acku ur d-skanayen ara anda i llan.
wa/ winna/ wihin, ta/ tinna/ tihin, wi = widak-a/ widak-nni/ widak-ihin, ti=
tidak-a/ tidak-nni/ tidak-ihin : d imqimen irudmawanen imeskanen ibuda,
acku iban win i ef i d-ttmeslaye.
Ad cfu.
Imqimen irudmawanen irmeskanen
88
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tilelli isutur-itt yal amidur
Mazi: Agi-a iguma ackal, iunza merra ayen i das-tefki acku yesu
tilelli-s, ayad agerruj n yal amidur. Anef ad amdan.
89
Wannes: Kunwi texsem, s umeslay-nwen, ad as-surge, atan ihi. Isureg
Wannes i ugi, yufeg deg yigenni, iewew-d.Yella d amebus deg tezi n
wakud deg i yella deg uqentu.ef waya isenfali-d dakken tilelli isutur-itt-id yal
amidur.
90
Inced-d Wannes imdukal-nni-ines. Inced-d wannes ........................-
ines.
Yewwi-d Mazi d Yuba-yihin. Yewwi-d
...........................................
Agi-a iguma ackal. ..................................... iguma ackal.
Yewwi-yas ayen yuwa i ugi-ihin.Yewwi-yas ayen yuwa i
................
Ur ri ara d acu i yuen taqcict-a. Ur ri ara d acu i yuen ..................
Tilelli-ya isutur-itt-id yal amidur. ..................... isutur-itt-id yal
amidur.
Seqsan iman-nsen yinebgiwen-a. Seqsan iman-nsen
.............................
Isawel-d i Tannes-ihin. Isawel-d i
..........................................
Tannes-nni, terra-tt i tuzzya. ................................, terra-tt i
tuzzya.
Ad d-mektin aerbaz-nni. Ad d-mektin .....................................
er tebirin-a i ffen. er ....................................... i ffen.
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil n.
Ad wali,ad aru.
91
.n . . . . . . .
.N . . . . . . .
anu . . . ini . . .
.n. . . . . . .
. N. . . . . . .
Tajerrumt
Ayla
Ad issine awil n wayla.
Axxam-iw/inu Taddart-ik/inek Ameqyas-im/inem
Tasumta-s/ines ayla-nne taniwelt-nnte
ayla-nwen awren-nwent Timegal-nsen Tirifin-nsent
92
-iw/-inu, -ik/-inek, -im/-inem, -is/-ines, -nne, -nnte, -nwen, -nwent, nsen,
-nsent : qqaren-d timesiwt, zemren ad qqnen er yisem, d awil n yisem,
ttakken-d irbiben n wayla. Tala-nsen, d tanzet n i wumi yerna
umqim awil udmawan armeskan.
Ismawen n timmarewt i ibeddun s tergalt san iwilen-nnien. Md.
yemma, weltma, gma, baba (baba, baba-
k/m/s/tne/tente/twen/twent/tsen/tsent).
Ad cfu.
Imqimen udmawanen iwilen n wayla
tawsit d uman udem amezwaru udem wis sin udem wis kra
asuf amalay -iw/ -inu -ik/ -inek -is/ -ines
asuf unti -iw/ -inu -im/ -inem -is/ -ines
asget amalay -nne -nwen -nsen
asget unti -nnte -nwent -nsent
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
93
Aqbal n waye
Yeqqim, Yur d yiwen i yessen, deg yiwet n tdukli gar tdukliwin n tmanat,
mi i imuqel zdat-s iwala yiwen n uselway n ukabar yeqqim d yiwen n umdan,
yella-d udiwenni gar-asen, izad umeslay n yal yiwen armi yewwe er taart.
Amdan-nni, yettwali yal akabar ur yemtawa ara d tigawt-is tasertit, ur yesi ara
ahil, dakken timenna i d-yettawi, di tidet d times ddaw walim.
Ad wali,ad aru.
95
.. . . . . . .
. . . . . . . .
Tajerrumt
Ayla
Ad issineamqim n wayla.
wa-inu wa-inek wa-inem wa-ines ...
ta-inu ta-inek ta-inem ta-ines ...
widak-a-inu widak-a-inek widak-a-inem widak-a-ines ...
tidak-a-inu tidak-a-inek tidak-a-inem tidak-a-ines ...
wihin-inu wihin-inek wihin-inem wihin-ines ...
tihin-inu tihin-inek tihin-inem tihin-ines ...
96
widak-ihin-inu widak-ihin-inek widak-ihin-inem widak-ihin-ines...
tidak-ihin-inu tidak-ihin-inek tidak-ihin-inem tidak-ihin-ines ...
winna-inu winna-inek winna-inem winna-ines ...
tinna-inu tinna-inek tinna-inem tinna-ines ...
widak-nni-inu widak-nni-inek widak-nni-inem widak-nni-ines ...
tidak-nni-inu tidak-nni-inek tidak-nni-inem tidak-nni-ines ...
win-iw win-ik win-im win-is win-nne
win-nnte win-nwen win-nwent win-nsen win-nsent ...
-iw/-inu, -ik/-inek, -im/-inem, -is/-ines, -nne, -nnte, -nwen, -nwent, nsen,
-nsent : zemren ad qqnen er umqim ameskan arudmawan, d awil n
umqim, ad d-fken amqim n wayla . Md. wa-inu, widak-nni-ines.
-iw/-inu, -ik/-inek, -im/-inem, -is/-ines, -nne, -nnte, -nwen, -nwent, nsen,
-nsent : zemren ad qqnen er umqim armeskan arudmawan, d awil n
umqim, ad d-fken amqim n wayla . Md. win-iw, widak-is, tin-is.
Ad cfu.
-iw/-inu, -ik/-inek, -im/-inem, -is/-ines, -nne, -nnte, -nwen, -nwent, nsen,
-nsent : d imqimen udmawanen iwilenn wayla, rennun er umqim
arudmawan ameskan ne armeskan, ttakken-d amqim n wayla . Md.
win-iw, tin-is.
Ad d-fke imedyaten yemgaraden ef wakken i llan imedyaten.
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
97
Tauri
Axale d aan
98
amteddu (amteddu/umteddu, imtedda/yimtedda) : gemmu
Nendel (ad yendel, nedle/yendel, ur yendil ara, ineddel) : Nekker,
nzemmem, nerra.
Ad gzu aris.
99
.q . . . . . . .
.Q . . . . . . .
qqim . . . qqel . . .
.q. . . . . . .
. Q. . . . . . .
i......mmayen lber......q
tab......baqt n zzit aem......y taber......qt ......rab
tib.....baqin n zzit i.....mmayen tiberqu.....n .....raben
Tajerrumt
Tient
Ad issine amqim arudmawan ameskan d urbib n tient.
Izerre-itt ufella, yea-tt umerta.
Izerre-itt ufella, yea-tt waye.
Xdem ma ad txedme, lella tewwi-tt Meddura.
Xdem ma ad txedme, lella tewwi-tt taye.
Imawlan ttnetaben akken ad d-en i warraw-nsen.
Imawlan ttnetaben akken ad d-en i wiya.
Tasatut n wass-a i d-yettheyyin i tsuta n uzekka.
Tasatut n wass-a i d-yettheyyin i tiya. ...
Ur yecif ara, yeqqel er tkera i tikkelt-nnien.
Netta yufa-d aya, ke snulfu-d ayen-nnien.
100
Nettat tewwi-d anect, kem awi-d anect-nnien.
Nekni ad nseggem akamyu, kunwi ad tseggmem akamyu-nnien.
Kunwi ddum-d deg tkerruyt-a, nutenti ad d-ddunt deg tkeust-nnien. ...
Nek ad bnu deg umkan-a, ke bnu deg umkan-waye.
Kem ad tesqecre takermust-ihin, nettat ad tseqcer takermust-taye.
Lua anarag-iw, fehmen yinurag-wiya.
Yea-tent lweqt tmacinin-a, beddlem-d timacinin-tiya. ...
Ad cfu.
Waye, taye, wiya, tiya : d imqimen irudmawanen imeskanen n tient.
-nnien = -waye, -taye, -wiya, -tiya i yettbeddilen ilmend n tewsit
d uman : d irbiben n tient. Igmer-d tasekkurt-taye/nnien.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Astehzi deg uxeddim
101
Qdidec: Azul fell-ak a gma Merzu, waqila yea-k ukeus n usiwe n
yixeddamen ass-a.
Ad slamu iman-iw.
Err amqim n wayla deg wadeg i iwulmen. Efk-d tifyar-nnien.
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil w.
103
.w . . . . . . .
.W . . . . . . .
wali . . . . awal . . . .
.w . . . . . . .
.W . . . . . . .
Tajerrumt
Amyag
Ad issine amyag.
e, ddem, sew, kker, els, ers, qqim, ens, bedd, su, aru, cnu, lu, zwi, rwi...
uzur, irqiq, ibrik, izwi, imli, imlul, alay, imur, imi, iqsi, iqbi,
izmir...
e, ddem, sew, kker, els, ers, qqim, ens, bedd, su, aru, cnu, lu, zwi,
rwi : awalen-a qqaren-d merra tigawt. D imyagen n tigawt.
uzur, irqiq, ibrik, izwi, imli, imlul, alay, imur, imi, iqsi, iqbi,
izmir : awalen-a qqaren-d merra taara, addad. D imyagen n tara.
104
Amyag sew yettbeddil ilmend n win i d-yettmeslayen.
Ad cfu.
Amyag, d awal i d-yeqqaren tigawt ne taara, ifetti ilmend n wudem.
Amyag n tigawt yemmal-d tigawt, amussu. Md. ddu, ffe, kkes...
Amyag n tara yemmal-d amek i imugg kra, yettakk-d taara-s, addad-is.
Md. uzur, ibrik, imur ...
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tikki deg tudert tinmettit
105
Tamilla d tayemmat n snat n tlemiyin i d-yeffen seg tesdawit deqs n
yiseggasen aya, ufant axeddim din din. Tamilla ur truja ara anect-a, twea-tent
ad xedment lxir s wayen zemrent, d ttawil i yelhan akken ad snemmrent Yuc ef
wayen i asent-id-yefka.
Tamilla tefe, tettzuxu s waya, teqqar yal tikkelt: Amer Azzayri ad yefk
deg tult-is kra deg wakud-is i uiwen n wid i yuwaen, tili nekkes merra
uguren n tmetti-nne. ef wakka, Tamilla tsemres amenzay n uiwen ef i d-
wwin ddin-nne d wansayen-nne, trea-t deg tikli n yessi-s.Tanemmirt i
tmeut-a timgerrezt.
Ad slamu iman-iw.
107
tix si ta xa dec t a jax diw
x x x
.x . . . . . . .
.X . . . . . . .
Ad wali,ad aru.
xali d xalti . . . . . .
.x . . . . . . .
. X . . . . . . .
Tajerrumt
Udem
Ad issine udmawen n tseftit.
swi, neswa ; teswi, teswam, teswamt ; yeswa, teswa, swan, swant...
rqiqe, rqiqit ; rqiqe, rqiqit ; rqiq, rqiqet, rqiqit...
sew, swem/swet, swemt...
108
Amyag yettbeddil tahrayt-is ilmend n wudem.
swi, rqiqe : d udem n win ne n tin i d-yettmeslayen.
Udem amezwaru asuf amalay/ unti = u.1u sf. ml./nt.
neswa, rqiqit : d udem n wid ne n tid i d-yettmeslayen.
Udem amezwaru asget amalay/ unti = u.1u sg. ml./nt.
teswi, rqiqe, sew : d udem n win ne n tin i wumi i nettmeslay.
Udem wis sin asuf amalay/ unti = u.w.2sf. ml./nt.
teswam, rqiqit, swem/swet : d udem n wid i wumi i nettmeslay.
Udem wis sin asget amalay = u.w.2sg. ml.
teswamt, rqiqit, swemt : d udem n tid i wumi i nettmeslay.
Udem wis sin asget unti = u.w.2 sg. nt.
yeswa, rqiq : d udem n win i ef i nettmeslay.
Udem wis kra asuf amalay = u.w.3sf. ml.
teswa : d udem n tin i ef i nettmeslay.
Udem wis kra asuf unti = u.w.3sf. nt.
swan, rqiqit : d udem n wid i ef i nettmeslay.
Udem wis kra asget amalay = u.w.3sg. ml.
swant, rqiqit : d udem n tid i ef i nettmeslay.
Udem wis kra asget unti = u.w.3sg. nt.
Ad wali,ad senfali.
109
Tauri
Tufa n tnebdadt
Tanebdadt akken tebu tili temer-is, akken yebu yili uswir-is, d axeddim
mai d aezzi, yettulfu s taayt-is urim yelhan. Anebdad yettwafka-s ad
yexdem kra n temsalt i ibanen, asemi-s amzun d tixubta deg uzref n uref d
urim. Ilaq yal yiwen ad yili d aebbaj, ad yewer deg uxeddim-is.
110
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
111
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil y.
Ad wali,ad aru.
.y . . . . . . .
.Y . . . . . . .
yemma d yaya . . . . .
.y . . . . . . .
. Y. . . . . . .
112
Tajerrumt
Amatar udmawan
Ad issine imataren udmawanen : taseftit tamagnut.
113
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Aader ef tdawsa
114
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
1. S wacu i nezmer ad nbeddel tadawsa ?
Segzu-d ?
2. Melmi i ilaq ad sebibre ef tdawsa ?
3. D acu i texdem Lezzayer akken ad terez tadawsa ?
4. Amek ara isebiber yiwen ef tdawsa-s ?
Ad slamu iman-iw.
115
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil z.
.z . . . . . . .
.Z . . . . . . .
.z. . . . . . .
. Z . . . . . . .
...rudiya
t......rudiyat t......rabt tala...ut tin......rt
t.........diyat..... t.....rab..... t.......k... t.........r.....
116
Tajerrumt
Amatar udmawan
Ad issine imataren udmawanen : taseftit tarmagnut.
mellule ur mellule ara ad imlule awer imlule
mellulit ur mellulit ara it ad nimlul awer nimlul
mellule ur mellule ara ad timlule awer timlule
mellulit ur mellulit ara it ad timlulem awer timlulem
mellulit ur mellulit ara it ad timlulemt awer timlulemt
mellul ur mellul ara ad yimlul awer yimlul
mellulet ur mellulet ara t ad timlul awer timlul
mellulit ur mellulit ara it ad imlulen awer imlulen
mellulit ur mellulit ara it ad imlulent awer imlulent
ttimlule ad ttimlule ur ttimlule ara
nettimlul ad nettimlul ur nettimlul ara n
tettimlule ad tettimlule ur tettimlule ara t
tettimlulem ad tettimlulem ur tettimlulem ara tm
tettimlulemt ad tettimlulemt ur tettimlulemt ara tmt
yettimlul ad yettimlul ur yettimlul ara y
tettimlul ad tettimlul ur tettimlul ara t
ttimlulen ad ttimlulen ur ttimlulen ara n
ttimlulent ad ttimlulent ur ttimlulent ara nt
Ad cfu.
Taseftit tarmagnut tettwasexdam kan i yimyagen n tara, temgarad n
tseftit tamagnudt anagar deg yimizri d yimizri ibaw, yeni ayen yemmden.
Ad semmde tafelwit-a, ad re.
imqimen amyag imur amyag imur amyag imur
udmawanen deg yimizri deg yimizri ibaw deg ad + urmir
nek ........meqqre......... ur ....meqqre.....ara ad ...imur.......
nekni ........meqqr........... ur ....meqqr.......ara ad ...imur.......
nkenti ........meqqr........... ur .... meqqr....... ara ad ... imur.......
ke ........meqqre......... ur ....meqqre...... ara ad ... imur.......
kem ........meqqre......... ur ....meqqre...... ara ad ... imur.......
kunwi ........meqqr........... ur .... meqqr....... ara ad ... imur.......
kunemti ........meqqr........... ur .... meqqr....... ara ad ... imur.......
netta ........meqqer......... ur ....meqqer..... ara ad ... imur.......
nettat ........meqqre......... ur ....meqqre..... ara ad ... imur.......
nutni ........meqqr........... ur ....meqqr....... ara ad ... imur.......
nutenti ........meqqr........... ur .... meqqr....... ara ad ...imur.......
117
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tallalin n yimesni
118
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
1. ef wacu i itteddu umdan zik ?
2. S wacu i d-yegla yimesni atrar ?
3. Anti taggayin n yimesnan i yellan ?
4. D acu i texdem Lezzayer deg yimesni ?
5. D acu i as-yeran i Ziri ?
6. Anwi i yettqelqen ?
7. D acu i as-tenna setti-s i Ziri ?
8. Amek i as-id-yerra Ziri ?
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen n tigawt.
Efk-d imataren udmawanen-nsen.
Ini-d anwa n wudem deg i yefti yal yiwen.
Efk-d imqimen ilelliyen udmawanen irmeskanen i ten-id-yettqabalen.
Efk-d i yal udem i ulac deg uris imedyaten sur-k : udem, amqim, amyag
d umatar udmawan.
119
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil .
. . . . . . . .
. . . . . .. .
120
Tajerrumt
Amatar udmawan
Ad issine imataren udmawanen : taseftit n una.
azzel ttazzal ur ttazzal ara
azzlem/t ttazzalem/t ur ttazzalem/t ara
azzlemt ttazzalemt ur ttazzalemt ara
Ad cfu.
Imataren udmawanen n una ttwasexdamen i una, ttilin deg wudem wis
sin kan.
121
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tixessarin deg yiberdan
Yiwen n wass Yuba d baba-s qan-d seg ssuq tteddun s axxam, deg ubrid-
nsen ttqessiren, ttasan, ur utamen ara armi i asen-d-yekcem yiwen n ubruc er
ubrid, cwi kan ur d-uen ara s tazzla, baba-s n Yuba d win yettezziben. Yere
ubabat ad iwexxer fell-as takeust-is, maca ur yeri ara ma yella isawe. Yuba
ieyye, yeqmec allen-is akken ur yettwali ara ayen ara yerun, xelen akk,
ffen-ten idamen. Mi i tebes tkeust-nni ubben-d imir imir er uqjun-nni,
ufan-t yejre deg uar maca ur yemmut ara, yenna-yas baba-s i Yuba, ad
nemed Rebbi imi iddic-is s ufella kan, kker ad t-nawi er usujjay a mmi.
122
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg tseddart-a tis snat i d-yettwafkan ukessar-a s tala n yiwellihen :
Imyagen. Efk-d imataren udmawanen-nsen ak d taggayt-nsen.
Ini-d anwa n wudem deg i yefti yal yiwen.
Efk-d imqimen ilelliyen udmawanen irmeskanen i ten-id-yettqabalen.
Sneqsem tixessarin deg yiberdan, ur tteddayen ara tilisa, xedmem
timliliyin, seqredcem tamsalt-a, gezmem-tt di ay, xedmem tilisa.bes, ader
ay amdan d ke, d kem, i d ssebba tameqqrant, berka ur tent-tta deg uqerruy-ik,
seggem akeus-ik, err di erf aqdim, reqqe iberdan.Ke ay amsebrid ddu deg
ubrid-ik, kunemti a tilawin ur ezznemt.
Ad wali,ad aru.
.b . . . . . . .
.B . . . . . . .
ibidi n baba . . . . . .
.b . . . . . . .
. B. . . . . . .
124
Tajerrumt
Tala n umyag
Ad issine tala taerfit n umyag: amyag aerfi.
idir, zwir, ggri, ldi, ndel, rwel, zde, zwi, awe, awi, zder, zdem, qqes, ffer...
idir, zwir, ggri, ldi, ndel, rwel, zde, zwi, awe, awi, zder, zdem, qqes,
ffer : awalen-a d imyagen ierfiyen, ulac kra n umatar udmawan i yernan
er-sen.
Ad cfu.
Amyag aerfi deg tmazit yegda amyag deg una, udem wis sin asuf, i
wumi nekkes tuna. Md. idir, zwir, ggri.
125
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Aman d uurar
Lezzayer akken ad tekkes tidras n waman n tissit d wid n tkerza, tebna deqs
n wuggugen, da texdem lluzinat n usizdeg n waman n yilel, iseggasen-a
ineggura. Am wakken tettwellih imezda-is akken ur tteyyien ara
aman.Lezzayer tesaazal n 84 n wuggugen i yettawin 8,9 imelyaren n m3 n
waman deg useggas 2014. Aas n tesar n usizdeg n waman i yettwaxedmen di
Bgayet, di Terdayt, di Tsemsilt, di in Timucent... Aman-a ttwasexdamen i
tkerza, azal 25000 n yiktaren i sewwayen yes-sen deg useggas 2013.
126
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen ierfiyen.
Imyagen isuddimen, ini-d anta i d ticret tasuddimt.
127
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil d.
.d . . . . . . .
.D . . . . . . .
amdan n udfel . . . . .
.d . . . . . . .
. D . . . . . . .
128
Tajerrumt
Amyag asuddim
Ad issine tala n uswa, n umya d uttwa.
Ad yafeg ugi. Ad isifeg agi.
Ad yidir uqcic. Ad isider aqcic.
Ad yeffe uqar. Ad isuffe aqar.
Ad ye mmi-s. Ad ise mmi-s.
Ad yeddem amur-is. Ad yettwaddem wamur-is.
Ad ielleq aselaq. Ad yettwaleq uselaq.
Ad d-yekkes taktunya. Ad d-tettwakkes tektunya.
Ad yefes imi-ya. Ad yettwafes yimi-ya.
fe-t, yeef-iyi. = Nemyeaf. Bi-tt, teba-yi. = Nemyeba.
emmle-tt, temmel-iyi. = Nememmal. awne-t, iawen-iyi. = Nemawan.
Ad isifeg, ad isider, ad isuffe, ad ise : d imyagen iswaen yeftin. S
umata, aswa, yettekk-d seg umyag aerfi i wumi nerna s di tazwara.
Ad yettwaddem, ad yettwaleq, ad tettwakkes, ad yettwafes : d imyagen
ittwaen yeftin. S umata, attwa, d amyag aerfi i wumi yerna ttwa .
Nemyeaf, nemyeba, nememmal, nemawan : d imyagen imyaen
yeftin. S umata, amya, d amyag aerfi i wumi yerna my ne m .
Ad cfu.
s + amyag aswa.
Md. afeg sifeg, idir sider, ffe suffe, e se.
ttwa + amyag attwa. Md. ddem ttwaddem,
elleq ttwaelleq, kkes ttwakkes, fes ttwafes.
my/m + amyag amwa. Md. ef myeef,
bu myebu, emmel memmel, iwen miwen.
129
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Azal n useklu
Tigi tesa azal meqqren deg twennat anda i nettidir, am wakken tesa
azal deg tudert tinmettit d tdamsa. Ur ilaq ara ad nsendef tiegwa n umaal imi d
nutenti i d ul n tudert.Ttakkent-d luksijen s wayes yettneffis umdan d uersiw.
Nettekkes-d asar s wayes nsewway da nsemuy deg tegrest. Asar-is, nteg
yes-s tiwwura, isfuyla, tixzanin, tigida, tisimin... Lkae ef i nettaru yekka-d
seg usar. Isekla ttaafen akal akken ur t-yekkat ara usyax. Isekla, ttakken-d
iemmayen i ittett umdan d uersiw.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen ierfiyen.
Efk-d tala taswat i yal win i tt-yesan.
Efk-d tala tamyat i yal win i tt-yesan.
Efk-d tala tattwat i yal win i tt-yesan.
131
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil g.
Ad wali,ad aru.
.g . . . . . . .
.G . . . . . . .
Gguman. . . Tugar. . .
.g . . . . . . .
. G . . . . . . .
132
Tajerrumt
Amyag asuddim
Ad issine imataren udmawanen n uswa.
sarde ur sarde ara ad sirde awer sirde
nsared ur nsared ara ad nsired awer nsired
tsarde ur tsarde ara ad tsirde awer tsirde
tsardem ur tsardem ara ad tsirdem awer tsirdem
tsardemt ur tsardemt ara ad tsirdemt awer tsirdemt
isared ur isared ara ad isired awer isired
tsared ur tsared ara ad tsired awer tsired
sarden ur sarden ara ad sirden awer sirden
sardent ur sardent ara ad sirdent awer sirdent
siride ad siride ur siride suzre
nsirid ad nsirid ur nsirid nsuzer n
tsiride ad tsiride ur tsiride tsuzre t
tsiridem ad tsiridem ur tsiridem tsuzrem tm
tsiridemt ad tsiridemt ur tsiridemt tsuzremt tmt
isirid ad isirid ur isirid isuzer y
tsirid ad tsirid ur tsirid tsuzer t
siriden ad siriden ur siriden suzren n
sirident ad sirident ur sirident suzrent nt
Ad cfu.
Aswa isexdam taseftit tamagnut ama i umyag n tigawt ne i win n tara.
Ad semmde tafelwit-a, ad re.
133
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Nnayer
Nnayer d tamera n umenzu n yennayer i yellan d ixef n useggas amaynut
er Yimazien. Yettas-d deg wass n 12-01 n yal aseggas n Yirumiyen. Asfugel n
umenzu n yennayer yemgarad seg temnat er taye di Tmaza.
Di Tala Yemsan, Tlemsan, amenzu n useggas sawalen-as Ayrad acku
skarayen tifaskiwin anda slusun i kra n yiwen asum yettcabin er wudem n
yizem, yes-s sexlaen arrac ur netta ara awal, wid ur nerkid. Tafaska-ya
tettaaf sa n wussan, ttilin icennayen, imedyazen d waas n yinebgiwen.
Di temnat n Wawras, sfugulen Yicawiyen amenzu n yennayer s tensayin-
nsen. Tulawin sizdigent ixxamen, ttbeddilent iniyen, ttnawalent-d irecmen.
Di tmurt n Leqbayel, ttemyigiren-d akk at uxxam er yimensi n yennayer,
ad en seksu s uyazi. Mi i d-ires yimensi, srusuyent-d tlawin tijelin i wid i
yellan d wid ur nelli, yal anabay s tejelt-is. Zik, yal amenzu n yennayer,
ttbeggient tulawin ixxamen, ttbeddilent iniyen i ukanun, ttcebbient ierban s
wuzzu akken ad as-sirment tirza yelhan i useggas amaynut, ad sguent
dewessu. Imeyanen dukulen er unersam ad d-gezmen acebbub-nsen.
Amenzu n yennayer d ansay anda tettemlil tasa d way turew, d ansay i
isemyagren merra Imezda n Tefriqt Ugafa. Amace, Amabi, Acawi,
Aqbayli... deg yiwen n wass ad sfuglen tissin n useggas amaynut.
Yal aref yesa ass s wayes i ibeddu useggas amaynut i yesfugul, aya yurez
er terma d yidles n yal yiwen. Imasiiyen bdan asien n yiseggasen asmi i d-
ilul Sidna isa, yewwe er 2015. Iraben, bdan asien asmi i isakel Umazan
Muemmed seg Lmekka er Lmadina, yewwe er 1436. Imazien, rran asien
n yiseggasen er wasmi i yeef ugellid amazi Cacnaq Maser anda yewwe
armi d asif n Nil, yesbedd tagelda tamazit tamezwarut, 950 uqbel talalit n Sidna
isan, asien yewwe er 2965.
Ameskar, seg tekti Agraw n yirisen i d-sumren iselmaden di Bbayet, 1998.
134
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen iswaen.
Sefti yiwen seg-sen deg wurmir.
Sefti waye deg una.
Sefti amyag n tara aswa deg yimizri, Amek i tettwali taseftit-is, kif
kif-itt d tin umyag n tigawt, ne ala ?
135
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil k.
Ad wali,ad aru.
.k . . . . . . .
.K . . . . . . .
Yekrez wakal. . . . . .
.k . . . . . . .
. K . . . . . . .
tiur...
im... taur...t tar......bt n lm......dari aksum
........... t.......r..... t...r........... n lm.....dari .......s.......
136
Tajerrumt
Amyag asuddim
Ad issine imataren udmawanen n uttwa.
ttwakkse ur ttwakkse ara ad ttwakkse awer ttwakkse
nettwakkes ur nettwakkes ara ad nettwakkes awer nettwakkes
tettwakkse ur tettwakkse ara ad tettwakkse awer tettwakkse
tettwakksem ur tettwakksem ara ad tettwakksem awer tettwakksem
tettwakksemt ur tettwakksemt ara ad tettwakksemt awer tettwakksemt
ittwakkes ur ittwakkes ara ad ittwakkes awer ittwakkes
tettwakkes ur tettwakkes ara ad tettwakkes awer tettwakkes
ttwakksen ur ttwakksen ara ad ttwakksen awer ttwakksen
ttwakksent ur ttwakksent ara ad ttwakksent awer ttwakksent
ttwakkase ad ttwakkase ur ttwakkase
nettwakkas ad nettwakkas ur nettwakkas n
tettwakkase ad tettwakkase ur tettwakkase t
tettwakkasem ad tettwakkasem ur tettwakkasem tm
tettwakkasemt ad tettwakkasemt ur tettwakkasemt tmt
ittwakkas ad ittwakkas ur ittwakkas y
tettwakkas ad tettwakkas ur tettwakkas t
ttwakkasen ad ttwakkasen ur ttwakkasen n
ttwakkasent ad ttwakkasent ur ttwakkasent nt
Ad cfu.
Attwa isexdam taseftit tamagnut ama i umyag n tigawt ne i win n tara.
Amyag aerfi n tara ur yesi ara attwa.
Ad semmde tafelwit-a, ad re.
137
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Timecret
Ameskar
138
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen ierfiyen, efk-d ittwaen-nsen ma llan.
Sefti yiwen seg-sen deg wurmir.
Nezmer ad nsefti attwa deg una, ne ala ? Acuer ?
Nezmer ad nexdem attwa i umyag n tara aerfi, ne ala ? Acuer ?
D acu-ten yimyagen-a, efk-d ticra-nsen : ibrik, sibrek, ttwasibrek.
139
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil r.
Ad wali,ad aru.
.r . . . . . . .
.R . . . . . . .
D agrud. . . D ageffur. . .
.r . . . . . . .
. R . . . . . . .
takurj.....t
......gaz takurj.....t ad.....r .....rud
................. t.................... ................ ................
140
Tajerrumt
Amyag asuddim
Ad issine imataren udmawanen n umya.
myeffare ur myeffareara ad myeffare awer myeffare
nemyeffar ur nemyeffar ara ad nemyeffar awer nemyeffar
temyeffare ur temyeffareara ad temyeffare awer temyeffare
temyeffarem ur temyeffarem ara ad temyeffarem awer temyeffarem
temyeffaremt ur temyeffaremtara ad temyeffaremt awer temyeffaremt
yemyeffar ur yemyeffar ara ad yemyeffar awer yemyeffar
temyeffar ur temyeffar ara ad temyeffar awer temyeffar
myeffaren ur myeffaren ara ad myeffaren awer myeffaren
myeffarent ur myeffarentara ad myeffarent awer myeffarent
ttemyeffare ad ttemyeffare
nettemyeffar ad nettemyeffar n
tettemyeffare ad tettemyeffare t
tettemyeffarem ad tettemyeffarem tm
tettemyeffaremt ad tettemyeffaremt tmt
yettemyeffar ad yettemyeffar y
tettemyeffar ad tettemyeffar t
ttemyeffaren ad ttemyeffaren n
ttemyeffarent ad ttemyeffarent nt
Ad cfu.
Amya isexdam taseftit tamagnut ama i umyag n tigawt ne i win n tara.
Amya s umata izuur tazela d, yid. Md. Msefhame yid-s.
Amyag aerfi n tara ur yesi ara amya.
Ad semmde tafelwit-a, ad re.
myerfade ........................................ ........................................
........................................ ........................................ ad nettemyerfad
........................................ ........................................ ........................................
........................................ ........................................ ........................................
........................................ ........................................ ........................................
........................................ ........................................ ........................................
........................................ ........................................ ........................................
........................................ ttemyerfaden ........................................
........................................ ........................................ ........................................
141
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Asali n usenaq
143
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen ierfiyen, efk-d imyaen-nsen ma llan.
Sefti yiwen n umya deg wurmir.
Sefti waye deg una.
Nezmer ad nexdem amya i umyag n tara aerfi, ne ala ? Acuer ?
D acu-ten yimyagen-a, efk-d ticra-nsen : ibrik, sibrek, msibrek.
144
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
145
Tajerrumt
Amyag
Ad issine tala n umyag yeftin = afeggag + amatar udmawan
uri,nura, turi,turam,turamt,yura, tura, uran,urant
mellule,mellule, mellul, mellulet, mellulit
azzel, azzlem/t,azzlemt ttazzal, ttazzalem/t, ttazzalemt
siride,nsirid, tsiride,tsiridem,tsiridemt,isirid, tsirid, siriden,sirident
ttwakkse,nettwakkes, tettwakkse,tettwakksem,tettwakksemt,ittwakkes,
tettwakkes, ttwakksen,ttwakksent
ttemyeffare,nettemyeffar,tettemyeffare,tettemyeffarem,tettemyeffarem
t,yettemyeffar,tettemyeffar, ttemyeffaren,ttemyeffarent
Yal amyag yeftin yesa afeggag d umatar udmawanen. Amuren yuran s
uberkan d ifeggagen, amuren yuran s uzeggaazuran d imataren
udmawanen.
Ad cfu.
Amyag yeftin yesa afeggag ak d umatar udmawan.
Md. uri=uri (afeggag) +(amatar udmawan).
nsared =sared (afeggag) +n(amatar udmawan).
tettwakkasem=ttwakkas (afeggag) +tm(amatar udmawan).
myeffarent=myeffar (afeggag) +nt(amatar udmawan).
mellulit=mellul (afeggag) +it(amatar udmawan).
Tamawt : fiel tira n e di tazwara d taggara n ufeggag. Ma yesa
yiwet n tsawalt, ad naru e di tazwara kan.
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tagrawla n Lezzayer
147
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
azmal (azmal/uzmal,
izmalen/yizmalen, seg umyag zmel) : tigawt n uzmal n kra n warra, n
ukata...
amtawa (amtawa/umtawa, imtawaten/yimtawaten) : amsefhem
tasefrent (tasefrent/tsefrent, tisefran/tsefran) : adar ef usextir
aseqqim (aseqqim/useqqim, iseqqimen/yiseqqimen). Md. aseqqim n
umam, d agraw i d-yeqqimen i kra n temsalt, ne n temsal.
aseqqam (aseqqam/useqqam, iseqqamen/yiseqqamen;
taseqqamt/tseqqamt, tiseqqamin/tseqqamin). D amdan yekkin deg
useqqim, aeggal.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
148
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil s.
Ad wali,ad aru.
.s . . . . . . .
.S . . . . . . .
Asaru-ya ines. . . . . .
.s. . . . . . .
. S. . . . . . .
149
Tajerrumt
Amyag
Ad issine azal n yimizri.
Ielli, yusa-d.
Ass-a, yusa-d.
Azekka, ad yili yusa-d.
Si mraw n yiseggagen mi i d-nusa er temdint.
Ierref merra idrimen-is.
Ad cfu.
Imizri yeqqar-d ayen i yemmden, ibanen yeni d alkin.
Yezmer yemmed deg wayen i ieddan. Md. Ielli yusa-d.
Yezmer yemmed tura. Md. Ass-a, yusa-d.
Yezmer ad yemmed uqbel akud i d-itteddun. Md. Azekka, ad yili yusa-d.
Ad issine kra n yifeggagen n yimizri.
i,nea,
Ad d-seftitei,team,teamt,yea,
kra n yimyagen deg yimizri.tea, an,ant
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
150
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tizzayrit
Llan sin d imdukal, am yiudan n ufus, anda i ruen akken i dakalen, win i
yesan kra am ticki n waye. Yiwet n tikkelt ruen ad seddin amaris-nsen ef
yiri n yilel. Yiwen seg-sen d anegmar n yiselman, yettawi-d iselman ma d
waye isewway-iten-d, zdin, tetten akken, aqessar, anecra, ussan tteddayen.
Armi d yiwen n wass, anegmar-nni iru, yesa ccel, terra-t tmara ef wakka i
ieel kra.Asmi i d-yeqqel yufa-d amdakel-is yerfa, ur as-id-yenni ula d ansuf
yes-k.
Ameskar
151
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen yeftin deg yimizri.
Efk-d azal, anamek i d-yewwi yal yiwen.
Sefti yiwen n umyag aerfi deg wudmawen merra deg yimizri.
Sefti yiwen n umyag aswa deg wudmawen merradeg yimizri.
Sefti yiwen n umyag amya deg wudmawen merradeg yimizri.
Sefti yiwen n umyag attwa deg wudmawen merradeg yimizri.
152
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil .
Ad wali,ad aru.
.. . . . . . .
. . . . . . . .
153
Tajerrumt
Amyag
Ad issine azal n yimizri ibaw.
Ilindi, ur d-yual ara.
Tura, ur d-yual ara.
Qabel, ad yili ur d-yual ara.
Ur si ara snat tmerwin n yiseggagen mi i yunagen er elyan.
Ur yewwi ara amur-is.
Ad cfu.
Imizri ibaw, am yimizri ilaw, yeqqar-d ayen i yemmden, i yellan d alkin.
Yezmer yemmed deg wayen i ieddan. Md. Ilindi, ur d-yual ara.
Yezmer yemmed tura. Md. Tura, ur d-yual ara.
Yezmer ad yemmed uqbel akud i d-itteddun. Md. Qabel, ad yili ur d-yual ara.
Ad issine kra n yifeggagen n yimizri.
afeggag afeggag n afeggag afeggag n afeggag afeggag n
n yimizri yimizri ibaw n yimizri yimizri ibaw n yimizri yimizri ibaw
uri/ura uri myeddam myeddam suli suli
uzi/uza uzi mwat mwat sexdem sexdem
ugi ugi myura myura sgall sgall
uli uli mawan mawan sendem sendem
xdem xdim msefqa msefqa serwel serwel
gull gull ttwaddem ttwaddem sefqe sefqe
ndem ndim ttwakkes ttwakkes sared sared
rwel rwil ttwabes ttwabes saged saged
fqe fqi ttwafes ttwafes safeg safeg
urad urad ttwa ttwa sazdeg sazdeg
ugad ugad ttwaxdem ttwaxdem sureg sureg
ufeg ufig ttwasle ttwasle semyager semyager
zeddig zeddig ttwamel ttwamel semlal semlal
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
154
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tafrant d azref da d aan
Aref azzayri yual ur yesi ara taflest d tsertit tazzayrit, ur yettamen ara
isertayen, yettwali dakken ikabaren yal yiwen ixeddem i yiman-is, yal win ara d-
yasen iswi-s mai akken ad yexdem tamurt-is dacu akken ad year liban-is d
liban n wid i as-yettilin. ef wanect-a drus i yettuen er tefrant.
155
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen yeftin deg yimizri ilaw.
Efk-d imizri ibaw-nsen.
Imyagen yeftin deg yimizri ibaw.
Efk-d imizri ilaw-nsen.
Efk-d azal, anamek i d-yewwi yal amyag.
Sefti yiwen n umyag aerfi deg wudmawen merra deg yimizri ibaw.
Sefti yiwen n umyag aswa deg wudmawen merradeg yimizri ibaw.
Sefti yiwen n umyag amya deg wudmawen merradeg yimizri ibaw.
Sefti yiwen n umyag attwa deg wudmawen merradeg yimizri ibaw.
D acu i d tamgerda i yellan gar yimizri ilaw d yimizri ibaw.
156
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil t.
Ad wali,ad aru.
.t . . . . . . .
.T . . . . . . .
.t. . . . . . .
. T. . . . . . .
ii... kamumb...r
......bult n yiij ......meut tabewwa... n kamumb...r
......................... ................. ..................................
157
Tajerrumt
Amyag
Ad issine azal n ad + urmir.
Ad yili seddis n yiseggasen i yesa mi i yebda addal.
Ad isefti cci-s deg tmurt n Lezzayer.
Tura, ad d-teeg tafunast.
Azekka, adyekkerzik, add-yeqle lbaaa.
Ad cfu.
Ad + urmir, yeqqar-d ayen ur nemmid ara, ur nban arayeni d aralkin.
Ad + urmir, yezmer ad yili d aralkin deg wayen i ieddan.
MdAd yiliseddis n yiseggasen i yesa mi i yebda addal.
Yezmer d ayen ur nemmid ara deg umha. Md. Tura, ad d-teeg tafunast.
Yezmer d ayen ur nemmid ara ara yerun deg yimal.
Md. Azekka, adyekkerzik, add-yeqle lbaaa.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
158
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
159
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen yeftin deg ad + urmir.
Efk-d azal, anamek i d-yewwi yal yiwen.
Sefti yiwen n umyag aerfi deg wudmawen merra.
Sefti yiwen n umyag aswa deg wudmawen merra.
Sefti yiwen n umyag amya deg wudmawen merra.
Sefti yiwen n umyag attwa deg wudmawen merra.
160
Tirawalt
Ad wali, ad d-ini : Asekkil .
Ad wali,ad aru.
. . . . . . . .
. . . . . . . .
161
Tajerrumt
Amyag
Ad issine azal n wurmir d awer + urmir.
Iedda er tfelwit, yaru isem-is.
Yeli, yaru ef udfel s yidamen-is tilelli, tugdut.
Ar azekka, tgemt ayen tebamt.
Ad cfu.
Urmir d anegmu. Md. Iedda er tfelwit, yaru isem-is.
Awer + urmir, yeqqar-d asirem.
Md.Ad yiliseddis n yiseggagen i yesa mi i yebda addal.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
162
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Askan ef tayri n uwanek
163
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg uris :
Imyagen.
Efk-d snat n tefyar anda ara tesxedme urmir.
Efk-d azal, anamek i d-yewwi wurmir.
Efk-d snat n tefyar anda ara tesxedme awer + urmir.
Efk-d azal, anamek i d-yewwi awer + urmir.
Sefti yiwen n umyag aerfi deg wudmawen merra deg awer + urmir.
Sefti yiwen n umyag aswa deg wudmawen merra deg awer + urmir.
Sefti yiwen n umyag amya deg wudmawen merra deg awer + urmir.
Sefti yiwen n umyag attwa deg wudmawen merra deg awer + urmir.
164
Tirawalt
A . a . . .
B . b . C . c .
. . D . d .
. . E . e .
F . f . G . g .
H . h . . .
I . i . J . j .
. . K . k .
L . l . M . m .
N . n . . .
Q . q . R . r .
. . S . s .
165
. . T . t .
. . U . u .
W . w . X . x .
Y . y . Z . z .
. . . .
Ad cfu.
Yal imesli ttarun-t s yiwen n usekkil.
Ad d-fke isekkilen yesan yiwen n yimesli, d umedya i yal yiwen.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Ad d-fke isekkilen i izemren ad sun ugar n yiwen n yimesli, d yimedyaten
i yal yiwen.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
166
Tajerrumt
Amyag
Ad issine azal n wurmir ussid d wurmir ussid ibaw.
Mi i meiye tturare tuqqna tuffra, taknact, ilqafen, lbiyat.
Mi i d-meqqre kra, lemmde aummu, ttazzale, ttneggize...
Tura nek d anaddal, yal ass, xeddme aas n waddal, tufat tameddit.
Sya d asawen, sarame ad ttikki di tarbat taelnawt.
Yal tikkeltiar timliliyin n terbat taelnawt.
Seg wasmi i d-yekker yettdawi, ar ass-a ur d-ufin ara aan-is.
Zik ur yettaa ara igran-is mebla afras.
Tura yehlek, ur d-itteffeara deg uxxam.
Ad cfu.
.................................................................................................................................
Ad d-sefti kra n yimyagen deg wurmir ussid.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
167
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Lezzayer
A Lezzayer-iw a Lezzayer-inu
A tamezdat n walla-inu
A tamurt-iw, Ay alan-iw
A takufit n tudert-iw
A tin i yeddan dusirem-iw
A tierert n tugdut-iw
A yitri i ifan ul-iw
A tabaurt-iw a tazizt-iw
Ay akal n tlelli-w
Ay ul n lezz-iw d zuxx-iw
Ay abalu n tumert-iw
Ay asirem n tneflit-iw
A Lezzayer-iw a Lezzayer-inu
A tamezgit gar wallen-inu
Deg-m ay d-lule
Deg yirebbi-m ay d-kkre
Deg lqaa-m ay ddi
Deg lella-m ay i
Deg tala-m ay swi
Deg tegnewt-im ay nefse
Deg uerbaz-im ay lemde
Deg sbier-im ay duwa
Deg-m ay d-gmi
Deg-m ay ttru
Deg-m ay si
Deg-m ara mele
168
A Lezzayer-iw a Lezzayer-inu
A tili n targit-inu
Acal i iuen d asfel ef tmunent-inem
Acal i iheren ef thuski-inem
Acal i isewham ugama-inem
Acal i ibeqqu umdan tugna-inem
Acal i a-tefki deg lenana-inem
Acal i a-d-tefki deg cci-inem
Acal i yelha wakal-inem
Acal i yenin uref-inem
Acal i yettmennin tamezdut-inem
A Lezzayer-iw a Lezzayer-inu
A tin yewwin ul-inu
Ameskar
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
169
Ad slamu iman-iw.
Ales-d i ufyir-a, sexdem urmir ussid, udem wis kra asget amalay, nutni :
170
Tirawalt
171
Ad d-fke isekkilen yesan yiwen n yimesli, d umedya i yal yiwen.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Ad d-fke isekkilen i izemren ad sun ugar n yiwen n yimesli, d yimedyaten
i yal yiwen.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
172
Tajerrumt
Amyag
Ad issine azal n ad + urmir ussid, la + urmir ussid.
Tameut latfettel seksu.
Yelli-s latsewway arum.
Mmi-s layettaru izen i gma-s ameqqran i yellan di Kanada.
Argaz-is layealay tiliri.
Inebgi la d-isqerbub ef tewwurt.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
173
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Taggra yezdin
174
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
175
Tirawalt
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
176
Tajerrumt
Amyag
Ad issine azal n una aerfi.
Ffe-iyi sya, berka-k asfelqem.
Ur sizif iles-ik.
Lhu s uxeddim-ik.
Susem, xdem lecal-ik.
ader i d-teqqare.
Qqen ti-ik. ef ifasen-ik.
Ur ggar iman-ik deg wayen ur k-neni.
uem er tanut i d-iqerben, aem-a-d ayen s wacu ara nekkes la.
ewwsemt anda tebamt, dacu uqbel tisemmsin, ilimt-d deg uxxam.
Ad cfu.
Ad sefti imyagen-a deg una aerfi : afeg, awi, seli, u, ttu, sexdem.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
177
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Azref n win i yesan tamulli er-k
178
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Meslay-d ef ubrid ara yawi urim akken ad yili d amdan i yuklalen tiermi.
179
Tirawalt
Ad re, ad gzu da ad aru inzan-a s tira yezan.
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
Win i iedren, taa-is turew-d sin, win i iaben, taatt-is turew-d yiwen yerna
yemmut.
. . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
180
Tajerrumt
Amyag
Ad issine azal n una ussid d una ibaw.
Xeddem deg temi-k, ad tafe iman-is di temer-ik.
Urqqarem uk imi s ufus-nwen i tt-id-tewwim !
Ur yi-ttlumu imi d ke i tt-id-ifernen !
Ur tt-ttarraaraef uselmad-ik, ke ur d-tettase ara.
Jemme kra seg tedrimt i d-tkesbe, ad tt-tafe azekka.
Ursizifaraafus-ik, ttaddam amur-ik, ttaa amur n wiya.
Ursmiiemt, ili-kent d sut tebest !
Ad cfu.
Ad sefti imyagen-a deg una ussid : afeg, awi, seli, u, ttu, sendeh.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
181
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Taelnari n tidet
182
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
183
Tirawalt
Ad issine adeg n yilem deg umyag yeftin.
Amyag xdem : xedme, xedmen, xedment, txedme, txedmem,
txedmemt, texdem, yexdem, nexdem....
x e d m e x e d m en x e d m ent
2 1 e 2 1 e 1 e 2 1 en 1 e 2 1 ent
t x e d m e t x e d m em t x e d m emt
2 1 e 2 1 e 2 1 e 2 1 em 2 1 e 2 1 emt
t e x d e m y e x d e m n e x d e m
1 e 2 1 e 1 e 2 1 e 1 e 2 1 e
Amyag xeddem : xeddme, txeddme, txeddmem, txeddmemt,
xeddmen, xeddment.txeddem, ixeddem, nxeddem. ...
x e dd m e x e dd m en x e dd m ent
2 1 e 2 1 e 1 e 2 1 en 1 e 2 1 ent
t x e dd m e t x e dd m em t x e dd m emt
2 1 e 2 1 e 2 1 e 2 1 em 2 1 e 2 1 emt
t x e d d e m i x e d d e m n x e d d e m
1 1 e 2 1 e 2 1 e 2 1 e 2 1 e 2 1 e
Ad cfu.
184
Tajerrumt
Amyag
Ad issine amaun deg yimizri d yimizri ibaw.
Ayen i urga ielli.
D aawali iyewan, d amerkanti iiluen.
D aawali iyelsan, d amerkanti iyeran.
D aawali iiedqen, d amerkanti iisutren.
D aawali iiebbren, d amerkanti iixedmen.
D aawali iisulin ixxamen, d amerkanti iiddurin aqiun.
Mi i d-uki.
D aawali uryewinara, d amerkanti uriluenara.
D aawali uryelsinara, d amerkantiuryerinara.
D aawali uryesinara ara ieddeq, d amerkantiurisutrenara.
D aawali uriebbirenara, d amerkanti uryexdimenara.
D aawali urisulinara ixxamen, d amerkanti uryeddurinara aqiun.
Ad cfu.
Amaun deg yimizri, yettili s umyag yeftin deg yimizri, udem wis kra
asuf amalay + n. Md. yewa yewan, yezzi yezzin, yezza yezzan.
Ittekk-d umassa i uqbel-is.
Amaun deg yimizri ibaw, yettili s umyag yeftin deg yimizri ibaw, udem
wis kra asuf amalay + n. Md. ur yewi ara ur yewin ara, ur yezzi ara
ur yezzin ara, ur yezza ara ur yezzan ara.
Am wakken, amaun deg yimizri ibaw, yettili da s tala anda n
yettual deg wadeg n y . Md. ur yewi ara ur newi ara, ur yezzi ara
ur nezzi ara, ur yezza ara ur nezza ara.
Ad d-fke tifyar anda ara smerse amaun deg yizri d yizri ibaw.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
185
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Asauf nnig medden merra
186
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
1. D acu-t Idet ?
2. Anda i ixeddem ?
3. ef wacu i igull Idet ?
4. Amek i iferru timsal ?
5. D acu i yexdem umdan-nni i yesan tadrimt mi i ibedd er tedemt ?
6. Amek i yefra Idet tamsalt-a ?
7. D acu i yexdem umdan-nni mi i d-yeffe uzaraf ?
8. D acu i d analkam n temsalt-a ef Idet ?
Ad slamu iman-iw.
Semmed tifyar-a s umaun deg yimizri ne deg yimizri ibaw :
Tgullem d yiman-nwen. D kunwii.................. d yiman-nwen.
Yexdem azref d usauf. D netta i .................... azref d
usauf.
awnent ameafu. D nutentii ........................ ameafu.
Seknen-d tauda-nsen. D nutniur ..................... tauda-nsen.
Yexdem axeddim-is. D nettai ........................axeddim-is.
Ur tesi ara tadrimt. D nettati............................. tadrimt.
Nettgalla ef Idet. D neknii ............................. ef Idet.
Teef axeddim-a. D nettati ........................ axeddim-a.
Ur isexdem ara imdanen. D netta ur .................... imdanen
ara.
Ur frant ara temsal. D timsalur ........................................
Ur mine ara tawacult-iw. D nekur ........................ tawacult-is.
Ur d-yeffi ara uzaraf. D azarafur ........................................
Efk-d amek i d-yettili usile n umaun deg yimizri d yimizri ibaw.
187
Meslay-d ef tedemt d trademt.
Tirawalt
Ad issine adeg n yilem deg wawal.
izem, ilef, ibekki, imensi, almaten, ieqqayen, ixxamen, imawen, ef, er,
anect, kker, serwel, ttwarfed ...
e, ens, ers, els, es, er, eg, err, efk, er ...
izem, ilef, ibekki, imensi, almaten, ieqqayen, ixxamen, imawen, ef, er,
anect, kker, serwel, ttwarfed : deg wawalen-a, ilem yettarra snat n tergalin
ad d-ttwasusrunt ef tikkelt. Md. i/zem, i/lef, i/bek/ki, al/ma/ten, ser/wel.
e, ens, ers, els, es, er, eg, err, efk, er : deg yimyagen-a, nura ilem di
tazwara acku yiwet n tsawalt kan ay san.
Ad cfu.
Ur ttaru ara ilem er taggara n wawal.
Ad aru ilem di tazwara anagar deg umyag bu yiwet n tsawalt. Md. e,
ens, ers, els, es, er, eg, err, efk, er.
Ilem yettarra snat n tergalin ad ttwasusrunt ef tikkelt. Md. izem, ilef, er,
ef, anect, xeddem, ewwez, ffer, kkes.
Ad fke awalen i yesan ilem.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Ad kemmle i tseftit n yal amyag : srewle ..., emmle ..., gezzu ..., tteffe
...
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
188
Tajerrumt
Amyag
Ad issine amaun deg wurmir d wurmir ibaw.
Anwa ara d-yefken adrim ? Mai d nek.
Anwa ara d-yequn ? Mai d nek.
Anwa ara tt-id-isirden ? Mai d nek.
Anwa ara tt-id-igezmen ? Mai d nek.
Anwa ara d-iiwnen ? Mai d nek.
Anwa ara tt-id-isewwen ? Mai d nek.
Anwa ara d-isefen tagida ? Mai d nek.
Anwa ara tt-id-isersen ? Mai d nek.
Anwa ara tt-yeen ? D nek, nek, nek ...
Anwa ur d-yettakken ara adrim ? D nek.
Anwa ur d-iqeun ara ? D nek.
Anwa ur tt-id-isiridenara ? D nek.
Anwa ur tt-id-igezzmenara ? D nek.
Anwa ur d-ittiwinenara ? D nek.
Anwa ur tt-id-isewwayenara ? D nek.
Anwa ur d-iseffenara tagida ? D nek.
Anwa ur tt-id-isrusuyen ara ? D nek.
Anwa ur tt-ttetten ara ? Mai d nek.Mai d nek ...
Ad cfu.
Amaun deg wurmir, yettili s umyag yeftin deg wurmir, udem wis kra
asuf amalay + n. Md. ad yefk ara yefken, ad yequ ara yequn, ad
isired ara isirden.Ittekk-d umassa ara uqbel-is.
Amaun deg wurmir ibaw, yettili s umyag yeftin deg wurmir ussid ibaw,
udem wis kra asuf amalay + n. Md. ur yettakk ara uryettakken ara, ur
iqeu ara uriqeun ara, ur isirid ara ur isiriden ara.
Am wakken, amaun deg wurmir ibaw, yettili da s tala anda n
yettual deg wadeg n y . Md. ur yettakk ara urnettakk ara, ur iqeu
ara urnqeu ara, ur isirid ara ur nsirid ara.
Ad d-fke tifyar anda ara smerse amaun deg wurmir d wurmir ibaw.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
189
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Aseddi n lesker d aan
190
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
191
Tirawalt
Ad issine tussda deg wawal.
tettaru, nettazzal, iedda, iella, twehha, asemmam, asemma, amessas. ...
ibeu, nkerru, izellu, iellu, tberru, akebbu, azemmur, abellu, aebbu. ...
yettdebbir, tetteyyi, ielli, izeggi, merri, izeggir, ielli, zgelli, asemmi. ...
yeqqes, idemmer, ineqqeb, teqqel, igellel, axemmem, aseggem, asettef. ...
yeddez/ teddzem, ikellex/tkellxem, teffe/ teffemt, yebbe/tebbem,
yessen/ amussnaw, yeffe/ tuffa., yeddem/ tuddma, yekkes/ tukksa ...
Isekkilen i yuran s uzegga ssden merra acku usan-d :
Gar e d a. Md. tettaru, nettazzal, iedda, iella, twehha, asemmam,
asemma, amessas, afessas.
Gar e d u. Md. ibeu, nkerru, izellu, iellu, tberru, akebbu,
azemmur, abellu, aebbu, aselluf.
Gar e d i. Md. yettdebbir, tetteyyi, ielli, izeggi, merri, izeggir,
ielli, zgelli, asemmi, aei.
Gar e d e. Md. yeqqes, idemmer, ineqqeb, teqqel, igellel,
axemmem, aseggem, asettef, asellef.
Asekkil ussid yezmer ad yili d snat n tergalin = sin n yisusra (Md.
Yeddez, yessen.), ne d snat n tergalin = yiwet n ususru aezzfan (Md.
teddzem, amussnaw).
Ad cfu.
Targalt i yellan gar e d teri-nnien, tettessed. Md. tettaru, ibeu,
yettdebbir, yeqqes.
Targalt ma tessed deg ufeggag-is, ad tili ddima tessed deg taliwin-
nnien. Md. ssen, issin, tamussni, tussna, amussnaw, yessen, tessne...
Ismawen irealen ur nettwamze ara, beddun s l ne s tussda n tergalt.
Md. ddu, llu, nnif, lif, lbumba, lpumpa.
Ad kemmle tafelwit-a ef wakken tella tussda deg yimedyaten.
lu ellu axeddam ameu dduzan tteffe
bru
zwi
fsi
fri
ffer agellid areqqe amussnaw
qu
er
en
ftel
krez
192
Tajerrumt
Amyag
Ad issine amaun deg wurmir ussid.
Anwa i d-yettakkenadrim ? Mai d nek, d argaz-iw d umar-iw.
Anwa i d-iqeun? Mai d nek, d argaz-iw.
Anwa i tt-id-isiriden? D nek.
Anwa i tt-isenayen, Tikwal d nek, tikwal d tamart-iw.
Anwa i tt-id-igezzmen ? D nek.
Anwa i d-ittaafen ? D yelli ne d mmi.
Anwa i tt-id-isewwayen ? D nek.
Anwa i d-iseffen tagida ? D nek ak d yelli.
Anwa i tt-id-isrusuyen ? D nek ak d yelli.
Anwa i tt-id-ibeun ? Mai d nek, d amar-iw.
Anwa iittetten ? D nek d twacult-iw.
Anwa ara d-yettakkenadrim ? D argaz-iw d umar-iw.
Anwa ara d-iqeun? D argaz-iw.
Anwa ara tt-id-isiriden? D nek.
Anwa ara tt-isenayen, Tikwal d nek, tikwal d tamart-iw.
Anwa ara tt-id-igezzmen ? D nek.
Anwa ara d-ittaafen ? D yelli ne d mmi.
Anwa ara tt-id-isewwayen ? D nek.
Anwa ara d-iseffen tagida ? D nek ak d yelli.
Anwa ara tt-id-isrusuyen ? D nek ak d yelli.
Anwa ara tt-id-ibeun ? D amar-iw.
Anwa aratt-ittetten ? D nek d twacult-iw.
Ad cfu.
Amaun deg wurmir ussid, yettili s umyag yeftin deg wurmir ussid, udem
wis kra asuf amalay + n.
Ma yekka umassa i uqbel-is, immal-d yebda deg yizri.Md. yettakk
iyettakken, iqeu iiqeun, isirid i isiriden.
Ma yekka umassa ara uqbel-is, immal-d ad yebdu deg yimal.Md. ad
yettakk arayettakken, ad iqeu araiqeun, ad isirid ara isiriden.
Ad d-fke tifyar anda ara smerse amaun deg wurmir ussid.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
193
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Laman
Anda yebu yawe uswir ussnan n tmetti, ddima tettili-d tsernut deg
wassaen gar yiseggalen-is.Anect-a yettawi s umata er umennu gar-asen ef
wayen yerzan taeft d yiswi n yal yiwen.ef waya iwunak suffuen-d isuaf
ak d yialen n laman ara ibedden er-sen akken arim ur as-yettu ara uzref-is.
194
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
196
Tajerrumt
Tazela n tnila
Ad issine d acu i d d d n n tnila.
Yewwi-d iswi. yewwi-n dduzan-is.
Ur d-yusi ara er tiwant Mi i n-yusa er tesnawit, yera isnawen.
Ad d-yual. Mi ara n-yual, ad nmeslay ef taluft-nni.
Awer d-yili waya. La d-isawa i d wass ur yeqi ara
Aql-iyi-n azekka. Ar d-isawal ma das-terre awal.
Ad cfu.
Tazela n tnila d tettarra tigawt er win i d-yettmeslayen ne er
wadeg-is. Tetteqqen er umyag.Md. Yusa-d er da.
Tazela n tnila n tettarra tigawt er win i wumi i nettmeslay ne er
wadeg-is. Tetteqqen er umyag. Md. Yusa-n er dinna.
Tizeliwin n wurmir (ad, ara, la/a/ar), tizeliwin n tibawt (ur, awer),
imassaen (i, ara), tisunin i iselkamen imassaen (mi i/ara, asmi i/ara,
akken i/ara, seg i/ seg ara, amer i/ara, lukan i/ara, lemmer i/ara...), tasunt
(ar) ttarran-t tazela n tnila ad d-tekk gar-asent d umyag. Anda-nnien,
tazela n tnila yettili seld amyag.
Tazela n tnila trennu da er yimqimen imeskanen udmawanen.
Imqimen imeskanen udmawanen + d n tnila
asuf asuf unti asget asget unti
udem tawsit d uman
amalay amalay
u
1 er da. aql-iyi-d aql-iyi-d aql-a-id aql-a-id
w.2 er da. aql-ak-id aql-akem-id aql-aken-id aql-akent-id
w.3 er da. ata-ya atta-ya atna-ya atenta-ya
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Igen aelnaw aerfan
Ula d yiwet n tmurt deg umaal-a ur tezmir ara ad teg tuddsa i iehden i
yesan lhiba daxel da di berra ma ur tesi ara igen i yeqwan i izemren ad iader
tilisa-s ef yicenga, da ad isebiber ef talwit, ef laman, ef tuddsa daxel n
tmurt. D tasekka s wayes i yettussu uwanek s ccan d lezz. Igen, yettawan deg
usrus n laman d usrad d talwit. Yettarra imezda ad sersen iwellihen-nsen deg
tulin n lebni d usezde anda iswi-nsen d agga er unerni d umteddu d tbaurt i
merra aref azzayri.
198
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
Ad gzu aris.
200
Tajerrumt
Amyag
Ad issine amqim awil asemmad usrid d urusrid.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
201
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tamsetla d temsulta
Yal tamurt deg umaal-a ur tsawa ara ad tseddu tilufa n urim, ad t-tader
deg usrad mebla ma tesa tasekka yeqwan n temsetla d temsulta. Tamsutla, iswi-
s d asrad deg yierman, tamsetla iswi-s d asrad berra i yierman.
202
Ad gzu awalen i yellan deg uris: ad fke inemgalen n wawalen-a.
ad tader : ..................................................................................................
asrad : ........................................................................................................
yeqwa: .......................................................................................................
mgal: .........................................................................................................
ttsellikent : .................................................................................................
yettwawet : ................................................................................................
aznuzu : .....................................................................................................
aserwel : ....................................................................................................
ad yidir : ....................................................................................................
arkad : ........................................................................................................
amteddu : ..................................................................................................
tuggdi : ......................................................................................................
tabaurt: ....................................................................................................
yeffe : ......................................................................................................
Ad gzu aris.
203
Tirawalt
Ad issine tamsertit di tmenna, taremsertit di tira, tanzet d yisem
Yesa tasa n tyazit [tyazi].
D awal n urgaz [bbergaz/ wwergaz].
Yeur tasebbalt n waman [bbaman/ wwaman].
Ccre n ebbi usawen [ebbi], win n yirgazen [ggergazen/ yyergazen]!
Atan deg tmurt n Fransa [Ffransa].
Xdem am wa [amma/ amba].
D tameut d wawal [ameut/ ttameut].
Yettebbi agenduz d tgenduzt [genduzt/tgenduzt].
Yuli ef uar [ef ar].
Seg yilindi [seggilindi], ur d-yeqqil.
Yewwi-d lamana-s deg yifasen-is [degfasnis].
Ad cfu.
Tettili temsertit di tmenna, taremsertit di tira, gar kra n tenza (n, deg, seg,
ef) d yisem/ amqim. Gar d n tilawt d yisem/ amqim/ arbib.
Ad aru akken i iwulem tifyar-a.
Win igesan deggedrar, ur yeaggad degzaar.
.................................................................................................................................
Amin yeebbin ibekki la tau layefki.
.................................................................................................................................
Wigeban aseggem, iseggmimanis, uxebara deggasetmera.
.................................................................................................................................
Tayetmatin ayetmatin, ccelensent mai yiwen.
.................................................................................................................................
Tidyanin-is, amezrem ieddun effuebbu-is, ametmes ddaw bbalim !
.................................................................................................................................
Amennu ggizem yibbas, amennu bbeydi yal ass.
.................................................................................................................................
akessart ne asawent, iswinne yiwen, awexxer udiili.
.................................................................................................................................
Leqel d abib ebbi, d asuref kan igelhan, surfiyi !
.................................................................................................................................
204
Tajerrumt
Tafyirt taddayt
Yeflali-d. Ur yuwa ara. Ad nemyezwar. Isuli.
D amaru. D wa. D ameqqran D awezi !
D acu? Ayen? Nwen. N uzzal.
Atan. Atnan. Anwa ? Acal ?
Berka. Ulac ! Dayen. Diri.
Ad cfu.
Tafyirt tbeddu s usekkil ameqqran, tettfakka s ugaz, ne s ugaz n
ubhat, ne s ugaz n tuttra.
Tafyirt taddayt, d tafyirt tameyant merra s wacu zemre ad siwe izen.
Tettili s umyag yeftin (Yeflali-d.); s d n tilawt i wumi yerna yisem (D
amaru.), umqim (D wa.) ne urbib (D ameqqran); s n n wayla i wumi
yerna yisem (N uzzal.), umqim (Nwen.); s umqim ameskan udmawan
(Atan.); s umattar (Anwa ?); s wawal-tafyirt (Berka.).
Tafyirt taerfit
Mayas yu-d aqrab immi-s deg tanut ielli.
asemmad asentel aseru asemmadusrid asemmad asemmad asemmad
imsegzi arusrid n tenzet ilelli
Ad cfu.
Tafyirt taerfit : mi ara rnu asemmad i tefyirt taddayt, ad tual d taerfit.
Tafyirt taerfit tesa asemmad imsegzi, asemmad usrid, asemmad arusrid
i d-teggar tenzat i, asemmad n tenzet i d-teggar tenzet menwala,
asemmad ilelli i d-yeggar umernu.
Asemmad imsegzi isegzay-d asentel (amatar udmawan). Yettili deg
waddad ilelli send aseru, deg waddad amaruz seld aseru.
Md. Ababat yu-d aqrab.../ Yu-d ubabat aqrab...
Aseru ne isali d ul n tefyirt (afeggag).
Asemmad usrid d ayen i yexdem srid usentel.
Asemmad arusrid, teggar-t-id tenzet i, yezmer ad yili deg wadeg-is
umqim arusrid. Md. Yenna i uella. Yenna-yas.
Ad d-fke tifyar taddayin d terfiyin.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
205
Tanfalit
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Tadbelt d urim
Arim isekf ad iger tamawt i yizerfan-is.Ur ilaq ara ad istehzi deg usuter-
nsen s ttawil yettwasurfen.Am wakken ilaq ad ibedd er-sen, ef wakken i yella
usauf, ma tella-d trademt, ila-d uzaglu fell-as, ne uraren s teeft-is.
206
Ad gzu awalen i yellan deg uris : ad fke inumak n wawalen-a.
ameru: .....................................................................................................
ayet : ......................................................................................................
salayen : ....................................................................................................
axezzur : ....................................................................................................
yettullu : ..................................................................................................
yetteyyi : ................................................................................................
akud : ........................................................................................................
ise : ..........................................................................................................
arra : ..........................................................................................................
tidinin : ......................................................................................................
ad ibedd er : .............................................................................................
tarademt : ................................................................................................
taeft : .....................................................................................................
Ad gzu aris.
Ad slamu iman-iw.
Efk-d tifyar i yellan deg uris, s tala n :
Tefyar taddayin.
Tefyar tierfiyin, tini-d d acu-ten yisemmaden-nsen.
Efk-d tifyar-nnien taddayin d terfiyen yemgaraden sur-k : s umyag ; s
d n tilawt d yisem, d umqim, da d urbib ; s n n wayla i wumi yerna
yisem, amqim ; s umqim ameskan udmawan ; s umattar ; s wawal-tafyirt.
207
Tirawalt
Ad seti aris
Tameut eslit
.................................................................................................................................
Twqamek ara tsfrutamsaltni. Zrin wusan, rnan wiya, armi d
.................................................................................................................................
yiwenwasstfaq temart i tslit-is taker! Tettaker segkufantazart, awrn...
.................................................................................................................................
D acaratefrea tamart degqerruy?
.................................................................................................................................
Ihi, amek ur as-tefaq, mi tadimt i tettarra i wkufi, yal tikkelt tsell-i s ljebs,
.................................................................................................................................
tettaf-itt tetwakes.
.................................................................................................................................
Laun akkni tella: tislit, tettaker tagela; tamart tfaq:
yetwakkeruxam......................................................................................................
...........................
is seg daxel. Da, ula d aslugi, assenni, yeadawal i ineggura: Asmi i d-
ttekk........................................................................................................................
.........
tekeraseg tewurt akkin, ttarafellawenlada, ma ura... ula ara dxedme!
.................................................................................................................................
Ttif ailif wala ndama, i tenna tamartdeg ul-is. Degmi i tmeyezarmi
.................................................................................................................................
i d-ufatifrat i taluftenni.Azka-nni, d assssuq.Ikermmis ad ife,
.................................................................................................................................
tnq temart, tennayas:
.................................................................................................................................
208
Aha!
.................................................................................................................................
Dacitebi a yemma? i asyennammis.
.................................................................................................................................
Aiyid itbir!
.................................................................................................................................
Itbir! Dacaratxdmyess?
.................................................................................................................................
Adassemmi...
.................................................................................................................................
Amek? isyenna wergaz.
.................................................................................................................................
Adassemmi Nra, nfer!
.................................................................................................................................
Tislit, din din etfaq. Tnqula d ntat, tna-yas:
.................................................................................................................................
Ihi ula d nek, rnuyidyiwn...
.................................................................................................................................
I kem, amk ara astsemmi?
.................................................................................................................................
Ad as-semmi Nce, nwexer!
.................................................................................................................................
Imir, argaz-ni ifaq. Yfhm lemun lxalat.
.................................................................................................................................
Ihi, ula d nek adernu yiwen! is-yenna urgaz.
.................................................................................................................................
Amek aras-tsemi, ke ammi?
.................................................................................................................................
As-semmi : Wi i yecen, usenbezzer
Kamal BUMARA
209
Tajerrumt
Tafyirt taerfit
Asemmad n tenzet d usemmad ilelli: ad issine tinza d yimerna.
Ad cfu.
Ad wali,ad senfali.
Tauri
Iba n tedbelt
Mi i d-qwant tamawin n Yugdu ef wakken i as-yeeb wayen i yettwali
deg temdint-a tazedgant deg i ttmerrien.D tamdint n tmerrit, kra i yellan seg-s
iseggem, kra i yellan ad t-tafe deg umkan-is.Ttasen-tt-id si yal tamnat.
Yenna-yas Yulwa : Win ara ak-id-yeslen ad as-yenwu amzun tamdint-ik
tei-tt d ixerban.
Yerra-yas-d Yugdu : Aglam-a drus-it akya ma nserwes-it d temdint-a.
Iberdan deg-s qelen merra, uren d ixemmjen ldin iqemmac-nsen, saggaden,
glan-d s waas n txessarin.Tiuna n uznuz sebkent, fesxent, cemtent, ulac d acu
ara d-tae seg-sent.Arim ddima iar, rwint-as, ssela tembabb ta ef ta,
tewsex, teur d aebbar. Ierbazen-is amzun d agni n yiersiwen.Izenqan-is
uren d iumma.Iezran-is uren d ierdayen d wammus, mi i d-tedda ad
ak-id-tewt lfua, tizit tget.Iqudas i d-yettawin aman qersen akk.Aman tteddun
deg yiberdan ma deg uxxam ulac.Aman n tissit xelen d wid i iwesxen. Mi i
xedmen kra, azekka-nni ad t-qelen, la ttawaden ttenen, iurdiyen ttuun,
ulac kra ay d-ibanen.
Tamsalt-a terza arim d yimayen.Irimen ur ttezziben ara, eggiren kan,
ur cektayen ur asen-id-tecqi.Imdebbren ttmuqulen kan lfayda-nsen, tijual, d
wamek ara snernin cci-nsen, ur asen-id-tecli ara deg wayen-nnien. Da yenna-
yas Yulwa: Anect-a d ayen i tzerem, amer tfernem imdanen i iwulmen deg
udar tili ur awen-teri ara akka.Ma d tura tettewiem. Ilaq yal yiwen ad
inebbeh ef waya, ilaq tademt ad d-tger iman-is.
Ameskar, amsasa, seg Amu umiyati bitaqafati Elmuwaanati , sb.231.
211
Ad gzu awalen i yellan deg uris.
iba: ............................................................................................................
tadbelt: ......................................................................................................
yeeb : .....................................................................................................
tazedgant : .................................................................................................
timerrit : ....................................................................................................
iseggem : ...................................................................................................
qelen : ......................................................................................................
uren : .....................................................................................................
saggaden : .................................................................................................
sebkent : ....................................................................................................
xelen : .....................................................................................................
tfernem: .....................................................................................................
Ad gzu aris.
212
Tirawalt
Ad seti aris
Tasa.
.................................................................................................................................
Tasa ur tsager yiwan. Maca d win idyufrarengar tarwas. D win i
.................................................................................................................................
temel aas. Uteksan ara. D win id amenzu i tsader. Ula d
tuccntdeg...............................................................................................................
..................
mada izga yiwen gar tarwasyufraredeffiya. Qaren d dnub ef tasa ma
.................................................................................................................................
ur tsdltarwas, ma tella tnyaftgarasen. Nettat dnub ur ttewwara : d
.................................................................................................................................
ayn ara ye wa i teten wiya. D ayn ara yels itlusundan. Asmi mei d
.................................................................................................................................
amalal kan, iwa lahlak d axaar. Ulac aanutnebli. Ussan imenza mi
idilul........................................................................................................................
.........
idladfelas unezyuf, iayas yakk timcacinis. Yual d aqai. Ur issin ies
.................................................................................................................................
am zal am i. Yual tekker yakk tarurtisanqiqtis. Taqeruytis ur tettaf ara
.................................................................................................................................
amk ara steqqen tacacit seg akkenttuddum d aman. Ur tettaf ara yakk amek
.................................................................................................................................
ara teef. Yalbetelu-yas abux yernu tdhen-itt s zzit taqdimt. Akka isd-
.................................................................................................................................
qqarent tidak i yesnen.
.................................................................................................................................
213
Asmi igewwe sin nekrawagurenikecmitbuyefrax. Ur asikkis ara armi
.................................................................................................................................
i tia d iclem... Cwi cwiilsis iellu yual itte... Ula d yemmas teqqar-
.................................................................................................................................
as: A yli, tura ma yederyeder, mulac ur desselay tiderelt efiman-im.
.................................................................................................................................
Imawen ur lhin ara....
.................................................................................................................................
Segmi idikkeryewatent, yernu isewayastent. Daymi akka as tura
.................................................................................................................................
mqer iedda i isennann, mi i tsakkedegsaergagi tasa-s. Ma yesa, ad
.................................................................................................................................
taf ibura ulis ula d nettat. Maymuben ne yulwa, da nettat...
.................................................................................................................................
D lawan imensi... Imawnsusmen. Rran- i tufa ... Ayen seblen amzun
.................................................................................................................................
er tbbu-is i tettarran. Ma wan nutni, d nettat igewan. Ma luen, d nettat i
.................................................................................................................................
gluen. Akkn armi d asmi idemmden. Nutni imuren nettat ittalicib.
.................................................................................................................................
Amar MEZDAD
214
Tajerrumt
215
Ad d-fke snat n tefyar tuddisin i yal taggayt.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
216
Ad slamu iman-iw.
Kkes-d seg yirisen i yellan tifyar tuddisin yemgaraden.
Timsentelt.Ini-d wacu-tt tesunt-is timsentelt.
N tuqqna.Ini-d tasunt-is n tuqqna d unamek-is.
Tamassat.Ini-d, d acu-t umassa-is.
Tasemmudt.Ini-d anwa amyag i tt-id-igren.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................................................................................
217
Amawal
aeggal : membre amaal : monde
abadu : dfini amagnu : ordinaire
abalmud : colier amagrad : voyelleinitiale
able : volume amahil : travail
acengu : ennemi amalay : masculin
acku : parce que amaud : rectangle
adar : rang amaris : cong
adaran : ordinal amaruz : annexion
addad : tat amassa : relatif
addal : sport amatar : indice
adeg : lieu amatu : gnral
adigan : local amalay : propre
adlis : livre aman : nombre
aris : texte amekraz : cultivateur
afeggag : radical ameras : martyr
aferdis : lment amenzay : principe
afyir : vers amernu : adverbe
agama : nature ameskan : dmonstratif
agaman : naturel amezdi : quartier
agaz : point amha : prsent
agdud : publique amidur : n.vivant
agel : sabstenir amihi : danger
agemmay : alphabet amiru : fainant
aggag : intellectuel amna : combattant
agralan : international amqabal : opposition
agraw : ensemble amqim : pronom
ahil : programme amsafag : aviateur
aerfi : simple amsasa : adaptation
akabar : partipolitique amsedrem: destructeur
akata : dossier amsezwu: ventilateur
akayad : examen amsikel : voyageur
akentu : cage amtawa : accord
akerdis : triangle amteddu : dveloppement
akudis : carre amulay : passager
ales : rpter amwan : automne
alkin : certain amya : rciproque
allal : instrument amyag : verbe
almad : apprentissage anabay : n.absent
alsan : humanitaire ana : impratif
219
anafag : aroport arbadu : indfini
anaflas : homme de foi arbib : adjectif
analkam : consquence arkad : accalmie
anamay : commun armagnu : adj. particulier
anama : attribut arra : actejuridique
anamek : sens arudmawan : impersonnel
anarag : voisin arusrid : indirect
anebdad : responsable arway : dsordre
anegmu : rsultatif asauf : loi
anelmad : apprenant asafag : avion
aneman : numral asagen : port
anemhal : directeur asalel : support
anemlaway : pithte asalu : bande
anelaf : ministre asdawan : universitaire
anesbaur : n.riche asefk : cadeau
anezmal : signataire asegmek : alphabtisation
angul : gteau asegmi : ducation
anmatu : gnrique asekkil : caractrealphabtique
anrar : stade aseklu : arbre
ansay :tradition aselkim : certificat
anwal:software aselmad : enseignant
anzarfu : juge aselsu : vtement
aref : peuple aselway : prsident
arem : ville asemer : augmentatif
arim : citoyen asemmad : complment
aurar : scheresse asemtawi: accommodement
aan : devoir asemyif : prfrence
aaran : qualificatif asemi : diminutif
aarim : civil asentel : thme
aella : chef aseru : prdicat
aelnaw : national aseqqam : congressiste
aemmay : fruit aseqqim : congrs
aerbaz : cole asertay : politicien
aerfan : populaire aserti : adj. politique
aerrabu : bateau aserwes : comparaison
aersiw : animal asfaylu : fentre
alan : nation asfugel : commmoration
aqrab : cartable tasieft : lgistation
aralkin : incertain asifan : lgislatif
220
asihar : rendez-vous iba : absence
asikel : voyage ibaw : ngatif
asira : bureau idles : culture
asitrer : modernisation ifrir : sedistinguer
aslelli : libration igen : arme
asmektan : cardinal igi : acte, action
asnas : application ijdi : sable
asum : masque ilaw : affirmatif
asrad : paix ilel : mer
asrag : heure ilelli : libre
asrus : station ili : difficult
assa : relation imal : futur
asuddim : driv imalas : semaine
asumer : proposition imesli : n. son
asuref : pardon imesni : transport
asureg : autorisation imgerrez : idal
asusru : prononciation iminig : immigr
aswa : factitif imizri : prtrit
atrar : moderne imsegzi : explicatif
attwa : passif imseret : hymne
awanek : Etat inig : immigration
awtem : mle inigi : tmoin
ayet : pistonner inmetti : social
ayut : piston ialen : forces
azada : immeuble iisem : alcool
azal : valeur isal : nouvelle
azamul : symbole ise : honneur
azaraf : jugement iswi : but
azdar : naufrage iwilen : t
azdi : union iwnes : disque
azen : envoyer ixef : me
azmal : signature izegzew : lgume
azmam : cahier izir : filet (liquide)
azref : droit izri : pass
azulal : absurde lelli : trelibre
azwil : chiffre lumme : saisir, acqurir
fles : croire mgal : contre
gdel : interdire mgarad: trediffrent
grew : ramasser mmed : trecomplet
221
mtawi : tredaccord tajumma : surface
negraw : serassembler takerza : culture (cultiver)
ri : aimer takrurt : chimie
sefles : fairecroire tallalt : n.moyen
sefti : conjuguer, investir tallelt : aide
segmek : initier quelquun. la tala : forme
lecture-criture, alphabtiser talsa : humanit
semgared : diffrencier talwit : tranquilit
semsasi : adapter tamagdayt : dmocratique
msasi : tre adapt tamanat : capitale
senfali : exprimer tamassat : n.relative
sfugel : commmorer tamella : tendresse
sider : subvenir tamentilt : cause
sikel : voyager tamestant : protection
snes : appliquer tamhersa : colonisation
sri : avoirbesoin tamilalt : aide
srid : direct tamlilt : rle
sune : dessiner tamsentelt : subordination
susru : prononcer tamsetla : gendarmerie
tadamsa : conomie tamsulta : police
tadawsa : sant tamulli : bienveillance
tadbelt : administration tanebdadt : responsabilit
tadint : minute tanelaft : ministre
tauli : n.ncessaire tanfalit : expression
tafekka : corps tanila : direction
tafelwit : tableau tanmegla : opposition
tafesna : degr tanzet : prposition
taflest : foi taart : enttement
tafrant : lection taawsa : chose
tafrit : conscience tademt : justice
tafsut : printemps taeft : intrt
tafyirt : phrase taelnari : nationalisme
tagduda : rpublique tauda : droiture
taggayt : catgorie tault : domaine
taggra : finalit tarademt : injustice
tagrawla : rvolution targalt : consonne
tagrest : hiver tasawalt : syllabe
tahuski : beaut tasdawit : universit
tajerrumt : grammaire taseddart : paragraphe
222
taseddast : syntaxe tikti : ide
tasefrent : autodtermination tilelli : libert
taseftit : conjugaison tilant : maldiction
tasegmekt : alphabtisation timerrit : tourisme
tasekka : structure timetti : socit
tasemdant : personnalit timirut : fainantise
tasemmudt : n.compltive timunent : indpendance
tasendeht : campagne (ex. lection) tinawt : nonc
tasernut : agression tinerit : classe
tasertit : n.politique tiermi : citoyennet
tasint : seconde tiri : voyelle
tasnala : morphologie tirawalt : orthographe
tasimt : akersi tizudegt : puret
tasunt : conjonction tizzayrit : algrianit
tasqamut : jury tuddsa : organisation
tasuelt : traduction tudemt : modle
tawala : tour tufat : matin
tawennat : environnement tugdut : dmocratie
tawinest : cercle tumert : liesse
tawsit : genre tuqqna : coordination
tawtemt : femelle tutlayt : langue
tawtilt : condition tuttra : interrogation
taxessart : catastrophe uddis : compos
tayri : amour udmawan : personnel
tayunt : unit uggug : barrage
tazela : particule unti : fminin
tazemmert : capacit unu : dessin
ticcert : virgule udim : droit
ticret : modalit urmir : aoriste
tient : altrit usrid : direct
tifert : feuille ussid : intensif, tendu
tigawt : action werin : jamais
tigurrezt : bien-tre zmel : signer
tikki : participation
223
Cet ouvrage est publi dans le cadre de l'alphabtisation en tamazight
initie par le Haut Commissariat l'Amazighit
et l'Association Algrienne d'Alphabtisation IQRAA
[email protected]
[email protected]
[email protected]
www.hca-dz.org