Tazrawt N Wazalen N Tewsit Deg Yismawen N Yim - An N Teqbaylit PDF
Tazrawt N Wazalen N Tewsit Deg Yismawen N Yim - An N Teqbaylit PDF
Tazrawt n Master
Taɣult : Tasnilest Tarakalt
Asentel
Theyya-tt-id Massa
Yamina BERDOUS
Ddaw ufus n Mass
Mouhand ou Ramtane IGHIT
tesdawit n Bgayet.
Agbur
Agbur
Isegzal d yizamulen.......................................................................8
I. Tazwert tamatut........................................................................10
II. IFERDISEN N TARRAYT.............................................................12
II.1.Asissen n wammud..........................................................12
II.2. Aglam n usegzawal n J.M.Dallet....................................12
II.3. Aglam n usegzawal.n K. Bouamara...............................12
III. Aḥric n teẓri
I. Amawal...............................................................................14
I.1. Iɣawasen iɣef ibedd umawal.....................................................14
I.1.1. Anamek n wawal....................................................................14
I.1.2. Talɣa n wawal........................................................................14
II. Tasnalɣa n yisem.............................................................14
Tazwert ...........................................................................................14
Tabadut n tasnalɣa...........................................................................14
II.1. Tabadut n yisem.......................................................................15
II.2. Ticraḍ tigejdanin n yisem.........................................................15
II.2.1. Tawsit....................................................................................15
II.2.1.1Amalay.................................................................................16
II.2.1.2. Unti s wazalen-ines.............................................................16
Agbur
III. Tasnamka..........................................................................20
III.3.1. Tabadut n tesnamka...............................................................20
III.3.2. Assaɣen isnamkanen..............................................................21
III.3.2.1. Timegdiwt ..........................................................................21
III.3.2.2. Agtnamek............................................................................21
III.3.2.3. Taynisemt............................................................................21
III.3.3. Iswi n tesnamka......................................................................21
Ireṭṭalen.................................................................................22
Agbur
Isegzal d yizamulen
Izamulen
Atg: Ar taggara
* : Awalen i yellan deg umawal-nneγ
« »: Asuqqel seg tefransist ɣer teqbaylit
=: Yettak-d
+: Asdukel
→: Yefka-d
/: Ulac
≠: Ur d-yettak ara
X: Ticreḍt i d-yemmal
Isegzal
Md: Amedya.
N1: Anamek amenzu
N2: Anamek wis sin
N3: Anamek wis kraḍ
Sb: Asebter
Aɣ: Aɣbalu
B.k: Bouamara kamel
J.M.D: Jean Marry Dallet
8
Tazwart tamattut
Tazwart tamatut
Deg wayen yerzan tarakalt n tmazɣa wessiɛet, imi teṭṭef aḥric meqqren
deg Tefriqt n Ugafa, d akken tilisa-yis d tin yebdan seg ugraw n waṭlas seg tama
n umalu almi d ssiwa deg tmurt n maser. Seg usammar ɣer yillel agrakal seg
tama n ugafa almi d tamurt n burkinafasu seg unẓul (M.Mammeri , 1990:6).
Deg wayen yerzan amawal n yimɣan, nufa kra leqdicat fell-as, gar-asen
widak ixedmen :
M. Fatima (2013) Amawal n yimɣan n lexla deg temnaḍt n uqbu
K.Chahinez (2013) Amawal n yimɣan s umata deg snat n temnaḍin : ferɛun
d kendira
B. Hdda (2013) Tasleḍt tasnalɣamkant n umawal n yimɣan : tamnaḍt n “at
mellul” akked “xarraṭa”.
Maca ur nufi ara win i iqdcen ɣef tezrawt n wazalen n tewsit deg
yismawen n yimɣan n teqbaylit,daya i d-aɣ-yeǧǧan ad nefren asentel-a.
Imi yakan yal leqdic ussnan yesɛa aseqsi ɣef acu ara ybedd, ihi leqdic-a
ibedd ɣef yiwen usteqsi agjedan d wa :
D acu-ten wazalen tewsit n wawalen yimɣan n teqbaylit?
10
Tazwart tamattut
2.2.Ixef n tesnalɣa, deg yixef-a ad nefk kra tbadutin i tesnalɣa, syin ad nawwi
awal ɣef yisem ( ad nefk tibadutin i yisem, ad nmeslay ɣef tecreḍ tigjdanin d
wazalen wunti)
11
Tazwart tamattut
12
Aḥric n teẓri
I . Amawal
Amawal yerza tayunin tisnamkanin n yiwet n tutlayt, d netta i d tigjdit i
ɣef tbed tutlayt. Aken nezmer ad nini amawal* d agraw* n wawalen, s wacu i
ttmeslayen imesiwal n yiwet n temɣiwent* tamutlayt gar-asen. Yesbadu t-id
Dubois .J (1999 : 282) d wiyaḍ « Deg tsenilest* awal “amawal” d agraw n
tayunin i d-yessiliɣen tutlayt n yiwet temɣiwant tirmad tisnalsanin umeskar .»1
I. 1. Iɣawasen iɣef ibedd umawal
I.1.1. Anamek n wawal
Tasnamka tamawalant tzerrew tudssa* tasenamkant n wawalen. Tetteg
tasleḍt i inumak n wawalen d wassaɣen i yellan gar-asen.
I.1.2. Talɣa n wawal
Tasnalɣa* tamawalant tzerrew tudssa n wawal. Tetteg taslḍt i tɣessa* n
wawalen akked wassaɣen n talɣa* i yellan gar-asen.
Tabadut n tesnalɣa
Tasnalɣa* d aḥric n tesnilest yettnadin ɣef talɣa n wawalen. Awal
tasnalɣa yettwasbadu-d deg umawal n tesnilest n Dubois.J (1973:311) «
Deg tejjrumt* taqburt* tasnalɣa tzerrew : talɣa n wawalen ,ma yella deg
tesniselt tatrart awal tasnalɣa yesɛa sin n yinumak igejdanen : -tasnalɣa d
aglam n yilugan i yessdayen taɣessa n daxel n wawal. -tasnalɣa d aglam ɣef
yiwen ubrid n yilugan* n tɣessa* n daxel n wawal d yilugan n tussda* n
wuddusen deg tefyirt .»2
1
« Comme terme linguistique générale, le mot lexique désigne l’ensemble des unités formant le vocabulaire, la
langue d’une communauté,d’une activité humaine d’un locuteur,etc».
2
« En grammaire traditionnelle la morphologie est l’étude des forme des mots par opposition a l’étude des
fonction ou syntaxe. En linguistique moderne le terme de morphologie a deux exception principales :1- la
morphologie est la description des règles qui régissent la structure interne des mots. 2- la morphologie et la
description a la fois des règles de combinaison des syntagmes en phrases ».
14
Aḥric n teẓri
Deg tezrawt-a tasnalɣa terza kan isem, imi isem deg tutlayt n tmaziɣt
ibed ɣef tecraḍ-a : aẓar amawalan, d tecraḍt tagejdant I d-yezin ɣur-s d
tsuddimin i yellan taɣessa n daxel.
II. 1. Tabadut n yisem
Isem d aferdis n tutlayt i d-yessegzayen neɣ i d-yemmalen amdan,
aɣersiw, imɣi,neɣ taɣawsa, aneggaru-ya, yezmer ad yili d amadwan* neɣ d
akmam*, amadwan dayen izerrin deg wallaɣ yittili kan deg lbal
numdan,akmam dayen yezmer umdan ad t-iwali neɣ ad iḥus s-yes. Akken I
d-yenna Nait zerrad. K (1995:44) « Isem aḥerfi deg tmaziɣt yemmal-d isem
n umdan, neɣ aɣersiw, neɣ taɣawsa. »3
II.2.Ticraḍ tigejdanin n yisem
Deg wayen yerzan talɣa isem ibedd ɣef kraḍ n tecraḍ ad naf tawsit*,
amḍan, addad. Yenna-d Chaker. S (1984:125) « Ticraḍ tigejdanin n yisem
bḍant ɣef kraḍ n yiḥricen igejdanen, sɛan yiwen n wadeg deg tseddast*,
tewsit, amḍan, addad » yessegza-d d akken «deg tasnalɣa isem amaziɣ, d win
yettbanen s uẓar amawalan*, s uskim, akked tecraḍ* tigejdanin. »4
Isem = aẓar + askim anisem + ticraḍ tigejdanin
II.2.1. Tawsit
Deg tmaziɣt, tewsit d awalac*, d asmil* n tjerrumt* acku amalay d unti
mgaraden deg talɣa d unamek, ɣef waya yessegza-d Nait zerrad. K (1995:44) «
Llant snat tewsatin deg tmaziɣt : amalay akked d wunti .»5 Ad naf d akken d
aɣen Idir.A (2008:53) « Ala talɣa n wunti i yesɛan talɣa tucriḍt, isem amalay
yesɛa talɣa tarucriḍt, isem unti yettwasilɣ-d s talɣa tugzimt (t-t), sumata asileɣ-
is deg umawal suzwir d udfir n “t”. »6 da tawsit, d talɣa kan, llant snat tewsatin n
talɣa : amalay d wunti. Amalay yemmal-d talɣa tarucriḍt ma d unti yemmal-d
talɣa tucriḍt.
Deg talɣa, yettwasebdad wunti ɣef umalay s tmerna n “t” ɣer tazwara d
taggara n yisem.
3
« Le nom comprend les substantif désigne une personne, un animal, ou une chose.»
4
«Les marques obligatoire d’un nom constituent trois opposition binaires qui n’ont pas toutes les mêmes statuts
syntaxique, le genre, le nombre, l’état»→« morphologiquement, le nom berbère est le résultat de l’association
d’une racine lexicale, d’un schème nominale est des marques obligatoires ».
5
« Il éxiste deux genre en bèrbére : le masculin et le féminin ».
6
« Seul la forme du féminin est réalisée par des marques morphologique specifiques. Nom masculin, absence de
marque morphologique, le nom féminin défini par la marque discontinue (t-t), il se forme généralement sur le
masculin par la préfixation et la suffixation “t” ».
15
Aḥric n teẓri
II.2.1.1. Amalay
Tuget n yismawen imalayen n tmaziɣt beddun s teɣra (a,i,u) .Akken i t-
id- yesbadu Nait zerrad.K ( 1995:34) « Isem amalay, sumata d win i ibeddun s
teɣra neɣ suzwir n waddad a,i, neɣ u.»7
/ (_t) → d adfir
Tella-d aɣen talɣa-nniḍen anda ara naf isem amalay war unti, neɣ unti
war amalay.
7
« Le nom masculin commence en générale par une des voyelles initiales ».
8
« Féminin il se forme généralement sur le masculin la préfixation et la sufixation“t”».
16
Aḥric n teẓri
9
« L’opposition de sex :c’est la distinction entre les animés (males) et les animés ( femelles) »
10
« L’opposition de taille (diminutif / augmentatif) : c’est la distinction faite entre des non-animés. En d’autre
termes , C’est la distinction de taille ( grand et petit) »
11
« L’opposition péjoratif : c’est une manière de devaloriser ou de valoriser quelqu’un ou quelque chose »
12
« L’opposition hyponimie / hypérononimie : c’est la distinction entre le collectif et l’unité »
17
Aḥric n teẓri
Assaɣ n wanzi
Tettili mi ara nernu i yisem amalay ticreḍt n wunti ara aγ-d-yefken
anamek yemgarad acku amalay yemmal-d taγawsa, ma d isem-nni s tecreḍt n
wunti yemmal-d taγawsa-nniḍen.
MD : abaqbaq – tabaqbaqt
II.3. Ticraḍ tisuddimin n yisem
Isemawen deg tutlayt n tmaziɣt d wid yebḍan ɣef snat n tesmilin,
isemawen iḥerfiyen d yismawen isuddimen.
II.3.1. Asuddem
Asuddem* d win nesseqdec s waṭas deg usileɣ n umawal, yettili s tmerna
n kra yiferdisen n tjerrumt ɣer tayunt tamawalant. Akken id-yenna Tidjet. M
(1997:73) « Deg teẓri , seg uẓar argalan (amawalan ur yettbedilen ara nezmer
ad nawaḍ ɣer talɣiwin tisuddimin s tmerna n yiwsilen i ufeggag anemyag(…),
naɣ anisem.»13 Yenna-d fell-as Hamek. B (2007:194) « Nezmer ad d-
nessemgired deg tmaziɣt gar sin n isuddimen, asuddim ajerruman d usuddim
anfalan. »14
Asuddem ɣur-s snat tewsatin tigejdanin :
II.3.1.1. Asuddem ajerruman
Yettbeddil taggayt taseddasant i wawal s tmerna n ticraḍ i yisem.
asuddem-a yettili-d s :
II.3.1.1. 1. Asuddem n yisem seg umyag
Seg umayag ad yeffeɣ yisem
MD : Tasemmum → tasemmumt
Nṭeḍ → ḥenṭeḍ
II.3.1.1. 2. Asuddem n yisem ɣef wadda n yisem
Seg yisem ad yeffeɣ yisem
MD : Azemmur → tazemmurt
13
« En théorie a partir d’une racine consonantique (lexicale) indifferencie, on peut obtenir, par affixation un
radicale verbal (...), et ou un nominal. De ceux la, on peut obtenir des formes dérivées».
14
« On peut distinguer dans le cas de tamazight deux types de dérivation, la dérivation grammaticale et la
dérivation éxpressive ».
18
Aḥric n teẓri
15
« Elles s’obtiennent par la répétition d’un lexème».
16
« La composition c’est un procédé syntaxique de formation du lexique, il consiste en l’assemblage d’unités
lexicale. Dans le respect des règles syntaxique, pour la formation de nouvelle unités ».
17
« Les composés proprement dit sont formés par le rapprochement ou la fusion de deux lexèmes ».
19
Aḥric n teẓri
III. Tasnamka
Tazwart
Tasnamka* am yal tussna yecban tasnalɣa,tasnawalt*, tamsislit*, tesɛa
amkan deg tjerrumt n tmaziɣt. Deg yexef-a ad nemmeslay s telqayt ɣef
tasnamka d wassaɣen icudden ɣur-s.
III.3.1.Tabadut n tesnamka
Tasnamka d aḥric n tesnilest yettnadin ɣef unamek n wawal (amyag, isem,
tanzeɣt), imi yiwen n wawal yezmer ad yesɛu aṭas n yinumak.akken i tt-id-
yesbadu Dubois.J (1973:427) « S tekti n tesnilest tamatut […],tasnamka d
allal n ugenses* n unamek n tinawin*. »19 D akken i tt-id-tesbadu Sadiqi.F
(1997:233) « Tasnamka d taɣult n tesnilest izerrwen akk ayen yeɛnan anamek
amezwaru n wawalen, neɣ tefyar .»20
18
« Les noms de plantes éxploitent bien la composition en unités séparées.»
19
« Dans le cadre de la théorie de la linguistique générale [...], la sémantique est moyenne de représentation du
sens des énoncés.»
20
« La sémantique est une branche de la linguistique qui s’occupe de tout ce qui a trait au sens premier des mots,
ou des phrases.»
20
Aḥric n teẓri
III.3.2.Assaɣen isnamkanen
Tiktiwin id-yellan ɣer-s, ad naf seg-sen :
III.3.2.1.Timegdiwt
Tettili timegdiwt* mi ara nbeddel awal deg wadeg n wawal-nniḍen, maca
ur yettbeddil ara unamek. ɣef wakken i t-id-yesbadu Bouamara. K (2010:29) «
Sin neɣ ugar n wawalen zemren ad sɛun ɣur-sen yiwen n unamek : qqaren ibki,
maca qqaren daɣen iddew neɣ aḥallum, ihi ibki, iddew aḥallum d
imegdawalen.»
MD : waḥlaḥal→ jiḥbuḍ
III.3.2.2.Agetnamek
D tazmert i yesɛa wawal akken ad d-yefk aṭas n yinumak. Tenna-d
Sadiqi.F (1997:233,234) « Deg tasnamka, agetnamek* yeqqar-d aṭas n
yinumak,amedya awal “ixef” deg tmaziɣt isɛa ugar n yiwen n unamek .»21
Akken i tt-id-yesbadu Dubois. J (1973 :381) « D azamul yesԑan aṭas
n yinumak,d tayunt tutlayant d anemgal* n uynamek.»22
MD : Iɣil : -iɣil n ufus, iɣil n lǧahd, iɣil aɛlayen (adeg), iɣil lɣis.
III.3.2.3.Taynisemt
D sin wawalen ttemcabahen deg lmenṭeq, deg tira maca mgaraden deg
unamek. Taynisemt* ɣef wakken i t-id-yesbadu Bouamara. K (2010:29) « Sin
neɣ ugar n wawalen zemren ad sɛun yiwet n talɣa ( ad ttwarun kif kif), maca ad
mxalafen inumak :(iɣil n umdan) akked (iɣil deg ugama) .»23.
MD : Icaḍ → (aṭas)
Icaḍ → (irɣa)
Talɣa d yiwet, maca mxallafen deg unamek.
III.3.3.Iswi n tasnamka
Iswi n tasnamka, d iswi agejdan, akken i-yenna Tidjet. M (1997:24) «
Tasnamka, d tussna*, deg yiswi-ines d tazrawt n yal anamek asnilsanen.»24.
21
« En sémantique, la polysémie signifié une multiplité de sens, par exemple le mot “ixf” en bérbère a plusieurs
sens.»
22
« On appelle polysémie la propriété d’un signe linguistique qui a plusieurs sens, […] l’unité polysémique est
souvent opposée à l’unité monosémique»
23
Boumara.k (2010:29). Asegzawal n teqbaylit s teqbaylit.
24
« La sémantique est la science qui a pour objectif l’étude des signification linguistique.»
21
Aḥric n teẓri
Ireṭṭalen
Areṭṭal* yerza akk tutlayin yellan deg umaḍal, yiwet ur tezmir ad terfed
iman-is s yiman-is. Areṭṭal utlayan deg tmaziɣt yella-d s unermis* d tutlayin n
yimnekcamen.akken i d-yenna Tidejt. M (1997:109) « Imaziɣen sɛan assaɣ ger
tutlayin tiberraniyin i yellan s tuget .»25
Ma yella ɣer Mahroche. M.L (2001 :53) Areṭṭal:« D akala* nusekcem n uferdis
n tutlayt ɣer tutlayt-nniḍen .»26
Leṣnaf yireṭṭalen
Areṭṭal yezmer ad d-yas :
a) Areṭṭal agensan*
D areṭṭal n daxel n yiwen unagraw utlayan.
25
« Le berbère est en contact permanent avec d’autres langues, souvent dominantes. »
26
« L’emprunt est un processus d’incorporation et d’intégration d’un élément d’une langue à une autre.»
22
Aḥric n tesleḍt
III.Aḥric n tesleḍt
Deg uḥric-a aneggaru ad neɛreḍ ad neg tasleḍt i yal isem n yimɣi deg
wammud id-negmer aya nga-t deg tfelwiyin, imi tasleḍt-a tebḍa ɣef sin
yiḥricen :
1. Tasleḍt tasnalɣant : Deg-s newwi-d ameslay ɣef yal imɣi (amalay, unti)
arrnu ɣer waya nefka-d azal n tewist gar umalay d wunti-s, akked tecraḍ
tisuddimin, asuddem d usuddes.
24
Aḥric n tesleḍt
1. Tabakuṛt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 20
J.M.D
Talɣa Tabakuṛt Abakuṛ x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
abakuṛ yemmal-d agraw (aṭas) n lbakuṛ , ma yella d unti tabakuṛt temmal-d
aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni, ihi nezmer ad nini belli yiwet tbakuṛt
tettak-d abakuṛ.
2. Tabelluṭ
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 23
J.M.D
Talɣa Tabelluṭ Abelluḍ x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Abelluḍ yemmal-d agraw ḥawla i yellan , unti Tabelluṭ temmal-d aferdis neɣ
yiwet tayunt seg ugraw-nni, ihi ad nini d akken tabelluḍt id-yettaken abelluḍ.
25
Aḥric n tesleḍt
3. Tabexsist
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 59
J.M.D
Talɣa Tabexsist Abexsis x Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Abexsis yemmal-d ayen meqqren , ma yella d unti Tabexsist temmal-d ayen
meẓẓiyen.
4. Amadaɣ
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 487
Agraw aferdis J.M.D
Talɣa Amadaɣ x Tamadaɣt
Amadaɣ : D imɣi yettak-d kra n tɛeqqayin tiberkanin cɣel
Anamek uzemmur, d tarqaqt, tetten-tt medden ,ifrax...Iferrawen-is
d imecṭaḥ, d izegzawen.
Tamadaɣt : Dtinijelt yettilin deg umadaɣ.
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Amadaɣ yemmal-d agraw , unti Tamadaɣt temmal-d yiwet n tayun seg ugraw-
nni.
26
Aḥric n tesleḍt
5. Amagraman
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 490
J.M.D
Talɣa Amagraman x Tamagramant Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
amagraman yemmal-d ayen meqqren , ma yella d unti Tamagramant temmal-d
ayen meẓẓiyen.
6. Amezzir
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 530
J.M.D
Talɣa Amezzir x Tamezzirt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit :Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Amezzir yemmal-d agraw , unti Tamezzirt temmal-d yiwet n tayun seg ugraw-
nni.
27
Aḥric n tesleḍt
7.Aɣanim
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 619
J.M.D
Talɣa Aɣanim x Taɣanimt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Aɣanim yemmal-d agraw , unti Taɣanimt temmal-d yiwet n tayun seg ugraw-
nni.
8. Aɣeddu
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 602
J.M.D
Talɣa Aɣeddu x Taɣedduct Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Aɣeddu yemmal-d ayen meqqren , unti Taɣedduct temmal-d ayen meẓẓiyen.
28
Aḥric n tesleḍt
9. Asemmum
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 776
J.M.D
Talɣa Asemmum x Tasemmumt D anzi
Anamek Asemmum : Ur ẓid ara ulac deg-s ssker tiẓet neɣ lbanna,
amdya mi ara yettwiɣ useqqi (lmerqa) yettismum.
Tasemmumt : Ssenf n yimɣi d tazegzawt, tesɛa tajeǧǧigt d
tawraɣt, ɣas akken d tasemmamt tetten-tt medden.
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Asemmum yemmal-d tiẓet neɣ tbanna, unti Tasemmumt temmal-d imɣi.
10. Asennan
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 783
J.M.D
Talɣa Asennan x Tasennant Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Asennan yemmal-d agraw , unti Tasennant temmal-d yiwet n tayun seg ugraw-
nni.
29
Aḥric n tesleḍt
11. Azanzu
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 950
J.M.D
Talɣa Azanzu x Tazanzut Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Azenzu yemmal-d agraw , unti Tazanzut temmal-d yiwet n tayunt seg uzanzu-
nni, mi ara temɣi tettak-d ḥawla .
12. Aẓekkun
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 939
J.M.D
Talɣa Aẓekkun x Taẓekkunt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Aẓekkun yemmal-d agraw, unti Taẓekkunt temmal-d yiwen uferdis seg ugraw-
nni, taẓekkunt zerriɛa mi ara temɣi tettaǧa-d agraw n uẓekkun.
30
Aḥric n tesleḍt
13. Azezzu
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 927
J.M.D
Talɣa Azezzu x Tazezzut Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Azezzu yemmal-d ayen meqqren, unti Tazezzut temmal-d ayen meẓẓiyen.
14. Bibṛaṣ
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 50
J.M.D
Talɣa Bibṛaṣ x Tabibṛast Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay Bibṛaṣ
yemmal-d agraw , unti Tabibṛast temmal-d yiwet n tayunt i yellan seg ugraw-nni
mi ara temɣi tettak-d bibṛaṣ ḥawla.
31
Aḥric n tesleḍt
15. Ččilmum
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 91
J.M.D
Talɣa Ččilmum x Taččilmumt Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Ččilmum yemmal-d ayen meqqren , ma yella d unti Taččilmumt temmal-d ayen
meẓẓiyen.
16. Tačinat
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 97
J.M.D
Talɣa Tačinat Ččina X Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay Ččina
yemmal-d ayen meqqren , ma yella d unti Taččinat temmal-d ayen meẓẓiyen.
32
Aḥric n tesleḍt
17. Taḥablemlukt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 301
J.M.D
Talɣa Taḥablemlukt Ḥablemluk X Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Ḥablemluk yemmal-d agraw, unti Taḥablemlukt temmal-d aferdis neɣ yiwet
tayunt seg ugraw-nni.
18. Ibides
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 11
J.M.D
Talɣa Ibides x Tibidest Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay ibides
yemmal-d agraw, unti tibidest temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-nni..
33
Aḥric n tesleḍt
19. Ifelfel
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 205
J.M.D
Talɣa Ifelfel x Tifelfet Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay ifelfel
yemmal-d agraw, unti tifelfet temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni.
20. Ifires
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 228
J.M.D
Talɣa Ifires x Tifirest Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay ifires
yemmal-d agraw, unti tifirest temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni.
34
Aḥric n tesleḍt
21. Iffis
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 233
Agraw aferdis J.M.D
Talɣa Iffis x Tiffist
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay iffis
yemmal-d agraw , unti tiffist temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-nni.
22. Inijel
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 561
J.M.D
Talɣa Inijel x Tinijelt Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay inijel
yemmal-d ayen meqqren , ma yella d unti Tinijelt temmal-d ayen meẓẓiyen.
35
Aḥric n tesleḍt
23. Ajiḥbuḍ
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 365
J.M.D
Talɣa Ajiḥbuḍ x Tajiḥbuṭ Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
ajiḥbuḍ yemmal-d agraw (aṭas) n yiǧeǧǧigen, unti tajiḥbuṭ temmal-d yiwet n
tayunt seg ugraw-nni, yiwet n tejiḥbuṭ mi ara temɣi tettak-d tijeǧǧigin,
tijeǧǧigin-nni mi ara fteḥen-t seɛɛunt zerriɛa, zerriɛa-nni teggar-d ajiḥbuḍ .
24. Lbaṭaṭa
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 55
J.M.D
Talɣa Lbaṭaṭa x Tabaṭaṭat Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
lbaṭaṭa yemmal-d agraw , unti tabaṭaṭat temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-nni.
36
Aḥric n tesleḍt
25. Lqaṛes
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 679
J.M.D
Talɣa Lqaṛes x Taqaṛest Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay lqaṛes
yemmal-d agraw, unti taqaṛest temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni.
26. Mejjir
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 493
J.M.D
Talɣa Mejjir x Timejjirt Agraw aferdis
. Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
amejjir yemmal-d agraw, unti tamejjirt temmal-d yiwet tayunt seg ugraw-nni, .
37
Aḥric n tesleḍt
27. Tabaqbaqt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 34
J.M.D
Talɣa Tabaqbaqt Abaqbaq x D anzi
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amala
abaqbaq temmal-d lḥila n ufexxar anda ttuẓun lweṛd , unti Tabaqbaqt temmal-d
imɣi.
28. Tazeggart
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 936
J.M.D
Talɣa Tazeggart Azeggar x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Azeggar yemmal-d agraw, unti Tazeggart yiwet n tayunt seg ugraw-nni.
38
Aḥric n tesleḍt
29.Tajilbant
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 367
J.M.D
Talɣa Tajilbant Ajilban x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
ajilban yemmal-d agraw, unti tajilbant temmal-d yiwet tayunt seg ugraw-nni.
30. Tiɛfeṛt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 979
J.M.D
Talɣa Tiɛfeṛt Iɛffeṛ x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay iɛfeṛ
yemmal-d agraw, unti tiɛfeṛt temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-nni .
39
Aḥric n tesleḍt
31. Acnaf
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 850
J.M.D
Talɣa Acnaf x Tacnaft Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay Acnaf
yemmal-d ayen meqqren , ma yella d unti Tacnaft temmal-d ayen meẓẓiyen.
32. Batenǧel
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 36
K.B
Talɣa Batenǧel x Tabatenǧelt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
batenǧel yemmal-d agraw , unti tabatenǧalt temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-
nni, tabatenǧelt mi ara temɣi teggar-d batenǧel ḥawla.
40
Aḥric n tesleḍt
33. Aberčečču
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 45
K.B
Talɣa Aberčečču x Taberčeččut Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
aberčečču yemmal-d agraw , unti taberčeččut temmal-d yiwet n tayunt seg
ugraw-nni,.
34. Abasbas
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit gar Asebter
umalay d wunti- +Aɣ
s
Amalay Unti 49
K.B
Talɣa Abesbas x Tabesbast Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
abesbas yemmal-d agraw, unti tabesbast temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-
nni.
41
Aḥric n tesleḍt
35. Abeṭṭix
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 50
K.B
Talɣa Abeṭṭix x Tabeṭṭixt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay abṭṭix
yemmal-d agraw, unti tabeṭṭixt temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-nni.
36. Acamlal
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 66
K.B
Talɣa Acamlal x Tacamlalt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
acamlal yemmal-d agraw, unti tacamlalat temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni
42
Aḥric n tesleḍt
37. Acekkircu
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 77
K.B
Talɣa Acekkircu x Tacekkircut Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
acekkircu yemmal-d agraw, unti tacekkircut temmal-d yiwet n tayunt seg
ugraw-nni, tacekkircut mi ara temɣi tettak-d acekkircu ḥawla.
38. addellaɛ
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 101
K.B
Talɣa addellaɛ x Tadellaɛt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
ddellaɛ yemmal-d agraw, unti tadellaɛt temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-nni.
43
Aḥric n tesleḍt
39. Afeqqus
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 133
K.B
Talɣa Afeqqus x Tafeqqust Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
afeqqus yemmal-d agraw, unti tafeqqust temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-nni.
40. Iferzizwi
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 136
K.B
Talɣa Iferzizwi x Tiferzizwit Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
iferzizwi yemmal-d agraw, unti tiferzizwit temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-
nni.
44
Aḥric n tesleḍt
41. Igingen
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 163
K.B
Igingen x Tigingent Agraw aferdis
Talɣa
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
igingen yemmal-d agraw, unti tigingent temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-nni.
42. Taǧeǧǧigt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 171
K.B
Talɣa Taǧeǧǧigt Aǧeǧǧiǧ x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
aǧeǧǧig yemmal-d agraw (aṭas) n yiǧeǧǧigen, unti taǧeǧǧigṭ temmal-d yiwet n
tayunt seg ugraw-nni, yiwet n teǧeǧǧigṭ mi ara temɣi fteḥent ttniwirent sɛunt
sdxel zerriɛa, zerriɛa-nni teggar-d iǧeǧǧigen ḥawla.
45
Aḥric n tesleḍt
43. Taḥeyyunt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 194
K.B
Talɣa Taḥeyyunt Aḥeyyun x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
aḥeyyun yemmal-d agraw, unti taḥyyunt temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-
nni. Taneqlet n tḥayyunt i d-ittaken aḥeyyun (tibexsisin).
44. Kalitus
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 218
K.B
Talɣa Kalitus x Takalitust Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
kalitus yemmal-d agraw, unti takalitust temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni.
46
Aḥric n tesleḍt
45. Akrembiḍ
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 231
K.B
Talɣa Akrembiḍ x Takrembiṭ Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
akrembiḍ yemmal-d agraw, unti takrembiḍṭ temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt
seg ugraw-nni.
46. Lbanan
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 240
K.B
Talɣa Lbanan x Tabanant Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
lbanan yemmal-d agraw, unti tabanant temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni.
47
Aḥric n tesleḍt
47. Abarquq
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 241
K.B
Talɣa Abarquq x Tabarquqt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
abarquq yemmal-d agraw, unti tabarquqt temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni
48. Lebṣel
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 243
K.B
Talɣa Lebṣel x Tibselt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay lebṣel
yemmal-d agraw, unti tibselt temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni.
48
Aḥric n tesleḍt
49. Lekṛemb
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 247
K.B
Talɣa Lekṛemb x Tekṛembiṭ Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
lekṛemb yemmal-d agraw, unti takrembiṭ temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni.
50. Lǧuz
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 258
K.B
Talɣa Lǧuz x Taǧuzet Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay lǧuz
yemmal-d agraw, unti taǧuzet temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni.
49
Aḥric n tesleḍt
51. Ilili
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 261
K.B
Talɣa Ilili x Tililit Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay ilili
yemmal-d agraw, unti tililit temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni.
52. Llim
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 265
K.B
Talɣa Llim x Talimet Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay llim
yemmal-d agraw, unti talimet temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni.
50
Aḥric n tesleḍt
53. Lluz
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 267
K.B
Talɣa Lluz x Taluzet Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay lluz
yemmal-d agraw, unti taluzet temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni.
54. Lweṛd
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 276
K.B
Talɣa Lweṛd x Tawerdet Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay lweṛd
yemmal-d agraw (aṭas) n yiǧeǧǧigen, unti tawerdet temmal-d yiwet n tayunt seg
ugraw-nni, yiwet n twerdet mi ara temɣi fteḥen-t tteniwiren-t sɛunt sdxel
zerriɛa, zerriɛa-nni teggar-d lweṛd ḥawla acbaḥ.
51
Aḥric n tesleḍt
55. Lxux
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 277
K.B
Talɣa Lxux x Taxuxet Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay lxux
yemmal-d agraw, unti taxuxet temmal-d yiwet tayunt seg ugraw-nni.
56. Tmecmact
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 289
K.B
Talɣa Tmecmact Amecmac x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
amecmac yemmal-d agraw, unti tamecmact temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt
seg ugraw-nni.
52
Aḥric n tesleḍt
57. Amemmay
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 293
K.B
Talɣa Amemmay X tamemmayt Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Amemmay yemmal-d ttejra i meqqren, unti tamemmayt temmal-d ttejra
meẓẓiyen.
58. Tameɣṛust
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 298
K.B
Talɣa Tameɣṛust Ameɣṛus x Asemẓi d
usemɣer
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
Ameɣṛus yemmal-d ttejra i meqqren, unti tameɣṛust temmal-d ttejra meẓẓiyen.
53
Aḥric n tesleḍt
59. Taqiqebt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit gar Asebter
umalay d wunti- +Aɣ
s
Amalay Unti 361
K.B
Talɣa Taqiqebt Aqiqeb x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
aqiqeb yemmal-d agraw, unti taqiqebt temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni.
60. Taṛemmant
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 375
K.B
Talɣa Taṛemmant Aṛemman x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
aṛemman yemmal-d agraw, unti taṛmmant temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt
seg ugraw-nni.
54
Aḥric n tesleḍt
61. Aṣefṣaf
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 416
K.B
Talɣa Aṣefṣaf x Tsefsaft Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
aṣefṣaf yemmal-d agraw, unti tsefsaft temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni.
62. Asemmam
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 423
K.B
Talɣa Asemmam x Tasemmamt D anzi
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
asemmam yemmal-d imɣi, unti tasemmamt temmal-d tiẓet neɣ lbanna, amedya
ččina tella tẓidant, tella tsemmamt.
55
Aḥric n tesleḍt
63. Aslen
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 449
K.B
Talɣa Aslen x Taslent Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay aslen
yemmal-d agraw, unti taslent temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg ugraw-nni.
64. tateffaḥt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 479
K.B
Talɣa Tateffaḥt Ateffaḥ x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
ateffaḥ yemmal-d agraw, unti tateffaḥt temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni.
56
Aḥric n tesleḍt
65. Aṭemṭum
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 491
K.B
Talɣa Aṭemṭem x Taṭemṭumt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
aṭemṭum yemmal-d agraw, unti taṭemṭumt temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt
seg ugraw-nni.
66. Ṭumaṭic
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 496
K.B
Talɣa Ṭumaṭic x Taṭumaṭict Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
ṭumaṭic yemmal-d ayen meqqren, unti taṭumaṭict temmal-d ayen.........
57
Aḥric n tesleḍt
67. Azanǧar
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 536
K.B
Talɣa Azanǧar x Tazanǧart Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
azanǧar yemmal-d agraw, unti tazanǧart temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni.Tazanǧart i d-yettaǧan azanǧar (lexrif aberkan).
68. Tazemmurt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 541
K.B
Talɣa Tazemmurt Azemmur x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
azemmur yemmal-d agraw, unti tazemmurt temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt
seg ugraw-nni, tazemmurt ttejra i d-yettakken azemmur.
58
Aḥric n tesleḍt
69. Tazumbayt
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 550
K.B
Talɣa Tazumbayt Azumba x Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
azumba yemmal-d agraw, unti tzumbat temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni.
70. Zzan
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 553
K.B
Talɣa Zzan x Tazanet Asemẓi d
usemɣer
Anamek Zzan : Ssenf n ttejra i yettilin deg yidurar ɛlayen deg teẓgwin.
Tazanet : Ssenf n ttejra meẓẓiyen
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay zzan
yemmal-d ayen meqqren , unti tazanet temmal-d ayen meẓẓiyen..
59
Aḥric n tesleḍt
71. Aẓebbuj
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 557
K.B
Talɣa Aẓebbuj x Taẓebbujt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
aẓebbuj yemmal-d agraw, unti taẓebbujt temmal-d aferdis neɣ yiwet tayunt seg
ugraw-nni.
72. Aẓeṛwal
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 559
K.B
Talɣa Aẓeṛwal x Taẓerwalt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
aẓerwal yemmal-d agraw , unti temmal-d yiwet n tayunt seg ugraw-nni.
60
Aḥric n tesleḍt
73. Ẓẓeɛṛuṛ
Aḥric Isem n yimɣi Tawsit Azal n tewsit Asebter
gar umalay d +Aɣ
wunti-s
Amalay Unti 563
K.B
Talɣa Ẓẓeɛṛuṛ x Tazeɛrurt Agraw aferdis
Awennet ɣef tfelwit : Tella-d temgarda gar umalay d wunti, acku amalay
ẓẓeɛṛuṛ yemmal-d agraw, unti taẓẓeɛṛuṛt temmal-d yiwet tayunt seg ugraw-nni.
61
Aḥric n tesleḍt
Isem amalay war unti Asebter +aɣ Isem unti war amalay Asebter+aɣ
Axlen 522(K.B)
Aẓberbuṛ 556 (K.B)
Iẓedki 557 (K.B)
Cclaḍa 73 (K.B)
Cciflur 84 (K.B)
Kawkaw 219 (K.B)
63
Aḥric n tesleḍt
64
Aḥric n tesleḍt
65
Aḥric n tesleḍt
Timegdiwt
Aḍil Tiẓurin
Afeqqus Abeṭṭix
Taǧeǧǧigt tanewwart
Ḥablemluk Zzaɛeṛuṛ
Amecmac
Jiḥbuḍ ticelbeḍt
Taktuniya taktumt
Abarquq ḥablemluk
Amecmac
Aṭamṭum ṭumaṭic
Taynisemt
D imɣi
Amadaɣ
D adeg
D imɣi
Ifis
D aɣersiw
66
Aḥric n tesleḍt
68
Taggrayt tamatut
Taggrayt tamatut
Tazrawt-a d tin i iccuden ɣer taɣult n tesnilest, tewwi-d ɣef tazrawt n
wazalen n tewsit deg yismawen n yimɣan n teqbaylit, i d-nekkes seg usegzawal
n J.M.Dallet d usegzawal n K. Bouamara, anda i d-nekkes azal 181 n wawalen n
yimɣan, i wumi nga tasleḍt n talɣa d unamek .
Tazrawt-a d tin id-aɣ-d-yefkan tagnit iwakken ad neẓer s umata d acu-ten
wazalen n tewsit deg yismawen n yimɣan n teqbaylit.
Mi nga tesleḍt i wawalen nessaweḍ ɣer yigmmaḍ-a:
Tasleḍt terza kan kra n yimɣan deg wammud i d-nekkes, imi nufa-d azal 73 n
yismawen n yimɣan i yettemgaraden gar-asen, lemgirda-agi tella deg uswir n
telɣa d unamek.
Deg uḥric-a, “Asnalɣan” newwi-d ameslay ɣef yal imɣi s telqayt ( amalay,
unti).
70
Taggrayt tamatut
Isem+isem MD : Abakur→tabakuṛt
S wallus MD : Ifelfel
S temrna n yiwsilen infalen (ber, fer) MD: Aberčečču
MD :
D imɣi
Amadaɣ
D adeg
71
Taggrayt tamatut
72
Umuɣ n yidlisen
Umuɣ n yidlisen
Idlisen
Chaker, S. (1984), Textes de linguistique berbère, Bouchène. Ed: Alger.
Chaker, S. (1995), «Dialecte» Encyclopédie berbère. Edisud,Aix-en-provence.
Imarazene, M. (2007), Manuel de syntaxe berbère. Ed: HCA
Nait Zerrad, K. (1995), Grammaire du berbère contemporain (Kabyle)
Morphologie. Ed: ENAG/ Alger.
Sadiqi, F. (1997), Grammaire du berbère. Ed: L’harmattan, Paris.
Tizrawin
Hamek, B. (2012), Introduction à la réalisation d’un dictionnaire amazigh-
amazigh à base kabyle, Thèse de doctorat, de linguistique amazigh. Université
de Tizi-Ouzou.
Idir, A. (2008), Déscription morphosyntaxique d’un parler kabyle ( le parler
d’akfadou), Régio de Bejaia, Mémoire de magistère , de linguistique amazighe.
Université de Bejaia.
Mahrazi, M. (2004), Contribution à l’élaboration d’un lexique berbère
specialisé dans le domaine de l’électrotechnique, Mémoire de magistère, de
linguistique amazighe. Université de Bejaia.
Mahrouche, M.L. (2001) , Caractéristiques lexicales de la poésie kabyle
ancienne, mémoire de magistère de linguistique amazighe, Université de Bejaia.
Tidjet, M. (1997), Polysémie et abstraction dans le lexique amazighe (Kabyle),
Mémoire de magistère, de linguistique amazighe. Université de Bejaia.
Izegzawalen d yimawalen
Berkai, A. (2002), Essai d’élaboration d’une terminologie de la linguistique en
tamaziɣt , mémoire de magistère, Université de Bejaia, Algerie.
Berkai, A. (2009), Dictionnaire de linguistique, lexique de linguistique
francais-anglais-tamaziɣt, Ed: ACHAD.
Bouamara, K.(2008), Lexique des science sociales de l’éducation traitements
morphosémantique et sociolinguistique , Université de Bejaia.
74
Umuɣ n yidlisen
75
Ijenṭaḍ
Amawal
Isegzal n umawal
77
Ijenṭaḍ
78
Ammud
80
Ammud
81
Ammud
82
Ammud
83
Ammud
84
Ammud
85
Ammud
87
Ammud
88
Ammud
89
Ammud
90
Ammud
91
Ammud
92
Ammud
93
Ammud
94
Ammud
95
Ammud
96
Ammud
97
Ammud
98
Ammud
99