SACBfE LITURGLE IPBAXIS

JUXTA

RIT UM ROMANUM
L'AUTEUR SE RESERVE LA novamm ET LA TRADUCTION
 SAUM LIT REI/E
PRAXIS

JUXTA RITUM ROMANUM

IN MISSA! CELEBRATIONE

OFFICII RECITATIONE ET SACRAMENTORUM ADMINISTRATIONE SERVANDA

CURA

P. J. B. DE HEBDT—
CANONICI ECCLESIAE:METROPOLITANE MECHLINIENSIS, SACRE LITURGIJE
ACADEMIE ROMANAE CENSORIS

TOMUS HI
CODLIC'I'ENS PARTE! V DE PROPRIO DE TEMPORE, DE SANCTIS
ET DE COIIHUII HISBALIS BT BREVIARII; AG PARTEM VI DE SACRAMENTORUI ADIINISTRA'HONE,
DB EIEQUIIS, BBNBDICTIONIBUS, PROCESSIONIBUS AUISQL'B IN RITUALI PRESCRIPTIS.

EDITIO DECIMA

LOVANH
EXCUDEBAT JOSEPHUS VAN LINTHOUT
UNIVERSITATIS "POGBAPEUB

1903
 PARS V.

PROPRIUM DE TEMPORE.

DE TEMPORE ADVENTUS.

!. « Adventus Domini celebratur (et incipitur) semper die

dominico, qui propinquior est festo s. Andreæ apostoli, nempe­
a die 27 Novembris inclusive usque ad diem 3 Decembris
inclusive : ita ut littera dominicalis currens, quæ reperitur
in kalendario a die 27 Novembris usque ad diem 3 Decembris-'.
indicet dominicam primam adventus » (1).
Sicut quadragesima [præcedit festum paschatis, sic tempus'-'
adventus festum nativitatis Domini,"ut fideles per poeniten-­
tiam et opera pietatis ad hoc festum rite, celebrandum præ­
parentur. Unde in'signum poenitentiæ adhibetur color viola—..
ceus, omittitur hymnus Gloria, in missis de feria omittitur,­
Alleluja et versus sequens, non adhibentur dalmaticæ nisi -­
in dominica tertia Gaudete, et quando ejus missa infra heb­
domadam extra quatuor tempora repetitur, et nisi in vigilia.
nativitatis Domini; item vascula cum floribus et similia orna­
menta ab altari removenda sunt.
Tempus tamen adventus non ita, ut quadragesimæ, dolorir
et pænitentiæ destinatum est, ut omnia signa lætitiæ remo-­
veantur; et sic retinetur Alleluja in missis dominicarum,
initio omcii et alibi.

(1) Ita breviarium.

6 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [1]

Suffragia communia in laudibus et vesperis toto tempore

adventus omittuntur (11).
Feriæ adventus, licet sint majores et de iis, si non fiat
ofiicium, ubique commemoratio sit facienda, propriam tamen
missam non habent, sed in illis repetitur missa dominicae
præcedentis, cum præfatione communi, sine Credo, et omit­
tendo post graduale Alleluja et versum sequentem.
De vigiliis in adventu nihil fit in cilicio. Missa autem diei,
si festum novem lectionum non occurrat, et sit extra quatuor
tempora, dicitur de vigilia cum commemoratione feriæ adven­
tus, in quatuor autem temporibus dicitur de feria cum comme­
moratione vigiliæ, sed sine ejus evangelio in fine missæ (a) :
si festum novem lectionum, non 13.classis, occurrat, missa
dicitur de festo cum commemoratione vigiliæ, sed post comme­
morationem feriæ adventus; et si sit extra quatuor tempora,
evangelium vigiliæ legitur in line missæ festivæ. In missa
votiva non legitur evangelium vigiliæ in fine, sed similiter
fit commemoratio vigiliæ post commemorationem feriæ (3).
In adventus ofIicio plura, ut Rorate cæli et Emitte agnum
Domine etc., recitantur quasi adhuc futura, quæ tamen nunc
etiam verificantur retrahendo ejusmodi preces ad tempora
Prophetarum, Christi incarnationem ardenti desiderio expec­
tantium (1).
- A die 17 Decembris cessant quæcumque octavæ, incipiuntur
antiphonæ majores ad Magni/iwt in vesperis et assignantur
antiphonæ propriæ in laudibus feriæ: pro his rubricæ bre­
viarii notandæ sunt.
-Idem est evangelium sabbati quatuor temporum, et se­
quentis dominicæ quartæ adventus atque dominicæ secundæ
quadragesimæ, ex antiqua consuetudine, qua missa ordina­
tionis in sabbato ad veSperam incipiebatur, et in die dominica
absolvebatur, eratque loco missæ-de dominica,.

(1) Gavantus in rub. hrev. s. 6, c. 1, n. 1.

(2) s. B. (1. 11 Jul. 1857, 11.5056, 2.
(5) Vid. tom. I, n. -2, et tom. II, 11.259 ad VI.
(4) Benedictus XIV, de sac. miss. sect. 1, 5164.
[5] DE FESTO NATIVITATIS DOMINI. 7

DE VIGILIIS, FESTIS NATIVITATIS ET EPIPHANIE DOMINI,

ALIISQUE FESTIS INTERVENIENTIBUS.

2. Si vigilia nativitatis Dominioccurrat in Dominica quarta

adventus; tunc quamvis officium non fiat de dominica sed de
vigilia, vesperæ tamen sabbati fiunt de sabbato et a capitulo
de dominica quarta adventus. Idem igitur etiam dicendum
est, si in sabbato üat de festo semiduplici, scilicet quod a
capitulo fieri debeat de dominica quarta adventus cum com­
memoratione festi semiduplicis. In his vesperis nihil üt de
vigilia, quia officium vigiliæ tantum incipit ad matutinum.
In 'vigilia nativitatis Domini in dominica occurrente non
legitur nona lectio homiliæ dominicæ, neque ejus evange­
lium in fine missæ (4).
In missis vigiliarum nativitatis Domini et epiphaniæ in
dominicis occurrentium dicitur Credo ratione dominicæ (2).
3. In festo nativitatis Domini cuilibet sacerdoti tres mis­
.sas celebrare permittitur (3)in memoriam.triplicis nativitatis
Christi Domini, scilicet : 10 ab æterno in sinu Patris per
tertiam missam, in cujus epistola et evangelio de æterna
generatione agitur; 2()in tempore ex utero Virginis per
primam missam, quæ de nocte celebratur, ad recolendam
memoriam temporis, quo Salvator" noster natus est; 30 in
justorum animis, in quibus innascitur, et inhabitat per fidem,
per secundam missam, quæ in aurora celebratur, quaque
recolitur memoria illius nuntii, quod ab angelo de nato
Christo pastoribus allatum est; atque ita Christi nativitas
in animis justorum celebratur (4). Nullus tamen sacerdos,
neque etiam parochus, per se tres missas celebrare tenetur,
modo absit scandalum; sed prout libet, quisque semel, his (5),
aut ter celebrare potest, quia tres missas hac die celebrare

-(1) Bub. gen. miss. tit. XIII, n. 2.

-(2) S.R. C. 7Sept. 1816, n.2572, 16.
(5) Vid. tom. I, n. 284.
(4) Benedictus XIV, de festis Dom. 5 668.
(5) S. R. C. 19 Junii 1875, n. 5555.
8 PARS 5. rnormun DE TEMPORE. [B)

est privilegium, et non præceptum. Fideles etiam non tres,

sed unam audire tenentur. Sacerdos, qui unam tantum cele­
brat, legere debet missam, quæ respondet circiter, horæ
juxta rubricas peculiares ejusdem diei (1); ita ut, si cele­
bretur in nocte, dicatur prima; si in aurora, secunda; et si
in die, tertia. Quæcumque autem celebratur, semper dicenda
est eo modo, quo in missali præscribitur; ita ut in secunda.
fiat commemoratio s. Anastasiæ, et evangelium epiphaniæ
in line tertiæ legatur, sed non in aliis; privatorum enim non
est, aliquid omittere, addere aut mutare.
Notandum hic est, sacerdotem, qui facultatem binandi
habet, non ideo hac die sexties, sed tantum ter celebrare.
posse, quia nulla est necessitas (2).
4. Inter has missas prima valde solemniter, secunda
minus solemniter, et tertia solemnissime est celebranda.
Subdiaconus in secunda et tertia missa patenam de more.
sustinere debet, etiamsi ipsa calici nondum purificato super­
posita fuerit (3).
. In secunda missa fit commemoratio s. Anastasiæ, in cujus
ecclesia Romæ hac die fit statio, et secunda missa celebra­
tur, in qua istius sanctæ, quia eius dies festus occurrit, üt
commemoratio; unde hic usus ad alias ecclesias transiit :
hæc tamen commemoratio non tantum Romæ, sed ubique
facienda est.
Sacerdos, qui tres missas privatim celebrat, eas dicere
potest immediate unam post aliam, vel etiam cum interrup- "
tione spatium aliquod interponendo, dummodo non celebret.
primam ante auroram, nec tertiam post meridiem
5. Tempus, quo tres miSsæsolemnes sunt celebrandæ, per
rubricas generales missalis (4) determinatur, scilicet prima.
post mediam noctem, secunda in aurora, et tertia in die..'.
Unde media non seu hora duodecima noctis pro tempore '

(1) S. B. C. 19 Jun. 1875, 11.5554; 15 Febr. 1892, 11.5767 XXI.

(2) Meratitom. I,p. 4, tit. III, 11.XIV.
(5) S. B. C. 11 Sept. 1847, 11.2956, 6.­
(4) Tit. XV, 11. 4.
[51 ..DEFESTO NATIVITATISeomm. 9

primæ missæ communiter assignatur : non tamen inchoare-»

licet nisi dato mediæ noctis signo. Notanda sunt sequentia :
1o Hæc dispositio rubricarum quoad designationem tem­
poris, quo missæ solemnes sunt celebrandæ, tantum direc—
tiva est (1), quatenus pro circumstantiarum diversitate locum
relinquit alicui moderationi ab Apostolica Sede obtinendæ,
quia in rubricis additur :nisi aliter ex dispensatione Apostolica
disponatur. Sic a S. B. C. (a) Episcopo Gerunden. responsum—
fuit, ut « matutinum cum prima missa et laudibus dicatur
summo mane, si adsit impedimentum canendi prope mediam;
noctem. » Item Leo XII indulsit capitulo cathedralis Tiburt.
ut secundum sacrum solemne juxta rubricas persolvendum­
in aurora, protrahi possit ad unam ,alteramve horam post.
solis ortum- (5).
20 Hæc dispositio temporis, quo missæ sunt celebrandæ,
spectat tantum ad missas conVentuales, seu ad ecclesias
cathedrales, collegiatas, aliasque, in- quibus ofiicium publice.­
agitur, non autem ad ecclesias parochiales et alias, in quibus.
ofiicium publice non agitur. In his tamen ecclesiis tres missæ
so'lemneseodem tempore laudabiliter celebrantur; lex enim.
non prohibet; adeoque horæ statutæ laudabiliter servantur, :.
in plunibus tamen locis prima missa solemnis celebratur
summo mane, scilicet hora quarta aut quinta, ab obviandum—
pluribus malis et excessibus, qui occasione missæ in'media
nocte non raro committuntur. In nativitatis Domini nocte­
missa solemnis celebrari potest ex Indulto in cathedrali ubi­
non habetur capitulum, quin officium divinum huic missæ-.
præmittatur (4). .
3o Hæc dispositio rubricarum de missa celebranda prope­
mediam noctem, spectat tantum ad unicam primamque­
missam conventualem seu solemnem aut cantatam (5), ita ut,.
licet plures auctores aliter sentiant, nullo tamen modo liceat,,

(1) Gardellini ad dec. n. 2651, 1 in vol. IV decr. p. 240.

(2) 5 Ap. 1850, n. 2676.
(5) 50 Mart. 1824, n.'2651 in fine.
(4) S. B. C. 27 Nov. 1896, n. 5951.
(5) S. R. C. 22 Jul. 1818, 11.2975.
^10 mns 5. nemun DE TEMPORE. [7]

et omnino prohibitum sit, aliam missam sive solemnem, sive

privatam, unam aut plures. celebrare ante auroram, prout
tom. I, n. 102 explicatur, juxta decreta S. B. C. (1), quæ
ligant omnes sacerdotes sæculares et regulares, non habentes
privilegium in contrarium (2). Unde declaratur, ante auroram
in nocte nativitatis missam. privatam absque indulto Sedis
Appstolicæcelebrare non licere, et contrariam consuetudinem
essewabusum per Episcopum abscindendum (5).
6. Pariter sine speciali indulto nullo modolicet, et omnino
prohibitum est, in nocte nativitatis Dominisacram cem­
munionem distribuere, sive .in prima missa solemni, sive
postea (4). Quæ prohibitio spectat ad sæculares et moniales,
lieet quibusdum monialibus concessa fuit permissio (5). Quod
prohibeatur infra ipsam primam missam solemnem, constat
ex permissione negata monialibus, quæ simpliciter petebant
facultatem communicandi, non post missam cantatam, sed in
nocte nativitatis, sive infra, sive post missam. Hic etiam
obesse non debet desiderium s. Concilii Trid. (6), ut fideles in
singulis missis communicent, quia cum fidelibus non ter sed
semel communicare liceat, expectare possunt et debent usque
.ad secundam missam in aurora decantandam (7).
7. Qui prope mediam noctem primam missam celebrat,
per sex circiter horas jejunus esse debet, non quidem de
præcepto, sed 'ex convenientia. Qui in prima aut secunda
missa ablutionem inadvertenter sumit, aut per errorem
aquam loco vini consecrat et sumit, per se loquendo aliam
missam post hanc defectu jejunii naturalis celebrare non
;potest (3).

(1) 20 Ap. 1641, n. 752: 7 Dec. 1641, n. 781; 14 Nov. 1676, 11. 1584;
22 Nov. 1681, 11. 1685; 5 Dec. 1701, 11.2086.
(2) S. B. C. 25 Mart. 1686, 11. 1761.
(5) S. B. C. 18 Sept. 1781, 11. 2520. Decretum 7 Sept. 1850, in Rup­
pelen. in collect. auth. non invenitur.
(4) Dec. cit. n. 752; 781; 2086.
(5) 27 Jul. 1720, 11.2267; 7 Aug. 1871, 11.3254, 9.
(6) Sess. XXII, c. VI, de sac. missæ.
(7) Gavalieri tom. 4, dec. 58.
(8) Merati tom. I, p. IV; tit. III, 11.12.
[9] DE FESTO NATIVITATIS DOMINI. H

8. Infra octavam nativitatis Domini et in festis occurren­

tibus rubricæ particulares bene notandæ sunt; plura enim
præter regulas generales facienda præscribuntur : scilicet
vesperæ usque ad capitulum infra octavam quotidie sunt de
nativitate ritu duplici, in majorem solemnitatem octavæ
"nativitatis, quæ festa sanctorum non excludit, prout octavæ
epiphaniæ, paschatis et pentecostes; dominicæ occurrentes
sæpe sunt vacantes, ut dictum est tom. I, n. 20; in festis
s. Joannis et ss. Innocentium üt commemoratio octavarum,
et contra in 1 vesperis festi circumcisionis non fit comme­
moratio duplicis præcedentis, etc.
9. Quid agendum est, si patronus vel titularis infra octa­
vam nativitatis Domini occurrat?
B. 10Si s. Stephanus sit patronus, nihil est immutandum.
20Si patronus sit s. Joannes apostolus aut ss. Innocentes,
primæ et secundæ vesperæ ut alias sunt de nativitate, et a
capitulo de patrono cum commemoratione primum de præ­
cedente aut sequente festo, et deinde de octava nativitatis.
Ubique üt commemoratio nativitatis, sed commemoratio
aliarum octavarum omittitur. Infra octavam üt commemo­
ratio octavæ patroni post commemorationem octavæ nativi­
tatis ante commemorationes aliarum octavarum.
Not. si ss. Innocentes sint patroni, juxta Gavantum (i) in
illorum officio posse dici Te Deum, et in missa rubeum colo­
rem cum suis consequentiis adhiberi, uti fit, dum hoc festum
in dominica occurrit.
30 Si patronus sit s. Thomas Cantuariensis, s. Silvester,
vel alius sanctus; vesperæ similiter sunt de nativitate ritu
duplici, et a capitulo de patrono. Si patronus sit s. Silvester
vel alius sanctus 31a Decembris occurrens, dubitatur, an
secundæ vesperæ adhuc sint de nativitate, an integræ de
patrono : alii (a) censent secundas vesperas non amplius
esse de octava nativitatis jam terminata, sed integras de
patrono cum commemoratione circumcisionis; alii autem (5)

(l) Sect. 6, c. 6, n. 7.
(2) Gavantus sect. 6, c. 6, n. 9, et Merati ibidem.
(5) Cavalieri tom. 2, dec. 122, n. 8, et Guyetus lib. 4, c. 18, q. 5.
1'2 mns 5. rnormum nn TEMPORE. [ll]!

tenent easdem esse de octava nativitatis, et a capitulo de

patrono cum commemoratione circumcisionis-tantum juxta
rubricam positam ad vesperas s. Stephani. In festo patroni
fit tantum commemoratio illorum, quæ locum in festis 1 cl.
inveniunt. Patronus in casu non habet octavam, sicut nec
etiam si 2, 3, 4 aut 5 Januarii ocCurrat.
40 Si in occurrentia patroni festum s. Stephani, s. Joannis,
ss. Innocentium, s. Thomæ aut s. Silvestri sit impeditum,
ad annum tamen sequentem sine speciali indulto transferri
nequit. Notandum est diem 30 Decembris, si sit sabbatum,
in quo officium fit de octava nativitatis, non esse diem impe­
ditam pro ofiicio duplici translato, ut tom. II, num. 274
dictum est.
10. Ofiiciumdiei epiphaniæ ad matutinum absolute inci­
pitur a psalmis ex antiquo ritu, quo olim odicium ita inchoa­
b'ratur. Quando psalmus Venite eæultemus cum reliquis initio
matutini introductus fuit, hic psalmus in hoc festo ad tertium
nocturnum, ubi recitari solebat, relictus fuit, ususque reten—
tus matutinum in hoc festo inchoandi a psalmis.
In nonnullis ecclesiis causa verborum evangelii : Per aliam
viam reversi sunt in regionem suam, inverso itinere proces­
siones fiunt: hoc fit præter rubricas, adeoque consuetudo,.
ubi non existit, certo non est introducenda.

11. DE DOMINICA SECUNDA POST EPIPHANIAM.

Rub. In fine missæ diei octavæ epiphaniæ. Si Dominica­

Septuagesimæ venerit sequenti Dominica post Octavam Epi- '
phaniæ, in præcedenti Sabbato, si non est impeditum festo
Semiduplici, dicitur JlIissa de Dominica secunda post Epi­
phaniam cum commemoratione festi Simplicis, si in eo
occurrat. Si vero Sabbatum fuerit impeditum festo Semidu—
plici, tunc prima die post OctavamEpiphaniæ, in qua non
sit festum Duplex, dicitur Missa de secunda Dominica, et de
Festo Semiduplici in ea occurrente )it tantum commemoratio.
HA] DE DQMINICASECUNDA rosr EPIPHAMAM. 15

. Ex Breviario in fine officii diei octavæ epiphaniæ. Quando

Septuagesima venerit in I Dominica post Octavam Epipha­
niæ, tunc in primo Sabbato post Octavam non impedito
Festo IX Lectionum, alioquin prima die post Octavam, fit
Officiumde Feria-, in qua ponuntur Responsoria 1 N octurni
DominicaeII post Epiphaniam, et tres Lectiones leguntur de
Homilia ejusdem Dominicae,cumejus Antiphona ad Bene­
dictus et Oratione. De Festo vero semiduplici in ea occurrente
fit tantum commemoratio in utrisque vesperis et laudibus.

I.- Si dominica septuagesimæ venerit in prima dominica

post octavam epiphaniæ, ita ut dominica secunda post epi­
phaniam impediatur, hujus tamen ochium numquam trans­
fertur post dominicam 23 post pentecosten, sed semper üt
ante septuagesimam : 10ut servato ordine historico de vita
Christi, primum ejus miraculum in Cana Galilææ factum
post ejus baptismum legatur, antequam quidquam aliud in
Sequentibus dominicis de eo narretur; et 20ut officium domi­
niCarum post epiphaniam semel proprio loco ponatur.
II. Officium dominicæ secundæ post epiphaniam impedi­
tum ob dominicam septuagesimæ faciendum est in sabbato
ante septuagesimam non impedito festo duplici vel semi­
duplici : alioquin si praedictum sabbatum festo duplici vel
semiduplici sit impeditum, faciendum est in prima die post
octavam epiphaniæ non impedita festo duplici; et de festo
semiduplici ea die occurrente üt tantum commemoratio in
utrisque vesperis et laudibus (l). Adeoque quando plura festa
semiduplicia in hebdomada occurrunt, et sabbatum festo
semiduplici est impeditum, officiumdominicæ non est facien­
dum in sabbato licet impedito solo semiduplici, sed in primo
occurrente semiduplici post octavam epiphaniæ; nisi in sab­
bato occurrat festum ad libitum s. Canuti, quod in casu

('l) Bub. supra positæ, et. s. ii. c. 10 Jan. 1695, n. 1889, 8.

14 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [11]

omittendum est, et ejus loco ofhcium dominicæ faciendum (4).

Si octava celebretur in hebdomada, et occurrat dies, in qua
fit de octava, uti esse potest occurrente festo s. Canuti in
sabbato ante septuagesimam, quod omittitur infra. octavam,
ut dictum est tom. II, 11.284, eo casu omcium dominicæ
faciendum est in dicta die infra octavam, licet alia festa
semiduplicia infra eamdem hebdomadam occurrant.
OfIicium in casu dominicae anticipatæ recitandum est de
feria occurrente ut in psalterio, cum commemoratione sim­
plicis, si occurrat, cum precibus et suffragiis etiam de cruce;
post nocturnum duodecim psalmorum leguntur tres lectiones
homiliæ dominicæsecundæ post epiphaniam cum tribus respon­
soriis primi nocturni ejusdem dominicæ, sine Te Deum : alia
dicuntur ut in officio feriali diei occurrentis cum antiphona
tamen ad Benedictus et oratione præfatæ dominicæ, sed cum
versu de feria. Oratio dominicæ dicitur etiam in parvis horis.
In primis et secundis vesperis nihil üt de dominica antici­
pata. Missa ut in aliis feriis dicitur de dominica, sine Gloria
et Credo, cum secunda oratione Fidelium, cum præfatione
communi et Benedicamus in üne. Post recitatum offlciüm
dominicæ anticipatæ, in sequentibus diebus leguntur lectio-'
nes primi nocturni de dominica anticipata et de sequentibus
feriis hujus hebdomadæ (».»). Si sit infra octavam, tunc officium
faciendum est sine commemoratione octavæ, cum precibus
et suffragiis etiam de cruce, et missa celebranda est in colore
viridi, sine Gloria et Credo, cum tribus orationibus, quarum
secunda Deus qui salutis, et tertia Ecclesiæ vel pro Papa,
nisi occurrat commemoratio simplicis, cum præfatione com­
muni vel de octava, si propriam habeat.
III. Si omnes dies post octavam epiphaniæ usque ad sab­
batum ante septuagesimam impediti sint festis duplicibus,
tunc in sabbato legenda est nona lectio homiliæ dominicæ
secundæ post epiphaniam, et de ea facienda est commemo­

(1) S. B. C. &Ap. 1705, n. 2152, 5; 29 Maii 1885, n. 3656, 1; 5 Febr.

1895, n. 5844, 1. Halden p. [, tit. 4, pet. 4.
(2) Vid. tom. II, n. 257, in not. post. 2.
[15] DE TEMPOREA SEPTUAG. AD nom. mssxoms. 45

ratio in laudibus cum antiphona et oratione dominicæ sed

cum versu de feria, et etiam in missa, in cujus fine evange­
lium dominicaelegitur (l). Item in hoc festo, si proprias lec­
tiones primi nocturni non habeat, lectiones primi nocturni
dominicæ anticipatæ leguntur. Responsoria autem dominicæ
hoc anno omittuntur.
De dominicis 3, 4, 5 et 6 post epiphaniam anticipandis aut.
transferendis Vide tom; II, 11.237.

DE TEMPORE A SEPTUAGESIMA USQUE AD DOMINICAM

PASSIONIS.

12. Dominica septuagesimæ occurrere non potest ante

18 Januarii, pas'chate cadente in 22 Martii, neque post 21 aut.
22 Februarii in anno bissextili, paschate cadente 25 Aprilis..
Dominicæ septuagesimæ, sexagesimæ et quinquagesimae­
ita vocantur respective ad quadragesimam : scilicet sicut
prima dominica temporis quadragesimalis dicitur quadrage­
sima, sic ordine retrogrado prima dominica ante quadrage­
simam dicitur quinquagesima, secunda sexagesima, et tertia
septuagesima. ­
A septuagesima usque ad quadragesimam est tempus poeni­
tentiæ, inserviens præparationi jejunii quadragesimalis. Unde­
in signum poenitentiaeadhibetur color violaceus; legitur liber
Genesis, ubi lapsus Adæ refertur, ut homo ad cor redeat, et
considerando proprias miserias, sese humiliet, atque ad poeni­
tentiam disponatur; item plura alia üunt in signum poeni­
tentiae, ut ex dicendis patebit.
13. In vesperis sabbati sive de tempore sive de festo ante­
dominicam septuagesimæ ad Benedicamus Domino adduntur­
duo Allelaja, et similiter ad Deo gratias, ad majorem signi­
ficationem et emphasim temporis terminati; deinceps autem
usque ad pascha Alleluia ubique omittitur, et nihil ejus loco

(l) S. n. c. 47 Sept. 1855, n. 5019.

516 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [14]

"additur præterquam initio horarum, ubi ejus loco dicitur

Laus tibi Domine etc. In missa, dicto graduali cum versu
sequente, emittuntur duo Allelnja cum versu et sequente
Allelnja, et eorum loco dicitur tractus in dominicis, missis
festivis et votivis, atque in feriis secundis, quartis et sextis
quadragesimæ ob populi concursum, qui olim illis feriis
iiebat, uti iisdem etiam feriis dicuntur oiiicium defunctorum,
psalmi graduales et poenitentiales (i). Tractus autem omit—
titur in aliis feriis quadragesimæ, et in missis feriarum &.
septuagesima usque ad feriam quartam cinerum, in quibus
.graduale tantum dicitur, dum repetitur missa dominicæ
præcedentis. In missa de tempore omittitur Gloria, et loco
Ite Missa est dicitur Benedicamus Domino. Item loco hymni
Te Denmin officio de tempore dicitur nonum responsorium.
In dominicis septuagesimæ, sexagesimæ etquinquagesimæ
invitatorium est Præoccapemas faciem Domini, et in psal­
mis jubilemus ei. In primo igitur versu psalmi Venite, exul­
iemas omittuntur verba Præoccapemus faciem ejus in con­
fessione, et in psahnis iabilemas ei; et eorum loco repetitur
invitatorium præoccupemns faciem Domini, et in psalmis
jabilemus ei; quo semel dicto, sequitur Quoniam Dens
magnas etc.
14. Feriæ a septuagesima usque ad feriam quartam
cinerum sunt minores, et de iis fit officium, ut in feriis per
annum : habent tamen antiphonas proprias ad Magnificat,
'exceptis feriis sextis, in quibus a capitulo fit de s. Maria, et
excepta sola»feria quinta hebdomadæ sexagesimæ, in qua
'dicitur ultima in præcedentibus feriis ejusdem hebdomadæ
-obfestum occurrens prætermissa, et si omnes in præceden­
tibus feriis sint recitatæ, sumitur de psalterio (2). A feria
autem quarta cinerum toto tempore quadragesimali omnes
feriæ sunt majores. In feria quarta cinerum et tribus sequen­
"tibus usque ad vesperas sabbati omnia dicuntur ut in feriis
,.perannum, præter orationem et antiphonam ad Magnilicat
/

(i) Gavantus tom. i, p. IV, tit. VI, n. 7.

(2) Rub. brev. ibidem.
i[16] DE TEMPORE A SEPTUAG. AD nom. PASSIONIS. 17'

-et Benedictus, et præter preces flexis genibus dicendas, quia

.hæ quatuor feriæ olim ad quadragesimam non spectabant.
A capitulo vesperarum sabbati ante dominicam primam qua­
dragesimæ "incipitur officium quadragesimale, cujus rubricæ
.breviarii et missalis in dominicis et feriis bene notandæ sunt.
15. Vesperæ a sabbato ante dominicam primam quadra­
gesimæ usque ad sabbatum sanctum inclusive infra hebdo­
:madam tam in festis quam in feriis in choro dicuntur ante
comestionem seu meridiem, quia jejunium olim in quadra­
gesima hora coenæpost vesperas tantum solvebatur; et licet
.hora comestionis nunc anticipetur ad.meridiem, usus tamen
vesperas dicendi ante comestionem retentus est. Diebus
autem dominicis'dicuntur post meridiem, quia in illis non
jejunatur. Extra chorum non datur obligatio vesperas ante
meridiem recitandi, easdem tamen pro majori conformitate
.temporestatuto recitare convenit.
16. 10Incipiendo a feria quarta cinerum, quando officium
m de feria, dicuntur ad omnes horas preces flexis genibus,
-de quibus vide tom. II, 11. 366. 20 In officio festivo cujus­
.cumque ritus dicitur nona lectio homiliæ, et fit commemo­
;ratio feriæ in vesperis, laudibus et missa cum evangelio
:l'eriæin fine. In missa votiva'fit etiam commemoratio feriæ,
sed in fine semper legitur-evangelium s. Joannis. 3oPræfatio
quadragesimalis dicitur a feria quarta cinerum usque ad
dominicam passionis in omnibus missis de tempore, atque in
festivis et votivis, quæ propriam non habent. 40 Post con­
clusionem ultimæ postcommunionis dicitur Oremus. Humi­
Jiate capita vestra Deo, et deinde oratio super populum,
usque ad feriam quartam majoris hebdomadæ, sed in missa
de feria tantum (4). 50In missa de feria genuflectitur in choro
.ad orationes ante epistolam, dicto. per celebrantem Sanctas
usque ad Paæ Domini, et ad orationes post communionem
-et super p0pulum (a). 60 Quando sacerdos in tractu legit
versum Adjuva nos, flectit uno genu tantum ad prima verba,

-(l) Tom. I, n. 290.

(?.) Tom. I, n. 146.
Tom. III. [8
18 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [19]

et statim surgit, ut lectionem commode prosequi possit; in

missa autem solemni, dum idem versus cantatur, celebrans,
si non legat, flectit utroque genu in superiori gradu seu in
medio suppedanei, hinc inde pariter ilectentibus ministris,
usque ad ünem versus. '70A feria quarta cinerum cessant et.
prohibentur octavæ (i).
l 7. Diaconus et subdiaconus in missa solemni de tempore
a septuagesima usque ad quadragesimam ministrant cum
dalmatica et tunicella; sed a feria quarta cinerum per totam
quadragesimam, excepta missa dominicæ Lætare, assistunt.
in minoribus ecclesiis sine dalmatica et tunicella in albis, et
in cathedralibus et præcipuis ecclesiis utuntur planetis pli­
catis (a).
18. Si festum ss. 40 martyrum venerit feria quinta post.
cineres, tunc secreta pro commemoratione feriæ quæ eadem­
est cum secreta ss. martyrum, mutanda est et sumenda ex
missa feriæ sextæ sequentis; et similiter si hoc festum vene­
rit feria tertia post dominicam primam quadragesimæ, post­
communio feriæ mutanda est, et sumenda ex missa feriæ­
quartæ sequentis (5). In collecta dominicæ sexagesimæ fit.
mentio s. Pauli, et similiter ss. Cosmæ et Damiani feria
quinta post dominicam tertiam quadragesimæ ratione sta—
tionis; nihilominus in oratione A cunctis exprimendum est
nomen s. Pauli, et pariter ss. Cosmæ et Damiani, ubi sunt.
patroni.
19. Dominica quarta Quadragesimæ, dicta Lætare ab­
introitu missæ, cum quadam solemnitate peragitur, ut üdeles.
a jejunio paululum respirent, et novo fervore recreentur; in
quem finem organa infra missam hac die pulsantur, diaconus
et subdiaconus cum dalmatica et tunicella ministrant, atque­
altaria floribus, imaginibus reliquiisque ornantur, quod aliis
quadragesimæ diebus non convenit, in quibus sola crux cum
candelabris super altaria collocanda est.
(1) Tom. II, 11.241.
(2) Tom. I, n. 159.
(5) Ita missale Romæ editum 1845.
[20] DE FERIA QUARTA CINERUM. 19

20. DE FERIA QUARTA CINERUM.

Rub. missalis. AnteMissam benedicuntur Cineres facti de

ramis olivarum, sive aliarum arborum, præcedenti anno
benedictis, hoc modo.
Finita Nona, Sacerdos indutus pluoiali violaceo, vel sine
casula, cum ministris similiter indutis, procedit ad benedi­
cendum cineres in vase aliquo super Altari positos. Et primo
cantatur a Choro sequens Antiphona Exaudi nos, etc.
Deinde Sacerdos in cornu Epistolæ, non vertens se ad
populum, manibus junctis (quod ssr'vatur etiam in oratio­
nibus omnium benedictionum quoad manus junctas), dicit
Dominus vobiscum, etc.
Postea Celebrans, imposito incenso in thuribulo, ter asper­
git cineres aqua benedicta, dicendo Antiphonam Asperges,
sine cantu et sine Psalmo, et ter adolet incenso. Deinde
dignior Sacerdos ex Clero accedens ad Altare, imponit cine­
rem Celebranti non genu/leno. Si vero non adsit alius Sacer­
dos, ipsemet Celebrans, genibus flcæis coram Altari, sibi ipsi
cineres imponit in capite, nihil dicens : et cantatur statim a
Choro Antiphona Immutemur etc.
Sacerdos vero, dum cantantur Antiphona et Responsorium,
detecto capite,. primo imponit cineres digniori Sacerdoti, a
quo ipse accepit, deinde ministris paratis, genibus fleæis
coram Altari, dicens : Memento homo, quia pulvis es, et in
pulverem reverteris. Postea veniunt alii, primo Clerus per
ordinem, deindepopulus, et genibus fleæis ante Altare singu­
latim recipiunt cineres a Sacerdote, ut dictum est de minis­
tris. Completa cinerum impositione, Sacerdos dicit : Dominus
vobiscum est.

Hæc feria sic dicitur a cineribus, qui fidelium capitibus

imponuntur, ut ipsi reminiscentur originis et finis sui.
Quæ hic de benedictione et distributione cinerum dicenda
sunt, fere eadem sunt, quæ num. 22 et seq. de benedictione
palmarum ,"dicentur : adeoque brevitatis causa ad illa remit­
 20 imis 5. rnormum DE TEMPORE. [20]

tuntur et hic sequentia tantum annotantur. Vid. Praæis

Ponti/'.. tom. II, n. 302-308.
1. Cineres ponuntur in vase argenteo vel ex alia pulchra
materia inter missale et cornu epistolæ (1). 20Faciendi sunt
de ramis olivarum, palmarum, vel aliarum arborum præce­
denti anno in dominica palmarum benedictis. 3oAridi et in
modum pulveris esse debent, non autem in modum luti (a).
Cineres in modum luti adhibere, est abusus omnino tollen­
dus : 10quia inde alliciuntur pueri, non devotionis, sed risus
et delectationis causa,'ita ut opus vere puerile dici queat;
20quia inde avertuntur majores ob respectum humanum, ne
derideantur; 30 quia in aliquibus locis occasionem potatio­
nibus aliisque excessibus præbet. Adhibeantur igitur cineres
aridi; nullus abusus habebitur, cæremonia sancta nulli con­
temptui exponetur, et salutares suos effectus operabitur.
2. Celebrans induitur amictu, alba, cingulo, stola et etiam
pluviali, si habeatur, violacei coloris; diaconus et subdia­
conus amictu, alba, cingulo, et diaconus etiam stola violacea,
non autem manipulis neque dalmaticis. In' cathedralibus et
præcipuis ecclesiis diaconus et subdiaconus utuntur planetis
plicatis. Celebrans manet indutus pluviali infra distributionem
cinerum.
3. Celebrans ascendens ad altare, illud in medio ut initio
missæ osculatur; deinde in cornu epistolælmanibus junctis
et absque signatione legit antiphonam Exaudi nos. Tum in
eodem cornu epistolae, non vertens se ad populum, cantat in
tono feriali Dominus vobiscum et sequentes orationes, juno-'
tis semper manibus ante pectus, ut dicetur n. 23. Dum cineres
benedicit, sinistram ponit super altare (a). Infra antiphonam
et subsequentes orationes diaconus a dextris et subdiaconus
a sinistris celebranti assistunt.
4. Completa benedictione,-antiphonæ infra distributionem
sine interruptione cantantur, et si non sudïciant, repetuntur.

(l) Mern.rit. pro min. eccl. tit.'II, c. i, n. 5.

.(2) S. B. C. 25 Maji 1605,-n. 150, 5. ..
(5) Rub. ritu celeb. m. tit. III, n. 5.
[20] DE FERIA QUARTA CINERUM. 21

Celebrans cum ministris, accedit ad medium altaris, ibique

se sistit medius inter diaconum a dextris tenentem dextra vas
binerum et subdiaconum a sinistris, pluviale elevantes. Inte­
rim tempestive accedit dignior ecclesiæ, ut dicetur n. 23 ad 5,
in habitu chorali et sine stola, cum debitis reverentiis altari
et celebranti faciendis; consistensin gradu ante suppedaneum,
cineres accipit, et celebranti, stanti capite inclinato, imponit;
deinde in eodem loco genuflexus, nisi sit Prælatus vel cano­
nicus ecclesiæ cathedralis, cineres a celebrante recipit; qui­
bus receptis, surgit, et cum reverentiis debitis recedit.
5. Si alius non adsit sacerdos, tunc cineribus in medio
altaris positis, ipsemet celebrans, genuflexus super suppe­
daneum facie ad altare conversa, sibi ipsi cineres imponit,
nihil dicens, quasi a Christo illos recipiat. Diaconus autem,
etiamsi sit sacerdos, celebranti cineres non imponit, quia in
actuali ministerio inferior est.
6. Celebrans a digniori sacerdote cineres accipit stans
renibus versis ad medium altaris, capite inclinato et mani­
bus junctis; et similiter eos distribuit stans, aperto capite,
eos accipiendo inter pollicem et indicem dextræ manus,
eosque spargendo in modum crucis .juxta verticem capitis
...,—.«-.-"....--.
s-per capillos, dicendo Memento homo. Mulieribus etiam
imponendi sunt sup—rcapillos, qui..apparent juxta frontis
extremitatem. Usus autem invaluit in his locis, ut clericis
imponantur intra tonsuram, et laicis utriusque sexusin.
fronte. Ad accipiendos cineres omnes bini accedunt, eosque
zïöïipiunt genibus flexis (exceptis canonicis ecclesiæ cathe­
dralis), capite inclinato et manibus junctis sed sine osculis,
quia id commode fieri nequit.
7. Quoad ordinem vide num. 23, hoc excepto, quod magis­
tratus et omciales ac alii laici cineres accipiant post omnes
de clero (1).
Cum diaconus accedit ad cineres accipiendos, tradit vas
cinerum in manum Cæremoniarii vel acolythi, et eo defi­
ciente, super altare deponit, acceptisque cineribus illud
recipit.

(l) Cærem. Ep. lib. 2, c. 18, n. 11 et 12.

22 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [21]

8. Completa cinerum impositione, celebrans manus lavat

ad cornu epistolae, et deinde medius inter diaconum et sub­
diaconum cantat in tono feriali et manibus junctis orationem
ex missali : qua absoluta cum ministris in planum ad cornu
epistolæ descendit, ibi exuit pluviale, accipitque manipulum
et casulam ad missam celebrandam; simulque diaconus et
subdiaconus manipulum accipiunt.
9. Si solus sacerdos sine diacono et subdiacono cineres
benedicat et distribuat, eadem legit, cantat et facit; aliquis
minister elevat pluviale, si eo utatur, et alter vel ipse sacer­
dos sinistra tenet vas cinerum.
10. In ecclesiis, in quibus benedictio cinerum sine cantu
peragitur, vel ubi populus usque ad missam solemnem expec­
tare non potest, cineres privatim benedici possunt etiam
summo mane, omnia legendo in missali, etiam antiphonam
Immutemur habitu post aspersos et incensatos cineres, vel
post impositionem cinerum ipsimet sacerdoti, deinde distri­
.buendo præsentibus, et in fine legendo Dominus vobiscum
et orationem Concede. Iidemque cineres benedicti deinde ab
aliis sacerdotibus adhiberi possunt ante, post, vel extra mis­
sam; sed ante missam solemnem novi sunt benedicendi.
Cineres residui in sacrarium projiciendi sunt.

DE DOMINICA ET TEMPORE PASSIONIS.

21 . I. Ante vesperas sabbati dominicæ passionis, sive sint

de festo sive a capitulo de dominica, juxta rubricas missalis
ante dominicam passionis et cæremonialis Ep. lib. 2, c. 20,
velandæ sunt omnes cruces et imagines, non tantum Domini
nostri Salvatoris, sed etiam quorumcumque sanctorum (i),
et nor. tantum in altaribus, sed etiam per totam eccle­
siam (2). Velatæ manere debent quocumque occurrente festo,

(i) S. B. C. 4 Aug. 1665, n. 1275, 2.

(2) Gærem. Ep. loco cit.
121] DE DOMINICA ET TEMPORE PASSIONIS. 25

etiam titularis aut dedicationis (1), cruces scilicet usque ad

feriam sextam parasceves post detectionem crucis in oflicio,
imagines vero usque ad Gloria in eæcelsis in sabbato sancto,
si tunc commode detegi possint, et alias usque post ofiicium
ïejusdem diei (2). Velum debet esse violaceum absque ulla in
eo depicta cruce vel imagine, etiam repræsentante passionem
Domini. Id fit ad luctum fidelibus inspirandum, vel quia
divinitas tunc fuit abscondita et velata in Christo (3); per­
misit enim se capi et flagellari ut homo, tanquam non habens
in se virtutem divinitatis; unde in evangelio dominicæ
passionis dicitur : Jesus autem abscondit se, et cæivit de
templo. Item hoc tempore nullæ sanctorum imagines super
altare poni possunt.
Attamen ob devotionem erga sanctum Joseph mense
Martio potest ipsius emgies relinqui disc00perta tempore
passionis, si extra altare sit exposita (4).
II. Tempore passionis emittuntur suffragia communia. In
missa dicitur præfatio de cruce, nisi propriam habeat. Omit­
titur psalmus Judica in missa, et a completorio ante domi­
nicam passionis inclusive Gloria Patri in omnibus respon­
soriis, invitatorio matutini, introitu missæ, post psalmum
Lavabo et ad Asperges (non autem in tine aliorum psalmo­
rum) ad imitandam antiquam officii simplicitatem, quæ.offlcio
passionis maxime congruit : psalmus tamen Judica et Gloria
Patri tantum omittuntur in ofiicioet missis de dominica et de
feria, non autem in otiicio et missis festivis neque in votivis,
etiamsi dicantur de cruce vel passione Domini, quæ fiunt et
diCuntur ut ante tempus passionis. Si in sabbato ante domi­
nicam passionis aut palmarum, vel feria secunda post domi­
nicam passioniscelebretur festum duplex, in responsorio brevi
Completorii sabbati et dominicæ dicitur Gloria Patri quia
officium est de duplici; si autem iisdem diebus celebretur

-(1) s. B. 0; 16 Sept. 1649, n. 926, a et 5; 5 Ap. 1876, 11.5396.

'(2) S.,R. c.'2o Nov. 1662, 11.1248, et 22 Jul. 1848, 11.2965, 2.
(5) Durandus lib. 1, c. 5, n. 54.
.(4) 8. n. c. 11 Maji 1878, 11.5448, xx.
24 PARS 5. rnormum DE TEMPORE. [22]l

semiduplex, omittitur, quia oüicium saltem a capitulo vespe­

rarum est de dominica (1).
III. In psalmo Venite, eæultemus-ad quartum versum omit­
tuntur Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda­
vestra, et post invitatorium semel dictum, incipitur sicut in
eæacerbatione. Item in fine ejusdem psalmi omittitur Glor-ia
Patri, ut supra dictum est, et cum eo pariter omittitur pars:
sequens invitatorii Nolite obdurare corda vestra; ita ut post
versum Quadraginta annis etc. integrum invitatorium
Hodie si vocc-inDomini audieritis, nolite obdurare corda"
vestra bis dicatur, sed nihil ultra. In choro ultima repetitio­
üt : 10partim a chorista, et 20 partim a choro (a).
IV. In missis dominicæ passionis et feriarum temporis pas-­
sionis duæ tantum dicuntur orationes, etiam occurrente com—­
memoratione festi simplicis, quia in eo casu oratio Ecclesiæ­
vel pro Papa omittitur (5). In occurrentibus tamen semidupli­
cibus tres dicuntur (i) et similiter in votivis, scilicet secunda
feriæ, et tertia Ecclesiæ vel pro Papa. In ecclesiis autem­
cathedralibus et collegiatis, in quibus occurrente semiduplicii
duæ cantantur missæ, in utraque tantum duæ dicuntur ora­
tiones, omissa illa Ecclesiæ vel pro Papa in missa semidu­
plicis, si commemoratio simplicis occurrat (es).

22. DE BENEDICTIONE PALMARUM.

Rub. missalis. CompletaxTertia, et facta aspersione aquæ­

more solito, Sacerdos indutus pluviali violaceo, vel sine­
casula, cum ministris similiter indutis, procedit ad benedi—
cendum ramos palmarum,, et olivarum, sive aliarum arborum,
in medioante Altare, vel ad cornu Epistolaepositos. Et primo

(1) Merati tom. 2, de dom. pass. n. III; Guyetus lib. 4, c. 18, q. 26.
(2) S. R. C. 24 Jul. 1685, n. 1714, 1, et 18 Dec. 1694, n. 1917.
(5) S. B. C. 15 Sept. 1692, n. 1884, et 15 Sept. 1756, n. 2525, 1.
(4) Bub. gen. miss. tit. IX, n. 5.
(5) S. B. C.. 10 Jan. 1695, n. 1890, 7.­
[22] DE BENEDICTIONE PALMARUM. 25"­

cantatur a Choro antiphona Hosanna filio David etc. Deinde­

Sacerdos stans in cornu Epistolæ, non vertens se ad populum,
dicit in tono Orationis Missæ feriatis Dominus vobiscum etc.
Postea Subdiaconus in loco solito cantat... Lectionem in
tono Epistolae, et in fine osculatur manum Sacerdotis.
Dum cantatur responsorium, Diaconus ponit librum Evan—
geliorum super Altare : et Sacerdos, ministrante Diacono
naviculam, ponit incensum in thuribulo. Deinde Diaconus
dicit : Munda cor meum, accipit librum de Altari, petit bene-­
dictionem a Sacerdote : postea Subdiacono librum tenente,
medio inter duos Acolgthus tenentes candelabra accensa,
signat librum, incensat, et cantat Evangelium... more con­
sueto : quo finito, Subdiaconus, defert librum osculandum.
Sacerdoti, qui et incensatur a Diacono.
Post hæc benedicuntur rami. Sacerdos stans in eodem
cornu Epistolæ, dicit in tono Orationis ferialis Dominus
vobiscum etc.
(Finitis orationibus) Celebrans ponit incensum in thuri­
bulum, deinde ter aspergit ramos aqua benedicta, dicendo
Antiphonam Asperges me, sine cantu, et sine Psalmo, et'
ter adolet incenso. Postea dicit Dominus vobiscum etc.
Completa benedictione, dignior ex Clcro accedit ad Altare,
et dat ramum benedictum Celebranti, qui non genu/lectit, nec­
osculatur manum dantis. Postea Celebrans stans ante Altare
versus ad populum distribuit ramos, primum digniori, a quo­
ipse accepit, deinde Diacono et Subdiacono paratis, et aliis­
Clericis singulatim per ordinem, ultimo laicis : omnibus ge-­
nuflectentibus, et ramum ac manum Celebrantis osculantibus,
eæceptis Praelatis, si adsint. Et cum incæperit distribuere,
a choro cantantur sequentes antiphonre : Pueri Hebræorum­
etc. Quæ si non sufficiant, repetantur, quousque ramorum
distributio finiatur. Deinde Sacerdos dicit Dominis vobis-.­
cum etc.
Postea fit Processio. Et primo Celebrans imponit incensum.
in thuribulum : et Diaconus vertens se ad populum, dicit :­
Procedamus in pace. Et Chorus respondet : In nomine Christi. ­
Amen. Præcedit thuriferdrius cum thuribulo fumigante :«
*26 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [22]

deinde Subdiaconus paratus, deferens Crucem, medius inter

duos Acolythos cum candelabris accensis : sequitur Clerus
per ordinem, ultimo Celebrans cum Diacono a sinistris,
omnes cum ramis in manibus : et cantantur sequentes Anti­
phonæ, vel omnes, vel aliquæ, quousque durat Processio :
Cum appropinquaret etc.
In reversione Processionis, duo vel quatuor Cantores
intrant in Ecclesiam, et clauso ostio, stantes versa facie ad
Processionem, incipiunt V. Gloria, laus, et decantant duos
pri/mos versus. Sacerdos vero cum aliis eætra Ecclesiam
repetit eosdem. Deinde qui Sunt intus, cantant alios versus
sequentes, vel omnes, velpartem, prout videbitur, et qui sunt
-,-ea:tra ad quoslibet duos versus respondent Gloria, laus,
sicut a principio.
Postea Subdiaconus hastili Crucis percutit portam: qua
:statim aperta, Processio intrat Ecclesiam, cantando Resp.
Ingrediente Domino.

Generaliter prænotanda suntjsequentia : lo Benedictio

palmarum in hac dominica, cinerum feria quarta cinerum,
et candelarum WW—
2 Februarii est«...—...-
*-——--.—-—-.. ex ..-,—-,..-.--.­
obligatione facienda in
omnibus ecclesiis collegialibus; fieri autem potest in una­
quaque ecclesia (1),præsertim parochiali. Idem declaratur
per S. B. C. quoad ecclesias, regularium (2), confraterni­
tatum (3), salvis tamen conventionibus, pactis, constitutio­
nibus synodalibus, consuetudine (1). In ecclesiis tamen regn-­
laribus palmæ, cineres et candelæ benedictæ in ecclesia
tantum a populo recipiendae sunt; inde autem ad domus
[habitantium sub parochia transmitti nequeunt (5).
20Benedictio palmarum, cinerum et candelarum üeri debet
per celebrantem missam sequentem (9).

(1) s. B. C. 21 Nov. 1895, 11.5813, 1.

(2) 8 Ap. 1702, n. 2098, 2.
(5) 10 Dec. 1705, n. 2125, 5.
(4) Gavalieri tom. 4, dec. 194.
' (5) S. B. C. 9 Jun. 1668, 11.1567 ; Lucius Ferraris candela, 11.1-5.
(6) sa. c. 1 Sept. 1858, 11.2785.
[22] DE BENEDICTIONE PALMARUM. 27

30 Ad faciendam hanc benedictionem, non est necesse, ut

'ss. Sacramentum e tabernaculo removeatur. Si ss. Sacra­
mentum sit expositum in precibus 40 horarum, benedictio
palmarum (cinerum et candelarum) facienda est in alio
sacello laterali, quo magis fert ecclesiæ structura, distante
ab ara maxima, in qua ss. Sacramentum est expositum,
servatis omnibus cæremoniis in missali præscriptis, sed absque
processione (I). In ecclesiis autem, in quibus unicum tantum
altare habetur, vel non tale sacellum, ut in decreto requiri­
tur, expedit potius, ne periculum scandali et irreverentiæ
præbeatur, ut benedictio omittatur (a) : quod in civitatibus
absque incommodo fieri potest, cum in aliis ecclesiis palmæ,
cineres, et candelæ benedicantur. Si unica tantum ecclesia,
in qua dictæ fiunt benedictiones, habeatur, ss. Sacramen­
tum competenti velo occultari potest, ut tiant benedictiones,
omittendo tamen processionem, et cavendo ne terga ss. Sa­
cramento vertantur.
In aliis expositionibus ss. Sacramentum in tabernaculum
reponendum est, eo line, ut fiant omnes cæremoniæ præ­
scriptæ, et etiam processio, qua finita ss. Sacramentum rursus
exponi potest. Et notandum idem fieri posse in expositione
ss. Sacramenti, quæ in his locis fieri solet per tres dies con­
tinuos adinstar orationis 40 horarum, ss. Sacramento de nocte
reposito; quia decretum citatum agit de continua oratione
40 horarum diu noctuque : ita ut, sicut ss. Sacramentum de
nocte reponitur, et oratio interrumpitur, sic etiam reponi
possit ad faciendas benedictiones 'et cæremonias in missali
præscriptas. Idem dicendum est de adoratione perpetua, quæ
sicut a fidelibus diu noctuque sive in ecclesia sive in domibus
continuatur, ss. Sacramento per diem tantum exposito, sic
etiam a fidelibus continuari potest, etiamsi ss. Sacramentum
tempore benedictionis reponatur.
40 In altari infra solemnem benedictionem et distributio­
nem palmarum, cinerum et candelarum sex accenduntur
candelæ, prout infra missam.

(1) Ita S. B. C. 17 Sept. 1822, n. 2621, 9.

(2):Gardellini in dec. cit., in vol. IVdecr. p. 227.
93 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [233

23. Pro benedictione palmarum : 10 altare simpliciter­

praeparandum est sine floribus et sine imaginibus. Palmæ­
benedicendæ ponuntur super mensam in medio ante altare­
vel ad cornu epistolæ prOpe inferiorem gradum lateralem
collocatam. Crux processionalis praeparatur in loco apto­
prope credentiam.
20 Celebrans indutus esse debet amictu, alba, cingulo,.
stola, et etiam pluviali si habeatur, violacei coloris, sed sine­
manipulo, etiamsi solus, aut sine pluviali oüïcium faciat (l).
Diaconus autem et subdiaconus induuntur amictu, alba, cin-­
gulo, et etiam manipulo, quia epistolam et evangelium can-­
tant, sed sine dalmatica et tunicella : in cathedralibus et.
præcipuis ecclesiis utuntur planetis plicatis. Diaconus etiam-.
stolam assumit.
3o Sacerdos semper stat in cornu epistolæ, ibique omnia.
agit, legit et cantat, etiam evangelium, præfationem et omnes
orationes usque ad distributionem palmarum. Dicent Dominus­
vobiscum non vertit se ad p0pulum. Dominus vobiscum, ora­
tiones, præfationem et omnia alia'legit aut cantat junctis ante­
pectus manibus, easque non disjungit ad Dominus vobiscum
et Oremus, sed caput tantum inclinat ad Oremus et ss. nomen:
Jesu, dum occurrit.
40 In orationibus nihil est mutandum, licet benedicantur­
rami non palmarum, nec olivarum, sed aliarum arborum (2).
Dum in orationibus rami sunt signandi, sacerdos sinistram
super altare ponit (3).
50 Finitis orationibus, sacerdos in cornu epistolæ imponit"
incensum, et benedicit more solito, dicens Ab illo benedicaris :
ramos aspergit ter 10 in medio, 20 a dextris eorum, et 30 a
sinistris eorum, dicens Asporges me, Domine, hyssopo etc.
et deinde eodem modo thurificat, nihil dicens.
6o Completa benedictione, sacerdos a cornu epistolæ ad
medium altaris accedit, eique debita facta reverentia, se

(l) Merati p. 4, tit. 7, n. 11.

(2) Gavantus, tom. I, p. 4, tit. 7, n. 11.
(5) Bub. ritu celeb. M. tit. 11], n. 5.
 (25] DE BENEDICTIONE PALMARUM. 29

vertit ad populum in medio suppedanei, ita ut qui palmas

accepturi sunt, super illius extremitatem genuüectere pos­
sint, nisi suppedaneum sit nimis angustum, quo casu super
alterum gradum genuflectere possunt.
Si aliquis adsit sacerdos, et si plures dentur, dignior illius
ecclesiæ, tempestive accedit in habitu chorali, sine stola, et
cum debitis reverentiis altari et celebranti faciendis; ascen­
-dit ad gradum proximiorem suppedaneo, ubi stans, accepta
palma de manu ministri, eam dat celebranti pariter stanti,
cum osculo palmæ ab utroque facto, sed non manus. Cele­
ibrans acceptam palmam vel super altare deponit, vel minis­
tro tradit servandam. Tum alter sacerdos genudexus super
suppedaneum, palmam a celebrante cum osculo palmae et
manus accipit (1); deinde surgit, et cum debita reverentia
.recedit. Si non adsit sacerdos, aliquis clericus vel minister
;postincensatas palmas, easdem pro celebrante et ministris
super medium altaris collocat : et celebrans accedens ad
medium, facta cruci reverentia, flectit utroque genu super
:suppedaneum facie ad crucem versa, et genuflexus accipit
pro seipso ex altari palmam, quam osculatur in inferiori
parte, et statim reponit, vel ministro tradit servandam. Dia­
conus autem, etiamsi sit sacerdos, palmam celebranti non
tradit quia rubricae qualitatem sacerdotis exigunt, et diaconus
in actuali ministerio inferior censetur; ita ut celebrans in hoc
casu palmam ab altari accipat, ac si alius non adsit sacerdos.
S
Deinde celebrans, stans in suppedaneo, ut supra dictum
est, ministrante ministro, palmas distribuit, primo clericis
secundum ordinem dignitatis, deinde magistratibus et nobi­
libus (magistratibus autem et oiiicialibus majoribus etiam
Heri potest ante presbyteros et clericos, nisi laudabilis adsit
consuetudo (2), ut clerici ante illos accipiant), ultimo laicis,
primo viris, deinde feminis. Laicis autem palmæ congruen­
tius distribuuntur ad cancellos. Si p0pulus sit numerosus,

(1) Rub. supra; S. B. C. 14 Feb. 1705, n. 2118,5; Merati p. 4, tit. 6,

11. XVI. ­
(2) Cærem. Ep. lib. 2, c. 16, n. 10.
30 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [23]

alius sacerdos superpelliceo et stola indutus, laicis palmas

distribuere potest (1). Si adsit Prælatus, vel loco dignioris
sacerdotis ad celebrantem accedit, eique palmam tradit, vel
postquam celebrans palmam a digniori acceperit, prælatus
ante eumdem digniorem palmam ad altare a celebrante reci­
pit; etsi ad altare non accedat, aliquis sacerdos designatus.
palmam ipsi cum debitis reverentiis defert (a).
Celebrans palmas distribuit stans et aperto capite. Palmas
accipientes omnes bini accedunt (5) cum debita reverentia
facienda primum altari ante ejus infimum gradum, et deinde
celebranti stantes ante eum; tum flectunt utroque genu super
suppedaneum, et osculantes prius ramum et deinde manum
celebrantis (,,) palmas accipiunt : deinde surgentes, adhuc
stantes ante celebrantem, eidem reverentiam renovant, et
descendentes de altari, huic etiam ante infimum gradum
renovant reverentiam, et discedunt. Prælati et canonici
ecclesiæ cathedralis stantes inclinati, et cum osculo palmae,
sed non manus, palmas accipiunt (5). Nec etiam convenit, ut
mulieres osculentur manum sacerdotis, sed palmam tantum.
70 In processione omnes, præter thuriferarium et acolyï
thos cum candelabris, palmas deferunt, dextra ab iis, qui­
sunt a dextris, et sinistra ab iis, qui sunt a sinistris. Cruci
processionis in summitate ramusculus ex palmis benedictis­
prævie alligatur.
Processio exire debet extra ecclesiam; si autem exire
nequeat, üeri potest intra ambitum ecclesiæ, et eo casu quod
ante portam agendum est, in vestibulo ecclesiæ vel alio loco
opportuno Heri potest. In reversione processionis duo vel
quatuor ecclesiam intrant; clauso ostio, stantes facie versa.
ad portam, incipiunt Gloria, laus etc. 'et dicunt duos primos
versus usque ad Hosanna pium; deinde qui sunt extra
ecclesiam, eosdem versus repetunt; tum qui sunt intus, alios

(1) Gavantus p. 4, tit. 7, rub. 14, litt. h.

(2) Merati p. 4, tit. 7, n. 19 et 20, item tit. 14, n. 12.
(5) Cærem. Ep. lib. 2, c. 17, n. 2 et 5.
(4) S. B. C. 16 Sept. 1865, n. 3139.
(5) Gærem. Ep. lib. 2, c. 17, n. 2.
[24] DE BENEDICTIONE PALMARUM. 51

duos versus sequentes cantant, et qui sunt extra, iterum

respondent Gloria, laus : et sic successive omnes vel aliqui
tantum versus cantantur, prout expedire videtur (4). Extra.
ecclesiam crucifer se sistit ante portam, post eum celebrans,
et reliqui stant in duas partes divisi, vel per gyrum. Dictis
vel cantatis versibus omnibus vel aliquibus, crucifer calce.
hastilis crucis semel percutit imam partem ipsius portæ, ita.
ut fragor intus audiatur; qua statim aperta ab iis, qui sunt
intra ecclesiam, processio intrat cantando responsorium In­
gredz'ente Domino.
In processionali jussu Rmi et Illmi D. M. Hovii, Archie­
piscopi Mechl. edito in usum provinciæ Mechliniensis, post.
decantatos versus cantici Gloria, laus, etc., in ecclesiis, in
quibus adest consuetudo, addenda permittuntur Attollite
portas etc. Notandum autem hæc non haberi in missali
neque in rituali Romano : cum tamen aperte non repugnent.
rubricis missalis, neque bullæ s. Pii V, cum fiant extra mis­
sam, ubi adest consuetudo, laudabiliter addi posse videntur (2).
24. In ecclesiis,in quibuspalmæ solemniter benedicuntur:
1o celebrans procedit ad altare, præcedentibus ceroferariis
cum candelis accensis, medius inter diaconum et subdia­
conum, si pluviali sit indutus : et alias unus post alium. Ad.
altare debite reverentia facta, ceroferarii candelabra depo­
nunt; et facta aspersione aquæ, celebrans ad altare ascendit,
illud ut initio missæ osculatur, deinde ad cornu epistolæ.
accedit, ubi stans medius inter diaconum et subdiaconum,
manibus junctis et se non signando, legit antiphonam Ho­
sanna, quæ interim cantatur a choro.
20 Sacerdos finita antiphona, cantat in tono feriali Domi­
nus vobiscum et orationem, ut supra dictum est, legit" lec­
tionem et graduale; cantata lectione a subdiacono, præbet
ei manum osculandam, eique' benedicit uti post epistolam;

(l) Missale rom—anæedit. 1845 et 1861; Rituale Rom.; mem. rit. pra
min. ecc.; Cavalieri t. 4, dec. 218, 5.
(2) Vid. Grancolas comm. hist. in brev. lib.'2, c. 55; Gavalieri tom. Aia
dec. 218, n. 8.
:52 uns 5. rnornwu DE TEMPORE. [24]

-et deinde se inclinando versus crucem altaris in eodem cornu

epistolae legit Munda cor, Jube, Dominus sit in corde
meo etc. atque evangelium more solito, sed sine osculo
libri (1).
Subdiaconus, dum celebrans primam cantat orationem,
"vadit ad scamnum vel credentiam,libi planetam, si ea utatur,
exuit, accipit missale, et cantata oratione, cantat lectionem
eodem modo ac epistolam in missa. Cantata lectione, et facta
in medio altaris debita reverentia, accedit ad osculum manus
celebrantis ; deinde librum ministro vel diaconotradit, plane­
tam resumit, librum non defert, sed ad dextram celebrantis
accedit, eique assistit et respondet ad evangelium.
Diaconus infra lectionem celebranti assistit, respondet
.Deo gratias, et deinde deposita prius planeta plicata, si ea
utatur, de more defert librum evangeliorum super medium
altaris. Tum celebrans, lecto evangelio, more solito incen­
sum in thuribulum cum benedictione imponit ministrante
diacono et invitante ad benedictionem. Deinde diaconus
.genuflexus super suppedaneum ante medium altaris, capite
inclinato recitat Munda cor, librum de altari accipit, et
.genuflexus in suppedaneo versus celebrantem, petit bene­
dictionem, quam celebrans conversus ad diaconum in cornu
epistolae dat more solito cum osculo manus. Diaconus ac­
cepta benedictione,, accedit cum subdiacono, thuriferario et
.acolythis cum candelabris, ad cantandum evangelium loco
--etmore solito ut in missa solemni : quo finito subdiaconus
librum defert osculandum ad sacerdotem, qui interea dicit
Per Evangelica dicta, et deinde a diacono incensatur. Postea
diaconus planetam plicatam, si ea utatur resumit, et accedit
ad dextram celebrantis, et subdiaconusad ejus sinistram.
30Ad orationem sequentem post evangelium, præfationem
et subsequentes orationes, diaconus a dextris et subdiaconus
.a sinistris celebranti assistunt.
Sanctus post præfationem cantatur a choro, et a celebrante
:simul cum diacono et subdiacono recitatur, versus crucem

(A) De Conny, liv. 2, ch. 15.

(24] DE BENEDICTIONE PALMARUM. 55

.altaris sese inclinando, ad Benedictus sese erigendo et

;signando ut in missa.
Diaconus pluviale elevat, dum rami sunt signandi, asper­
vgendiet thuriücandi; item ministrat incensum, aspersorium,
et thuribulum cum solitis osculis.
4oCompleta benedictione, et celebrante ad medium altaris
accedente ad palmas distribuendas, diaconus remanens ad
cornu epistolæ, stat a sinistris celebrantis, eique et sacerdoti
digniori porrigit palmas distribuendas a ministro allatas,
osculando illas in parte inferiori, sed non manum celebran­
tis; subdiaconus autem stat a dextris celebrantis, et pluviale
elevat.
Diaconus et subdiaconus bini accedentes accipiunt palmas
'Celebranti a ministro traditas, immediate post digniorem
sacerdotem. In ecclesiis cathedralibus et collegiatis diaconus
'et subdiaconus aliique ministri parati, si sint canonici, pal­
mas etiam accipiunt post digniorem sacerdotem ante omnes
alios; si autem non sint canonici, easdem post illos accipiunt.
Dumincipitur distributio, cantantur antiphonæ Pueri He­
bræorum, ita ut cantus infra totam distributionem perseve­
ret, antiphonæ repetantur, si non sufficiant, et etiam semper
si,nt qui cantant.
2150Finita distributione, sacerdos manus in cornu epistolæ
!lavat, et deinde stans in eodem cornu, medius inter diaco­
ïnum-et subdiaconum, cantat Dominus vobiscum et ultimam
orationem; qua cantata, diaconus et subdiaconus suos mani­
pulos ministro tradunt, et celebrans cum iisdem accedit ad
medium altaris, ibique debita facta reverentia, incensum
.in thuribulum more solito imponit. Deinde diaconus accipit
tpalmam celebrantis, eique cum solitis osculis offert; tum sua
accepta, adhuc stans in suppedaneo altaris, se vertit ad popu­
lum, et cantat Procedamus in pace; quo cantato ad altare
revertitur. Responso In nomine Christi. Amen, celebrans
«cumministris debitam altari facit reverentiam, et descendit
in planum; ubi altari renovata reverentia, subdiaconusaperto
—capitecrucem processionalem accipit, et medius inter duos
-ceroferarios, præcedente thuriferario, celerius procedit; post
Tom. 111. 5
 54 PARS 5. PROPRIU-M DE TEMPORE. [253

subdiaconum sequitur clerus per ordinem, et ultimo cele­

brans cum diacono a sinistris, pluviale non elevante. Solus
celebrans cum diacono in ecclesia, et extra eam omnes caput
cooperiunt.
60 Cum processio redierit ad altare, subdiaconus deponit
crucem, quæ a ministro ad sacristiam statim defertur; cero­
ferarii candelabra loco solito deponunt; et celebrans cum
ministris, facta altari reverentia, palmam et pluviale in plano
ad cornu epistolæ deponit, et paramenta ad missam celebran­
dam accipit. Vid. Praxis Pontit'. tom. II, 11.331-337.
25. In minoribus ecclesiis parochialibus, in quibus defectu
ministrorum benedictio palmarum solemniter fieri nequit,
servandum est parvum memoriale rituum Benedicti XIII
pro minoribus ecclesiis editum, additum in line appendicis
ad rituale Romanum.
1o Celebrans, præcedente clerico seu ministro cum vase
aquæ benedictae, medius inter duos alios clericos seu minis­
tros, more solito ad altare accedit. Facta aspersione aquæ,
ascendit ad altare, illud osculatur in medio, et deinde in
cornu epistolæ alta voce recitat antiphonam Hosanna mani­
bus junctis et absque signatione, ut supra dictum est 11.23­
ad 2; tum eadem alta voce consequenter dicit Dominus
vobiscum, orationem, lectionem et graduale; deinde manens
in cornu epistolæ, sed inclinatus versus crucem altaris, sub­
missa voce recitat Munda cor, Jube, et Dominus sit in corde­
meo; tum erectus alta voce legit evangelium, cum Dominus­
ooba'scumante illud, signatione solita, et osculo libri in line
dicendo Per Evangelica dicta, sed sine incenso. Tum manibus
semper junctis dicit Dominus vobiscum, orationem, præfa­
tionem, ad Sanctus se inclinando versus crucem altaris, ad
Benedictus se erigendo et signando ut in missa. Deinde sub-­
jungit quinque alias orationes.
20Aspersis et incensatis palmis, ut supra n. 23 ad 4 dictum
est, dicit Dominus vobiscum et sequentem orationem, qua
recitata sermonem solemnitati congruum habere potest.
30 Deinde sacerdos accepta palma ex altari vel ab alio
sacerdote, si adsit, et huic palma data, ut dictum est supra
[26] DE BENEDICTIONE PALMARUM. 55.

n. 23 ad 5, accedit ad cornu epistolæ, et recitat antiphonas

Pueri Hebræorum; quibus dictis ad medium altaris regredi­
tur, facta cruci inclinatione se vertit ad pOpulum, et palmas
distribuit. Completa distributione lavat manus ad cornu epis­
tolae,-et deinde ibidem dicit Dominus vobiscum et ultimam
orationem. '.
4o Recitata oratione palmam accipit, ad medium altaris
accedit, facta cruci inclinatione, vertit se ad populum, et in
medio altaris dicit Procedamus in pace; descendit in pla­
num, ibi altari reverentiam renovat, et bireto se cooperiens,
procedit ad processionem; in qua præcedit crucifer, et deinde
sequitur sacerdos, medius inter duos clericos seu ministros,
alta voce et alternatim cum iisdem, si fieri possit, antiphonas
recitans. In processione servantur eadem, quæ supra n. 23
ad 6 dicta sunt. Ad portam ecclesiæ duo clerici seu ministri
intrant in ecclesiam, ibique alta voce recitando, omnia'pera­
guntur ac in aliis ecclesiis. Cum processio redierit ad altare,
sacerdos facta altari reverentia, ad planum in cornu epistolæ
accedit, ibi palmam et pluviale deponit, et accipit manipulum
et casulam ad missam celebrandam, in cujus fine legit evan­
gelium s. Joannis.
50Si in minoribus Ecclesiis cantores adsint, possunt can-'
tare antiphonam Hosanna, graduale, Sanctus, antiphonas
Pueri Hebræorum infra distributionem palmarum, et ea,
quæ infra processionem præscribuntur. Eo casu sacerdos
similiter cantat orationes, lectionem, evangelium et præfa­
tionem, sed omnia in cornu epistolæ. Antiphonas autem
Pueri Hebræorum eo casu recitare non debet, ita ut post
acceptam suam palmam, easdem aliis immediate distribuere
incipiat.

DE MISSA PRIVATA ET SOLEMNI IN DOMINICA PALMARUM.

26. 1. In omnibus missis sive privatis sive solemnibus una

tantum dicitur oratio, omissa imperata, et etiam commemo­
ratione simplicis, si in ofücio facta fuerit. Si missa celebretur
56 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [27]

coram ss. Sacramento exposito, hujus commemoratio in missa

privata omitti, et in solemni sub unica conclusione fieri debet..
2. In missis privatis et etiam solemnibus, quibus non præ­
mittitur benedictio palmarum, in fine legitur evangelium
benedictionis palmarum Cum appropinquasset ; in illis autem,
sive privatis, sive solemnibus, quibus benedictio palmarum
præmittitur, in fine evangelium s. Joannis dicitur.
3. In missa privata tota passio ad cornu evangelii est
legenda (1). Adeoque sacerdos, lectis graduali et tractu, facta
in medio altaris debita reverentia et praetermissoMunda eor
etc. mox ad cornu evangelii accedit, ibique manibus junctis,
omissis Dominus vobiscum et Sequentia etc., absolute incipit
Passio Domini nostri etc. non signando librum neque seip­
sum, et non respondetur Gloria tibi Domine. Ubi notatur
esse genuflectendum, nectit utroque genu cum capitis incli­
natione, facie ad librum conversa-, tempore unius orationis
domin'icæ, meditans mortem Domini. Cum pervenerit ad
partem, quæ in missa solemni tono evangelii est cantanda,
accedit ad medium altaris, ibique more solito recitat Munda
cor, Jube, et Dominus sit etc., deinde redit ad missale, et
absolute incipit reliquam partem Altera autem die, in cujus
fine librum osculatur, scilicet ad initium hujus ultimæ partis,
dicit Per Evangelica dicta, et respondetur Laus tibi Christe.
4. Post benedictionem palmarum infra processionem rami
benedicti et ornati inter candelabra altaris poni possunt.
5. In missa solemni, dum subdiaconus in epistola cantat
Ut in nomine Jesu etc. genuüectunt omnes, etiam celebrans
cum diacono nisi legat, et permanent genuflexi usque ad
Infernorum inclusive (2).
6. Iidem debent esse diaconus et subdiaconus in benedic­
tione palmarum et missa sequente, etiamsi palmarum bene­
dictio pontiücaliter fiat (3).
27. Passio in missa solemni a tribus diaconis seu sacer­

(1) S. B. C.. 26 Nov. 1644, n. 877, et 4 Aug. 1663, n. 1275, 1.

(2) Cærem. Ep. lib. 2, c. 21, n. 15. Vid. tom. I, n. 116 et 117.
.(5) S. B. C. 25 Sept. 1852, 11.5006, 1.
[27] DE MISSA nommen-: PALMARUM. 57

dotibus diaconorum vice fungentibus, distinctis a diacono et

subdiacono missæ, cantanda est (1). Ubi tres diaconi seu
sacerdotes non inveniuntur, tunc a celebrante, diacono et
subdiacono cantari potest, uti auctores censent (a);.quo in
casu subdiaconus in ordine diaconatus vel sacerdotii sit con­
stitutus. Defectu sacrorum ministrorum ab organista, etiamsi
sit clericus vel etiam subdiaconus cantari non potest (a); et
passionem, vel'ejus solam turbarum partem a laicis cantari,
tanquam abusus a S. B. C. reprobatur (4). In minoribus
ecclesiis passio quandoque a celebrante tantum legitur, dia­
cono cantante solam partem, quæ in tono evangelii est can­
tanda. Circa hæc notanda sunt sequentia.
1. Si passio cantetur a tribus diaconis, hi, dum epistola
et tractus cantantur, induunt amictum, albam, cingulum,
manipulum et stolam ordinariam (adhiberi nequit stola latior
super stola (s)) transversam violacei coloris, et circa finem
tractus ad altare accedunt : antecedit cæremoniarius, sequi­
tur ille, qui evangelistæ personam agit, deinde qui turbarum,
et ultimo qui Christi; omnes cum missalibus ante pectus, si
quisque suo utatur, nisi ad altare parata habeantur, vel solus
evangelista cum missali, si omnes eodem utantur (6), sequen­
tibus tribus acolythis manibusjunctis. Adaltare genuüectunt,
qui evangelistæ personam gerit, a dextris; qui Christi, in
medio; et qui turbarum, a sinistris; et acolythi post illos :
non dicunt Munda cor, nec petunt benedictionem, sed facta.
genuflexione, sine ceroferariis accedunt ad locum, ubi evan­
gelium cantori solet : ibi stant in linea recta, qui evangelistæ
personam refert, a dextris; qui Christi, in medio; qui turba­
rum, a sinistris, saltem si tribus libris utantur; si autem uno
eodemque libro utantur, tunc ille, qui evangelistæ personam
gerit medium locum tenere potest, quia plura cantare debet,

(1) Cærem. Ep. 1, 2, c. 21.'n. 14.

(2) Merati p. 4. tit. 7, n. 50. in fme, aliique.
(5) S. B. C. 22 Mart. 1862, n. 5110. 10.
(4) 16 Jan. 1677, n. 1588, 8, et 17 Jun. 1706, n. 2169.
(5) S. B. C. 12 Mart. 1897, n. 5949, VI.
(6) S. B. C. 16 Jun. 1895, 11.5804, III,-1.
58 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [27]

et dextrum, qui Christi personam refert (1). Acolythi tenent

libros, et stant facie ad diaconos conversa; si unus tantum
liber adhibeatur, eumdem alternatim tenere possunt; si libri
super legilia ponantur, eorum quilibet manus ad respectiVum
legile apponit, quasi librum tenens. His dispositis, ille, qui
evangelistae locum tenet, non præmittendo Dominus vobis­
cum, et absque incensatione et signatione, absolute incipit
Passio Domini nostri etc., et cantat omnia signata littera O,
qui Christi personam gerit signata Jr,et qui turbarum signata
littera S. Dum cantatur Emisit spiritum, omnes, etiam
acolythi, genuflectunt utreque genu tempore unius orationis
dominicæ in loco suo, diaconi versus suum librum, si liber
super legile ponatur, et reliqui versus crucem altaris. Primo
surgente evangelista, omnes surgunt. Absoluta passione usque
ad partem, quæ a diacono missæ est cantanda, tres diaconi
cum acolythis discedunt eodem ordine et modo, quo vene­
runt. Cantores vero non habeant faciem conversam ad
celebrantem, nec unus sit in ambone et alii in separato
altari (2). Item permittitur in passionis cantu ut Diaconus
qui repræsentat Synagogam, eas tantum, sententias cantet,
quæ ab uno proferuntur, ut a Petro, Caipha, Pilato, etc.,
sententiæ vero turbæ cantentur a schola ordinarie ex laicis
conflata (5).
Dum passio a diaconis cantatur, celebrans eamdem in
cornu epistolæ submissa voce legit, aliquantulum conversus '
ad diaconos passionem cantantes, assistentibus diacono et
Subdiacono ut ad introitum missæ. Dubitatur an celebrans;
cum assistentibus genullectere debeat, dum legit Emisit
spiritum (4) : quisque usum suæ ecclesiæ sequi potest : sed
quamvis celebrans cum suis assistentibus genuflectat, omnes
tamen alii tantum genuüectunt, dum prædicta in passione
cantantur. Lecta passione a celebrante usque ad partem quæ

(1) Vid. Merati p. 4, tit. 7, n. 50; Gavalieri tom. 4. dec. 261, n. 9.

(2) S. B. C. 16 Jun. 1893, 11.5804, 111, 1, 2. 3.
(5) S. B. C. 7 Jul. 1899. n. 4044, 2.
(4) Vid. Cavalieri tom. 4, dec. 265, n. 6 et 7.
[27] DE MISSA DOMINICA: PALMARUM. 59

.a diacono'missæ cantanda est (1), celebrans cum assistenti­

bus se vertit ad cantantes passionem-,et se sistunt celebrans
ut in missa, dum cantatur evangelium, diaconus ad sinis­
tramlcelebrantis, et subdiaconus ad- sinistram'diaconi. Dum
cantatur Emisz't spiritum, genuilectunt in locis suis (2),
scilicet in cornu epistolæ, facie ad altare conversa, celebrans
in loco in quo consistit, diaconus a dextris ejus, et subdia­
conus a dextris diaconi.
Dum passio et evangelium cantantur, omnes stant detecto
capite et cum palmis in manibus dextris, exceptis cantanti­
bus passionem et acolythis, ex silentio cæremonialis Ep. (5).
Celebrans, diaconus et subdiaconus palmam etiam tenent,
scilicet sinistra, dum celebrans passionem legit, et deinde
dextra, altera super pectus posita (4); cantata autem pas­
sione usque ad.illam partem, quæ a diacono cantatur, pal­
mam deponunt. Deinde cum diaconus incipit evangelium
Altera autem die, omnes, et etiam celebrans, eam resumunt
exceptis diacono, subdiacono et acolythis, qui sunt impediti.
Alibi, neque infra consecrationem, neque in accessu ad altare
aut discessu palmæ tenentur (5).
2. Si passio a celebrante, diacono et subdiacono cantetur,
celebrans cantat signata 1-in cornu evangelii (6), et quæ ab
aliis cantantur, submissa voce legit; diaconus a dextris, et
subdiaconus a sinistris diaconi, se sistunt juxta se invicem
in plano ad cornu evangelii, et eodem modo ut alias evan­
gelium cantari solet; diaconus cantat signata littera C, et­
subdiaconus signata littera S. Si diaconus et subdiaconus
utantur planetis plicatis, eas ante passionem deponunt; dia­
conus autem stolam latiorem assumere non debet, sicut nec
tres diaconi cantantes passionem, qui tantum stola ordinaria
utuntur. Subdiaconus, qui in ordine diaconatus aut presby­

(1) Merati p. 4, tit. 7, n. 51.—

(2) Cærem. Ep. lib. 2, c. 21, n. 16.
(5) Lib. 2, c. 21, n. 15; Merati tom. 1, p. 4, tit. 7, n. 51.
(4) Merati loco cit.
(ö) Cærem. Ep. lib. 2, c. 21, n. 20.
' (6) S. B. C. 12 Mart. 1856, n. 2740, 2; 16 Jun. 1895, 11.5804, 111,4.
40 uns 5. rnopmun DE TEMPORE. [2813

teratus sit constitutus, stolam more diaconali induat. Post:

verba Emisit spiritum, omnes versus suos libros genu­
nectunt.
3. Ubi passio non cantatur, sed a celebrante, assistentibusi
diacono et subdiacono, tantum legitur, diacono cantante­
solam ultimam partem in tono evangelii, passio in cornu.
evangelii legenda est, tum quia hæc missa quoad hoc magis­
assimilatur missæ privatae quam solemni, tum, quia, si a.
celebrante in cornu evangelii sit cantanda, ut jam dictum
est, pariter hoc casu in cornu evangelii legenda esse videtur..
Idem dicendum est, si solus sacerdos missam cantet. Eo casu­
tractus infra lectionem passionis a cantoribus, si habeantur,
cantari solet.
4. Si Missa cantata, sine ministris, celebratur, passionem
legere licet celebranti usque ad Munda cor meum, et alteram"
partem quæ sequitur, canere in bono Evangelii : si aliter­
fieri nequeat; non vero potest ipsemet exsequi in Passione
partem Christi et laici partes chronistæ et synagogæ (l).
28. Absoluta passione usque ad illam partem, quæ in tono
evangelii est cantanda, celebrans ad medium altaris accedit,.
et recitat Munda cor, Jube domine, Dominus sit etc.;
subdiaconus librum transfert, si tribus diaconis passionem
cantantibus, celebrans passionem in cornu epistolæ legerit ;­
et celebrans in cornu evangelii (a) legit ultimam partem ut.
in missa privata, sine osculo libri in fine. Interim diaconus,.
deposita planeta plicata, si ea utatur, et assumpta stola.
latiori, ponit librum evangeliorum super altare; deinde
ministrat incensum more solito, recitat Munda cor, petit;
benedictionem, et cantat reliquam partem passionis, ut alias
evangelium; non tamen præmittit Dominus vobiscum, neque"
Sequentia, neque signat seipsum aut librum, incensat autem"
librum, antequam incipiat, et in fine celebrantem ut alias.
Celebrans interea stat in cornu epistolae, in fine librum in
initio hujus ultimæ partis osculatur, et dicit Per Evangelicae.

(1) S. B. C. 15 Jun. 1899, n.'4051,- 2 et 5.

(2) s. n. c. 28 Sept. 1650, n. 544, 5.
[29] DE OFFICIO TRIDUI' SACRI'." M.'

dicta. Respondetur etiam Laus tibi Christe. Acolythi ut.

alias infra evangelium, sed sine luminaribus, manibus junctis.
assistunt.
Prædicta etiam servantur aliis diebus, in quibus passio­
legitur aut cantatur.
Convenit, non autem requiritur, ut omnes versus tractus
in choro cantentur (l).

DE OFFICIO DIVINO IN TRIDUO SACRO MAJORIS HEBDOMAD/E..

29. In postremo triduo majoris hebdomadæ ecclesia exe­

quias mortis Christi Domini celebrat (2). Quapropter in hoc:
omcio idem fere servatur ordo, ac in officio defunctorum..
Omittuntur Deus in adjutorium, invitatorium, hymni, Gloria
Patri etc., non tam mysterii causa quam ratione servandi
antiquam divini ofïicii formam, cujus simplicitas maxime—
convenit passioni et morti Christi celebrandæ.
Altare infra officium hujus tridui floribus, imaginibus aut
sanctorum reliquiis ornari nequit; et super illud nihil aliud.
præter crucem et sex candelabra ex materia obscura cum
candelis ceræ communis ponere licet; feria sexta altare et
pavimentum etiam penitus denudata esse debent. Ad matu—
tinum tenebrarum sex candelæ altaris sunt accendendæ ::
item quædam eandelæ accenduntur infra parvas horas feriæ­
quintæ et vesperas cujusque diei; non autem infra parvas,
horas feriæ sextæ et sabbati, neque infra completorium nisi
sabbati sancti (5).
Si in altari, ad quod fit omcium tenebrarum, sit taberna-­
culum ss. Sacramenti, illud ad aliud sacellum, si commode
fieri possit, ante matutinum tenebrarum est transferendum.,
In hoc sacello lampas continuo ardere debet. Ostium taber—

(l) Merati tom. I, p. 4, tit. 7, n. 51.

(2) Rupertus et alii post eum.
(5) Gavantus tom. 2, sect. VI, c. 13, n. 29.
12 PARS 5. PROPRIUM nn TEMPORE. [51]

naculi, a quo ss. Sacramentum amovetur, apertum relinquen­

dum est, ne adoretur quod ibi non est. Prima tantum die
finito matutino in tabernaculum reponitur (i).
30. In offlciohujus tridui ante initium omnium horarum
usque ad nonam sabbati signum crucis ad prima verba
antiphonæ vel psalmi formatur, ut alias fit ad Deus in.
adjutorium.
Si matutinum feriæ quintæ immediate dicatur post com­
pletorium feriæ quartæ, tunc his dicenda sunt Pater, Aue et
Credo, semel pro fine completorii et semel pro initio Matu­
tini feriæ quintæ; duobus autem sequentibus diebus semel
'tantum dicitur ad initium matutini : in fine enim horarum
'hujus tridui non dicitur Dominus vobiscum, nec Pater noster,
nec quidquam aliud, quia nulla rubrica id significat, et quæ
dicenda sunt, satis aperte describuntur (2). Ante oüicium
tamen oratio Apera"Domine, et post illud Saerosanctæ ut
alias dicitur.
Oratio horarum dicitur ab ofiiciumfaciente, non stante ut
:alias, sed genufiexo et capite aliquantulum inclinato, ad imi­
tandum Christum Dominum in horto (5). Pater, Ave et Credo
rante initium horarum, item Pater ante lectiones, et similiter
versus et cantica Magni/icut et Benedictus dicuntur stando;
psalmi cum antiphonis' et lectiones sedendo; in fine cum inci­
pitur Chrz'stus factus est, omnes genufiectunt usque ad finem
horæ, quæ dicitur (4). Psalmi et antiphonæ terminantur cum
modica inflexione vocis. Ad primam autem, tertiam, sextam,
nonam et completorium omnes psalmi successive dicuntur,
.ac si essent unus et idem psalmus.
31. Ofiiciummatutinum hujus tridui dicitur tenebrarum
.a tenebris noctis, qua olim ofiicium fiebat : nunc autem matu­
tinum feriæ quintæ dicitur in choro feria quarta, postquam
sol suum medium cursum inter meridiem etvoccasum perfe­

(1) Merati tom. 2, s. VI, c. 15, n. 1 et 8.

(2) Gavantus tom. II, sect. 6, c. 15, n. 20.
(5) Cærem. Ep. lib. 2, c. 22. n. 14; Gavantus loco cit.
(4) Vid. tom. u, n. 575 et seq. '
ïöl] DE OFFICIOmmm SACRI. 45

cit, et duobus sequentibus diebus sole occidente (l). Hujus

anticipationis ratio habetur in desuetudine vigiliarum plebis :
"his enim cessantibus, cilicium tenebrarum anticipatum est,
utpopulus eidem interesse posset.
Ad officiumtenebrarum parandum est candelabrum trian­
gulare et ligneum ante altare in cornu epistolae, seu ubi
epistola cantatur, cui quindecim candelae ex cera communi
pro numero psalmorum matutini et laudum imponuntur :
quæ candelæ, si fieri possit, quotidie renovandæ sunt. Post
finem cujusque psalmi una extinguitur in candelabro trian­
gulari, incipiendo ab inferiori in cornu evangelii, et deinde
a cornu epistolæ alternatim. Sex candelæ super altare positæ
extinguuntur, dum canticum Benedictus dicitur, incipiendo
a versu Ut sine timore etc. (2), et ad quemlibet versum unam
extinguendo candelam, inchoando a cornu evangelii, et deinde
alternatim a cornu epistolæ, ita ut in ultimo versu ultima
extinguatur candela. Pariter infra Benedictus lampades et
luminaria per ecclesiam extinguuntur, præterquam ante ta­
bernaculum ss. Sacramenti. Dum antiphona post Benedictus
repetitur, suprema candela, accensa in candelabro relicta,
sub altari in cornu epistolæ vel retro altare absconditur, ita
ut lumen non appareat : incepto fragore statim profertur, et
adhuc accensa super candelabrum reponitur; deinde paulo
post extinguitur, et candelabrum removetur. Hæc candela­
rum extinctio considerari potest ut vestigium antiquitatis,
quando, cum officium de nocte fieret, lumina erant necessa­
ria, quæ qua proportione lucescebat, extinguebantur præter
unum, quod ardebat ante ss. Sacramentum; mystice autem
significatur cæcitas judæorum, derelictio Christi, etc. Item
candela abscondita denotat Christum sepultum, et ejus reve­
latio Christi resurrectionem.
In, fine laudum finita orationis conclusione lit levis et
modestus fragor seu strepitus, manu scabellum seu librum
percutiendo, primo a cæremoniario et alias a faciente offl­

(l) Cærem. Ep. lib. 2, c. 22, n. 5 et 17.

(2) Cærem. Ep. lib. 2, c. 22, n. 11.
44 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [50

cium, et tum similiter ab aliis, sed a solis clericis, in signum­

discessus; producta autem candela accensa omnes cessare
debent. Per hunc fragorem mystice significatur naturæ motus
in morte Christi.
32. Dereverentia cruci altaris triduo sacro faciendavarii
varia scripserunt. Manifestum est, illis, qui alio tempore ante­
crucem genuflectunt, ut tom. I, n. 119 dictum est, hoc triduo
esse genuflectendum. Plures etiam censuerunt, omnes qui
cæteroquin cruci profundam tantum faciunt reverentiam,
prout Episcopus, canonici ecclesiæ cathedralis, celebrans etc.
hoc triduo genuflectere debere : genuflexio quidem impro­
banda non est, ubi est in usu; censuit autem S. R. Congre­
gatio (1) Episcopo, canonicis et celebranti tantum 'esse genu­
flectendum cruci ab initio adorationis feria sexta in parasceoe
usque ad nonam sabbati sancti inclusive.
33. In hoc triduo sacro retinenda est consuetudo remo­
vendi aquam benedictam e vasis ecclesiæ (a).

UBI ET QUA SOLEMNITATE OFFICIUM TRIDUI SACRI EST

PERAGENDUM.

34. Prænotandum hic tantum agi de ofiiciomissæ, missæ

præsanctificatorum, processionis, benedictionis ignis, cerei
paschalis, fontis, etc.;,non autem de ofücio horarum cano­
nicarum, quod hoc triduo sicut omnibus aliis diebus fieri
debet in omnibus ecclesiis, in quibus officium publice agitur,.
et in aliis ecclesiis, ut parochialibus, non debet, sed fieri­
potest ad libitum.
]. In ecclesiis, in quibus ss. Sacramentum non asservatur,
non licetferia'quinta in coenaDomini missam celebrare, nec
in smönïd'sä"Säcramänt'ümaäsärvare (3), nec sequentibus.

(1) 9 Maji 1857, n. 3049, 5.

(2) S. P.. C. 12 Nov. 1851, n. 2682. 51.
(a) s. B. C. 14 Jun. 1659, n. 1120.
1:54] UBI FIT OFFICIUM TRIDUI SACRI. 45

diebus reliquas peragere functiones. Attamen in feria V in

coena Domini missa legi vel cantari potest in ecclesiis (januis
clausis) vel oratoriis regularium; non vero in seminariis et
;piis commutatibus, nisi habeatur apostolicum indultum (i)..
Minime autem licet missam canere cum alterius hostiæ dela­
tione ad sacellum, vulgo sepulcrum, si die sequenti missa
præsanctiücatorum non celebretur. sed missa in feria Vlegi
potest de venia saltem episcopi(ei). ***—""""
2 Oliïcmmprædictnm solemniter üeri potest et debetin
ecclesiis cathedralibus, collegiatis, conventualibus et paro­
chialibus, modo habeatur sufficiens numerus ministrorum.
Solemniter, id est, cum cantu, cum assistentibus diacono et
subdiacono, et cum tribus aut quatuor clericis seu acolythis
aliisque ministris in missali requisitis. Quod ita sit, dubium
esse nequit quoad ecclesias cathedrales, collegiatas et con­
ventuales; neque dubium esse debet quoad ecclesias paro­
chiales, quandoquidem servitium ecclesiæ parochialis ejusque
populus subditus non tantum exigunt, ut officiumhujus tridui
fiat, sed rubricæ missalis præscribunt, ut solemniter liat, nec
alicujus arbitrio permittunt, ut minus solemniter peragatur,
ut ex dicendis patebit : cum enim Benedictus XIII permittat,
ut in ecclesiis parochialibus, in quibus defectu ministrorum
solemniter fieri nequit, servetur memoriale rituum pro
minoribus ecclesiis parochialibus editum, supponit etiam, in
ecclesiis parochialibus, habito sufficiente numero ministro­
rum, ochiunf solemniter esse peragendum.
In aliis ecclesiis nec cathedralibus, nec collegiatis, nec
conventualibus, nec parochialibus, aut aliis, in quibus offl­
cium publice non agitur, oflicium hujus tridui non quidem
fieridebet, sed potest; nihil enim obstare videtur, modo fiat
solemniter et cum sulïicienti numero ministrorum.
3. In ecclesiis parochialibus, in quibus praedicto modo
solemni officium hujus tridui defectu ministrorum peragi
nequit, sed haberi possunt tres quatuorve saltem clerici,

(l ) S. B. C. 9 dec. 1899, 11.4049, 2.

/ "r'—w
(2) S. B. C. 1 Febr. 1895, 11.5842, 1 et 2.
46 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [54l

sacræ functiones feriis quinta et sexta ac sabbato peragendæ

sunt, servata forma parvi ritualis s. m. Benedicti XIII anno
1725jussu editi (0- Hoc autem perse ngamermittitumn
veccleusiiscngnþpavrggþlaljbäneque
Quoad alias parochias, quæ clericis in oratoriis regularibusPf
destituuntur, loco um
ordinarii indulgere valent ob populi commoditatem, ut paro—
chi (petita quotannis venia) feria quinta in coena Domini
missam lectam celebrare possint, priusquam in cathedrali vel
matrice conventualis incipiat, quamvis ob clericorum defec­
tum reliquæ ecclesiasticæ functiones præscriptæ eadem et
sequentibus feriis peragi nequeant (3). Notandum autem,
prædictam facultatem præcipue concessam esse intuitu com­
munionis paschalis, ut nempe parochiani infra missam de
manu celebrantis communicare valeant. Etenim S. R. Con­
gregatio (4) rescripsit, quod in ecclesiis, ubi functiones
majoris hebdomadæ üeri nequeunt, feria quinta in coena
Domini missa lecta celebrari non possit : et si hujusmodi
ecclesiæ sint regulares, superior celebret in privato ora­
torio ad ministrandam religiosis communionem; et si desit
oratorium, fiat in ecclesia januis clausis. Aliæ autem func­
tiones ecclesiasticæ in ecclesiis, in quibus tres aut quatuor
clerici haberi nequeunt, absque speciali indulto Apostolico
nec fieri debent, nec possunt : quia desunt ea, quæ ad solem­
nitatem aut saltem decentiam requiruntur. Adeoqueibidem
neque ss. Sacramentum in sacello asservatur, neque feria
sexta fit missa præsanctificatorum, neque sabbato sancto
benedicitur ignis, cereus, fons baptismalis, aut missa celebra­
tur 5 -'In hoggääu-aquaþapiismalis. benedicta ex,.ecplesiæ
lïlätriciä &!!!thest suscipienda (6)­

(1) S. B. C.. 28 Jul. 1821, n. 2616, 1; 25 Maji 1846, n. 2915, 1; 4 Sept-.

1875, n. 5566.
. B. C. 16 Mart. 1876, n. 55-9-0.
) Dec. cit. 28 Jul. 1821, approbat. et confirmat. a SSmo D. Pio VII,
51 Jul. 1821.
(4) 51 Aug. 1859, n. 2799, 1 et 2. Vide tamen supra sub 10.
(äitsl B. C. 42 Feb. 1690, 11.1821.
(6) S. B. C. 12 Ap. 1755, n. 2456, 5.
[36] DE FERIA QUINTA IN C(ENA DOMINI. 47

Solus parochus ægrotans in die CoenæDomini, et celebrare.

non valens, non potest feria sexta parasceves, si melius se
habuerit, uti sacra Hostia alio die præconsecrata (1).
In ecclesiis non parochialibus omitti potest functio sabbati.
sancti, non tamen illa feria VI in parasceve, et fieri debet
sepulchrum : expetita facultate pro us-umemorialis rituum,
si sacrorum ministrorum et clericorum defectus exsistat (2).
35. An ministri et cantores laici numerum et officium
clericorum supplere possunt?
R. Rubricæ missalis, cæremonialis, et memorialis ministros
quidem vocant acolythos et clericos, sed sicut ex communi
usu laici in missa officioque solemni munere acolythorum
fungi solent, ita eadem ratione ministri laici hæc oüïcia.
clericorum supplere posse videntur. Quod si ita non esset,
officiumhebdomadæ sanctæ in plerisque ecclesiis parochia­
libus ob defectum clericorum cum magno fidelium detrimento
in his locis prætermittendum foret. onrtet autem,,utntres,
quatuorve ministri adsint et ad hoc bene instructi. gantores
laici esse. missum. " " '

DE FERIA QUINTA IN CCENA DOMINI.

36. Missæ privatæ in hac feria quinta nullatenus permit—

tuntur (a), exceptis : 1o una in illis ecclesiis, de quibus­
num. 34 dictum est; 20casu, quo occurrit festum de præcepto,
de quo vide tom. II, 11.280. Decet enim, ut sacerdotes a sacri­
ficando abstineant", sacramque communionem more laicorum
accipiant in memoriam, quod Christus Dominus hac die manu
propria apostolos communicaverit, et præceperit, ut idem in.
ejus commemorationem fieret. Præter casus exceptos unica.
tantum missa solemnis secundum dicta num. 34 fieri potest,

(1) S. R. C. 20 Aug. 1870, n. 5219.

(2) S. B. C. 9 Dec. 1899, 11.4049, 1.
(5) S. R. C. 19 Dec. 1654, n. 980; 20 Mart. 1762, II, 2465 ; 22 Dec. 1770,
II. 2489.
 .43 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [57]

-et debet in unaquaque ecclesia, in qua offlciumpublice agitur,

aut quæ subditam plebem habet.
Licet omnes fideles non amplius ut olim ex præcepto se­
cundum antiquum canonem In cæna Domini. De Consecrat.
dist. II. Can. XVII hac die communicareteneantur, exigit
tamen religio et recolendi mysterii sanctitas, ut omnes sacer­
dotes et clerici, sicut etiam qui accedunt fideles laici, sacram
communionem in hac missa de manu celebrantis accipiant.
Sic S. R. Congregatio (1) statuit, ut « antiqüus mos commu­
nionis cleri in missa solemni ejus diei... nullatenus omittatur. n
Quinimo sacerdotes, diaconi et subdiaconi missæ pontiücali
-et sacrorum oleorum benedictioni assistentes, licet non sint
-de gremio ecclesiæ cathedralis (2), item quicumque adscripti
.alicui ecclesiæ in eadem 5. communionem in cæna Domini de
*manu celebrantis sumere tenentur (5). Clerici tamen alicui
ecclesiæ non adscripti, ad communicandum in missa cænæ
.Domini obligati esse non videntur, tum quia decreta tantum
:agunt de,—adscriptis,tum quia, sicut iisdem liberum est ad
missam in coena Domini accedere, sic etiam iis liberum est
«communicare vel a communione abstinere.
37. Missa. Color paramentorum officii hujus diei est
violaceus, color autem missæ albus : adeoque oportet ut para­
'-mentaaltaris infra solam missam sint alba, sed pretiosiora,
'uti convenit. Velum crucis altaris, processionis, lotionis
pedum si tunc adhibeatur, violacei coloris esse debent (l.);
velum autem crucis altaris, in quo missa celebratur, albi
-coloris (5). Candelæ albæ ad altare infra missam adhibendæ
sunt. Violacea antipendia minorum altarium usque ad denu­
-dationem post missam relinqui possunt. Vid. Praxis Pontif.
'-tom. III, 11. 48. '
Diaconus et subdiaconus in hac missa utuntur dalmatica

-(1) S. B. C. 15 Sept. 1692, 11.1885, et 12 Sept. 1716, n. 2240.

(2) S. B. C. 15 Sept. 1657, n. 1059, et 25 Sept. 1857. 11.2769, 1.
(5) S. B. C. 12 Sept. 1716, n. 2240; 19 Sept- 1654, n. 970, 1, et
122 Dec.. 1770, 11. 2489.
(4) S. R. C. 16 Nov.. 1649, n. 926, 4.
(5) S. B. C. 20 Dec. 1785, 11.2524, n. 4.
457] DE FERIA QUINTA IN C(ENA DOMINI. 49

—ettunicella, quia planetæ-plicatæ non- sunt in usu, nisi in

colore violaceo et nigro. "
Ante missam super patenam duæ magnæ ponendæ sunt
.hostiæ; utraque est consecranda, sed alterutra reservanda
.in feriam sextam sequentem. Super credentiam præter alia
requisita 'alter præparandus est calix amplus et pretiosus
«cumpalla et patena, alboque et pulchriori velo coopertus;
item pulcherrimum velum humerale præter illud subdiaconi,
.-sifieri possit, 'ad tegendos humeros celebrantis in processione.
In missa omittitur ps. Judica, item Gloria Patri ad introi­
tum et Lavabo. Ad ofl'ertorium utraque hostia cum patena
«elevatur, et offertur : facta oblatione, hostia reservanda
.ponitur inter calicem et alteram hostiam, ibique relinquitur,
donec post sumptionem in calicem ponitur (1). Communican­
tes, Hanc igitur, et Qui pridie prOpria dicuntur. Agnus Dei
et tres- orationes consuetæ ante communionem recitantur
more solito, sed pax non datur in detestationem osculi J udæ :
.adeoque diaconus et subdiaconus, dicto Agnus Dei, loca
statim permutant.
Infra Gloria omnes pulsantur campanæ majores et mino­
.res; et deinceps campanæ et organa (2) silent usque.ad into­
xnationem ejusdem hymni in sabbato sancto. Neque interea
campanula est pulsanda ad Sanctas et elevationem. Populus,
tamen ad Officiaconvocatur instrumento ligneo seu crotalo :
quo instrumento pariter utendum est ad signum salutationis
angelicae (3); hoc in pluribus ecclesiis adhibetur ad Sanctas
-et elevationem feria quinta et sexta, et similiter ad proces­
.sionem : Cavalieri (4) id laudat ad elevationem, ut excitetur
attentio; juxta plures tamen signum crotali infra officia
potius omittendum est, quia talis fragor est inconcinnus, et
risum provocat, populusque his diebus satis attentus suppo­
nitur, ac similis praxis omittendi signum præscribitur in

»(1)Bub. ritu celeb. m. tit. II, n. 5.

(2) S. R. C.-50 Dec. 1881, n. 5555, 10.
.(5) Memoriale rituum.
(4) Tom. 4, dec. I, n. 4.
Tom. III. 4
30 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [38]?

instructione Clementina pro precibus '40 horarum; id etiam

conforme videtur missali quod nihil dicit de crotalo, et me­
moriali rituum, quod praescribit crotalum pro convocatione
populi et salutatione angelica, et non pro aliis (1). Silent
campanæ in signum luctus mortis Domini; et cum campanæ­
prædicatores significent, mystice'üguratur silentium et fuga.
apostolorum in passione Domini. Notandum regularibus, et­
proinde etiam rectoribus minorum ecclesiarum, ne eorum:
campanæ post silentium campanarum parochialis vel matricis.
ecclesiæ pulsentur (a). '
38. Missa ad communionem.
Rub. missalis. Sacerdos... ante ablutionem digitorum ponit'
Hostiam reservatam in alio Calice, quem Diaconus palla et'
patena cooperit, et desuper velum expandit, et in medioAltaris­
collocat."Deinde 'fit Communia, et completur Missa. Sacerdos­
autem genu/lectit, quandocumque accedit, vel recedit a medio.
Altaris, vel transit ante Sacramentum in Calice reservatum :'
et cum dicere debet Dominus vobiscum, non vertit se ad popu­
lum in medioAltaris, ne terga vertat Sacramento, sed a latere
Evangelii, et in fine ibidem dat benedictionem,et non perficit
circulum.
S. Sanguine diligentius sumpto, ne aliquid circa labium
calicis remaneat, celebrans calicem super corporale versus
cornu evangelii deponit, et subdiaconus eum palla cooperit...
Tum diaconus ad dextram celebrantis accedit, et subdiaconus­
ad sinistram ejus. Interim cæremoniarius vel alius sacer­
minister, et horum defectu subdiaconus affert alium calicem»
de credentia. Eodem deposito super altare ante diaconum,.
hic ab eo aufert velum, pallam et patemam. Deinde ab omni-­
bus genuüexione facta, diaconus dextra eumdem calicem ante­
celebrantem super medium corporalis sustinet; et celebrans,
sinistra super corporale posita, dextra in eumdem s. Hostiam­
reservatam reverenter reponit : deinde diaconus calicem
deponit super-corporale in medio versus tabellam, ut locus.

(1) Merati tom. 1, p. IV, tit. VIII, n. IV; Bauldryp. 4, c. 9, art. 2, n. 5­

(2) S. B. C. 19 Dec. 1671, n. 1440.
[59] DE FERIA QUINTA IN coxam DOMINI. '51

pyxidi relinquatur; omnes genuflectunt; et celebrante pau­

lulum e medio recedente, diaconus stans in medio altaris,
calicem prius palla, deinde patena inversa, et tum velo albo
cooperit. Hic ordo, qui a Merati et aliis proponitur, tanquam
confOrmis rubricis præfatis missalis, cæremonialis Ep. (i) et
memorialis rituum, servandus est. Notandum tamen : 1o col­
lectionem particularum cum patena super corporale fieri non
posse ante sumptionem calicis, s. Hostia reservanda adhuc
super corporale posita; sed esse faciendam, postquam s. Hos­
tia-in alium calicem missa, seu distributio sacrae communio­
nis facta sit (a); et si quæ fuerint fragmenta, hæc in calicem
missæ mittenda esse; 20 anteriorem plicaturam corporalis
non esse revolvendam, licet calix velo cooperiatur, ut locus
pyxidi remaneat, sed velum calici prudenter esse imponen­
dum, ne attingat locum, ubi s. Hostiæ positæ fuerunt. Si
altare vel corporale non sit satis amplum, calix facta com­
munione velo tegi potest. Cum diaconus calicem cooperuerit,
collocat pyxidem ante calicem versus cornu epistolæ, eamque
aperit, et fit communio. Deinde missa absolvitur uti exposito
ss. Sacramento.
39. Locuspro asseroaudo s. Caltce.
Rub. Hodie paretur locusaptus in aliqua capella Ecclesiæ,
vel Altarz', et decenter, quoad fieri potest, ornetur cum velis
et luminibus, ubi Callæ cum Hostia ut supra reservata repo­
natur.
Locus ille juxta consuetudinem vocatur sepulchrum; infra
ecclesiam esse debet, sed distinctus ab altari, in quo celebra­
tur, ad faciendam processionem præscriptam. Super altare
illius loci ponenda sunt : 1ocorporale extensum, 20sex cande­
labra cum cereis albis, et 30in medio candelabrorum in emi­
nenti loco capsula, interius exteriusque eleganter elaborata,
cum corporali in ejus fundo extenso, ad recondendum s. Cali­
cem. Antipendium et omnia ornamenta alba esse debent.
Locuset altare ornanda sunt, quo pulchrius magniücentiusque

(l) Lib. 2, c. 25, n. 5 et 6."

(2) Rub. miss. ritu celeb. m. tit. X, n. 6.
52 mas 5. PROPRIUMDE TEMPORE. [59]

fieri potest, cum velis seu cortinis albis, multis luminibus seu
lampadibus, non arboribus, sed quidem floribus, qui tamen
ita sunt disponendi, ut ideam "viridarii seu horti nullo modo
i'nvisentibuspræstent. Apponenda autem non sunt crux, neque
Velum album, quod e magna cruce descendens cooperiat
Eucharistiam (1), neque sanctorüm reliquiæ aut imagines,
quamvis repræsentantes coenam, passionem aut sepulchrum
Christi Domini (2); ne mentes fidelium distrahantur, et ab
adoratione avertantur; neque adhibendi panni nigri, qui
ss. Sacramento non conveniunt (a) : locus enim non tantum
est repræsentativus sepulturae Domini, sed etiam institutionis
Sacramenti, et Christo ibidem quasi thronus erigitur, ut a
christianis honoretur et adoretur iisdem diebus, quibus a
judæis maximis affectus est opprobriis (1).
Notandum : 1. has rubricas esse de præcepto, ita ut nec
etiam missam solemnem in coena Domini celebrare liceat in
ecclesia, in qua ss. Sacramentum in aliquo altari vel alio
loco decenti non reponitur, nec asservatur (5). Si locus a
prædonibus in nocte non satis tutus esSet, sacer calix circa
vesperam in tabernaculum solitum deferri, et mane feria
sexta ad sacellum referri posset.
2. Curandum esse parocho, ut assidue adsint, qui orent
ante ss. Sacramentum in sacello, utque decens cereorum
numerus in eo colluceat (6).
3. Sacrum calicem juxta sequentes rubricas missalis, cæ­
remonialis Ep. (7) et decretum S. B. C. (8) in capsulam, quæ
clauditur et glave obseratur, reponendum esse. Attamen his ,
rubricis non servatis, calix velo ooopertus in his locis com­
muniter exponi solet, et ubi de nocte vigiliæ non aguntur,
ad vesperam in tabernaculo clauso reconditur.

.8 Aug. 1855, 11.2754, 1.

.26 Sept. 1868, 11.5178; 15 Dec. 1896, 11.5959, 2.
.21Jan.1662,n.1225.
(4) .15 Dec.1896,11.5959, 1.
0000

(5) S. B. C. 28 Mart. 1775, 11.2505 5.

(6) Memorale rit. pro min. eccl. tit. IV. c. 2, 5 IV, 11.11.
(DUbW2cän15
(8) 14 Feb. 1705, 11.2148, 6.
[40] DE FERIA QUINTA IN cum DOMINI. 05

4. In 'Sacello, in quo ss. Sacramentum asservatur, reli­

quiam s. Crucis publicæ venerationi exponendam non esse (1).
40. Processio.
Rub. Finita Missa, accenduntur intorticia, et fit Processio
more solito, alio tamen Subdiacono parato Crucem ferente.
Celebrans indutus Pluviali albo, stans ante Altare, imponit
incensum in duobus thuribulis absque benedictione; deinde in
medio genufleæus, cum altero incensat ter Sacramentum : et
accepto Calice cum Sacramento de manu Diaconi stantis, et
cooperto eætremitatibus veli, quo ejus humeri teguntur, proce­
dit medius inter eumdemDiaconum a dextris, et Subdiaconwm
a sinistris sub baldachino, duobus Acolythis Sacramentum
continue incensantibus usque ad locum præparatum, ubi pro
crastino servandum est. Interea dum fit processio, cantatur
hymnus Pange lingua gloriosi Corporis mysterium. Cum
autem ventum fuerit ad locumparatum, Diaconus genufleæus,
a Sacerdote stante accipit Calicem cum Sacramento, et ponit
illum primo super'Altare, ubi a Sacerdote genufleæo incen—
satur, ut supra : deinde reponit in capsula.
Finito evangelio in line missæ, celebrans, diaconus et:
subdiaconus ad medium altaris accedunt, flectunt unico genu,
et tum unus post alium, præcedente subdiacono, per gradus
laterales cornu epistolæ in planum descendunt, ubi omnes
deponunt manipulum, et celebrans, deposita etiam casula,
pluviali albo induitur. Deinde celebrans aperto capite et junc­
tis manibus, medius inter diaconum et subdiaconum pluviale
elevantes, per planum accedit ad medium altaris ante inü­
mum gradum ubi genuflexione utriusque genu cum capitis
inclinatione facta, surgit, et stans paululum versus cornu
evangelii, imponit incensum sine benedictione in duo thi­
ribula vel simul, vel in unum post alterum, ministrante
diacono sine osculis : tum genuflexus cum alterutro ex
duobus thuribulis ss. Sacramentum triplici ductu incensat.
Incensa-tione facta, celebranti per diaconum vel caeremonia­
rium imponitur velum humerale, quod ligaminibus vel aci­

(1) S. n. c. 12Mart. 1856, n. 2740, 5.

54 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [40]

culis firmatur, ne decidat. Tum omnes surgentes, ad altare

ascendunt, celebrans cum subdiacono a sinistris flectit utro­
que genu in Supremo gradu seu suppedaneo altaris; diaconus
autem usque ad altare progreditur, flectit unico genu, mox
surgit et calicem accipit sinistra infra nodum et dextra ei
imposita, ne quid decidat : tum se vertit, per partem quæ
cornu evangelii respicit, ad celebrantem, cui ipse diaconus
stans reverenter tradit calicem, quem celebrans adhuc ge­
nufiexus accipit sinistra ad nodum et dextra posita super
calicem, super quem diaconus extremitates veli humeralis
extendit. Deinde diaconus ante ss. Sacramentum genuflectit,
et mox erectus, accedit ad dextram celebrantis, qui, diacono
et subdiacono pluviale elevantibus, ascendit ad planum sup­
pedanei, ubi cum iisdem ministris, qui simul ascendunt, se
vertit ad populum. Alter subdiaconus indutus amictu, alba,
cingulo et tunicella, et ejus defectu clericus superpelliceo
indutus, accepta cruce, medius inter duos.ceroferarios, tem­
pestive pergit ad planum in medio chori, ubi in loco ab altari
remoto, facie ad altare conversa, expectat, donec processio
inchoetur. Dum celebrans cum ss. Sacramento surgit, can­
tores statim hymnum Pange lingua incipiunt, et procedunt
ad sacellum, primo subdiaconus cum cruce medius inter cero­
ferarios, deinde clerici bini et bini cum candelis accensis
præmissa genuflexione utroque genu ante ss. Sacramentum,
post eos duo thuriferarii ss. Sacramentum continuo incen­
santes, et postremo celebrans sub baldachino, deferens cali­
cem ante faciem seu superiorem partem pectoris elevatum,
medius inter diaconum et subdiaconum, pluviale elevantes.
Tenditur ad Sacellum per viam longiorem, sed non extra
ecclesiam. Si hymnus Pange lingua non sufficiat, retentis
duabus ultimis strophis, praecedentes repeti possunt. Cum ad
saCellum perventum'est, subdiaconus cum cruce et cerofe­
rarii se sistunt in loco distante ab altari, aliquantulum e
medio recedentes, ut alii transire queant : clerici se dividunt
in duas partes; juniores, seu qui ante alios in processione
incedunt, prope crucem- remanent; alii autem ordine quo
incedunt, propius ad altare accedunt : stant omnes facie ad
[[40] DE.FERIA QUINTA IN cöENA DOMINI. 55

se invicem conversa, et ad adventum sacramenti flectunt

utroque genu præter subdiaconum cruciferum et cerofera­
.rios, qui non. genuflectunt. Postquam omnes transierint,
subdiaconus et ceroferarii se collocant e regione sacelli; tunc
omnes faciem ad altare vertunt, et cantant Tantum ergo
«et Genitorz', dum interea ss. Sacramentum incensatur et
reponitur. Celebrans, diaconus et subdiaconus ascendunt ad
.altare; diaconus flectit utroque genu in plano suppedanei
versus cornu epistolae facie ad celebrantem conversa, sub­
diaconus flectit utroque genu in supremo gradu altaris a
sinistris celebrantis, et celebrans consistens in gradu ante
suppedaneum tradit calicem diacono genudexo, remotis prius
per eumdem diaconum veli humeralis extremitatibus. Dia­
conus accepto calice surgit, et conversus ad celebrantem
paululum expectat, donec celebrans genuflexus utroque genu
ss. Sacramentum adoraverit . deinde diaconus calicem de­
vote collocat super corporale in medio altaris eXtensum'juxta
præfatas rubricas missalis, vel in capsulam juxta cæremo­
niale Ep. (1). Celebrans interea et subdiaconus ante infimum
gradum descendunt, et in eodem flectunt utroque genu; ac
statim per subdiaconum vel cæremoniarium velum hume­
rale amovetur, et per ministrum loco opportuno deponitur.
Diaconus deposito calice et facta genuflexione unico genu,
[pariter descendit, et a dextris celebrantis genuflectit. Deinde
celebrans cum ministris surgit, sta-nspaululum versus cornu
evangelii, incensum in alterutrum thuribulum sine bene-dic­
tione imponit, ministrante diacono sine osculis, et" iterum
;genuflexus ss. Sacramentum ter. incensat. Postea diacbnus.
ad altare ascendit, genuflectit, calicem accipit," et in cap­
sulam ponit : iterum genuflectit, et capsulam claudit ac
obserat; si vero calix ab initio in capsulam positus fuerit,
facta genuflexione capsulam claudit et obserat. In fine ora­
tio de ss. Sacramento non cantatur, neque benedictio cum
ss. Sacramento sive ante, sive post, sive infra proeessionem
datur. Capsula clausa, et diacono ad celebrantem regresso,

i(l) Lib. 2, c. 25, n. 15. Vid. Mcrati p. 4, tit. 8, n.lö.

56 mas 5. rnornwu DE TEMPORE. [HP

omnes adhuc genuüexi aliquantulum erant, et deinde sur—

gentes, flectunt utroque genu in plane, et via breviori rece—
dunt, præcedentibus thuriferariis, deinde subdiacono cum­
cruce in medio ceroferariorum, et sequentibus aliis ordine­
quo venerunt.
Post processionem vel post vesperas pyxis, in qua ss. Sa­
cramentum in tabernaculo conservatur, reverenter defertur­
vel ad sacellum, in quo s. Calix asservatur, ut cum eo in'
capsula retro post calicem recondatur (1), vel præsertim in
ecclesiis majoribus, in quibus sacrum Viaticum ad infirmos­
sæpius deferendum est, potius ad aliud tabernaculum in
sacello separato aut in sacristia, ne adoratio per viatici ad­
ministrationem, si accidat, perturbetur (2). Deinde lampades­
ecclesiæ extinguuntur, exceptis iis, quæ sunt in sacello­
ss. Sacramenti.
41. Dcrmdatz'oaltarium.
Rub. Postea in Chora dicantur Vespera; sine cantu. Et
Sacerdos cum ministris denudet Altaria, legendoAntiphonam
Psalm. 21. Diviserunt sibi vestimenta mea : et super vestem­
meam miserunt sortem, cum toto Psalmo : Deus, Deus meus,
respice in me. .
Olim quotidie post sacrificii celebrationem altaria denuda­
bantur; nunc autem ex præscripto ecclesiæ id tantum fieri
debet feria quinta in coena Domini, ünitis vesperis (3), et ubi
vesperæ non dicuntur, finita processione. Significatur denu-—'
datio Christi crucifixi.
Ad hanc cæremoniam celebrans, diaconus et subdiaconus
manent induti albis, sed sine manipulis; celebrans autem et:
diaconus etiam stolam violaceam assumunt. Præcedentibus
acolythis sine candelabris, cooperto capite procedunt ad'
altare, unus post alium, ad altare bireta deponunt, et debita
facta reverentia, celebrans in plano inchoat, et dicit totam
antiphonam Diviserunt (4), deinde cum ministris alternatim

(1) Memoriale rit. pro minoribus eccl. de cæna Dom. c. 2, 5 III.

(2) S. B. C. 15 Maji 1745, n. 2585; Cavalieri tom. 4, dec. , n. 1.
(5) Cærem. Ep. lib. 2. ,c. 25, n. 15.
(4) Merati p. 4, tit. 8, n. 17.
[42] DE manu QUINTA IN COENA DOMINI. 57"

totum psalmum recitat, et in fme antiphonam repetit. Interea­

omnes stant in choro, et antiphonam et psalmum prosequun­
tur. Celebranset ministri incepta antiphona, ad altare ascen­
dunt, illudque psalmum simul recitando denudant, amovendo—
mappas, antipendium et omnia alia ornamenta, relicta tan-­
tum cruce cum candelabris. Denudato summo altari, eodem­
ordine procedunt ad alia altaria denudanda. Psalmus tamen»
non est repetendus, licet multa sint altaria, sed morose est'
recitandus, ut non finiatur, quousque omnia altaria sint denu—
dat-a. Si multa sint, tunc alii sacerdotes alba et stola induti,
alia eodem tempore denudare possunt, psalmum eodem modo.
recitando. Acolythi et ministri omnia ex choro, credentia et.
altari tollunt, nihil relinquentes nisi crucem cum candelabris.
Altaria nuda manent usque ad mane in' sabbato sancto.
Altarium denudationem sequitur in quibusdam ecclesiis­
lotio eorumdem altarium, qui ritus a rubricis non est præ­
scriptus, valde tamen antiquus est (1), et laudabiliter ac
faciliter, cum nuda sint altaria, fieri potest : hoc tamen
notato quod celebrans et ministri sacri ex præscripto ru­
bricarum missalis altaria denudare, et interea psalmum
recitare debeant, non autem lavare; quod si facere velint,
postea sit peragendum, vel ab aliis faciendum.
42. Latio pedum. Dicitur mandatum a mandato Christir
Domini, vel quia prima antiphona incipit per Mandatum.
novum. Licet dicitur esse mandatum Domini, inde tamen
non sequitur, illud per omnes et ubique esse adimplendum,
sed sutllcere, ut liat per aliquos aut in praecipuis ecclesiis,
ut praxis ecclesiæ satis demonstrat. In omnibus tamen üeri'
potest ecclesiis : quinimo licet sanctimonialibus sibi invicem
lavare pedes, sicut'homines faciunt, quia præceptum Christi­
non tantum ad masculos, sed etiam ad feminas pertinet, ut.
constat ex responso Zachariæ Pontificis ad s. Bonifacium
Moguntinum.Fieri non debet in ecclesiisminoribus, ut patet ex

(1) Bened. XIV, de fest1s Dom. 5175 et 176; Grancolas comm. hist. in.
brev. lib. 2, c. 61; Merati tom ], p. IV, tit. 8, n. 17.
 38 mus 5. PROPRIUMDE TEMPORE. [45]

memoriali rituum pro minoribus ecclesiis, in quo hæc cære­

monia prætermissa est (l).
. Ad faciendam hanc cæremoniam, celebrans, diaconus et
:subdiaconusad locum præparatum de more accedunt, præ­
cedentibus thuriferario et ceroferariis cum candelis accensis.
Si liat ad altare, ei debita facta reverentia, celebrans cum
ædiaconoet subdiacono ad illud ascendit, illudque in medio
osculatur. Deinde diaconus, accepto libro evangeliorum,
:eumdem ad altare de more defert; incensum more solito
imponitur, et reliqua üunt üt ad evangelium in missa, omisso
Munda cor. 'In üne celebrans in cornu epistolæ, ministris
post eum adstantibus, dicit Pater noster etc. Vid. Praxis
.Pontif. tom. 3, n. 72. .
Lavandi sunt pedeS'13 hominum (2); in hoc autem numero
Ecclesia Romana, nihil aliud signiücare et imitari videtur,
*quamexemplum Christi lavantis pedes apostolorum (3).

DE SACRIS RITIBUS FERIE QUINTjE IN C(ENA DOMINI

SERVANDIS IN MINORIBUS ECCLESIIS.

43. Ut ritus ac sacrae cæremoniæ, quibus alma mater

'ECclesiapræstantiora nostræ redemptionis indixit recolenda
mysteria, in minoribus ecclesiis parochialibus almæ Urbis
--ex'acteac uniformiter exerceantur, ex decreto particularis
congregationis a ss. Dom.'Benedicto XIII indictæ die 4 Dec.­
1724, eta Sanctitate sua confirmato, rectoribus ipsis memo­
riale rituum' pro'lminoribus ecclesiis editum, proponitur
observandum. Similiter a S. B. C. (4) decretum est ut
loeorum Ordinarii, quoad paroecias, in quibus haberi'possunt
tres quatuorve saltem clerici, sacras functiones feriis V et VI

' (I) Vid. Bened. xw, de festis Dom. &177.

(2) Cærem. Ep. lib. 2, c. 24.
(5) Merati tom. i, p. 4, tit. 8, n. 26. Vid. Bened. XIV, de festis Dom.
25 182, 185 et 184. ;.
(4) 28 Jul. 1821, II. 2616, I.
(44) DE nmsus comm DOM. IN MINORIBUSECGL. 59

.ac sabbato majoris hebdomadæ peragi studeant, servata forma

.;parvi ritualis s; in. Benedicti XIII anno 1725 jussu editi.
Quoddecretum ss. Dom. Pius VII adprobavit, confirmavitque,
.atque ut ab omnibus servetur, typis evulgari præcepit, die
& Jul. 1821. Cum autem hoc memoriale editum-et appro­
lbatum sit pro solis minoribus ecclesiis parochialibus, sine
indulto adhiberi nequit in aliis ecclesiis non parochlialibus aut
oratoriis, sive regularibus sive secularibus (1). Ex hoc memo­
iriali
,possuntproponuntur
num. præc. sequentia, et quæ desiderantur, videri
Prænotandum est, memoriale tantum præscribere ut omnia
legantur; si tamen cantores habeantur, laudabiliter omnia
cantabuntur, uti in aliis ecclesiis.
44. I. Missa: 1OTres clerici seu ministri, ut dictum est
num. 35, superpelliceis induuntur. Ad Gloria pulsantur
campanae.
-02 Dum celebrans orationes ante communionem dicit,
primus clericus calicem vacuum, palla, patena et velo albo
coopertum ex credentia ad altare in cornu epistolae defert.
Celebrans sumpto s. Sanguine, calicem missæ palla cooperit,
-et alterumcalicem ponit in medium corporalis, eumque de­

., .(1) .«Memoriale Bituum jussu Benedicti XIII editum permittitur adhi­

bendum pro aliquibus præstantioribus sacris functionibus persolvendis
in minoribus ecclesiis parochialihus. In Dioecesi autem Mechliniensi
pliires existunt ecclesiæ non parochiales et oratoria regularium, fratrum
religiosorum et monialium seu fæminarum- religiosarum, in quibus ob
defectum, sive ministrorum, sive paramentorum, oiiicia hebdomadæ
sanctæ aliaque similia solemniter celebrari nequeunt, convenienter vero
persolvi possunt juxta præfatum parvum Memoriale Rituum, prout in
pluribus ex dictis ecclesiis et oratoriis etiam fieri solent. Porro nonnullis
dubitantibus, num sibi eo Memoriali uti liceret, et dubia sua ex'po­
nentibus compositori kalendarii Diæcesani, ipse ad quæstionem diri­
mendam, approbante Emo et Rmo Domino Cardinali Archiepiscopo, ad
Sacram Congregationem recurrit, et humiliter ab eadem exquisivit: An
in dictis minoribus ecclesiis non parochialibus et oratoriis officiahebdo­
madæ sah'ctæ aliaque similia juxta Memoriale Rituuin Benedicti XIII
,persolvi possint? Sacra porro eadem Congregatio re mature accurateque
;perpensa rescribendum censuit : Negati-ve. Die 16 Martii 4876, 11.5590.
60 uns 5. PROPRIUMDE TEMPORE. [MP

tegit : deinde genudectit, et alteram hostiam consecratam;

reponit in calicem, eum cooperit palla et patena inversa, et
velum desuper expandit, iterumque genuflectit. Deinde fit
communio, qua facta, et dicto Quod ore sumpsimus, cele—
brans se purificat, et missam prosequitur, ac si ss. Sacra­
mentum esset expositum. Sumpta ablutione digitorum, calix­
missæ a primo clerico ad credentiam defertur. Si vero mi­
nistri sint laici, ille in altari relinquitur.
Si unus tantum calix habeatur, tunc s. Hostia reservanda.
tantum in calicem post eius ablutionem et extersionem poni­
tur. Pollex et index in alio vase deinde abluendi sunt (4).
30 In fine missæ cerei in sacello sepulchri accenduntur,
baldachinum seu umbella disponitur, et cerei sodalibus vel
cultioribus de populo distribuuntur.
II. Processio : 1o Celebrans completa missa, ad medium.
altaris accedit, genufiectit et per viam breviorem ad planum
epistolæ descendit : ibi casulam et manipulum deponit, et
pluviale "albicoloris accipit; quod si non habeatur, manet in
alba cum stola, vel etiam casulam retinet, deposito tamen
manipulo (2).
20 Celebrans paratus accedit per planum ante medium­
altaris; ibi genuilexus in inferiori gradu aliquantulum orat;
deinde thus in thuribulum sine benedictione imponit,- et
ss. Sacramentum incensat; adhuc genuflexus accipit velum
humerale, quo accepto accedit ad altare, genuflectit, et
calicem accipit sinistra ad nodum et dextra posita super
calicem, super quem clericus ambas extremitates veli hume­
ralis extendit. '
30 Si non habeantur cantores, ipsemet celebrans ad popu­
lum converSus, incipit legere hymnum Pange lingua, et
statim procedunt : 1odeferens vexillum consuetum in dela—
tione ss. Viatici, 2o sodales alicujus confraternitatis,-vel pii,
viri cum luminibus, 30 clericus cum cruce, 4o thuriferarius,
50 celebrans sub baldachino vel umbella, et a sinistris ejus
clericus recitans cum celebrante hymnum Pange lingua.

(l) Baldeschi fol. 586, nota 5, edit. Casterman 1851.

(2) Merati p. 4, tit. 8, n. 27; Bauldry p. 4, c. 9, art. 6, n. 5.
145] FERIA 6 lN PARASCEVE DOMINI. 61

40 Cum pervenerint ad sacellum-, omnes se disponunt per

duas partes, ita ut thuriferarius et celebrans per medium
transire possint. Celebrans calicem super altare deponit, et
cum debitis reverentiis descendens, velum humerale deponit,
thus imponit, et ss. Sacramentum incensat, clericis interea
recitantibusTantum ergo et Genitori. Deinde calicem in
capsulam recondit, eamque claudit, et post brevem orationem-,..
,in gradu inferiori altaris, medius inter clericos via breviori
revertitur. Indutus adhuc pluviali, statim s. Pyxidem e taber­
naculo altaris ad sacellum ss. Sacramenti defert, eamque in
capsula retro post calicem recondit.
III. Denudatio altarium. Celebrans deposito pluviali sto­
.lam violaceam in modum crucis ante pectus aptatam assu­
mit, et cum clericis ad altare accedit illudque denudat, ut
dictum est num. 41, antiphonam et psalmum cum clericis
recitando.

DE FERIA SEXTA IN PARASCEVE DOMINI.

45. Rub. Missalis. Finita Nona, Sacerdos et ministri

induti paramentis nigri coloris, sine luminaribus et incenso
procedunt adAltare : et ante illud prostrati aliquamdiu orant.
Interim Acolythi unam tantum tobaleam extendunt super
Altare. Sacerdos cum ministris facta oratione ascendit ad
Altare, et osculatur illud in medio : deinde lector accedit ad
legendum Prophetiam in loco, ubi legitur Epistola, et incipit
eam sine titulo; quam etiam Sacerdos legit submissa coce
apud Altare in cornu Epistolae.
10 Hac die non offertur missæ sacrificium, quia non decet,
ut Christi passio mystice repraesentetur, dum recolitur prout
realiter peracta est; ut autem missa præsanctiücatorum, sic,
dicta, quia in ea non habetur consecratio, sed communio
.s. Hostiæ pridie consecratæ.
20 Altare, scamnum et pavimentum penitus denudata esse
debent; et in altari nihil apponi potest præter crucem coo­
per-tamvelo violaceo, et præter candelabra materiæ obscuræ
62 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. HS)

et non argenteæ cum cereis communibus, qui non accendun­

tur, nisi circa finem adorationis crucis; tres tamen cussinis
simplices et violacei poni possunt super secundum gradum
altaris (1).Convenit, ut crux altaris sit lignea, ut verbis Ecce"
lignum Crucis correspondeat (a).
3() Celebrans, diaconus et subdiaconus (3) induuntur omni-­
bus paramentis ad missam requisitis, etiam manipulo; diaco­
nus autem et subdiaconus sine dalmaticis, vel cum planetis
plicatis. More solito ad altare accedunt, præcedentibus aco­
lythis sine candelabris : cum ad altarepervenerint, celebrans
profundam facit reverentiam, et omnes alii flectunt unico
genu in plano; deinde in plano super pavimentum se pros-­
ternunt, sic ut caput et brachia quiescant super cussinum
positum in secundo gradu altaris. Interea omnes alii genu­
flectunt, meditantes Christi passionem. Prostrati manent
tempore unius Miserere, donec una mappa et missale super
altare posita sunt. Postea tolluntur cussini.
40 Celebrans ascendens ad altare, illud osculatur, sed non
genuflectit, deinde accedens ad cornu epistolae, recitat lec­
tiones, tractus et orationem ut in missa : ita etiam cantat
Oremus' manus extendendo et jungendo, caputque cruci
inclinando, sed non genuflectendo ad Flectamus genua. Si
velit, cum ministris sacris infra tractum sedere potest : non­
est tamen necesse, licet conveniat, ut totus tractus can-­
tetur (i).
50 Celebrante ascendente ad altare, diaconus et' subdia­
conus simul ascendunt, et cruci genuflectunt unico genu,.
uti per totum officium facere debent. Infra lectionem et­
tractum sequentem stant ut ad introitum missæ. Finito tractu
a celebrante, vadunt retro post celebrantem, ut infra oratio—
nes missæ. Diaconus cantans Flectamus genua, primus
genuflectit; et subdiaconus respondens Levate primus surgit.

(1) Memorale rit. pro minoribus eccl. tit. V, c. 1.

(2) Memoriale rit. ibid. S. B. C. 12 Nov. 1851, n. 2682, 55.
(5) Vid. Praxis Pontif. tom. 5, n. 125.
(4) Merati tom. 1, p. 4, ut. 9, 'n. 18.
[45] FERIA 6 IN PARASCEVE' DOMINI. 65­

Subdiaconus cantat epistolam more solito, sed in tine non

accedit ad osculandam manum; et non respondetur Deo­
gratias. Si diaconus et subdiaconus planetis plicatis utantur,
subdiaconus suam deponit ante epistolam, et cantata epistola.
resumit; similiter completis orationibus eam deponit, dum.
celebrans casulam deponit, factaque crucis adoratione resu­
mit : diaconus autem suam deponit, et sumit nigram stolam
latiorem, antequam ultimam partem passionis in tono evan­
gelii cantet, ac planetam tantum in fine post communionem­
celebrantis resumit.
6o Passio recitatur, et cantatur ut in dominica palmarum,
his exceptis : 10quod celebrans in cornu epistolæ continuatim­
legat passionem, etiam ultimam partem, quam cantat diaco­
nus (1), huic ultimæ parti præmittendo Munda cor, sine
Jube et Dominus sit, manendo tamen in cornu epistolae, et­
sese inclinando versus crucem altaris; 20quod diaconus reci—
tato Munda cor, non petat benedictionem; 30 quod neque­
Celebrans neque liber incensetur, celebrans in fine non oscu-L
letur librum, neque respondeatur Laus tibi Christe. Legilia,
si adhibeantur, nuda esse debent.
70 Post passionem celebrans in cornu epistolæ, diacono et
subdiacono stantibus retro post illum, junctis manibus cantat.
Oramus dilectissimi, cui subjungit Oremus, manus interea.
extendendo et jungendo, simulque caput cruci inclinando, ut.
in missa, sed non genuflectendo; diaconus primus genuflec­
tens cantat Flectamus genua, et subdiaconus pariter genu-­
flectens ac primus surgens respondet Levate; deinde cale-­
brans cantat in tono feriali orationem extensis manibus ut in.
missa. Hic modus servatur in omnibus subsequentibus moni—
tionibus et orationibus.
Not. 10 Si Sedes Pontiücia vacet, omittitur oratio pro­
Papa. 20 Mon-itio cum oratione pro imperatore Romano ut
antea in missalibus excudenda est, ob sublatum autem Roma­
num imperium non amplius recitanda (2). 39Nulla alia oratio—

(i) Cærem. Ep. lib. 2, c. 26, n. 5.

(2) S. R. C. 25 Sept. 1860, 11.5105, III, 4.
«öt PARS 5. rnormum DE TEMPORE. [46]

præter eas quae in missali habentur, etiam ob immemora­

«bilemconsuetudinem addi potest (l). 40 Ante orationem pro
,judæis omittitur Oremus, Flectamus genua, in detestationem
.irrisionum, quibus judæi flexis genibus Christo illuserunt.
46. Adoratio crucis.
Rub. Completis orationibus, Sacerdos deposita casula ac­
»cedit ad cornu Epistolæ, et ibi in posteriori parte anguli
.Altaris accipit a Diacono Crucemjam in Altari præparatam :
quam uersa facie ad populum, a summitate.parum discoo­
perit, incipiens solus Antiphonam Ecce lignum Crucis, ac
deinceps in reliquis jucatur in cantu a Ministris usque ad
Venite adoremus. Chora autem cantante Venite adoremus,
omnes se prosternunt, excepto Celebrante. Deinde procedit ad
canteriorem partem anguli eiusdem cornu Epistolæ : et discoo­
periens brachium dextrum Crucis, et caput figuræ Crucifixi,
«elevansqueeam paulisper, altius quam primo, incipit Ecce
lignum Crucis, aliis cantantibus, et adorantibus, ut supra.
Deinde Sacerdos procedit ad medium Altaris: et discoope­
.riens Crucem totaliter, ac elevans eam, tertio altius incipit
Ecce lignum Crucis,aliis cantantibus, etadorantibus, ut supra.
Postea sacerdos solus portat Crucem ad locum ante Altare
præparatum, et genu/lexus ibidem eam locat : mox depositis
calceamentis, accedit ad adorandam Crucem, ter genua flec­
tens, antequam eam deosculetur. Hoc facto reuertitur, et
accipit calceamentaet casulam. Postmodumministri Altaris,
deinde alii Clerici, et laici, bini et bini, ter genibus flexis, ut
dictum est, Crucem adorant. Interim, dum fit adoratio Crucis,
--cantantur improperia, et alia, quae sequuntur, vel omnia,
cel pars eorum, prout multitudo adorantium, vel paucitas
reguirit.
Circa finem adorationis Crucis accenduntur candelæ super
..Altare : et Diaconus accipiens bursam corporalium, extendit
corporale more solito, et juxta illud ponit purificatorium :
-et änita adoratione, Crucem reverenter accipit, et reportat
»ad Altare.

(1) s. B. C. 7 Aug. 1875, 11.5365, n.

146] FERIA 6 IN PARASCEVE DOMINI. 65

10 Dum ultimæ dicuntur orationes, ministri extendunt

tapete vel pannum violaceum ante gradus altaris vel presby­
terii, ubi celebratur, non autem ante altare sacelli ss. Sacra­
,menti, sic ut pars superior sit in primis gradibus, super quos
ponunt pulvinar amplum violacei coloris, et super pulvinar
velum album serico violaceo contextum.
20 Finitis orationibus, celebrans, diaconus et subdiaconus
.per gradus laterales cornu epistolæ in planum descendunt,
ubi omnes deponunt manipulum (l), celebrans etiam casu­
;lam, et subdiaconus planetam plicatam. Deinde diaconus
per planum ad medium ante altare accedit, ubi genuflexione
facta in infimo gradu, expectat, donec crux sibi tradatur a
sacrista vel cæremoniario, qui propterea facta prius genu­
flexione, eamdem de altari devote accipit; vel in defectu
.sacristæ aut cæremoniarii, ipse diaconus ad altare ascendit,
-et facta ibidem coram cruce genuflexione, eamdem de altari
accipit. Acceptam crucem, coopertam velo violaceo, cum
imagine Crucifixi ad se conversa, reverenter defert per
,planum ad celebrantem, sed sine genuflexione et sine oscu­
lis. Celebrans interea cum subdiacono a sinistris, accedit
..ad cornu epistolæ in inferiori gradu altaris; ibi se sistit
.facie ad populum conversa, crucem a diacono accipit, eam­
.que usque ad transversum crucis discooperit, ita tamen ut
Crucifixi caput non appareat; et tunc eam cum imagine
versus populum ambabus manibus elevatam tenens usque
ad oculos, cantat Ecce lignum Crucis etc. Diaconus assistit.
.-adextris celebrantis, et subdiaconus a sinistris facie ad cru­
cem conversa; et aliquis minister tenet missale coram eis
apertum. Choro cantante Venite adoremus, omnes se pros­
ternunt versus crucem, id est, flectunt utroque genu cum
profunda capitis inclinatione, præter celebrantem. Responso
Venite adoremus, omnes surgunt, et celebrans suppedaneum
.altaris ascendit; ibi stans in loco, ubi introitus dicitur, facie
..ad populum conversa, medius inter diaconum'et subdiaco­
.num, brachium dextrum et caput Crucifixi discooperit, ma­

.(1) S. B. C. 45 Sept. 1736, n. 2526, 4.

Tom. III. 5
66 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [46]

gisque elevans crucem et vocem, secundo cantat Ecce lignum

etc. Deinde procedens ante medium altaris, sine reverentia
ei facienda, totam crucem discooperit, tradens velum diacono,
et tertio crucem et vocem adhuc altius elevans cantat Ecce
lignum etc.
30 Post tertium responsum Venite adoremus, solus cele­
brans sine diacono et subdiacono,et sine ulla reverentia altari
facienda, per latus evangelii descendit, et ambabus manibus
crucem cum imagine versus populum elevatam tenens, illam
portat ad locum ante altare præparatum; ubi, genuflexus'
utroque genu, crucem cum pedibus versus populum super
cussinum collocat, firmans eam chordulis, si opus sit. Deinde
surgit, et iterum facta genuliexione, recedit ad scamnum in.
cornu. epistolae, deponit calceamenta, et mox accedit ad
adorandam crucem, primo se constituens in aliqua a cruce
distantia, ubi flexus utroque genu et capite inclinato, secreto
recitare vel mente revolvere potest : Adoramus te, Christe,
et benedicimus tibi, quia per sanctam crucem tuam redemisti
mundum. Deinde surgens, similiter 'genuflectit, et adorat in
loco medio inter crucem et primam adorationem; atque
similiter tertio ante crucem, ubi facta adoratione, solospedes
Crucifixi ex humilitate osculatur. Deinde surgit, et denuo
facta cruci genuilexione, sine alia reverentia altari facienda
ob sublationem crucis, mox ad scamnum revertitur; ubi
calceos resumit, manus lavat, si sordes contraxerit, mani­
pulum et casulam induit, et deinde sedet.
40Dum celebrans crucem defert, diaconus et subdiaconus'
in suppedaneo altaris et reliqui omnes in suis locis manent
genuüexi utroque genu, facie ad crucem conversa, .doneccele­
brans crucem super pulvinar deposuerit. Tunc cum omnibus
surgunt, et accedunt ad scamnum in cornu epistolae, ibique
permanent usque ad adorationem crucis. Cum celebrans.
crucem osculatus fuerit, diaconus et subdiaconus bini eodem­
modo cum trina genuüexione et adoratione accedunt ad
crucem adorandam; pedes autem Cruciüxi prius osculatur­
diaconus, et deinde subdiaconus. Simul surgunt, et accedunt
ad celebrantem; ubi assumunt manipulum, et subdiaconus
[46] FERIA 6 m PARASGEVE DOMINI. 67

etiam planetam, si ea utatur, diaconus autem manet cum

stola latiori. Induti sedent cum celebrante. Interim celebrans
cum iisdem improperia recitat, diacono et subdiacono missale
tenentibus, vel alio ministro illud sustinente.
50In adoratione idem servandus est ordo, sicut feria quarta
cinerum in accipiendis cineribus (l). Adoratio ita ordinate
facienda est, ut, dum primi ultimo loco ante crucem genu­
flectunt, alii secundo loco genuflectant, et alii primo loco;
nec posteriores ab adoratione surgant, antequam priores a
sua adoratione recedant. Secundum cæremoniale Ep. (a) et
memoriale rituum (z.) clericis calcei deponendi sunt, quod,
quamvis missale celebranti tantum præscribat, laudabiliter
tamen lieri potest; juxta decretum autem S. R. C. (4) ser­
vanda est consuetudo.
Ubi magna populi datur multitudo, alia crux vel etiam
plures in loco apto super tapetum et cussinum apponi possunt,
quæ tamen omnes ante processionem, si inde impediatur
ofiïcium, removendæ sunt; finito autem oüicio reponi possunt.
Apponi potest lanx ad dextram adorantium, in qua ponun­
tur pecuniæ, quæ cruci offeruntur.
Cruce a celebrante denudata, omnes cruces per ecclesiam
a sacrista vel aliis denudantur, si commode fieri possit, et
alias post olTlcium.
60 Circa finem adorationis diaconus surgit, stante interim
etiam subdiacono, et accipiens de credentia bursam nigri
coloris, ut cum aliis paramentis .et velo, quo calix in fine
officii tegitur, concordet, eamdem cum puriücatorio desuper
posito, ut in missa solemni defert ad altare per viam brevio­
rem a cornu epistolæ, cruci ante altare positæ genuflectendo,
sed altari nullam reverentiam faciendo, quia supponitur
crucem sublatam esse, et tabernaculum esse vacuum : cor­
porale more solito extendit. Interea candelae super altare
accenduntur, et missale ad cornu evangelii defertur. Diaco­

(1) Cærem. Ep. lib. 2, c. 25, n. 27. Vid. n. 20, ad 7.

(2) Lib. 2, c. 26, n. 12.
(5) Pro min. eccl. tit. 5, c. 2, 5 2, n. 15.
(49 25 Sept. 4837, n. 2769, X, 5.
('5'8 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [47]

nus, extenso corporali, si adoratio cessaverit, immediate ex

altari per cornu evangelii descendit ad crucem, ei facta
genunexione unico genu, eam reverenter accipit, et ambabus
manibus elevatam tenens, cum imagine ad altare conversa,
nemini faciens reverentiam, ad altare defert, suoque loco
deponit. Interea omnes, etiam celebrans, genuflectunt utroque
genu (1). Si adoratio nondum cessaverit, tunc diaconus, cum
corporale extenderit, descendit ab altari ad celebrantem, et
sedet ut antea, donec adoratio finiatur, quando. praedicto
modo crucem portat ad altare. Diaconus deposita cruce, genu­
flectit unico genu, et redit ad celebrantem. Finita adoratione,
ministri tapetum et cussinum amovent.
47. Processio.
Rub. Postea ordinatur Processio ad locum, ubi pridie
Sacramentum repositum fuerat. Præcedit Subdiaconus cum
Cruce inter duos Acolythos deferentes candelabra cum cereis
accensis, et Clerus per ordinem, ultimus Sacerdos cum Mi­
nistris. Cum perventum fuerit ad- locumSacramenti, accen­
duntur intorticia, quaenon extinguuntur nisi post sumptionem
Sacramenti : et Sacerdos genuflectit ante Sacramentum, orat
aliquantulum. Diaconus interim aperit capsulam, in qua
reconditum est Corpus Domini. Postea Sacerdos surgens
absque benedictione imponit incensum in duobus thuribulis.
Diacono naviculam ministrante, et genu/lenus incensat Sacra­
mentum : tum Diaconus extrahens Calicem cum Sacramento
de capsula, dat ad manus Sacerdotis, et tegit extremitatibus
veli, quod humeros illius circumdat : et procedunt ordine quo
venerunt : defertur baldachinum super Sacramentum, et duo
Acolythi cum thuribulis continue Sacramentum incensant:
interim cantatur hymnus Vexilla regis prodeunt.
Ad processionem celebrans cum diacono et subdiacono
accedit ante infimum gradum altaris, ubi genuüexione facta
incensum in thuribulum sine benedictione et sine osculis
imponit (2). Tum ab omnibus, etiam a celebrante, cruci

(1) Cærem. Ep. lib. 2, c. 25, n. 28.

(2) Gærem. Ep. lib. 2, c. 25, n. 20, et memoriale rit. tit. 5, c. 2, 5 5. n. l.
[47] FERIAB IN PARASCEVE DOMlNI. 69.

altaris genuflexione facta, exceptis crucifero et ceroferariis,,

qui non genuflectunt, via breviori ad locum ss. Sacramenti.
procedunt : 10duo thuriferarii; 20alter subdiaconus paratus,
amictu, alba, cingulo, sine manipulo et sine dalmatica, vel;
cum planeta plicata nigra, cum cruce detecta, medius inter.
duos ceroferarios; 30 alii suo ordine; 40 subdiaconus inser­
viens cum manipulo, sine dalmatica vel cum planeta plicata;
deinde diaconus cum manipulo et stola nigra, sed sine dal-,
matica et sine planeta plicata; ultimo celebrans cum mani-'.
pulo, stola et casula nigra; unus post alium. Si alter sub-,
diaconus desideretur, clericus superpelliceo indutus crucem,
deferre potest. Velum humerale et baldachinum alba ad
sacellum ante adventum processionis parata esse oportet..
In sacello omnia lumina ardere debent. Quo cum pervene-,
rint, omnes ante fores sacelli caput detegunt, nisi nudo
capite accesserint, se constituunt uti feria præcedente, om-­
nesque genuflectunt utroque genu, exceptis crucifero et.
ceroferariis : celebrans, diaconus et subdiaconus primo genu­
iiectunt in plano capellæ, etsurgentes genuflectunt utroque
genu in infimo gradu altaris, ac aliquantulum orant. Inter
rim intorticia accenduntur, et diaconus ad altare ascendit;,
facta ibidem genuflexione capsulam aperit, ex qua calicem
non extrahit, sed repetita genuflexione, descendit ad dex-.
tram celebrantis. Tum celebrans cum ministris surgens, et.
aliquantulum versus cornu evangelii recedens, incensum in
duo thuribula sine benedictione imponit, ministrante diacono
sine osculis. Deinde celebrans cum ministris iterum genu-.
flexus ss. Sacramentum ter incensat. Quo facto velum
humerale per diaconum vel cæremoniarium ei imponitur.
Mox surgentes, ad altare ascendunt, celebrans et subdiaco­
nus a sinistris genuflectunt in supremo gradu; et diaconus
pergit usque ad altare, ubi facta genuflexione unico genu,.
calicem de capsula extrahit, eumque tenens sinistra infra,
nodum et dextra. ei imposita, ne aliquid decidat, se convertit
ad celebrantem per partem, quæ cornu evangelii respicit,.
et stans calicem tradit celebranti genuilexo, qui eumdemx
sinistra recipit ad nodum, et super eumdem ponit dextram, .,
70 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [48]

quam cum calice diaconus extremitatibus veli humeralis

cooperit. Mox diaconus genullectit unico genu ante ss. Sacra­
mentum; et surgentes, celebrans et subdiaconus ascendunt
suppeda'neum, ubi celebrans medius inter diaconum a dextris
et subdiaconum a sinistris se vertit cum ss. Sacramento ad
populum. Statim ac celebrans ad populum conversus est,
cantores incipiunt hymnum Vexilla Regis, et omnes, præ­
missa genutiexione utroque genu, ad altare per viam lon­
giorem eodem procedunt ordine, quo venerunt, exceptis
thuriferariis, Qui immediate ante ss. Sacramentum præce­
dunt, et celebrante, qui medius inter diaconum et subdia­
conum incedit. In accessu ad altare subdiaconus deponit
crucem ad cornu epistolæ, et acolythi candelabra super cre­
dentiam, et genuliectunt utroque genu, ut reliqui omnes hinc
inde in gyro usque ad tinem omcii in plano genuflectunt.
Thuriferarii in accessu ad altare cessant a thuriücatione,
et genuflectunt, unus in latere epistolæ, et alter in latere
evangelii.
Not. 10Si pyxis in capsula recondita fuerit, extracto calice,
statim est claudenda; si autem ibidem recondita non fuerit,
aperta relinquenda est.
Not. 20 In choro genuflectunt omnes, dum celebrans et
ministri ante officium prostrati jacent : sedent infra lectiones
et tractus; stant infra orationem, passionem et subsequentes
orationes, genudectendo ad Flectamus genua; post pro­
cessionem infra reliquum officium genuflectunt, ut supra.
dictum est.
48. Rub. Cum venerit Sacerdos ad Altare, posito super
illud Calice, genu/lenus rursum incensat, et accedens deponit
Hostiam ex Calice super Patenam, QuamDiaconus tenet; et
accipiens Patenam de manu Diaconi, Hostiam sacram ponit
super Corporale, nihil dicens. Si tetigerit Sacramentum,
digitos abluat in aliquo vase. Interim Diaconus imponit
vinum in Calicem, et Subdiaeonus aquam, quam Sacerdos
non benedicit, nec dicit super eam Orationem consuetam : sed
accipiens Calicem a Diacono, ponit super Altare, nihil dicens:
et Diaconus illum cooperit palla : deinde imponit incensum
[48] FERIA6 in muscum DOMINI. 71

in thuribulo absque benedictione,et tncensat oblata et Altare

more solito, genuflectens ante et post, et quandocumque transit
ante Sacramentum.
1()Cum celebrans ad altare venerit, sacer calix in altare
super corporale deponitur, ut in cæna Domini ad sacellum.
Post triplicem incensationem ss. Sacramenti in infimo gradu
altaris faciendam, alteruter thuriferarius discedit, et cele­
ibrans medius inter diaconum et subdiaconum ascendit ad
altare, ibidem genuflectendo unico genu. Deinde diaconus
velum a calice amovet, et patenam super corporale versus
cornu epistolæ et pallam loco solito deponit. Tum diaconus
patenam resumens, ambabus manibus eam paululum ele­
vatam tenet super corporale coram celebrante, qui calicem
invertit super patenam, quam diaconus tenet, ut s. Hostia
super eamdem decidat, cavens ne s. Hostiam tangat; et si
tangat, digitos in vase præparato statim abluere debet, eam
ablutionem sumendo post communionem. Celebrans calice
super corporale versus cornu epistolæ deposito, patenam
ambabus manibus de manu diaconi accipit, s. Hostiam in
locum solitum absque signo crucis deponit, et deinde pate­
nam super corporale versus cornu epistolæ collocat. Tum
diaconus accipiens calicem a celebrante depositum, eum
tenet super altare elevatum ob particulas sacras forte in eo
relictas, infundit vinum, et deinde subdiaconus, qui interea
cum genuflexione ad dextram diaconi accessit, immiscet
parum aquæ, ut alias fit in missa, sed sine extersione calicis
ante infusione et post eam, et sine invitatione ad benedic­
tionem aquæ. Celebrans non benedicit aquam, nec dicit super
eam orationem consuetam, sed calicem a diacono sine osculis
accipiens, eumdem deponit super corporale loco solito, nihil
dicens et absque signo crucis, et diaconus illum palla cooperit.
Subdiaconus patenam non sustinet, et proinde post infusionem
aquæ cum genuflexione ad sinistram celebrantis accedit.
20Deinde celebrans altare more solito incensat, sed non
benedicit incensum, nec dicit Per intercessionem etc. Ante­
quam incenset oblata, genuflectit; dum eadem incensat, dicit
Incensum istud etc.; iisque incensatis, iterum genuflectit;
72 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [48I

deinde non est iterum incensandum ss. Sacramentum, sed

crux altaris stando, et dicendo Dirigatur Domine etc. :­
incensata cruce, celebrans iterum genuüectit, et tum incen­
sationem altaris more solito prosequitur, genuflectendo,
quandocumque transit per medium altaris (1). Nec celebrans
nec alii incensantur.
30 Celebrans, in cornu epistolae thuribulo reddito, descen­
dit per gradus laterales aliquantulum extra altare, cavens­
ne tergum ss. Sacramento vertat, et facie versa ad popu-­
lum, manus integras lavat, nihil dicens. Manibus abstersis,
statim redit ad medium altaris, ibidem genuflectit, et deinde­
junctis manibus super altare positis, et mediocriter inclina-­
tus, recitat orationem In spiritu humilitatis submissa sed'
intelligibili voce (a). Recitata hac oratione, celebrans oscu­
latur altare, genuflectit unico genu, et ad populum in cornu-­
evangelii conversus, mediocri voce dicit Orate fratres,
reliqua proferens secreta voce, et mox per eamdem viam-­
revertitur, non perficiens circulum, iterumque genuflectitu
Non respondetur Suscipiat. Postea junctis manibus cantat"
Oremus. Præoeptis salutaribus moniti etc. Ad Pater noster­
manus extendit, easque extensas tenet usque ad finem ora­
tionis Libera nos, patenam relinquendo super corporale,
eam non extergendo neque sustinendo, neque se signando ad
Da propitius. Post Pater noster responso Sed libera nos a'
malo, sacerdos secreto dicit Amen; et deinde in- tono ora­
tionis missæ ferialis cantat Libera nos manibus adhuc exten—
sis, ut supra dictum est. .
4:oFinita oratione Libera nos usque ad Per omnia saecula
sæculorum. Amen inclusive, celebrans cum ministris genu-­
flectit unico genu : deinde dextra et 0pe indi-cis sinistræ"
manus patemam (eam antea non extergendo) supponit s. Hos-."
tiæ, uti fit in missa; et mox sine nova 'genudexione patemam-'
sinistra accipit, et tum sola dextra inter pollicem et indicem'

(1) S. B. C. 5 Jul. 1698, n. 2005; Memoriale rit. pro min. eccl. tit. V,: '
c. 2, 5 4, n. 8.
(2) Cærem. Ep. lib. 2, c. 26, n. 19.
[48] FERIA 6 IN PARASCEVE DOMINI. 73

s. Hostiam accipiens, eamdem elevat, ita ut ab omnibus—

videri possit, cavens ne limites corporalis excedat : sinistra
super corporale retenta, interea patenam super corporale-'­
tenet. Patena non elevatur, neque s. Hostia incensatur, sedf
signum cum crotalo dari potest, si talis adsit consuetudo, ut
dictum est num; 37. Post sufiicientem s. Hostiæ elevationem,
diaconus surgens, calicem discooperit, et celebrans e sinistra"­
patenam deponenssuper corporale, s. Hostiam demittens,
eamdem non reponit super patenam, sed immediate declinat­
super calicem, et more solito in tres partes dividit, nihil
dicens, quarum duas partes maj ores ponit super patenam, et­
reliquam minorem mittit in calicem, sed nihil dicendo, et
non faciendo cruces cum particula in calicem mittenda.
Sacra particula in calicem missa, diaconus calicem cooperit,
et deinde celebrans et ministri genuflectunt.
50Deinde celebrans manibus junctis et super altare positis­
atque corpore mediocriter inclinato, recitat orationem Per­
ceptio corporis tui etc., et reliqua facit ut in missa usque­
ad sumptionem s. Hostiæ inclusive : qua sumpta, et deinde­
brevi meditatione facta (l), subdiaconus calicem discooperit ;­
tum genuflectunt omnes; et deinde celebrans, nihil dicendo,
more solito reliquias colligit : quibus collectis et in calicem
missis, nihil dicens neque se signans cum calice, sumit par-—
ticulam s. Hostiæ cum Vino, patenam mento supponendo :
omissis autem calicis purificatione consueta et oratione
Corpus tuum Domine, more solito sed nihil dicens digitos
super calicem cum vino et aqua abluit. Interim omnes sur­
gunt, et cerei processionis extinguuntur. Sumpta ablutione,
celebrans tergit os et calicem, ut in missa, subdiacono cali­
cem ulterius extergendum 'et vestiendum relinquens; et
deinde inclinatus et manibus ante pectus junctis, dicit Quod?
ore sumpsimus : quibus dictis, erectus junctis manibus—
expectat. .
60Diaconus et subdiaconus celebranti infra incensationem
altaris assistunt, et cum eo genuflectunt ut alias; infra ora;­

(l) Memoriale rit. pro min. eccl. tit. V, c. 2, 5 IV, n. 21.

74 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [49]

"tionemIu spiritu humilitatis et Orate fratres stant post cele­

ibrantem, ut in missa, sed post Orate fratres diaconus ascendit
.ad librum, et celebranti assistit usque ad Pater noster. Deinde
diaconus et subdiaconus manent post celebrantem' usque ad
finem orationis Libera nos; qua finita, genutlectunt cum cele­
brante, deinde ad suppedaneum ascendunt, ibique diaconus a
dextris et subdiaconusa sinistris celebrantis infra elevationem
s. Hostiæ genuüectunt utroque genu, non elevantes casulam,
sed manibus junctis et capite inclinato. Quando celebrans
s. Hostiam demittit, subdiaconus accedit ad sinistram cele­
brantis, et diaconus tempestive ad ejus dextram, ut calicem
-discooperiat. Particula s. Hostiæ in calicem missa, et genu­
flexione facta, diaconus accedit ad sinistram celebrantis et
subdiaconus ad dextram ejus. Infra Domine non sum dignus,
et sumptionem s. Hostiæ sacræque particulæ cum vi-no stant
inclinati ut in missa. Post sumptionem ablutionis, dum cele­
"fbransdicit Quod ore sumpsimus, diaconus claudit librum,
:resumitque planetam plicatam, si ea usus fuerit; et subdia­
conus in cornu epistolæ calicem extergit, de more vestit, velo '
.nigro cooperit, et ad credentiam defert. Subdiaconoregresso,
«celebrans, diaconus et subdiaconus descendunt in planum, et
facta etiam a celebrante genudexione, cooperto capite disce­
«dunt-in-sacrjs-tiamvpræcedentibus acolythis sine candelabris.
Deinde altare ab acolythis sine alia cæremonia denudatur.

DE OFFICIO FERI/E SEXTE IN PARASCEVE DOMINI

IN MINORIBUS ECCLESIIS.

49. Celebrans indutus omnibus paramentis nigris ad

rmissamrequisitis, accedit ad altare manibus junctis, capite
äæcto, et præcedentibus tribus clericis seu ministris sine can­
delabris. Cum pervenerit ad altare, detecto capite, debitam
.facit reverentiam, et deinde solus procumbit super pulvinum,
positum in secundo gradu, et orat spatio unius Miserere;
interim minister extendit mappam super altare, et missale
«collocat in cornu epistolæ. Tum ascendens ad altare, illud
[49] FERIA 6 PARASCEVESm mmonmus ECCL. 75

osculatur, et accedens ad cornu epistolæ legit lectionem cum

tractu; deinde dicit Oremus et etiam Flectamus genua genu­
nectens cum omnibus aliis, cui clericus primo surgens res­
pondet Levaie : tum celebrans subjungit orationem, et deinde
legit secundam lectionem et tractum, ac successive passionem
in eodem cornu epistolæ, ibidem inclinatus versus crucem
altaris legendo Munda cor, et passionem prosequendo usque
.ad finem. Finita passione, nisi sermo de passione habendus
sit, immediate in eodem cornu epistolae incipit monitiones et
-0rationes ut in missali, cum Flectamus genua ut supra. In
hoc officioomnia tantum leguntur, vel si cantores habeantur,
etiam cantari possunt, prout in missa sine assistentia diaconi
-et subdiaconi Omnia etiam cantari possunt.
2. Circa finem orationum ministri extendunt tapete ut
num. 46 dictum est. Illis completis celebrans casulam et.
manipulum in plano ad cornu epistolæ deponit; deinde acce­
dens ad medium altaris, genuflectit, accipit crucem, et acce­
-dens ad angulum posteriorem cornu epistolae, facie versa ad
3p0pulummanu dextra detegit summitatem crucis, uti n. 46
dictum est; et crucem ambabus manibus aliquantulum
elevans, clerico missale coram ipso sustinente, gravi voce
legit Ecce lignum Crucis, prosequendo cum clericis .In quo
salus, et genuflectentibus omnibus præter celebrantem,
iidem clerici subjungunt Venite adoremus. Idem fit secunda
et tertia vice, uti numero 46 dictum est; vocem et crucem
qualibet vice altius elevando. Post tertiam vicem celebrans
descendens per cornu evangelii, devote portat crucem amba­
rbusmanibus elevatam ad locum præparatum; ibi genuilexus
erucem collocat, surgit, et facta iterum genuflexioneþvadit
ad planum in cornu- epistolæ, ibique sedens calceamenta
deponit : quibus depositis procedit ad adorationem crucis, uti
num. 46 dictum est; deinde redit ad scabellum in plano
epistolae, et resumit calceamenta, sed non casulam neque
manipulum. Postea eodem modo adorant clerici, deinde viri,
et ultimo mulieres, omnes bini, devote ac graviter. Primus
clericus post suam adorationem assistit adorantibus, secundus
autem et tertius accedunt ad celebrantem et alta et clara
76 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [493

voce cum eo improperia recitant. Circa finem adorationis.

minister accendit cereos altaris, alter portat bursam cum.
corporali et .purificatorio ad altare, et tertius missale trans­
fert. Completa adoratione celebrans crucem ad altare cum­
debitis genuflexionibus reportat, et corporale explicat, si
ministri clerici non fuerint. Interim ministri tapete amovent.
Deinde celebrans facta genuflexione, descendit per gradus
laterales in planum ad cornu epistolae, casulam et manipu-.
lum resumit et aperto capite per planum ad medium ante­
altare accedit.
3. Celebrans ad-altare facta genuflexione, incensum sine­
benedictione imponit, et repetita genuflexione, statim ad­
sacellum ss. Sacramenti per viam breviorem procedunt
1odeferens vexillum, 20 sodales seu pii viri, 30thuriferarius,
4o deferens crucem denudatam, 50 celebrans cum clerico­
ante ipsum a sinistris. Cum pervenerint ad sacellum, cele-r
brans, facta prius genuflexione in plano capellæ, genuflectit­
utroque genu in infimo gradu altaris, ibique aliquantulum.
Orat. Facta oratione ascendit ad capsulam, eamque aperit;.
genuflectit, descendit, incensum sine benedictione imponit,
et ss. Sacramentum incensat; deinde iterum ascendit, et.
facta genuflexione calicem extrahit, eumque ponit super-,
altare; genuflectit, claudit capsulam, si pyxis in ea repe-,
riatur, iterum genuflectit, et descendit; genuflexus velum
humerale accipit, et deinde accedens ad altare, facta genu-­
flexione, stans accipit calicem, quem clericus velo cooperit.
Conversus ad populum, si non adsint cantores, alta voce,
inchoat hymnum Vexilla Regis prodeunt, quem cum clerico
prosequitur. Ad altare per viam longiorem revertuntur :.­
10 deferens vexillum, 20 sodales seu pii viri cum cereis-.
accensis, 3Ocrucifer, 40 thuriferarius, 50 celebrans sub bal­
dachino vel umbella cum clerico ante se a sinistris. Cum,.
pervenerint ad. altare, celebrans ascendens, calicem super.
corporale deponit, et facta genuüexione descendit, velum.
humerale deponit, incensum imponit, et genuflexus ss. Sacra—.
mentum incensat. Pii viri tenent cereos accensos usque ad.
finem ofücii.
60] IN SABBATO SANCTO. 77

40Incensato ss. Sacramento, celebrans accedit ad altare,

genuflectit, velum a calice amovet, patenam ponit super cor­
porale, et pallam loco solito : tum calicem accipiens, deponit
s. Hostiam super patenam, calicem super eam invertendo;
et deinde ambabus manibus patenam accipiens, cavendo ne
digitis s. Hostiam tangat, collocat s. Hostiam super corporale
in loco solito, et patenam versus cornu epistolæ, sed super
corporale. Tum facta genuflexione, accipit calicem, et acce­
dens versus cornu epistolae, calicem sinistra tenens, imponit
vinum et aquam sine extersione calicis et sine benedictione
aquæ : relinquens calicem in latere Corporalis, redit ad me­
dium altaris, genuflectit, reponit calicem in locum solitum
sine signo crucis, eumque palla cooperit. Incensat oblata,
crucem et altare, uti numero 48 dictum est. Deinde omnia
prosequitur, ut in missali præscribitur et numero 48 expli­
catum est, hoc notato, quod post genuflexionem ante eleva-­
tionem s. Hostiae calicem prius discooperiat, ut s. Hostiam
post ejus elevationem, immediate super calicem declinare et
frangere possit. In line ipse celebrans calicem componit et
velo nigro cooperit, et deinde inclinatus et manibus junctis
"ante pectus, secreto dicit : Quod ore sumpsimus.
Depositis paramentis accipit stolam albam, et cum debitis
reverentiis s. pyxidem e capsula defert in tabernaculum
alicujus remotioris capellae in ecclesia, vel congruentius in
sacristiam; Si autem non adsit locus docens in aliqua capella
aut sacristia, tunc pyxis relinquitur in capsula, ante quam
lampas jugiter ardere debet.

IN SABBATO SANCTO NOTANDA CIRCA IGNEM,

.ARUNDINEM, GRANA INCENSI, CEREUM, BENEDICTIONEM FONTIS,
ET MISSAM.

50. Lumen olim quotidie, nocte adveniente, cum precibus

accendebatur, quia ecclesia nihil umquam adhibuit sine præ­
cedente benedictione; sed singulis sabbatis solemniori ritu,
 78 uns 5. PROPRIUMDE TEMPORE. [52]

et solemnissimo in paschatis pervigilio id peragebatur, quia

ignis e silice excussus Christi resurrectionem significat : hinc
ecclesia hoc antiquitatis vestigium retinuit (1).
51. Arundo vera esse debet, et non alius baculus, decem
circiter palmorum; floribus aliisque ornari potest, sed ita
tamen, ut arundo ex aliqua parte appareat; cum tribus albis
candelis in summitate, ita ut in infima parte in unam can­
delam desinant, et deinde distinguantur in tres quasi ramos
æqualiter inter se distantes, et in summitate triangulum
efformantes juxta rubricas num. 60 positas (adeoque non in
formamcrucis), ad designandam Trinitatem divinarum per­
sonarum in unitate divinæ essentiæ (2). Post missam hujus
sabbati arundo amovetur, et candelæ non amplius accen­
duntur (3).
52. Grana incensi significantaromata a mulieribusempta,
-ut ungerent Corpus Domini; quinque autem cereo infigenda,
quinque Christi vulnera repræsentant. Hæc vera grana in­
censi seu thuris esse debent, ut expresse in rubricis præscri­
bitur (1), in quibus simpliciter dicuntur grana seu globuli
incensi. Oportet ut magna sint (5), integra et non contrita;
et convenit, ut pulchre sint elaborata ad formam nucis
pineæ, ferreisque clavis suffulta, ut cereo infigi possint, et
in extremitate inaurata, modo tamen plus thuris appareat
quam alterius rei (s). Pro his granis incensi clavi cerei ad­
hiberi nequeunt, uti in pluribus locis fieri solet, quique
originem suam duxisse videntur ex frustulis ceræ, quibus

(1) Demiraculosa accensione ignis'in templo Jerosolymitano ad Domini

sepulchrum vid. Merati tom. I, p. IV, tit. X, 11. 12, et Bened. XIV, de
festis Dom. 5 597, et quid hodiedum fiat, in descriptione itineris Jeroso­
lym. per M. J. De Geramb Epist. 55, 25 Ap. 1852.
(2) Bauldry p. 4, c. 11, art. 1, n. 12; Merati p. 4, tit. 10, n. 1.
(5) S. B. C. 12 Nov. 1851, n. 2684,'19, et 7 Dec. 1844, 11.2875, 5. .
(4) Missale in Sabb. sancto, Cæremoniale Papale lib. 2 de sabb. s. Cæ­
remoniale Ep. lib. 2, c. 27, n. 1et 10, etc. 28, n. 1. Memoriale Bit. pro
minoribus eccl. tit. 6, c. 1, n. 5 et c. 2, 52, n. 7.
(5) Cæremoniale Papale loco cit.
(6) Bauldry p. 4, c. 11, art. 1, n. 15; Bissus 8. n. 65, 5 10; Merati p. 4,
tit. 10, n. 1; Memoriale Rit. pro minoribus eccl. tit. 8, c. 1.
[55] IN SABBATO SANCTO. 79

forte olim foramina granorum incensi occludebantur, et quæ

successu temporis clavorum formam induerunt. Hæc praxis.
clavos pro granis incensi adhibendi dupliciter distingui
potest : vel enim non clavi cerei, sed sola quinque grana.
incensi separatim benedicuntur, et in cereo paschali quinque
clavi super grana incensi tantum implantantur : hæc praxis
certo est præter rubricas, quæ horum clavorum nec men-­
tionem faciunt, et in numero præ se etiam fert falsitatem,
cum Christus Dominus tantum tribus aut quatuor clavis cruci
sit atlixus. Vel incensum admiscetur ceræ, et sic efformatur,
ut formam clavi referat; et ita quinque clavi loco granorum
incensi benedicuntur, et cereo paschali infiguntur : hæc.
autem praxis aperto est contra rubricas, quæ grana incensi
requirunt; quinimo si clavi ex majori parte ceræ quam
incensi componerentur, invalida dicenda esset benedictio et.
istorum clavorum, cum benedictio tantum cadat in incensum,
et isti clavi non incensum sed cera dicendi sint, — et etiam
cerei paschalis in sententia, quod cereus paschalis tantum
benedicatur infixione quinque granorum incensi benedicti;
prout invalida dicenda est benedictio vini loco aquæ : effectus.
enim benedictionis non solum dependet ab intentione bene-­
dicentis, sed præcipue ab institutione et mente ecclesiæ (l).
53. Cereus paschalis debet esse : 1onovus seu non bene-­
dictus; vel saltem totaliter refectus, sicut vasa sacra fusa.
et paramenta totaliter refecta benedictionem amittunt, ite­
rumque benedici possunt et debent; vel etiam non refectus,
modo nova addatur cera, et hæc parte benedicta major sit,
secus enim si minor sit, quia major pars trahit ad se mi­
norem : quidam etiam censent, eumdem cereum absque ulla
refectione vel additione sæpius benedici posse; hoc quidem
admittendum foret, si ageretur de benedictione quæ dicitur­
invocativa, qua solum extrinsecum divinæ protectionis.
munimen apprecatur, prout res comestibiles, domus, ensis.
benedicuntur; non tamen de illa, quæ constitutiva vocatur,
qua res benedictæ sacræ efficiuntur, sic ut ad usus profanos

(4) Vid. Romsee tom. III, de sabb. sancto 5 2.

 30 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [55]

amplius converti nequeant; qualiter benedicuntur ecclesiæ,

vestes sacerdotales et procul dubio etiam cereus paschalis,
quorum benedictio, quamdiu ipsæ res integræ existunt,
iterari nequit (1); 20 tota ex cera, et non ex ligno depicto,
«cujussuperiori parti candela imponitur; nam grana incensi
.in cereum, non autem in lignum, immittenda sunt, et in
.fontis benedictione cereus, et non lignum, in fontem demitti
debet (a); 30ex cera albi coloris; 40 magnus, pro ecclesiæ
:scilicet facultate, itatamen ut "caeremoniisexercendis sit
accomodatus; 50 cum quinque foraminibus in modum crucis
in medio cerei vel paulo inferius, ad quinque grana incensi
infigenda; 6o ornari potest depicta crucis effigie ad loca
granorum, deinde eHigie Christi resurgentis, s. titularis etc..
.aliisque insignibus.
Olim ordo divini officii totius anni, qui a paschate inci­
piebatur, huic cereo inscribebatur; postea hic ordo chartæ
inscriptus ad cereum appendebatur; tandem autem multipli­
catis officiis, et inventa impressione, hic usus desiit; nihilo­
minus ecclesia cerei paschalis usum ob alios fines mysticos
.retinuit; in præterito enim repræsentat columnam nubis et
ignis, quæ hebræos in deserto præcedebat; et in præsenti
Christum a morte ad vitam gloriose resurgentem, ideoque
..cereus prius extinctus manet ad Christi mortem denotandam;
dum adhuc est extinctus, quinque grana incensi inüguntur,
et postea accenditur, ad Christi resurrectionem significandam.
Cereus paschalis ponendus est super distinctum candela­
brum in plano a cornu evangelii (3), et uregulariter accen­
ditur ad missas et vesperas solemnes in tribus diebus paschæ,
sabbato in albis, et in diebus dominicis usque ad festum"
ascensionis Domini, quo die cantato evangelio extinguitur;
-et in aliis diebus et solemnitatibus etiam solemniter cele­
bratis non accenditur, nisi adsit consuetudo, quod durante

(1) Vid. Quarti de bened. tit. I, sect. 1, dub. 2, et tit. 2, sect. 6, dub. 2;
-Cuppinus 1771, n..17; Merati tom. 1, p. 4, tit. 10, n. 27; Cavalieri tom. 4,
»dec. 545, n. 12; Revue thäot. 1858, fol. 429.
(2) Romsee loco cit. q. 58; Geiger de sabb. s.
(5) S. B. C. 14 Jun. 1845, 11.2890, 2.
£[54] NOTANDA nv SABBATO SANCTO. 81

tempore paschali accendatur, quæ servanda esset (1). »

Item juxta memoriale rituum (2) etiam accenditur in festis
Domini et sanctorum de præcepto. Præterea juxta Gavan­
'tum (a) laudabilis est consuetudo eum accendendi per totam
«octavam paschatis; -et juxta Merati (4) conveniens videtur
fususeum accendendi in festis apostolorum, patroni ac titu­
elaris,et dedicationis ecclesiæ, item in festis sanctorum solem­
niter celebratis, in missa parochiali etiam non solemni in die
'dominica, et in votivis solemnibus, dummodo in colore vio­
laceo non celebrentur. Non autem est accendendus in missis
mogationum, aliisque in quibus violaceus adhibetur color, et
multo minus in missis defunctorum, a quibus signa lætitiæ
removentur. Post missam solemnem'in festo ascensionis amo­
vetur, et non amplius accenditur, nisi in sabbato pentecostes
.ad benedictionem fontis.
54. Fontis benedictio « fieri potest in omnibus ecclesiis
"habentibus fontem baptismalem üxum (5) 11,nisi desit copia
:ministrorum, ut dictum est num. 34 circa finem.
In hac benedictione cereus paschalis adhibendus est; si
:autem ejus magnitudo eum asportare non permittat, alius
etiam cereus adhiberi potest, modo hic benedictus sit, et in
-eo inüxa sint quinque grana incensi (6).
Hæc benedictio non tantum in sabbato sancto, sed etiam
.in vigilia pentecostes fieri debet, non obstante quacumque con­
traria consuetudine, quæ omnino eliminari debet "(7),etiamsi
'nullus in fonte baptizatus fuerit, quia Ecclesia sine distinc­
tione præcipit, ut nova aqua in his vigiliis benedicatur. Si
parochus pluribus ecclesiis parochialibus præficiatur, alium,
;sacerdotem ad aquam benedicendam delegare debet, vel

'(1) S. B. C. 19 Maji 1607, n. 255, 11.

-(2) Pro min. eccl. tit. VI, c. 2, 5 7, n. 6.
-(5) P. 4, tit. X, n. 48.
«(4) Tom. I, p. 4, tit. X, n. 67.
(5) S. B. C. 1 Mart. 1656, n. 650.
(6) S. B. C. 25 Ap. 1875, n. 5:552, 1; 19 Jun. 1875, n. 5558.
(7) S. B. C.. 12 Ap. 1755, n. 2456, 1; 7 Dec. 1844, n. 2878; 13 Ap. 1874,
m. 5551.
Tom. III. 6
gg PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [551

aquam benedictam ex una ecclesia ad alteram deferre potest.

Si aqua baptismalis tota defecerit, corrupta sit, vel ex alia.
causa extra dieta tempora non habeatur, nova benedicenda
est juxta formam in rituali Romanopræscriptam.
In ecclesiis non habentibus fontem baptismalem, fieri non
potest benedictio aquæ in sabbato sancto et vigilia pente­
costes, licet sine infusione olei sancti; hoc tamen intelligen­
dum est de benedictione solemni cum caeremoniis in sabbato
sancto aut vigilia pentecostes praescriptis : nam privata aquæ
benedictio cum forma in fine missalis præscripta in sabbato
sancto et vigilia pentecostes fieri potest, sicut aliis omnibus
diebus (4).
55. In benedictione "fontis præscribitur, ut ante infu­
sionem sacrorum oleorum aqua in aliquo vase ex fonte
accipiatur ad aspergendum in domibus aliisque locis. Cum­
autem fons tam amplus esse non soleat, ut magna inde aquæ
copia hauriatur, et fideles nihilominus hanc aquam bene-­
dictam habere cupiant, inquiri potest, quo medio eorum
desiderio satisfieri queat : 10 Certum est, aquam in fonte
baptismali benedicendo, non benedici aquam in alio vase
extra conspectum celebrantis vel extra distantiam compe­
tentem positam. 20 Neque etiam aqua in alio vase coram
celebrante posito simul cum aqua in fonte benedici posse
videtur, quia actiones requisitæ in pluribus simul vasis nec
convenienter nec licite tiunt. 3o Medium aptum datur per
responsum S. R. C. ad sequens dubium : « Sabbato Sancto­
necnon Sabbato in Vigilia Pentecostes in benedictione Fontis
plerumque, si non semper, Fons Baptismatis non potest.
capere aquam sat copiosam ut Christifideles recipere queant-.
in vasis (ante Olei infusionem) de hac aqua benedicta, ad
eam habendam in suis domibus, cubiculis etc. Igitur quæritur­
an liceret dolium, vel aliud vas sat amplum aqua refertum
juxta fontem ponere, et aquam in ea contentam benedicere­
secundum ritum præscriptum Sabbato Sancto usque ad effu­
sionem Sancti Olei exclusive, et peracta hac prima parte­

(1) s. B. C. 51 Aug. 1872, :i. 5271 et 5272.

[56] NOTANDAIN summo SANCTO. 85

benedictionis, de dicta aqua benedicta in fontem baptismatis

fundere, et tum supra ipsum fontem prosequi benedictionem,
uti in Missali legitur, relicta aqua, quæ remanet in dolio
usui fidelium? » Cui dubio S. B. C. respondit : « Atiirmative,
id est, licet perlicere in uno tantum vase extra fontem posito
benedictionem aquæ deinde fundendæ in fontem ipsumfante
immixtionem Sancti Olei » (l).
56. In benedictione fontis baptismalis oleum et chrisma
feria quinta in coena Domini eodem anno benedicta adhiberi
debent (2). Quapropter prescribit rituale Romanum ut « curet
parochus, ut ea suo tempore quamprimum habeat. » Suo
tempore, id est, ante fontis benedictionem, nisi prius haberi
nequeant ob locorum distantiam, viarum difficultatem, aeris.
temporumque vicissitudinem et intemperiemKs). Si nova olea.
non habeantur, vetera anno præcedente benedicta adhibenda
sunt, ut probatur ex rescripto S. B. C. (4), in quo petitur,
« quomodo sese gerere debeant parochi in benedictione fontis
baptismalis in sabbato sancto peragenda; quo casu ob magnam
parochiæ ab urbe Episcopali distantiam sacra olea præce­
denti feria V in coena Domini ab Episcopo consecrata in
promptu habere nequeunt... Utrum iidem parochi servare
debeant decretum diei 12 Aprilis 1755 in Lucana ad du­
bium IH, juxta quod fontis benedictio fieri posse in casu
videtur absque sacris oleis, privatim subinde ac separatim
infundendis, postquam fuerint recepta : an potius aliud
decretum in Oriolen, diei 23 Sept. 1837, ubi præscribitur,
benedictionem fontis in casu celebrandam cum infusione
sacrarum oleorum anni præcedentis? Sacra porro R. Con­
gregatio... respondendum censuit : Serva-udum in casu pos­
tremum Sacræ Congregationis decretum in Oriolen, die
23 Sept. 1837 (n. 2773, 1). » Cum autem vetera olea juxta
Rituale Romanum ultra annum. adhibenda non sint, nisi
necessitas cogat, cumque hoc rescriptum, ut responsum

(1) S. B. C. &sept. 1880, n. 3524, V.

(2) Cap. Si quis, de consec. dist. 4.
(3) Gard'ellini in dec. n. 2650, litt. f. in vol. IV decr. p. 278.
(4) 19 Sept. 1859, n. 5092.
 84 PARS ö.r110r1111111 DE TEMPORE. [57]

indicat, agat de casu speciali magnæ distantiæ a civitate

episcOpali, non liquet S. R. Congregationem hic regulam
generalem præscribere, et decretum vin Lucana revocare
voluisse; sed dicendum est juxta hoc decretum in Lucana,
si nova olea in benedictione fontis nondum habeantur, eodem
autem die vel saltem ante casum administrandi baptismi
habenda sint, sacerdotem fontem in sabbato sancto benedi­
cere posse omittendo sacrorum oleorum infusionem, ipsum­
que nova subinde recepta olea in fonte privatim admiscere,
prout in missali præscribitur.
Not. nova recepta sacra olea non esse solemniter in eccle­
. siam introducenda, sed a sua receptione privatim in ecclesia
loco solito deponenda, et continuo veteribus combustis nova
adhibenda (1).
57. Missæ privat æ sine speciali indulto Sedis Aposto­
licæ (a) prohibentur in sabbato sancto, etiamsi festum de
præcepto occurrat (z). Unica tantum missa conventualis seu
solemnis simul cum offlcio ejusdem sabbati sancti permissa
et præcepta est.
Iidem debent esse celebrans, diaconus et subdiaconus pro
benedictione ignis, granorum incensi, cerei et fontis, atque
pro prophetiis et missa, ut clare patet ex rubricis missalis,
quæ semper de "iisdem loquuntur; tum quia.prædicta omnia
simul sumpta unum idemque officium constituunt, et proinde
qui incepit, idem perficere debet (f.). Nisi igitur adsit neces­
sitas vel ratio sufiiciens, iidem debent esse celebrans, dia­
conus et subdiaconus pro toto ochio. Pro ecclesia Tiburtina
dispensatum est, ut alius diaconus'in præconio adhibeatur (5),
quod tamen ecclesiæ Pisanæ negatum est (6).

(1) S. B. C. 16 Dec. 1826, 11.2660, V. Vid. Gardellini in idem dec.

S. B. C. 51 Jul. 1821,n. 2616; 22 Jul. 1848, 11.2970.
(5) S. B. C. 12 Feb. 1690, 11.1822, 51 Jul. 1821,11. 2616, 5, G1rald1 de
off. et potest. parochip. I, c.11,n.50. Vid. tom. II, 11.280.
(4) S. B. C. 1 Sept. 1858, 11.2785, et 22 Jul. 1848, 11.2965, 5.
(6) S. B. C.. 50 Mart. 1824, 11. 2631, 2; 2 Ap. 1875, 11.5541.
(6) 12 Nov. 1851, 11.2684, 8. '
[58] ' CEREMONIE SABBATI SANCTI. 85

C/EREMONIJE SABBATI SANCTI.

58. Præparanda ante olïïcium. Summo mane omnia

altaria pretiosioribus ornamentis albis vestiuntur et ornantur
sine sanctorum tamen reliquiis et imaginibus; ad altare
majus duplex apponendum est antipendium, album subtus
et violaceum desuper, quod ante missam facile removeri
potest. Candelæ altaris usque ad initium missæ extinctæ
manent, et omnes lampades et lumina per ecclesiam ante
offlciumextinguuntur.
In credentia præter solita, libri pro canendis praeconio
Eæultet et prophetiis; una vel plures candelulæ pro lampa­
dibus accendendis; item si fons benedicendus sit, candelabra
acolythorum cum candelis extinctis; si autem fons benedi­
cendus non sit, relinquuntur in sacristia.
In loco, in quo evangelium a diacono cantari solet-præ­
parandum est legile seu pulpitum velo albo coopertum; post
legile cereus paschalis benedicendus in aliquo magno can­
delabro condecenti; atque prope dictum candelabrum pes
ligneus vel marmoreus ad sustinendam arundinem.
In plano a cornu epistolæ paranda sunt casula et mani­
pulus pro celebrante, duo manipuli pro diacono et subdia­
cono, omnia violacea, item tres cussini capitibus celebrantis
et ministrorum supponendi.
In sacristia præter tres amictus, albas et cingula paranda
sunt pro officio ante missam pluviale et stola violacea pro
celebrante, stola violacea pro diacono, et planetae plicatæ
pro diacono et subdiacono, si his utantur; pro missa casula,
stola et manipulus pro celebrante, dalmatica, stola et mani­
pulus pro diacono, tunicella et manipulus pro subdiacono,
omnia albi coloris. Item crux processionalis.
Extra portam principalem ecclesiæ vel in ipso aditu præ­
paranda est mensa, cooperta mappa munda, sed sine cruce
et sine candelabris, super quam ponenda sunt : 10legile cum
missaliin medio, nisi minister librum ante celebrantem
teneat, 20 manipulus, stola et dalmatica albi coloris pro
diacono, 30 arundo Cum tribus candelis, 40 candela accen­
86 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [59]

denda de novo igne, ad candelas arundinis accendendas,

50pelvis cum quinque granis incensi, 69thuribulum vacuum
cum navicula incensi, et vas aquæ benedictæ, nisi hæc ab
acolythis in accessu deferantur. Item prope mensam tripes
cum foculo, carbonibus accendendis et materia facile com­
bustibili; ligna sulphurata, instrumenta ad ignem excutien­
dum, forcipes ferreæ ad ignem in thuribulum ponendum.
Vid. Praxis Pontif. tom. III, 11.169.
59. Benedictio ignis et granorum incensi.
Rub. Hora competenti cooperiuntur Altaria, et dicuntur
Horæ, candelis Altaris extinctis usque ad pr incipium Missae.
Interim excutitur ignis de lapide foris Ecclesiam, et ex eo
accenduntur carbones.
Dicta nona, Sacerdos indutus amictu, alba, cingulo, stola,
et pluciali violaceo, vel sine casula, astantibus sibi ministris
cum Cruce, aqua benedicta, et incenso, ante portant Ecclesiæ,
si commodepotest, vel in ipso aditu Ecclesiæ, benedicit novum
ignem, dieens : Dominus vobiscum, etc. .
Deinde benedicit quinque grana incensi, ponenda in cereo,
dicens absolute hanc orationem : Veniat, quæsumus etc.
Dum benedicitgrana incensi, Acolythus assumens de ear­
bonibus benedictis ponit in thuribulo : et finita oratione
supradicta-, Sacerdos de navicula ponit incensum in thuri­
bulo, benedicens illud more solito : deinde prædicta grana
incensi, et ignem ter aspergit aqua benedicta, dicens : Asperges
me Domine, sine cantu et sine Psalmo, et ter adolet incenso.
Interim omnia. luminaria Ecclesiæ extinguuntur, ut de igne
benedictopostmodum accenduntur.
Ad locum, in quo novus ignis est benedicendus, procedunt :
1o tres acolythi cum aqua benedicta, thuribulo vacuo et
navicula incensi, atque pelvicula cum quinque granis incensi,
nisi haec in mensa parata habeantur; 20 subdiaconus in albis
vel cum planeta plicata violacea, crucem deferens, sine cero­
ferariis; 30clerus per ordinem; 40 et ultimo celebrans indu­
tus amictu, alba, cingulo, stola et pluviali violacei coloris,
cum diacono a sinistris, induto amictu, alba, cingulo et stola
violacea, atque planeta plicata, si ea utatur, sed sine mani­
EGO] cænnuoxma SABBATI SANCTI. 87

pulo. In defectu pluvialis celebrans stola super albam induitur,

et in hoc casu diaconus stola super albam indutus procedit
ante celebrantem. ,
Ignis e silice a sacrista vel alio ministro tempestive est
excutiendus, et carbones accendendi, ut adveniente cele­
brante, novus ignis reperiatur accensus : non enim ipse cele­
brans ignem excutere, et carbones accendere debet, ut supra
patet ex rubricis missalis (i). .
Ad mensam subdiaconus se sistit a parte portæ ecclesiæ,
vertens faciem suam et Crucifixi imaginem versus celebran­
tem; clerus se ita disponit in duas lineas vel per girum, ut
juniores sint cruci et seniores celebranti viciniores; celebrans
stat apud mensam facie ad crucem seu portam ecclesiæ con­
versa; diaconus stat juxta celebrantem, et acolythi post illos.
Celebrans sine cantu seu tantum voce intelligibili (9), detecto
capite, et junctis manibus legit tres orationes ad ignem bene­
dicendum, et deinde quartam sine Oremus ad benedicenda
quinque grana incensi, acolytho sustinente pelviculam cum
granis coram celebrante : aspergit et incensat grana et car­
bones in vase restantes vel simul, vel successive. Diaconus
incensum cum invitatione ad benedictionem ministrat, sicut
etiam aspersorium et thuribulum cum solitis osculis. Thuri­
ferarius recepto thuribulo, ponit carbones restantes in illud.
60. Processio ad altare. Lumen Christi.
Rub. Tum diaconus indutus dalmatica albi coloris, accipit
arundinem cum tribus candelis, in summitate illius triangulo
distinctis. Præcedit thuriferarius cum Acolytho deferente in
uase quinque grana incensi : sequitur Subdiaconus cum
Cruce, et Clerus per ordinem : deinde Diaconus cum arun­
dine, post eum Celebrans. Cum Diaconus ingressus est Eccle­
siam, inclinat arundinem, et Acolythus deferens candelam
accensam de novo igne, accendit unam ea:illis tribus candelis
desuper positis : et Diaconus elevans arundinem, genuflectit,
.similiter et omnes alii cum eo, præter Subdiaconum Crucem
ferentem, et cantat solus : Lumen Christi. R. Deo gratias.

'(l) Cavalieri tom. 4, dec. 544, n. 8.

(2) Cærem. Ep. lib. 2, c. 28, n. l; Paris Crassus, l. 2, c. 48.
 88 PARS 5. pnormun DE TEMPORE. [eo-p

Et procedens ad medium Ecclesiæ, ibi accenditur alia can­

dela : et iterum genuflexus, ut supra, altius cantat : Lumen
Christi. .
Tertioprocedit ante Altare, ubi accenditur tertia candela :
et rursum genufleccus, ut prius, adhuc altius dicit : Lumen.
Christi.
Facta benedictione ignis et granorum, acolythus candelam­
de novo igne accendit, eamque, si opus sit, lanternæ inclu­
dit, ne per ventum extinguatur; et diaconus depositis super­
mensam paramentis violaceis, manipulum, stolam, et dalma­
ticam albi coloris assumit. Tum celebrans incensum more
solito imponit. Deinde diaconus aperto capite, arundinem
ambabus manibus accipit; et ordinatur processio, ut supra
in rubricis, in qua ad sinistram diaconi incedit acolythus­
cum candela accensa, et thuriferarius cum thuribulo in dextra.
et navicula in sinistra, a sinistris acolythi deferentis grana.
incensi. .
Post discessum processionis, ignis, aqua benedicta et reli-­
qua amoventur; paramenta autem violacea diaconi juxta.
altare ad cornu epistolæ deferuntur, ut cantato praeconio
eadem ibi recipere possit.
Dum diaconus et etiam celebrans ecclesiam sunt ingressi,.
omnes subsistunt, et acolythus candelam accensam deferens,.
unam ex tribus candelis arundinis accendit. Indifferens autem­
est, quænam prius accendatur. Accensa candela, diaconus­
genuflectit utroque genu, et similiter omnes genuflectunt,
excepto crucifero. Diaconus genuflexus elevat arundinem,
et cantat Lumen Christi, in fine vocem deprimendo. Hoc
cantato, omnes surgunt, et eodem tono respondent Deo­
gratias. Idem fit secunda vice in medio ecclesiæ, et etiam
tertia vice ante gradus altaris, arundinem autem et vocem­
qualibet vice altius elevando. Ad tertiam vicem thuriferarius:
cum acolytho se sistit ante gradus altaris, et post eos sub­
diaconus cum cruce; reliqui se sistunt in duas lineas : dia­
conus cum. acolytho et post illos celebrans, vel post clerum
subsistunt, vel per medium usque ad subdiaconum transeunt;
ibi tertia candela accenditur, et reliqua' fiunt, ut supra
[61] CEREMONI/E SABBATI SANCTI. 89:­

dictum est. Celebrans singulis vicibus, antequam genuflectat,

caput detegere debet.
61 . Benedictio cereipaschalis.
Rub. Deinde Celebrans ascendit ad Altare in cornu Epis'-­
tolæ, et Diaconus dat arundinem uni Acolytho : et accipiens­
librum, petit a Celebrante benedictionem,ut fit ad Evange­
lium, Sacerdote dicente : Dominus sit in corde tuo, et in
labiis tuis : ut digne et competenter annunties suum Paschale­
præconium : in nomine Patris, et Filii, 1-et Spiritus sancti.
Amen.
PoStea vadit ad pulpitum, et ponit super eo librum, et"
incensat. A dextris Diaconi stent Subdiaconus cum Cruce et
thuriferarius : a sinistris, duo Acolgthi, ille qui tenet arun­
dinem, et alius tenens in vase quinque grana incensi bene­
dicti figenda in cerco. Tunc surgentibus onmibus, et stantibus,
ut fit ad Evangelium, Diaconus cantat : Exultet etc.
Cum diaconus ultima vice cantaverit Lumen Christi, omnes.
surgunt, et responso Deo gratias, ad locum suum discedunt.
Subdiaconus, thuriferarius aliique acolythi e medio altaris.
recedunt, ut celebranti et diacono locum cedant. Celebrans
deposito bireto ad altare ascendit, illud in medio de more'­
osculatur, deinde ad cornu epistolaeaccedit, ibique stat con­
versus ad altare, donec diaconum benedicat. Non.imponitur
novum incensum. Diaconus, arundine acolytho tradita, omisso-.
Munda cor, accepto libro, genuilexus in suppedaneo seu
supremo gradu altaris, petit benedictionem, dicens Jube
Domne benedicere, uti alias ad evangelium; tum celebrans
ad eumdem conversus, dicit : Dominus sit, eumque signat;
manum vero super librum non ponit, neque diaconus eam
osculatur (l).
Diaconus, accepta benedictione, descendit, ante altare—
cum aliis ministris genuüectit, exceptis crucifero et ministro-­
de arundine, et vadit ad pulpitum seu locum præparatum
in plano ad cornu evangelii. Eæ-ultet in solemni functione:­
sabbati sancti canendum est versus aquilonem prout üt ade.

(l) Cærem. Ep. lib. 2, c. 27, n. 9.

-go PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [61]

cantum evangelii, nisi cantetur in ambone, non autem can­

tari debet versus celebrantem (4). Præcedit thuriferarius
cum acolytho deferente grana incensi a dextris, deinde sub­
diaconus crucifer cum acolytho deferente arundinem a sinis­
ftris, et ultimo diaconus cum missali clauso ante pectus. Ibi
in linea recta se constituunt, ut supra in rubricis præscri­
bitur, ita ut diaconus sit in medio, omnes faciem versus
librum vertant, et latera dextra versus altare habeant. Cru­
cifixi imago etiam versus librum vertenda est. His dispositis,
«diaconuslibrum ut ad evangelium incensat, et deinde incipit
Exultet, neque se neque librum signans. Celebrans, dum
diaconus Cantare incipit, ad eumdem se convertit, et stat,
manibus junctis in cornu epistolae, auditque diaconum præco­
vniumcantantem, quod ipse non legit. Omnes etiam in choro
:stant facie ad diaConum conversa.
Post verba Curvat imperia, diaconus cantum interrumpit,
et cum acolytho deferente grana incensi accedens ad cereum,
infigit quinque grana incensi benedicti in cereo in modum
crucis, 10in suprema parte, 20 in media, 30 in infima, 40 a
1
dextris cerei, et 50 a sinistris cerei, hoc modo : 4 2 5. Quo
3
.facto, diaconus cantum prosequitur; et acolythus pelviculam
super credentiam deponit, acceptaque candelula non accensa,
ad pristinum redit locum.
Cum diaconus cantaverit Rutilans ignis accendit, accipit
arundinem, et accendit cereum cum una ex tribus candelis in
arundine positis, acolytho eum deponente, si opus sit.
Cantato Apis mat-ereduxit, diaconus cessat a cantu donec
acolythus, cum candelula accepto lumine de cereo vel arun­
«dine, lampadem vel lampades proximas accenderit. Remotio­
.res ab alio accendi possunt. Cum lampas coram ss. Sacramento
:semper ardere debeat, hic tantum videtur extinguenda, et de
.novo igne statim accendenda.
In fine nomen Papæ, et Episcopi proprii etiam ab exemptis

«(i) S. n. c. 29 Maji 1900, Urgellen. III.

1162] CEREMONUE SABBATI SANCTI. 91

exprimendum est (1). Sede Romana vacante, verba Beatis­

sime Papa nostro, et sede Episcopali vacante, sequentia
Et Antistite nostro omittuntur. Cum imperium Romanum
sublatum sit, omittuntur omnia verba a Respice etiam inclu­
sive, usque ad Per eumdem exclusive (a).
Not. has expressiones O necessarium Adæ peccatum,
O felix culpa, dici non in se, sed respective ad Incarnationem
Filii Dei, quatenus non venisset, si Adam non peccasset.
62. Prophetiæ.
Rub. Completa benedictione cerei, Diaconus depositis albis,
sumit violacea paramenta, et vadit ad Celebrantem : qui
exuitur pluviali, et sumit manipulum et casulam violacei
color-is.Postea leguntur Prophetice sine titulo, nec in earum
fine respondetur Deo gratias : et Celebrans legit eas submissa
voce ad Altare in cornu Epistolæ. In fine Prophetiarum
dicuntur orationes modo subscripta. Ante vel interim dum
Prophetiæ leguntur, Presbyteri catechizent catechumenos
baptizandos, etpræparent ad Baptismum.
Finito præconio, diaconus librum claudit, acolythis arun­
dinem super pedem ibi præparatum deponit, et legile remo­
vetur. Tum ab omnibus, excepto crucifero, genullexione ante
altare facta, thuriferarius thuribulum deponit, et diaconus
et subdiaconus accedunt ad planum in cornu epistolæ, quo
etiam celebrans descendit. Ibi subdiaconus crucem deponit.
et manipulum accipit (a); diaconus depositis paramentis
albis, manipulum, stolam et planetam plicatam, si ea utatur,
assumit; similiter celebrans, deposito pluviali, manipulum
et casulam induit; omnia violacei coloris (4). Interea missale
ponitur super altare in cornu epistolæ, et legile nudum cum
alio missali in medio presbyterii.
His dispositis celebrans cum diacono et subdiacono per
planum ad altare cum debitis reverentiis accedit, ascendens
ad altare, illud in nfedio osculatur, deinde ad cornu epistolæ

(1) S. B. C. 8 Ap. 1690. n. 1827, 2. Vid. tom. I, n. 240.

-(2) S. B. C. 25 Sept. 1860, n. 5105, 111,1.
(5) Merati p. 4, tit. 10, n. 11.
(4) Cærem. Ep. lib. 2, c. 28, n. 4.
 92 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [6513

accedit, ibique prophetias legit depositis manibus, assisten­

tibus diacono et subdiacono, ut ad introitum missæ, in fine
autem non respondentibus Deo gratias. Ad orationes post.
prophetias diaconus et subdiaconus accedunt post celebran-­
tem, et stant, unus post alium, ut infra orationes missæ..
Celebrans cantat in tono feriali Oremus manus extendendo­
et jungendo caputque cruci inclinando, et orationes extensis.
manibus ut in missa. Post Orcmus diaconus singulis vicibus,.
præterquam ante ultimam orationem, primus genuilectens­
cantat Flectamus genua, omnibus genuflectentibus, excepto
celebrante, qui non genuflectit; et subdiaconus primus sur­
gens respondet Leoate. Dum celebrans ad cornu epistolæ:
accedit, ad legendas prophetias, clericus ducente caeremonia­
rio, ad legile in medio presbyterii accedit, ibique manibus
libro vel legili appositis prophetiam cantat; et sic successive
aliæ. ab aliis cantantur, primum a junioribus, et deinde a.
senioribus seu dignioribus. PrOphetiæ voce intelligibili, sed.
et expedita, cantandæ sunt, ne celebrans nimis diu expectare-.
teneatur; celebrans tamen,'si. velit, cum diacono et subdia—
oono post lectionem cujusque prophetiæ per gradus laterales­
ad sedes accedere, et per eamdem breviorem viam tempestive,­
redire potest. Si clerici ad cantandas prophetias non habean­
tur, tunc nec etiam a diacono et subdiacono cantandæ viden-­
tur; sed suflicit, ut a celebrante alta voce legantur. Clerus.
sedet infra prophetias, et stat infra orationes. Lectis prophetiis.
legile amovetur.
63. Benedictiofontis.
Rub. His eæpletis, si Ecclesia habuerit fontem baptisma­
lem, Sacerdos benedicturus fontem, accipit pluviale violaceum;­
et præcedente Cruce cum candelabris, et cerea benedicto­
accenso, descendit cum Olero et ministris paratis ad fontem :­
et interim cantatur sequens tractus : Sicut servus etc.
Fons prius rite mundandus et lavandus, atque limpida.
aqua replendus est; residua autem aqua benedicta in sacra-­
rium effundenda.
In baptisterio præparanda sunt : 1olegile cum missali, nisi.
minister librum coram celebrante teneat, 20 mensa cooperta
(651 CZEREMONIE SABBATI SANCTI. 95

.albo mantili ad imponenda sequentia, 3o ampullæ chrismatis

et olei catechumenorum, 40 pelvicula cum bombaceo et mica
panis ad manus tergendas post attactum sacrorum oleorum,
.50 vas ad manus lavandum, et manutergia, 60 vas aliquod
decens ad aquam e fonte hauriendam, et duo vasa ad aquam
benedictam infundendam, unum cum aspersorio ad populum
.aspergendum, et alterum implendum pro aspersione domorum.
Oratione post ultimam prophetiam completa, cerei in can­
delabris super credentiam pro acolythis accenduntur. Cele­
brans cum diacono et subdiacono in planum ad cornu epistolae
descendit, ubi omnes deponunt manipulum, et celebrans etiam
casulam, aSsumitque pluviale violaceum. Interea aliquis cle­
ricus accipit crucem ad cornu epistolaedepositam (subdiaconus
enim (1) hic crucem non defert), alius cereum paschalem, et
ceroferarii candelabra, et se constituunt in mediopresbyterii,
facie ad altare conversa, et Ordine quo procedere debent.
Antequam procedant, omnes cruci altaris debitam faciunt
reverentiam, exceptis deferente cereum paschalem, crucifero
et ceroferariis. Procedunt ad fontem : 1o deferens cereum
paschalem, 20 crucifer medius inter ceroferarios, 3o clerici
.bini, 40celebrans tecto capite et junctis manibus, medius inter
diaconum et subdiaconum, pluviale elevantes, et aperto capite
incedentes. Infra processionem cantatur Sicut cervus etc.
Cum pervenerint ad baptisterium, crucifer medius inter
ceroferarios se sistit prope fontem seu ante cancellos, cum
facie et Crucifixiimagine versus celebrantem; clerus hinc inde
.in duos choros, vel per gyrum pro loci capacitate; celebrans
autem cum diacono et subdiacono transiens per medium, se
sistit ante ingressum fontis facie ad crucem conversa, et
detato capite ac junctis manibus legit sine cantu, vel cantat
in tono feriali orationem ex missali, libro posito super legile
"vel aliquo ministro eum sustinente. Recitata hac oratione,
celebrans cum diacono et subdiacono baptisterium ingredi­
tur, præcedentibus acolytho cum cereo paschali et crucifero
cum ceroferariis, si loci capacitas sinat. In baptisterio cele­

(l) Cærem. Ep. lib. 2, c. 28, n. 7, et Merati p. 4, tit. 10, n. 55.

94 mus 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [6413

brans medius inter diaconum et subdiaconum, se sistit-läge;­

ad OFiQPFQm
.ponverga, si nihil impediat, et crucifer cum­
Eäïio'ferariis'e regione celebrantis, facie et crucifixi imagine­
ad eumdem conversis. Celebrans junctis manibus cantat Do­
minus vobiscum, Oremus, orationem (1) et præfationem (2).
Omnia in missali notata exacte servare debet. Dum effundit.
aquam versus quatuor mundi partes id facit : 10versus orien—
tem, 20 versus occidentem, 3oversus aquilonem, et 40 versus
.1
austrum, hoc modo : 3 4 (5) : eiiusio tantum modica esse.
2
debet. Dum aliquid peragit, diaconus et subdiaconus pluviale
elevant. Cereus de aqua extractus abstergendus est. Præfa­
tione finita, antequam sacra olea infundantur, aliquis aco­
lythus aquam e fonte haurit, et in vas pro aspersione populi
efTundit : tum celebrans, aspersorio de manu diaconi accepto,. .
intinctoque in aqua fontis, aspergit se et circumstantes :.
deinde reddito aspersorio, alius sacerdos superpelliceo et,
stola violacea indutus, comitante acolytho cum vase aquae
benedictæ, reliquos de clero et populum per ecclesiam as­
pergit. Interim in alio vase aqua de fonte accipitur, ad asper-­
gendum in domibus aliisque locis. His peractis celebrans.
infundit et permiscet sacra olea in fonte, ut in missali præs­
cribitur : postea tergit manum cum bombacio et mica panis,
manusque lavat. Ablutio in sacrarium effunditur (4).
64. Litaniae.
Rub. Deinde revertentibus Sacerdote et ministris ad Altare,
cantantur Litaniæ a duobus Cantoribus, et Chorus idem
simul repetit, ut dicitur infra.
Ubi vero non est fons baptismatis, finita ultima Prophetia
cum sua Oratione, Celebrans casulam deponit, et cum minis-­

(1) Omittitur Eiusdem in conclusione juxta missale 1861.

(2) Juxta missale 1861.
(3) Memoriale rit. pro min. eccl. tit. VI, c. 2, 54, n. 4.
(4) Significationes cæremoniarum benedictionis fontis vide apud Ga­
vantum p. 4, tit. 10, n. 22-28, et Quarti de benedictionibus tit. 2, sect. 7,
prælud. 2, n. 128.
[64] CEREMONIE SABBATI SANCTI. 95

tris ante Altare procumbit : et aliis omnibus genu/lewte,

cantantur Litaniæ in medio Chori a duobus Cantoribus,
utroque Choro idem simul respondente. Cum autem perventum­
fuerit ad 'v. Peccatores, te rogamus, Sacerdos et ministri.
surgunt, et accedentes ad sacristiam, induuntur par-amentis
albi coloris pro Missa solemniter celebranda : et interim accen—
duntur luminaria in Altari. In fine Litaniarum cantantur
solemniter Kyrie eleison, et repetuntur, ut in Missa moris est..
Completa benedictione fontis, et collato baptismo, si opus
sit, ad altare eodem revertuntur ordine, quo venerunt. Lita—
niæ sunt incipiendæ, dum a fonte discedunt, et prosequendæ,.
dum ad altare procedunt (1). Cum ad altare pervenerint,.
ceroferarii candelabra deponunt, cereus paschalis in proprio
candelabro ad cornu evangelii figitur, crux ad cornu epistolæ­
deponitur, et celebrans, diaconus ac subdiaconus, facta prius;
altari reverentia, ad planum in cornu epistolæ se retrahunt,
ibique pluviale ehplanetas plicatas deponunt; deinde celo-­
brans, diaconus et subdiaconus per planum ad altare redeunt,
et procumbunt, ut mox dicetur.
Ubi non est fons baptismalis, tunc oratione post ultimam
prophetiam finita, celebrans, diaconus et subdiaconus per
gradus laterales in planum ad cornu epistolæ descendunt, et
deponunt casulam, manipulos (a) et planetas plicatas, retentis-,­
stolis. Acolythi interea tres cussinos super secundum gradum
altaris deponunt. Deinde celebrans, diaconus et subdiaconus-.
per planum ad altare accedunt, ibique debita facta reverentia,
procumbunt, ut feria sexta ante officium; litanias autem
recitare non debent (3). Omnes reliqui non procumbunt, sed
in suis locis genuflectunt utroque genu. Litaniæ duplicantur,
seu iidem versus, qui 'a cantoribus cantati sunt, a choro'
repetuntur. Post s. Joannem Baptistam addendus est s. Jo-­
seph, si non apponatur. Si Sedes Apostolica vacet, 0mittun-­
tur hæc verba Damnum Apostolicum, et tantum dici-tur ::

(1) s. n. c. 7 Sept. 1861, 11.5108, 11.

(2) Memoriale rit. tit. 6, c. 2, 5 5, n. 4.
(5) Cavalieri tom. 4, dec. 547, n. 6.
"96 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [65]

Ut omnes ecclesiasticos ordines. Ad versum Peccatores, te

rogamus, celebrans et ministri surgunt, et facta altari reve­
rentia discedunt, tecto capite junctisque manibus, unus post
alium. Deinde cussini tolluntur, et antipendium violaceum
amovetur. In fine litaniæ lente cantantur, ne inter has et
'missam mora intercedat.
Not. has litanias extra sabbatum sanctum et vigiliam pen­
'tecostes in votiva aliqua functione cantari non posse (1).
65. Missa celebratur more solito exceptis sequentibus :
non dicitur introitus, sed incensatus celebrans in cornu epis­
tolae, ibidem dicit Kyrie eleison, et deinde ad medium altaris
accedit. Ad Gloria pulsantur campanæ, uti feria quinta.
Epistola cantata, et benedictione subdiaconodata, ter canta­
tur Alleluja, ut in missali. Ad evangelium incensum adhibetur,
benedictio petitur, acolythi manibus junctis sine candelabris
assistunt, et reliqua fiunt more solito. Non dicitur Credo
neque offertorium. Præfatio, Commanicantes et Hanc igitur
sunt propria. Non dicitur Agnus Dei, neque pax datur :
adeoque post Pax Domini, et factam genullexionem cum
celebrante, diaconus accedit ad sinistram celebrantis, et
subdiaconus ad ejus dextram. Dicuntur tamen tres consuetæ
-0rationes ante communionem. Non dicitur communio, sed
xejus loco cantantur vesperæ.
Ofncium pro cujusque rectoris arbitrio celebrandum et
"incipiendum est; cavendum autem sæcularibus et regulari­
?bus, ne campanæ in turri pulsentur, nisi postquam campanæ
cathedralis vel matricis seu dignioris ecclesiæ pulsari ince­
perint (a). Campanulæ intra ecclesiam ad Gloria quidem
pulsari possunt et debent, sed non existentes in campanili
:seu turri, quæ postea solemniter pulsandæ sunt, dum in
cathedrali vel matrice pulsantur, etsi longe post decantatum
Gloria fieri contingat. Hoc autem alio tempore, ut pro pul­

(1) s. R. e. 5 Mart. 1674, n. 1501; 17 Aug. 1855, n. 2709, 1.

(2) Cærem. Ep. lib. 2, c. 27, n. 25; S. B. C. 20 Jul. 1595, n. 56; 14 Nov.
1615, n. 557; Gavantus p. 4, tit. X, 11.51; Merati ibidem n. 52; Cavalieri
'tom. 4, c. 21, dec. VIII et IX, in ordine 549 et 551.
([67] SABBATUM 5. ni MINORIBUS ECCLESIIS. 97

—sationead officium et salutationem angelicam, servari non

'debet (1).
66. Vesperæ. Sumpto s. Sanguine a celebrante, pro ves­
.peris statim cantatur antiphona Alleluja. Celebrans sumpta
purificatione digitorum, accedit ad cornu epistolæ; ibi dia­
-cono et subdiacono stantibus ut ad introitum missæ, omnibus
missæ paramentis retentis, ;ecitat antiphonam Alleluia, et
'deinde psalmum Laudate alternatim cum ministris; post
psalmum antiphonam repetit. Finito cantu, celebrans intonat
antiphonam Vespere autem sabbati, choro reliquum can­
tante, dum- interim celebrans cum ministris eam submissa
"voceprosequitur. Deinde dum a choro inchoatur Magni/icut,
ecelebrans cum diacono et subdiacono ad medium altaris
accedit, incensum imponit et benedicit, ac altare incensat,
.ut initio missæ ante introitum. Diaconusincensato celebrante,
:incensat charum et subdiaconum, ut alias ad offertorium;
deinde se sistit juxta celebrantem ut ad introitum missæ.
Celebrans incensatus, se convertit ad librum, recitat canti­
-cumMagnificat alternatim cum subdiacono stante a dextris
ejus, et in line antiphonam repetit, sed eam intonare non
debet. Finiente antiphona post Magnificat, ad medium altaris
.redit ad cantandum Dominus vobiscum, missamque more
solito absolvendam.
Extra missam vesperæ dicuntur ut in breviario notatur :
'et similiter completorium dicitur, ut in breviario distincte
præscribitur, in cujus fine adduntur Divinum auæilium,
Pater, Ave et Credo, ut ibi satis subintelligitur.
Finita missa, pyxis ss. Sacramenti ad tabernaculum soli­
dum defertur.

CJEREMIONI/E SABBATJ SANCTI IN MINORIBUS ECCLESIIS.

'67. I. Benedictio ignis et granorum incensi. Præparanda

sunt eadem, quæ in majoribus ecclesiis, exceptis iis, quæ

(1) S. B. C. 24 Sept. 1658, n. 660; 21 Nov. 1671, n. 1456; 22 Feb. 1687,

"n. 1778, 5.
Tom. III. 7
93 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [673

spectant ad diaconum et subdiaconum. Quatuor clerici (1)

seu ministri superpelliceis induti adesse debent. Celebrans
induitur amictu, alba, cingulo, stola et pluviali violacei
coloris et in defectu pluvialis sola stola violacea super albam,.
Procedunt" ad locum, ubi ignis est benedicendus : 10clericus.
manibus junctis, 2o clericus cum cruce, 3o celebrans inter­
duos clericos. Extra portam crucifer se sistit in limine portæ,
renes eidem vertens, facie Crucifixi ad celebrante'm versa;
et celebrans stans ante mensam collocatam inter se ipsum
et crucem, benedicit ignem et grana incensi, ut numero 59­
dictum est. Omnia tantum leguntur, nisi habeantur cantores,
qui omnia ut in aliis ecclesiis cantare possunt, ut notatum
est numero 49.
II. Processio ad altare. Facta benedictione ignis et gra-­
norum celebrans pluviali et stola violacei coloris depositis,
accipit manipulum, stolam more diaconorum et dalmaticam
albi coloris; et in defectu dalmaticæ solum manipulum et'
stolam diaconalem (2). Deinde incenso cum benedictione
imposito procedunt ad altare : 1oclericus cum granis incensi
a dextris, et thuriferarius a sinistris, 20clericus cum cruce,
30celebrans cum arundine, et reliquus clericus cum candela
accensa a sinistris. Celebrans eadem facit, quæ alias a dia­
cono facienda sunt. Qualibet vice dum accenditur candela­
arundinis, dicit Lumen Christi, et clerici respondent Deo
gratias; secunda autem et tertia vice vocem et arundinem—
altius elevat.
III. Benedictio cereipaschalis. Tertia candela ante gradus­
altaris accensa, et responso Deo gratias, celebrans dat arun­
dinem clerico, et ab eodem accipit missale, quod tenens in­
manibus, genuflexus in intimo gradu altaris, omisso Munda
cor, recitat : Jube Domine benedicere.Dominus sit in corde
meo, et in labiis meis, ut digne et competenter annuntiem
sunm paschale praeconium. Amen. Deinde surgit, et facta ab
omnibus coram altari genufiexione, ad legile in plano ad.

(1) s. B. C. 12 Ap. 1755, n. 2456, 2.

(?.) Romsee tom. 5 de sabb. sancto 5 1, n. IV.
[67] SABBATUMs. m umomnus ECCLESIIS. 99

cornu evangelii paratum accedunt : 10 thuriferarius habens

a dextris clericum cum granis incensi, 2o crucifer habens a
sinistris clericum cum arundine, et 30celeerns cum missali.
Ibi se omnes disponunt in linea recta; crucifer se sistit a dex­
tris celebrantis, et thuriferarius a dextris cruciferi; clericus
autem cum arundine a sinistris celebrantis; et clericus cum
granis incensi a sinistris arundinis. Antequam celebrans inci­
piat, missale incensat, et deinde clara et hilari voce incipit
Exultet, beneque observat notata in missali, de quibus num. 61
dictum est.
IV. Finito praeconio, celebrans librum claudit, crux ad
cornu epistolæ deponitur, et arundo in sua basi collocatur.
Deinde celebrans, facta altari genuüexione, cum clericis in
sacristiam revertitur, vel ad planum in cornu epistolæ accedit,
ubi depositis paramentis albis, manipulum, stolam et casulam
violacei coloris accipit. Deinde accedit ad altare, debitaque ­
ante gradus altaris reverentia facta, ascendit, illudque in
medio osculatur; tum ad cornu epistolæ accedit, et prophetias
cum orationibus legit, ut num. 62 dictum est, genuüectens
cum omnibus, dum ipsemet dicit Flectamus genua, cui cle­
ricus respondet Levate.
Completis prophetiis, celebrans facta in cornu epistolæ
cruci reverentia, ibidem in planum descendit, et casulam et
manipulum deponit; et si ecclesia fontem non habeat, sine
casula ante altare accedit ad litanias recitandas, ut infra ad
VI dicetur; si autem fontem'habeat, tunc depositis casula et.
manipulo, pluviale violaceum accipit.
V. Benedictio fontis. Facta altari reverentia, et celebrante
alta voce incipiente tractum Sicut servus, procedunt ad
fontem : lo clericus cum cereo paschali, 2oclericus cum cruce,
3o celebrans inter clericos, tecto capite, tractum recitans.
Ante cancellos fontis et in ipso baptisterio crucifer et deferens
cereum semper stant ante faciem celebrantis; celebrans vero
medius inter clericos facie ad crucem versa. Celebrans manus
semper tenet junctas, et omnia peragit, ut in missali notantur,
et ut num. 63 explicatum est, etiam attollendo vocem, licet
non cantet, et ipsemet populum cum aqua, quam benedixit,
aspergit.
100 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [68]

VI. Litaniae. Completa benedictione fontis, revertuntur ad

altare eodem ordine, quo venerunt, interim litanias cantando,
si cantores habeantur. Cum pervenerint ad altare, cereus
ponitur in candelabro, et crux ad cornu epistolae; atque cele­
brans pluviale deponit, et ante altare procumbit, ut dictum
est num. 64. Si autem cantores non habeantur, in silentio a
fonte revertuntur, ne litaniae ad deponendum pluviale inter­
rumpantur; et celebrans, deposito pluviali, non procumbit,
sed genullexus ipsemet litanias recitat ex missali posito super
scabellum ante seipsum, clericis respondentibus et repetenti­
bus omnia, quæ celebrans dicit. Litanias prosequitur usque
ad Christe exaudi uos inclusive, omisso Kyrie eleison, quando
ad sacristiam revertitur, et paramenta alba accipit, ad missam
celebrandam.
VII. Missa et vesperæ. Sublato antipendio violaceo, et
accensis candelis, celebrans ad altare accedit, missamque
celebrat, ut dictum est num. 65, sed omittendo incensationem
etiam in vesperis. Post orationem Aufer a nobis, immediate
dicit in medio altaris Kyrie eleison, cum introitus non legatur.
Ad Gloria pulsantur campanæ. Celebrans post epistolam ter
dicit Alleluia, vocem gradatim elevando, etiamsi non cantet;
et clerici qualibet vice in eodem tono illud repetunt.
Pro vesperis celebrans in cornu epistolaedicit antiphonam
Alleluja, cum clericis prosequitur ps. Laudate, et in fine
antiphonam repetit. Deinde dicit integram antiphonam Ves­
pere autem, tum canticum Magnläeat alternatim cum cle­
ricis, et repetita antiphona Vespereautem ad medium altaris
accedit, missamque moro solito absolvit.

DE FESTO PASCHATIS ET TEMPORE PASCHALI.

68. Otïici'umfesti et octavæ paschatis in pluribus varia­

tur; ideoque ejus rubricae in breviario bene notandæ sunt :
multum etiam abbreviatur, quia olim officiumsabbati usque
ad noctem dominicae protrahebatur, ita ut tempus longiori
offlcionon suppeteret; quo modo autem oüïcium in ipso festo
[69] DE FESTO ET TEMPORE PASCHALI. 10 1

factum erat, eo modo etiam continuabatur infra octavam,

quæ est ejusdem festi continuatio.
Infra octavam a- feria quarta et deinceps in missa dicitur
secunda oratio Ecclesiæ vel pro Papa tantum, nisi facienda
sit commemoratio festi simplicis vel simplificati, quia tunc
illa Ecclesiæ vel pro Papa omittenda est (1).
A sabbato sancto usque ad sabbatum in albis inclusive du­
plex Alleluja in missa ad Ite Missa est additur, et similiter
ad responsum Deo gratias, pariter duplex Alleluja in officio
additur ad Benedicamus Domino, et etiam ad responsum
Deo gratias, sed in laudibus et vesperis tantum; a vesperis
autem sabbati in albis inclusive omittitur. Notandum vero
est, cum hic ritus octavæ paschatis prOprius sit, illud duplex
Alleluja ad Ite Missa est non addi in votiva, quæ infra octa­
vam paschatis celebratur; item in missa votiva infra octavam
paschatis quidem dici præfationem, Communicautes et Hanc
igitur de octava paschatis, non autem graduale, sed quatuor
Alleluia et versus, ut tempore paschali (2).
In completorio quatuor Alleluja post-psalmos consuetos
dicuntur; sed dicto Alleluja post Deus in adjutorium, aliud
Alleluja pro antiphona ante psalmos non additur, uti deinde
üt tempore paschali, quia infra octavam paschatis horæ sine
antiphona dicuntur.
69. Tempore paschali oüïcium et missa de dominicis et
feriis dicuntur, ut in proprio de tempore notatur in sabbato
in albis, dominica in albis, et feria secunda sequente; item
.in festis apostolorum et evangelistarum, atque unius aut
plurium martyrum fiunt ut in propriis locis vel ut in eorum­
dem communi tempore paschali : in festis vero B. M. V.,
confessorum pontificum, et non pontificum, virginum et non
virginum, dedicationis, et aliorum non habentium cilicium
particulare tempore paschali, oliicium et missa recitantur ut
aIio tempore; sed ad invitatorium, omnes antiphonas, versus
nocturnorum et reliquarum horarum (exceptis versibus pre­

(i) S. B. C. 15 Sept. 1756, n. 2325.

(2) Merati tom. !, de die pasch. 11.VI.
102 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [69]

cum in prima et completorio, quibus Alleluja nunquam addi­

tur), et in responsoriis post lectiones nocturnorum ante
versum unum Alleluia additur, modo prævie non apponatur,
nam tunc aliud non adjungitur.
Nocturna, sive unum ut in feriis et simplicibus, sive tria
ut in dominicis, duplicibus et semiduplicibus recitentur,
dicuntur tantum sub una et prima antiphona istius nocturni.
Laudes in feriali offlcio dicuntur ut in dominicis, cum
capitulo ut in laudibus dominicæ notatur, et antiphona pro­
pria ad Benedictus. Similiter prima in feriali offlciorecitatur
ut in dominicis, sed cum tribus tantum psalmis, ut in festis.
In prima dominicæ psalmus Confitemini omittitur, Quicum­
que autem dicitur.
In vesperis dominicæ et feriæ omnes psalmi dicuntur sub
una tantum antiphona Alleluja; in festis autem antiphonæ
pro quolibet psalmo ut alio tempore dicuntur.
Responsoriis brevibus omnium horarum, etiam primæ et
completorii, additur duplex Alleluja, quod etiam inservit
repetitioni partis responsorii ante Gloria Patri, et unum
eorumdem versiculis (l).
Hymni ejusdem metri in quolibet offlcio usque ad ascen­
sionem Domini exclusive concluduntur : Deo Patri sit gloria,
et Filio, qui a mortuis surrexit, ac Paraclito, in sempiterna
sæcula; item in responsorio brevi ad primam dicitur : Qui
surrexisti a mortuis, nisi officium quod recitatur hæc-.pro­
pria habeat (2).
Quando non est duplex aut infra octavam, preces domini­
cales in prima et completorio dicuntur, ut alio tempore, et
fit commemoratio crucis, ut feria secunda post dominicam in
albis præscribitur; communia autem suffragia non dicuntur.
In missa duplex additur Alleluja in introitu ante psalmum,
et in fine ofl'ertorii et communionis unum, si prævie non
habeatur; omisso graduali, duo dicuntur versus cum quatuor
Alleluja, qui versus si in proprio non habeantur, de com­

(l) Rub. brev. ante dom. in albis.

(2) Vid. tom. II, n. 522 et 555.
[70] DE FESTO ET TEMPORE PASCHALI. 105

muni sumuntur. In omni missa præfatio paschalis dicitur,

nisi prOpria habeatur. Prædicta etiam in missa votiva ser­
vanda sunt.
70. Quando ultra omcium diei aliud de aliquo sancto ex
fundatorum voluntate recitatur, tunc si tempus currat pas­
chale, ritum temporis imitari convenit, addendo antiphonis,
versiculis et responsoriis Alleluja, uno excepto B. M. V.
offlcioparvo, in quo nullum additur Alleluja secundum pecu­
liarem illius rubricam (1).
Versibus in precibus imperatis et similibus, quæ tempore
paschali recitantur, Alleluja non adjungitur, sicut juxta
rubricas generales breviarii tit. XXIV, n. 4 nec versibus
precum in prima et completorio, nec in litaniis rogationum
additur.
Si fiat translatio alicujus festi a tempore non paschali ad
paschale officium et missa dicuntur prout tempore paschali;
etsi fiat translatio a tempore paschali ad non paschale, reci-'
tantur prout tempore non paschali.
Si festum martyris ad tempus paschale transferatur, et
proprium evangelium habeat, idem evangelium etiam tem­
pore paschali dicendum est (2). Si proprium habeat introitum,
et etiam proprium vel evangelium vel epistolam, tunc idem.
recitandus est introitus, secus autem, si nihil aliud proprii
habeat (3).Si festum martyris transferatur extra tempus pas­
chale, omcium de communi martyrum extra tempus paschale
dicendum est, retentis lectionibus, oratione, et si quid aliud
in proprio habeatur; in hoc autem casu liberum non est,
lectiones et missam de primo vel secundo loco pro libitu re­
citare, ,sed prout evangelium vel oratio de communi ex primo
vel secundo loco sumpta sunt, ex eodem quoque loco lectiones
et missa sumendæ sunt (4).

(1) Tit. XXXVII, n.. 2.

(2) S. B. C. 29 Nov. 1758, 11.2540, 2.
(5) S. B. C. ibidem 1.
.(4) S. B. C. 11 Sept. 1841, n. 2859, VI, VII.
 "404 'PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [725

DE FESTO S. MARCI ET TRIBUS FERIIS ROGATIONUM­

71. Litaniæ seu rogationes fiunt, ut Deus peccatis populi­

sui propitietur, et ab eo flagella iræ suæ avertere dignetur;
pacem et aeris salubritatem concedat; ut fructus terræ dare­
et conservare dignetur, omnibusque necessitatibus suorum
fidelium benigne prospiciat (I). Quæ fiunt in festo s. Marci,
dicuntur majores, quia sicut a principio majori solemnitate­
sunt institutæ et celebratae (2), sic etiam nunc ex præscripto
cæremonialis Episcoporum majori solemnitate sunt cele­
brandæ : aliæ autem in tribus diebus-,ante ascensionem»
Domini, quia remissius sunt celebrandae, minores dicuntur»
Hic notanda sunt 10 circa festum s. Marci, 20 circajeju­
nium, 30circa litanias et processionem, et 40 circa missam;
et officium, sequentia.
72. Festum s. Marci, si infra octavam paschatis occurrat
aut alio modo impediatur, in ecclesia universali suo ordine­
transferturin primam diemnon impeditam secundum rubricas.
Si festum s. Marci et simul illud ss. apostolorum Philippi et
Jacobi sit transferendum, illud s. Marci prius reponendum.
est (3). Nunquam tamen transferuntur litaniæ seu processio,
nisi occurrant in die paschatis, a quo in feriam tertiam.
sequentem transferuntur (4).
In provincia autem Mechliniensi, prout erat anno 1607, ex
decreto III concilii provincialis Mechl. a summo Pontifice­
approbati (5), « festum s. Marci, si in hebdomada paschæ,
vel in dominica Quasi modo venerit, celebretur feria quarta.
post Quasi modo tam a clero quam a populo.. Si vero in aliam­
dominicam inciderit, festum quidem servetur ipsa die domi.-­
nica, sed processio, abstinentia a carnibus per totum diem,
et jejunium usque ad prandium, serventur die sequenti. Quodl
si vero in feriam quartam post dominicam Quasi modo trans-—

(1) Quarti de process. sect. 2, p. X.

(2) Quarti loco cit. p. IX; Lucius Ferraris Litaniæ n. 5.
(5) S. B. C. 17 Jul. 1706, n. 2171.
(4) Bub. missalis in festo s. Marci.
(5) Tit. XIII, c. VI, Syn. Belg: tom.-l, p. 559 et 586.
[72] DE FESTO s. MARCI ET BOGATIONIBUS. 105".

latum, cum festis ss. Philippi et Jacobi aut s. Crucis concur--­

r'erit, celebritas quidem a populo illis ipsis diebus servabitur,
sed dicta processio, abstinentia et jejunium sicut in diebns.
rogationum, in feriam quintam transferentur (1). » Notandum
quoad hanc ultimam partem decreti, si festum ss. Philippi et.
Jacobi aut s. Crucis feria quarta post dominicam in albis.
occurrat, certum esse 10 celebritatem seu feriationem festi­
s. Marci in primo concilio prov. Mechl. tit. 5, c. 1 .et 2 præ­
ceptam, sed nunc abrogatam, in hoc casu servandam fuisse—
feria quarta post dominicam in albis, et 20 processionem cum,
reliquis faciendam esse feria quinta post eamdem dominicam ;.
hæc autem ultima præsentis decreti dispositionihil statuit, ut.
patet, circa recitationem oliicii s. Marci'in casu, quo festum.
ss. Apostolorum aut s. Crucis feria quarta occurrit : secun­
dum concilium prov. 1574 (2) quidem præscribit, ut festum.
s. Marci translatum celebretur feria quarta vel quinta post.
Quasi modo una cum litaniis et reliquis, ita ut in casu præ­
dicto vi hujus decreti secundi concilii officium s. Marci una.
cum processione in feriam quintam transferendum esset,
quia feria quarta festo æqualis aut majoris dignitatis impedi­
tur, — sed cum secundum concilium prov. a summo Pontifice.­
non sit approbatum (3), et habitum sit post datam bullam.
s. Pii V 1566, in provincia Mechliniensi publicatam et accep-­
tatam (4), post quam locorum ordinarii circa oflicium divinum.
nihil amplius possunt, dicendum est cilicium s. Marci, si.

(1) Hoc decretum tertii concilii prov. Mechl. adhuc servandum est :.
nam Paulus V acta hujus synodi non tantum approbat, sed et hortatur,
atque apostolica auctoritate jubet, ut ejus synodi decreta omnia abi
omnibus quam diligentissime er invioiate serventur. Obstare nequeunt
sequentia S. 11.C. decreta 14 Feb. 1705, n. 2148, 4, quia hoc Galliam
respicit; 27 Feb. 1847, n. 2954,5, in Mechlinien, quia in petitione antiquæ ­
consuetudinis et fcriationis quidem fit mentio, sed non tertii concilii
prov. a Pontifice approbati, et contrarium disponentis, quod necessario..
exprimendum erat; 11 Sept. 1847, n. 2958, quia ibidem decretum con—­
cilii prov. prout datum fuit, non refertur.
(2) Sub tit. de jejuniis cap. 2, Syn. Belg. tom. 1, p. 220.
(3) Syn. Belg. tom. 1, fol. 225.
(4) Ut patet ex 1 conc. prov. 1570, tit. 4, c. 16.
 406 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [74]

festum ss. Apostolorum aut s. Crucis feria quarta occurrat,

secundum rubricas in primam diem non impeditam transfe­
rendum esse, uti observatum fuit in directorio archidioecesis
.Mechl. 1848, 1878, 1889.
73. Quoad jejunium servanda est consuetudo loci (1). In
rprimo concilio provinciali Mechl. 1570, tit. 6, c. 2, et in
-tertio, loco supra citato, præcepta est abstinentia a carnibus
-per totum diem, et jejunium usque ad prandium; hoc autem
-jejunium usque ad prandium suppressum est,,sicut plura
alia jejunia, per decretum Card. Caprara Leg. 21 Jun. 1804;
manet tamen obligatio abstinentiae a carnibus per totum
-diem, circa quam in praefato decreto nihil immutatur, nisi
.indulto Apostolico dispensetur (a).
' 74. 1. Litaniæ, quæ in fme breviarii ponuntur, cum suis
precibus et orationibus in festos. Marci et triduo rogationum
ade præcepto recitandæ sunt (3). Pridie recitari nequeunt,
quia diebus praescriptis addictae sunt (4). Ab illis, qui non
intersunt processioni, juxta rubricas dicuntur post laudes,
-dicto Benedicamus Domino omissis versu Fidelium animæ (es)
-—etantiphona finali B. M. V. (s), quæ antiphona in eo casu
etiam post litanias non dicitur. Si tamen litaniae a laudibus
-ex causa rationabili separentur, quia v. g. matutinum et
' laudes pridie, et litaniæ die sequente, in qua occurrunt,
grecitantur, laudes more solito concludendæ sunt. Litaniae
[non duplicantur nisi in processione (7), sed extra eam conve­
»nienter flexis genibus recitantur (s).
2. Episcopi et. alii ecclesiarum rectores omnino curare
tenentur, ut processiones in diebus rogationüm celebrentur,
--etquidem sub graVi obligatione, quia iisdem incumbit obli­

(1) S. B. C. 14 Feb. 1705, 11.2148, 4.

(2) Vid. Merati tom. 1, p. 4, tit. Xl, n. XI.
(5) S. B. C. 12 Mart. 1856, n. 2759, 8.
-(4) S. B. C. 28 Mart. 1775. n. 2505, 4.
(5) Rub. brev. tit. XXX, n. 5.
(6) Bub. brev. tit. XXXVI, n. 5.
(7) S. B. C. 7 Maji 1855, n. 5011, 2.
(8) Gavantus tom. 2, s. 6, c. 16, n. 5.
174] DE FESTO s. MARCI ET ROGATIONIBUS. 107

gatio suas regendi ecclesias-, et consequenter curandi, ne

sacræ magni momenti omittantur functiones, præsertim
"publicae, ne debitus Deo subtrahatur cultus, ne fidelium
minuatur devotio et utilitas inde illis proveniens, et ne tali
omissione populo offensionis et scandali occasio detur (1).
Id tamen limitandum est, si commode fieri possint, et tantum
intelligendum est de principali loci vel civitatis ecclesia, si
plures dentur, ad cujus processionem in diebus rogationum
omnes aliarum ecclesiarum istius loci vel civitatis eccle­
siastici convenire debent (a).
3. Processio prius fieri debet, et deinde missa celebrari (3);
Sacra autem R. Congregatio (z.) indulsit ut missa rogationum
ante processionem cantari possit pro commoditate populi,
qui. matutino tempore frequentior esse solet; et juxta
Merati (5) etiam infra processionem celebrari permittitur.
4. Processio sic üeri debet : clerici superpelliceis induti
et p0pulus in ecclesia congregati contrito et humili corde
Deum flexis genibus paulisper precentur (a). Sacerdos indui­
tur amictu, alba, cingulo, stola et pluviali violacei coloris (7),
vel saltem superpelliceo et stola violacea (s). Diaconus et
subdiaconus, si assistant, induuntur dalmatica et tunicella (9),
modo sacerdos pluviali sit indutus. Sacerdos accedit ad
altare, præcedente crucifero inter duos acolythos cum cereis
accensis. Cantores, omnibus stantibus, cantant Exurge Do­
mine sine Alleluja in fine juxta rituale Romanum : repetita.
antiphona, omnes genuflectunt, et duo cantores ante altare
genuflexi, devote litanias cantare incipiunt, cæteris singulos
versus repetentibus (10),vel juxta rituale Romanum eadem

'(1) Quarti de process. sect. 5, p. 2, q. 1.

(2) Vid. n. 519.
(5) Cæremoniale Ep. ]. 2, c. 52,"n. 6; Bituale Rom. et S. B. C. 5 Maji
4756, n. 2519, alia dubia ad 5.
(4) 5 Maji 1756, n. 2519, 20.
(5) Tom. 2, sect. 6, c. 16, n. 4.
(6) Rituale Rom.
(7) Merati tom. 2, sect. 6, c. 16, n. 4.
(8) Rituale Rom. .
(9) Bub. gen. missalis tit. XIX, 11.5.
(10) S. B. C. 16 Sept. 1865, n. 5155.
 108 mus 5. rnornwm DE TEMPORE. [74]?

voce respondentibus (1); circa quod standum est locorum­

consuetudini, habita ratione longioris vel brevioris viæ (2).
Cum cantatum est Sancta, Maria, ora pro uobis, omnes.
surgunt, et præcedente cruce cum ceroferariis, procedunt, ut
n. 321 dicetur. Si processio ob temporis inclementiam extra.
ecclesiam procedere nequeat, congruentius est rubricis, si.
ecclesia capax sit, ut intra ejus ambitum fiat (5).
In litaniis post nomen s. Joannis Baptistae addendus est.
s. Joseph, si non apponatur; item addendi sunt duo versus­
sequentes : A flagello terrae motus, et A peste, fame et bello­
post versum A fulgure ettempestaie (4). Præter hæc litaniæ­
sine ulla additione aut mutatione recitandæ sunt; ita ut addi.
nequeant nomina sanctorum, quorum reliquiæ in ecclesia.
asservantur, neque sanctorum ordinis, neque titularium.
ecclesiæ aut patronorum loci, præter descriptos in ipsis,
litaniis (5). S. R. Congregatio (6) quidem censuit, in quodam­
casu posse tolerari additionem s. fundatoris; hoc autem in
illo casu particulari permissum est, et ad alium non est.
extendendum, nisi de privilegio seu indulto constet (7) : nam
per decretum generale (s) prohibitum est, litaniis aliquem.­
versiculum addere. Si Sedes Apostolica vacet, omittuntur­
Domuum Apostolicam, versus Oremus pro Pontiüce, et
oratio correspondens; dicitur tamen versus Ut omnes eccle­
siasticos ordines etc. (9).
Hac occasione notari potest, similiter litanis lauretanis.
B. M. V. aliquid addere non licere nisi ex indulto aposto­
liCO(10).Ex brevi S. P.-N. Leonis XIII, die 10 Decembris 1883,.

(1) Barulï'aldus in rit. tit. 79, n. 52.

(2) Gavantus tom II, sect. 6, c. 16, n. 5.
(5) S. B. C. 14 Aug. 1858. n.5069. 1.
(4) s. B. C. 11 Sept. 1847, D. 2956, 1.
(5) S. B. C. 8Mart. 1651 n. 562; 20 Jun. 1654, n. 957; 29 Jan. 1656,.
11.1002, 16 Ap. 1851, 11.2681, 27 Sept. 1875, n. 5515.
(6) 16 Jun. 1674, n. 1518.
(7) S. B. C. 24 Jul. 1685, n. 1711, 5.
(8) 5Ap. 1821, n. 2615, 7.
(9) Gavantuss. 9, c. 4, n. 11; Cavalierit. 4, dec. 547, n. 7.
(10) S. B. C. 2Aug. 1651, n. 576; 24 Jul. 1685, 11.1711, 5; 5Ap.1821,.
11.2615, 7; 5Aug. 1859, n. 2791, 5.
t[74] DE FESTO s. MARCI ET ROGATIONIBUS. 109

;post invocationem : Regina sine labe originali concepta,

.addendum est : Regina sacratissimi Rosarii, ora pro nobis(1).
Item ss. Dnus Leo XIII, 22 Aprilis 1903, decrevit ut litaniis
ilauretanis, post præconium : Mater admirabilis, adjiciatur
alterum : Mater boni consilii, ora pro nobis (a). '
Si processio sit longior, litaniæ repeti possunt, vel litaniis
absolutis usque ad preces exclusive, dici possunt aliqui psalmi
ex poenitentialibus aut gradualibus, non autem hymni vel
cantica lætitiæ, quæ huic processioni non conveniunt (5). Si
.ad unam aut plures ecclesias in via sit divertendum, earum­
dem ecclesiarum campanæ festivo sonitu pro consuetudine
pulsantur (4); clerus ecclesiæ, in quam processio ingreditur,
ubi ita consuetum est, obviam procedit, usque extra portam
ecclesiæ, ibique stans eam recipit (5), aliquo sacerdote, super­
pelliceo sine stola induto, aspe'rgente aqua benedicta ingre­
dientes ecclesiam, sacerdoti autem pluviali induto eamdem
dante per contactum (6); ad ingressum processionis organa
pulsantur, et litaniæ vel psalmi intermittuntur; si autem
organa non pulsentur, cantus continuatur, donec celebrans
.ad altare pervenerit. Tunc ab omnibus debitis factis reveren­
tiis, stando (7)cantatiw antiphona titularis illius ecclesiæ ritu
paschali (a) cum versu et oratione, quæ dicitur pro suffragiis.
Deinde in egressu litaniæ vel psalmi resumuntur. Cum per­
ventum fuerit ad ecclesiam, in qua processio terminatur,
dicuntur preces ut in breviario, genuflexis omnibus, etiam
celebrante, qui tamen solus ad orationes surgit : quibus abso­
lutis celebratur missa rogationum (9).,Addit Merati, ubi mos
est, ut in ecclesia, ad quam processio dirigitur, statim missa

(1) Rituale Rom. Edit. typ. Ratisb. 1884. S. B. C. 10 Dec. 1885, n. 5598.
(2) S. B. C. 22 Apr. 1905, Decretum Urbis et Orbis.
; (5) S. B. C. 9 Maji 1857, n. 5045, 5.
(4) Idem dec. ad 5.
(5) Cæremoniale Ep. lib. 2, c. 52, n. 5.
-(6) S. B. C. 12 Sept. 1699, n. 205, 1; 9 Maji 1857, n. 5045, 4.
(7) S. B. C. 15 Aug. 1667, 11. 1558, 5.
-(8) S. B. C. 9 Maji 1857, n. 5045, 1 et 5.
(9) Bauldry, p. 2, c. 17, n. 5; Merati, s. 6, c. 16, n. 4.
110 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [75]

rogationum decantetur, et processio tantum terminetur in

prima ecclesia, unde discesserat, celebrata missa, litanias.
seu psalmos resumi, donec perveniatur ad ecclesiam, in qua.
processio cum precibus terminatur.
75. 1. In festo s. Marci, seu in die, in quam litaniæ majores.
transferuntur, et tribus feriis rogationum, si fiat processio,
pro missa processionis de præcepto celebranda est missa.
rogationum, etiam in dominicis, infra octavam paschatis, et
quocumqueoccurrente festo, quamvis una tantum missa can­
tetur, etiam in ecclesia parochiali, in qua eadem miSsa in
dominica a parocho pro populo applicari potest ac debet (1) :.
nisi missa processionis celebretur in ecclesia, in qua festum
titularis vel patroni occurrit, sive sit s. Marcus sive alius
sanctus, in quo casu missa processionis de titulari seu patrono
celebranda est (2), et in eadem facienda est commemoratio
rogationum cum oratione diei sub unica conclusione (3). In.­
ecclesiis, in quibus non fit processio, in festo s. Marci et etiam
tribus feriis rogationum, si festum duplex occurrat, celebranda.
non est missa de rogationibus, sed de testo cum commemora­
tione rogationum (4). Hæc tamen commemoratio rogationum.
in festo s. Marci in "principali tantum facienda est missa, quæ.­
cantatur aut legitur, ut patebit ex infra dicendis ad 3.
2. Missa processionis in festo s. Marci et tribus feriis roga—
tionum celebranda est, ut in missali præscribitur post domi­
nicam quintam post pascha, in colore violaceo, sine Gloria"
et Credo, etiam in dominicis et infra octavam paschatis (5);
cum tribus orationibus in missa rogationum præscriptis, sine
commemoratione festi duplicis, semiduplicis, et simplicis

(1) S. B. C. 5 Maji 1756, 11.2519, alia dubia ad 5; 12 Nov. 1851, n. 2682,

55; 12 Mart. 1856, n. 2740, 9; 14 Aug. 1858, n. 5069, 2; 5 Dec. 1868,
11. 5189, 2.
(2) Cæremoniale Ep. lib. 2, c. 52, n. 6; S. B. C. 25 Maji 1605, n. 128;
27 Feb. 1847, n. 2942, 1 et 2. Sed vid. 16 Ap. 1855, n. 5009, I, et
26 Mart. 1859, 5088. ' '
(5) Dec. cit. 27 Feb. 1847, 5.
(4) Dec. cit. 12 Nov. 1851.
(5) S. R. C. 5 Jan. 1657, n. 1017; 25 Sept. 1688, n. 1801; 5 Jul. 1698,
11. 2002, 12.
[76] DE FESTO S. MARCI ET ROGATIONIBUS. Mil.

occurrentis, dominicæ aut octavæ paschatis juxta rubricas­

missalisante missam rogationum positas, nisi unica tantum­
missa cantetur aut legatur, in quo casu facienda est comme—
moratio festi occurrentis, cum sola tertia oratione, quæ:­
secundo loco in missa rogationum præscribitur (4); semper
cum præfatione paschali in cantu feriali, cum Benedicamus­
Domino et evangelio s. Joannis in fine. Si sit infra octavam-.
paschatis, recitanda sunt Communicanteset Hanc igitur pro­
pria, item præfatio paschalis ut infra octavam; Allelujaw
autem ad Benedicamus non est addendum. Si octava propriam­
præfationem habens occurrat, et in missa rogationum, quæ.—
unica celebratur, octavæ commemoratio fiat, præfatio octavæ­
quoque dicenda est. Congruentius est rubricis, hanc missam
cantari, nempe in cantu feriali; stricte tamen cantari non.
debet, nisi agatur de ecclesiis, ubi missa conventualis quotidiee
est cantanda (2).
3. Aliæ missæ præter illam processionis in festo s. Marci
vel alia die, in quam litaniæ majores transferuntur, cele—
brandæ sunt de offlciocurrente sine commemoratione roga-­
tionum, cum hæc commemoratio nullibi præscribatur, nisi­
non fiat processio, quo casu commemoratio regationum in.
missa principali facienda est, ut dictum est supra.
76. 1. Feria secunda rogationum est major : de ea fit:
ofücium, nisi officium novem lectionum, etiam translatum,.
occurrat. Si festum simplex-occurrat, officium fit de feria.­
rogationum cum commemoratione simplicis, sed sine ejus.­
lectione; et missæ similiter dicuntur de feria cum comme—
moratione simplicis, excepta missa processionis, in qua com-—
memoratio simplicis omittitur, ut dictum est supra. Si festum
novem lectionum, etiam duplex l cl. occurrat, oüïcium fit de­
festo cum commemoratione feriæ rogationum in laudibus et
missis ante commemorationem simplicis, si occurrat, et cum
nona lectione homiliæ, ejusque evangelio in fine missæ. Inf.

(1) S. B. C. 23 Maji 1846, n. 2915, 2; 5 Jul. 1896, n. 3924, IX, 2;;

15 Jan. 1899, 11.4006, 5.
(2) S. B. C. 14 Aug. 1858, 11.3069, 2 et 5; 3 Jul. 1896, n. 5924, IX, L.
'112 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [76]

primo nocturno festi occurrentis lectiones de communi su­

muntur, nisi lectiones s. Scripturae dominicæ præcedentis
-dictæ non fuerint, in quo casu initium epistolae primæ beati"
Petri legendum est.
2. Feria tertia rogationum est minor. Si festum etiam
:simplex in ea occurrat, officium fit de feste sine commemo­
ratione feriæ; si festum occurrens sit novem lectionum,
-omnes missæ præter illam processionis dicuntur de festo cum
commemoratione rogationum post commemorationem sim­
plicis, si occurrat; si autem sit festum simplex, tunc juxta,
*Gavantum et Merati (l) missæ dici possunt de festo simplici
cum commemoratione rogationum, vel de rogationibus in
colore violaceo cum commemoratione simplicis, de quo fit
officium; sed juxta Guyetum (a) liberum non est, missas
*dicere de feste simplici vel de rogationibus, sed de feste cum
commemoratione rogationum dicendæ sunt : hæc opinio
-Guyeti rubricis conformior videtur. In hoc casu occurrentiæ
?feStisimplicis duæ missæ in ecclesiis cathedralibus et col­
ilegiatis cantandæ non sunt (3). Si festum neque simplex
occurrat, oflicium üt de ea, ut in breviario, cum oratione
--dominicæ præcedentis; omnes autem missæ dicuntur de
mogationibus in .colore violaceo sine Gloria, licet in omcio
--dictum sit Te Deum, et cum oratione ut in missa rogatio­
num, sine commemoratione feriæ, licet in oüïcio dicta sit
oratio dominicæ præcedentis. Similiter si fiat de ea, et votiva.
celebretur missa, fit commemoratio rogationum, sed non
oflïcii, sicut missa diei de rogationibus sine commemoratione
officii dicitur.
Feria secunda et tertia rogationum, si festum duplex aut
semiduplex occurrat vel concurrat, vesperæ sunt de eodem
:sine commemoratione feriæ aut rogationum. Si festum sim­
plex tantum sequatur, vesperæ sunt feriales; feria autem
isecunda fiunt a capitulo de simplice sine commemoratione

(l) Tom. I, p. IV, tit. Xl, n. 15.

(2) Lib. 4, c. 3, q. 2.
(3) S. B. C. 5 Jul. 1698, 11.2002, 5.
([76] DE FESTO s. nunc: ET ROGATIONIBUS. 115

feriæ; feria autem tertia totæ vesperæ sunt feriales cum

commemoratione simplicis tantum (1); si festum nan occurrat
vel concurrat, vesperæ sunt feriales, ut in breviario'notatu'r.
3. Feria quarta si festum novem lectionum, etiam trans­
llatum, occurrat, officium fit de eodem cum nona lectione
vigiliæ, ejusque commemoratione in laudibus et missa, atque
evangelio vigiliæ in fine missæ. Si festum novem lectionum
«nonoccurrat, fit de vigilia, ut in breviario et missali notatur
«cum commemoratione simplicis, si occurrat, sed sine ejus
lectione; et missæ dicuntur de vigilia in colore albo et cum
Gloria, quia in officio dictum est Te Deum. In officio nihil
fit de rogationibus, in missa autem earumdem fit commemo­
ratio post commemorationem vigiliæ et simplicis, si occurrat.
& festum novem lectionum hac feria'quarta Occurrat, tres
missæ in ecclesiis cathedralibus et collegiatis dicuntur, et in
unaquaque secunda oratio, si dicenda sit, de B. M. V., tertia
Ecclesiæ vel pro Papa (2). Si missa rogationum unica in
'ecclesia celebratur, in ipsa neque fit commemoratio vigiliæ
neque legitur ejusdem Evangelium in fine (3).
Hoc triduo rogationum in missis privatis seu non conven­
tualibus, festivis aut votivis, sive lectis sive cantatis, fit com­
memoratio rogationum, etiamsi missa rogationum, in eadem
ecclesia cantetur, aut officium etiam fiat de duplice secundæ
classis. Si duplex primæ classis occurrat, feria secunda exinde
nihil est immutandum; feria autem tertia et quarta omittenda
est commemoratio rogationum (4), sicut etiam in festo primæ
classis nihil fit de vigilia ascensionis (5).
In hoc triduo rogationum, si officium fiat de ea, non d'i­
fcuntur preces feriales, sed dominicales tantum ad primam
et completorium. Color oüïcii hujus tridui est albus, et solius
missæ processionis atque rogationum violaceus; ideoque
omnia altaria offlcio COnformia in colore albo esse debent,

(l) Bub. gen. tit. XI, n. 10.

-(2) Gavantus p. 4, tit. XI, n. 11. .
(5) S. B. C. 5 Jul. 1896, n. 5924, X.
(4) S. B. C. 16 Ap. 1855, 11.5009, 1; 25 Ap. 1875, n. 5552, V.
«(S)Rub. brev. tit. VI, n. 2.
Tom. lll. 8
414 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [78]

excepto summo altari infra missam processionis in colore

violaceo.

DE FESTIS ASCENSIONIS, PENTECOSTES, ALIISQUE USQUE AD

FESTVUM SS. CORPORIS CHRISTI.

77. Matutinum ascensionis Domini cum singulis anti­

phonis ad unumquemque psalmum dicitur, licet tempus
paschale adhuc currat, ad majorem officii solemnitatem : in
occurrentibus tamen festis infra octavam nocturna sub una
antiphona ritu paschali, ut ante ascensionem, dicuntur.
Omnes hymni ejusdem metri terminantur J esu tibi sit gloria:
qui victor, et in responsorio brevi ad primam dicitur Qui
secundissuper sidera, usque ad pentecosten, etiam in ofliciis
occurrentibus, nisi hæc propria habeant.
78. In feria sexta post octavam ascensionis et vigilia
pentecostes officium est semiduplex ut infra octavam, et,
recitatur ut in breviario notatur, omissisprecibus et comme­
moratione crucis.
Si in feria sexta aut vigilia pentecostes festum simplex
occurrat, de eo nona recitatur lectio, et fit commemoratio in
primis vesperis et laudibus, ac etiam inmissis feriæ sextæ,
non autem in missis licet privatis vigiliæ pentecostes, in
quibus unica tantum oratio dicitur. '
Si octava titularis celebretur, officium in feria sexta de
die infra octavam agendum est (4); si autem eadem feria.
sexta festum duplex vel semiduplex occurrat, fit de festo.
cum commemoratione feriæ sextæ, in laudibus, missa et
secundis "vesperis, sine nona lectione homiliæ et sine ejus
evangelio in fine missæ, nisiillud festum sit 1 aut 2 classis (a) :.
quo casu, si festum sit 1 classis, nihil fit de hac feria sexta,.
neque in secundis vesperis; si autem sit 2 classis, nihil.
pariter de eadem fit in laudibus et missis, ejusdem tamen.

(1) S. B. C. 25 Ap. 1975, n. 5552, IX.

(2) Rub. particul. brev. $. ll. C. 4 Ap. 1703, n. 2152, 6.
[79] DE ASCENSIONE DOM. ALIISQ. FESTlS SEQ. 115

commemoratio fit in secundis vesperis, quia in sabbato

sequenti de eodem fit ofncium, sicut de die infra octavam,"
ad cujus normam officium hujus feriæ 'sextæ celebratur, non
fit commemoratio in festis 1 et 2 classis, nisi in vesperis
festi 2 classis, si officium die sequenti de octava sit faciem-'
dum (4). 'Si festum semiduplex hac feria sexta celebretur,
juxta Gavantum (2) et plures alios, «secundæ vesperæ sunt
integræ de festo cum commemoratione feriæ, quia estpotius
occurrentia festi et feriæ, quam concurrentia cum sabbato
sequenti; sed juxta Guyetum et Cavalieri (a) a capitulo fit de
feria cum commemoratione festi semiduplicis, quia, cum hæc
feria sexta et sabbatum sequens se habeant adinstar dierum
infra octavam, iis tantum exceptis, quæ in oppositum ex­
presse sancita sunt, vesperæ feriæ sextæ tanquam de diebus
infra octavam etiam disponendæ sunt : utraque hæc opinio
est probabilis, et casu occurrente eligi potest.
79. Color officii vigiliæ pentecostes est albus usque ad
nonam inclusive; sed ad prophetias, benedictionem fontis et
litanias violaceus, et in missa solemni et omnibus privatis
rubeus. Paramenta altarium debent esse alba, offlcio con­
formia, excepto summo altari infra prophetias et reliqua in
violaceo, et infra missam solemnem in rubeo.
Ubi et qua solemnitate officium vigiliæ pentecostes fieri
debeat, vid. num. 34 et 54; quæ enim ibi dicuntur de sabbato
sancto, eadem ratione de vigilia pentecostes sunt intelligenda.
Ad officiumhujus vigiliæ candelæ altaris non accenduntur
nisi ante principium missæ. Si fons benedicendus non sit,
candelabra acolythorum relinquuntur in sacristia; si ille
autem benedicendus sit, collocantur cum cereis extinctis
super credentiam; ibique circa eam præparantur Crux pro­
cessionalis et cereus paschalis extinctus. Celebrans induitur
amictu, alba, cingulo, manipulo, stola et casula violacei

(1) Bub. gen. brev. tit. IX, 11.6; Guyetus lib. 4, c. 5, q. 5; Cavalieri
tom. 2, dec. 162, n. 19.
(2) S. 6, c. 17, n. 7; Halden p. 1, tit. 28.
(5) Loc. cit.
 416 PARS 5. PROPRIUM DE TEMPORE. [80] *

coloris; diaconus et subdiaconus amictu, alba, cingulo, et

manipulo; diaconus etiam stola; et in cathedralibus ac præ­
cipuis ecclesiis planetis plicatisv.More solito ad altare acce­
dunt, præcedentibus acolythis manibus junctis. Ad altare
facta reverentia, celebrans illud in medioosculatur, et deinde
in cornu epistolae legit prophetias, ut dictum est 11. 62; sed
post lectiones singulas respondetur Deo gratias juxta rub.
gen. tit. X, 11. 1, et ante orationes non dicitur Flectamus
genua. Ad ultimam lectionem cereus paschalis et candelae in
candelabris super credentiam accenduntur. Ultima oratione
finita, celebrans, diaconus et subdiaconus descendunt in
planum ad cornu epistolae, ubi omnes manipulum deponunt,
et celebrans etiam casulam, ipseque pluviale violaceum assu­
mit. Deinde fons benedicitur, ut dictum est 11.63, et litaniae
cantantur ut n. 64. In subsequenti missa solemni non debet
ardere cereus-paschalis (1), nec dicitur introitus ut in sabbato
sancto. Ad Gloria pulsantur campanæ. Ad evangelium incen­
sum adhibetur, non autem portantur luminaria, sed acolythi
junctis manibus assistunt. Chorus ad orationem non genu­
flectit. Vid. Praxis Pontificalis tom. III, 11. 18'7-191, et pro
minoribus ecclesiis hoc tomo n. 67.
Introitus pro missis privatis in vigilia pentecostes in fine
missæ assignatur. Per missas autem privatas hic intelliguntur
omnes, quibus prophetiæ et litaniae non praemittuntur.
80. In festo et per octavam pentecostes hymnus Veni
creator ad tertiam dicitur, quia Spiritus sanctus hora tertia
super apostolos descendit; et proinde congruit, ut Spiritus
sanctus hymno longiori, proprio et solemniori invocetur.
Infra octavam pentecostes, occurrente commemoratione
simplicis aut simplificati, tertia oratio non dicitur ut dictum
est tom. I, n. 76, annot. 6.
Lectio Innumeris linguis in oratione Communicantes
pentecostes est conformis missali ab Urbano VIII recognito,
adeoque retinenda.

(1) S. B. C. 24 Nov. 1899, 4048, X.

[82] DE FESTIS MENSE DECEMBRI. 117

In Pentecostes festo non est discooperiendum et inclinan­

dum caput, quando pronuntiantur verba : Spiritus Sancti (i).
81. Circa festum ss. Corporis Christi notandum est decre­
tum Cardinalis Legati 11 Jun. 1804 quoad ordinem servandum
in celebratione divinorum officiorum in festis translatis in
republica Gallicana, in quo ad 8 habetur : « Processiones
ss. Corporis Christi incipientur in dominica in qua solemnitas
ejusdem festi refertur, et in dominica sequenti finem habe­
bunt. » Cum autem hoc decretum, sicut etiam indultum pro
reductione festorum 9 Ap. 1802, præter translationem solem­
nitatis in Dominicamet prædictam translationem processionis,
nihil aliud statuat aut immutet quoadcelebrationem divinorum
officiorum, sequitur missas solemnes et laudes vespertinas,
quæ per octavam Corporis Christi decantari solent, inchoari
posse et debere ab ipso festo prout ante reductionem festorum,
et non a dominica, in quam solemnitas transfertur.

PROPRIUM SANCTORUM.

DE FESTIS MENSE DECEMBRI.

82. Prænotandum est brevitatis causa hic tantum agi de

illis festis, quæ speciales annotationes exigunt.
29 Nov. Vigilia s. Andreae. Si hæc vigilia ante adventum
veniat, vel in dominica prima adventus occurrat, ita ut in
sabbatum præcedens sit anticipanda, officium et missa fiunt
de vigilia ut alio tempore, terminando ochium vigiliæ ad
nonam, licet in sabbatum anticipetur; si autem in adventu
occurrat, tunc in officionihil fit de vigilia; sed missa, si festum
novem lectionum non occurrat, dicitur de vigilia cum comme­
moratione feriæ; et si festum novem lectionum occurrat, in
missa fit commemoratio vigiliæ post commemorationem feriæ,
et in fine missæ evangelium vigiliæ legitur.

(l) s. B. C. 19 Jul. 1895, 11.5867, 2.

118 PARS 5. mortuum SANCTORUM. [84]

7 Dec. Vigilia Immaculatæ Conceptionis B. M. V. In

missa vigiliæ color violaceus, non autem albus, est adhi­
bendus (1).
83. 8 Dec. Festum Immaculatæ ConceptionisB. M. V.
SS. D. Pius IX (2) « officium proprium oflïcioque responden­
tem missam, et ulterius (pro locis, ubi est concessa) missam
de vigilia Immaculatæ Conceptionis approbavit, præcepitque,
ut unicum hoc officium et missas quicumque de clero sæcu­
lari et regulari (ipsis non exclusis sanctimonialibus) ad horas
canonicas persolvendas quocumque titulo obligati, assumere
amodo teneantur... sub poena onus divini omcii non adim­
plendi... jussitque ut in novis editionibus breviarii et missalis
hoc unicum apponatur officium in corpore breviarii, et missa
imprimatur in corpore missalis 8 Decembris. » Et SS. Domi­
nus Noster Leo XIII per decretum Urbis et Orbis 30 Novem­
bris 1879 « mandavit, ut festum ac officium Immaculatæ
Conceptionis in posterum sub ritu duplici primæ classis una
cum missa vigiliæ, in universa Ecclesia celebretur, servatis
rubricis, aliisque de more servandis. » In die octava hujus
festi in primo nocturno leguntur lectiones "de libro Genesis,
ut in festo; si dies octava in feriam quartam quatuor tem­
porum incidat, nona lectio homiliæ feriæ omittitur, et in
üne missæ non legitur evangelium feriæ, sed. s. Joannis
In principio (5). In missis votivis Immaculatæ Conceptionis
loco vocabuli solemnitate in secreta dici debet commemora­
tione (4).
84." 18 Dec. Festum expectationis partus B. M. V.
aliquibus locis-indultum. Octava benedictio in matutino est :
Cujus festum colimus, ipsa Virgo virginum etc. (es).In præ­
fatione dicendum est Et te in expectationeB. M. etc. omit­
tendo vocem partus (6). Omnes hymni, etiam Verbum super­

i (1) S. B. C. 12 Sept. 1901. Dubium.

- (2) S. B. C. 27 Aug. 1865, n. 5119.
(5) S. B. C. 16 Sept. 1865, 11.5156.
(4) S. B. C.. ibid. n.. 5158.
(u) S. B. C. 5 Mart. 1761, 11.2461, 4.
(6) Dec. cit.', ad 8.
[84] DE FESTIS MENSE DECEMBRI. 119

nam ad matutinum, concluduntur : Virtus, honor, laus,

gloria, ut in dominica prima adventus, et in responsorio
brevi ad primam dicitur : Qai venturas es in mundum (1).
Si hoc festum in feria quarta quatuor temporum adventus
occurrat, non legitur nona lectio feriæ, sed loco homiliæ,
quæ in festo assignatur, leguntur tres lectiones de homilia
feriæ quartæ quatuor temporum cum responsoriis in festo
positis, et inüne missæ non dicitur evangelium feriæ, quod
idem est cum evangelio festi, sed evangelium s. Joannis (a).
20 Dec. Vigilia s. Thomæ. In offlcionihil fit de hac vigilia;
..sedsi festum novem lectionum non occurrat, et sit extra
quatuor tempora, missa de vigilia cum commemoratione
feriæ dicitur; si festum novem lectionum occurrat, in missa
üt commemoratio vigiliæ post commemorationem feriæ, et
si sit extra quatuor tempora, evangelium vigiliæ in fine
missæ legitur; si occurrat in quatuor temporibus, et festum
novem lectionum non occurrat, missa dicitur de feria qua­
tuor temporum cum commemoratione vigiliæ et sine hujus"
evangelio in tine.
26 Deo. Commemoratio omnium sanctorum martyrum. In
Belgio Austriaco ex brevi Clementis XIV, 22 Jun. 1771 (5),
et in toto territorio reipublicæ Gallicanæ ex indulto pro
reductione festorum 9 Ap. 1802 in festo s. Stephani facienda
est commemoratio omnium sanctorum martyrum in utrisque
vesperis, laudibus et omnibus missis solemnibus et privatis,
per antiphonam et versum de communi martyrum, et ora­
tionem Deas qui nos annua etc. mutando solemnitate in
commemoratione, uti præscribitur in breviario Romano in
proprio pro clero Romano (4) et in brevi Clementis XIV,
semper autem sub distincta conclusione (5), et post comme­
morationem octavæ nativitatis (s).

'(1) S. B. C. 21 Jun. 1670, n. 1404, 2.

(2) Bub. brev. et missalis Rom. in hoc festo.
(3) Syn. Belg. tom. 2, p. 507.
«(4)Edit. 1843 et 1877, et typica Ratisbonensi 1886.
(5) S. B. C. 25 Maji 1846, n. 2914, 1.
(6) S. B. C. 51 Aug. 1867, n. 5157,'12.
120 PARS 5. mor-mum SANCTORUM. [8511

Notandum est, ad hanc commemorationem teneri non;

tantum sæculares sed etiam regulares, tum quia in indulto
pro reductione festorum Sanctitas "Suahanc præcipit 'Omni­
bus, qui ad horas canonicas tenentur (1); tum quia hæc com-­
memoratio in locum festorum de præcepto substituitur, et.
proinde sicut regulares a præcepto feriationis absolvuntur,
sic ad commemorationem ejus loco impositam tenentur (a).
'Not. hanc commemorationem,ut ex supradictis patet, sine
speciali indulto fieri non posse per antiphonas, versus 'et ora­
tionem, quæ a quibusdam propria referuntur: nihil enim in
oüïcio divino recitare licet, nisi constet, illud non tantum
a sede apostolica esse approbatum, Sed etiam pro hoc loco
concessum, ut dictum est tom. II, 11.232.
29 Dec. s. Thomæ Cantuaiensis Episc. et mart. cujus
ri'tus evectus fuit ad duplicem a SS. Dno Leone XIII (3). Si
festum s. Thomæ occurrerit in Dominica infra Nativitatem
Domini, dies sequens est juxta calendarium ecclesiæ univer-"
salis de octava nativitatis Domini;. In fine autem dominicæ-N
infra præfatam nativitatem tam breviarium quam missa'leï'
clare indicant quomodo sit celebrandum officiumet missa de
die infra octavam nativitatis, sive hæc di'esincidat 1nSabbato,
sive in feria secunda, ita ut omne dubium excludatur (1).

DE FESTIS MILJNSEJANUARio.

85. Festum
secunda ss. noininis Jesu celebrandum est dominica..
post epiphaniam.
Si dominica secunda post epiphaniam occurrente dominica
septuagesimæ impedita sit, festum ss. nominis reponendum
est quoad officium in diem 28 Januarii tanquam in sedem
prepriam, translato quovis ali-o,.festo, si alicubi occurrat et.
.k '

(1) Vid. tom. II, num. 250,ad5.

(2)S.R.c.51Aug.1867,n.5157,12
(5) S. B. C. 24 Febr. 4896, 11.5889'.. .
(4) S. B. C. 29 Maji 1900, Parentin. et 'Polen'.'
[86] 'DE FESTIS MENSE JANUARIO. 1213

transferri valeat, nisi altioris sit ritus, et tunc omittitur­

Alleluja, ubicum'que occurrit, et legitur nOna' lectio de
s. Agnete secundo, de qua fit commemoratio in laudibus et.
missis privatis tantum. De festo duplici minori vel de semi-*
duplici occurrente fit tantum commemoratio in utrisque ves­
peris et laudibus, ac missa etiam solemni, cum nona lectione­
historica, omissa lectione nona de s. Agnete (1). Ratio est, ne.
hujusmodi festum solemne in quadragesima celebretur. '
'Si dominica secunda post epiphaniam sit impedita festo—.
1.classis, patroni seu tituli loci aut ecclesiæ, festum ss. nomi-'
nis transferendum est, ut alia festa, in primam diem non
impeditam post dominicam secundam post epiphaniam. Quod'
si dies libera ante quadragesimam non occurrat, reponendum
est ut supra in diem 28 Januarii, eo anno omittendo officium]—
s. Juliani, ubi sub ritu semiduplici ad libitum celebratur.
Vid. tom. II, n. 277 et 284.
Notandum S. R. Congregationis responsum in Acer-ranam :"
Festum ss. Nominis Jesus, quando occurrit cum festo titu-­
laris ecclesiæ in dominica II post Epiphaniam, transferatur­
ad diem 28 Januarii, 'nisi occurrat festum altioris ritus, vel
æqualis sed primarium; quo in casu praedictum festum trans-­
feratur ad primam diem liberam non impeditam juxta ru­
bricas (2). Hoc super festo S. R. C. responsum dedit in.
Urgellen. (5) : Utrum transferendum sit officium s. Juliani.
(duplex 2 classis in Hispania) quotiescumque ss. Nominis.
Jesu festum a dominica Il post Epiphaniam quavis causa
removeri debeat; an vero translato offlcio ss. Nominis Jesu
ad primam diem liberam juxta rubricas, faciendum sit in.
casu de s. Juliano die 28 Januarii? R. Negative, ad primam.
partem, amrmative ad secundam.
86. 4 Jam. Natalis s. Titi « cujus festum sub ritu duplici..
minori SS. D. N. Pius 'IX'Pontifex Maximus recolendum'
mandavit in universa Ecclesia die prima, quæ libera vacasset,

(1) Rubricæ brcv. ante festum ss. neminis.

(2) S. B. C. 6 Sept. 1895, n. 5872, 2.
(5) S. B. C. 18 Jul. 1885, n.'3639, 'lII.
122 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [86]

;post pridie nonas Januarii, servatis rubricis, quibuscumque

in contrarium disponentibus minime obstantibus, 18 Maji
1854. 7; Cum hoc festum in perpetuum transferatur, fixa ei
.assignanda est dies, quæ tamen esse nequit 19a Januarii in
festo ad libitum s. Canuti, neque 28a Januarii, neque 3a Fe­
bruarii. In kalendario breviarii et missalis pro ecclesia
universali assignata est sexta Februarii; in archidioecesi
autem Mechliniensi 12&Februarii, prima dies libera; et si in
particulari ecclesia hæc dies 123Februarii impedita sit per
aliud festum in perpetuum in hanc diem translatum, tunc
festum s. Titi in hac ecclesia ad aliam primam diem liberam
in perpetuum transferendum est (1).
14 Jan. S. Hilarii. Ex decreto .S. B. C. 29 Mart. 1851 a
äSSmo Dno Nostro Pio IX approbato et confirmato 4 Apr.
eodem anno, hic sanctus in universa Ecclesia cum titulo
doctoris et sub ritu duplici celebrandus est. Antiphona igitur
.ad Magnificat in utrisque vesperis dicenda est 0 doctor. In
primis vesperis, quæ sunt de die octava epiphaniæ, habet
tantum commemorationem,juxta rubricas post tabellam con­
currentiæ. Lectiones primi nocturni de s. Scriptura occurrente
dicuntur.
21 Jan. celebratur festum s. Agnetis sub ritu duplici et
128ejusdem sub ritu simplici ob ejusdem sanctæ apparitionem.
Ubi festum s. Agnetis celebratur cum octava, dicitur in die
octava oratio ex festo s. Agnetis secundo per totum officium,
in primis vesperis antiphona Stans a deætris, et in secundo
nocturno prima lectio Beata Agnes (a).
23 Jan. Desponsatio B. M. V. (pro aliquibus locis). In
offlcio notatur commemoratio s. Joseph, quæ tamen tantum
:neri potest ab iis, quibus specialiter est concessa (3); si autem
fiat, facienda est in utrisque vesperis, laudibus et missis,
atque ante alias quascumque commemorationes.
29 Jan. S. Franciscus Salesius. 16 Novembris 1877 uni­

(1) S. B. C. 6 Feb. 1858, n. 5064, 1. Vid. tom. II, ii. 277.

(2) Merali ad festum s. Agnetis.
(5) S. B. C. 5 Maji 1756, n. 4044, ad tit. 9.
[87] DE FESTIS MENSE FEBRUARIO. 125

versalis Ecclesiæ Doctor declaratus est. Lectiones primi noc-'

turni leguntur de communi Sapientiam. Ad sextam lectionem
adjungenda sunt : Et a SummoPontiüce Pio nono, ex Sacro­
rum Rituum Congregationis consulto, universalis Ecclesiæ
Doctor fuit declaratus. Lectiones tertii nocturni sunt de com­
muni Doctorum, missa In medio cum Credo, oratio propria.
Dominica tertia post Epiphaniam potest, indulto ss. Dni
Leonis XIII, celebrari festum sanctæ Familiæ cum omcio ac
missa propriis a singulis sacrorum antistitibus pro clero sibi
commissæ diæceseos atque a religiosis congregationibus
petentibus sub ritu duplicis majoris. In locis ubi huc usque
istud festum celebratum fuerat, amgenda est huic dominicæ,
novumque officium cum missa antiquo in posterum substi­
tuendum (4). Sanctæ. Familiæ festum quando concurrit cum
alio festo B. M. V., v. g. cum festo Desponsationis ejusdem,
hujus commemoratio omittenda est (2). Vesperæ festi Sti Fa­
miliæ si concurrant cum primis vesperis alicujus festi Domini
ejusdem solemnitatis, dividuntur vesperæ (5).

DE FESTIS MENSE FEBRUARIO.

87. 2 Feb. Purificatio B. M. V. Si hoc festum venerit

in dominicis septuagesimæ, sexagesimæ vel quinquagesimæ,
fiunt benedictio et distributio candelarum, atque processio,
quæ non transferuntur, et missa dicitur de dominica. Ofllcium
vero festi purificationis transfertur in feriam secundam imme­
diate sequentem, translato quocumque festo etiam æqualis,
non tamen altioris ritus, in eam incidente, si transferri
valeat, alioquin de eo fit tantum commemoratio (4). Cum
juxta rubricas in feriam secundam tanquam in sedem pro­
priam transferatur, in eadem etiam cuicumque festo 1 cl.

(1) S. B. C. 14 Jun. 1895, n. 5802.

(2) S. B. C. 27 Jun. 1899, 11.4042, 5.
(5) S. B. C. 4 Mart. 1901. Atrebatem.
(4) Bub. brev. et miss.
 124 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [88]!

translato præferendum est. Ut locus maneat reponendo festum­

purificationis, dies tertia Februarii festo perpetuo translato
assignari nequit. Si dies tertia Februarii occurrente festo­
1 cl. sit impedita, oHicium purificationis transferendum est.
in diem quartam Februarii, tanquam in sedem propriam, ne­
continuatio mysterii Dominicæ Incarnationis diu protrahatur..
Quamvis autem officiumpurificationis transferatur, non tamen­
transfertur feriatio, sed hæc diei secundæ Februarii annexa.
manet; item licet transferatur purificatio, in fine tamen com­
pletorii secundæ Februarii dicendum est Ave regina (1). In­
missa vero dominicæ 2&Februarii orationes dicuntur ut ante'
purificationem juxta rubricas in dominica septuagesimæ;
positas.
Excipiendum est, si B. M. V. sit titularis sub titulo puri—
ficationis; tunc enim festum puriücationis juxta rubricas
generales breviarii in dominicis septuagesimæ, sexagesimæ­
aut. quinquagesimæ celebrari potest et debet : hoc tamen
locum non habet, si B. M. V. sit titularis sub alio titulo, v. g..
assumptionis, nativitatis, conceptionis, etc.
88. Benedictio candelarum etprocessio.
Rub. Finita Tertia, Sacerdos indutus pluviali violaceo,
vel sine casula, cum ministris similiter indutis, procedit ad
benedicendum Candelas, in medio ante Altare, vel ad cornu,
Epistolæ positas, et ipse ibidemstans versus ad Altare, dicit.
manibus junctis in tono Orationis Missae Ferialis Dominus.
vobiscum, etc.
-Finitis Orationibus, Celebrans ponit incensum in thuri­
bulum, deinde ter aspergit Candelas aqua benedicta, dicendo­
Antiphonam Asperges me, etc. sine cantu, et sine Psalmo,:­
et ter adolet incenso. Tum dignior ea:Clero accedit ad Altare,
et ab eo Celebrans accipit Candelam non genuflectens nec
osculans manum illius. Postea Celebrans stans in medio ante-;
Altare, .oersus ad populum distribuit Candelas, primum
digniori, a quo ipse acceperat : deinde Diacono et Subdiacono
paratis, et aliis Clericis singulatim per ordinem, ultimo

(1) S. B. C. H Jan. 1681, II. 1658.

(88] DE FESTIS MENSE FEBRUARIO. 425

laicis : omnibus genu/lectentibus, Candelam et manum Cele­

brantis osculantibus, exceptis Prælatis, si adsint. Et cum ­
inceperit distribuere Candelas, a Choro cantatur Antiphona :
Lumen ad revelationem etc.
Deinde Sacerdos dicit : Oremus. Et si fuerit post Septua­
gesimam, et non in die Dominica, Diaconus dicit : Flectamus
genua, etc.
Deinde lit Processio. Et primo Celebrans ponit incensum
in thuribulum : postea Diaconus vertens se ad populum,
dicit : Procedamus in pace. Et Chorus respondet : In nomine
Christi. Amen.
Præcedit thuriferarius cum thuribulo fumigante : deinde
Subdiaconus paratus, deferens Crucem, medius inter duos
Acolytlios cum candelabris accensis : sequitur Clerus per
ordinem, ultimo Celebrans cum D-iacono a sinistris, omnes
cum candelis accensis in manibus : et cantantur Antiphonæ
sequentes : Adorna thalamum etc.
Finita Processione, Celebrans et ministri, depositis viola­
ceis, accipiunt paramenta alba pro Missa. Et candelæ tenen­
tur in manibus accensæ, dum legitur Evangelium, et iterum
ad clevationem Sacramenti usque ad communionem. Si vero
Missa üeret de Dominica, candela: non accenduntur.
Hac die, nisi benedictio candelarum fiat in dominica privi­
legiata, altare vestiendum est antipendio albo, sed immediate
ante benedictionem candelarum alterum coloris violacei
apponitur, quod ante missam facile amoveri potest. Candelæ
benedicendæ debent esse ex cera alba, et poni super mensam
mappa candida coopertam, in medio ante altare vel ad "cornu
epistolæ prope infimum gradum lateralem collocatam. In
credentia præter consueta pro missa solemni praeparantur
vasa pro lotione manuum post distributionem candelarum ac
manutergium. Crux processionalis paratur in loco oppor­
tuno circa credentiam. Celebrans induitur amictu, alba,
cingulo, stola atque pluviali violaceo; diaconus et subdia­
conus similiter amictu, alba et cingulo, et diaconus etiam
stola violacea, sed sine dalmaticis vel cum planetis plicatis;
omnes autem sine manipulis. Paramenta missalia præpa­
 126 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [88]

rantur super scamnum ad cornu epistolæ, vel potius huc

afferuntur infra processionem.
Candelæ post benedictionem ante distributionem accendi
possunt vel non, juxta consuetudinem loci, sed ante proces­
sionem accendi debent. Post processionem extinguuntur, et
ante evangelium accenduntur, tenenturque accensæ usque
ad finem evangelii, etiam a celebrante in missa solemni, dum
evangelium a diacono cantatur, aliquo ministro illam affe­
rente post benedictionem diaconi, et resumente ante osculum
l libri. Deinde rursus extinguuntur, et ad elevationem accen­
duntur, accensæque tenentur usque post communionem,
genuflectendo infra elevationem, et postea stando. Si vero
missa liat, non de festo purificationis, sed de dominica,
candelæ non accenduntur, nisi infra processionem, et infra
missam non tenentur. Non deferuntur a celebrante et assis­
tentibus eundo ad altare et redeundo, neque ab assistentibus
infra missam tenentur.
Ad solemnem benedictionem candelarum celebrans, dia­
conus et subdiaconusad altare accedunt, ut dictum est n. 24
pro benedictione palmarum. Celebrans, facta aspersione
aquæ in colore violaceo, si sit dominica, ascendit ad altare,
medius inter diaconum et subdiaconum, illud osculatur, et­
deinde in cornu epistolæ cantat Dominus vobiscum et
orationes, manibus semper junctis, et numquam se vertens
ad populum, ca'put tamen cruci inclinans ad Oramus et
nomen Jesu, assistentibus diacono a dextris et subdiacono a
sinistris. In choro omnes stant. Aspersio, incensatio et dis­
tributio candelarumvüunt eodem modo et ordine, ut asper­
sio, incensatio et distributio palmarum, sicut n. 23 ad 5 et 6
dictum est. Si in longiori distributione antiphona et canticum
non sufficiant, repetuntur. Completa distributione, sed non
prius, cantatur Exurge Domine, et interim celebrans, si
distributio ad altare terminetur, lavat manus stans in sup-­
pedaneo ad cornu epistolæ; si -autem distributio facta sit ad
cancellos, lavat manus in plano ad cornu epistolæ, et per
gradus laterales ad altare in cornu epistolæ ascendit. Ibi
recitare non debet antiphonam Lumen ad revelationem nec­
 [89] DE FESTIS MENSE FEBRUARIO. 127

canticum Nunc dimittis, sed. Eæurge Domine etc., et conse­

quenter orationem, assistentibus diacono et subdiacono ut;
supra a dextris et a sinistris, et ad Flectamus genua, si
dicendum sit, accedentibus post tergum celebrantis. Ad Flec­
tamus genua celebrans non genuflectit, sed diaconus illud"
cantans, primus genuflectit, et subdiaconusrespondens Levate
primus surgit. Processio instituitur et ordinatur ut in domi-­
nica palmarum, omnibus, exceptis subdiacono crucifero et.
thuriferario, candelas accensas manu extima ferentibus. Si
processio longior sit, et antiphonæ non suti'iciant, eædem
repetuntur. In reversione processionisingrediendo ecclesiam,
vel presbyterium si processio non exeat extra ecclesiam,.
cantaturresponsorium Obtulerunt. Reliqua hic dicenda vide
num. 22 et 24, et in Praxi Pontif., tom. II, 11.272-282.
89. In minoribus ecclesiis, in quibus defectu ministrorum
solus celebrans candelas benedicit, ipse indutus amictu, alba,
cingulo, stola violacea, et etiam, si habeatur, pluviali viola-­
ceo, more solito ad altare procedit; facta reverentia altari,
et aspersione aquæ benedictæ, si sit dominica, ascendit ad.
altare, illud osculatur, et in cornu epistolæ cantat, si adsint
cantores, vel si non adsint, recitat orationes manibus junctis,
ut supra dictum est. .Completa ultima oratione, incensum­
cum benedictione imponit, et candelas ter aspergit, atque
incensat. Deinde sermonem ad populum de institutione hujus
solemnitatis, atque mysteriis et utilitate candelarum benedic­
tarum habere potest. Tum minister e mensa candelam pro­
celebrante accipit, et nisi adsit sacerdos, qui illam celebranti'
dabit, eam in medio altaris collocat; quam celebrans, facta.
reverentia in medio altaris, et deinde genudexus super sup­
pedaneum facie ad crucem conversa, ex altari cum osculo
accipit, et postea ministro tradit, servandam, ut dictum est.
11.23 ad 6. Deinde ad cornu epistolae accedit, et antiphonam».
et canticum alternatim cum clericis recitat, nisi adsint can—
tores, qui eadem infra distributionem cantant : quibus finitis,
candelas distribuit, ut depalmis dictum est loco citato. Post.
distributionem et lotionem manuum in cornu epistolae, alta
"voce legit Exurge Domine cum oratione sequente. Si dicen—­
 "128 PARS-5. rnormuu SANCTORUM. [90]

dum sit Flectamus genua, ipse celebrans .cum'omnibus aliis

.genufiectens illud dicit, et minister primus surgens respon­
idet Levate. Completa oratione, ad medium altaris accedit,
ibi candelam accensam accipit, vertensque se ad populum,
dicit Procedamus in pace, et ministri respondent In nomine
Christi. Amen. Tum reverentia altari facta procedunt ad
processionem intra vel extra ecclesiamjuxta consuetudinem,
rprimo crucifer, et deinde celebrans tecto capite, medius inter
clericos seu ministros, cum iisdem antiphonas recitans. Finita
processione, celebrans in plano ad cornu epistolæ accipit
paramenta ad missam celebrandam. Celebrans non tenet can­
delam ad evangelium; clerici autem eam ad evangelium et
ab elevatione usque ad communionem tenent. *
90. 23 Feb. Vigilia s. Mathiæ. Si sequens dies fuerit
.feria quarta cinerum, ita ut festum s. Mathiae transfera­
tur, secundæ vesperæ sunt feriales cum precibus flexis
genibus ratione vigiliæ et cum oratione dominicæ præce­
dentis (1).
25 Feb. In anno bissextili omciumparticulare assigna­
tum pro die 25 Februarii, nisi sit tituli aut patroni, trans­
ferendum est ad primam diem otiicio novem lectionum non
"impeditam. Id autem etiam de aliis officiis occurrentibus in
sequentibus diebus Februarii intelligendum est, ita ut si Officia
novem lectionum in his diebus occurrant, tunc illud, quod
-est assignatum pro die 25, in anno bissextili sit proprium pro
die 26; quod est assignatum pro die 26, sit proprium pro
-die 27; et assignatum pro die 27, sit proprium pro die 28, etc.
ita ut singula officia in sequentem diem ponantur, licet etiam
-dies vacuus inter unum et alterum intercedat (2).

(1) Rub. brev. tit. XXXIV, n. 5.

(2) S. R. C.1 Mart. 1681, 11. 1665, 3; 11 Jan. 1884, n. 5604, III, et
"9 Jun. 1884, n. 5611, V.
&91] DE FESTIS MENSE MARTIO. 429

DE FESTIS MENSE MARTIO.

91. 10 Martii. Festum 40 martyrum. Si hoc festum

"venerit feria quinta post cineres, tunc in missa pro secreta
feriæ legitur secreta feriæ sextæ sequentis, ne eadem bis
dicatur; et si venerit feria tertia post dominicam primam
quadragesimæ, tunc pro postcommunione feriæ legitur post­
-communio feriæ quartæ sequentis (4).
12 Mart. Festum S'. Gregorii si transferatur in diem nona
dectione carentem, lectiones tertii nocturni dividuntur prout
in octavario Romano quinta die in communi doctorum.
' 19 Mart. FestumlS. Joseph. Per decretum Urbis et Orbis
-'8Decembris 1870 S. Joseph solemniter declaratus est Catho­
f-licæEcclesiæ patronus, illiusque festum 19 Martii occurrens
sub ritu duplici primæ classis celebrandum est, attamen sine
octava ratione quadragesimæ. Ejus igitur festum in dominicis
quadragesimæ, quæ sunt secundæ classis, celebrari potest et
debet. Si autem in dominica Passionis occurrat, transfertur
in feriam secundam immediate sequentem, et quoties inci­
lderit in majorem hebdomadam, reponitur in feria quarta
;post dominicam in Albis, tamquam in sede propria : servato
rubricarum præscripto quoad translationem festorum iisdem
diebus occurrentium. Ita juxta decretum S. B. C. 15 Aug.
1892 (2). Circa quod decretum sequens dubium propositum
quitCardinali Sacræ Rituum CongregationiPræfecto, nimirum :
-aAn festum s. Joseph, Sponsi B. M. V., quum transfertur
in feriam II post Dominicam Passionis, vel ad feriam IV
;post Dominicam in Albis tamquam in sedem propriam, præ­
.ferri debeat tam in occurrentia quam in concurrentia festis
'primæ classis etiam Patroni loci, Tituli et Dedicationis Eccle­
:siæ in præfatis diebus occurrentibus?» Die 27 Junii 1893
Emi ac Rmi Patres sacris tuendis Ritibus præpositi ita rescri­
ebererati sunt, videlicet : « Festum s. Joseph in casu transfe­
rendum ad normam Decreti lati de festo Sanctissimi Cordis

(1) Miss. Rom. edit. Rom. 1845.

(2) N. 5789.
Tom. III. 9"
150 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [92]

Jesu, nempe locum cedat tantummodo Duplicibus primæ

classis, ceu Dedicationis, ac Titularis Ecclesiæ, locique Pa­
troni, quando hæc sub duplici præcepto fiant; quibus in casi-­
bus die immediate sequenti illud reponatur »(1). Nullibi autem­
transfertur feriatio, ubi hæc adhuc existit (a). Juxta litteras:
apostolicas '7 Julii 1871 in festo natali 19 Martii alioque­
ejus festo patrocinii dicendum est symbolum; in oratione­
A cunctis post B. Mariam V., et ante quoscumque alios
sanctos patronos, exceptis Angelis et S. Joanne Baptista,
addenda est commemoratio S. Joseph per verba cum beato
J oseph; atque inter suffragia sanctorum ad vesperas et lau­
des, hoc ipso ordine servato apponenda est commemoratio­
ejusdem S. Joseph. Etsi autem SS. Dom. Pius IX natale fes­
tum S. Joseph 19 Martii occurrens sub ritu duplici primæ:
classis celebrari mandaverit, abstinuit tamen a redintegrando­
in eodem festo duplici præcepto pro. locis, in quibus abroga—
tum erat (a).
S. Joseph putatur Belgii patronus, uti ab aliis adirmatur, .
ab aliis vero negatur (4). Solemnitas tamen hujus festi in.
dominicam sequentem non transfertur, ut dictum est tom. II,.
n. 296.
92. 25 Mart. Annuntiatio B. M. V. Istud festumevectum
fuit ad ritum duplicisprimæ classis S. B. C. decreto 23 Apr.-.
1895, 11. 3850. Si annuntiatio sit titularis, celebratur ini
dominicis quadragesimæ, quæ sunt ? cl. Hoc autem casu.
excepto, 1(, si in dominicis quadragesimæ ante dominicam»
palmarum occurrat, feriatio diei 25 Martii annexa manet,.
sed officium transferendum est in feriam secundam imme­
diate sequentem, translato quocumque festo etiam æqualis.
non tamen altioris ritus in eam incidente si transferri valeat,.

(1) N. 5807; et 14 Aug. 1894, n. 5858. .

(2) Vid. S. B. C. 15 Sept. 1692, n. 1885; Cavalieri tom. 2, dec. 267, XI;
tom. II, n. 280.
(5) Epistola circularis 8 Dec. 1870. Apud Acta S. Sedis, vol. VI, fol. 195,
194 et 524, et apud Eph. Lit. 1901, p. 695.
(4) Janssens, p. 1, append. ad tit. 11; Cavalieri tom. 1, dec. 50, n. 5»
et 75; Me'l. theol., ser. 6, fol. 157-141; Bouvry, tom. 1, 19 Mart. '
[92] DE FESTIS MENSE MARTIO. 131

alioquin de eo fit tantum commemoratio (1).Cum transferatur

in feriam secundam tanquam in sedem pr0priam, in hac feria
præfertur cuicumque festo etiam duplici 1 cl. prius translato,
quod ad aliam diem est protrahendum.
20 Si feria sexta parasceves aut sabbato sancto occurrat,
in ecclesia universali una cum præcepto audiendi missam et
vacandi ab operibus ad feriam secundam post dominicam in
albis transferendum est, et locum tantum cedit duplicibus
primæ classis primariis : quibus in casibus, die immediate
sequenti festum annuntiationis reponitur (2). Not. festo
annuntiationis occurrente in feria sexta parasceves, non
posse parari neque ornari ecclesias aut altaria, licet dicata
annuntiationi B. M. V., cum ob dolorosam mortis D. N.
recordationem tenendae sint c00pertæ sacrae imagines et
altaria spoliata (5).
30 Si in hebdomada majori vel paschali, extra feriam sex-'
tam vel sabbatum sanctum occurrat, in ecclesia universali
pariter in feriam secundam post dominicam in albis trans­
fertur, sed quoad oüïcium tantum, non quoad feriationem,
quæ diei 25 Martii annexa manet (4). Hoc casu praefertur
cuicumque festo duplici 2 cl. occurrenti in feria secunda
post dominicam in albis, et etiam festo alicujus sancti du­
plici 1 cl. translato, sed non duplici 1 cl. in dicta feria
occurrenti. Festum feria secunda post dominicam in albis
occurrens, juxta rubricas transferendum est. Not. si festum
annuntiationis feria quinta in coenaDomini occurrat, aliquas
missas privatas ante solemnem celebrari posse et debere, ut
üdeles præcepto Ecclesiæ, ubi tale est, satisfacere queant (5).
40 Festum annuntiationis translatum in feriam secundam
post dominicam in albis, ratione tituli celebratur cum octava
integra, ac si feria illa secunda esset dies propria.

(1) Bub. hrev. miss.

(2) S. B. C. 27 Jun. 1895, 11.5807; 14 Aug. 1894, n. 5858; 25 Ap. 1895,
n. 5850; 10 Jul. 1896. 11.5925, VI', 1. '
(5) Dec. Clem. XI, 15 Mart. 1712, in ind. Merati tom. 1, n. 620.
(4) S. B. C. 27 Sept. 1716, n. 240; 11 Apr. 1902. Augustana.
(5) S. B. C. 27 Sept. 1716, 11.2240. Vid. tom. II, n. 280.
 132 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [92]

50 In provincia Mechliniensi, uti erat anno 1607, servan­

dum est decretum sequens tertii concilii provincialis, a
Paulo V approbati (1) : « Festum annuntiationis B. M., si
quando inter dominicam palmarum et dominicam in albis
occurrerit, celebretur juxta receptam consuetudinem tam a
populo quam a clero, feria tertia post dictam dominicam in
albis; si vero in aliam quamlibet dominicam quadragesimæ,
præterquam palmarum, inciderit, celebretur feria secunda
proxime sequenti etiam a populo. » Hoc decretum. in pro­
vincia Mechliniensi' etiam servandum est in ecclesiis, in
quibus annuntiatio est titulus. Quod autem additur in 1 con­
cilio provinciali (a) : « Et si aliud festum in hac feria tertia
inciderit, illud in feriam quartam sequentem transferatur »
intelligendum est, si feria quarta ochio novem lectionum
occurrente vel prius translato non sit impedita; nam cum
primum concilium a summo Pontifice non sit approbatum,
festumferia tertia occurrens juxta rubricas transferendum est.
Notandum relate ad festa s. Joseph et Annuntiationis
B. M. V. Juxta rubricas speciales Breviarii et Missalis
Romani festum Annuntiationis B. M. V. transferendum quoad
chorum tantum in feriam II post dominicam in albis, tan­
quam in sedem propriam, non cedit nisi festo primario ejus­
dem ritus occurrenti, quo in casu 'in sequentem diem similiter
non impeditum transferri debet. In hoc casu, concurrente
festo primario duplici primæ classis, celebrato dicta feria II,
cum festo Annuntiationis B. M. V. recolendo feria III imme­
diate sequenti, vesperæ fient de festo digniori, cum comme­
moratione festi dignitate inferioris. Quæ regula applicanda
est aliis casibus similibus, ex. gr. in festo s. Joseph Sponsi
B. M. V., translato juxta rubricas in sequentem diem
20 Martii vel in feriam IV post dominicam in albis (a).

(1) Tit. XIII, 0. 5. Syn. Belg. tom. 1, p. 586.

(2) Tit. V, c. 5. Syn. Belg. tom. 1, p. 106.
(5) S. B. C..24 Maji 1901, Dubiorum, VI; 14 Jun. 1901, Ordinis s. Be­
nedicti, II.
[95] DE FESTIS MENSE MARTIO. 155

93. 'Odïcia mysteriorum et instrumentorum Dominicæ

Passionis ex speciali indulto fiunt in pluribus locis feriis
tertiis post dominicam septuagesimæ et sexagesimæ ac feriis
sextis post feriam quartam cinerum et post dominicam pri­
mam, secundam, tertiam et quartam quadragesimæ sub ritu
duplicis majoris. Hæc oHiciasine speciali facultate transferri
nequeunt, sed omittenda sunt, quandocumque feriis assignatis
impediuntur. Si facultas transferendi concessa sit, nunquam
tamen ultra quadragesimam transferri possunt, etiamsi nulla
reperiatur dies libera ante quadragesimæ finem, ut dictum
est tomo II, n. 287. Dum duo ex his oflïciis concurrunt,
vesperæ integrae sunt de præcedente, et nihil de sequente (i).
In his olTlciis adhibetur color rubeus (a), dicitur Credo et
praefatio de cruce. Mutantur conclusiones hymnorum in officio
commemorationis Passionis, necnon in officio Lanceæ et
Clavorum. Ad primam in responsorio brevi versus proprius
dicitur in officiis commemorationis Passionis, Lanceæ et
Clavorum, ac pretiosissimi Sanguinis. '
Feria 6a post dominicam passionis, festam 7 dolorum
B. M. V. Si hæc feria sexta fuerit impedita festo altioris
ritus vel dignitatis seu solemnitatis, tunc festum septem dolo­
rum transferendum est ad sabbatum immediate sequens,
quocumque feSto etiam æqualis, non tamen altioris ritus vel
dignitatis seu solemnitatis in eo incidente, quod si in sabbato
occurrat festum altioris ritus aut dignitatis seu solemnitatis,
festum septem dolorum illo anno omittitur (3). Si hoc festum
concurrat cum primis vel secundis vesperis annuntiationis
B. M. V., tunc de festo septem dolorum non fit commemo—3
ratio (4). Si primæ vesperæ ob aliquam causam omittendæ
sint, hymnus vesperarum Stabat Mater jungitur cum hymno
Sancta Mater 'ad matutinum, ita ut post versum Ut *stbt
complaceam immediate subjungatur Sancta Mater usque ad

(1) 11 Apr. 1840, n. 2802, 5.

(2) S. B. C. 25 Apr. 1875, n. 5352, 2.
(5) Bub. brev. et miss. ad hoc festum; S. R..G. 26 Mart. 1859, n. 5080.
(4) Vid. tom. 11. n. 307.
151 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [94]

finem. In officio dicendus est hymnus Te Deum, et in missa

Gloria, atque albus adhibendus est color.
27 Mart. s. Joannes Damascenus. Istius confessoris fes­
tum die 27 Martii celebrandum sub ritu duplici, addita doc­
toris qualitate, ad universam ecclesiam extensum fuit a
SS. Dno Leone XIII (1).
28 Mart. s. Joannes a Captstrano conf. Hujus festum die
28 Martii celebrandum sub ritu semiduplici extensum fuit ab
eodem pontifice ad universam ecclesiam;, in dioecesibus,
quibus jam concessum fuerat sub ritu-duplici minori, cele­
brandum est sub eodem ritu die assignata per decretum '
extensionis ad universam ecclesiam (2).

DE FESTIS MENSE APRILI.

94. 11 Ap. Festum s. Leonis. In antiquis missalibus

ponitur in festo s. Leonis missa propria cum introitu Statuit,
epistola Ecce Sacerdos, et graduali, etc. de communi conf.
pont. Dicenda autem est missa In medio,cum epistola Justus
cor suum, et graduali, tractu, aut versibus tempore paschali
de communi doctorum. Evangelium est proprium Venit Jesus,
offertorium Inveni David, communio Beatus servus (3).
13 Ap. Festum s. Hermenegtldt mart. Tempore paschali
dicitur missa Proteætstt, et extra tempus paschale ln virtute,
sed cum orationibus propriis, et semper cum evangelio Si
quis venit ad me ex missa Statuit, sive tempore paschali sive
non paschali celebretur (4).
25 Ap. s. Marci (5). Si hoc festum sit transferendum post
tempus paschale, missa dicitur ut in festo s. Lucæ 18 Octo­

(1) s. R. c. 19 Aug. 1890, 11.5754; 28 Maji 1898, 11.5995. 2.

(2) S. B. C. 19 Aug. 1890, n. 5754; 15 Jun. 1891, 11.5748, 5; 11 Dec.
1896, n. 5958, 5.
(5) Miss. edit. typica Ratisbonæ 1884.
(4) S. B. C. 17 Jun. 1675, n. 1485. Missale. edit. typica.
(5) Vid. n. 72.
[95]- DE FESTIS MENSE MAJO. 135

'bris, præter orationes et epistolam, quæ dicuntur ut tempore

;paschali.

DE FESTIS .MENSE MAJO.

'95. Mensis Majus in pluribus ecclesiis in honorem B. M.V.

maxima celebrari solet solemnitate. Quantumvis laudabile
et salutare hoc dicendum sit exercitum, rubricarum equidem
regulæ non negligendæ, sed servandæ sunt. Unde :
10 In imaginibus B. M. V., altaribus et ecclesiis ornandis
:servandum est, quod dictum est tom. I, n. 191.
.20Cum tabernaculum majusque altare principalia ecclesiæ
:sint objecta, quibus transeuntes reverentiam exhibere tenen­
tur, sequitur horum conspectum per positionemaut ornatum
imaginis B. M. V. nullatenus impediri posse.
30Altare portatile occasione hujus exercitii in medio eccle­
siæ positum, ordinarii arbitrio permittitur, dummodo ejus
.basisin circuitu et ab omni parte ita obstruatur, ut altaris
portatilis imaginem præ se non ferat; caveatur ne sepulchro
immineat; et cujuscumque irreverentiæ absit periculum, ut
dictum est tom. I, n. 176.
4'0Sicut sanctorum statuæ sub baldachino in processione
deferri prohibentur, ut num. 322 dicetur, sic etiam prohi­
bitum censendum est imaginem B. M. V. in ecclesia sub
baldachino exponere.
50 In altari, in quo B. M. V. imago maximo ornatu expo­
ynitur, simul ss. Sacramentum exponere minime convenit,
non tantum quia omnes imagines ab altari, in quo Sanctis­
Ssimumexponitur, removendæ sunt, ut dictum est tom. II,
.n. 225, sed præcipue quidem quia B. M. V. imago in hoc altari
primum et sublimiorem locum occupare solet, et tanquam
objectum principale proponitur; in humiliori autem loco
ss. Sacramentum exponere certo non decet. Cultus enim est
dogmatis expressio et professio; apprime igitur. cultus et
«dogmasibi consentire debent : et licet imagines debito vene­
.randæ. sint cultu , venerabile tamen Sacramentum summo '
 156 rns 5. PROPRIUMSANCTORUM. [961'

supra omnia honore colendum et adorandum est. Dicendum

non est talem expositionem fidelibus de cultu imaginum et"
reali Christi in Eucharistia præsentia instructis non nocere,
sed eorum potius fovere devotionem; attendendum enim etiam­
est, quæ sensa infidelibus, hæreticis, et ipsis non tantum­
perversis sed et minus instructis infirmisque in fide chris­
tianis hic modus inspirare possit : num isti hoc Videntes jure­
merito non peterent, an catholici sanctos majori cultu quam
ipsum Deum venerentur? ,an imagines adorent? an realem
Christi in Eucharistia præsentiam credant, etc.? Si igitur­
causa et licentia ss. Sacramentum exponendi occasione exer­
citii hujus mensis habeantur, non tantum expediret sed et.
oporteret, ut expositio ad summum tieret altare, et ipsum
magis .quidem ornaretur quam altare, in quo B. M. V. imago
exponitur.
60 Si quædam in lingua vulgari cantentur, an hæc infra
missam aut exposito ss. Sacramento cantari possint, dictum­
est tom. I, n. 112.
96. Patrocinium s. Joseph, sponsi B. M. V., ex decreto
Urbis et Orbis 10 Sept. 1847 (1), ab utroque clero Urbis et.
Orbis sub ritu duplici 2 cl. de præcepto celebrandum est cum
offlcioproprio dominica tertia post pascha; qua impedita alio
officio potioris ritus vel majoris dignitatis seu solemnitatis,
transferendum est ad primam diem liberam juxta rubricas (1).
In hoc festo dicendum est symbolum, etiamsi transferatur
extra dominicam, ut dictum est tom. 1, n. 90. Si post tempus
paschale transferatur, missa legenda est, uti ordinata est
pro tempore paschali, demptis solummodo Alleluja, sump­
toque graduali ex missa 19 Martii cum versiculo proprio :­
"Fac nos innocuam, et tribus Alleluja dispositis juxta ru­
bricas (5); et in oflicio, omissis antiphonis nocturnorum pro
tempore paschali assignatis, omnes ex festo 19 Martii sunt
assumendæ (4). '

(1) Antiq. N. 5098.

(2) Vid. tom. II, n. 268.
f (3) S. B. C. 27 Sept. 1860, 11.5105, 10; et missale Rom. edit. typica.
(4) S. B. C. 11 Sept. 1790, 11.2540, 2.
[96] DE FES-TIS MENSE MAJO. 157

1. Maji. SS. apostolorum Philippi et Jacobi. Si festum­

sit transferendum post tempus paschale, tunc missa propria..
celebranda est, prout jacet in missali, demptis, in omnibus
partibus ejusdem missæ Alleluja ratione temporis paschalis.
in eadem.appositis (1), cum graduali Constitues et versu Pro­
Patribus ex missa infra octavam ss. apostolorum Petri et.
Pauli, et cum ultimo versiculo Tanto tempore vobiscum sum­
ex missa propria, prout eadem missa in missali editionis.
typicæ disponitur. Officium in casu translationis Et ut in.
communi apostolorum extra tempus paschale, retentis iis,.
quæ sunt festo propria, et omissis omnibus Alleluja (2).
Si alteruter sit patronus principalis, ita ut utriusque offl—
cium sit separandum, oratio in utriusque festo dici potest
Sed in singulari. In oflïcio s. Philippi lectiones primi uoc-­
turni sunt de communi apostolorum; secundi nocturni prima
propria, secunda et tertia de communi; tertii nocturni ex­
festo; item antiphonæ ad Magnificat, ad laudes et ad Bene­
dictus, ex festo, quia s. Philippo propriæ sunt; reliqua.
dicuntur de communi; missa retinetur propria cum orationi­
bus in singulari. In offlcio s. Jacobi lectiones primi nocturnii
sunt de ejus epistola ut in festo, secundi nocturni prima et,
secunda propria et tertia de communi apostolorum, tertiie
nocturni de communi apostolorum; missa dicitur Proteæisti
de communi martyrum tempore paschali, cum orationibus
in singulari ex missa l Maji, et evangelio ex missa votiva.
ss. apostolorum Petri et Pauli (a).
3 Maji. Festum inventionis s. crucis. Si cum festo ascen­
sionis Domini concurrat, fit tamen commemoratio s. crucis
ob diversitatem mysterii (4). Si post tempus paschale trans­
feratur, ad matutinum antiphonæ dicuntur de festo exalta-—
tionis s. crucis 14 Sept., præter primam primi et primam­

(1) S. B. C. 25 Jun. 1705, n. 2117,

(2) S. B. C. 5 Maji 1736, n. 2517, ad tit. 21, d. 2. Vid. Merati, tom. 2,
ad 1 Maji.
(3) Merati loco cit.
(4) Gavantus et Merati.
.-'158' PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [96]

secundi nocturni, quæ dicuntur ut in festo inventionis :

omittitur Alleluja præterquam ad secundam antiphonam
tertii nocturni et ad tertiam antiphonam in laudibus, ubi in
festo exaltationis etiam reperitur; in hymno Veæilla Regis
loco Paschale quae fers gaudium, dicatur In hac triumphi
gloria. In missa Alleluia ad offertorium dicitur, sed ad
introitum et communionem omittitur; et graduale dicitur ut
.in missa exaltationis s. crucis (1). '
6 Maji. S. Joannis ante portam latinam. Si hoc festum
"post tempus paschale transferatur, officium fit de communi
apostolorum extra tempus paschale, retentis iis, quæ sunt
prOpria, et omisso Alleluja ad antiphonam ante .Magnifieat;
et missa dicitur ut in festo s. Joannis 27 Decembris præter
orationes et evangelium, quæ ex missa hujus festi dicuntur(a).
8 Maj i. Apparitio s. Michaelis. Si transferatur post tempus
paschale, officium et missa dicuntur ut in ejusdem festo dedi­
cationis 22 Septembris, exceptis lectionibus 2 et 3 nocturni,
quæ dicuntur ut in hoc festo apparitionis (5).
15 Maji. S. Joannis Baptistae de la Salle. Ex decr. S. B. C.
10 Februarii 1901 celebratur post annum 1902 ab Ecclesia
«universali 15 Maji, cum ofïicio et missa de communi conf. non
pontif., exceptis oratione et lectionibus secundi ac tertii noc­
turni propriis, sub ritu duplici minori.
18 Maii. S. Venantii M. Si festum celebretur post tempus
:.paschale,dicitur missa In virtute tua cum orationibus propriis
-et evangelio Si quis venit ad me (4). Quando hymnus proprius
in 1 vesperis dictus non fuit, jungitur cum hymno ad matu­
tinum sub una conclusione Sit laus Patri (es).
27 Mai i. S. Bedæ Venerabilis. Hujus sancti festum extendit
:ss. Dnus Leo XIII ad universam ecclesiam cum ofiicio et.
missa propria, addita doctoris qualitate, et concessit ut die ,

(1) S. B. C. 16 Feb. 1754, 11.2450, et miss'ale cit.

(2) Missale cit.
(5) Ita missale cit."et brev. edit. typica.
(4) Missale cit.
(5) Brev. rom. et S. B. C. 12 Nov. 1851, 11.2682, 45.
.,[97] DE FESTIS MENSE JUNIO. 159

27 Maji, quæ est natalitia, eaque impedita, juxta rubricas,

die prima insequente libera, ab universa ecclesia sub ritu
duplici minori inde ab anno 1901 in posterum recolatur (1).

DE FESTIS MENSE JUNIO.

97. ,Festum ss. Cordis Jesu. Decretum S. R. Congrega­

tionis. «Altero nunc elabente sæculo, ex quo Redemptoris
nostri præcipua caritatis beneficia, sub Ipsius Sacratissimi
Cordis Symbolo, cultu peculiari, mirifice in dies adaucto, a
Fidelibus recoli coepta sunt : enixas iteratasque preces Sanc­
tissimo Domino Nostro Leoni Papæ XIII quamplurimi sacro­
rum Antistites, cleri etiam ac populi vota depromentes,
undique porrexerunt, ut Festum SSmi Cordis Jesu a fe. re.
Pio Papa IX sub ritu Duplici majori universæ Ecclesiæ præs­
criptum (Decr. S. B. C. 23 Augusti 1856. Eae quo), deinceps
ad ritum Duplicis primæ classis, citra obligationem festivi
præcepti, elevare dignaretur.
» Porro Beatissimus Pater, cui nihil potius est quam ut
Fideles crescant in gratia et cognitioneDomini Nostri Jesu
Christi, Ipsiusque sciant supereminentem scientiæ caritatem,
hujusmodi supplicia vota libentissime excepit : eo præcipue
animum Suum intendens, ut gliscentibus impietatis conatibus,
Fideles in hac saluberrima devotione perfugium et munimen
inveniant, et vehementiori erga amantissimum Redemptorem
amore inüammati, digna Ei laudis et placationis obsequia
persolvant, simulque pro Fidei incremento et Christiani
populi pace atque incolumitate divinas misera-tiones ferven­
tius implorent. Hisce permotus Beatissimus ipse Pater, Sacro­
rum Rituum Congregationis audito consilio, de speciali gratia
et privilegio, decernendum censuit :
77Nulla facta immutatione relate ad eos, qui amplioribus
ex Apostolicæ Sedis Indulto gaudent privilegiis, Festum

(1) S. B. C. 45 Nov. 1899, Urbis et Orbis.

 140 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [97]

Sacratissimi Cordis Jesu ritu duplicis primæ classis sine

Octava in universa Ecclesia amodo celebretur; absque præ­
cepto audiendi Sacrum, et a servilibus operibus abstinendi.
,, Idem Festum feria VI post Octavam Corporis Christi,
tamquam in sede propria, recolatur; et nonnisi Solemnita­
tibus ritus Duplicis primæ classis universalis Ecclesiæ, nempe
Nativitatis S. Joannis Baptistæ, ac SS. Apostolorum Petri et
Pauli, nec non Festis particularibus ejusdem ritus, ceu Dedi-­
cationis, ac Titularis Ecclesiæ, locique Patroni, quando haec­
sub duplici præcepto üant, locum cedat : quibus in casibus,
die immediate ea Festa insequenti, veluti in sede propria,
reponatur.
» In concurrentia Festi SSmi cordis Jesu cum die octava
Corporis Christi, Vesperæ integræ fiant de eadem Octava,
sine ulla Commemoratione, attenta indole peculiari utriusque­
Festi. Quoad concurrentiam vero cum Duplicibus primæ­
classis, ambæ Vesperæ ordinentur ad tramitem rubricarum
et decretorum Sacræ Rituum Congregationis.
» Insuper ad Fidelium pietatem erga Sacratissimum Cor
Jesu impensius fovendam, Sanctissimus Dominus Noster­
libens ultro concessit, ut in cunctis Ecclesiis et Oratoriis,
in quibus die festo, sive proprio sive translato, ipsius Sacri
Cordis Jesu, coram Sanctissima Eucharistia persolventur­
divina Oiïicia; clerus et populus, qui hisce Officiisintererit,
easdem lucretur Indulgentias, quas Fidelibus, divinis Officiis­
per Octiduum Corporis Christi adsistentibus, Summi Ponti­
fices elargiti sunt.
7)In iis vero Ecclesiis et Oratoriis, ubi feria VI, quæ prima
unoquoque in mense occurrit, peculiaria exercitia pietatis­
in honorem Divini Cordis, approbante loci Ordinario, mane"
peragentur; Beatissimus Pater indulsit, ut hisce exercitiis.
addi valeat Missa votiva de Sacro Corde Jesu; dummodo in
illam diem non incidat aliquod Festum Domini, aut Duplex
primæ classis, vel Feria, Vigilia, Octava ex privilegiatis: de
cetero servatis rubricis.
» Voluit demum Sanctitas Sua, ut super hoc Decreto expe­
diantur Litteræ ApOStolicæ in "forma Brevis. Die XXVIII
(98] DE FESTIS mass;-: JUNIO. 141

Junii, festo SSmi Cordis Jesu, anno MDCCCLXXXIX» (1).

Etiam S. B. C. rescripsit ac servari mandavit conclusiones
hymnorum non esse variandas in officioEcclesiæ universalis,
cui respondet missa Miserebitur, licet variandæ sint in offlcio
particulari, cui respondet missa Egredimini (a). Commemo­
ratio ss. Sacramenti expositi (a) in missa ss. Cordis non est
facienda (vid. tom. I, n. 73). Quomodo missa votiva cele­
lbranda, ibidem n. 42 vide. Sacratissimi Cordis Jesu festo con­
currente cum die octava Corporis Christi, vesperæ, juxta
decretum citatum, erunt de die octava sine ulla commemo­
ratione (4); sed" commemoratio alicujus diei octavae quæ
occurrit in festo Sacri Cordis Jesu, non est omittenda (5). —
Sacratissimi Cordis Jesu festo translato concurrente cum
12 vesperis nativitatis s. Joannis Bapt., vesperæ integræ
erunt de nativitate s. Joannis cum commemoratione sequen­
tis (6).
In sacratissimi Cordis Jesu festo ad finem lectionis VI
:specialis additio præscribitur; quæ additio adhibenda est
tam in edicio pro universa ecclesia in corpore Breviarii con­
tento, quam in altero pro aliquibus locis indulto (7).
In sacratissimi Cordis missa, sive sub initio Egredimini,
.sive sub altero Miserebitu/r, color albus adhibendus est (e).
98. 4 Jun. S. Francisci Caracciolo.In hoc festo dicitur
missa propria Factum est cor meum, eaque sola assignatur
.in missali Romano, non autem Osjusti.
5 Junii. S. Bonifacii Episcopi et Martyris. Per decretum
Urbis et Orbis 11 Junii 1874 Sanctitas Sua uindulsit, ut in
universa Ecclesia oliicium et missa s. Bonifacii Episcopi et
Martyris recitari et respective celebrari debeant juxta exem­

-(1) S. R. C. 28 Jun. 1889, n. 5712.

(2) S. B. C. 12 Sept. 1857, n. 5060, 2; 15 Feb. 1892, 11.5767, IV.
15) S. B. C. 6 Sept. 1854, n. 2717; 5 Jul. 1896, n. 5924, IV.
(4) S. B. C. 20 Maji 1890, n. 5751, 2; 27 Jun. 1896, n. 5919, 11.
(5) S. B. C.. 18 Apr. 1891, 11.5745.
-(6) S. B. C. 50 Aug. 1892, n. 5792, 12.
(7) S. B. C. 19 Aug. 1890, n. 5754; 15 Feb. 1891, n. 5742.
(8) S. B. C. 15 Nov. 1890, n. 5757.
142 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [99] .

plar jam a Sacra Congregatione approbatum sub ritu duplici

minori die quinta Junii in Martyrologio assignata; translato
officium eidem diei aflïxo, dummodo non sit majoris ritus, in­
insequentem primam diem liberam in singulis kalendariis
occurrentem; et dummodorubricæ serventur. Contrariis non
obstantibus quibuscumque. » Hoc officium cum missa et lec­
tionibus prOpriis recipiendum est in toto orbe.
11 Jun. S. Barnaba; Apostoli. Si hoc festum celebretur
tempore paschali, missa dicitur, ut in festo s. Marci præter
orationes, epistolam et evangelium, quæ ex missa propria
sumuntur (i); offlciumautem üt de communi apostolorum
tempore paschali cum oratione et lectionibus propriis.
19 Jun. S. Jalianæ de Falconeriis. Si hoc festum secun­
das vesperas habeat, hymnus proprius vesperarum etiam
dicendus est in secundis vesperis («.»).
23 et 28 Jun. De vigilia s. Joannis Baptistæ occurrente
in festo ss. Corporis Christi, et jejunio vigiliæ ss. Petri et
Pauli, vide tom. II, 11.239.
24 Jan. Nativitatis s. Joannis Bapt. Si occurrat in festo
ss. Corporis Christi, transferenda est in sequentem feriam
sextam, quæ non sit impedita Duplici primæ classis cum.
feriatione; tunc enim transfertur iterum in sequentem diem
similiter non impeditam, ut dictum est tom. II, n. 273. In die
octava s. Joannis Bapt. lectiones tertii nocturni sumuntur ex
secunda die infra octavam, quæ ob occursum festis. Gulielmi
abbatis impediuntur, et in breviariis Romæ editis 1848 et 1857
et editione typica Ratisbonensi in die octava ponuntur, ut.
dictum est tom. II, 11.347.
99. 29 Jun. Festum ss. apostolorum Petri et Pauli.
Hac die in pluribus locis commemoratio omnium ss. aposto-*
lorum facienda est, scilicet in Belgio Austriaco ex brevi
Clementis XIV, 22 Jun. 1771 (3), et in toto territorio reipu­
blicæ Gallicanæ ex indulto reductionis festorum 9 Ap. 1802.

(1) Missale cit.

(2) Brev. edit. typica.
(5) Syn. Belg. tom. 2, p. 507.
[100] DE FESTIS MENSE JUNIO. 145

Hæc commemoratio est facienda, non per antiphonas pro-­

prias, nisi constet de speciali concessione, sed per antipho­
nas et versus de communi apostolorum, mutatis versibus, ne­
bis dicantur, et per orationes ut in festo ss. Simonis et Judæ
28 Octobris, omissis nominibus propriis, uti praescribitur in'
brevi Clementis XIV et in proprio pro clero Romano editionis.
breviarii 1843, in utrisque vesperis, laudibus, et omnibus
missis solemnibus et privatis, semper autem sub distincta.
conclusione (1),et post commemorationem dominicæ ac octavæ '
ss. Corporis Christi, si occurrant (2). Hæc vero commemoratio­
üt tantum in die festi ss. apostolorum Petri et Pauli, et non
in dominica, in quam solemnitas transfertur. Regulares ad
hanc quoque commemorationem tenentur (3).
Ubi s. Petrus apostolus est patronus, officium et missa'
29 Junii sine mutatione dicuntur.
100. 30 Junii. Commemoratios. Pauli. Ubi s. Paulus.
est patronus principalis, ejus commemoratio 30 Junii cele­
bratur sub ritu dup. 1 cl. sine speciali octava, eo modo quo­
in breviario pro ecclesia propria notatur. Quod si ecclesia
sub titulo conversionis s. Pauli dedicata sit, festum comme-­
morationis ritu tantum duplicis minoris gaudet, nisi constet.
de speciali indulto ritus elevationis (4).
Commemoratio s. Pauli ex decreto Urbis et Orbis 5 Julii-.
1883 elevata est ad ritum duplicis majoris pro universa
ecclesia. Secundæ vesperæ integræ dicuntur de s. Paulo..
Antiphonæ et psalmi ut in II vesperis de communi apostolo-­
rum, capitulum et reliqua ut in I vesperis in ecclesia prOpria..'
Deinde üt commemoratio s. Petri et octavæ s. Joannis, ut in.
I vesperis festi (8). Si secundæ vesperæ cum primis festi
pretiosissimi Sanguinis D. N. concurrant, commemoratio.­
ss. apostolorum Petri et Pauli facienda est per antiphonam"
Petrus Apostolus, versum et orationem iisdem communem..

S. R. . 25 Maji 1846, n. 2914, 1.

S. R. 00 . 25 Maji 1846, n. 2915; 51 Aug. 1867, n. 5157, 12.
(5) S. R. C. 51 Aug. 1867, n. cit.
(4) S. B. C. 22 Mart. 1862, n. 5114, 1.
(5) Propria rubrica. Brev. Rom. edit. typica.
2144 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [102],

DE FESTIS MENSE JULIO.

101. 1 Jul. celebratur festum s. Rumoldi,patroni prin­

cipalisarchidioecesis Mechliniensis rub ritu dup. 1 cl. cum
octava, ab universo clero sæculari ejusdem archidioecesis,
etiam in locis, in quibus alius loci patronus habetur, quia
festo s. Rumoldi sub qualitate patroni in kalendario novorum
-otTlciorumassignatus fuit ritus dup. 1 cl. cum octava sine
ulla restrictione, et illud kalendarium, sicut fuerat ad S. B. C.
?transmissum, sic totum ab eadem fuit approbatum, etiam
quoad ritum festorum, eo modo, quo in exemplari jacebat,
contrariis quibuscumque non obstantibus, die 20 Jul. 1838.
Notandum, ne quid fieret contra decretum Urbani VIII (1)
expressis terminis a Sancta Sede petitum fuisse, ut 5. Rumole
dum tanquam patronum dioecesis in posterum celebrare
liceret.
Quoad translationem festorum s. Liberti martyris, et rela­
tionis et recollectionis reliquiarum s. Rumoldi vide tom. II,
num. 287. '
102. 2 Jul. Festum visitationis B.-M. V. elevatum est
ad ritum dup. 2 cl. decreto sequente : 'uQuum sanctissimus
Dominus Noster Pius Papa IX ab exordio sui Pontiücatus
praesentissimum ac validissimum Beatæ Mariæ Virginis
patrocinium fuerit expertus, dum ætate nostra Petri navis
undequaque et raro exemplo sævis tempestatum fluctibus
,jactaretur, et Ipse acerbitate temporum ab Urbe discedere
coactus ad multos menses ingemere debuit super immensa.
errorum peste longe lateque impune grassante, et insanien­
tium hominum congerie in ecclesiastici status loca confluen­
tium, ut et humana et divina jura pessum ipsi darent; ac
.animo reputans sexto NonasJulii superiore anno, quo die ab
Ecclesia peculiare recolitur festum visitationis ejusdem Dei­
paræ, fuisse excussum occupantium jugum ab Urbe, et aliquot
post dies civilem ApostolicaeSedis principatum fuisse restitu­
tum opibus, consilio, et armis inclytarum Nationum et Prin­

(l) 25 Mart. 1650, n. 526.

(1051. DE FESTIS MENSE JULIO. 145

cipum, accito Rr"o Cardinali Aloisio Lambruchini Episcopo

Po'rtuensi, Sanctæ Rufinæ, et Centumcellarum, Sacrorum
Rituum Congregationis Præfecto, Decessores suos s. Pi-umV
et sa. me. Pium VII æmulatus, mentem suam esse significavit,
ut ad grati animi reddendum perenne testimonium, gloriosis­
:simæ Virgini, quæ insperato Sibi et fideli populo christiano
.in adjutorium venit, hoc ipsum visitationis festum ducatur
.in posterum per universum Orbem ritu duplici secundæ
classis. Atque hoc decretum in actu Sacrorum Rituum Con­
gregationis reponi, ac publici juris fieri mandavit, pridie
kalendas Junii anno 1850 n (1).
Si festa visitationis et pretiosissimi Sanguinis D. N. eadem
die occurrant, visitatiocelebratur et hoc pretiosissimi San-­
;guinis transfertur (2). Si visitatio cum festo pretiosissimi­
Sanguinis aut ss. Cordis sub eodem ritu concurrat, habet
.integras utrasque vesperas.
103. Dominica prima Julii. Festum praetiosissima"San­
guinis D. N. J. 0. concessum sequente decreto : « Redempti
:sumus in Domini Nostri Jesu Christi Sanguine, qui emundat;
'nos ab omni iniquitate, et ideo beati, qui in hoc lavant stolas
:suas. Quod Si Egypti domus agni sanguine conspersæ ab ira
Dei fuerunt salvae, multo magis hanc iram effugient, imo et
miserationibus et gratiis erunt repleti, qui peculiari devo­
tione, et obsequio Servatoris nostri Sanguinem venerantur,
et colunt.
» Hæc aliaque hujusmodi animo reputans Sanctissimus
Dominus Noster Pius Papa IX, ut fidelium corda hisce præser-v
'tim miserrimis temporibus, quibus inimicus homo in dominico
.agro superseminare zizaniam, et multos insidiis, fraudibus,
erroribus, decipere, atque irretire conatur, amOre erga hoc
.redemptionis nostræ pretium magis magisque excitentur et
inflammentur, mandavit, ut non solum in Urbe, sed etin
-0rbe universo omnes de clero'tum sæculari, tum regulari,

(l) N. 2979.
(2) Rubricæ brev. et missalis ad hæc festa. S. B. C. 10 Aug.1849,
11. 2978; 27 Jul. 1878, n. 3458, 2.
Tom. 111. 40
 146 PARS ö. rnornwm SANCTORUM. [1051

qui horas canonicas recitare tenentur, missam et officium de

pretiosissimo Sanguine Domini Nostri Jesu Christi, jam a
Sacrorum Rituum Congregatione approbatum, et pluribus
dioecesibusconcessum, dominica prima Julii singulis annis in­
posterum sub ritu duplicis secundæ classis peragere valeant.
» Quod si in aliqua dioecesi, Vel ordine regulari, vel ecclesia
quacumque officium æqualis vel altioris ritus prædicta domi-­
nica occurrat, statuit ut officium et missa de pretiosissimo­
Sanguine fiat tanquam in sede propria in proxima die a festo
primæ vel secundæ classis non impedita, transferendo juxta.
rubricas ofïicium, quod nequit recitari in propria die.
"' Declaravit insuper, ut ochium recitandum prima domi­
nica Julii numquam omittatur, itemque ut Iirma et in suo
robore permaneant peculiaria indulta, et privilegia jam con­
cessa recitandi nempe oüicium hoc vel in quadragesima vel.
alio anni tempore.
» Sanctitas Sua ea profecto spe nititur, ut per merita hujus:
pretiosissimi Sanguinis fideles magis in dies fide vivificati,
spe corroborati, et charitate incensi vitam ducant ab omni
iniquitate alienam, et premia assequantur æterna. Datum.
Cajetæ hac die 10 Augusti 1849 n (1).
Annotandum est : 1o dominica prima Julii, qua festum.
pretiosissimi Sanguinis est celebrandum, est illa, quæ occur­
rit 1nkalendis seu prima die mensis, vel quæ illam sequitur,
ut dictum est tom. II, 11.236, annot. 4 ,
20 Festum pretiosissimi Sanguinis transferri potest et:
debet, si impediatur, 'ut patet ex decreto. In casu transla—
tionis octava lectio incipit a verbis : hic:secundas Adam, ex.
septima lectione; et nona lectio a verbis :-Venit Redemptor,
ex octava lectione (a).
30 Impeditur offlcio æqualis vel altioris ritas, id est :
1ooiiicio duplici l cl. cujuscumque sit dignitatis; 20 oflicio­
duplici 2 cl. ejusdem dignitatis, quod in aliqua dioecesi, vel.
ordine, vel ecclesia occurrit, juxta dicta tom. II, 11.268;

,,,(1) N. 2978.
(2) Brev. rom. editio typica.
[105] DE FESTIS MENSEJuno. 447

30 offlcio ejusdem ritus et minoris dignitatis, et specialiter

festo visitationis B. M. V., quod postea ad ritum 2 cl. ele­
vatum fuit, ut dictum est 11.102. Circa hoc annotandum est,
ofiicium pretiosissimi Sanguinis esse festum tantum secun­
darium : non enim versatur circa peculiare mysterium, cujus
specialis commemoratio facta non fuerit in statutis ab Ecclesia
diebus; sed est veluti compendium aliarum festivitatum, in
quibus diversa celebrantur mysteria, et memoria recolitur
passionis Domini nostri. Si itaque sit festum secundarium,
dicendum est, festum primarium ejusdem ritus sed- minoris
dignitatis ei præferri juxta dicta tom. II, 11.268; id confir­
matur ex decreto, quod declarat festum pretiosissimi san­
guinis impediri ofiicio æqualis vel altioris ritus, ita ut ofii­
cium occurrens, modo sit æqualis ritus, licet inferioris
dignitatis, sit præferendum, et illud pretiosissimi Sanguinis
transferendum.
40 In quam diem festum pretiosissimi Sanguinis, si impe­
diatur, sit transferendum, praescribit decretum, scilicet in
proximam diem a festo primæ vel secundæ classis non impe­
ditam, tanquam in sedem propriam. Juxta quosdam hæc pars
decreti Quod si in aliqua etc. tantum intelligenda est de
casu; quo in dominica prima in aliqua dioecesi, ordine aut
ecclesia fixe celebratur aliquod festum 1 vel 2 cl., ita ut
officiumpretiosissimi Sanguinis perpetuo impediatur; et pars
sequens decreti Declaravit insuper etc. juxta eosdem intel­
ligenda est de occurrentia accidentali pro hac aut altera
vice, ita ut in hoc casu occurrentiæ accidentalis officium
pretiosissimi Sanguinis transferendum sit 'sine privilegio in
primam diem juxta rubricas non impeditam, quia juxta illos
1otranslatio tanquam in sedem propriam tantum obtinet in
translationibus perpetuis; et 20 quia decretum distinguit
inter translationem perpetuam per verba Quod si in aliqua,
et inter accidentalem per verba Declarcwit insuper, quæ
alias sensum non haberent. Attamen præferenda est sen­
tentia, quæ sustinet verba Quodsi in aliqua esse intelligenda
de quacumque occurrentia sive perpetua sive accidentali :
1(,quia idem privilegium transferendi festum ob occurrentiam
 448 mus 5. PROPRIUM SANCTORUM. [105]

accidentalem in proximam diem tanquam in sedem propriam

habent festa purificationis et annuntiationis B. M. V., nati­
vitatis s. Joannis Baptistæ, etc.; 20 quia impossibile est,
offlcio pretiosissimi Sanguinis diem HXam assignare, quæ est
proxima post dominicam, cum dominica a prima usque ad
septimam Julii occurrere possit; 30quia pars decreti Decla­
ravit insuper de translatione accidentali proprie agere non
videtur, sed præscribit ut festum numquam omittatur, licet
etiam alio anni tempore celebretur, aut sit affixum dominicæ,
aut feria'secunda festo 1 aut 2 classis impediatur; 40 quia
non obstant verba decreti : Quod si in aliqua dioecesi, vel
ordine regulari, vel ecclesia quacumque oüicium æqualis vel
altioris ritus praedicta dominica occurrat; cum enim festum
visitationis postea tantum elevatum sit ad ritum 2 cl., in
kalendario Ecclesiæ universalis nullum festum 2 cl. occurrere
poterat, cujus mentionem decretum facere debuisset.
Transferri igitur debet in feriam secundam, nisi hæc sit
impedita festo 1 vel 2 cl. sive ejusdem sive minoris dignita­
tis, quia, modo sit 1 vel 2 cl., declaratur dies impedita; si
feria secunda'sit impedita in feriam tertiam, et sic deinceps,
modo transferatur in primam diem post dominicam a festo
1 vel 2 cl. non impeditam. Aliud festum occurrens nullo
gaudet privilegio, et de eo faciendum est sicut de aliis festis
mpeditis.
50 Si festa pretiosissimi Sanguinis et visitationis B. M. V.
sive in primis sive in secundis vesperis concurrant, vesperæ
integræ fiunt de visitatione cum commemoratione pretiosis­
simi Sanguinis ut dictum est num. "102.
60 In olllcio pretiosissimi Sanguinis hymnorum conclusio
mutanda non est (4).
Missa pretiosissimi Sanguinis pro votiva recitari potest,
quia in ea assignantur tractus post septuagesimam et versus
tempore paschali, dicendi in missis votivis.
5 Julii. Festum ss. Cyrilli et Methodii confessorum et
Poutiücum, præceptum in universali Ecclesia pro die quinto

(i) S. B. C. 26 Sept. 1868,ln. 5181.

[104] DE FESTIS MENSE AUGUSTO. 449

Julii sub ritu- duplicis minoris, 30 Septembris 1880. Circa

lioc oflicium notanda est rubrica, quæ in breviario ponitur
;in fine communis Confessoris Pontificis, videlicet, si occurrat
celebrari festum plurimorum Pontiticum et Confessorum,
officium fieri ut in communi unius Confessoris Pontificis,
præter propria.
8 Julii. S. Elisabeth Reg. Vid. Ad hoc festum notatur
versus proprius Ora pro nobis; idem adhibendus est pro
commemoratione B. M. V. in suffragiis (1).

DE FESTIS MENSE AUGUSTO.

104. 2 Aug. S'.Alphonsus Maria de Ligorio per litteras

Apostolicas 7 Julii 1871 declaratus est Doctor Ecclesiæ «cum
officio et missa jam concessis, addito Credo, antiphona ad
Magnifica-t in utrisque vesperis O Doctor, ac lectionibus
primi nocturni Sapientiam, et octavo responsorio In medio
Ecclesiæ. » Item sextæ lectioni addenda sunt hæc : tandem
Pius IX Pontifeæ Maæimus, ex Sacrorum Rituum Congrega­
tionis consulto, universalis Ecclesiæ Doctorem declaravit (a).
S. Joachim, Dominica infra octavam assumptionis B. M.
V. Hujus festum, una cum festo s. Annæ, elevatum est ad
ritum duplicem secundæ classis per decretum Urbis et Orbis
1 Augusti 1879. Celebratur igitur in die octava s. Laurentii
et assumptionis B. M. V. cum' commemoratione diei octavæ.
Hoc festum cum alio ejusdem ritus et solemnitatis concur­
rens, vesperas dividit (5).
Infra octavam assumptionis B. M. V., quando fit otiicium
de octava, leguntur in 1 nocturno lectiones assignatæ de
canticis canticorum; sed quando ofiicium iit de sanctis,
leguntur de scriptura occurrente, juxta rubricam ante domi­
nicam tertiam Augusti.

(1) S. B. C. 14 Jun. 1901. Ord. Sli Benedicti, VI.

(2) Vid. Acta s. Sedis vol. 6, fol. 289-324.
(5) S. B. C. 19 Dec. 1829, n. 2672, 4.
150 PARS 5. pnormuu SANCTORUM. [106]

24 Aug. Festum s. Bartholomæt apostoli celebrandum

est 24 vel 25 Augusti secundum consuetudinem locorum (4).
Si celebretur 25 Augusti, tunc festum s. Ludovici celebran­
dum est 26 Augusti.
25 Aug. Oratio s. Ludovici concludenda est non Per eum­
dem, sed Qui tecum vtm't (ez).

DE FESTIS MENSE SEPTEMBRI.

105. Festum ss. Angelorum custodum celebratur in

Germania dominica prima Septembris sub ritu duplici 2 cl.
cum octava ex concessione Clementis IX 30 Jul. 1667 (5).
Intelligitur autem dominica prima Septembris, quæ incidit
'in kalendas vel kalendas sequitur (4); si tamen hoc festum
in dominica proximiori kalendis Septembris celebrari soleat,
consuetudo servari potest. In die octava lectiones tertii
nocturni leguntur ut in die festi; si vero aliquæ lectiones
homiliæ infra octavam ob festum occurrens lectæ non fuerint,
in die octava legi possunt illæ lectiones homiliæ, quaeprimo
post diem festi infra octavam impeditæ et omissæ fuerunt,
ut dictum est tom. II, 11. 347. Ubi hoc festum dominica
prima Septembris cum octava celebratur, officium de eodem
iterum non fit secunda Octobris.
106. Festum ss. uomtuts B. M. V. dominica infra
octavam natz'uttatts B. M. V. In hoc oflicio non est facienda
commemoratio octavæ nativitatis B. M. V., neque in secundis
vesperis nativitatis occurrentis in sabbato facienda est com­
'memoratio ss. nominis (5). Occurrente die octava nativitatis
-B. M. V. in dominica, ofiicium faciendum est de ss. nomine

(1) S. B. C. 12 Sept. 1671, n. 1452.

(2) Brev. Rom. edit. typ.
(5) Vid. Cavalieri tom. II, dec. 241.
(4) S. B. C. 24 Sept. 1842, "n. 2848. Vid. tom. II. n. 256, annot. 4.
(5) S. B. C. 25 Sept. 1684, n. 1759. Brev. Rom. edit. typica.
 [107] - DE FESTIS MENSEsnprnmnm. 151

sine commemoratione diei octavæ (1). Si autem festum ss. noä

minis occurrat in alia die octava, ut ss. Angelorum custodum,
vel in alio festo digniori, ut exaltationis s. crucis, vel etiam
.in festo minus digno, modo sit primarium et ejusdem ritus,
:ad primam diem non impeditam transferendum est (2). In
casu translationisnona lectio sumenda est ex oflicioB. M. V-.
in sabbato mensis Septembris; si autem post Septembrem
transferatur, dicenda est de mense, ad quem officiumtrans­
fertur (5).
107. Festum septem dolorum B. M. V. celebrandum
dominica tertia Septembris, numerando a dominica, quæ
cadit in kalendas vel proxime sequitur. 10 Si in dominica
tertia occurrat aliud festum sive B. M. V. sive altioris ritus
1 aut 2 classis, vel dies octava patroni, titularis, dedicatio­
nis, etc., tunc festum septem dolorum transferendum est in
proximiorem dominicam, seu in primam ex sequentibus
dominicis, dummodo, duplici majori primario, aut alio de
eadem Deipara etiam secundario, aut octavo aliqua die non
impediatur. Si autem incidat cum duplici minori, de eo tunc
faciendum est sicut de aliis festis impeditis. 20 Si in domi­
nica, in quam festum septem dolorum transferendum est,
occurrat fest-um duplex 1 aut 2 classis, aut-duplex majus
primarium, aliqua dies octava, vel aliud festum B. M. V.
etiam-secundarum sub eodem ritu duplici majori, v.. g. de
mercede, puritatis, maternitatis, etc., tunc festum septem
dolorum ulterius transferendum est in proximiorem domi­
nicam similiter non impeditam. 30 Si. Omnes dominicæ
usque ad adventum; sint-impeditæ, festum septem dolorum
transferendum est juxta rubricas in primam diem non impe­
ditam post dominicam tertiam Septembris (1). 40,Si festum
s. Nominis B. M. V. sit titulare, et festum septem dolorum

(1) S. B. C. 24 Sept. 1685, 11.1950. Brev. citatum.

(2) S. B. C. 20 Jul. 1686, 11.1769: 19 Jun. 1700, 11.2059.
(5) Brev. citatum.
(4) S. B. C. 23Apr. 1895, n. 5851,'cuiannect11n1u1 decretum conc'eS­
sionis 18 Sept.. 1814, et dec. gen. 19 Aug. 1817; breviarium Rom; et
missale edit. typ. .
452 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. HOS)

in ejus die octava occurrat, servanda est regula assignata

pro die octava nativitatis B. M. V. incidente in dominicam.

DE FESTIS MENSE OCTOBRI.

108. Solemnitas ss. rosarii dominica prima Octobris,

quaeoccurrit in kalendis vel post kalendas proxime sequitur,.
in ecclesia universali celebranda est. Hac dominica impedita,
transferenda est ad primam diem non impeditam juxta rubri­
cas (1). SS. D. Leo Papa XIII per S. B. C. decretum
Urbis et Orbis, die 11 Sept. 1887, solemnitatem praedictam­
et ofïlcium Deiparæ a Rosario, ecclesiastico ritu duplici.
secundæ classis in universa Ecclesia in posterum celebrari.
mandavit, ita ut non possit transferri ad alium diem, nisi­
occurrente officio potioris ritus : servatis rubricis (2). Et idem
SS. D. per alterum S. R. C. decretum Urbis et Orbis,
nonis Augusti 1888, sacrum festum ejusdem Rosarii solemni­
tatis officioproprio cum missa decoravit, illudque ab utroque­
clero in posterum recitari præcepit.
1 Octob. S. Rcmigii. Festum semiduplex ad libitum vel
simplex de præcepto. Si de eo fiat sub ritu semiduplici, habet.
primas et secundas vesperas, vel saltem commemorationem­
in utrisque verisspe ut alia semiduplicia; si autem in die­
proprio dominica, die infra octavam, etc. impediatur, num­
quam transfertur, ut dictum est tom. II, n. 284, sed de eo­
üeri debet tanquam de simplice cum nona lectione et com­
memoratione in primis vesperis, laudibus et missa, non
autem in secundis vesperis, quia ofücium simplicis ad nonam­
terminatur.
15 Octob. S. Theresiæ. Lectiones primi nocturni in hoc
festo sunt de Scriptura occurrente (5).
20 Octob. S'. Joannis Cantii. Si hoc festum secundas ves­

(1) s. a. c. 4 Dec. 1896, n. 3952, 1.

(2) N. 5681.
(5) S. n. c.- 2 Sept. 1741, 11.2565, 7.
[109] DE FESTIS MENSE NOVEMBRI. 155".

peras integras non habeat, hymnus harum vesperarum anti­

cipandus est in laudibus (1).
28 Octob. SS. Simonis et Judae. Si eos separari contingat,
quia alteruter est principalis patronus vel titularis, tunc in
primo nocturno omcii s. Simonis leguntur lectiones de com­
muni, et in orificios. J udæ lectiones ejusdem epistolae. Lectio­
quarta, quia dividi non potest, legi potest in utriusque festo,
sicuti etiam evangelium cum homilia. Oratio in singulari.
legitur, et si ratione occurrentiæ vel concurrentiæ varianda
sit, pro commemoratione facienda sumi potest oratio ex missa.
vigiliæ de communi apostolorum Da quæsumus, omittendo­
Quam prævenimus, quæ ponitur in vigilia s. Matthæi 20 Sep­
tembris (a).
Materm'tatis B. M. V. festum quibusdam concessum domi­
nica 2 Octobris, quando in aliqua ecclesia festo majoris ritus.
perpetuo impediatur, assignari non debet alia die fixa, sed
perpetuo omittendum est, nisi supplicetur pro translatione (a).-.
Si accidentaliter impediatur, absque privilegio transferri­
nequit, sed eo anno omittendum est (4).
De Puritatis B. M. V. festo dominica 3 Octobris eadem
dicenda sunt juxta eadem decreta.

DE FESTIS MENSE NOVEMBRI.

109. 2 Nov. Commemoratio fidelium defunctorum. Si in:

dominica occurrat, juxta rubricas missalis et breviarii in
feriam secundam sequentem transfertur : et idem faciendum­
est, si in festo de præcepto occurrat(5). Unde si in festo patroni
loci occurrat, uti ubi s. Hubertuslest patronus principalis loci,

, (1) Brev. Edit. typ.

(2) Vid. Gavantus sect. 7, c. 12, n. 28.
(5) S. B. C. 27 Aug. 1856, n. 2745, 9.
(4) S. B. C. 9 Maji 1884, n. 5607, 5; 18 Jun. 1885, n. 5657, 4.
(5) Gavantus sect. 7, c. 15, n. 2; Cavalieri tom. III, c. 1, dec. 1, n. 2;
Gardellini in dec. 2578, in not. ad 10 et alii.
154 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [109]

occurrente dominica in secunda Novembris; commemoratio

defunctorum in diem post festum patroni, et in casu allato
in diem quartam Novembris est transferenda. Huic non
obstat, festum patroni in territorio reipublicæ Gallicanæ
non amplius esse de præcepto, quia, suppresso præcepto,
nihil aliud quoad ritum festorum mutatum fuit, ut dictum
est tom. II, n. 301. Idem dicendum est de festo titularis seu
patroni ecclesiæ tantum et non loci, quod non est, nec
umquam fuit de præcepto in populo, sed ex devotione tantum
servatur. Quod extendendum est ad alia quoque festa sine
feriatione celebranda, dummodo sint ritus dup. 1 classis (i).
S. R. C. 9 Jul. 1895 decretum edidit generale commemo­
rationis omnium fidelium defunctorum. Declarat nempe et
statuit : « I. Matutinum defunctorum die 2 Novembris juxta
Rubricas recitandum, non solum privatim, sed etiam publice
in choro, anticipari posse die 1 ejusdem mensis post comple­
torium, in omnibus tam cathedralibus quam collegiatis Eccle­
'siis, sive præsens sit sive absens Episcopus, prout cæremo­
.niale Episcoporum innuit (Lib. II, cap. X, 11.1).
II. Quod si die 2 Novembris occurrat dies Dominica, vel
alicubi Festum aliquod cum feriatione celebrandum, aut
Duplex primæ classis, quamvis sine feriatione, commemoratio
Omnium Fidelium Defunctorum transferatur in sequentem
diem tertiam ejusdem mensis, similiter non impeditam : cujus
pridie matutini recitationem pariter ut supra anticipari sacra
Rituum congregatio indulget. '
, III. Si vero in aliqua Ecclesia die 3 Novembris, in quam
transferenda sit eadem defunctorum commemoratio, Festum
duplex 2 classis occurrat, hoc Festum transferatur in primam
diem liberam juxta Rubricas. De die vero octava, aut de
Festo duplici majori, minori vel semiduplici occurrentibus,
sicut de alio Festo translato, cui in calendario locus pro eo
anno non suppetat, in præfata commemoratione Omnium
Fidelium Defunctorum officium. fiat; sed Missæ omnes, sola
-ubidicenda estconventuali excepta, sint de requie. ', '

(l) Cfr. Ephem. Lit. IV. Pag. 545 et seqq; Revuc thäol. XXIII, 55 et seqq.
[109] DE FESTlS MENSE NOVEMBRI. 155

IV. Si autem in solemni hac defunctorum commemoratione

expositio ss. Sacramenti habenda sit pro oratione 40 Hora­
rum, Missaunica de eo non omittatur; sed reliquæ sint pro
defunctis, ad altare expositionisnon dicantur et celebrentur
in colore violaceo.
V. Denique si in eamdem diem incidat alicujus obitus vel
depositio, Missa exequialis pro defuncto cantetur, altera
tamen non omissa pro omnibus defunctis juxta Rubricas;
reliquæ vero dicantur ut in die commemorationis omnium
defunctorum » (1).
Omnes igitur missæ, præter unam conventualem in eccle­
siis cathedralibus et collegiatis, de Requiem in paramentis
nigris celebrandæ sunt, etiamsi ofiicium fiat de duplice (a).
Pro missa sumitur prima ex quatuor pro defunctis cum unica
oratione Fidelium; quæ tamen missa ad libitum sacerdotis
applicari potest, vel pro omnibus fidelibus defunctis, vel pro
aliquibus tantum (5). Occurrente autem die depositionis de­
functi, præsente cadavere, ultra missam de commemoratione
defunctorum, ubi hæc obligat, unica missa cantanda est, ut
in die obitus, aliæ autem missæ in hoc casu de commemora­
tione defunctorum dicendæ sunt (4).
Quod statuitur in decreto sub 4 de oratione quadraginta
horarum, hoc idem dicendum erit occurrente adoratione
perpetua, etiam quoad colorem violaceum (5). Si ex perve­
tusta consuetudine in commemoratione üdelium defunctorum
missa coram ss. Sacramento exposito celebretur, missa cele­
branda est de sancto occurrente si ritu duplici celebratur,
secus dici potest de octava vel votiva de ss. Sacramento cum
orationibus tempori congruentibus (6). Missa de Requiem in­
hoc altari omnino prohibetur (7).

(1) S. B. C. n. 3864.
(2) S. B. C. 27 Mart. 1698, n. 2014.
(5) 'S. B. C. 4 Aug. 1663, n. 1275, 9.
(4) S. B. C. 20 Sept. 1687, n. 1788.
(5) S. B. C. 27 Junii 1868, n. 5177.
(6) S. B.. C. 14 Jun. 1875, 11.5502, 1.
(7) S. B. C. 14 Junii 1875, n. 5502.
156 PARS 5. PROPRIUM SANCTORUM. [110]!

Alia officia, ut administratio sacræ communionis, concio,

etc. in colore omcii diei fieri debent.
In ecclesiis cathedralibus juxta cæremoniale Ep. (1)vesperæ­
defunctorum immediate post vesperas omnium sanctorum­
simul et junctim recitari possunt, etiam ante completorium (a),
Quando officium defunctorum conjunctim cum offlcio diei
recitatur, vesperæ defunctorum dicuntur post vesperas diei
dicto Benedicamus domino, et omisso versu Fidelium animæ;­
et similiter matutinum et laudes defunctorum post laudes diei,
dicto Benedicamus, et omisso versu Fidelium (5).
In commemoratione defunctorum licet longa conclusio in,
oratione oflïcii dicatur, in absolutione tamen brevis tantum:
dicenda est, scilicet Qui vivis et regnas in sæcula, etc. (4).
In commemoratione omnium üdelium defunctorum, occur­
rente prima feria VI Novembris, missa votiva de ss. Corde:
Jesu celebrari nequit (a).
110. 3 Nov. In his locis hac die communiter benedi­
citur panis in honorem s. Huberti ; plureshujus benedictionis.
formulæ existunt; sed praeferenda et sola sumenda est illa.
quæ a competente auctoritate est approbata ut dicetur n. 293..
Si prima dies post festum omnium sanctorum fuerit domi­
nica, commemoratio omnium fidelium defunctorum fit sequenti­
feria 2"juxta rubricas breviarii et missalis Romani ; illa autem.
die, quæ est 3? Novembris, in archidioecesi Mechliniensi ritu
duplici üt officium de s. Huberto, cujus festum in pluribus­
ecclesiis celebratur cum magno pOpuliconcursu, et non posset
in sequentem diem transferri sine obloquio, aliisve incom—
modis. Licet casu occurrente cantare in illis ecclesiis unam­
missam de festo s. Huberti, dummodo cantetur etiam altera
missa de Requiem pro defunctis, ut præscribit rubrica pro­
ecclesiis cathedralibus et collegiatis.

(1) Lib. 2, c. 10, n. 1.

(2) S. B. C. 5 Jul. 1698, n. 2002, 15.
(5) Rub. gen. brev. tit. XXX, n. 5.
(4) S. B. C.. 5 Jul. 1698, n. 2002, 4.
(5) S. B. C. 10 Maji 1895, 11. 5855, 2.
11113] DE DEDICATIONEnccuasm. 157

111. Festum Pairocim'i B. M. V. celebrandum in qui­

busdam locis aliqua dominica Novembris. In antiphona ad
Magni/icut in primis vesperis et in septimo responsorio
dicendum est Tuum sanctum patrocinium (1). Si in dominica
assignata die octava vel festo digniori seu solemniori impe­
diatur, sine speciali indulto non transfertur, sed omittitur,
nisi sit de præcepto (2). In archidioecesi Mechliniensi ex
speciali indulto transferri potest. Si transferatur usque ad
adventum, in missa et oiiicio nihil immutandum est præter
nonam antiphonam, cui subrogatur Angelis Domini, et loco
versus gradualis Post parium sumitur versus ex missa votiva
B. M. V. tempore adventus (5). In hoc festo pro pluribus
locis concessæ sunt indulgentiæ plenariæ, ad quas lucrandas­
aliquando requiritur ut missa solemnis celebretur de patro­
cinio B. M. V.; quandoque omisso officio, una missa Solemnis
de patrocinio concessa est (4). Unde forma concessionis indul­
gentiæ bene examinanda est pro casu, quo festum omittendum
aut transferendum est. . ­
112. 10 Nov. S. Andreae Avellini. Oflicium antea semi­
duplex, ad ritum duplicis minoris pro Ecclesia universali
elevatum anno 1864.
17 Nov. S. Gregorii Thaumaturyi. Hujus officium cele­
brandum est sub ritu semiduplicis, et Romæ tantum ex pri­
vilegio sub ritu duplicis minoris. Hoc etiam pro quibusdam
aliis festis notandum est, ut ss. Vincentii et Anastasii martt.,'
quæ Romæ ex privilegio sub ritu dup. celebrantur.

DE CONSECRATIONE SEU DEDICATIONE ECCLESIJE EJUSQUE1

ANNIVERSARIO.

113. Inter festa, quæ per annum celebrantur, tria spe­

cialem requirunt notitiam, scilicet festa dedicationis, patroni

(1) S. B. C. 25 Aug. 1818, n. 2587, 6.

(2) Gardellini in deo. cit. 15 Aug. 1818.
(5) Dec. cit. 25 Aug. 1818.
(4) S. B. C. 16 Jun.-1665, n. 1265, 1.
158 PARS 5. COMMUNEmssnus ET BREV. [115]

loci, et titularis ecclesiæ : de primo agetur hoc'loco et de

aliis num. 118 et seq.
1. Pridie dedicationis ecclesiæ reliquiæ sanctorum, altari
consecrando includendæ, vasculo inclusæ, in aliqua proxi­
miori ecclesia .vel oratorio, vel sub tentorio parato et ornato
inter luminaria exponuntur; et sero coram eisdemcelebrandæ
sunt vigiliæ et canendi nocturni, et matutinæ laudes in hono­
rem sanctorum, quorum reliquiæ recondendæ sunt, juxta pou-.
tilicalis rubricas. Pro his vigiliis, cantandum aut recitandum
non est oriicium dedicationis, 'quod tantum incipit" consecra­
tione peracta; sed matutinum, laudes, hymni, cantica, et
quæcumquealia coram reliquiis recitantur vel cantantur, de
communi sanctorum quorum sunt reliquiæ, recitanda vel
cantanda sunt, cum simili oratione de communi sine expresso
nomine (i). , '
2. Officium dedicationis inchoandum non est a primis.
vesperis pridie consecrationis, sed consecratione peracta et
completa, ab illa hora, in qua consecrationis actio jam est.
perfecta (a) : ita ut vesperæ pridie consecrationis, matutinum,
laudes et prima consecrationem præcedentes recitandæ sint
vel de feria vel de sancto, prout in ordinario seu directorio
descriptum fuerit (5); et deinde omisso olilcio descripto in
ordinario, oüicium dedicationis tantum inchoandum sit,
peracta consecratione, ab hora minori tertia (4). Dies tamen
octava dedicationis revoluta hebdomada celebratur ea die,.
qua dedicatio facta est. Oflicium illius diei, in qua ecclesia.
consecratur, hoc anno transferendum non est, quia factum
est, licet n0n totaliter.
3. In die consecrationis ecclesiæ, ejusque die anniversario
recitatur officium de dedicatione sub ritu duplici 1 cl. cum
octava a clero illius ecclesiæ, ut dictum est tom. II, 11.220.
EpiscOpus consecrans, etiamsi non sit ordinarius loci, in

(1) S. B. C. 14 Jun. 1845, n. 2886.

(2) S. B. C. 19 Jul. 1780, n. 2519, 4.
(5) Dec. cit. 19 .In]. 1780, ad 5.
(4) S. B. C.. 7 Dec. 1844, n. 2868.
[115] DE DEDICATIONE ECCLESIA-:. 159

ipso die consecrationis idem oflïcium ex congruentia recitare.

potest, sed non debet (1). Officium et missa semper de com­
muni dedicationis, et non de B. M. V. neque de alio festo
dicenda sunt, licet ecclesia eumdem titulum habeat (2).
Si dedicatio occurrat in die impedita, ejus cilicium nullum
privilegium præ aliis festis habet, sed transferendum est
juxta rubricas (3). In casu translationis officium inchoandum
est a primis vesperis, quia fit consecratione peracta.
4. Ex præscripto pontificalis Romani post factam conse­
crationem solemnis celebratur missa vel ab ipso Pontifice
consecratore, vel ab alio sacerdote, prout in missali in ipsa.
die dedicationis, cum oratione Deus qui invisibiliter, et cum
commemorationibus occurrentibus. quæ locum habent in.
festis 1 cl. sed sine commemoratione officii de quo matu­
tinum est recitatum, quod eo ipso cessat et omittitur. Si.
consecratio fiat in diebus, in quibus ofiicium dedicationis.
transferendum est, missa tamen solemnis de dedicatione,
omissis omnibus commemorationibus (4), celebranda est, nisi.
occurrat in diebus per rubricas generales missalis tit. VI
exceptis (5). In diebus exceptis dicenda est missa otiicii cur-­
rentis cum commemoratione dedicationis sub una conclusione,.
ut dictum est tom. I, n. 29, de votiva solemni (6).
5. Missæ a clero ecclesiæ consecrandæ quæ supponitur­
præcedenter benedicta, in eadem ecclesia summo mane.
possunt celebrari, sed quando inchoatur consecratio ecclesia,
omni suppellectili denudata ejusque altaria spoliata esse­
debent. Si autem ecclesia consecranda nondum fuerint bene-­
dicta, nullaque alia sit ecclesia vel capella idonea, sacerdotes
celebrare debent post peractam consecrationem; sin minus ea

(1) S. B. C. 7 Maji 1746, n. 2590, 5.

(2) S. B. C. 14 Nov. 1654, n. 972,'et 24 Jan. 1660, n. 1149.
(5) Vid. tom. II, n. 267, resp. 1 et 2; n. 268, reg. 4, 5 et 8; n. 278.
(4) S. B. C. 25 Feb. 1884, n. 3605, 5. Vid. Ephemerid. Liturg. I,.
fol. 221 et 596 et seq. ' ' * ' '
(5) Cavalieri tom. I, dec. 1, n. 58 et seq." .
(6) Merati tom. II, sect. 8, c. 5, n. 18; S. B. C, 25 Feb. 1884, n. 5605—
160 PARS 5. COMMUNEMISSALIS ET BREV. [114]

-die abstinere (1) : missam autem celebrare non tenentur, nec

populus eamdem audire, si sit dies ferialis (2). Si sacerdotes
ante peractam consecrationem celebrent, missam conformem»
edicio de quo matutinum recitarunt, celebrant; si autem
completa consecratione celebrent, missam de dedicatione
dicere tenentur, ut patet ex dictis ad 2.
l 14. Anniversarium dedicationis Celebrandum est ea die, ­
qua consecratio fuit peracta, non quidem feria secunda aut­
tertia, sed in die mensis (a), nisi diebus impeditis occurrat,
in quibus ad primam diem non impeditam transferendum est.
'Quamvisautem in diebus impeditis non occurrat, ob occursum
"tamen festi solemnis, octavae paschae et" pentecostes, .ob
tempus adventus et quadragesimæ, 'ob votum populi aliasque­
rationabiles causas consecrator in actu consecrationis alium­
diem ad celebrandum anniversarium dedicationis decernere
potest (1). Id tamen tantum potest in actu consecrationis, seu'
infra consecrationem, ab incepto offlcio consecrationis ante
ejusdem finem, seu finita missa, licet per alium celebrata,
'quando populum solemniter benedicit, indulgentiam publicat,
et diem anniversarium assignat (5). Extra actum autem con­
secrationis alium diem assignare nequit, inconsulta Sede
Apostolica (6). Quando tamen constat ecclesiam esse conse­
cratam, sed dies consecrationis ignoratur, dubium 'est an
ordinarius suo arbitrio certam diem assignare possit : nam
licet id in variis decretis innuatur (7), in decreto tamen
13 Aug. 1667 (8)expresse declaratur id spectare ad S. R. C. (9).

(1) S. R. C. 19 Jul. 1780, 11.2519, 6.

(2). Idem dec. ad 5.
(5) S. B. C. 15 Mart. 1649, n. 920; 12 Sept. 1840, n.-2815, 1.
(4) S. B. C. 19 Sept. 1665, n. 1521, 5.
(5) S. B. C. 24 Maji 1844, 11. 2866. Vid. Merati tom. II, sect. 8, c. 5,
n. 8; Gavalieri tom. I, dec. 1, n. 18, item 'dec. 2; Guyetus, lib. 2. c. 1,
q. 2 et 5.
(6) 8. R. c. 19 Nov. 1667, 11.1562; 6 Sept. 1834, n. 2719.
(7) Praesertim 5 Mart. 1674, n. 1498.
(8) N. 1558, 5. '
(9) Vid. Gavalieri tom. I,-dec. 5, n. 8 et seq.
015] DE DEDICATIONEECCLESIA. 161

Hoc autem notandum est, anniversarium dedicationis non

celebrari eodem anno, quo consecratio peracta est, sed anno
sequente.
In toto territorio reipublicæ Gallicanæ ex indulto pro
reductione festorum 9 Ap. 1802, et declaratione Emi Card.
Legati 21 Jun. 1804, anniversarium omnium ecclesiarum
consecratarum celebrandum est in dominica, quæ diem
octavam omnium sanctorum subsequitur : ita ut præterea
nullum aliud anniversarium dedicationis sive cathedralis,
sive alicujus ecclesiæ particularis celebrari possit, eo quod
cujusvis particularis ecclesiæ dedicatio intelligatur compre­
hensa et celebrata in festo anniversarii consecrationis omnium
ecclesiarum. Hæc dispositio comprehendit etiam ecclesias,
quæ postea consecrantur; verba enim indulti et declarationis
Cardinalis Legati generalia sunt (1).
Celebratur istud anniversarium ritu duplici 1 classis cum
octava, sive Ecclesia propria consecrata, sive benedicta tan­
tum fuerit (2). Hoc anniversarium, quod est festum primarium
pro ecclesiis consecratis, est tantum festum secundarium pro
illis quæ consecratæ non sunt (3). Dies autem octava est
primaria in ecclesiis consecratis, secundaria autem in iis
quæ tantum benedictæ sunt.
1 15. Ut anniversarium dedicationis (excepto casu de quo
no præcedenti in line) celebrari possit et debeat, non suchit,
ut ecclesia sit benedicta, sed requiritur ut sit consecrata (4).
Quamdiu autem existit, anniversarium dedicationis ejus
celebrandum est, etiamsi polluta fuerit (5).vAttamen anni­
versarium dedicationis celebrari non potest, si sit dubium
ecclesiam esse consecratam (6), neque etiam de ecclesia

-(1) S. B. C. 51 Aug. 1872, n. 5275. Vid. tom. II, ii. 220 et 226.
(2) S. B. C. 9 Jul. 1895, n. 5865, 5.
(5) S. B. C. 24 Maji 1901, Dubiorum.
(4) Gavalieri tom. I, dec. 5, n. 5 et seq.
(5) S. B. C. 8 Ap. 1713, n. 2218, 1.
(6) S. B. C. 18 Aug. 1629, n. 511, 1. Quoad dubium tamen Casum vid.
dec. 22 Ap., 1780, 11.2516; Gavalieri tom. 1. dec. 4; Guyetus lib. ,1, c. 5,
q. 6. '
Tom. III. 11
162 PARS 5. COMMUNEMISSALIS ET BREV. [117]

destructa et profanata, seu loci sacri qualitate perpetuo

amissa (4);
Si ecclesia successive et per partes reparetur, consecraA­
tionem,non amittit, ejusque dedicationis anniversarium cele­
brandum est (a). Quinimo ecclesia vendita, usibus humanis­
destinata, conversa in stabulum aut horreum licet per plures
annos, nön videtur execrata sed pro'fanata, neque igitur
iterum 'est consecranda sed—reconcilianda, ejusque præce­
dentis dedicationis anniversarium est recolendum.
De dedicatione capellarum, et oratoriorum consecratorum'
idem dioendum est sicut de titulari, de quo agetur num. 125
' '! IG. Notandum circa ofiicium'ïdedicationis : in primo
nocturno diei octavæ dedicationis semper repetendæ sunt
lectiones, quæ jam in primo nocturno diei dedicationis lectæ
fuerunt (a); et similiter repetendæ lectiones tertii nocturni,
quæ in die dedicationis ponuntur : si' vero aliquæ lectiones
homiliæ Ob occurrentia festa non sint lectæ, tunc in die
octava legi possunt illæ lectiOnes homiliæ, quæ primum pOst
diem festi dedicationis infra octavam'impeditæ et omissæ
fuerunt (4). Quandoplura anniversaria dedicationis occurrunt
aut concurrunt, tunc ad varietatem in orationibus inducen—
dam, pro commemoratione sumitur oratio'Deus qui invi-­
sibiliter, quæ alias in ipsa die dedicationis dicitur; et si
secunda commemoratio fieri debeat, adhiberi potest oratio,
quæ in missali pro die dedicationis altaris ponitur, in secreta
et postcommunione mutando altare in templum (5).
l l 7. Notandum : 10jejunium pridie consecrationisecclesiæ
a pontificali Romano præscriptum esse strictæ obligationis
pro episcopo'consecrante, et pro iis tantum, qui ecclesiam
sibi consecrari petunt (s). 20 S. R. Congregationem sæpius

(1) S. B. C. 15 Sept. 1815, n. 2567, 1. Vid. etiam dec. 8 Ap. 1715,.

n..2218, 1; Gardellini in dec. 2619, 1 vol. lV decr. p. 22l.
(2) S. B. C. 19 Sept. 1859, n. 5091; 17 Jan. 1886, 11.5651.
(5) S. B. C. 5 Maji 1756, n.' 2519, alia dubia ad "5. et 2 Sept. 1741,
n. 2565, 7. ' ' .
(4) Vid. tom. II, ii. 547. S. B. C. 2 Jun. 1885, n. 5576, XIV.
(5) Gavalieri tom. I, dec. 19, n. 8 et seq.
(6) S. B. C. 29 Jul. 1780, n. 2519, 1, et 12 Sept. 1840, n. 2821.
[119] DE umum SEU punono LOCIEITECCLESl/E. 165

dispensasse pro ecclesiæ' consecratione, etsi undique cir­

cumiri nequeat (1). 30Duodecim cruces, quæ in dedicatione
ecclesiæ super parietes pinguntur, vel inciduntur « omnino
perpetuis futuris temporibus remanere debere» in testimo­
nium consecrationis ecclesiæ (2); et si destructæ fuerint,
easdem iterum depingendas esse, omissa unctionis cæremoy
nia (5). 4.0Non licere « partem adhibere, quæ jacet subter
pavimentum ecclesiæ præsertim consecratæ, ut cellarium et
aliud hujusmodi, ad retinendum ibi vina et alias res mere
profanas, quamvis aditus ad prædicta loca sit extra corpus
sacri aedificii » (4).

DE TITULARI SEU PATRONO LOCI ET ECCLESI/E.

HS. Patronus dicitur cum relatione ad superiorem, et

proprie est persona creata, scilicet angelus vel sanctus; titu­
lus autem generaliter significat quamcumque personam divi­
nam aut creatam et quodcumque mysterium. Unde omnis
patronus quidem titulus, non autem omnis titulus patronus
dici potest. Patronus tamen et titulus sæpe confunduntur,
licet tamen, ut patet, aliquando differant. Loquendo de eccle­
siis, nomen tituli seu titularis sæpe adhibetur, quia ecclesia
suum nomen seu titulum ab eo communiter derivat : et
loquendo de locis nomen patroni usitatius est, licet tamen
dentur loca, quæ mysterio dedicata inveniuntur, quo casu
nomen tituli solum adhiberi potest.
1 19. Patronus seu titulus datur et per se debetur eccle­
siæ, regno, provinciæ (seu statui, ducatui, aut patriæ, quo­
cumque nomine (5) vocetur), civitati, oppido, pago (6), et
dioecesi. Dicitur per se, quia, quamvis patronus iisdem per
se conveniat, dantur tamen loca, quæ patronum non habent.

(1) Vid. n. 299.

(2) S. B. C. 18 Feb. 1696, 11. 1939.
(5) S. B. C. 51 Aug. 1867, 11.5157, 4.
(4) S. B. C. ibid, 5.
(5) S. B. C. 22 Mart. 1817, 11.2576.
(6) Gonstitutio Urbani VIII S. B. C. Id. Sept. 1642, n. 812.
 164 PARS 5. COMMUNEMISSALIS ET BREV. [120]

"Ordiniautem, congregationi religiosæ, et monasterio patro­

nus per se non debetur, sed tantum datur "ex congruentiavet
privilegio; ita ut, si ordo, provincia religiosa, vel monas­
terium aliquem sanctum in patronum, vel mysterium in
titulum "assumant, sine speciali tamen indulto omcium de
"eocelebrari nequeat, vel non altiori ritu quam in kalendario
notatur.
120. Patronus seu titulus ecclesiæ in benedictione pri­
marii lapidis pro ecclesia aedificandaeligitur ex privato etiam
fundatorum vel aliorum, ad quos spectat, beneplacito; de
facto autem in ipsa benedictione seu consecratione ecclesiæ
constituitur : ita ut festum sancti vel mysterii, in cujus
honorem ecclesia benedicitur aut consecratur, eo ipse sit
celebrandum tanquam de patrono seu titulo, et omnia illi
conveniant, quæ rubricæ patrono et titulo concedunt.
Quoad patronos locorum eligendos S. R. Congregatio,
annuente SSmo Dom. Urbano VIII, 23 Mart. 1630 (1) hunc
ordinem servari mandavit, ita ut electio aliter facta nulla
sit ipso jure (2), scilicet : « Quod de patrono civitatis electio
fieri debeat a populo mediante consilio generali illius civi­
tatis vel loci, non autem ab oüïcialibus solum, et quod acce­
dere debeat consensus expressus Episcopi, et cleri illius
civitatis; idemque servari debeat in patrono regni, qui pariter
eligi debeat a populo singularum civitatum provinciæ, non
autem a repræsentantibus regnum, nisi. ad hoc habeant
speciale mandatum, et pariter cum consensu Episcopi, et
cleri dictarum civitatum. — Quod causæ electionis novorum
patronorum debeant in S. R. Congregatione deduci, ac exa­
minari : ac demum causa cognita ab eadem Congregatione
approbari, et confirmari » (5). Unde post hoc decretum
23 Mart. 1630, patroni locorum aliter eligi et constitui
nequeunt sine speciali indulto Sedis Apostolicæ. Olim autem

(1) N. 526.
(2) 21 Aug. 1640, n. 714, et Ga'vantus tom. II, sect. 5, c. 12, n. 2.
(5) Quod decretum confirmatum est per aliud 15 Jan. 1651, n. 555.
Vid. dec. 12 Aug. 1854, n. 5028; Cavalieri tom. I, dec. 50, n. 45. et seq.
[121] DE TITULARI SEU PATRONO LOCI ET ECCLESI/E. 165

ante hoc decretum ille ordo non requirebatur; ita ut plures

tanquam patroni, et quidem legitime et de præcepto ex per­
petuo usu et traditione a majoribus accepta colantur (1),
sive hi patroni aliqua electione, sive alicujus arbitrio, aut
tacito consensu constituti fuerint. Tales merito præsumuntur
locorum patroni, qui, licet de illorum electione non constet,
semper tamen seu ab immemorabili tempore tanquam tales
habiti sunt (a).
Notandum eadem quoad electionem patronorum minus
principalium servanda esse (3).
Cognoscitur ergo titulus ecclesiæ ex facta ejus benedictione
vel consecratione; et patronus loci ex legitima facta electione
vel ex cultu immemorabili ante decretum 23 Mart. 1630.
121. Festum patroni et tituli celebrandum est in die
propria, scilicet si sit mysterium, in die qua ab Ecclesia
recolitur, et si sit sanctus, in die qua per decretum Apos­
tolicum seu S. R. Congregationis assignatur; si ita non assi­
gnetur, in die qua in martyrologio Romano notatur (4); si
his in martyrologio notetur, in die obitus (5). Si dies obitus
seu natalis ex legitimo usu propriorum locorum alius sit
ab eo, qui in martyrologio designatur, potius standum est
propriis cujusque loci usibus, quam temere quidquam inno­
vandum, quia probabile est, indigenas in computando sanc­
torum Suorum natali minus potuisse errare, quam longe
positos (6). Si titularis sit ss. Salvator, festum titularis est
transfiguratio Domini, adeoque 6 Augusti celebrandum (7),
nisi alia sit legitima loci consuetudo (8). Si B. M. V. in pa­
tronam eligatur absque assignatione ejusdem festivitatis, vel

(1) S. B. C. 6 Ap. 1658, 11.1061.

(2) Vid. Cavalieri tom I, dec. 51.
(5) Gavantus sect. 5, c. 12, n. 2; Guyetus l1b 2, c. 11, q. 1; Cavalieri
tom. 1, dec. 50 n. 2.
(4) S. B. C. 8Aug. 1645. n. 847, 2.
(5) S. B. C. 5 Jun. 1662, 11. 1254.
(6) Vid. Guyetus lib. 2, c. 2, q. 2, 4 et 11; Cavalieri tom. I, dec. 45,
11. 15—21,dec. 97 et 100.
(7) S. B. C. 29Nov. 1755, 11.2459, 4, et 25 Maji1855, 11.2721, 2.
(8) S. B. C. 14 Junii 1875, 11.5505.
166 PARS 5. COMMUNEMlSSALlS ET BREV. [122]

absque adjuncta denominatione alicujus mysterii, de quo

festum speciale celebratur, ejus festum in die assumptionis
ejusdem B. M. V. celebrari potest et debet (1).
Quo ritu et a quibus festum patroni et tituli sit celebran­
dum, vid. tom. II, n. 218 et 220.
122. Plures ejusdem loci et ecclesiæ patroni seu tituli
esse possunt : regulariter tamen loquendo, unus tantum prin­
cipalis censetur, cui ritus 1 classis cum octava competit;
et reliqui sunt minus principales, de quibus cilicium tantum
sub ritu duplici minori aut majori 'sine octava celebratur.
Fieri tamen potest, ut plures sint patroni seu tituli æque
principales, qui eodem ritu I classis cum octava celebran­
tur (9) : scilicet : 1o Plures esse possunt per modum unius,
ut si ecclesia dedicata sit ss. apostolis Petro et Paulo,
ss.- Gervasio et Protasio, etc. 20 Si ecclesia principaliter
dedicata sit in honorem plurium sanctorum, ut patet ex
decreto sequente : « An in ecclesia ordinis benedicta sub
titulo ss. conceptionis Deiparæ, 'et-s. Paschalis, etiam officium
s. Paschalis titularis recitari debeat sub ritu duplicis 1 classis
cum octava? S. B. C. respondendum censuit : Affirmative » (5).
30 Tales esse possunt ex speciali indulto Apostolico (l.). 40 Ex
consuetudine, de qua vid. supra n. 120 et tom. II, 11.210 et
seq. Hujusmodi tamen patroni principales locorum,, qui ex
indulto Apostolico aut ex consuetudine celebrantur, non
omnes cum festo in populo colendi sunt, sed unus tantum,
qui censetur principalior (5). 50Plures esse possunt patroni
loci, unus universalis totius regni aut provinciæ, et alter
particularis civitatis, oppidi aut pagi (a); et tunc uterque
eodem ritu celebrandus est (7).

. (1) S. B. C. 10 Mart. 1787, n. 2529,'1.

(2) S. B. C. 29 Nov. 1856, 11.5041, 4; 14 Ap. 1877, n. 5417, III.
(5) 17 Dec. 1875, 11.5586.
(4) S. B. C. 20 Ap. 1822, n. 2619, '1, 2, 5et4; 11 Mai-'L'1845, ri. 2855.
. (5) Dec. Urbani VIII 1642, n. 812.
(6) Dec. cit. Urbani VIII. . .- ..
(7) Vid. Gardellin'i' in dec. 2619, 1; item 2719, 2; Guyetus lib. .1, c. 4,
(1.5; Cavalieri tom. I, dec. 27. n. 16 et seq. et deo. 56, n. 7 et seq.
[125] DE T1TU1.AR1 SEU PATRONO LOCI ET ECCLESLE. 167

123. Patronus loci et titularis ecclesiæ, legitime electi

et constituti, sine indulto et facultate apostolica neque im­
mutari (1) neque extingui possunt, nisi forte consuetudine
contraria cessaverint (2). Unde . 10si ecclesia polluatur, licet
exercitium cultus impediatur et ecclesia sit reconcilianda,
manet tamen idem ecclesiæ titulus, et de eo officiumsub ritu
duplici 1 classis cum octava fieri debet (3). Si autem ecclesia
totaliter destruatur, aut in perpetuum profanetur, loci sacri
qualitate amissa, ita ut de novo sit benedicenda aut conse­
cranda, perit etiam titulus, et de eo nihil amplius iieri debet,
quamdiu ecclesia destructa aut profanata est (1). Maxime
quidem æquum est ut sub eodem titulo restituatur; et tunc
ecclesia iterum benedicta aut consecrata, titulus reviviscit;
si autem sub alio titulo erigatur, tunc priori amisso, de pos­
teriori tantum fieri debet (11).20 Si priori patrono aut titulo
alius adjungatur, non cessat neque perit jus prioris, licet
posterior novam ecclesiæ tribuat denominationem, tantaque
solemnitate extrinseca celebretur, ut prioris quasi videatur
obliterata memoria :unde posterior patronus aut titulus, dum­
modo cætera concurrant, tantum celebrari potest ut secun-'
darius, nisi auctoritate apostolica ut principalis addatur (s).
Not. Supra dictum est, patronum et titularem immutari
non posse sine indulto et facultate apostolica : ex indulto
enim et facultate apostolica patroni et titulares quandoque
suppressi et mutati fuerunt, uti factum fuit per novam cir­
cumscriptionem diæcesium et parochiarum in toto territOrio
reipublicæ Gallicanæ per bullam pi. me. Pii VII 29 Nov. 1801
Qui Christi Domini vices, et decretum Cardinalis a Latere.
9 Ap. 1802 (7). Ibi enim a Summo Pontifice. generalis con-'

(1) S. B. C. 6 Ap. 1658, 11 1061; 11 Mart. 1845, 11.2855; Gardellini in

dec. 2619, in not. ad 1; in. dec. 2719, in not. ad 2; in deo. 11. 2758, in'
vol. lV decr. p. 569; Guyetus lib. 1, c. 4, q. 4.
(2) Conferentiæ eccl. diæc. Mechlinien. 1875, fol. 54.
(5) S.B.C.8Ap.1715,n.22,l8 1.
(4) S. B. C. 21Jul. 1855, n,5055.
(5) S. B. C. 2MaJi 1626 n. 402, 2QMart. 1760, 11.2455.
'(6)S. B. C. 2.0Ap 1822, 11.2619, 1, 2. 5, 4.
(7) Vid. litt. past. diæc. Mechlftom. I, fol. 16, 58 et 68.
 168 PARS 5. COMMUNEMISSAIJS ET BREV. [124]

cessa est facultas ecclesiarum titulos extinguendi, et novos

titulos assignandi ecclesiis, quæ in cathedrales et parochiales
erant erigendæ : ita ut, si in erectione ecclesiæ cathedralis,
parochialis seu succursalis alius titulus assignatus fuerit,
prior titulus sit suppressus et extinctus, et de eo nihil amplius
Heri debeat; novus autem titulus sub ritu titularibus compe­
tente celebrandus sit (1). Hic tamen notandum est, si titularis
ecclesiæ esset etiam loci patronus, tunc si in erectione eccle­
siæ alius titulus assignatus sit, et proinde" prior titulus qua-.
talis extinctus sit, manere tamen patronum loci, cujus sup­
primendi facultas in citata bulla Pii VII et decreto Cardinalis.
Legati concessa non fuit. Qui tituli singulis ecclesiis archi­
dioecesisMechliniensis assignati fuerint, videri potest in col­
lectione epistolarum pastoralium dioec.Mechl. tom. I, fol. 71.
Quid fieri oporteat in casu accessionis et separationis loco­
rum, a variis circumstantiis dependet. Cfr. Gardell. in decr.
2633, 2638, vol. IV Decr.
124. Not. « quod eligi .possint in patronos ii solum, qui
ab Ecclesia universali titulo sanctorum coluntur, non autem
beatificati dumtaxat » (2). Ita S. R. Congregatio (a) declaravit,
« non licere... Pontificio indulto nequaquam munitis, assu—
mere in titularem ecclesiæ beatam..., titulum sic assumptum
debere supprimi, et alium pro eo de sancto jam canonizato
substitui. » Item decrevit patronum seu titularem ritu I classis
cum octava coli non posse, si ejus nomen in calendario aut
martyrologio Romano non inveniatur, licet in aliquo pago­
cultu religioso colatur, et ex consuetudine immemorabili,
alicujus ecclesiæ sit titularis. Hoc tamen tantum intelligen­
dum est de electione in posterum facienda, non autem de'
illa, quæ ante decretum Urbani VIII facta fuit (4). De beato­
Rocho vid. n. 104.

(1) S. B. C. 11 Mart. 1845, 11. 2855.

(2) Dec. Urbani VIII, 25 Mart. 1650, n. 526; dec. Alexandri VII,
27 Sept. 1659, 11.1150; " Ap. 1840, n. 2809. '
(5) 25 Jan. 1740, n. 2555.
(4) Vid. Cavalieritom. I, dec. 25, n. 42 et seq. item dec. 50, n. 1,
usque ad 44.
[126] DE COMMUNI SANCTORUM. 169

. 125. Patroni seu titulares cappellarum et oratoriorum,

sive sint privata aut publica, sive clerus sit adscriptus sive
non, ritu patronis competente colendi non sunt, juxta S. B. C.­
decretum D. 2682, 32, sed illo tantum ritu, qui in kalendario­
seu directorio assignatur; in publico tamen oratorio conse­
crato vel saltem benedicto missa in festo titularis de eodem
cantari potest sub ritu dup. 1 classis cum Gloria, Credo et
commemorationibus occurrentibus, quæ in festis 1 classis.
admittuntur, omnibus diebus non tantum, quibus permitte­
retur omcium, si fieri deberet, sed etiam quibus missam de'
titulari juxta tit. VI, rub. gen. missalis cantare licet.
De titulari altaris vel capellæ in ecclesia existentis officium
fieri nequit, nisi sub ritu in kalendario descripto (1). Si in
kalendario non notetur, de eodem neque missa recitari potest,
nisi in ejus die missa votiva permittatur : quo casu, suppositis.
aliis requisitis, de eodem missa votiva privata celebrari potest
cum tribus orationibus et cum Gloria propter diem festivum,
sed sine Credo, nisi missa solemnis cantetur cum extraordi­
nario populi concursu, in quo casu missa cum unica oratione,
Gloria et Credo, tanquam votiva solemnis cantari potest (2).

DE COMMUNI SANCTORUM.

126. In communi sanctorum non licet pro libitu lectiones

aut missam sumere de primo vel secundo loco, prout quis.
maluerit; sed recitandæ sunt lectiones et missa, quæ in bre-'
viario et missali assignantur, ita ut nemini liberum sit alia.
assumere (5). Ita in festis ss. martyrum, pro quibus missale'
assignat missam In virtute cum alio evangelio, v. g. in festo­
s. Wenceslai 28 Septembris, in cujus festo missale assignat
missam In virtute cum evangelio 'Si quis vult, dici non potest.

(1) S. B. C. 14 Aug. 1858, n. 5072.

(2) S. B. C. 1 Ap. 1662, 11.1228. Vid. tom. I, n. 69; Merati tom. I, tit. 1,
in fme, et tom. Il, sect. 5, c. 12,.n. 5.
(5) S. B. C. 11 Sept. 1841, n. 2859, 1.
170 PARS 5, COMMUNEMISSALIS ET BREV. [196]

evangelium Nolite arbitrari ex missa In virtute, nec conse­

quenter in offlcio legi aliqua homilia octavarii Romani in
evangelium Nalite arbitrari, puta homilia s. Hieronymi, quæ
incipit Supra dixerat; sed missa In virtute dicenda est cum
evangelio & quis vult, prout in missali assignatur (1). Item
dum missale pro nec virgine nec martyre assignat missam
Cognovi, nihil indicando de epistola, dicenda est epistola
.Mulierem fortem, non autem pro libitu Viduas honora, nisi
.aliter ex concessione constet (a). Missale in communi unius
martyris tempore paschali et extra tempus paschale quidem
permittere videtur, ut epistola et evangelium, quæ in una
missa de eodem communi ponuntur, in aliis missis de eodem
communi dici possint; sed id, ut ex decretis citatis patet,
intelligendum est de solis casibus, pro quibus missa cum alia
epistola vel evangelio in missali assignatur, vel in quibus
votiva legitur de sancto, pro quo missa in missali non assi­
.gnatur, in cujus honorem missam de communi primo vel
secundo loco positam legere licet, prout placuerit, et devotio
.suggesserit, vel etiam missam cum epistola et evangelio ex
.alia missa de eodem communi juxta rubricas citatas. Quæ
hic dicenda essent de lectionibus in communi 1 et 2 loco
.positis, vide tom. II, 11.246, 343 et 344.
In communi sanctorum plura dicuntur in plurali de uno,
ut in communi apostolorum et in communi martyrum tem­
pore paschali, et etiam quædam in singulari de pluribus, ut
in communi apostolorum et virginum, dum de pluribus fit
Officium: quæ tamen in plurali numero posita verificantur
eo sensu, quatenus, officium sanctorum ad ipsum Deum ulti­
mate dirigitur, "etDeus in sanctis suis laudatur; itaut, dum
festa sanctorum celebrantur, totus sanctorum coetus consi­
deretur, 'et unius "festumcelebrando, alii non excludantur;­
et'contra in singulari posita pluribus etiam conveniunt,
quatenus de unoquoque seorsum dicta enuntiantur. -Sici-d-um­
de pluribus confessoribus officium fieri debet, lit ut- de 'uno,

"(i) Dec. cit. ad in."

(2) Idem dec. ad V.
[127] DE OFFICIO DEFUNCTORUM. 171

et datur tantum facultas orationem et sermonem secundi

nocturni dicendi' in plurali, excepto sermone s. Gregorii
Deridetur justi simplicitas, qui proprie non est sermo de
sancto, sed expositio libri Job (1).
In communi confessoris non pontificis legendum est in
capitulo Nec speravit in pecunia et thesauris, non autem
In pecuniæ thesauris; item in communi virginum in tertia
antiphona primi nocturni Revertere Sunamitis, non autem
Sulamitis (2).
In communi virginum in missa Vultum tuum post sep­
tuagesimam, dicto versu post graduale, non est iterum repe­
tendum Audi filia, et vide., et inclina aurem tuam, ne bis
dicatur; sed prosequendum est Quia concupivit etc., seu,
integer versus post graduale Audi filia etc. cum Alleluja et
versu sequenti est omittendus, et deinde tractus incipiendus
est a verbis Audi filia.

DE OFFICIO DEFUNCTORUM.

127. In officiodefunctorum "rubricaeservandae sunt, non

tantum ubi in choro cantatur prima cujusque mensis die non
impedita, et unaquaque feria secunda adventus et quadra-i
gesimæ, sed etiam dum recitatur in die depositionis, diebus
tertio, septimo, trigesimo et anniversario, atque. aliis diebus
pro temporis opportunitate (3). Publicum enim omcium fit et
valet in nomine Ecclesiæ; ut autem ab Ecclesia acceptetur,
ejusque nomine flat, dicendum est illud esse faciendum,
prout ab Ecclesia praescribitur vel saltem permittitur.
2. Officiumdefunctorum publice cantari seu-recitari potest :
10pro generali defunctorum suffragio extra tempus. paschale
prima cujusque mensis die, et feriis secundis adventus et­
quadragesimæ extra majorem hebdomadam, non occurrente

(1) Cavalieri tom II, sect. 8, c. 5, n.

(2) S. B. C.. 11 Sept. 1841, n. 2859, VIII et IX
(3) S. B. C. 91u151678, n. "SIS,-5.
172 PARS 5. COMMUNEMISSALIS ET BREV. [127]

festo novem lectionum (1). 20 In aliis casibus absque dubio

cantari potest omnibus diebus, quibus missa de Requiem
permittitur in casibus, prOpter quos recitatur aut cantatur.
30 In die obitus seu depositionis omni die cantari potest, licet'
missa exequialis ob occurrens festum differatur, excepto
triduo sacro majoris hebdomadæ, in quo preces et officium
tantum privatim recitari permittuntur (2). In festis tamen
solemnioribus hujusmodi oflicium laudabiliter differtur ad
vesperam post expletum diei officium. 40 In aliis casibus, in
quibus ofiicium defunctorum sive ex fundatione sive ex sola
pietate c'antandum occurrit, cantari potest etiam in diebus,
quibus missa de Requiem non permittitur (5), ut in duplici
minori et majori (4), exceptis tamen festis 1 et 2 classis et­
triduo majoris hebdomadæ (5), dominicis, octavis privile­
giatis, vigiliis nativitatis Domini et pentecostes, atque tota.
hebdomada majori (6). Not. 10 non convenire, ut officium
defunctorum cantetur coram ss. Sacramento exposito (7);
20 licet ofiicium defunctorum, quibusdam diebus non sit can­
tandum, nihil tamen impedire, ut iisdem diebus circa vespe­
ram cantetur pro anniversario alioque officio die sequente­
celebrando, sicut in festo omnium sanctorum pro commemo­
ratione fidelium defunctorum die sequente facienda cantari.
solet. .
3. Vesperæ defunctorum pridie recitandæ sunt, quia sunt.
primæ vesperæ. Id certo fieri debet, quandocumque vi ru?
bricarum recitantur, ut secunda Novembris, prima cujusque
mensis die, et feriis secundis quadragesimæ et adventus (8).
Similiter in die depositionis, anniversario aliisque diebus,.

(1) Rub. brev. ante off. def.

(2) S. B. C. 11 Aug. 1756, 11.2524.
(5) S. B. C. 9 Mart. 1597,'n. 72; 7 Sept. 1850, n. 2981, 5.­
(4) s. R. e. 23 Maji 1846, 11.2615, 15.
(5) S. B. C. 22 Jan. 1689, n. 1807; Gavantus sect. 9, c. 2, n. 20, Me-—.
rati ibidem n. 8.
(6) Cavalieri tom. III, dec. 15 et 242.
(7) Vid. dec. S. B. C. 27Mart. 1779, 11.2515. Vid. tom II, 11.25.
(8) Rubri'cæ positæ 2 Novembris et ante officium det.; S. B. C. 28 Maji
1605, n. 150, 2; Gavantus tom. II, sect. 9, c. 2, n. 15.
[127] DE OFFICIO DEFUNCTORUM. 175

si vesperæ dicantur, pridie recitandæ vel cantandæ sunt, et

mane simul cum matutino dici nequeunt, sed omittendæ
sunt, si pridie dici non potuerint (1). Ita rituale Romanum
de exequiis præscribit officium defunctorum ab invitatorio
in exequiis mane celebratis esse incipiendum. Cavalieri
tamen (2), tum quia in die depositionis etiam nocturna, licet
extra debitum tempus, dicenda præscribuntur, tum quia cæ­
remoniale Ep. (5) apud cadaver Episcopi vesperas nocturnis
præmittendas esse mandat, credit quod in die depositionis
hac in re potius ratio suffragii quam officii considerari queat;
ac consequenter quod, qui in precibus abundare intendit,
liberum illi sit, vesperas nocturnis præmittere, non autem
postponere, ne defuncti secundas'vesperas habere videantur,
quibus mysticis de causis expoliati manent.
4. Pro matutino defunctorum, si unum tantum nocturnum
recitetur, illud nocturnum, quod in breviario pro hac feria
assignatur, dicendum est, excepta die depositionis corpore
præsente, in quo casu primum semper nocturnumcum invi­
tatorio reciPa—ndum est (4) '
5. Invit'atorium dicitur in die commemorationis fidelium
defunctorum, in die depositionis, diebus tertio, septimo, tri­
gesimo et anniversario, ac regulariter quando tria nocturna
dicuntur (5). Si autem tria nocturna non dicantur, invitato­
rium semper omittitur, excepta die depositionis corpore
præsente, in qua, ut supra dictum est, primum semper noc­
turnum cum invitatorio dicitur (6). .
6. Antiphonæ duplicantur in commemoratione fidelium
defunctorum, in die depositionis etiam absente corpore, in
diebus tertio,, septimo, trigesimo, et anniversario, etiamsi

(1)'Gavantus loco cit. n. 6; Baruii'aldus tit. 57, n. 6, 15 et 16; Lohner

de horis cap. p. 4, 5 8, n. 4.
(2) Tom. III, dec. 172, n. 1; Martinucci lib. 4, cap. IX, 11.2.
(5) Lib. 2, c. 58.
(4) gituale Rom."— de exequiis in fine. S. B. C. 22 Jul. 1888, 11.5691,
111; 6Febr. 1892, n. 5764, V; 11 A'pr. "1902, A'ug'l'is'ta'n'a,Il'I'. '
(5) S. B. C. 9Ma11 1759 11.2544, 2.
(6) Vid. Gardellini in dec. n.2578,12; in vol. IV decr. p. 165.
174 PARS.'5. COMMUNEMISSALIS ET BREV. [127]

unum tantum nocturnum dicatur; aliis autem'diebus nun­

quam duplicantur, licet duo aut tria nocturna recitentur :
prout rituale Romanum ante oflïcium defunctorum sine dis­
tinctione uniüs aut plurium nocturnorum præscribit (1).
7. Psalmi Lauda anima in vesperis et De profundis in
laudibus, non?dicuntur in commemoratione fidelium defunc­
torum, neque in die obitus seu depositioniscorpore præsente,
etiamsi unum tantum nocturnum dicatur (a); aliis autem
diebus, etiam in diebus tertio, septimo, trigesimo et anniver­
sario semper dicendi sunt, sive unum sive tria nocturna
recitentur, sive oiiicium ritu duplici sive simplici fiat (5). Item
verisimiliter in'-exequiis corpore absente recitandi sunt, quia
rituale Romanum illos tantum omittendos-præscribit in exeA
quiis corpore præsente, non autem ubi agit de exequiis
corpore absente. sicuti etiam dicendi Sunt in die qua post
notitiam de obitu alicujus pro eodem officiumrecitatur (1).
Not. preces cum dictis psalmis et orationes dicendas esse
non tantum in laudibus, sed etiam in vesperis, sive officium
finiatur, sive matutinum subsequatur; sicut omnes horae
canonicae"'cum 'suis precibus et oratione concluduntur, sive
alia hora sequatur sive non : aliud enim pro oflicio defunc­
torum in breviario et rituali Romano non praescribitur, neque
permittitur.
8. Versus, qui in vesperis et laudibus in fine post Pater
noster vel post ps. Lauda anima et De profundis usque ad
orationem recitantur, dicuntur in singulari, si pro uno de­
functo, et in' plurali, si pro pluribus liat oiiicium; reliqui
autem omnes versus, scilicet Requiem æternam post psalmos,
in responsoriis et post orationem in fine officii, item versus
Erue Domine ante primam lectionem, et Requiescant in pace
in fine post orationem, semper in plurali dicuntur, etiamsi
pro uno flat officium(5). Reliqua omnia, sive prouno defuncto

(1) Merati tom. II, sect. 9, c. 2, n. 4, aliique ab eodem citati.

(2) Bub. breviarii et' ritualis Rom. de exequiis. "
(5) S. 11. c: 95 Jun. 1756, 11.2519, 24, et 9 Maji 1759, 11.2314, 1.
(4) Vid. Gavalieri, tom. III, dec. '17, n. 5.
(5) Rit. Rom. de officio dei. et dec. S. R.'C. 7 Sept. 1816, 11.2572, 24.
[128] DE OFFICIO DEFUNCTORUM. 175

aut defuncta, sive pro pluribus officium recitetur, non mu?­

tantur, sed dicuntur eo modo, quo in breviario et rituali
ponuntur.
128. Quomodoofïicium defunctorum publice recitandum
sit, colligi potest ex parte 4, tom. II, 11.376 et seq.; facili­
tatis tamen causa sequentia adduntur (1). Oflicium faciens
induitur superpelliceo et pluviali nigro, vel saltem stola
nigra (2). Omnes stant ad initium vesperarum, et incepto
primo versu primi psalmi sedent usque ad Magni/icut, quod
dum incipitur, stant usque ad finem cantici. Infra Magnifi­
eat nOn fit incensatio (5). Dum antiphona post Magnificat
repetitur, omnes sedent, eaque finita omnes genuflectunt sub
precibus, etiam in commemoratione üdelium defunctorum
et in die depositionis (a). Officium faciens tamen surgit ad
Dominus vobiscum ante' orationem, reliqui autem manent­
genuflexi, et tantum surgunt ante Requtescant in, pace post:
orationem (»s).
Ad matutinum omnes stant infra invitatorium, genuflec­
tendo ad Venite adoremus etprocidamus ante Deum. Incepto
primo versu primi psalmi omnes sedent per totum matutinum,
tantum surgentes ad versus post psalmos cujuslibet nocturni,
et deinde stantes infra Pater noster, et infra lectiones et.
responsoria iterum sedentes, exceptis cantantibus lectiones,.
qui stant.
Ad laudes omnes sedent usque ad Benedictus, quod dum­
incipitur, stant, et dum repetitur antiphona post Benedic­
tus, iterum sedent; deinde sub precibus genuflectunt uti ad'.
vesperas. "
' Si aliquando matutinum separetur a laudibus, in fine
ultimi responsorii dicitur Pater' noster, 'cum reliquis preci­
bus et oratione, ut ad vesperas, sed 'sine psalmo in comme­
moratione fidelium defunctorum et die depositionis corpore

(1) Gæremoniale Ep. lib. 2, c. 10; Praxis, Pontif. tom. II, 11.199.
(2). Cærem. loco cit. n. 10.; S. B. C. 12 Aug. 1854, 11.5029, 5, 8, 9.
(5) Cærem. lib. 1, c. 25, n. 15.
(4) Cærem. lib. 2, c. 10, -n. 5 et 4, et Bub. brev. in off. det.
(5) Gavantus sect. 9, c. 2, n. 4.
 476 PARS 5. COMMUNEMISSALIS ET BREV. [129]

præsente (l); aliis autem diebus psalmus De pro/undis lauda­

bilius additur (2).
Versus Requiem æternam in tine psalmorum et in precibus
dividitur, ut notatur in breviario et rituali.
Post ollicium defunctorum antiphona finalis B. M. V. nun­
quam dicitur, etiamsi sequatur post vesperas aut laudes diei,
;ut dictum est tom. II, 11.372.
Dubitatur an ante oüïcium defunctorum et post illud reci­
tandum sit Pater noster etc. Admittendum autem videtur
cum Guyeto (3), illud non esse dicendum ante officium de­
functorum, si hoc cum vesperis aut laudibus diei conjungatur
quia tunc rubricæ praescribunt officiumdefunctorum absolute
esse incipiendum-,; post officium autem esse dicendum, quia
offlcium-Zvesperarum et laudum eo terminatur : si olTlcium
defunctorum seorsum recitetur, congrue addi posse, sed non
ex obligatione, quia id nullibi præscribitur.

In sequentibus tantum agitur de benedictione aquæ, et in

parte seæta de aliis benedictionibus juæta ordinem ritualis
Romani.

DE BENEDICTIONE ET ASPERSIONE AQUAE.

129. Quando, ubi et cum quibus sacris vestibus aquæ

benedictio facienda est? '
R. 10 Est facienda singulis dominicis, et quandocumque
opus fuerit, uti in missali, rituali Romano et cæremoniali
Ep. (i) præscribitur, tum ad evitandam facilem ejus corrup­
tionem et commixtionem cum sordibus, tum ob mysterium
sacramenti baptismatis , cujus memoriam juxta auctores
Ecclesia singulis dominicis renovare intendit. Dominicae
paschatis et pentecostes in missali tantum excipiuntur in

(1) Rit. Rom. de exequiis in tine; cærem. Ep. lib. 2, c. 58, n. 21.
(2) s. B. C. 21 Jul. 1855, n. 5055, 4.
(3) Lib. 4, c. 25, q. 21 et 22.
(4) Lib. !, c. 6, n. 2.
050] DE BENEDICTIONEET ASPERSIONE AQUE. 177

ecclesiis, ubi est fons baptismalis, in quibus tunc lit aspersio

cum aqua pridie benedicta in fonte baptismali, et ante infu­
sionem olei et chrismatis accepta (l).
20Hæc benedictio juxta missale fit in sacristia, et juxta
rituale Romanum in ecclesia, scilicet ad altare in cornu
epistolæ, vel in sacristia. Quæ diversa dispositio conciliari
potest, dicendo missale respicere solam benedictionem aquæ
in diebus dominicis ante missam solemnem, et rituale quam­
cumque benedictionem sive in dominicis sive in aliis diebus,
quandocumque opus fuerit : ita ut benedictio aquæ in domi­
nicis ante missam solemnem juxta missale tantum in sacris—
tia facienda sit, sive celebrans sive alius benedictionem
faciat; in aliis autem occasionibus juxta. rituale in ecclesia
vel in sacristia fieri possit (2). Locus igitur benedictionis
aquæ est ecclesia vel sacristia; non tamen necessario ibidem
lieri debet, sed ex causa rationabili etiam in domibus privatis
et ubique terramm fieri potest (3). .
30Si benedictio üat a celebrante ante miSsam solemnem
in dominica, albam et stolam colori missæ convenientem
induit; si autem ab alio fiat ante missam solemnem aut alio
tempore, tunc benedicens superpelliceum et stolam violaceam
induere debet (i).
130. Notanda circa benedictionem aquæ : 1o sal, qui
adhibetur, debet esse naturalis, albus et aridus, et aqua
similiter naturalis, munda et pura ob dignitatem rei sacræ.
220Quoties iit aquæ benedictio, toties sal non est exorcizan­
dus, sed jam in alia benedictione exorcizatus, et in hunc
.usum servatus, adhiberi potest (5). 30Ad commixtionem salis
-cumaqua tria signa crucis efformanda sunt, primum ad 'In
nomineZPatris, secundum ad et Filii, et tertium ad et Spiri­

(1) Quarti de bened. tit: 5, sect. 1, dub. 4; Merati p. 4, tit. 19, n. 1;

«Cavalieri tom. IV, dec. 368, n. 2.
(2) Vid. Cavalieri tom. IV, dec. 568, n. 4-7; Kersten, Journal historique
tom. XII, fol. 210. ' ' ''
(5) Cavalieri loco cit.; Merati p. 4, tit. 19, n. 2; Barutï'aldus tit. 45, n. 27.
(4) Bit. Rom.; Gavantus p. 4, tit. 19, rub. 6; Cavalieri loco cit.
(5) S. B. C. 8 Ap. 1715, 11.2218, 5.
Tom. III. 12
478 PARS ö. COMMUNEMisslms ET BREV. [131]­

tus Sancti. Hæ cruces fiunt non manu extensa, sed pugillo

tenente salem, qui ad singulam cujusque crucis lineam et'
continuo in aquam mittitur, quousque signa crucis perdu­
rant. 4oPlura aquæ vasa, quæ coram sacerdote posita sunt,
unica benedictione valide et licite simul benedici possunt,
modo ad singula accedat ad commixtionem salis cum aqua­
faciendam (4).
Christi fideles de aqua benedicta in vasculis suis accipere,.
et secum deferre possunt, ad aspergendos ægros, domos,
agros, vineas, et alia, et ad eam habendam in cubiculis suis,.
ut ea quotidie et"sæpius aspergantur (2).
131. Ritus benedicendi et miscendi salem cum. aqua­
desumptus est ex lib. IV Reg. 2, ubi Eliseus salis mixtione­
aquam sanasse legitur. Signiücatur qualiter üdeles se inte­
rius purificare debeant : aqua enim a sordibus mundat; sal
putredinem fugat; aqua nitorem præbet; sal exhibet since­
ritatem; aqua foecundat; sal a corruptione præservat. Aquæ­
igitur lustralis aspersione monentur üdeles, ut aqua lacry­
marum seu compunctionis animam a sordibus peccatorum­
mundent, et sale timoris Domini putredinem malitiæ fugent,
petant a Deo aquam gratiarum, qua fæcundentur virtutibus-,
et salem sapientiæ, qua a corruptione præserventur (5). Sal
prius benedicitur, quia per salem intelligitur amaritudo­
poenitentiæ, et per aquam gratia sive in baptismo sive in
sacramento poenitentiæ percipienda; ideoque prius benedi­
citur, sicut cordis contritio præcedere debet baptismum et.
absolutionem sacramentalem, qua peccatorum remissio et
simul gratia conferuntur.
Sal et aqua exorcizantur, ut dæmon expellatur, vel impe­
diatur ne creaturas illas .obsideat earumque usum mortali­
bus noxium reddat. Exorcizare enim nihil aliud est quam­
dæmonem per divina adjurando expellere ejusque potesta—

(l) Quarti de benedict. tit. 5, sect. l, dub. 5, n. 209; Conterentiæ eccla

diæc. Mechl. l87l, fol. 52. '
(2) Rituale Rom. in fme hujus benedict.
(5) Vid. Quarli de bened. tit. 5, sect. l,- prælud. 2, n. 204.
[152] DE BENEDICTIONE ET ASPERSIONE AQUE. 479

tem excludere. Nam etsi omnes creaturæ Dei bonæ sint,

non ignoramus tamen dæmonem'his ipsis saluti et incolu­
mitati nostræ insidias struere posse : quam ob causam ex
pervetusto Ecclesiæ ritu ante usum illas benedicimus; ad
quam benedictionem ipse exorcismus refertur, ut si forte
dæmon in usu illius creaturæ nobis nocumentum pararet,
exorCismo seu adjuratione compulsus discedat. Communis
etiam theologorum doctrina est, veterum patrum atque per­
petuo Ecclesiæ usu innixa, hujusmodi res adjurari posse,
non secundum se, sed in alio; quia cum adjuratio sit petitio
seu obsecratio vel imperium, per se ad creaturas irrationales
dirigi nequit, cum talium actionum percipiendarum non
sint capaces. Sed dirigitur adjuratio ad Deum petendo et
obsecrando, ut creaturas ipsas benedicat, expulsis inde­
dæmonis insidiis, et ut dæmonem impediat, ne nobis per
creaturas noceat. Aliquando exorcismus etiam terminatur ad
dæmonem, sed per imperium; imperio enim cogendus est
dæmon, non autem precibus et obsecratione, ut hunc vel
illum locum, hanc vel illam rem relinquat, et per eam mor­
talibus nocere desinat. Docet tamen Suarez (1) adjurationem
per imperium etiam directe circa creaturas irrationales ver­
sari posse quoad efficaciam et effectum, non quatenus morale
illud imperium percipiunt, sed quatenus efficacia et effectus
imperii illis a Deo ita imprimuntur, quasi imperium ipsum
intellexissent, prout Christus Dominus Matth. VIII imperavit
ventis et mari, et facta est tranquillitas magna (2).
132. In quibusnam ecclesiis, quandonam, a quo, et cum
quibus sacris paramentis aspersio aquæ benedictæ üeri debet?
B. 10 In ecclesiis collegialibus aspersio de precepto est
præmittenda missæ conventuali quæ canitur in dominicis.
In ecclesiis non collegialibus eadem aspersio præfatis diebus
üeri potest (a).
20 Omnibus dominicis ante missam principalem, uti in

(i) Tom. II, de relig. lib. 4, de adjurat. c. 2,'n. M.

(2) Vid. Catalanus in rit. Rom. tit. 8, c. 2, 5 2. '
(5) S. n. c. 15 Dec. 1899, 11.4051, 1.
 180 PARS 5. COMMUNEMISSALIS ET BnEv. [152]

missali, rituali Romano et cæremoniali Ep. (1) præscribitur.

Exposito ss. Sacramento in altari, in quo celebratur, juxta
Martinucci (2) omittenda est, juxta aliOsautem facienda : si
fiat, omittitur aspersio altaris. Excipiuntur missæ solemnes,
quas ipse Episcopus in dominicis celebrat, ante quas epis­
copus ecclesiam ingrediens, facit aquæ aspersionem-, quæ
sudicit (5). In festis extra dominicam aliisque diebus facienda
non est (4).
Fieri debet post tertiam, sed ante benedictionem palmarum
et candelarum, si hæc in dominica occurrat (5).
In pluribus ecclesiis ruralibus aspersio aquæ benedictæ
post ünita officia fieri solet : licet hoc non sit reprobandum,
fit tamen præter rubricas, et certo aspersionem in dominicis
ante missam solemnem facere præstat.
30Aspersio aquæ in dominicis fieri debet per celebrantem
missam sequentem, etiamsi sit prima vel alia dignitas; et
non per alium, et multo minus per diaconum, cui sicut non
convenit populo benedicere, sic nec etiam eum aspergere,
nec orationes in ecclesia cantare, non obstante consuetudine
contraria, quæ potius Corruptela quam consuetudo dicenda
est, cum sit contra rubricas missalis et cæremonialis Ep. (6).
Dicitur quidem in missali, quod alius aquam benedicere possit,
"non autem quod alius possit aspergere, sed quod sacerdos
oelebraturus accedat ad altare, ad aspersionem faciendam.
4:oSacerdos aspersionem aquæ faciens indutus esse debet
amictu, alba, cingulo, stola aptata ante pectus ad modum
crucis, et pluviali coloris missæ convenientis (7); et si plu­

(1) Lib. 2. c. 51.

(2) Lib. 2, c. VIII, n. 58.
(5) Cærem. Ep. loco cit. n. 4; S. B. C. 11 Feb. 1702, n. 2089, 5.
(4) S. n. c. 51 Jul. 1665, 11.1522, 5.
(5) Gavantus loco cit. n. 12, et Cavalieri loco cit. dec. 570, n. 2.
(6) Lib. 2, c. 50 et 51; S. B. C. 27 Nov. 1652, n. 595; 16 Nov. 1649,
n. 926, 1; 1 Dec. 1657, 11.1044; 15 Sept. 1755, 11.2425, 11; 12 Nov. 1851,
n. 2684, 11; 11 Jul. 1857, 11.5055; Gavalieri tom. IV, dec. 570.
(7) Bub. missalis et cærem. Ep. lib. 2, c. 51, n. 5, atque dec.- S. B. C.
50 Sept. 1679, n. 1657, 5.
[155] DE BENEDICTIONE ET ASPERSIONE AQUIE. 181

viale non habeatur, amictu, alba, cingulo et stola, sine

manipulo et casula (i).,
133. Ad aspersionem aquæ in dominicis ante missam
faciendam, sacerdos, facta benedictione aquæ, et sacris ves­
tibus indutus, ad altare more solito accedit, capite cooperto,
præcedente ministro cum vase aquæ benedictæ, ad januam
autem sacristiæ aquam benedictam non sumens. Cum ad
altare pervenerit, deposito bireto, debitam facit reverentiam;
et deinde super infimum gradum altaris, etiam tempore
paschali, genuflexus utroque genu, aspersorium madefactum
accipit, et incipiens cantare antiphonam Asperges me vel
Vidi aquam, quam chorus deinde prosequitur, cantando
altare aspergit ter 10 in medio, 20 versus cornu evangelii,
et 30 versus cornu epistolæ; et deinde adhuc genuflexus,
aspergit seipsum, aspersorii summitatem suæ fronti appli­
cando, vel motu dextræ aquam in se projiciendo; tum erec­
tus aspergit ministrum adhuc genuflexum; et aperto capite,
sine bireto in manibus., ac sinistra infra pectus posita, per
latus epistolæ discedens, nisi alia laudabilis ecclesiæ sit con­
suetudo, aspergit clerum et populum, interea submissa voce
prosequens totam antiphonam et psalmum Miserere. Rever­
sus ad altare per latus evangelii (a), altari debitam facit
reverentiam. Deinde stat ante infimum gradum, et repetita
antiphona integra, cantat versus et orationem junctis mani­
bus nisi librum tenere debeat. Postea vel sub debita reve­
rentia ab altari discedit ad planum juxta cornu epistolæ, aut
ad sacristiam, ubi pluviale exuit, et manipulum et casulam
ad missam celebrandam accipit; vel ante gradus in medio
altaris pluviale exuere, et casulam cum manipulo assumere
potest, dummodo casulam de altari non accipiat (3), et non
adsit Episcopus (.i-),neque SS. Sacramentum sit expositum.
In.ecclesiis, in quibus missa cum assistentibus diacono et

(1) Cavalieri tom. IV, dec. 571, n. 1 et 2.

(2) S. B. C. 7 Dec. 1844, n. 2867,'1.
(5) S. B. C. 4 Ap"; 1699, 11. 2027, 5.­
(4) S. B. C. 22 Mart. 1862, n. 5110, 4 et 5.
139 PARS 5. COMMUNEMISSALIS ET BREV. [155]

subdiacono solemniter celebratur, 'hi induunt omnia para­

menta ac pro missa, excepto manipulo. Ad altare procedunt :
lo minister cum vase aquæ benedictæ, 20 duo ceroferarii,
3ocæremoniarius, et 40 celebrans medius inter diaconum et
subdiaconum, pluviale elevantes. Adjanuam sacristiæ aquam
benedictam non sumunt. Cum ad altare pervenerint, Omnes
deponunt bireta, et debitam faciunt reverentiam. Deinde
ceroferarii candelabra super credentiam deponunt, ibique
genuflectunt, donec ministri sacri surgunt. Reverentia ad
altare facta, celebrans omnesque ministri apud altare genu­
üectunt utroque genu in locis suis, et minister de aqua
benedicta in plano a dextris diaconi; in choro autem non
genudectunt, et stant ab initio usque ad ünem. Tum diaco­
nus tradit celebranti aspersorium madidum cum solitis oscu­
lis. Celebrans antiphonam cantat, et altare aspergit, ut
supra dictum est; deinde post aspersionem sui ipsius surgit,
et erectus aspergit diaconum et subdiaconum adhuc genu­
flexos (,1).Tum ad aspergendum clerum et populum, proce­
dunt primo cæremoniarius cum ministro deferente vas aquæ
benedictæ, et deinde celebrans, medius inter diaconum et
subdiaconum pluviale elevantes, omnes detecto capite et
sine bireto. Sacri igitur ministri celebrantem concomitari
debent (a), nisi Episcopus sit præsens, quando tantum cære­
moniarius et minister cum aqua benedicta comitantur, et
diaconus et subdiaconus ad altare expectant (3). Celebrans
juxta rubricas missalis alternatim cum diacono.et subdiacono
psalmum Miserere recitat, et revertens ad altare, aspergit
acolythos stantes apud credentiam, et ipsum ministrum de
aqua benedicta, nisi eos cum aliis clericis prius asperserit.
Infra aspersionem celebrans ejusque ministri simul caput in­
clinant, ubi Heri debet. Facta aspersione, diaconus aspersa­
rium cum osculis recipit, et ministro tradit. Ad versus et
Orationem diaconus et subdiaconus stantes tenent librum

(1) Gavantus, Merati et alii. ­

(2) S. B. C. 51 Jul. 1665, n. 1522, 12 et Cærem'. Ep. lib. 2, c. 51, n. 4.
(5) Cærem. loco cit. n. 5; Praxis Pontif. tom. 5,.n. 198.
[154] DE BENEDICTIONE ET ASPERSIONE AQUfE. 182?

ante celebrantem, et deinde manipulum in eodem loco cum

celebrante assumunt. Not. si celebrans ob defectum pluvialis
tantum alba et stola sit indutus, diaconus et subdiaconus dal­
maticam non assumunt, nisi post factam aspersionem. Item
si celebrans pluviali non sit indutus, diaconus et subdiaconus
in accessu ad altare ante celebrantem, unus post alium,
incedunt.
134. Notanda sunt sequentia : 1o excepto EpiscOpo, de
quo vide tom. II, 11.45, aqua benedicta omnibus, etiam dia­
cogo—etsubdiacono, quibuscumque d1g111tat1buset canon1c1s,
baroni, dominoloci et similibus danda est per asperswnem,
et non per contactum seu offerendo aspersorium, ut ex eo
aqua^"beriedicta manu sumatur (1). Cavendum igitur est ne
consuetudo ministrandi aquam benedictam per contactum,
imprudentur introducatur; sed etiam ne præcipue quoad
laicos dominos, ubi est in usu, imprudenter abrogetur.
20 Juxta usum communem satisüt, dum scabellum altaris
et non illius mensa aspergitur.
30 Canggi—cl—smgulaüm sunt aspergendi, et etiam reliqui
clericiï—sisint in parvo numero; si autem clerici sint in
magno numero, omnes unico ictu et per gyrum aspergendi
sunt (2). Siaspersio singulatimfiat,aspergens cuique ante et
postaspersionewut inclinat;si autemper circulumfiat,
unlca sumcit inclinatio ante et post aspersionem. Clerici
durante aspersione detecto capite stare, et dum aspergens ad
illos accedit, illi caput inclinare ,,atque"aspersionemaquæ
reverenter-suscipere debent.
.40 Aspersio populi fit in aditu chori, eumdem ibi asper­
gendo triplici ictu, in medio, a dextris populi, et a sinistris (3),
exposito autem ss. Sacramento recedendo versus unam alte­
ramve partem, ne tergum altari directe vertatur; vel si ea.

(1) S. B. C. 2 Aug. 1698, 11. 2005; 27 Sept. 1698, 11.2013, 1, 2 etö;

12 Sept. 1699, 11.2055, 1; 26 Ap. 1704, 11.2155, 4; 11.Jul. 1857, 11.3055;
Pouget Instit. cath. p. 5, sect. 2, c. 8, 5 10; Catal. in Cærem. Ep. l. 1,
c. 2, 5 5, 11.6-8.
(2) S. B. C. 27 Sept. 1698, 11.2015, 4.
(5) S. B. C..27 Sept. 1698, n. cit.
184 PARS 5. COMMUNEMISSALIS m' mwv. [1351

sit loci consuetudo, fieri potest procedendo-per principalem

navem ecclesiæ, incipiendo a cornu epistolæ, et per cornu:
evangelii redeundo (1). Non est necesse Omnes in individuo
aspergere, sed sufficit per modum unius, quo modo effectus.
aspersionis ad omnes extenditur. Dum aspergens in circu­
meundo medium altaris transit, illi semper debitam facere
debet reverentiam.
50 Antiphona Asperges me aut Vidi aquam integra ante
et post psalmum dicenda est a celebrante et a cantoribus (a),
etiamsi omcium diei non sit duplex, ut clare patet ex missali.
In dominicis passionis et palmarum Gloria Patri post ps.
Miserere omittitur. Tempore paschali, a dominica paschatis­
usque ad dominicam pentecostes inclusive, dicuntur anti­
phona Vidi aquam et psalmus Confitemini. In missali quidem
non præscribitur ut psalmus Confitemini sub aspersione­
a sacerdote submissa voce recitetur, eumdem tamen recitare
convenit, si sacerdos illum memoriter sciat.
6o Juxta Merati (5) princeps Supremus et principissa in­
loco suæ jurisdictionis temporalis ante omnes alios sunt
aspergendi cum debita inclinatione ante et post aspersionem.
Item juxta quosdam quisque magnus princeps aspergendus
est post ministros sacros ante chorum. Juxta Merati (1) etiam
magistratus et minores domini asperguntur post chorum ante
populumcum debita inclinatione.wil-mest in similibus
receptam servare consuetudinem, hanc enim om1ttere),saepe
pæLQJhswnem huic autem honoris praerogativamaddere
præter aut etiam contra rubricas nec decet, nec semper licet..
Quid si adsint Prælati, vid. Praxis Pontificalis tom. 3, n. 196.
135. Aspergitur altare, ad quod missa celebratur, ut.
locus sacrificii puriücetur et sanctificetur, ac ab omni diabo­
lico incursu liberetur. Id fit trina aspersione, ut totum altare
aspergatur. Asperguntur sacerdos, clerus et populus, ut per

(1) S. B. C. 22 Mart. 1862, 11.5114, 2.

(2) S. B. C. 7 Julii 1876, 11.5102, V et VI.
(5) P. 4, tit. 19, n. 21.
(4) Loco cit.
 [156] DE BENEDICTIONE ET PULSATIONE CAMPANARUM. 185".

applicationem orationum in aquæ benedictione dictarum,

purificati et a dæmonis insidiis liberati, sacrificio attente et.
devote intersint. Idcirco dicitur ps. Miserere, qui optime
convenit ad motus contritionis necessariæ excitandos. Anti­
phona Vidi aquam desumpta est ex Ezech c. 47, et quan-­
tum ad aspersionem aquæ benedictæ intelligi potest de aqua.
baptismi, vel ejus effectu, aut de aqua, quae duxit de latere—
Christi, cujus passionis meritis omnes salvi fiunt. Oratio­
Eæaudi nos olim composita est, ut diceretur in visitatione
infirmorum aut alia occasione, et quamvis angeli ecclesiam.
inhabitent, nihil tamen obstat, quominus Deum oremus, ut.
angelum specialem, aut ad specialem custodiam mittat ad:
fideles in hoc habitaculo seu ecclesia congregatos.

DE BENEDICTIONE ET PULSATIONE CAMPANARUM.

136. In prioribus editionibus de h0c actum fuit ad'

ünem partis sextæ, quia campanarum benedictio in pluribus.
particularibus ritualibus reperitur; cum autem a sexta edi­
tione pars sexta Rituale Romanum singulariter respiciat, hoc
loco de benedictione et pulsatione campanarum per modum.
appendicis agitur.
Ritus benedictionis campanæ non ponitur in rituali ro­
mano, sed in pontificali tantum, quia campanam benedicere­
-proprium est episcopis.
Unde : 10neque abbates, etiam usum pontiücalium haben—
tes, campanas benedicere possunt, nisi sanctæ Sedis habeant.
privilegium, et tunc dumtaxat pro usu suarum ecclesiarum.
vel monasteriorum (4).
Et 20 licet aliqui auctores (2) allegent, sed sine ulla fere­

(1) S. B. C. 6.Jun. 1626, n. 409, 5; 27 Sept. 1659, n. 1151, 19; 16 Maji

1744, n. 2577, 1 et 2; 11 Aug. 1770, n. 2489.
(2) Pouget Inst. cath. p. 5, sect. 2, c. 8, 54; Gaume Cate'eh. de persev—
tom. Vll, leo. V, fel. 79; Romsee tom. IV, c. 1, art. VI; J. B. E. Pascalr.
cloches lI.
186 rns. 5 APPENDIX. [158]

ratione, Episcopum delegare posse sacerdotem ad benedic­

tionem campanae, sacra tamen R. C. declaravit Episcopum,
utendo ordinaria facultate, aliis non posse delegare potesta­
tem benedicendi campanas sine indulto Apostolico (1). Qua­
prOpter Benedictus XIV, cum esset Episcopus Bononiensis,
scribit : «Ad nos unice spectat campanis benedicere, neque
alium loco nostro subrogare possumus, cum sancto chrismate
inungi debeant.
137. Campanæ benedictioni non obstat ex qua materia
ipsa fuerit, sive ex ordinario metallo, sive etiam ex puro
uferro (a).
Campanæ quæ profanis usibus tantum inserviunt, benedi­
cendæ non sunt benedictione in Pontiücali Romano præ­
scripta (a), uti nec eæ, quæ tantum pulsandæ sunt ad indi­
candas horas in horologiis publicis, nisi hæ etiam ad actiones
sacras adhibendæ sint.
Campanæ vero, quæ ad usus sacros destinantur, debent
benedico",antequam ponantur in campanili, juxta pontificale
Romanum, quibus verbis necessitas ac præceptum contine­
tur (4); ita ut Episcopus prohibere possit ne campanæ nondum
.benedictæ ad usus sacros pulsentur (5).
Pro omnibus campanis quæ ad usum sacrum non inser­
viunt, si benedicantur, adhibenda est benedictio simplex,
cujus formula (e), habetur in Ephem. liturg. tom. VI,
fol. 475 et seq. et Nouvelle Revae the'ol. tom. XXIV,
fol. 308 et seq.
138. Benedictioni campanæ, quæ ad usum Ecclesiarum
vel sacellorum inservit, nomen baptismi conceditur, quod

(1) 16 Maji 1744, 11.2577, 4 et 5; 9 Maji 1857, 11. 5042, 2. Ita etiam
Catalanus in rit. Rom. tit. 8, c. 21, n. 1; Lucius Ferr. campana n. 8;
Quarti de bened. tit. 1, sect. 4, dub. 5, n. 52; Bened. XIV, instit. 47, 5 4.
(2) S. B. C. 6 Feb. 1858, n. 5067.
(5) S. B. C. 16 Jul. 1594, n. 52, 1 et 2; 4 Martii 1892, n. 5770.
(4) Bened. XIV loco cit. .
(5) Vid. Luc. Ferraris campana n. 5, 6 et 7; Cavalieri tom. III, dec. 114,
m. 2 et 4.
(6) S. B. C. 4 Martii 1892, 11.5770.
1139] DE BENEDICTIONE ET PULSATIONE CAMPAN/E. 187

quidem Ecclesia non cooptavit, sed tantum æquo animo pati­

tur, ut aliorum fidei et simplicitati indulgeat (1). Id ex eo
potissimum dimanavit, quod populus in benedictione cam­
panarum aquam adhiberi, nomen imponi, aliaque peragi
perspiciat, quæ in administrando baptismo fieri solent : prout
etiam in quibusdam locis, licet in pontificali non præscri­
batur, vir et femina, qui patrinus et matrina nuncupantur,
assistunt (2).
Campanæ nomen imponitur : 10ut eo nomine distinguatur
a non benedictis, 20 ut illius sancti tutelæ commendetur,
cujus nomine inscribitur, et 30ut populus quasi voce alicujus
sancti ad ecclesiam vocari videatur (3).
Ritus benedictionis campanae absolvitur evangelio Luc.
0. X, ubi dicitur Martham Christum excepisse in domum
suam, et dum illa satagebat circa frequens ministerium,
Mariam sedisse secus pedes Domini, ad audiendum verbum
illius : qua lectione exprimitur, campanas ad hoc præcipue
benedici, ut congregent populum christianum ad audiendum
in ecclesia verbum Dei, et sacrum cum Christo convivium
agendum (4).
139. Virtutes et effectuscampanarum benedictarum con­
tinentur his versibus :
Laudo Deum verum, plebem voco, congrega-clerum.
Defuneios ploro, pestem fuga, festa decoro.
1o Laudo Deum. Habent enim piam vocem, sicut instru­
menta musica, quibus Dei laudem enarramus : in quem ünem
pulsantur infra processionem, consecrationem missæ, hym­
num Te Deum, etc.
20 Plebem voco, congrega clerum. Sunt enim tubæ Ecclesiæ
militantis, quibus p0pulus et clerus convocantur ad orandum;
ut ubicumque sonuerit hoc tintinnabulum, procul recedat

(1) Bened. XIV, instit. 47, 5 4.

(2) Vid. Pouget inst. cath. p. 5, sect. 2, c. 8, 56; Billuart de Bapt.
dissert. 5, art. 5, p. 7.
(5) Bened. XIV, loco cit. et Cavalieri tom. III, dec. 114, n. 2.
(4) Pouget loco cit.
 188 PARS ö. APPENDIX. [159]:

virtus insidiantium, ac umbra phantasmatum; ut fideles

festinantes ad piæ Matris Ecclesiæ gremium, precibus incum—
bant; crescat in eis devotionis augmentum, et quicumque ad;
sonitum convenerint, ab omnibus inimici tentationibus sint.
liberi (1).
30 Defunctos ploro, pulsantur scilicet campanæ pro de­
functis tono lugubri, tum ut fideles excitentur ad orandum;
pro ipsis, tum ut ipsi viventes moriendi necessitatem medi­
tentur.
40 Pestem'fugo, scilicet : 1Opestem tempestatum, ut patet
ei secunda oratione hujus benedictionis, in qua dicitur : Cum
melodia illius. auribus insonuerit populorum, crescat in eis­
devotiolidei; procul pellantur omnes insidiæ inimici, fragor­
grandinum, procella turbinum, impetus tempestatum; tem­
perentur infesta tonitrua; ventorum flabra fiant salubriter,.
ac moderate suspensa; prosternat aereas potestates deætera­
tuæ virtutis, ut hoc audientes tintinnabulum contremiscant,
et fugiant ante sanctæ crucis.... in eo depictum uexillum. Et
20 etiam pestem morborum, ut dicitur in ultima oratione ::
Dum hujus vasculi sonitus transit per nubila, Ecclesiæ tuæ­
conventum manus conservet Angelica; fruges credentium,.
mentes et corpora salvet protectio sempiterna.
50 Festa decoro. Quapropter campanæ in festivitatibus et
solemnitatibus sæpius diutiusque pulsantur ad excitandos
animos ad lætitiam, fervorem, et devotionem.
Expendendum tamen est, quod admonuit Suarez : « ille­
spiritualis effectus non, expectatur nisi a Deo per orationes
Ecclesiæ, quæ in benedictione (campanæ) funduntur : et licet­
quoad nos transire videantur, et in re benedicta virtutem.
non relinquant, semper tamen manent in divina cognitione.
Ideoque licet non semper infallibiliter obtineant effectus pos­
tulatos, sæpe nihilominus impetrant, quando aliæ opportunæ
conditiones concurrunt; quia generaliter hoc promissum est.
justæ orationi, qualis maxime censenda est illa, quæ nomine
totius Ecclesiæ funditur. »

(1) Ita orationes benedictionis.

(140) DE BENEDICTIONE ET PULSATIONE CADIPANE. 189

Campanæ in turri suspenduntur, ut eo longius personare

valeant. In hujus summitate signum crucis ponitur ad indi­
candum ædificium Christo dicatum esse; ibique locatur gallus
æneus et versatilis, non tam ad ventorum directiones indi­
candas quam ob rationem moralem; significat enim, qua de
causa campanæ pulsentur, nempe ad fideles convocandos ad
ecclesiam : nam sicut gallus cantu suo lucem propinquam
præcinit, et somnolentos ad laborem excitat, ita campanæ
eumdem effectum sonitu suo producunt. Præterea gallus in
summitate turrium collocatur ad pastorum instructionem,
quatenus ex offlcioeis incumbit, peccatores in sumno peccati
immersos excitare, et ad lumen veritatis reducere (1).
i40. Campanæbenedictæ ex instituto Ecclesiæ pulsandæ
sunt : 1oaliquot ictibus ad convocandos-fideles, ut comitentur
ss. Sacramentum, dum ad infirmos defertur.
2O Pro unoquoque fideli campana per tres vices juxta
rituale Romanum pulsatur, ut dicetur n. 241, 1()dum est in
agone positus, quando, ubi pia viget consuetudo, campana
parochialis ecclesiæ pulsanda est, ad fidelibus instantem
mortem expirantis ægroti significandam, ut pro eo Deum
rogare possint. 20 Statim ac animam exhalavit, pro loci
consuetudine, ut audientes pro ejus anima Deum precentur.
Illud pro loci consuetudine intelligendum est, ut notat Cava­
1ieri(2), non de ipsa pulsatione, sed de ejus modo, circa quem
consuetudo servanda est, ut audientes cognoscant, quid illo
sono significetur; pulsationem enim non esse omittendam, et
si omitti soleat, hanc esse inducendam, pia ratio satis demon—
strat, nisi forte decedentium multitudo aliter fieri suadeat.
30Ad convocandos eos, qui funeri interesse debent, eo modo
et ritu, quo in eo loco fieri solet. Hoc tamen 10limitandum
est (a) tempore pestis aut frequentis mortis, vel in similibus
aliis casibus, in quibus ordinariorum prudentiae committitur

(1) Dürandus lib. 1, c. 1, n. 22; Bocquillot, Traitä hist. detulit., liv. II,
ch. VI.
(2) Tom. IH, dec. 115, n. 2.
(5) Cavalieri looo cit. dec. 117.
490 PARS 5. APPENDIX. [1401

per remedia opportuna ingruenti malo pro circumstantiis

occurrere, ne videlicet propinquae mortis periculique immi­
nentis terror cæteros, licet fortes, invadat; et 2()limitandum
etiam est in funeribus illorum, qui sepultura ecclesiastica
indigni ex hac vita dicedunt, pro quibus campanas pulsare
non licet.
30 Campanæ pulsantur ad indicandas horas vesperarum-,
matutinarum, et missarum, ac reliquarum horarum canoni­
carum; cum ss. Sacramentum in missa majori elevatur; et
ad dandum signum salutationis angelicæ singulis diebus
matutino, meridiano ac vespertino tempore (i).
40 Infra processiones, præcipue in quibus ss. Sacramentum
defertur, sive in processione ss. Sacramenti, sivedum in
principalibus anni festis solemniter ad aegrotos defertur-,
pulsantur campanæ non tantum ab ecclesia, ex qua exit
processio, sed etiam ab aliis ecclesiis et monasteriis, dum
processio tam in eundo, quam in redeundo juxta ecclesiam
aut monasterium transit (a).
50Ad repellendam tempestatem pulsentur campanæ; inquit
rituale Romanum (a), tum ut fideles ad orandum, et Dei
misericordiam piis orationibus implorandam excitentur, tum
ad tempestatem repellendam virtute orationum in campana­
rum benedictione dictarum. Hoc in'pluribus locis in desue­
tudinem abiit, et in quibusdam etiam a magistratu civili
interdicitur (4).
.60 Praeterea campanæ pulsari possunt, ad convocandos
pueros ad catechismum, populum ad laudes vespertinas, in
receptione Episcopi, aliisque circumstantiis, modo causa sit
sacra. '
'7'0Jubente Ordinario, ut in quibusdam solemnitatibus vel
in alio particulari casu campanæ Omnium ecclesiarum pul­

-(i) Cærem. Ep. lib. 1, c. 6, n. 5.

(2) S. B. C. 7 Ap. 1598, n. 94, 2; 10 Mart. 1787, 11.2550; Gardellini in
Inst. Clem. 5 20, n. 5.
(5) De processione ad repellendam tempestatem.
(4) Vid. Mät. litigat., 4 ser. fol. 654, II.
[140] DE BENEDICTIONE ET PULSATIONE CAMPANE. 191

sentur, omnes ecclesiæ, quantumvis exemptæ, ejus mandato

parere tenentur (1).
80 Campanæ autem ex Ecclesiæ institutione pulsari pro­
hibentur triduo sacro majoris "hebdomadæ, ut dictum est.
11.37 et 65, et tempore interdicti localis (2).
90 Campanæ benedictæ per se pulsari nequeunt ob finem­
profanum, quia rebus benedictis uti non licet nisi in ordine­
ad finem, ad quem sunt benedictæ; 'qui linis in benedictione­
campanarum est tantum in ordine ad functiones spirituales
et ecclesiasticas. Quapropter pulsari nequeunt, nisi ad usus
quos recenset Glossa Eætr. quia cunctos de o/fic. custod.
qui usus continentur duobus versibus supra allatis : Laudo­
Deum etc. (5). Unde pulsandæ non sunt in adventu domini
loci (4), neque in adventu baronum locorum (5). Id tamen
intelligendum est secluso consensu Episcopi (6). Nam a de
consensu Episcopi campanæ benedictæ pulsari possunt ad
usus profanos, ad quos 'non sequuntur causæ sanguinis, et
præsertim si communitatis expensis constructæ fuerint, quan­
tumvis tale jus non sibi reservasset» (7). Causæ sanguinis
sunt, ad quas mors alicujus sequitur, ut dare signum alicujus
decollandi, convocare ad arma, aliæque similes. In primo.
tamen casu juxta Cavalieri (s) tolerari potest, si signum
detur, ad monendum populum ut oret pro noxii anima; in
secundo, si cengressus fieri debeat contra Ecclesiæ hostes;.
'et in omnibus similibus causis, si summa urgeat necessitas,
cui cun'ctæ parent leges. Ad eas autem causas, quæ sanguinis
non sunt, et bono publico utilitatem vel commoditatem con-—
ferunt, campanarum benedictarum usus cum consensu Epis—

(1-) S. B. C. 51 Mart. 1821, n. 2615, 5. .

(2) Vid. Lucius Ferraris campana n. 22-25.
(5) Dec. Cong. Ep. et Reg. 51 Jan. et 18 Mart. 1581, et 29 Jun. 1616,
apud Cavalieri tom. lll, dec. 115.
(4) S. B. C. 10 Jul. 1658, n. 644.
(5) S. B. C. 19 Feb. 1659, n. 666.
(6)S. B. C. 10Jul. 1658, n. 644.
(7) De.c cong. Ep. et reg. 51 Jan. 1589,apud Cavalieri tom IlI, dec. 115
(8) Loco cit.
 192 PARS 5. APPENDIX. [HO]

-cOpipermitti potest : tales causæ sunt incendium, inundatio,

.aliæque similes, quæ moram non patiuntur, quibus tamen
spirituale charitatis subest motivum; item congregatio com­
'munitatis ad consilium, indicatio horæ discessus vespertini,
.aliæque quæ ob necessitatem excusare possunt, cum com­
muniter aliud desit remedium, quo similia indicentur : si
enim campana non benedicta habeatur, hæc æque bene et
commode ad præfatos usus pulsari potest. « Pro pulsatione
fcampanarum ad præfatos usus necesse non est ab ordinario
licentiam petere toties quoties. .pulsandæ sunt, sed sufficit
'eamdem semel petere pro semper n (l). Locorum consuetudo
etiam consensum Episcopi dumtaxat tacitum probat sutflcere,
quatenus nempe easdem pulsari cognoscit, nec tamen inhi­
lbet (a). Prout in his locis campanæ in festo regis et principum
.regalium, et in eorum transitu ex consuetudine pulsari solent.
Modernum Belgii jus civile art. arg. 48 circa concordatum
1801 præscribit : « L'Eveque se concertera avec le prefet
EPOUP regler la maniere dlappeler les fideles au service divin
par le son des cloches. On ne pourra les sonner pour toute
autre chose sans la permission de la police locale. » Adeoque
ubi talis conventio Episcopum inter et magistratum civilem
existit, ut in dioecesi Tornacensi (a), hæc sequenda est; ubi
autem non existit, Episcopus, et proinde etiam parochus
.juxta jus ecclesiasticum et civile prohibere possunt ne cam­
panæ benedictæ ad usus profanos pulsentur : jus enim eccle­
:siasticum prohibet, et civile in hoc casu nihil præscribit.
Præterea campanæ sunt ecclesiæ proprietates, et in usum
sacrum destinatæ, prout alia ecclesiæ supellectilia. Parochus
etiam jus habet retinendi claves campanilis, sicut illas
ecclesiæ, quod jus in legibus civilibus etiam communiter ei
tribuitur (a). Cavendum igitur est, ne mos pulsandi campanas
ubenedictasad usus profanos imprudenter introducatur; sed

(1) Gong. Ep. et Reg. 8 Jun. 1592, apud,Cavalieri tom. III, dec. 116.
(2) Gavalieri ibid. , ,
(5) l Oct. 1859, Kersten, Journal hist., tom,. Vl,,fol. 565.
(4) Vid. R'evue cam., 1855-1'854, fol. 614 et 695.
040] DE BENEDICTIONE ET PULSATIONE CAMPANE. 195

ab altera parte non minus cavendum est ne imprudenter

abrogetur, neve negando diüïcultates cum magistratu civili
excitentur. Prudentia enim plerumque exigit, non tantum ut
consuetudines receptæ et toleratæ serventur, sed etiam ut
usus campanæ in casu extraordinario permittatur, eo magis,
quia juxta Quarti (4) abusus campanæ, secluso scandalo aut
contemptu, peccatum tantum veniale videtur, quia non est
nisi quædam indecentia, a qua prævisæ diflicultates aliæque
causæ excusare possunt.
Campanæ non benedictae, si existant, ad usus profanos, ut
per se patet, pulsari possunt et debent.

.(1) De bened. tit. 2, sect. 12, dub. 2, n. 180.

Tom. III. 15
 PARS VI.
RITUALE ROMANUM.

De iis quæ in administratione Sacramentorum. generaliter

servanda. sunt.

DE OBLIGATIONE ET AUCTORITATE RITUALIS ROMANI.

141. 1. Rituale Romanum est in usum totius Ecclesiæ

catholicæ, ut liquet ex litteris Apostolicis Pauli VlRituali
præpositis.
2. Non est tamen per se de præcepto, quia Paulus V tan­
tum hortatur, ut omnes rituali utantur, et nullum generale
præceptum assignatur, quod universalem illius usum "præs­
cribit (4) : ita ut tempore quo prodiit rituale Romanum,
Ordinariis locorum liberum fuerit, proprium rituale, si quod
legitimumhaberent, retinere, et hoc adhuc tempore retinere,
modo, ut supponitur, et ut mox dicetur, proprium suum
rituale hucusque incorruptum servaverint.
3. Ubi autem rituale Romanum est receptum, ibi etiam
est de præcepto, et in aliud a nemine, neque ab ullo Episcopo
permutari potest : nam Sacrosancta Tridentina Synodus
sess. 7, can. 13, decrevit : Si quis dixerit, receptos et appro­
batos Ecclesiæ Catholicæ ritus, in solemni sacramentorum

(l) Fernici, p. 5, c. 5.
 496 uns 6. RITUAIE ROMANUM. [141]

administratione adhiberi consue-tos,aut contemni, aut sine

peccatoa ministris pro libito omitti, aut in novos alios per
quemcumqueEcclesiarum pastorem mutari posse, anathema
sit.
4. Ubi nullum hucusque rituale in usu fuit, v. g. in locis
infidelium, qui ad fidem convertuntur, ibi rituale Romanum
etiam est adhibendum. '
5. Ubi particulare rituale, pastorale vel manuale adhibe­
tur, cujus ritus in sacramentorum administratione post Con­
cilium Tridentinum mutati sunt, hæc mutatio fuit illegitima,
etiamsi Ordinarii auctoritate facta fuerit, utpote contra deii­
nitionem Concilii Trid. supra allatam; nam : lo notum est in
illa definitione per ecclesiarum pastorem intelligi Episco­
pum; ita ut nec soli parochi aliive sacerdotes, sed nec ipsi
Episcopi, loci ordinarii, sacramentorum ritus mutare valeant;
2oRituale Romanum editum est anno 1614; Concilium igitur
Tridentinum non loquitur de ritibus ritualis Romani, quod
nondum editum nec compositum erat, sed loquitur genera­
liter de receptis et approbatis Ecclesiæ catholicæ ritibus, qui
tunc temporis in usu erant, et in singulis ecclesiis cum appro­
batione vel saltem consensu Ecclesiæ recipiebantur. Illi ergo
ritus post Concilium Tridentinum amplius mutari non pote­
rant; et si tunc temporis mutari non potuerint, nec postea,
nec nunc mutari possunt.
Si illa mutatio fuerit illegitima, sequitur illegitimum esse
usum particularis illius ritualis, in quo talis facta est mutatio.
Si usus ejus illegitimus, legitimum quod restat remedium est,
rituale Romanum admittere, illudque unice adhibere. '
6. Etiamsi particulare rituale, hucusque incorruptum ser­
vatum, sit legitimum, optandum equidem est, ut rituale
Romanum ubique admittatur : 10 quia Paulus V, etsi non
mandet, saltem tamen hortatur, ut omnes eo utantur. 20Quia
summo studio est elaboratum, a Pontifice approbatum, tradit
doctrinam Ecclesiæ catholicæ, continet receptos et approba­
tos Ecclesiæ ritus, et proinde principem habet locum super
omnia aliarum ecclesiarum ritualia, quemadmodum Romana
Ecclesia cæteras omnes ordine, nobilitate, dignitate et pleni­
 [442] EJUS OBLIGATIO ET AUCTORITAS. 197

tudine potestatis antecellit. 30Quia sicut una est fides unaque

Ecclesia, sic etiam rituum optanda est uniformitas in iisdem
administrandis sacramentis. Unitas üdei et Ecclesiæ cum
variis quidem ritibus servari potest et etiam servatur; quo
major tamen in his etiam est unitas, eo arctius ipsa fidei
unitas constringitur, et difficilius rumpitur;- et contra quo
majorin ritibus est difformitas, eo difficilius fidei quoque unitas
servatur, prout Græcorum et quarumdam aliarum Europæ
nationum historia probare potest.
142. Maxima ritualis Romani est auctoritas, tam quoad
ritus et cæremonias quas præscribit, quam quoad doctrinam
quam tradit : proponit enim, ut Paulus V in litteris Aposto­
licis 17 Junii 1614 testatur, receptos et approbatos catholicæ
Ecclesiæ ritus, editum est pro publico Ecclesiæ Dei bono,
et continet ea, quæ catholica Ecclesia, et ab ea probatus
usus antiquitatis statuit.
Quoad ritus et cæremonias ejusdem est auctoritatis, ac
missale et breviarium, quatenus ab eadem auctoritate Apos­
tolica est editum et approbatum, cum hac tamen differentia,
quod S. Pius V in litteris Apostolicis de missali et breviario
stricte præcipiat, et Paulus V in litteris de rituali tantum
hortetur, sicut quilibet superior eadem auctoritate aliquando .
mandare, et aliquando tantum hortari potest, prout opportu­
num ei visum fuerit.
Rituale autem non tantum præscribit ritus et cæremonias
in sacramentis et sacramentalibus servandas, sed tradit
etiam ac docet, quæ sit materia sacramentorum, quæ forma,
quis minister, etc. Hinc rituale differt a missali et breviario
quæ communiter non continent nisi leges liturgicas et disci­
plinares. Quoad hanc doctrinam maxima etiam ritualis
Romani est auctoritas; est enim a Summo Pontifice Paulo V
approbatum, ejusque auctoritate pro publico Ecclesiæ Dei
bono editum; hortatur præterea idem Pontifex Patriarcha-s,
Archiepiscopos, Episcopos et parochos universos, ubique
locorumexistentes, ut in posterumta'mquam Ecclesiæ Romanæ
filii, ejusdemEcclesiæ omnium matris et magistræ auctori­
tate constituto rituali in sacris functionibus utantur, et in re
 198 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [145]

tanti momenti, quæ catholica Ecclesia, et. ab ea probatus

"usus antiquitatis statuit, inviolate observent.Itaque Paulus V
Rituale non tantum approbat, sed illud ad universalem
dirigit Ecclesiam, et ubique observandum proponit. Doctrina
autem, quæ ita observanda proponitur, summæ certo est
auctoritatis (i).
143. Certa est rubricarum ritualis Romani obligatio in
sacramentorum, administratione. De his decrevit Concilium
Tridentinum : Si quis dixerit, receptos et approbatos Ecclesiæ
Catholicæ ritus, in solemni sacramentorum administratione
adhiberi consuetos, aut contemni, aut sine peccato a ministris
pro libito omitti, aut in novos alios per quemcumque eccle­
siarum pastorem mutari posse; anathema sit. In solemni
igitur seu publica (a) sacramentorum administratione ritus
in rituali Romano præscripti' sine peccato omitti nequeunt.
Hæc obligatio, cum sit in re gravi, est gravis in gravi materia,
et levis in le'vi materia; sicut autem in missa et officio, sic
etiam hic plures leves defectus coalescere, et materiam
gravem edicere possunt. In privata autem administratione
particulares aliquæ cæremoniæ omitti possunt sine peccato,
et de facto emittuntur in casu necessitatis (a).
' Quid autem dicendum de aliis rubricis in rituali Romano
præscriptis extra sacramentorem administrationem? Canon
Concilii Tridentini de his non loquitur; Paulus V in litteris
Apostolicis rituali præpositis, tantum hortatur; et si detur
obligatio, aliqua lex seu præceptum existere debet. Juxta
Clericatum (!.)certum est apud canonistas et doctores, quod
rituale Romanum sit liber habens vim legis, et quod eius
rubricæ obligent sub præcepto. Attamen si de rubricis extra
sacramentorum administrationem lex non detur, hæ tantum
directivæ dicendæ sunt, quæ per se non obligant sub pec­
cato : circaquas tamen notat Gardellinus (5), quod nollet

(i) Vide Conferentias eccl. diæc. Mechl. 4875 ex theol. dogm. III.
(2) Baruffaldus tit. 2, n. 12; Catalanus in rit. Rom. tit. I, 5 2, n. 11.
(5) Baruifaldus loco cit. .
(4) De Sacrificio m. decis. 50, n.- 47; Barufl'aldus, tit. 10, n. 50.
(5) In vol. IV dec. S. B. c. u. 2651, i, p. 241.
[444] DE MlNlSTRO SACRAMENTORUM 199

audire a sanctuarii ministris, quasi pro libito liceat a sanc­

tissimis illis regulis declinare, quæ licet positivum præcep­
tum non importent, sapienti tamen consilio datæ sunt.
Etiamsi autem hæ rubricæ non obligare dicantur per se
sive quatenus a rituali Romano præscribuntur, aliunde
tamen obligare possunt, scilicet : 1(, quia plura continent,
quæ a jure communi præcipiuntur, vel ex consuetudine ut
obligatoria observantur; 20 quia earum omissio ratione
contemptus et scandali potest transire in peccatum etiam
mortale; et 30 quia communiter non deest culpa venialis
ratione pravi finis vel motivi inducentis ad earumdem trans­
gressionem, prout plurimum esse solet torpor animi, negli­
gentia, vel nimia ad alias occupationes, præcipue vanas et
sæculares, propensio (i).

DE MINISTRO SACRAMENTORUM EJUSQUE OBLIGATIONE.

Notandum : 10 hic tantum agi de quinque sacramentis,

scilicet baptismi, poenitentiae,Eucharistiæ, extremæ unctionis
et matrimonii, et 20non agi de valida, sed de licita tantum
administratione.
144. Cuisacramenta administrare licet?
R. Sacerdos juxta rituale hoc loco « fidelibus alienæ paro­
chiæ sacramenta non ministrabit, nisi necessitatis causa,
vel de licentia parochi seu Ordinarii ». In casu necessitatis
licet cuicumque sacerdoti, quinimo charitas ad hoc sub gravi
obligat; sed extra casum necessitatis tantum licet parocho
et delegatis a parocho vel Ordinario, quia administratio
horum sacramentorum proprie ad parochos pertinet (2). Hæc
servantur quoad communionem inlirmorum, baptismum,
extremam unctionem et matrimonium. Sed quoad poeniten­
tiam et Eucharistiam consuetudo multum derogavit; sic regu­
lares ex privilegio in suis ecclesiis, excepto die paschatis,

(1) Quarti quæst. proæm. sect. 6, p. 1; Cavalieri tom. 5, c. 2, n. 2.

(2) Rituale hoc loco n. 14; Baruti'aldus tit. 2, n. 18 et seq. item 77 et 78.
 206 PARS 6. mrum: ROMANUM. [145]

ss. Eucharistiam ministrare possunt (1); sacerdotes ex con­

suetudine vel communi consensu in propria ecclesia confes­
siones aliorum parochianorum excipiunt, eisque s. Eucha­
ristiam ministrant; confessarii confessiones infirmorum in
domibus alterius parochiæ excipiunt, ea tamen lege ut paro­
chus de eo certior reddatur, saltem per scripturam apud
infirmum relinquendam. Nulli tamen licet in aliena ecclesia.
confessiones excipere, nec s. Eucharistiam etiam in missa
ministrare sine aliquo consensu, aut præsumpta et fundata
voluntate, illius cujus interest (2).
145. Quanta obligatione et diligentia inde resultante­
parochus sacramenta ministrare tenetur?
' R. Tenetur per se sub gravi, ex jure naturali, divino et
ecclesiastico, « atque omni temporis momento illum paratum
esse oportet... Quacumque diei ac noctis hora ad sacramenta.
' ministranda vocabitur, nullam oüïcio suo præstando, præser­
tim si necessitas urgeat, moram interponat, n sive ob viarum­
asperitatem sive ob a'eris intemperiem. « Ac propterea popu­
lum sæpe, prout sese offert occasio, præmonebit, ut cum
sacro ministerio opus fuerit, se quam primum advocet, nulla.
temporis aut cujuscumque incommodi habita ratione » (a).
Caveat parochus ne sic vocantem durioribus verbis aut
signis excipiat, vel a suis excipi patiatur.
Unde : 10si sacerdos in necessitate vocetur, quidquid agit,
relinquere debet (quid infra missam, vide tom. II, n. 177),
omui possibili modo festinare, et etiam currere, si necessitas
urgeat, et possit sine indecentia, quam tamen necessitas
ordinario tollit, modo ss. Sacramentum non deferat (4).
2(, Parochus vel delegatus a loco habitationis se nunquam
absentare potest, nisi suis manifestet ubi quocumque occur­

(1) Quarti p. 2, tit. 10, s. 5, dub. 1, diff. 2.

(2) Quarti loco cit. diff. 1.
- (5) Bituale Rom. Notandum est citationem Ritualis Rom. communiter
omitti; hæc autem signa » » sine alia citatione indicare, ea desumpta
esse ex Rituali in eo loco, de quo agitur.
'-(4) Baruii'aldus'tit. 26, n. 67, et seq.; 'Catalanus tit. 1, 5 5; Cavalieri
tom. 4, dec. 74, n. 5; BissuvsE, n. 180, 5 5.
 [146] SERVANDA IN ADMINISTR. SACRAM. 209

rente casu advocari possit; et extra parochiam ad notabilem­

distantiam nunquam discedere potest, nisi alium idoneum
sacerdotem substituat. Hæc distantia determinari nequit, secP
variæ considerandae sunt circumstantiæ, quæ quandoque, si
parochia sit extensa, plures sint ægroti, tempus nocturnum,
etc., exigunt ut parochus se non absentet, nisi alius adsit,
vel saltem sit in loco maxime vicino; et contra quandoque­
in parochia non numerosa, ubi non dantur ægroti, saltem­
tempore diurno permittunt, ut parochus se absentet per­
semileucam, aut ad summum per leucam, nisi speciales cir­
cumstantiæ aliud exigant.
3o Parochus debet : ]0 petentibus sacramenta ministrare,
et 20 se etiam præsentare ad ea ministranda, uti se sistere­
in confessionali, quandocumque sive consuetudo sive statuta
synodalia seu dioecesana præscribunt. Extra hos autem casus.
vocandus est, et non tenetur nisi vocatus, uti deducitur ex
verbo vocabitur, quod ponitur in rituali Romano, nisi adsit
necessitas vel præceptum puta paschale; in quibus casibus
debet negligentes monere, et si de infirmis agatur, eos visitare­
et adhortari ad sacramenta suscipienda, quia necessitatis.
notitia habetur pro vocatione (l).

SERVANDA ANTE SACRAMENTORUM ADMINISTRATIONEM,

IN IPSA ADMINISTRATIONE, ET POST EAM.

148. Ante administrationem sacerdoti servanda sunt :;

10ut sit in statu gratiæ. « Quamobrem illud perpetuo curabit,
ut integre, caste, pieque vitam agat : nam, etsi sacramenta
ab impuris coinquinari non possint, neque a pravis ministris.
eorum effectus impediri, impure tamen et indigne ea minis­
trantes, in æternæ mortis reatum incurrunt. Sacerdos ergo,.
si fuerit peccati mortalis sibi conscius, quod absit, ad sacra­
mentorum administrationem non audeat accedere, nisi prius

(l) Baruffaldus tit. 2, n. 40 et 41.

902 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [146]

corde poeniteat; sed si habeat copiam confessarii, et temporis

.lociqueratio ferat, convenit confiteri. »
20 « Ut sacra suppellex, vestes, ornamenta, linteamina et
vasa ministerii integra, nitidaque sint et munda» ac omnia
parata.
30 Ut si opportunitas detur, paululum orationi et rei sacrae
peragendæ meditationi. vacet, atque ejus cæremonias præ­
videat.
40 Ut habitu requisito induatur. Habitus duplex est, vul­
garis et sacer : ad vulgarem requiritur," ut sit ecclesiasticus,
decens et mundus; item ut induatur veste talari, saltem si
.id incommoda viarum patiantur. Si autem in necessitate de
nocte vocetur, sudicit se vestibus necessariis induere, et
relinquere omnia quæ non requiruntur ad necessarium ves­
titum, ut se lavare, pectere, etc.; non tamen semivestitus ac
sordidis manibus accedere debet; hoc enim decori ministri
et ministerii repugnat. Si ss. Sacramentum deferendum sit,
decentius se induere oportet (1).
Quoad habitum sacrum, rituale Romanum praescribit ut
sacerdos «.in omni sacramentorum administratione super­
pelliceo sit indutus, et desuper stola ejus coloris, quem
Sacramenti ritus exposcit ,, ad excitandum in suscipientibus
majorem devotionem et in adstantibus venerationem (e). Loco
'superpellicei rochettum adhiberi nequit, neque ab iis qui
alias usum rochetti habent (5). De sacramento poenitentiæ
dicetur loco proprio. Sacerdos induendo sacras vestes conve­
nienter recitat, ad superpelliCeum Dealba me Domine, uti
dum albam ante missam induit, vel Indue me Domine novum
hominem-,qui secundum Deum creatus est injustitia et sane­
titate veritatis; et ad stolam Redde mihi Domine stolam
immortalitatis, quam etc.
50 Ut lavet manus, dum ss. Sacramentum est ministrandum,
vel sacrum oleum adhibendum.

(l) Barutïaldus Ioco cit. n. 55 et 56.

(2) Vid. tom. 1, n. 166 et Prax. Pontif. tom. !, n. 50.
(5) Vid. loco cit.
[147] SERVANDA IN ADMINISTR. SACRAM. 205

60 Ut « omnes, qui sacramenta suscipiunt, loco et tempore

opportuno moneat, ut remoto inani colloquio et habitu actu­
que indecenti, pie ac devote sacramentis intersint, et ea,
qua par est, reverentia suscipiant. '» Publicæ autem admoni­
tiones semper in genere, et nunquam in specie tali vel tali
personæ faciendæ sunt, ne plus obsint quam prosint.
147. In ipsa sacramentorum administratione sacerdoti
servanda sunt : 10adhibere debet « unum saltem, si habeat,
vel plures clericos, prout loci et sacramenti ratio postulat,
decenti habitu et superpelliceo pariter indutos» qui sacer­
doti ministrare, ipsique nomine totius Ecclesiæ respondere
valeant. Si clericus desit, adhiberi potest laicus idoneus seu
custos ecclesiæ, superpelliceo indutus (l), nunquam tamen
femina, quæ si in necessitate adhibeatur, ut apud moniales
sub claustro viventes, tanquam socia comitari ac etiam res­
pondere, non autem ministrare potest (a).
29 « In sacramentorum administratione eorum virtutem,
usum ac utilitatem, et cæremoniarum significationes, ubi com­
mode fieri potest, diligenter explicabit » uti Concilium Trid.
faciendum præcipit pro suscipientium captu, et etiam lingua
vernacula, si opus sit (3). Ad hoc non suflicit ut id fiat in
catechismo et instructionibus, sed mens Concilii Trid. alio­
rumque conciliorum et omnium ritualium est, ut id fiat ante,
infra vel post administrationem juxta temporis et loci cir­
cumstantiam. In pluribus ritualibus tales instructiones inse­
runtur; non est tamen necesse, ut singulis vicibus omnia
dicantur, .sed ex iis desumi possunt, vel alia dici, quæ loco,
tempori et personis convenire judicantur.
30 « Ad ministrandum procedens, rei quam tractaturus
est, intentus sit, nec de iis, quæ ad ipsam non pertinent,
quidquam cum alio colloquatur; in ipsaque administratione
actualem attentionem habere studeat, vel saltem virtualem,
cum intentione faciendi, quod in eo facit Ecclesia. in

(1) Vid. tom. I, n. 162.

(2) Baruifaldus tit. 2, n. 57 et seq. Cat-alanus in Rit., tit. l, 58. Vid.
tom. I, n. 298.
(5) Sess. 24 de reform., c. 7; III conc. prov. Mechl., tit. 2, c. 5.
204 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [148]:

40 « Dum sacramentum aliquod ministrat, singula verba,

quæ ad illius formam et ministerium pertinent, attente,.
distincte, et pie, atque clara voce pronuntiabit. Similiter et
alias orationes et preces devote ac religiose dicet; nec me­
moriæ, quæ plerumque labitur, facile confidet, sed omnia
recitabit ex libro. Reliquas præterea cæremonias ac ritus,
ita decenter, gravique actione peraget, ut adstantes ad coelos-­
tium rerum cogitationem erigat, et attentos reddat. »
5o « Illud diligenter caveat, ne in sacramentorum admi­
nistratione aliquid quavis de causa vel occasione, directe­
vel indirecte exigat, aut petat; sed ea gratis ministret, et ab­
omni simoniæ atque avaritiæ suspicione, nedum crimine,
longissime absit; » qualis suspicio merito intervenire cense­
tur, si investiget, num aliquid fuerit præparatum, et maxime­
si is, qui aliquid offerre praetermisit, velut avarus vel in­
humanus verbo aut facto arguatur. « Si quid vero nomine­
eleemosynæ aut devotionis studio, peracto jam sacramento,.
sponte a fidelibus offeratur, id licite pro consuetudine loco­
rum accipere poterit, nisi aliter Episcopo videatur. » Quid­
quid autem datur, grato semper animo recipiendum est. Quod.
vero adjura attinet, quæ auctoritate superiorum aut legitima
consuetudine sunt statuta, hæc etiam exigi possunt; ex eorum
tamen negatione ministerium spirituale negari, vel plus æquo­
differri nequit (l).
148. Post sacramenti administrationem sacerdoti ser­
vanda sunt : 1oDeo gratiæ sunt agendæ, eique administratio­
per pias preces commendanda.
20 Pro aliquibus sacramentis describenda sunt nomina,.
sicut in fine ritualis præscribitur. Id in his locis hodiedumi'
adhuc servandum est, quia, quamvis hi libri in foro civili
non amplius valeant, equidem in foro ecclesiastico requirun—
tur. Notandum autem hæc acta describenda esse in ipso­
registro, et abusum esse, hæc scribere in charta aliqua.
volante, etsi paulo post in ipsum registrum referenda.

(l) Synodus diæc. Mechl. 1609. tit. 2; c. 3.

1149] DE MATERIA BAPTISMI. 205

De Sacramento baptismi rite administrando.

DE MATERIA BAPTISMI.

149. Quamvis quæcumque aqua vera et naturalis ad

baptismi valorem sufficiat, ex Ecclesiæ tamen præcepto,
extra necessitatem, in omni baptismo solemni sola aqua eo
anno benedicta in vigiliis paschatis et pentecostes adhibenda
est (l). Si baptismus in necessitate a sacerdote conferatur,
hic etiam adhibere debet aquam baptismalem solemniter
benedictam, quam de sacro fonte secum deferat, vel quæri
jubeat, quæ, collato baptismo, ad ecclesiam deferatur, et in
sacrarium effundatur; si autem solemniter benedicta ad
manum non habeatur, et necessitas afferri non permittat,
aquam simplicem seu non benedictam adhibet (2). Si laicus
vel clericus diacono inferior in necessitate baptizet, ei bap­
tizare non licet in aqua baptismali, sed in aqua communi,
vel benedicta pro aspersione fidelium.
Aqua in fonte mundo nitida et pura conservanda est : 10quia
reverentia sacramenti id exigit; 20 quia immunda nocere
posset infantibus (a); 30 quia impura parentibus, patrinis
aliisque adstantibus ingenerare posset nauseam et etiam
aversionem ab Ecclesiæ cæremoniis et ab ipso baptismo.
Quando nova benedicenda est, antiqua in ecclesiæ vel potius
baptisterii sacrarium est effundenda; tuncque fons primum
lavandus et mundandus est, ac deinde aqua limpida implen­
dus. Valde convenit ut hæc ab ipso parocho, uti rituale hoc
loco innuit, vel ab alio sacerdote fiant.
Si aqua in sabbato paschæ aut pentecostes solemniter
benedicta non sufficiat, alia non benedicta admisceri potest,
sed in minori quantitate, quæ mixtione tota rit benedicta,

(l) Quarti de benedict. tit. 2, s. 7, (lub. i, n. 150. Vid. n. 54.

(2) Barutïaldus tit. 11, n. 64.
(5) Barutfaldus tit. IV, n. 16.
206 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [150]

quia major pars trahit ad se minorem : ideoque hæc mixtio

etiam sæpius fieri potest, modo unaquaque vice fiatin minori
quantitate, licet quantitas aquæ in diversis vicibus addita
quantitatem benedictam superet : rituale'enim id non deter­
minat ad unam aut aliquas vices, sed sub sola permittit
conditione, ut in minori liat quantitate (1).
Si aqua baptismalis corrupta fuerit aut eüluxerit, aut
quovis modo defecerit, extra sabbata paschatis et pentecostes
nova juxta formam in rituali Romano præscriptam benedi­
cenda est. Hæc benedictio fieri nequit forma benedictionis
aquæ pro aspersione fidelium, quia Ecclesia aliam exigit et
præscribit; et minus convenit forma benedictionis aquæ in
sabbato paschatis et pentecostes præscripta, ut patet non
tantum ex mente Ecclesiæ aliam in rituali Romano præscri­
bentis, sed etiam ex præscripto adhibendi cereum paschalem,
qui extra tempus paschale non adhibetur; quapropter omnino
fieri debet forma in rituali Romano præscripta in fine de
sacramento baptismi. '
Si aqua conglaciata sit. curetur ut liquefiat; sin autem ex
parte congelata sit aut nimium frigida, poterit parum aquæ
naturalis non benedictæ calefieri, et admisceri aquæ baptis­
mali in vasculo, ne infantulo noceat; vel potest aqua baptis­
malis calefieri in vasculo, illud immittendo in aquam calidam
vel admovendo ad ignem. '

DE FORMA BAPTISMI.

150. Ad formam baptismi non additur amen, licet aliqui

auctores hoc addendum putaverint, quia non additur in
rituali Romano, neque in decreto Eugenii IV seu instructione
Armenorum, neque in Concilio Tridentino sess. 7, de bapt.
can. 4. Quapropter S. R. Congregatio nomine Sanctitatis
respondit, strictim servandum esse rituale Romanum in quo
amen omittitur (a).

(1) Vid. infra de additione sacrorum ol'eorum n. 156.

(2) 9 Jun. 1855, n. 5014, 2.
[155] DE TEMPORE ET LOCO BAPTIZANDI. 207

Si sub conditione baptizetur, hæc verba si non es bapti­

zatus alta voce pronuntianda sunt, uti reliqua verba formæ,
prout in rituali hoc loco expresse præscribitur, ne sacerdos
adstantibus rebaptizare videatur.
151. Cavendum est, ut rituale hoc loco præscribit, ne
aqua ex infantis capite in fontem defluat : 10quia aqua in
fonte mundo nitida et pura diligenter conservanda est, quod
fieri nequit, si aqua ex capite infantis in fontem refluat;
20 quia periculum contagii, quod subesse potest, omnino
cavendum est; 30 quia tum decentia, tum dignitas adminis­
trationis sacramenti id exigit; non enim decet, ut aqua, quae
in fontem reliuendo inevitabiliter fit immunda, et quam vir
honestus in usum profanum adhibere nollet, in baptismo
adhibeatur; 40si aqua, ita immunda facta, adhiberetur, inde
sumi posset occasio cæremoniam baptismi contemnendi,
calumniandi, et eo etiam prætextu baptismum infantium
differendi et omittendi. Hæ rationes tanti sunt momenti, ne
cautela præscripta ullo in casu omittatur.
Quoad ritus de ministro baptismi, de baptizandis parvulis
et depatrinis nihil hoc loco notandum est.

DE TEMPORE ET LOCO ADMINISTRANDI BAPTISMUM.

152. Sabbatum sanctum et sabbatum pentecostes juxta

rituale duo sunt dies, in quibus hoc sacramentum adminis­
trari maxime convenit. Quapropter cæremoniale Ep. lib. 2,
cap. 27, n. 18, præscribit ut per octo dies ante in ipsa
ecclesia, nisi periculum immineat, nullus infans baptizetur.
Juxta rituale autem id maxime convenit, et quatenus com­
mode üeri potest, in adultis baptizandis retinere decet.
153. Baptismus administrari debet'in ecclesia (4) in qua
est fons baptismalis : 1oexcepta necessitate, sine qua Opor­
tet ut- Episcopus non concedat facultatem baptizandi extra

(i) S. R. C. 27 Ap. 1877, n. 5418.

;208 PARS 6. RlTUAI.E ROMANUM. [155]

ecclesiam (1). Necessitas occurrit in locis missionum, ubi

catholici procul ab ecclesiis et" oratoriis. habitant, et ubi
'baptismus.in privatis domibus ministrari potest cum omnibus
caeremoniis, servato ritu Ecclesiæ consueto (2).
20 Exceptis (iliis regum aut magnorum principum, qui non
agnoscunt superiorem (3). Illi filii in eorum capellis baptizari
possunt. Requiritur tamen : 10 ut reges aut principes licen­
tiam ab Ordinario impetrent, prout liquet ex verbis ritualis
id ipsis ita deposcentibus; 20 dummodo id fiat in eorum
capellis seu oratoriis; 30ut fiat in aqua baptismali de more
benedicta; "40 ut serventur omnes cæremoniæ,. tam ante­
cedentes quam consequentes. Hoc quartum requisitum in
arituali non exprimitur, sed supponitur, ut probari potest ex
trationibus sequentibus : 10 quia absque necessitate permitti
nequit ut baptismus a consuetis ecclesiæ cæremonis dis­
jungatur (4); 20 sicut rituale requirit, ut id fiat in capellis,
-et in aqua baptismali, similiter requiri dici oportet, ut reli­
quæ serventur cæremoniæ, quæ pro solemni baptismo præ­
scribuntur; 3o rituale agens de baptismo ex necessitate,
rpræscribit ut infans, ubi convaluerit, adiecclesiam defera­
tur, et omissa omnia suppleantur; cum autem nihil tale
præscribat de filiis regum et principum in eorum capellis
baptizatis, supponit baptismum cum omnibus cæremoniis
fuisse collatum; dici enim nequit, rituale permittere ut
cæremoniæ omittantur.
Etiamsi autem, ut supra dictum est, nomine principum
illi soli intelligendi sint, qui supremam exercent potestatem,
non desunt tamen auctores, qui opinantur eorum nomine
etiam venire alios magnates, et talis in pluribus forte locis
introducta quoque est consuetudo. Licet s. Alphonso de Lig.
probabilius videatur, intelligi tantum filios principum, abso­

(1) S. B. C. 16 Julii 1757, n. 2445, 7; Bened. XIV, Instit. 98.

(2) S. B. C.. 4 Feb. 1871, 11.5254, III.
(5) S. Alph. de Lig. de bapt. n. 118 ad III; Baruffaldus, tit. 9, n. 17;
Rev. theol. 1856, fol. 274.
(4) Bened. XIV. Instit. 98.
[154] DE TEMPORE ET Loco BAPTIZANDI. 209

lutam potestatem habentium; putat tamen cum Croix, quod

ubi introducta est consuetudo lomi baptizandi filios magna­
tum, ipsa non facile sit improbanda (1).
154. Fons baptismalis habeatur in omnibus ecclesiis
parochialibus : in filialibus autem, quæ sacrum fontem legi­
time habent, etiam aqua baptismalis benedicenda est Sabbato
sancto et Vigilia Pentecostes : sed debet integra fleri bene­
dictio in singulis hujusmodi ecclesiis, non autem sufficit
aquam benedicere. usque ad sacrorum oleorum infusionem
exclusive in parochiali ecclesia, et inde, aqua ad alias eccle­
sias delata, in singulis ecclesiis sanctorum oleorum infu­
sionem peragere (2). Nec potest in ecclesiis filialibus, ubi est
fons, enunciatis diebus aqua benedici ritu in missali statuto
usque ad sanctorum oleorum infusionem exclusive et postea
missa cantari (5). At quomodo se gerere debet parochus, qui,
deüciente clero, duas regit parochias, vel ülialem habet cum
fonte baptismali de jure et nullum invenit sacerdotem cui
præfatam benedictionem committat? S. R. C. respondendum
censuit : Posita vero necessitate deücientiæ sacerdotis super
quo conscientia parochi onerata maneat, idem parochus de
benedicta aqua ex principali parochia asportet in aliam (4).
ïn ecclesia cathedrali, quæ non est parochialis, fons per se
erigi non debet (5).
Locus, in qufofons baptismalis ponitur, esse debet decens,
mundus et convenienter ornatus cum imagine s. Joannis
Christum baptizantis, vel columbæ Spiritum Sanctum repræ­
sentantis, vel etiam cum altari s. Joanni dedicato, ubi com­
mode Iieri potest.
Baptisterium seu fons baptismalis debet esse in decenti
forma; ex materia solida, ut marmore aliove lapide polito,
«quæaquam bene contineat; decenter ornatus et cancellis

.(1) Loco citato. Vid. Instit. 98 Bened. XIV; Revue theol. 1856, fol. 276.
(2) S. B. C. 15 Jan. 1899, n. 4005.
(5) S. B. C. 6 Febr. 1900, Novarien. I.
(4) S. B. C. 29 Maji 1900, Urgellen. I.
(5) S. R. C. 51 Aug. 1872, n. 5272.
Tom. 111. "14
210 PARS 6. mrum-: ROMANUM. [155]?

circumSeptus; decoro Operculo tectus, sera et clave munitus,

nisi ipse locus semper 'et bene clausus sit; atque ita obseratus,
ut pulvis, insecta vel aliæ sordes non penetrent. Si fons sit
æneus, stanno fusili ab interiori parte sit illitus, ne aqua
aerugine inficiatur. Oportet ut binæ sint claves, a parocho
vel ejus vicario servandæ. Ipse fons in duas partes dividi
poteSt, quarum una aquam baptismalem continet, et altera.­
vacua, in quam aqua e capite defluit, et 111cujus fundo par­
vus est canalis, per quem aqua in Sacrarium decurrit; vel"
juxta fontem a parte, qua'infans sub baptismo tenetur, in
eadem circiter altitudine parva statui potest piscina ad mo­
dum pelvis, in quam aqua e capite defluens excipitur, et in
qua similiter parvus est canalis, per quem aqua in sacrarium
deüuit.

: DE SACRIS' 'OLEIS.

155. Sacrum Chrisma et sanctum Oleum catechumeno—

rum ac similiter Oleum infirmorum eodem anno feria quinta.
in coena Domini benedicta esse debent, nisi necessitas cogat,.
vel Summus Pontifex suprema sua auctoritate dispensaverit,.
prout 17 Februarii 1870 occasione Concilii Vaticani indul­
sit (4); ita ut post benedictionem oleorum in coena Domini!
nova mox adhibenda sint.
Curat igitur parochus, ut ea suo tempore quamprimum­
habeat. Verumtamen cum nova in magnis dioecesibus post­
benedictionem statim ubique haberi nequeant, hoc quam­
primum aliquam admittere debet latitudinem. Quapropter­
juxta Canones 123 et 124 de Consecrat. dist. 4 nova procu--­
randa sunt ante paschae solemnitatem seu ante diem paschæ,
vel potius ante benedictionem fontis in sabbato sancto, cum
Chrisma et oleum catechumenorum suo tempore in fontem

(i) Acta s. Sedis, vol. V, fol. 375.

[155] DE SACRIS OLEIS. 211"

infundenda sint (1); ante diem autem paschæ omnino compa­

randa sunt, nisi prius haberi nequeant ob locorum distan­
tiam, viarum dimcultatem, aeris temporumque vicissitudinem
et intemperiem; dilationis vero causa peti non potest ab
inducta cdnsuetudine, quæ potius appellari debet abusus
damnandaque corruptela (2).
Veteribus oleis, nisi necessitas cogat, ultra annum non
utatur. Hæc necessitas existit quamdiu nova olea, justa data
ratione, non habentur. Sic S. R. Congregatio rescripsit (3),
ubi olea sacra feria quinta in coena Domini eodem anno
benedicta haberi nequeunt, quia v. g. non "sunt benedicta,
nec aliunde obtineri possunt, uti accidit in Hispania tempore
belli 1836, chrisma et oleum præcedentis anni in benedictione
fontis adhibenda esse; item (I.) in casibus," in quibus ob
magnam parochiæ ab urbe episcopali distantiam sacra olea
præcedente feria in coena Domini ab Episcopo consecrata
in promptu haberi nequeunt, censuit in benedictione fontis
baptismalis olea anni præcedentis adhibenda esse; similiter
declaravit (5) in' dioecesi, in qua olea ob defectum sacerdotum,
diaconorum et subdiaconorum-benedicta non- fuerant, uten­
dum esse oleo antiquo, donec novum recipiatur.-Ita ut mixtio
sacrorum oleorum in benedictione fontis baptismalis (6) et
unctiones in administratione baptismi differendæ non sint,
sed in his aliisque, quorum eadem est ratio, vetera olea adhi­
benda sint donec nova habeantur (7).
Quamprimum autem nova olea habentur, ea sunt adhi­
benda, et sacerdos utens veteribus graviter peccaret (s).

(1) Baruiï'aldus tit. 10, n. 14: Gavalieri, tom. 4, cap. 26, dec. 1, n. 5;
Giraldi expositio juris pontif. p. 1, sect. 599, fol. 422.
(2) Ita Gardellini in dec. S. B. C. 16 Dec.- 1826, 11. 2650, in vol. IV
decr., p. 284.
(5) 25 Sept. 1857, n. 2775, 1 et 2.
(4) 19 Sept. 1959, n. 5099.
(5) 19 Jan. 1608, n. 244.
(6) Vid. n. 56.
(7) Vid. nota in decr. S. R. 'C.'16 Dec. 1826, 11.2650, ut sub (2).
(8) Canon 122: Si quis de alia de Gonsecrat. dist. 4; Baruiïaldus, tit. 10,
n. 7; Cavalieri tom. 4, c. 26, dec; 1, n. 7; Giraldi, exposit. Jur. Pont.
p. 1, sect. 599, fol. 422.
 212 PARS 6. RlTUALE ROMANUM. [156]

Nova igitur olea recepta, non sunt domi retinenda (I); et

multo minus solemniter in ecclesiam introducenda, non ob­
stante consuetudine, ubi hæc existit, quæ non nisi ex crassa
ac supina ignorantia inducta esse potest, et sacro oleo eum
attribuit cultum, qui uni convenit ss. Eucharistiae Sacra­
mento (2); sed immediate post receptionem in ecclesia loco
solito deponenda sunt, et casu occurrente, mox adhibenda.
Novis habitis oleis, vetera in ecclesia comburenda sunt.
« Si quod remanserat in ampullis, ponitur in lampadibus
ecclesiæ ante Sacramentum, ut comburatur. Reliquum autem,
quod est in pyxidibus siVe capsulis, cum bombyce, igne com­
buritur » (3). Ex bombyce prius exprimitur oleum in lampade,
et postea bombyx comburitur, et cinis in sacrarium projicitur.
Vetera autem non comburuntur, nisi novis prius habitis, ne
deficiant pro administratione sacramentorum; et ideo duo
quidem vascula laudabiliter habentur pro singulis oleis, unum
nempe pro novis recipiendis, et alterum pro veteribus interim
custodiendis; licet tamen unum pro unoquoque sufliciat,
dummodo, cum nova procurantur, vetera in decente aliquo
vasculo interim asserventur (l.).
156. Si sacra olea infra annum deficere videantur, et
aliunde haberi nequeant, aliud oleum de olivis non benedic­
tum adjiciendum est, sed in minori quantitate. Unde consu­
lendum est, ut guttatim infundatur, ut semper quod)infunditur
minus sit oleo benedicto. Hæc mixtio in casu necessitatis
tantum permittitur (5); sæpius tamen etiam üeri potest, uti
respondet p. mem. Pius VI (6) scilicet « posse oleo benedicto
adjungi non benedictum pluribus vicibus, ita ut oleum adjunc­
tum consideratum separatim, et in unaquaque admixtione,
sit in minori quantitate quam oleum benedictum, quamvis
consideratis omnibus additionibus simul, tiat quantitas major

(i) S. B. C. 16 Dec. 4826, n. 2650, V, 1.

(2) S. B. C. eodem loco-ad 2.
(5) Pontificale de cæna Dom. in tine.
(4) Cavalieri tom. 4, cap. 26, dec. 1, n. 8.
(5) S. B. C. 7 Dec. 1844. n. 2883, 5.
(6) l Ap. 1794, quæst. 15. Collect. Brevium.
[157] DE SACBIS OLElS. 215

non benedicti; quemadmodum resolutum fuit a S. C. Concilii

die 23 Sept. anni 1682 n (1).
157. Olea sacra conservanda sunt in suis vasculis ar­
genteis vel saltem stanneis (sed nullo modo æneis ob æru­
ginem, neque vitreis aut testaceis ob fragilitatem, neque
ligneis aut marmoreis), bene obturatis et mundis; quæ vas­
cula debent esse inter se distineta, et propriam unumquodque
inscriptionem habere, majusculis litteris incisam, ne quis
error committatur. Not. autem inscriptionem non ubique esse
eamdem, et pro diverso loco diversa posse significare.
Ad usum quotidianum haberi debent minora vascula, sive
separata sive etiam conjuncta, apte tamen distincta, et cum
suis inscriptionibus ut supra, in quibus commodum erit
bombacium vel quid .simile habere, ut effusionis periculum
caveatur.
Vascula sacrorum oleorum in loco proprio, honesto ac
mundo, sub clave ac tuta custodia decenter asservanda sunt,
ne ab aliquo nisi a sacerdote temere tangantur, aut eis sacri­
lege quisquam abuti possit. Adeoque in ecclesia conservanda
sunt, scilicet in sacristia, in baptisterio aut in custodia alia,
sed in loco proprio seu separato et decenter ornato atque sub
sera (2), nunquam autem in tabernaculo ss. Sacramenti.
Claves debent esse binæ, et a parocho servandæ (a).
Curandum est parocho, quantum fieri potest, ne per laicos,
sed per se vel per alium sacerdotem, vel saltem per alium
ecclesiæ ministrum hæc olea deferantur. Laici non absolute
excluduntur ab eorum delatione (4); hoc tamen sine necessi­
tate vel justa ratione fieri non convenit.
Cavendum etiam est, ne de sacris oleis quidquam ulli
unquam tribuatur cujusvis rei praetextu.

(1) Vid. Quarti de benedict. tit. 1, sect. 2, dub. 5, n. 15 et 14; Fornici

p. 5, c. 14; Bissus M, n. 107, 5 L-LVlll.
(2) Vid. not. in dec. S. B. 0. 11.2650, II].
(5) Catalanus in rit. Rom. tit. 2, c. 1, 5 39.
(4) Nota in dec. S. B. C. 16 Dec. 1826, n. 2650, V, 2.
.214 PARS 6. BITUALE ROMANUM. [158]

DE PREPARANDIS ANTE BAPTISMI AbMINISTRATIONEM.

158. Cum baptismi sacramentum jam administrandum

est, hæc in promptu esse debent :
1. Vascula sacri olei Catechumenorum et Chrismatis.
2. Vasculum cum sale benedicendo, vel jam benedicto in
alio baptismo. Not. 10Illud sal debet esse bene confractum
et attritum adinstarpulveris, ne noceat infantulo, siccum et
mundum, album. vel aliud, sed naturale et non mixtum (l).
20Non potest esse sal exorcizatum ad benedicendam aquam,
sed benedictum sua peculiari benedictione, quæ in ordine
baptismi administrandi praescribitur. 30 Sal ita benedictum
nemini potest' tradi, neque etiam reddi iis, qui id ad benedi­
cendum attulerunt, sed quod superest, ad alios baptizandos
est servandum aut in sacrarium adjiciendum. Si reddi soleat
iis qui sal attulerunt, baptizans sumat modicum ex toto quod
affertur, illudque tantum benedicat, et in os infantis immittat-z
quo modo cessat omnis difficultas." Si afferentes sal bene­
dictum habere velint, sacerdos illud separatim benedicere
potest benedictione, quæ habetur in rituali et fine missalis
pro quocumque comestibili.
3. Vasculum seu cochlear, sive urceolus aut concha, ex
argento, stanno aut alio metallo, nitidum, ad aquam fun­
dendam super caput baptizandi, satis amplum ad sudicientem
aquæ quantitatem hauriendam e fonte pro trina infusione,
huic tantum usui destinatum (a). Adeoque quamvis baptismus
manu conferri possit, aptius tamen et convenientius fit dicto
vasculo, ne fontis aqua per successivum capitis et aquæ
tactum aliqua sorde inficiatur (5).
4. Pelvis seu bacile ad excipiendam aquam ex capite
defluentem, nisi ita constructum sit baptisterium, ut aqua
statim in sacrarium defluat; omnino enim cavendum est, ne
aqua e capite in fontem reüuat,.ut dictum est 11.151-et 154.

(i) Baruffaldus tit. 10, n.. 53.

(2) Baruffaldus tit. 40, n.. 59.
(5) Catalanus in Rit. tit. 2, c. i, n. 45.
1159] Accsssus AD BAPTISMI ADMINISTRATIONEM. 215

5. Gossipium seu bombacium aut stuppa ad abstergenda

loca sacris oleisinuncta.
6. Stolæ duæ, ubi commode haberi possunt, una violacea
adhibenda ab initio usque ad inunctionem factam oleo cate­
chumenorum, et altera alba deinceps sumenda; sin minus,
una saltem, ex una parte violacei, ex altera albi coloris (1).
7. Medulla panis ad abstergendumv pollicem sacerdotis,
antequam manus lavet, nisi virgula unctiones fecerit; et vas
ipro manuum lotione post baptismum, quod huic tantum usui
deservire decet, cujus lotionis aqua in sacrarium effundenda
est. .
8. Vestis alba in modum pallioli seu linteolum candidum
infantis capiti imponendum : huic inservire potest strophio­
lum seu sudariolum album (a), non autem illud quod adhi­
betur ad tergendum caput baptizati aut manus baptizantis,
.sed quidem cappula alba, qua induitur infans, aut velum quo
tegitur. . ' ,
9. Candela cerea baptizato ardens tradenda.
10. Rituale et registrum baptismale.
11. Linteolum ad tergendum caput infantis post ablutio­
nem, huic tantummodo usui destinatum (5).
Hæc omnia super mensam seu credentiam, si commode
fieri possit, collocanda et præparanda sunt.

ACCESSUS AD BAPTISMI ADMINISTRATIONEM.

159. Omnibus opportune præparatis, ut jam dictum est,

sacerdos, lotis manibus, superpelliceo et stola violacea in­
dutus, clerico saltem uno seu ministro superpelliceo pariter
induto præcedente, cum gravitate et reverentia, tecto capite
et junctisimanibus, accedit. ad limen ecclesiæ, ubi foris

(1) S. B. C. 26 Mart. 1859, n. 5086, VII..

(2) Barufl'aldus tit. 10, n. 44,
(5) Barulfaldus tit. 11, n. 44.
216 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [160]

expectant qui infantem detulerunt. Juxta plura particularia

ritualia infans ad locum baptisterio vicinum afferri potest,
ne ex'frigore aerisque intemperie patiatur; si autem ecclesia.
commodumhabeat atrium, ibidem expectare debent (l).
Ibidem sacerdos in lingua vulgari facit interrogationes,
quæ in rituali præscribuntur, nisi de his bene sibi constet,.
videlicet, an sit suæ pa'rochiæ, masculus an femina, an domi
baptizatus, etc., qui patrini, quod nomen imponendum. Monet
etiam præsentes ut pie ac decenter assistant. Item opportune­
fieri potest explicatio virtutis, usus et utilitatis baptismi
ejusque cæremoniarum, ut dictum est 11.147.
Quoad patrinos notandum hic est, quod præcipit Concilium
Trid. (9)ut u-parochus antequam ad baptismum c0nferendum
accedat, diligenter ab eis, ad quos spectabit, sciscitetur,
quem, vel quos elegerint, ut baptizatum de s. fonte suscipiant;
et eum, vel eos tantum ad illum suscipiendum admittat; et
in libro eorum nomina describat; doceatque eos, quam
cOgnationem contraxerint, ne ignorantia ulla excusari va­
leant. » Et si qui alii ad tangendum infantem instar patri­
norum se ingerant (quod tamen non est concedendum),
declaretur aperte ante baptismum, nec eos nec alios præter
descriptos aut designatos, ullam cognationem spiritualem
contrahere (a).

ORDO BAPTISMI PARVULORUM .

160. 1. Sacerdos stat in limine'a parte interiori ecclesiæ

vel baptisterii, patrinus ad dextram baptizandi, et matrina.
ad sinistram ejus. Infans collocatur super brachium dextrum
illius qui eum defert, quia brachium dextrum reputatur­
nobili'us, et baptizans sic facilius operari potest.
Sacerdos interrogat, exprimendo nomen baptizandi, quid"

(l) Baruffaldus tit. 10, n. 55.

(2) Sess. 24, cap. 2, de reform. matrim. , .
(5) Conc. Trid. loco cit.; tertium Conc. prov. Mechl. tit. 5, c. 2.
[160] ORDO BAPTISMI PARVULORUM. 217'

petis etc. et si plures simul baptizentur, quidpetitis. Patrinusl

vel matrina, vel uterque simul respondet fidem. Hæc inter­
rogatio semper famenda est, etiamsi sacerdoti de hoc bene­
constet, quia in rituali ita præscribitur, ut significetur Eccle­
siam neminem cogere, et baptismum esse gratiam, quam
petere oportet.
Hæc sicut et aliæ interrogationes, quibus patrinus in.
baptismi administratione respondere debet, in lingua latina
faciendæ sunt, prout in rituali ponuntur. 1. Ut sacra liturgia.
incorrupta servetur, Ecclesia non permittit ut ipsæ interroga-­
tiones in linguam vulgarem privatim transferantur; ut autem:
inconvenientiæ ratio caveatur, mandat ut cæremoniæ expli­
centur præsertim in ipsa sacramentorum administratione.
Sacerdos igitur in hunc vel similem modum procedere potest,.
susceptores in lingua vulgari alloquendo, ut sequitur : Ec—
clesia neminem cogit, Sacramenta volentibus administrat;.
ideoque ante administrationem inter-rogare debeo, quæ sit
petitio vestra; et consequenter latine addit :quid petis etc.
Minister autem, susceptores adjuvando, eisque innuendo, ut.
idem dicant, respondet Fidem. Idem vel similis modus in­
aliis interrogationibus servari potest (1). Interrogationes—
tamen in lingua vulgari fieri possunt : 10 si habeatur indul­
tum, quale aliquibus dioecesibus concessum legitur (a); et.
20 si legitima adsit consuetudo.
2. Exsulüat in faciem infantis, videlicet ter ut præscri­
bitur, et leniter, ut fiat decenter, et ne noceat infanti. Non
videtur faciendum in modum crucis, quia hoc neque in rituali,
neque ab auctoribus requiritur; potius autem ore angusto
seu compressis labiis, quam ore aperto per modum halantis,
hec enim f0ventisest, non expellentis; ut'iwnüæqugLest
ex ordine baptizandi adultos, ubi exsumare et halare distin—v
guuntur. *
3. Paiiee ïäeit signum crucis in fronte et in pectore. Istae

(l) Baruüäldus tit. ll, n. 2; Analecta juris Pontificii, 5, ser. fol. 342;
Revue des seiences ecclesiastiques, tom. 9, fol. 575.
(2) Revue des sciences ecclesiastiques, tom. 10, fol. 104.
 .218 PARS 6. anmm ROMANUM. [160]

aliæque cruces, quotiescumque partes signandæ nominantur,,

fleri debent solo pollice dextro, extensis et junctis reliquis
digitis, uti fit ad evangelium missæ : partessignandæ, si sint
detectæ, immediate tanguntur, et si non sint detectæ, sufficit
supra vestes seu pannos.
Reliquae cruces, dum partes signandæ non nominantur,
faciendaesunt dextra, extensis et junctis digitis, non tangendo
infantem.
4. Oremus. Preces nostras. Oremus et oratio aliæque
sequentes dicuntur manibus junctis, nisi impeditæ fuerint.
Ad litteram N. exprimitur nomen infantis. Si femina sit
baptizanda, dicitur electam tuam in genere feminino, quod
similiter servatur in orationibus sequentibus.
5. Imponit manum super caput infantis, infra integram
orationem Omnipotens sempiterne Deus. Hæc manus impo­
sitio üt dextra, extensis et junctis digitis; sufflcitautem, ut
fiat moraliter, et caput non tangatur (1).
6. Deinde sacerdos benedicit sal, quod semel benedictum,
alias ad eamdem usum deservire potest. Quapropter hæc
benedictio salis omittitur, si habeatur sal in alio baptismo
exorcizatum.
Ad illius benedictionem sacerdos se ad illud vertit; illo
benedicto, modicum pollice et indice dextro accipit, et in os
infantis immittit, in minima tamen quantitate, ne ulceret
palatum infantis; sufflcitque minimum granum (a).
'7. Imponit manum super caput infantis, et dicit Oremus :
..Eternam acjustissimam. -Ita habetur in editione,typica.
Hæc manus impositio fit ut supra-ad 5.
8. Postea sacerdos imponit extremam partem stoicesuper
infantem, et introducit eum in ecclesiam. Sola sinistra stol'æ
pars imponitur, ut ita sacerdos sit a dextris, et a dextris in-,
»cedat, infantem quasi ducens, et trahens in templum Dei (3)...
9. Cum fuerint ecclesiam ingressi, sacerdos procedens ad

(1) Baruffaldus, tit. 11, n. 9.

(2) Baruffaldus ibidem, n. 20.
(5) Memoriale rit. pro minoribus ecclesiis, tit. 6, cap. 2, 5 5, n. 4.
[160] ORDO BAPTISMI PARVULORUM. 219

fontem cum susceptoribus conjunctim clara voce dicit Credo.

Sacerdos ea latino idiomate recitare debet, ut notatur in
rituali, susceptores autem vernaculo recitare possunt (1).
10. Deinde antequam accedat ad baptisterium, dicit Exor­
cizo. Cum sacerdos ad cancellos fontis devenerit, antequam
ingrediatur, subsistit humeris ad fontem versis, reliquis coram
eo stantibus.
11. Postea sacerdos digito accipit. de saliva oris sui, et
tangit aures et nares. Hæc cæremonia ab exemplo Christi
Domini desumpta, omni cum decentia et reverentia est fa­
cienda, ne adstantibus contemptum pariat. Sacerdos 'solo
digito seu pollice dextro (a) accipit de saliva oris sui, et
immediate tangit aures et nares, dicens ad dextram aurem
Epheta, ad sinistram quod est adaperire,'et ad nares in
odorem suavitatis. Hic attactus non fit per modum crucis,
quia id non præscribitur.
12. Postea interrogat baptizandum nominatim... Abre­
nuntias. Circa has interrogationes eadem notanda sunt, ac
supra ad 1.
13. Deinde sacerdos... infantem ungit in pectore et inter
scapulas. Hæc unctio olei catechumenorum fit : 10in pectore
et inter scapulas aut inter humeros, 2O unica forma pro
utraque unctione, '30in modum crucis, 40 pollice, non autem
virgula, nisi in necessitatis causa seu in casu morbi conta­
giosi, ut dicetur de unctionibus extremæ unctionis.- Pollex
ita intingitur in oleo sacro, ut ejus summitas tantum oleo sit
intincta, et semel pro utraque unctione. Unctione facta,
ipsemet sacerdos, vel minister si est in sacris, non autem
laicus, pollicem et loca inuncta abstergit bombacio vel re
simili, quæ comburenda est, ejusque cineres in sacrarium
projiciendi sunt. '
14. Unctione præcedente facta, sacerdos deponit stOlam
violaceam, et assumit albam, vel si stola sit bicolor, eam
vertit in partem quæ alba est, ut supra dictum est. Deinde

(i) s. B. C. 50 Dec. 1881. 11.5555, x.

(2) s. B. C. 4 Sept. 1875, n. 5568,111.
220 PARS 6. RlTUALE ROMANUM. [löoy

accedit ad fontem (1), et si nihil obstet, se sistit facie ad:

orientem seu ad altare majus conversa.
15. Quoad susceptores sollicitus esse debet sacerdos, ut.
baptizandum physice tangant, teneant, manum apponant aut.
supponant.
16. In Baptismo infans tenetur, ita ut habeat faciem pro-­
nam versus vas, in quod. defluit aqua e capite decidens (a),
non enim frons, sed vertex capitis ablui debet. Infusio fit.
vasculo, ut supra dictum est, et quælibet in modum crucis..
Si infans sit capillatus, sacerdos digitis sinistræ manus;
cæsariem ejus discriminat, dum dextra aquam infundit; vel.
edicit, ut aqua super frontem aliquantulum fluat : quod etiam.
faciendum est, dum caput infantis aliqua scabie opertum
est (5).
Sacerdote aquam infundente, minister supponere debet
pelvim ad excipiendam aquam a capite defluentem, eamque
in sacrarium effundere, nisi fons ita constructus sit ut aqua.
immediate in sacrarium defluat.
Leprosorum aut peste aliove morbo contagioso infectorum­
infantes non supra fontem baptismalem, sed supra piscinam­
vel alium locum separatum baptizandi sunt (1).
Baptizato infante, sacerdos qui baptizavit, leniter et sua-­
viter tergit caput aqua humefactum, adhibendo linteolum­
candidum ad hunc usum tantummodo destinatum.
Ubi est consuetudo baptizandi per immersionem, sacerdos
ambabus manibus accipit infantem, et advertens ne laedatur,
caute ter ejus caput immergit, semel dicens Ego te baptizo.
Exposito aliquem sacerdotem parochum baptismum pueris.
contulisse per modum unctionis in fronte cum pollice in aqua.
baptismali madefacto, S. Rom. Univ. Inquisitio respondit :
Curandum ut tali modo baptizati iterum baptizentur priva-­

(l) MemorialevRit. pro minoribus ecclesiis, tit. 6, cap. 2, 55, n. 7;

Martinucci lib. 4, cap. 1, n. 29.
(2) Baruffaldus tit. I], n. 42.
(5) Pastorale Brugense.
(4) Pastorale Mechliniense.
![161] DE rLunmus SIMUL BAPTIZANDIS. 221

tum, sub conditione, adhibita sola materia cum forma,

.absque cæremoniis (l).
17. Si baptismus sub conditione conferatur, hæc verba
Si non es baptizatus alta voce pronuntianda sunt, uti reli­
qua verba formæ, prout in rituali præscribitur, ne sacerdos
adstantibus rebaptizare videatur.
18. Unctio chrismatis fit in modum crucis, in vertice seu
summitate capitis, non autem in fronte neque inter frontem
et verticem. Pollex et locus inunctus abstergendi sunt, ut
supra ad 13 dictum est.
19. Vestis alba, de qua vide n. 158 ad 8.
20. Candela accensa ab initio adhibenda non est, quia non
præscribitur. In line autem accensa danda est baptizato, si
possit, et alias in manus susceptorum.
21. Postremo sacerdos lavat manus suas, cujus lotionis
aqua in sacrarium effundenda est.
22. Omnibus absolutis, nomina accurate describenda sunt,
et admonendi sunt susceptores, ut hoc loco in rituali præ­
scribitur.

DE PLURIBUS SIMUL BAPTIZANDIS.

161. Rituale Romanum necessitatem non requirit ut

plures simul baptizentur : in fine enim ordinis baptismi par­
vulorum simpliciter dicit Si fuerint plures baptizandi, nulla
addita conditione. Sine justa tamen ratione id faciendum esse
non videtur : quinimo auctores (a) censent, quod non nisi
urgentissima de causa id faciendum sit, nempe in casu con­
versionis multarum familiarum, tempore alicujus suspicionis,
invasionis, incendii, vel alicujus magni periculi; quod extra
hos vel similes casus sacerdos illicite faceret, imo peccaret,
si hæc solummodo faceret, ut citius se expediret : quia alias
ad nihil pene reducitur singularitas formaeet administrationis,

(1) Decr. 14—16Dec. 1898.

(2) Barulïaldus tit. 11, n.. 56 et 57; Bissus B, n. 17, 5 47.
222 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [162]

et pauca sunt quæ in plurali numero fieri possunt; adeo ut"

dici possit, quod exceptio hic regulam firmet.
Si plures simul baptizentur, masculi ponendi sunt ad dex­
tram, feminæ ad sinistram, et omnia dioenda ut alias in
proprio genere et numero plurali. Verum prima nominis in­
terrogatio, exsufflatio, crucis-impressio vel signatio, impositio
salis, tactus aurium et narium cum saliva, abrenuntiationis
interrogatio, unctio olei catechumenorum, interrogatio de
fide, ipse baptismus, inunctio chrismatis, candidæ vestis im­
positio ac candelæ accensæ traditio singulariter singulis et
primum masculis fieri debent. Cum impositio manus inter
hæc in rituali Romano non numeretur, sequitur eam simul
pro omnibus fieri posse.
Plures simul sub eadem forma sacramentali baptizare
numquam licet, nisi in mortis periculo, et ubi tempus non
patitur ut singuli separatim baptizentur (l).

DE BAPTISMO IN NECESSITATE.

162. In necessitate si laicus vel clericus diacono inferior

baptizet, ab omnibus cæremoniis abstinere debet. Si autem
sacerdos vel diaconus baptizet, tunc si infans ad ecclesiam
delatus tam graviter ægrotet, ut periculum immineat ne
moriatur antequam baptismus perficiatur, solum interro­
gare debet, si 'tempus detur an aliquid circa baptismum
attentatum sit, et mox, omnibus aliis omissis, absolute vel
conditionate illum baptizare in aqua baptismali, et si hæc.
parata non habeatur, in aqua communi, ter vel etiam semel,
si necessitas urgeat, aquam infundendo super caput in modum
crucis. Deinde si infans supervivat, eum ungit chrismate in
vertice, imponit vestem albam, et præbet candelam accensam,
ut alias. Quibus peractis, si adhuc vivat, supplendæ sunt.
cæremoniæ, quæ baptismum præcedunt; repetendæ autem

(1) Bit. Rom. de baptizandis parvulis, n. 20.

[165] CEREMONIARUM BAPTISMI SIGNIFICATIO. 225

non sunt duæ infusiones omissæ, si baptismus una infusione-'

collatus sit. Sacerdos vero cavere debet quidquam dicere,
aut facere, ubi infantem prorsus mortuum viderit, quia cære­
moniæ baptismi pro vivis tantum et non pro mortuis insti­
tutæ sunt.
Si sacerdos in necessitate extra ecclesiam baptizet, omit­
tere debet omnes cæremonias, quæ baptismum præcedunt,
etiamsi infans tam diu victurus videatur; collato autem bap­
tismo ut supra, infantem in vertice ungit chrismate si habeat,
imponit vestem albam, et candelam accensam præbet. Cum
autem convaluerit infans, præsentandus est in ecclesia;
ibique, et numquam extra ecclesiam, supplendæ sunt cære—
moniæ omissæ, quæ baptismum præcedunt (4).

CEREMONIARUM BAPTISMI SIGNIFICATIO.

163. 1. Adhibentur patrini : 10ut nomine infantis respon—

deant, abrenuntient, fidem profiteantur; 20quia baptismus
est spiritualis regeneratio, per quam lilii Dei nascimur; ut
igitur homo indiget nutrice et pædagogo, quorum ope edu—
cetur et doctrina ac bonis artibus erudiatur; ita etiam ne—
cesse est ut baptizati alicujus curæ committantur, a' quo
religionis christianæ præcepta haurire, atque ad omnem
pietatis rationem institui possint (2).
2. Imponitur nomen alicujus sancti, ut baptizatus hujus
patrociniis adjuvetur, ejusque exemplis ad pie vivendum
excitetur. '
3. Statio ante fores ecclesiæ significat, non baptizatum
esse extra ecclesiam, regnum coelorumei clausum esse, atque
indignum esse qui domum Dei ingrediatur, antequam facto
exorcismo, dispositus sit ad baptismum et fidem suscipiendum.
4. Exsufliatur in faciem baptizandi in contemptum dæ­
monis, quasi rem vilissimam fugare vellemus; ut discedat, et.

(1) s. B. C. 23 Sept. 1820, n. 2607; Baruualdusjtit. u, n. 59.

(2) Catech. Rom. de bapt. XXV.
1224 PARS 6. mrum-: ROMANUM. [165]

in ejus locum succedat Spiritus Sanctus, quem Christus Do­

minus insumatione apostolis tribuit.
5. Signa crucis formantur et toties repetuntur, ut, cum
-omnis salus a cruce et passione Christi Domini nobis pro­
veniat, baptizandus virtute crucis a servitute dæmonis libe­
retur, contra tentationes muniatur, ejus sensus aperiantur
.ac roborentur, ut Deum excipere, ejusque præcepta intelli­
gere et servare valeat.
6. Manus imponitur, ut oratio fiat verbis et actione exemplo
-ducto a Scriptura sacra (l), ubi manuum impositio significat
communicationem benedictionis et donorum Spiritus Sancti.
'7. Sal ori imponitur ad significandum, baptizatum fidei
doctrina, quæ est sal sapientiæ, et gratiae dono consecuturum
esse, ut a peccatorum putredine liberetur, saporem bonorum
operum percipiat, et divinæ sapientiæ pabulo delectetur.
8. Fit exorcismus ad expellendum diabolum, cujus ser­
vituti subjecti omnes nascuntur, ejusque vires frangendas
et debilitandas, ne impediat baptismi susceptionem ejusque
effectum. .
9. Impositio stolæ fit modestiæ causa, quasi sacerdos sic
ducat et trahat baptizandum in templum.
10. Aures et nares saliva liniuntur, exemplo sumpto a
'Christo Domino (2), ut aures ad audiendam coelestem doc­
trinam, et nares ad percipiendum rerum divinarum odorem
.aperiantur.
11. Fit abrenuntiatio satanæ et professio fidei, quia qui
'nomen Christo daturus est, hoc primum sancte et religiose
polliceri debet se diabolum et peccata pro omni tempore
deserere, et credere in Deum viva fide; quibus duabus spon­
sionibus omnis christianæ legis vis et disciplina continentur.
12. Ungitur oleo catechumenorum, in pectore ad signifi­
candum, intimos animæ monbos curari, mentemque virtute
divina corroborari; et inter scapulas ad significandumgra­

(1) Gen. XLVIII, 14; Num. XXVII, 18; Deut. XXXIV, 9; Matth. XIX, 15;
Act. VIII, 47, etc.
(2) Marc. VII, 55, Joan. IX, 6.
[164] DE BAPTISMO ADULTORUM. 225

tiam conferri ad portandum jugum Christi, fortiterque cer­

tandum contra hostes, militum instar, qui olim ungebantur,
priusquam in certamen descenderent.
13. Petitur an velit baptizari, quia, quemadmodum homo,
sua voluntate serpenti obediens, merito damnatus est, ita
Dominus neminem in suorum numerum nisi voluntarium
militem adscribi voluit.
14. Vertex chrismate inungitur, ad significandum bapti­
zatum ab eo die Christo, capiti, tamquam membrum conjunc­
tum esse, atque eius corpori insitum, et ea re christianum
ajChristo appellari; 20ad signiücandum Spiritus sancti des­
censum in illum, et ejus charismatum dona; 30ad denotandum
baptizatum iieri quodam sensu regem et sacerdotem, quatenus
passionibus imperare, et seipsum hostiam viventem Deo
immolare debet.
15. Vestis alba imponitur ad signiücandum resurrectionis
gloriam, ad quam per baptismum nascimur; nitorem et pul­
chritudinem, qua dilutis peccatorum maculis anima in bap­
.tismo ornatur, atque innocentiam et integritatem, quam in
omni vita baptizatus servare debet.
16. Cereus ardens traditur ad ostendendam charitatem
seu fidem vivam charitate inliammatam, quæ in baptismo
accipitur, quæque in corde jugiter ardere debet, et bonis
operibus continuo alenda est (4).

DE BAPTISMO ADULTORUM .

164. Si quis adultus sit baptizandus, bene notanda sunt

omnia, quæ hoc loco in rituali Romano præscribuntur.
Adulti, de quibus hic agitur, sunt « qui adulta ætate sunt,
et perfectum rationis usum habent 77(a); quæ ætas adulta
intelligitur septennio expleto (a).

(1) Vid. Catech. Rom..de bapt. n. 60; Grancolas comm. hist. in brev.
nib. 2, c. 69.
(2) Gatech. s. conc. Trid. de bapt. cap. XXXV.
(5) Baruffaldus tit. XII, 11.4 et seq.
Tom. Ill. 45
226 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [1633

Non raro autem accidit, quod aliquis adultus, e parentibus

catholicis ortus, et in fide catholica instructus, omnique
sectæ vel impiæ pravitati alienus, baptizandus sit, eo quod
incuria parentum infans baptizatus nOn fuerit, vel quod
subsit probabilis dubitatio de validitate baptismi: uter 1nhoc
casu adhibendus est ordo, a11þap—tismiparvulorum, vel petius
baptismi adultorum. ? Eo casu S. R. Congregationi (1) propo-­
sito, respOnsumfuit recurrende essead sacram universaiem'
Inqu1sitionem. Nescio, an hoc factum, et quod. responsum
datum fuerit. In toto autem ordine baptismi adultorum, neque­
in cæremoniis, neque in-precibus aliquid obstat, quatenus in
hoc casu ordo baptismi adultorum adhibeatur, omittendo­
scilicet Horresce, etc., quæ, in rituali conditionate præscri­
buntur, et igitur prætermittenda sunt, si baptizandus ex ide-­
lolatris, hebræis, mahumetanis aut hæreticis non fuerit.
Si probabiliter dubitetur an adultus valide baptizatus
fuerit, debet sub conditione baptizari ; collato baptismo,.
præteritæ vitæ peccata integre confiteri, et ab iis sub condi-­
tione absolvi (2). Ad majorem tamen functionis ecclesiasticæ­
facilitatem, ante baptismi administrationem peccata confiteri.
potest, et deinde post collationem baptismi sub conditione, a.
confessario iterum reassumptis per summa capita cum poeni­
tente iis de quibusjam accusationem fecerit, sacramentaliter
absolvendus est pariter sub conditione (a).

ORDO SUPPLENDI CEREMONIAS BAPTISMI.

165. 1. Mortale est omittere cæremonias baptismi aut".

aliquam ex eis notabilem (1), a quo tantum excusat mortis..
periculum, vel alia cogens necessitas juxta rituale Roma-­

(1) 31 Aug. 1867, 11.5158, 1.

(2) S. B. et U. 1. 17 Junii 1715 et 17 Dec. 1868. Acta s. Sedis, vol. IV,,
101. 520.
(5) S. C. Nov. 1875 apud Konings theol. mor. tom. II, pag. 414, not..
(4) s. Alph. de Lig. lib. 6, n. 141; Bened. x1v, Instit. 98.
[165] onno SUPPLENDIcænnmosms BAPTISMI. 227

num in ordine supplendi omissa super infantem baptizatum,

ut persecutio, perturbatio publica,-aliave causa, quæ admi­
nistrationem periculosam et- quasi impossibilem reddit; non
autem absentia patrini,-aliæve causæ similes. Ubi non adest
ecclesia parochialis, neque fons baptismalis, missionarii uti
possunt et tenentur illis cæremoniis quibus uti possunt (1).
Unde extra necessitatem, de qua n. 162 dictum est, num­
quam sine cæremoniis baptizare licet, quæcumque persona
id postulet, ut infans certioretur, cæremoniis postea sup­
plendis, saltem sine expressa ordinarii licentia; hac autem
obtenta, aliqui auctores (a) baptizare permittunt omissis cære­
moniis, postea in ecclesia supplendis, sed in aqua baptismali
allata et in 1000honesto, oratorio aut capella privata. '
2. Baptismo sine cæremoniis collato, omissæ cæremoniæ,
quam primum fieri potest, in ecclesia ex præcepto supplendæ
sunt; quia, quamvis baptizatus jam gratiam sanctificantem
receperit, istæ tamen cæremoniæ et preces valent ad ube­
riorem gratiæ eifectum tota vita percipiendum, et auxilia
conferunt opportuna contra infestationes dæmonum, quibus
üdeles tota vita impugnantur (5).
3. Dum cæremoniæ supplentur, si certo constet baptis­
mum valide esse collatum, omittenda sunt interrogatio an'
baptizari velit, forma baptismi et ablutio; et statim post
professionem Hdeifacienda est unctio chrismatis cum reliquis,
nisi hæc facta sint, ut dictum est 11.162. Item in orationibus
et exorcismis quædam mutanda sunt, prout in rituali hoc loco
notatur, et sicut in posterioribus ritualis editionibus totus
ordo supplendi cæremonias describitur.
Si autem certo constare non possit, baptismum valide
fuisse collatum, nihil omittendum aut mutandum est, præter
formam sacramentalem, quæ dicenda est sub conditione : Si
non es baptizatus, ego te etc.

(1) Instructio s. Ofïicii fer. IV, die 15 Sept. 1869.

(2) Maurel, Guide pratiqzæ de Lit. rom. 2 p. 2 s. ch. 2, art. X; Gousset,
Instruct. sur terinæt. tom. 6, fol. 251; Braunman de bapt. art. 1; Pas­
torale Biugense de suppl. cærem.
(5) Vid. Gatalanus in rit. R.o.m tit. 2, c. 5, 5 1.
228 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [166]

Pro adulto catholico, valide quidem, sed omissis cæremo­

niis baptizato, adhibendae sunt cæremoniæ et preces, quæ
pro baptismo infantium assignantur (1). Si vero adultus ab
hæresi conversus, baptizandus sit sub conditione; tunc qua­
tenus cæremoniæ supplendæ sunt, et supplendæ creduntur
juxta Rituale Romanum de baptismo adultorum, illæ sup­
plendæ sunt, quæ pro adultorum baptismosunt præscriptæ (2).

RITUS SERVANDUS CUM EPISCOPUS BAPTIZAT.

166. 1. Iste ritus hoc lcco in rituali Romanolcompendiose

refertur, totaliter autem describitur in supplemento Ponti­
ficalis Romani, ad quod in casu recurrendum est.
2. Omnia sicut alias in accessu Episcopi ad ecclesiam
præparantur ad tabernaculum, ad altare majus, etc. Si Epis­
copus paramenta apud altare assumere voluerit, eadem super
altare more solito præparantur.
3. Capellani, presbyteri vel clerici, qui assistunt, et minis­
trant, superpelliceisinduuntur, ut in rituali notatur, adeoque
paramenta sacra non aSsumunt. Si canonici Episcopo minis­
trent, in habitu canonicali assistere possunt; quia, licet ipsi,
si sacramenta ministrent, superpelliceumassumere teneantur,
nullibi tamen prohibentur in habitu canonicali Episcopo
assistere et ministrare (3). Item EpiscOpo dioecesano solem­
niter baptizante et capitulo assistente, nihil etiam obstat, si
canonici sacra paramenta assumant, sicut Episcoposolemniter
celebrante ea semper induere tenentur (l.).
4. Primus assistens seu capellanus mitram Episcoposemper
imponit et aufert (5).
5. Gremialo lineum ponitur in gremio Episcopi, dum

('1) S. R. C. 27 Aug. 1856, n. 2744, 5.

(2) Idem decretum ad 4.­
(5) Vid. Praxis Pontificalis, tom. 1, n. 51 et 222.
(4) Praxis Pont. ibid. n. 154.
(5) Martinucci lib. 7, cap. 12, n. 26, 55, etc.
[167] BENEDICTIO FONTIS BAPTISMI EXTRA SABBATUM PASCHJE, ETC. 229

baptizandum ungit oleo catechumenorum, dum deinde bap­

tizat, ungit Chrismate, vestem albam imponit et candelam
porrigit.

BENEDICTIO FONTIS BAPTISMI EXTRA SABBATUM PASCHE ET

PENTECOSTES, CUM AQUA CONSECRATA NON HABETUR.

167. 1. Hæc benedictio quacumque die et quavis hora

fieri potest.
2. In sabbatis paschæ et pentecostes diaconus et subdia­
conus assistunt, quia tunc fontis benedictio et reliqua unum
cum missa officium efficiunt. Cum autem hæc benedictio
nullam cum alio officio relationem habeat, solus sacerdos
benedicens paratur, videlicet superpelliceo et stola violacea
juxta regulas generales ritualis de benedictionibus. Pluviali
induivnon debet, quia per rubricas generales missalis tit. 19
hoc tantum præscribitur in benedictionibus quae fiunt in
altari; licet tamen juxta aliquos auctores eodem indui
possit (1).
3. Cumad baptisterium pervenerint, si altare ibi habeatur,
se sistunt, sacerdos in medio ante altare, reliqui a lateribus
ejus vel prout fieri potest, et crucifer cum ceroferariis in
plano ad cornu epistolae; si autem altare non habeatur,
tunc crucifer et ceroferarii se sistunt in loco magis oppor­
tuno, sacerdos ante crucem, et reliqui a lateribus vel in
circuitu ejus.
4. Stantibus crucifero et ceroferariis, reliqui omnes genu­
flectunt infra litanias, quia hæ semper a genufiexis dicuntur.
Sacerdos recitat litanias, aliis respondentibus. Ad versum
ut fontem solus sacerdos surgit, eumdem versum bis dicit,
et stans versus fontem, utraque vice fontem bis signat, ut
signa crucis indicant. Deinde iterum genuflectit et litanias
absolvit.
Ad Dominus vobiscum sacerdos surgit, et- oratione dicta
omnes surgunt, ac se sistunt juxta fontem, sacerdos facie ad

(1) Marünucci lib. 4, cap. 4, n. lO.

250 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [168]

altare conversa, si nihil obstet, crucifer cum ceroferariis-e

regione sacerdotis, facie et Cruciüxi imagine ad eumdem
conversis, et reliqui in circuitu.
Sacerdos incensum imponens, illud benedicit, et fontem
more solito incensat.

De Sacramento Pænitentiæ.

ORDO MINISTRANDI SACRAMENTUM P(ENITENTI/E.

168. Sacerdos ad audiendam Confessionem vocatus,

promptu-m facilemque se præbeat, ac priusquam ad audien­
dum accedat, si tempus suppetat, ad hoc ministerium-recte
sancteque obeundum, divinum auxilium piis precibus implo­
rabit. Si autem confessarius inopinato et confestim advocetur,
sufficit quæcumque oratio jaculatoria fervens seu subita mentis ­
in Deum elevatio.
. Sanctissimus Dominus Noster Pius PP. IX omnibus et
singulis confessariis in universo orbe catholico existentibus,
infrascriptam orationem antequam ad sacramentales exci­
piendas confessiones assideant, corde saltem contrito et devote
recitantibus, centum dierum indulgentiam semel tantum in
die acquirendam, clementer est elargitus.
Da mihi, Domine, sedium tuarum assistricem sapientiam,
ut sciamjudicare populum tuum in justitia, etpauperes tuos
in judicio. Fac me ita tractare claves regni cælorum, ut nulli
aperiam cui claudendum sit, nulli claudum cui aperiendum
sit. Sit intentio mea pura, zelus meus sincerus, charitas mea
patiens, labor meus fructuosus. Sit in me lenitas non remissa,
asperitas non severa,pauperem ne despiciam, diviti ne aduler.
Fac me ad alliciendos peccatores suavem, ad 'interrogandos
prudentem, ad instruendos peritum. Tribue, quæso, ad retra­
hendos a malo solertiam, ad confirmandos in bonosedulitatem,
ad promovendos ad meliora industriam : in responsis matu­
t[l70] DE .SACRAMENTOPæNlTENTIE. 251

ritatem, in consiliis rectitudinem, in obscuris lumen, in im­

plexis sagacitatem, in arduis victariam ; inutilibus. colloquiis
ne detinear, pravis ne contaminer, alios salvem, meipsum non
perdam. Amen.
169. Confessionesexcipiendæ sunt in ecclesia, non autem
in privatis ædibus, nisi adsit casus alicujus necessitatis vel
saltem causa rationabilis, uti infirmitas poenitentis aut con­
fessarii, confessio clericorum, etc. Si quis extra ecclesiam
confessionem excipiat, id præstare studeat in loco decenti et
patenti, et non clauso, "præcipue si mulieris audiat confes­
sionem ad omnem evitandam suspicionem (1).
170. Confessionesin ecclesia excipiendæ sunt in sede
'confessionali, extra quam nemini, nisi in casu necessitatis,
feminarum saltem, confessidnes audire lieet (a).
Sedes confessionalis poSita esse debet in apto ecclesiæ loco,
satis ab altaribus remoto, et ita patenti ut" nndique conspici
possit; non autem in angulis aut parvis sacellis, neque' in
aliis secretis ecclesiæ locis. Unde : 10cum sacristia conspicuus
ecclesiæ locus dici non possit, ibidem confessiones præcipue
mulierum excipi nequeunt, nisi poenitens præ morbo vel
infirmitate aut alia gravi ratione in confessionali se sistere
non valeat, vel nisi tali surditate laboret ut confiteri non
possit quin ab aliis audiatur. 20 Cum locus debeat esse con­
spicuus, sequitur non esse excipiendas confessiones, saltem
mulierum, ante vel post lucem diei (5), vel, si tenebræ sint,
lumen apponendum esse, uti plures synodi præscribunt.
.3oSequitur non laudabile esse, quod velum appendatur ab
anteriori parte confession'alis, ita ut confessarius conspici
nequeat. Quapropter S. Carolus præscribit ut 'confessionale
a parte anteriori sit apertum omnino, neque ullo modo occlu­
datur (i).
Sedes confessionalis crate perforata poenitentem inter et

(i) Baruifaldus tit. 18, n. öetseq. Catalanusin rit. Rom. tit. 5, c. 1,57­
fol.(2)596.
III Conc. prov. Mechl. tit. 5, cap 5. Vid. Metanges theoi., öser.
(5) Barutfaldus tit. 18, n. 17; Cavalieri tom. 4, decr'. 58, n; 4 et 5".
(4) lnstruct. fab. ccclesiast. forma confessionum. '
252 rians 6. RITUALE ROMANUM. [171]

confessarium instructa esse debet, quæ laudabiliter debet

posse claudi, ne, dum confessarius cum uno poenitente loqui-.
tur, alius ab altera parte ipsum loquentem audiat. Crates
non debet esse ita angusta ut locutionem impediat, sed multo
minus ita aperta ut fere sit ac si crates non habeatur. Sola
crates saltem parva sufficere non videtur; sed confessarius a
poenitente totaliter disjungendus est ad obviandum periculis
et suspicionibus, quibus satis provisum non est si sola parva
crates interponatur. Quo circa Baruffaldus (i) dicit confes­
sionale tabulis ligneis ita componendum esse, ut sola anterior
pars aperta sit, quæ tamen parva porta claudatur. Addit
insuper tertium concilium provinciale Mech. (2) poenitentem
a sequentibus alio asserculo disjungendum esse,
171. Confessarius superpelliceo et stola violaceo"coloris
utatur, prout ternpus vel locorum feret consuetudo, ut rituale
hoc loco præscribit, vel nisi occasio, vel consuetudo, vel lacus
interdum aliter suadeat, ut notat inter generaliter servanda
in administratione sacramentorum.
Confessiones igitur sine superpelliceo et stola excipere
licet : 1[) si talis sit consuetudo, licet S. .R. Congregatio
rescripserit, ea non obstante, conveniens esse ut in ecclesia
stola adhibeatur (3). Hæc consuetudo, ut observat Baruffal­
dus (4),præcipue viget apud nonnullos regulares, qui in habitu
tantum suæ religionis confessionalibus insident. Hic tamen
cum Catalano distinguendum est : vel enim confessarii sunt
monachi aut fratres mendicantes, et tunc non quidem super­
pelliceum, sed tamen stolam adhibere debent, ut sacramenti
administratio distinguatur ab aliis humanis actionibus, quæ
.in communi veste peraguntur; ita Emus Dom. Cardinalis
Sterckx, Archiep. Mechlinien. (5), notavit : « Regulares vero
meminerint, fas sibi non esse, confessiones audire, nisi stola

(1) Tit. 18, n. 15.

(2) Loco cit.
(5) 31 Aug. 1867, 11.5158, 2; 7 Julii 1877, 11.5426, IV.
(4) Tit. 2, n. 56.
(5) In Congr. Archip. 1849, VIII.
[172] DE SACRAMENTOPOENITENTIE. 255­

supra vestem sui ordinis adhibita "; vel confessarii sunt alii
clerici regulares, et tunc non tantum stolam, sed et super­
pelliceum adhibere debent (i). 20 Confessiones sine superpel­
liceo et stola excipere licet si occasio aut locus aliter suadeat,
v. g. pro confessione infirmi, in necessitate, extra ecclesiam,
ubi non datur occasio superpelliceum et stolam assumendi;
pro quibus tamen casibus confessarius stolam laudabiliter
domi conservat. Aliud tamen est, dum confessiones in ecclesia
et in sede confessionali excipiuntur; ubi, cum semper detur
occasio, superpelliceo et stola utendum est, ad excitandam
in poenitentibus majorem humilitatem et venerationem.
! 72. 1. Poenitentesad confessionemaccedere debent animo
humili, habitu modesto, armisque, si gerant, depositis; et
in confessionali' se sistere nudis complicatisque manibus, flexi
utroque genu, aversa paululum facie, ne confessarium inSpi­
ciant. Antequam incipiant confiteri, dicunt Benedic Pater;
et confessario benedictionem impertiente, se signant; tum
generalem faciunt confessionem lingua latina vel vulgari :
Confiteor Deo omnipotenti, B. Mariæ etc., vel saltem dicunt :­
Confiteor Deo omnipotenti et tibi Pater. Deinde peracta
confessione sua, concludunt dicendo : mea culpa, mea... Ideo
precor etc.
Si poenitentes, qua decet humilitate et modestia, non acce­
dant, monendi sunt, si opus sit. Quinimo ad confessionem
admittendi non sunt, qui indecenter se gerunt, et praesertim
mulieres quæ habitu impudenti accedunt.
2. Cum poenitens ad confessionale accesserit, et genu­
iiexus signo crucis 'se munierit, confessarius juxta rituale
mox inquirit de illius statu, quampridem sit confessus, an
impositam poenitentiam adimpleverit, etc." etc. Tum poeni­
tens confessionem generalem dicit, et exinde peccata sua.
confitetur. Dubitari potest, an rituale hic ordinem, an rem

(1) Ita Gatalanus in rit. Rom. tit. I, 5 VII, 11.IV, et tit. III, c. I, äXI.
juxta praxim Ecclesiarum Urbis, complurium conciliOrum provincialium
particulariumque sanctiones, S. B. C. decreta atque summorum Ponti—
ficum edicta.
"254 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [175]

ipsam servandaün præscribat. Quod rem, et non ordinem

absolute servandum præscribat, probari potest ex aliis, quæ
rituale eodem loco præscribit, scilicet : Quod si paenitens
aliqua censura vel casa reservato sit ligatus, a quo ipse non
.possit absolvere, non absolvat etc. Quod confessarius commu­
niter scire non potest, nisi post confessionem peccatorum.
Quidquid autem sit, sæpius contingit ut poenitentes in con­
fessionali' sese sistant imparati, ignari, rudes, cum quibus
necessario procedendum est eodem ordine, quo in rituali
,præscribitur. Quoad alios autem rituale non obstat, quominus
poenitentes, facto signo crucis, mox confessionem generalem
dicant, et exinde peccata sua confiteantur.
3. Confessarius coOperto capite, nisi aliud notetur, tan-'
quam judex sedere debet, quacumque dignitate poenitentes
fulgeant (4), sed averso paululum vultu, ne poenitentis faciem
inspiciat, præsertim si mulier fuerit, ita ut auribus tantum
& præbeat, et consultum sit ut linteo seu velo albo vultum
suum tegat.
173. Ritus et ceremoniæ hujus sacramenti pauciores
sunt, quia secreto et frequenter ministratur.
l. Rituale Romanum præscribit, ut poenitensnexis genibus
signo crucis se muniat; contessario autem signationem fa­
ciendam aut aliqua verba dicenda non præscribit : juxta
plura autem particularia ritualia et nonnullos auctores confes­
sarius paenitenti ante initium confessionis benedicit, dicens
Dominus sit in corde tuo etc. (2).
Quoad reliqua, rituale Romanum tantum præscribit ut con­
fessarius post Misereatar ad Indulgentiam dextram versus
poenitentem elevet, eumque signet ad absolutionem sacra­
mentalem, dum dicit In nomine Patris. Hæc elevatio manus
durare debet usque ad dictam poenitentis signationem, post
quam manus demittitur.

(1) III Conc. prov. Mechl. tit. 5, c. 2; Castaldus lib. 2. s. 14, c. 5, n. 5;

'Catalanus in rit. Rom..tit. 5, c. 2, 5 5, 'n. 21 et 22.
(2) Mechl. .Brug. Gand. Torn. Leod. Camer. Gousset, Instrucl. sur te
.rituet, tom. 6, fol. 402; Schuster instructio practica p. 12, c. 8,'n. 6.
i 175] DE SACRAMENTOPOENITENTIE. 255

Preces ante dextræ elevationem, scilicet Misercatur, sicut

et Passio Domini nostri J. C. quæ post absolutionem dicun­
tur, recitantur aperto capite junctisque ante pectus manibus,
quia confessarius orat pro poenitente; verba autem Et ego
auctoritate ipsius cum absolutione sacramentali dicuntur
cooperto capite. Hæc licet non præscripta, laudabiliter tamen
servantur. Si manus sub precibus non jungantur, optime
super genua ponuntur : item sinistra, dum dextra est elevata
vel aliquid agit, super genu sinistrum ponenda est. Ad nomen
Jesu Christi caput, nisi sit apertum, detegitur.
Not. 10Elevatio dextræ est actus, quo sacerdos suam juris­
dictionem demonstrat; ideoque flt, ut actio cum verbis con­
cordet. Præscribi videtur ad formam impositionis manus super
caput poenitentis, et proinde ita extendenda est, ut palma,
non autem parvus digitus, poenitentem respiciat. Ex perve­
tusta Ecclesiæ disciplina, ab ipsis, ut probabile est, Apostolis
tradita, super poenitentes,dum reconciliabantur, üebat manus
impositio. Postquam autem confessionalis sedis forma intro­
ducta est, loco impositionis manus super caput poenitentis,
successit manus dextrae elevatio (i).
Not. 20 Convenit preces et absolutionem semper dicere
voce non elata, sed tamen distincta, et ita mediocri, ut
adstantes non intelligant, ne, si quis sine absolutione dimit­
tatur, id audire queant.
2. Preces Misercatur, Iudulgcutiam et Passio Domini,
etsi sint valde salutares, ordinarie dicendæ, et pro libito non
omittendæ, licite tamen juxta rituale Romanum omitti pos­
:sunt in confessionibus frequentioribus et brevioribus, ut dum
poenitens sæpius redit, dum post absolutionem recordatur
peccatum etc., item in magno poenitentium concursu (a).
3. Urgente gravi aliqua necessitate, in periculo mortis,
confessarius juxta rituale Romanum breviter dicere potest:
Ego te absolvo ao omnibus censuris ct peccatis in nomine
Patris T, et Filii, et Spiritus Sancti. Amcu.

('l) Ita Fornici p. 5, c. 11.

(2) Baruffaldus tit. 19, n. 11.
 236 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [175]

4. Si poenitens non absolvatur, confessarius voce mediocri

seu aliquantulum secreta lente dicere potest Misereatur etc.
et deinde elevata manu Indulgentiam, illum in fine signando,
sine qua elevatione manus et benedictione nullus poenitens
quantumvis indispositus dimitti potest (1).

DE ABSOLUTIONE AB EXCOMMUNICATIONE, SUSPENSIONE,

INTERDICTO ET IRREGULARITATE.

174. Ad validitatem absolutionis ab excommunicatione,

suspensione,interdicto et irregularite, certa verba ex natura
rei non requiruntur, sed quæcumque verba aut alia signa
externa voluntatem absolvendi exprimentia sufficiunt.Certæ
tamen formæ in rituali Romano ponuntur, quæ a delegatis
ordinarie adhibendæ sunt.
1 75. I. Confessariushabens facultatem absolvendi excom­
municatum in foro sacramentali, absolvere debet juxta for­
mam communem, quæ absolutioni sacramentali præmittitur,
scilicet :IEgo auctoritate ipsius te etc.; nullaque alia forma
vel cæremonia requiritur.
In foro exteriori, si a superiore certa forma præscripta sit,
hæc omnino servanda est; si præscripta sit communis forma
Ecclesiæ, intelligitur forma communis, quæ absolutioni
sacramentali præponitur; si præscripta sit forma Ecclesiæ
consueta, servanda est forma in rituali Romano præscripta;
si nulla forma præscripta sit, tunc adhibenda est forma
Ecclesiæ consueta prædicta, nisi res non fuerit adeo gravis,
quo casu sufficit sola forma absolutionis Dominus noster,
desumpta ex forma Ecclesiæ consueta. Si excommunicatio
sit publica, absolutio quoque fit publice; si autem sit occulta,
occulte sine cæremonia et sine solemni ritu impertienda est.
Sacerdos pro hac absolutione se induit superpelliceo et stola

(l) Baruffaldus tit. 1931. 7; Catalanus in rit. tit. 5, cap. 2, n. 20; For­
nici p. 5, cap. 11. '
[175] DE ABSOLUTIONE AB EXCOMMUNICATIONE. 257

violacea (i). Percussio excommunicati ad singulos versus

psalmi Miserere fieri solet (2). '
II. Præfato igitur modo parochus seu confessarius procedit
cum apostata, hæretico, vel schismatico, qui se convertere
et in ecclesiam catholicam recipi desiderat :
10Si ille pænitens in periculo mortis sit constitutus, valide
autem sit baptizatus et rite dispositus, absolvendus est ab
omnibus peccatis et censuris, quantumvis reservatis, prout
rituale praescribit in ordine ministrandi sacramentum poeni­
tentiæ.
2o Extra mortis periculum ille pænitens prius errorum
suorum pravitatem agnoscere et detestari debet, ut in rituali
præscribitur de baptismo adultorum; per se autem fidei pro­
fessio vel externa seu publica abjuratio non requiritur, quia
in rituali nulla præscribitur nec habetur. In Pontificali qui­
dem ponitur ordo ad reoonciliandum apostatam, schismaticum
vel hæreticum; hic autem spectat ad officia Pontiücalia, et
tantum adhibetur cum Pontifex aliquem reconciliare voluerit,
ut in ejus rubricis notatur. Quapropter confessarius habens
facultatem absolvendi in foro interiori seu in confessione,
poenitentem absolvit per formam communem in absolutione
sacramentali praescriptam : Et egoauctoritate ipsius teabsolvo
ab omni vinculo excommunicationis etc. Nulla vero alia forma
vel cæremonia requiritur.
30 Si autem a Superiore, pro foro externo, cum ita fieri
expedierit, certa forma sit præscripta, prout Superior pro
opportunitate et necessitate aliquid specialiter servandum
præscribere potest, uti rituale hoc loco supponit, illa omnino
servanda est, v. g. professio fidei juxta formam Pii IV, pu­
blica abjuratio, etc. (3). Si vero Superior certam formam
non præscribat, tunc servatis illis, quae in rituali primo et
secundo præscribuntur, poenitens absolvendus est per for­

(1) Barun'aldus tit. 20, n. 15.

(2) Baruiï'aldus ibid., n. 24.
(5) Vid. Bened. XIVde syn. diæc. lib. 5, cap. 2, n. 9; Lucius Ferraris
abjurantes n. 10 et fidei professio n. 2; Statuta diæc. Mechl. n. 165.
258 PARS 6. RITUALE R'OMANUM." [178]

mam in' rituali positam,'ut supra dictum est;.alia autem

abjuratio vel professio fidei non.requiritur.
III. Pro absolutione excommunicati jam mortui, sacerdos
induit superpelliceum et stolam nigram (4). Psalmus Mise­
rere dicitur cum Requiem aeternam in ün'e. Post psalmum;
antiphona-Exultabunt repetitur. Ubi dicitur propter tale
factum, excommunicationis causa exprimitur.
176. Absolutioa suspensione et interdicto si fiat 1nforo
sacramentali, simpliciter utendum est forma generali, quæ
præmittitur absolutioni sacramentali : Te absolvo ab omni
vinculo excommunicationis, suspensionis et interdicti.
'In foro exteriori si forma in commissione præscripta sit,
hæc exacte servanda est; si autem .nulla præscripta sit,
adhiberi potest forma, quæ habetur in rituali Romano.
! 7 7. Dispensatiosuper irregularitate si üat in foro sacra­
mentali, tunc confessarius, postquam absolverit a peccatis,
consequenter addere debet Et eadem auctoritate etc., ut in
rituali Romano. In foro exteriori eadem adhibetur forma, ut
ibidem notatur.
Notandum pro his omnibus, cavendum esse sacerdoti ne
ullo modo in iis facultatis suæ terminos excedat.

De Sanctissima Eucharistiæ Sacramento.

DE VENERATIONE ss. SACRAMENTI.

178. 'Rituale ante omnia agit de reverentia, qua vene­

rabile hoc Sacramentum tum tractandum, custodiendum et
administrandum, tum colendum et suscipiendum est. Oportet
ut sacerdotes omnes et præcipue ecclesiarum rectores ac"
parochi ad hæc ritualis præscripta bene attendant; et dili­
gentissime curent, ut vasa ss. Sacramenti munda sint et
nitida, tabernaculum splendide ornatum, corporale mundum

(1) Barufl'aldus tit. 21, n. 50.

[179] DE SANCTISSIMO EUCHABISTUE' SACRAMENTO. 259

substratum," lampa's'i'dece'ns'et continuo ardens. Si expensa­

rüm forte habenda sit ratio, scire debent ss. Sacramenti
cultum'omnfbus aliis praeferendum 'eSSe',et omnino convenire­
non posse, ut'statua au't imago "alicujusSancti magis ornata
appareat, quam ipsum tabernaculum ss. Sacramenti. Satagant
quoque, ut eiemplo'su'o devotionem et venerationem pepulo­
inspirent; accedentes ad tabernaculum; flexis genibus supplia
citer adorent, ipsumque transeuntes semper usque ad terram
devote genuflectant, etc., etc'. ' *"'

IN QUIBUS ECCLESIIS SS. SACRAMENTUM ASSERVANDUM EST.

179. SS. Eucharistiae sacramentum continuo asservari

potest et debet : 10 in ecclesiis parochialibus; 20 in cathedra—­
libus, quæ reputantur primæ dioeceseos parochiæ; 30 in
ecclesiis regularium utriusque sexus-, quorum vota sunt
solemnia, et monasteria auctoritate Apostolica erecta (1). In
aliis autem ecclesiis asservari nequit,-nisi habeatur speciale­
indultum Sedis Apostolicæ, vel immemorabilis consuetudo,
aut nisi per aliquod tempus, occurrente impedimento in
ecclesia parochiali, et cum licentia ordinarii (2).
Per se igitur asservari nequit in ecclesiis collegiatis, nisi
simul sint parochiales (3); neque in ecclesiis sodalitatum et­
confraternitatum (1); neque in quibusvis ecclesiis simplicibus.
seu non parochialibusüs).

('1) S. B. C. 16 Ap.-1644, n. 860; Angelus .Lucidide visit. ss. liminum,

vol. 1, fol. 88, n. 92
(2) S. R. C. 12 Sept. 1626, n. 420; 14 Junii 1646, n. 895; 12 Jan. 1704,
11.2125, 26; S. B. C. apud Zamboni Sacramentum Eucharisliæ s 2, et
tom. 4, 5 5; Benedict. XIV, Gonstit. Quamvis justo. 50 Ap. 1749, 11.VIII,
5 24: Luc. Ferr. Eucharistia, art. I, n. 45 et seq.; Gavalieri tom. 4, cap. 6,
usque ad dec. ,VIIIinclus. Angelus Lucidi loco cit. et seq.; Pasqualigus,
q. 555, n. 4; Andreucci Hierarchia eccl. tract. 5, de Episcopis Cardi­
nalibus c. 5, n. 91, qui tamen ibidem n. 92 inquirit an nihilominus.
Episcopus licentiam concedere possit. Vid. Mätanges the'oi.4 scr. fol. 209.
(5) Angelus Lucidi loco cit. n. 94.
(4) S. B. C. 14 Jun. 1646, n. 895, 21 Mart. 1699, 11. 2022, Angelus
Lucidi loco cit. n. 95.
(5) S. R. C. 25 Ma1tii 1595, n. 51; 12 Sept. 1626, n. 420; Lucius Fer1..
Eucharistia art. 1, n. 46.
240 PARS -6. RITUALE ROMANUM. ' [180]

- In uno autemcujuscumque ecclesiæ "locotantum asservari

potest (1); ita ut ferri non possit consuetudo asservandi
ss. Euchäïstiam in duobus aut, tribus altaribus, aut occa­
sione novendialis aut alicujus festivitatis transferendi in aliud
altare diversum ab illo, in quo ordinarie asservatur (a).
Notandum est, in ecclesiis, in quibus ss. Sacramentum
asservatur, missam quotidie celebrandam esse (5).

DE TABERNACULO SS. SACRAMENTI.

180. 1. SS. Sacramentum, ut in rituali hoc loco præscri­

bitur, asservan'dum est in tabernaculo, quod collocatum esse
debet non in sacristia "alioveloco privato; neque apud mo­
niales intra chorum vel septa monasterii, quocumqueindulto
aut privilegio juxta Concilium Trid. non"obstante (4), sed in
publica ipsa ecclesia; non in quolibet ecclesiæ loco, etiamsi
insigni; neque ad dextram aut lævam partem altaris, prout
per rescriptum S. R. C. Sanctitatis Süæ nomine omnino
prohibetur (5); sed in medio altaris; non in quolibet altari,
sed in ecclesiis parochialibus et regularibus communiter in
altari majori tanquam digniori (6); in cathedralibus autem
non quidem in altari majori propter functiones episcopales,
'quæ fiunt versis renibus ad altare (7); neque in illis parochia­
libus et regularibus, in-quibus ad altare majus sacris func­
tionibus aut ecclesiasticis ciliciis impedimentum afferretur,
'uti fieri posset per distributionem s. communionis infra mis­

(1) Cong. Episc. 15 Oct. 1620, apud Cavalieri loco cit. dec. VIII, n. 1;
.S. B. C..21 Jul. 1696, n. 1946, 5; De Conny, liv. 1, ch. 1.
(2) S. B. C. 16 Mart. 1861, n. 5104, XIII.
(5) S. B. C. 16 Mart. 1853, n. 2700.
(4) Sess. XXV, c'. 10, de regul. et monial.
(5) 21 Aug. 1865; Litt. pastoral. Arehid. Mechl. tom. III, fol. 655.
(6) Cong. Episc. 10 Feb. 1579, et 29 Nov. 1594, apud Cavalieri tom. IV,
dec. 102. '
(7) Gærem. Ep. l. 1, c. 12,vn. 8; S. B. C. 6 Feb. 1875, n. 5555.
'[180] DE TABERNAGULO ss. SACRAMENTI. 241

sam solemnem aut omcium in choro (1); sed juxta rituale

Romanum'in alio altari ornatissimo et maxime conspicuo,
quod venerationi et cultui tanti sacramenti commodius ac
decentius videatur (2); quodque fidelium ecclesiam ingredien­
tium oculos ad se convertat,. atque omnibus indicet ibi
.ss. Sacramentum adorandum esse.
2. « Tabernaculum regulariter debet esse ligneum, extra
deauratum, intus vero aliquo panno serico decenter con­
tectum n (3). Hinc tamen dici non debet, inhibitum esse
illud confici ex alia nobiliori materia solida, ut ex laminis
argenteis aut æneis, inauratis, aut ex marmore pretiosiori (4),
vel interius vestiri pannis aureis aut argenteis, vel etiam
intus tantum deauratum esse (5). Si ex metallo aut marmore
confectum sit, expedit ut tabulis populeis aliisve ligneis
intrinsecus obducatur, ut ab humiditate præservetur. Intus
autem ad minus pannis sericis albi coloris totum contegen­
dum est.
3. A mensa altaris ita procul collocatum exstet, ut infra
missam per tabellam secretarum non contegatur, corporale
late expandi, ac pyxis, cum hostiæ consecrandæ sunt, com­
modo in altari poni possit; non sic tamen distet, ut ad
pyxidem imponendam et extrahendam gradu ligneo opus
sit (6). Sub tabernaculo armariolum nullum sit, sive pro
conservandis s. oleis vel reliquiis sive pro aliis rebus. Forma
esse potest octangula, vel sexangula, vel quadrata, vel
rotunda, prout ad ecclesiæ formam decentius accommodata
videtur (7). Ostiolum habeat'ab anteriori parte ita patens, ut
ostensorium, quod intus in eo includitur, facile introduca­
tur (s); et ita aptatum ut eo aperto pyxis in privata exposi­

(1) Baruffaldus tit. XXIII, n. 67, et Cava-lieri loco cit.

(2) Cærem. Ep. lib. 1, c. 12, n. 8.
..(3)Congr. Episc. 26 O'ct. 1575, apud Cavalieri tom. 4, dec. 100.
(21)S. Carolus. Instruct. fab. ecclesiast. lib. 1, c. 15.
(5) S. B. C. 7 Aug. 1871, n. 5254, VII et VIII.
(6) S. Carolus loco cit.; Gavantus de mensuris s. supell.
'(7) S. Carolus et Gavantus ibid.
(8) S. Carolus ibid.
Tom. III. 16
242 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [1803

tione populi oculis commode subjiciatur, quin e tabernaculo

extrahatur. In hic locis tabernaculum communiter reperitur
tornatile; in rubricis autem et decretis nihil occurrit quod.
hanc formam approbare vel reprobare videtur.
In aliquibus tabernaculis duo quandoque reperiuntur loca.-.
separata super invicem posita. Locus inferior dicitur custodia
et pyxidi custodiendæ inservit; superior vulgo tabernaculum.
vocatur, et inservit conservando ostens0rio, et si s. Hostia in­
ostensorio non asservetur, vacuus relinquitur. Hæc taberna-­
culi structura cum forma jam descripta omnino non convenit..
Præterea locus inferior seu custodia communiter existit in
medio gradus mensæ altaris sine ullo fere tabernaculi signo,
qualis mos asservandi ss. Eucharistiam laudabilis non vide­
tur (1), tum quia janua illius custodiæ infra missam saltem.
per tabellam secretarum cooperitur, tum quia tale taberna-­
culum vix distinguitur, et adorantium attentio ad illud non­
dirigitur. Insuper locus superior, qui dicitur tabernaculum,.
et tale apparet, si claudatur et ss. Sacramentum in eo non
asservetur, in errorem inducere debet adorantes, qui ibidem,
ss. Sacramentum adorabunt, ubi non est. Si ss. Sacramentum-:
ibi non asservetur, janua aperta relinquenda foret, ne ado-­
rantes, in errorem inducerentur.
4. Interius exteriusque pro cujusque ecclesiæ facultate
eleganter elaboratum esse debet, et magis ornatum, quam
capsæ vel altaria, in quibus conduntur corpora, vel reliquiæ­
aut imagines sanctorum exponuntur. In ostiolo exteriori»
sculpi vel pingi non possunt nisi figuræ, quæ ad devotionem.­
et fidem excitant, ut imago Domini nostri crucifixi, aut.
resurgentis, aut vulneratum pectus vel cor exhibentis, calix
cum hostia, etc. In summitate, parva crux est collocanda et.
quidem cum imagine salvatoris CFUCifiXi
(2); et si per taber­
naculi occupationem congruus locus cruci infra missæ cele­
brationem non relinquatur, hæc major et eo loco posita esse:

(1) Catalanus in rit. tit. 4, c. 1, 5 V, n. XI.

(2) Gardellinus in decr. n. 2615, 6; in vol. IV, -coll. decr. p. 205;,.
Bened. XIV, Constit. Accepimus, 16 Jul. 1746.
[180] DE TABERNACULO ss. SACRAMENTI. 245

debet, 'ut celebrans et populus eamdem commode aspicere

valeant (1). Reliquiæ, vas florum vel quid simile ante ostiolumg
poni nequeunt (2), sed in loco humiliori vel a lateribus, nq
conspectum tabernaculi impediat. Imagines aut reliquiæ,
sanctorum superimpoui non possunt (5). In aliquibus ecclesiis
sericæ cortinæ intus post ostiolum appenduntur : hæ nem
præscribuntur, nec prohibentur, recte tamen adhibenda
videntur, ut tabernaculum interius eo magis a pulvere defggm
datur. . etoq
5. Oportet, ut sit nitidum, mundum a minimo pulvgggg
et vacuum ab omni alia re : ita ut in illo vasa s. oleorumggglI
reliquiæ, purificatorium, vas cum aqua ad abluendos digbteg;
vel similia ponenda non sint (1). 3014
6. Debet esse bene clausum et 10 ita obtectum, ut vapuhuQ
quo ss. Eucharistiæ sacramentum asservatur, a circumägge
tibus nullo modo videri possit (5); 20 instructum sera gglglgo
cujus duæ sint claves, quæ nullatenus ad tabernaculum aut
in loco aperto sunt relinquendæ, sed a parocho aliove sacer­
dote sub sera custodiendæ (6). Convenit ut claves auro'vel
argento sint obductæ (7). '
'7. Cowof decenter opertum, id est, velo adinstar ten­
torii, ex
serico, lino, cannabe, gossypioaut lana coifgcïo,
coloris albi vel potius omcio convenientis, excepto ngþö'f5168
quo adhibetur violaceus 8 1. ...iimm
"L),— :11[,e.ebixvq
(1) s. Carolus loco cit. Gardellinus in decr. 2615, 6,1n315f€WQ€hl.
decr. p. 205. S. B. C. 17 Sept. 1822, 11.2621, 7. enomummos
(2) S. B. C. 22 Jan. 1701, 11.2067, 10; 6 Sept. 1845, n. aga
(5) 1,
tom. s. 11
B.191.
C. 5 Ap. 1821, 11.2615, 6; 12 Apr. 1856, n.?gälä
90035(ta?;
(4) Cong. Episc. 5Maji 1695, apud Cavalieri, tom. 4, demslpäm msiäe
(5) S. B. C. 20 Sept. 1806, 11. 2564, 2. 138 I.i

14(6) Conc.
Nov. 1695,Lateran.
5, Vid. IV, cap.de20.ofiicio
Giraldi Decr.etS.potestate
Congr. Conc.& un. ïgeäi
parocHil, .26315
Lu01d1de visit. ss. Lim. vol. 1, fol. 90, De Angelis, Pdæmmfirnuaiäv
lib. III, tit. 44, n. 2, Meftanges the'ol., 4 ser. fol. 560, XVIII; Nouvelæ
.revuethäot. 1876, huitieme annee fol. 261-271.
(7) Barufïaldus tit. 25, n. 62, Epist. IlI.Humbert1thPFGHDhiP&11äp
Mechl. Syn. Belg. tom. II, 101.445. ii aubls'flmsa (S)
.B. C. 21 Jul. 18,55 11.5055, 10, 28 Ap. 1866 mmop'zqmgmisseu
11.
5520.-Gavant11s,41...1,
20,
t1t. mnne, GaväIieri,tom",Mq. Wüö?
 244 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [181]

8. Debet habere corporale mundum, benedictum, huic

tantum usui destinatum, cui ss. Sacramentum imponitur;
loco tamen corporalis palla adhiberi potest, quæ eodem modo
ac corporale benedicitur (l).
9. Benedicendum est benedictione, quæ in missali inscri­
bitur Benedictio tabernaculi seu vasculi (a); Cavalieri tamen
hoc negat (3), quia vox vasculum, quæ in benedictionis for­
mula ponitur, soli pyxidi et vix tabernaculo ligneo convenire
potest. Hanc tamen formulam ad benedicendum tabernaculum
adhiberi posse, idem Cav-alieri admittit : et cum benedictio in
reverentiam ss. Sacramenti cedat, dicendum est eam saltem
laudabiliter fieri.
Not. ubi acciderit tabernaculum ab omni Sacra specie va­
cuari, illud relinquendum esse apertum, et lampadem statim
extinguendam, ne fidelesin errorem circa præsentiam ss. Sa­
cramenti inducantur.

DE PïXIDE SEU CUSTODIA SS. SACRAMENTI.

181. SS. Sacramentum, ut in rituali præscribitur, con­

servandum est 'in'pyæide ex solida decentique materia, eaque
munda, et suo operculo bene clausa, albo velo cooperta. De
pyxide, ejus materia et benedictione vid. tom. 1, n. 173.
Convenit ut duæ saltem pyxides habeantur, major pro
communione fidelium, et minor pro infirmis, ut, dum una ad
infirmos "defertur, altera remaneat pro adoratione fidelium
et delatione ad alium infirmum, si casus accidat. Oportet
etiam ut parva habeatur pyxis portatilis, deferendo ss. via­
tico destinata, et bursæ includenda.
Pyxis, dum in tabernaculo conservatur, et etiam præter
velum humerale dum ad infirmos defertur, albo velo cooperta

(l) Gardellini, Instr. Clem. sv, n. 4 et 5; Cavalieri tom. 4, c. 8, s 5.

(2) Barufïaldus tit. 68, n. i; S. Carolus in Conc. prov. 6; Gavantus
Manuale Ep. benedictio n. 15; Catalanus in rit. Rom. tit. 8, c. 25, n. 4.
(5) Tom. 4, decr. 182, n. 8 et 9.
[181] DE 111!me SEU CUSTODIA ss. SACRAMENTI. 245

esse debet. Materia hujus veli non præscribitu-r nisi forte,

dum rituale postea agit de communione infirmorum, ubi
præscribitur ut sacerdos pyxidi velum sericum superimponat;
juxta s. Carolum (l) auro aut argento sit contextum, fimbriis
circumquaque ex eadem materia adhibitis; decet certo, ut sit
sericum : cum autem dubitetur, an rituale in loco de commu­
nione infirmorum agat de velo pyxidis vel de velo humerali,
ut dicetur n. 189, forte nihil etiam obstat si sit lineum. No­
tandum est pyxidem hoc velo non cooperiri infra missam,
in qua hostiæ in eadem consecrantur, sicut calix etiam dis­
coopertus in altari existit-.
Cum particulæ consecratae juxta rituale conservandæ sint
in pyxide, inquirendum est an S. Hostia in ostensorio conser­
vari possit, vel eadem etiam in pyxide vel in parva custodia
conservari debeat. In-rubricis nullibi praescribitur ut sacra
Hostia post expositionem ex ostensorio deponatur, et conser­
vanda collocetur in pyxidem vel parvam custodiam. Rituale
enim hoc loco praescribens particulas conservandas esse in
pyxide, expresse agit de illis, quæ usui infirmorum et aliorum
fidelium communioni inserviunt; et in fine processionis.
ss. Sacramenti solummodo præscribit, ut sacerdos illud reve­
renter deponat. Similiter cæremoniale Episcoporum nihil circa
hoc notat lib. 1, cap. 6, aut cap. 12, n. 8, neque lib. 2, cap. 33.
Contra juxta Instructionem Clementinam g' 31, in fine ora­
tionis quadraginta horarum celebrans accipit ostensorium, et
cum eo benedictionem dat populo ; reposito Sacramento super
corporale, descendit... statim diaconus velsacerdos... includit
Sacramentum in tabernaculum. Quæ verba clare indicant
Ostensorium poni in tabernaculum. Inter auctores etiam non
reperitur, qui censet et demonstrat s. Hostiam in ostensorio
conservari non posse. Juxta s. Carolum vero (2) ostensorium
in tabernaculo includitur. Idem dicunt Gavantus et Cava—
lieri (3). Juxta A Carpo Hostia pro expositione in Ostensorio

(l) Instruct. fab. ecclesiast. p. 2.

(2) Instruct. fab. eccl. p. i, c. 15, de tabernaculo.
(5) Gavantus p. 4, tit. 12, n. 8, et Cavalieri tom. 4, cap. 9.
246 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [182]

vel in capsula asservari potest; et juxta Baruffaldumcustodia

in usu est, quando tabernaculum non est capax retinendi
Ostensorium (l). Hinc clare sequitur s. Hostiam in Ostensorio
recte conservari, eamque in parvam custodiam tantummodo
collocandam esse, cum tabernaculum adeo parvum fuerit, ut
Ostensorium commode capere non possit. Ostensorium juxta
Gavantum loco citato contectum in tabernaculo conservatur,
etsi id juxta Cavalieri sit præter rubricas; cum tamen pyxis
velo cooperienda sit, ut supra dictum est, Ostensorium simili
etiam velo laudabiliter cooperietur. Licita etiam dici potest
praxis reponendi in tabernaculo absqueulla capsa seu custodia
sacram Hostiam reconditam inter duo crystalla apte cohæ­
rentia, dummodo sacra Hostia in dictis crystallis bene sit
clausa, atque crystalla non tangat (2).
Not. nemini hæc vasa s. species continentia licere tangere,
nisi induto superpelliceo et stola, accensis ad minus duobus
cereis.

DE LAMPADE CORAM TABERNACULO.

182. Coram tabernaculo ss. Sacramenti lampades plures,

vel saltem una diu noctuque perpetuo collucere debet, tum­
in signum reverentiæ ss. Sacramenti, in quo continetur is
qui est candor lucis æternæ et inextinguibile lumen ejus;
tum ut iudicetur Christum Dominum ibidem viva fide et
ardenti charitate adorandum et colendum esse. Parochi est
huic invigilare. Plures lampades laudabiliter ardent, præci­
pue in majoribus ecclesiis et cathedralibus, pro quibus cære­
moniale Ep. (5) præscribit, ut ad minus tres accensæ tota
die adsint; plures etiam ante tabernaculum, quam ante aliud
quodcumque altare, imaginem aut statuam juxta cæremo­
niale semper ardere debent; una autem ubique saltem est de

(1) A Carpo Cærem. p. 5. c. 14, n. 184; Barufi'aldus tit. 26, n. 120;

Cavalieri loco cit.
(2) S. B. C. 14 Jan. 4898, n. 5974.
(5) Lib. l, c. 12, n. 17. '
1085] DE LAMPADE comm TABERNACULO. 247

præcepto, et quidem juxta plures sub gravi obligatione (1),

ex generali totius Ecclesiæ consuetudine, quæ vim legis
obtinuit ex communi sensu tum fidelium et auctorum, tum
Ecclesiæ superiorum negligentes graviter punientium. Hujus
obligationis ratio fundatur in reverentia ss. Sacramento
debita, quæ, sicut sub gravi exigit, ut missa sine lumine non
celebretur, sic pariter sub gravi requirit ut ss. Eucharistia
sine lumine non conservetur. Impotentia tamen, paupertas
:aut alia gravis causa excusare potest (a). Bene autem notan­
dum est sequens decretum Congregationis Episc. Quod si
(reditus et societas ss. Sacramenti non sufficiat, instituatar
quæstor vel eleemosynarum eollector (a).
Hæc lampas retinenda est, non supra valvas ecclesiæ,
neque in loco laterali, sed ante tabernaculum, seu in medio
ante illud, ut ingredientes advertant, ubi adorare debeant (4).
Si plures lampades appendantur, convenit, ut numero sint
impari, sicut in cæremoniali Episcoporum prescribitur.
Licet lampadem sustentari brachio ex metallo, parieti
inflxo ad similitudinem cornucopiæ, dummodo intra et ante
altare continuo ardeat (5).
183. Circa oleum, quo lampades nutriuntur, censuit
S. R. Congregatio (6) : « Generatim utendum esse oleo oli­
varum; ubi vero haberi nequeat, remittendum prudentiæ
Episcoporum, ut lampades nutriantur ex aliis oleis quan­
tum fieri possit vegetabilibus. 71Quam sententiam Sanctitas
Sua ratam habuit et confirmavit. Utendum igitur est oleo
olivarum; si hoc haberi nequeat, per se tamen alia olea
adhiberi non possunt, sed remittitur. prudentiæ Episcoporum

(1) Quarti in rub. miss. p. 1, tit. XX, dub. XI. diffic. 5; Collet, Traite
des ss. in;/st., chap. VIII, 11.XX, et Traite' de t'e/T. div. observat. in fine;
Barufl'aldus tit. 25, n. 72; Busemb. apud s. Alph. de Lig. lib. 6, n. 248;
Conferentiæ ecclesiast. Diæc. Mechl. 1870, Liturg. V.
(2) III Conc. prov. Mechl. 1607 tit. VII, c. 2.
(5) 14 Mart. 1614, apud Cavalieri tom. 4, decr. 92. Vid. Melanges the'ot.
4 ser. fol. 499-522.
(4)8. . B. C. 22 Aug. 1699, 11.2055.
(5) S. B. C. 2 Jun. 1885, 11.5576, IV.
(6) 9 Jul. 1864, 11.5121. Vid. Appendix ad rit. Rom.
248 uns 6. RI'l'UALEROMANUM. [ls-t)

ut ipsi alia olea permittere valeant; si alia admittantur,

utendum est oleis vegetabilibus, quantum fieri potest; ita
ut, etiamsi petroleum absolute non excludatur nec prohibea­
tur, hoc equidem adhibendum non sit, nisi deficientibus oleis
vegetabilibus (l).
' Plura hic dicenda de renovatione ss. specierum et purifica­
tione pyxidis ac de s. communione, habentur tom. 1, n. 272
et 279; et cum communio paschalis proprie spectet ad jus
canonicum et theologiam moralem, ideo in sequentibus tan­
tum agetur de communione infirmorum.

AD QUOS INFIRMOS SS. SACRAMENTUM EST DEFERENDUM,

CUM NOTANDIS IN CASIBUS OCCURRENTIBUS.

184. Deferendum est : 10ad infirmum per modum viatici,

cum probabile est, quod 'illud amplius sumere non poterit;
20 ad infirmum qui sumpto viatico, dies aliquot vixerit, vel
periculum mortis evaserit, et communicare voluerit-, cujus
pio desiderio, ait rituale, parochus non deerit; 30ad aegrotos
parochiales, in paschalibus diebus,. etiamsi communionem
extra præscriptos paschales dies sumpserint; "40ad infirmos,
etiamsi graviter non ægrotent, aut mortis periculum non
immineat, non tantum tempore paschali, sed aliis etiam
temporibus, maxime si festi alicujus celebritas id suadeat.
Circa quod rituale duplicem parochis præscribit obligationem :
10ut inürmos hortentur ut s. communionem sumant, et 20ut
illam ministrare non recusent. Quoties autem ss. Sacramen:
tum ad infirmos deferri potest aut debet? Quantum ad infir­
mos qui jejuni communicare valent, dubium esse non potest,
quod quotidie ipsis s.-communionem sumere liceat, quia nulla
lege vel ratione impediuntur, sed contra sæpius eo magis

(1) Vid. Baruffaldus tit. 25, n. 75: Cavalieri tom. IV, dec. 105; Acta
quæ apud s. Sedem geruntur, vol. I, fol. 59; Analecta juris pont. ser. 7,
fol. 847; Revue cam. 1865, fol. 575 et 1864, fol. 498; Statuta diæcesana
Mechl. n. 247. '
[184] AD QUOS mmmos ss. SAC. EST 'DEFERENDUM. 243

"gratia sacramenti indigent : ita ut, quoties rationabiliter

petunt, et confessarius eos dignos judicat, toties ss. Sacra­
mentum ad ipsos sit deferendum. Quantum ad infirmos, qui
jejuni permanere nequeunt, post Sumptum viaticum, eodem­
periculo perduran-te, rituale Romanum aliquot dies interce­
dere debere præscribit (I). Laudabile est quod in præcipuis
anni solemnitatibus ss. Sacramentum ad omnes infirmos
generaliter deferatur cum magna solemnitate, apparatu et
etiam cantu : in hec casu campanæ ecclesiarum, quas pro­
cessio transit, solemniter pulsandæ sunt (2).
Supponendum autem est : 10quod non sint amentes per­
petui aut peccatores publici, et 20 quod ob phrenesim, assi­
duam tussim, aliumve similem morbum aliqua indecentia
cum injuria tanti sacram-enti non timeatur : nam ad eos,
qui ss. Sacramentum deglutire non possunt, vel per vomitum.
redderent, vel aliam causarent irreverentiam, deferri nequit,
sive ad adorandum solum, sive devotionis seu cujusvis rei
prætextu ad ostendendum. Si forte aliquo in loco ea sit con­
suetudo, ea prorsus tollenda est (5), quia ss. Sacramentum­
ad hoc non est institutum, neque hoc. Ecclesiae universalis
habet consuetudo.
Not. sacerdotem in his casibus caute se gerere debere, ne
permittat quod negandum est, vel neget quod concedendum
est; 20 considerandum esse, an vomitus, tussis, sternutatio
sint ita continua, ut locum administrationi decenti relinquant
vel non; 30periculum experiri posse, præbendo quid aliud,
v. g. hostiam non consecratam.
Si sacerdos prædictum periculum ignorans, ad aegrotum
ss. Sacramentum detulerit, et intelligat tale subesse pericuf
lum, ss. Sacramentum super mensam deponere, et adorando
cum præsentibus aliquantulum morari potest, donec peri­
culum cessat : quod si non cessat, infirmum docere debet,

(I) Vid. Bened. XIV, de Syn. dioec. lib. VII, c. XII, 11.V; item Cavalieri,
qui tom. IV, cap. V, dec. I, n. VIII et seq. verba ritualis Rom. explicat.
(2) S. B. C. 10 Mart. 1787, n. 2530.
(3) Congr. Conc. apud Gavalieri tom. 4, decr. 72.
 "250 PARS 6. mmm ROMANUM. [184]

Quomodo ss..Sacramentum Spiritualiter sumere valeat per

votum et desiderium, iidemque vivam quæ per dilectionem
operatur, et sic fructum ejus et utilitatem consequi; ac de­
mum ss. Sacramentum potest ei præbere adorandum, aperta
etiam pyxide, et inde sumptam s. Hostiam infirmo ostendere,
sed numquam porrigere ad osculandum. Dein clausa pyxide
ei dare debet benedictionem cum ss. Sacramento, et redire
.ad ecclesiam (1). Hæc praxis juxta Catalanum ubique religiose
:servari potest, nisi specialiter prohibeatur.
Si timeatur ne infirmus præ ariditate oris vel impedimento
.faucium s. Hostiam deglutire possit, sacra Hostia integra
vel aliqua pars prius dari debet, et deinde 'vinum aut aqua
.ad faciliorem sumptionem; vel etiam vinum aut aqua prævie
dari potest, ut os madefiat, cum infirmus in periculo mortis
.ad jejunium naturale non teneatur. Sacra etiam Hostia vel
particula cochleari imponi potest, ut intirmus illam simul
cum vino vel aqua hauriat : nimirum sacerdos manu dextra
accipiens cochlear vino vel aqua ad medietatem circiter reple­
tum, et supra illud manu sinistra sacram Hostiam tenens,
illam ori infirmi admovet, et tum in cochleari demissam ori
imponit seu infundit. Hic ultimus modus licet ab aliquibus
afferatur, est tamen præter consuetumcommunicandimodum,
.a quo non facile est recedendum; duo autem priores sunt
convenientiores et adhibendi. In hoc casu vinum album vel
rubrum et etiam rhenanum adhiberi potest, sed nunquam
vinum adustum, quod reverentiæ repugnat.
Si infirmus post sumptionem ad vomitum provocetur, vo­
mitus in vas mundum aut linteum mento infirmi suppositum
recipiendus est, et de eo faciendum quod dicitur tom. 2, n. 187.
Not. consultius esse sputa phlegmatica, cum ex stomacho
non veniant,. post modicum tempus permittere, quia difIicul­
"ter retinentur, et periculum afferunt, ne ea retinendo, in
:stomachum recipiantur, et sic facile ad vomitum excitent.

(I) S. Carolus in conc. prov.-V; Benedict. XIV, de sac. missæ sect. 2,

Tä169; Cavalieri, tom. 5, cap. 24, dec. IV; Catalanus in rit. Rom. tit. IV,
-c. IV, 5 VI. '
[186] PREPARANDA PRO DELATIONE ss. SACRAMENTI.' 251

PREPARANDA IN ECCLESIA ET CUBICULO INFIRMI PRO

DELATIONE SS. SACRAMENTI.

185. In ecclesia præparanda sunt : 10pyxis seu vas ad

deferendum ss. Sacramentum, 20 superpelliceum, stola et
pluviale, 3ovelum humerale, 4o bursa cum inclusis corporali
et puriücatorio, 50 laterna, cerei aut intorticia, 60umbella
seu baldachinum, 70 rituale et campanula, 8Oaqua benedicta,
9o debent convocari qui comitaturi sunt.
Cubiculum inürmi mundandum est, ibique præparandum
linteum ponendum ante inürmum, et mensa cum requisitis.
186. Circa prædicta in ecclesia præparanda, notanda
sunt :
10 Pyxis adhibenda est, nisi longius et diflicilius iter
obeundum sit, aut etiam equitandum : quo casu parva adhi­
benda est custodia, quæ includitur bursæ, et hæc ad collum
appenditur, atque ad pectus ita alligatur, ut neque decidere,
neque ss. Sacramentum excuti possit. Nunquam autem ss. Sa­
cramentum deferendum est in vestium saccis, neque etiam
corporali imponendum est (l).
20 Sacerdos induitur superpelliceo et stola alba, et etiam
si haberi potest, pluviali albo.
Pluviale non est de præcepto, sed de arbitrio et more (2) :
convenit tamen ut adhibeatur saltem in locis insignioribus
et pro personis dignioribus, ut Episcopiset Principibus, item
in delationibus generalibus et solemnioribus.
Superpelliceum autem et stola sunt de præcepto, et ita
quidem ut contraria consuetudo tolerari nequeat (a) et illa
in nullo casuomitti possint, neque tempore noctis aut in casu
.morbi contagiosi, neque quando longius aut difficilius iter
obeundum aut etiam equitandum est-,quia rubricae hos casus
non excipiunt (4). Eorum, scilicet superpellicei et stolæ, omis­

(1) Vid. dec. s. B. C. 26 Mart. 1859, n. 5086, VI.

(2) Gardellini in decr. S. B. C. 16 Dec. 1826, n. 2650, II, in vol. IV
decr. p. 280.
(5) S. B. C. 16 Dec. 1826, 11.2650, II.
(4) Gardellini in decr. cit.
252 uns 6. RITUALE ROMANUM.. [1861

sionem auctores damnant, aliqui venialis, alii communius

mortalis culpæ; et infirmum a præcepto viatici potius absol­
vunt, quam permitterent, ut ministretur sine prædictis ves­
tibus, cum haberi non possunt. Non desunt tamen, qui in
necessitatis casu permittunt absque præfatis vestibus, et
dicunt has leges Ecclesiæ non obligare cum tanto rigore pro
mortis articulo, si aliter fieri non possit. Vid. n. 188 (i).
Præterea oportet ut vulgaris habitus sacerdotis sit decens
et mundus, uti dignitas ss. Sacramenti exigit; .et ut ipse
veste talari induatur, nisi ss. Sacramentum longe deferatur
extra oppida, maxime si iter lutosum sit aut tempus pluvio­
sum, vel necessitas urgeat (a).
30 Velum humerale, quo manus et pyxis cooperiuntur,
adhibetur, ut ipsa pyxis a pluvia et omni pulvere præser­
vetur. Debet esse album, serioum, saltem sex pedibus longum
et vitta ligatum ad pectus, ne decidat.
40 Bursa esse debet albi coloris, et corporale cum purifi­
catorio mundum. Decet-ut huic. soli ministerio inserviant.
Puriücatorium in bursa una cum corporali deferri solet.
5oLaterna saltem una deferenda est, ne lumen vento extin­
guatur; plures autem hastis afflxæ laudabiliter deferuntur.
Quot præterea cerei aut intorticia deferenda sint, non deter­
minatur, sed ecclesiarum devotioni et conditioni relinquitur,
ita tamen ut abundare quidem possint, numquam autem defi—
cere in convenienti saltem numero. Baruffaldus (5) requirit
decem, et Cavalieri octo ad minus et quatuor saltem lumina
pro omni casu (4).
60Umbellam, quæ ab uno retro post sacerdotem, aut bal-.
dachinum, quod a pluribus defertur, rituale præscribit. Um,­
bella et baldachinum albi coloris esse debent.
7o Campanula præferenda et jugiter pulsanda est, ut po—

(1) Cavalieri tom. 4, c. 5, decr. 7, ad V; Baruffaldus tit. 26, n. HO ;

Lucius Ferraris infirmus, n. 19; Bissus E, 11.180, 5 II. '
(2) Cavalieri tom. 4, c. 5, dec. 5, ad IV.
(5) Tit. 26, n. 89.
(4) Tom. 4, c. 5, decr. 7, n. 5 et decr. 11, n. 1.
[187] PREPARANDA PRO DELATIONE ss. SACRAMENTI. 255

pulus admoneatur sui oflicii tum erga ss. Sacramentum, tum

erga infirmum ad orandum pro eo. .
80 Aqua benedicta conferenda est, nisi apud infirmum
habeatur. Si in aliquo casu defuerit, ibidem benedici potest.
9()Campana aliquot ictibus, sed distincto modo, pulsanda
est, ad convocandum parochianos, seu confraternitatem ss. Sa­
cramenti, seu'alios Christi fideles,-ut cum cereis seu intor­
ticiis comitentur, et umbellam seu baldachinum deferant; vel
saltem vicini et familiares infirmi monendi sunt, ut in habitu
decenti ss. Sacramentum comitentur.
187. Circa præparanda apud infirmum notanda sunt
sequentia :
1OCubiculum infirmi, ingressus in illud, et ipsum cubile,
in quo jacet infirmus, mundanda sunt : ad quod præmonendi
sunt domestici, demonstrando illis dignitatem ss. Sacramenti,
ad cujus accessum omnia munda et nitida esse deberent.
Convenit etiam ut locus pro cujusque facultate ornetur, bonis
odoribus repleatur, profana removeantur. Aliquando tamen
ista mundities haberi nequit, ut dum infirmusjacet in stabulo,
in foenili,etc., ad quem tamen sacrum viaticum deferendum
est; cum apud Deum nulla sit acceptio personarum, ac
ipse pro nostra salute nec stabulum nec crucis ignominiam
'exhorruerit.
20 Linteum mundum ante pectus infirmi ponendum est,
ejusque mento supponendum, ad effectum colligendi frag­
.menta vel ipsam s. Hostiam, si e sacerdotis manibus decidat,
vel ex ore ægroti in casu tussis vehementis aut repentini
vomitus aliave de causa erumpat.
30 Mensa in cubiculo infirmi paranda est, optime ad pedes
cubilis seu in conspectu infirmi, linteo mundo cooperta, in
qua ponuntur duo saltem cerei ardentes, et vasculum parvum
et vitreum cum vino vel aqua communi ad abluendos digitos
sacerdotis, et potius cum aqua, quia sumptio vini ut plurimum
infirmis nocet. Sufficit ut hoc vasculum tantum humoris
capiat, quantum ad abluendos digitos sufficit, ut infirmus eo
facilius ebibere possit.
Juxta Rituale duo paranda sunt vascula, alterum cum vino
254 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [188]

et alterum cum aqua, ut sacerdos digitos abluat, in quo sibi

magis 1ibuerit,1vel cujus sumptio infirmo potius placuerit.
Cum igitur unum tantum sit necessarium, unum etiam parare,.
sufiicit (1). Vasculum aquæ benedictæ, quod in rituali non
numeratur inter ponenda in mensa, collocatur alio loco
opportuno, vel manibus ministri tenetur. Crux non requiritur,,
sicut in altari extra missam exposito-ss. Sacramento etiam
non est collocanda, et sicut a rituali in præparandis et tota
viatici administratione nulla ejus fitmentio.

DELATIO SS. SACRAMENTI AD INFIRMUM.

! 88. Deferri debethoc sanctum Sacramentum ab ecclesia

ad privatas aegrotantium domos decenti habitu, superposito"
mundo velamine, manifeste atque honorifice, ante pectus cum
omni reverentia et timore, semper lumine præcedente. Rituale'
hæc præscr'ibit sive ss. Sacramentum ad infirmum deferatur
per modum Viatici, sive ex devotione; ita ut occulte num­
quam deferendum sit (2), nisi tanta forte esset necessitas, ut
infirmus alias sine Viatico moreretur, ut ex dicendis patebit.
Vid. n. 186 ad 2.
In casu sacrilegæ Viatici susceptionis, quam poenitens con-'
fitetur, ss. Sacramentum ad intirmum iterum publice deferri
nequit, si adsit periculum infamiæ aut fractionis sigilli sacra­
mentalis; idcirco autem juxta aliquos auctores (5) illud etiam
occulte, scilicet sine lumine et vestibus sacris, deferre et
ministrare non licet, quia præstat potius reverentiam servari
tanto Sacramento, quam infirmum communicare; sed com­
munius et satis probabiliter aHirmat s. Alph. de Ligorio cum
pluribus aliis, quod in necessitate liceat deferre et ministrare
viaticum sine lumine et vestibus sacris, quia non rationabi­
liter præsumitur, quod Christus, qui hoc Sacramentum ad

(1) Baruffaldus, tit. 26, n. 102.

(2) S. B. C. 6 Feb. 1875, n. 5557. .
(5) Apud s. Alph. de Ligorio theol. mor. lib. 6, n. 241.
 [189] DELATIO ss. SACRAMENTI AD INFIRMUM. 255­

subsidium animarum instituit, et Ecclesia quæ tam benigna.

est mater, voluerint moribundostanto bono privari, ne præs­
criptæ cæremoniæ omittantur. Si in hoc casu aliquet dies
post susceptionem sacrilegam effluxerint, et gravis non obstet
inconvenientia, præstaret infirmo proponere ut iterum petat
s. communionem; et tunc ss. Sacramentum publice et more
solito ad eum deferendum est. Quod si pauciores dies elapsi
fuerint, et mortis periculum non ita urgeat, aliquantulum
expectari potest, antequam idipsum inürmo proponatur.
In casibus publicæ perturbationis seu tumultus,. vel com­
munis lætitiæ seu festivitatis aliisve similibus, in quibus.
gravis irreverentiæ periculum occurrit, pallium super stolam
et superpelliceum indui potest; delatio autem omnino occulta.
sine lumine et sine vestibus sacris non permittitur, nisi rubri­
carum observatio moraliter sit impossibilis (1).
« Ubi Turcarum vis prævalet et iniquitas, sacerdos stolam.­
semper habeat prcpriis coopertam vestibus; in sacculo seu
bursa Pyxidem recondat, quam per funiculos collo appensam
in sinu reponat, et numquam solus procedat, sed uno saltem.
fideli, in defectu clerici, associetur » (a).
Not. parochum in casu necessitatis ss. Sacramentum ex
ecclesiis regularibus aliisque extrahere posse, et a non licere,
nec regularibus nec presbyteris sæcularibus etiam exemptis
in casibus necessitatis tantum, denegare » (a).
189. 10Omnibus paratis de quibus n. 185 dictum est, et
clericis seu ministris, qui comitantur, si locus ferat, super-­
pelliceo indutis, sacerdos lotis manibus, superpelliceo et stola
alba indutus, cum ministris. reverenter accedit ad taberna-­
culum, ibique debita reverentia et oratione facta, velum­
humerale accipit, et ante pectus ligat; tum debitis cum reve­
rentiis ad tabernaculum ascendit, illud aperit, genuflectit,
in pyxidem, si alia adhibeatur, aliquot s. Hostias ponit, ut

(1) Vid. quæstiones in conferentiis eccl. Diæc. Mechl. 1872, ex Lit. q. IV.
(2) Appendjx ad rit. Rom. sub tit. Modus s. Euch. deferendi ad inf. ob­
metum infld. ex Const. Bened. XIV inter omnigenas 5 25, edita pro
Servia... 2 Feb. 1744. .
(5) S. B. C. 22 Aug. 1703, 11.2159, 1.
256 . PARS 6. iurum: ROMANUM. [189]

n. 193 dicetur, illam suo operculo c00perit,.et velum seri­

cum, quo pyxis in tabernaculo cooperta asservari solet, su­
perimponit; renovata genullexione pyxidem utraque manu
:accipit, dextra ad nodum et sinistra ad pedem, et velum hu­
merale superimponit, ita ut velum manus et totam pyxidem
tegat (i), tum ut pulveris et aeris injuriæ arceantur, tum ut
magis veneratio augeatur : res enim quæ ante oculos patent,
facile vilescunt. '
Notandum igitur est, pyxidem, dum ad inürmos defertur,
cooperiri velo serico, quo in tabernaculo cooperta asservari
solet, et deinde velo humerali. In rituali hoc loco bis veli üt
mentio : primo pyxidem proprio operculo cooperit, et velum
sericum superimponit, et deinde ipse vero sacerdos imposito
sibi prius ab utroque humero oblonga velo decenti, utraque
manu accipiat eas cum Sacramento. Cavalieri quidem (a)
sentit, esse velum humerale, quod rituale pyxidi imponendum
praescribit; quia, cum propri-um pyxidis velum regulariter
ejus operculo adhaereat, una cum operculo pyxidi superim­
ponitur, ubi verba et' velum sericum superimpom't aliam
distinctam actionem important : in eo tamen sensu textus
ritualis difficulter exponitur, quia ut attendenti patet, de
'duobus distinctis velis agit. Potius "dicitur rituale supponere
aliam pyxidem adhiberi pro delatione ss. Sacramenti ad
infirmos, uti textus etiam indicat; ipsumque igitur præscri­
lbere, ut huic pyxidi velum seri-cum superimponatur, sicut
:pyxidi semper impositum esse debet, quandocumque sacrae
species in ea continentur. Sive autem rituale de duobus
distinctis agat velis, sive de uno et eodem, equidem pyxis,
dum defertur ad inürmos, cooperienda est velo suo proprio,
et deinde velo humerali; quia si rituale de duobus distinctis
agat velis, sequitur pyxidem cooperiri utroque velo; et si de
uno tantum velo agat, ut sentit Cavalieri, supponitur velum
pyxidis cooperculo ejus adhærere, et velum humerale su­
perimponi.

(1) S. B. C. 21 Mart. 1699, n. 2017; 25 Feb. 1859, n. 2786, i; Barurfal­

dus tit. 26, n. 65; Cavalieri tom. 4, c. 5, decr. 6.
(2) Tomi—4,decr. 75, n. 8.
[489] DELATIO ss. SACRAMENTI AD INFIRMUM. 257

20 Præcedit semper acolythus vel alius minister deferens

laternam; deinde duo clerici vel qui eorum vices supplent,
unus cum aqua benedicta et bursa corporalis ac purificatorii,
alter cum rituali et campanula'; tum deferentes intorticia;
et postremo sacerdos cum ss. Sacramento sub umbella seu
baldachino. Oportet ubi fieri potest, ut ss. Sacramentum eo
modo ad infirmum deferatur. Cum autem in. parochiis rura­
libus id sæpius fieri nequeat, præscribit rituale ut præcedat
semper acolythus, vel alius minister deferens laternam,
librum, bursam, campanulam.
30Sacerdos pyxidem deferre debet nudo capite (1), utraque
manu ante pectus elevatam, cum omni reverentia et timore,
non fabulando, nec oculis hinc inde vagando, sed coelestem
thesaurum, quem manibus gestat, contemplando, reverenter
et graviter incedendo, festinando quidem, si necessitas urgeat,
:sed numquam præcipitanter currendo; non enim præcipi­
tanter currendo, viaticum deferre tenetur, etiamsi timeat
fore ut infirmus moriatur : nam cursus nimis festinus et
reverentiæ ss. Sacramento debitæ et honestati clericali re­
pugnat; nec viatici præceptum introductum videtur cum
periculo ut parochus fatuus videatur et irrideatur (a).
4]:0Sacerdos deferens ss. Sacramentum ps. Miserere alios­
que psalmos et cantica recitat, quoad in ægrotantis cubiculum
introducatur. Psalmus Miserere, qui optime congruit ad
intirmo divinam impetrandam miserationem, primo dicitur;
reliqui psalmi possunt esse poenitentiales vel alii, aut cantica,
ut Benedicite etc. pro libito et circumstantiis. Hi psalmi pro
locorum consuetudine cantantur, vel a sacerdote alternatim
cum ministris recitantur; et si non sit cum quo sacerdos
alternatim recitet, ipse solus eos submissa voce legit, et reli­
qui rosarium, litanias B. Mariæ Virg. aliasque preces recitare
possunt, dicendo Ora pro eo vel ea (s).

(1) Vid. tom. 4, n. 161.

(2) Barufïaldus tit. 26, n. 68; Cavalieri tom. 4, decr. 74, n. 5.
(5) Baruffaldus ibid. n.,154, et,Cavalieri ibid. decr. 79, n. 4 et 5.

Tom. III. 17
 258 PARS6. mrum ROMANUM. [my

DE CASU LONGIORIS AUT DIFFICILIORIS VIE,

VEL EQUITATIONIS.

190. Si longius aut dimcilius iter sit obeundum, aut equi-­

tandum, necesse est vas, in quo ss. Sacramentum defertur,
bursa decenter ornata et ad collum appensa apte includere,.
et ita ad pectus vittis seu funiculis alligare atque obstringere,
ut neque decidere neque pyxide excuti ss. Sacramentum
queat. Hæc bursa albi coloris et saltem serica esse debet;
utraque manu, saltem si potest, tenenda est; velo tamen
humerali non Videtur tegenda, quia pyxis seu vas modo est,
velatum bursa, et rituale de eo in hoc casu non loquitur.
Not. ad equitandum requiri ut equus sit mansuetus et.
sacerdos artem equitandi calleat; et hoc tantum permitti ob- .
locorum distantiam, difficultatem itineris, viarum asperitatem,,
juxta arbitrium tamen et prudentiam Episcopi, et comitante.
uno saltem homine, si fieri potest, accensam laternam defe­
rente (i), et servatis in reliquis, rubricis, a quibusin hoc casu
non dispensatur (a).

ADMINISTRATIO SS. VIATICI.

191. 1. Sacerdos ingrediens locum, in quojacet infirmus,

dicit Paa: huic domui, scilicet in ipso ingressu seu limine­
cubiculi, dum adhuc tenet ss. Sacramentum.
Minister bursam deferens, cubiculum ingressus, corporale­
in medio mensæ paratæ extendit; et sacerdos sine benedic—
tione danda pyxidem deponit. Deinde statim genuflectit,
surgens velum humerale deponit, et aspergit infirmum, præ—
sentes ac cubiculum per circuitum, cavens ne ss. Sacra-­
mentum aSpergat, et dicens antiphonam Asperges' me cum

(1) S. B. (125 Maji 1846, n. 2908.

(2) Vid. Baruffaldus tit. 26, n. 156; Catalanus in rit. Rom. tit. 4. c. 4,
5 12; Gardellini in decr. 2650, II, 1, in vol. IV decr. p. 281.
[191] ADMINISTRATIOss vmum. 259

primo versu psalmi ut in rituali. Hæc antiphona non mutatur

tempore paschali.
Si diaconus in necessitate ss. Viaticum administret, facere
potest aspersionem aquæ, dicere Misereatnr et Indulgen­
tiam, signare inürmum, dicere orationem, benedicere cum
ss. Sacramento (1).
2. In rituali tres tantum genufiexiones ante ss. Sacra­
mentum in administratione viatici præscribuntur : 10 post
depositum ss. Sacramentum super mensam, 20 priusquam
sacerdos Sacramentum accipiat ante Agnus Dei, et 30in fine
administrationis, antequam pyxidem accipiat ad discedendum.
Inde autem concludendum non est, non oportere ut sæpius
genuflectatur; sed potius dicendum est genufiectendum esse
quandocumque juxta alias rubricas in casibus similibus id fieri
debet. Hinc sacerdos recte genuflectit, antequam, recitata
oratione Exaudi nos, a mensa recedat, et accedat ad infir­
mum, ut cognoscat num sit bene dispositus; item dum deinde
revertitur ad mensam, prout etiam data communione, et
deposita pyxide, antequam eam cooperiat (a).
3. Sacerdos infra versum Adjntorz'nm, orationem Eæandi
nos, et alteram Domine sancte post communionem, stat
junctis manibus ante mensam coram ss. Sacramento, sicut
orationes in ecclesia, etiam coram ss. Sacramento, stando
dicuntur. Solus autem sacerdos "stat, et reliqui ab initio usque
ad finem genuflectunt, nisi ad ministerium præstandum sur­
gere debeant.
4. Ante sumptionem viatici sacerdos accedit ad infirmum,
ut cognoscat an sit bene dispositus ad sacrum viaticum
accipiendum; eumque secreto interrogat an aliquid ei occur­
rat confitendum, licet prius sit confessus, uti oporteret, nisi
necessitas urgeat. Si aliquid confitendum habeat, eum audire
debet (3). Deinde exhortationem ad infirmum instituere potest

(1) S. B. C. 14 Aug. 1858, n. 5074, 1.

(2) Vid. decr. S. B. C. 25 Dec. 1862, 11.5116.
(5) Vid. Baruffaldus tit. 26, n. 162 et seq.; Cavalieri tom. 4, decr. 79,
n. 9 et 10; Catalanus in rit. tit. 4, c. 4, 5 14.
260 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [191]

pro ratione temporis et "qualitate personæ, de digna suscep­

tione, etc.
5. Conütcor dicitur ab infirmo, si potest, vel ab alio ejus
nomine. Dicta confessione, Sacerdos stans versus inürmum,
cavens ne tergum ss. Sacramento vertat, dicit Miserealnr et
Indulgentiam signando infirmum ut alias, sed in singulari,
tni, tuorum etc. (1), quia status infirmi exigit, ut preces inte­
græ pro ipso dicantur, sicut in litaniis agonizantium.
6. In quibusdam ritualibus præscribitur interrogatio de
fide hujus sacramenti, eirca quam peculiaribus his standum
est dispositionibus (2). Cum autem rituale Romanum de hac
interrogatione sileat, eadem per se nec fieri debet, nec potest.
7. Post Indulgentiam, sacerdos conversus ad mensam,
genufiectit; surgit, pyxidem sinistra accipit et dextra s. Hos­
tiam quam supra pyxidem elevatam tenens, ostendit infirmo,
dicens Ecce Agnus Dei, et deinde more solito faciens signum
crucis cum s. Hostia supra pyxidem, eamdem infirmo præbet
sumendam sub præscripta forma verborum, scilicet Accipe
frater; quæ forma clare et distincte proferenda est, ut infir­
mus intelligat se esse in via 'ad æternitatem. An hæc forma
aliquando omitti possit, vide apud s. Alphonsum de Ligorio (5).
8. Si mors immineat, et periculum sit in mora, tunc pre­
cibus præcedentibus omnibus vel ex parte omissis, sacerdos
tantum dicit Misereatur et Indulgentiam; vel hæc etiam
omittit, si necessitas urgeat, et præmissa confessione vel
saltem absolutione, si opus sit, statim præbet viaticum; et
deinde dicit orationem Domine sancte, nisi extrema Unctio
immediate administranda sit; in quo casu eam orationem
differt usque post hujus sacramenti administrationem. Pre­
ces omissæ ante viaticum, postea repetendæ non sunt, quia
rituale hoc non præscribit, et dicuntur pro præparatione
susceptionis ss. Sacramenti, quæ modo peracta est. Continuo

(1) Baruiïaldus tit. 26, n. 170; Cavalieri tom. 4, cap. 5, decr. 79, n. 11;
Martinucci lib. 4, c. 7, n. 17.
(2) S. B. C. 11 Sept. 1847, n. 2951, 8.
(3) Theol. mor. lib. 6, n. 285, dub. 4.
[191] ADMINISTRATIO
ss. vnmcn 261

moriturum, etiamsi species sacramentales consumere ne­

queat, sacro viatico muniendum esse, probant Barufl'aldus et
Cavalieri (1).
Not. in casu, quo infirmus statim moriatur, et s. Hostia
in ore appareat, eamdem reverenter extrahendam esse, et
ponendam in aliquod vas decens, distinctum a pyxide, vel
saltem in corporale, et cum eadem relata ad ecclesiam idem
faciendum esse ac cum s. Hostia evomita (2); si vero in ore
non appareat, nihil curandum esse, quantumvis ignoretur
an eam deglutierit.
9. Infirmo communicato, sacerdos pyxidem super corporale
reponit, genuflectit, surgens digitos inspicit, et si fragmenta
adliæreant, ea in pyxidem mittit; tum digitos in vase abluit,
et puriücatorio extergit; deinde pyxidem claudit, et in bur­
sam, si ea usus fuerit, deponit.
Ablutis digitis, ablutio datur infirmo ad faciliorem s. Hos­
tiæ deglutionem et oris purificationem. Hoc tamen non est
officium sacerdotis, sed infirmarii vel alterius. Si infirmus
ablutionem sumere nequeat vel refugiat, non est urgendus;
sed in eo casu reportatur ad ecclesiam in sacrarium proji­
cienda, vel in domo inürmi igni traditur. Ad hanc præcaven­
dam dimcultatem, facilis methodus abluendi digitos videtur
esse sequens : puriücatorium ponitur juxta vasculum aquæ,
pollex et index dextræ tenentur supra purificatorium juxta
idem vasculum, cum digitis sinistræ .manus spargitur aqua
super indicem et pollicem dextræ, quantum satis est ad
ipsos abluendos, et tum index et pollex purificatorio mox
absterguntur. Qua servata methodo, de reliqua aqua vel vino
in vasculo remanente, nihil est curandum (5).
10. 'Ablutis digitis, sacerdos dicit Dominus vobiscum. Orc­
mus. Domine sancte. Quoad versum Dominus vobiscum, qui
in rituali dicendus præscribitur ante orationem post commu­
nionem infirmi, et in ecclesia ante benedictionem cum

(1) Baruffaldus tit. 926,n. 177,,et Cavalieri tom. 4, decr. 179, n. 15.
(2) Vid. tom. 2, n. 187.
(3) Vid. Baruifaldus, lit. 26, n. 186.
262 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [191]

ss. Sacramento, scribit Gardellini (i) diversam ecclesiarum

consuetudinem servari posse, quamvis magis congruat ver­
sum illum omittere saltem ante orationem de sacramento in
ecclesia dicendam. Dici tamen deberet in domo infirmi ante
orationem, si una tantum hostia sumpta fuerit, et infirmus
manu benedicatur (a).
11. Recitata oratione Domine sancte, sacerdos infirmum
hortari potest ad gratiarum actionem, patientiam, resigna­
tionem, etc. eumque consolari suavibus verbis pro personæ
et temporis ratione.
12. Omnibus expletis, sacerdos velo humerali induitur,
genuflectit, surgens pyxidem accipit, eam velo humerali
cooperit, et deinde cum eadem cooperta facit signum crucis
super infirmum, nihil dicens; quo facto, ordine quo venerat,
revertitur ad ecclesiam, dicendo ps. Laudate Dominum de­
cælz's,aliosque psalmos et hymnos, prout tempus feret.
13. Cum pervenerit ad altare, ponit ss. Sacramentum
super illud, supposito corporali, vel in tabernaculum aper­
tum; genuflectit, et deinde descendit ante infimum gradum
altaris; ibi nectit utroque genu, donec populus ecclesiam
ingressus est; quo ingresso, surgit, dicit versum Panem de
caelo, cui tempore paschali non additur Allelaja, et deinde
orationem ss. Sacramenti, prout in rituali praescribitur. Dicta
oratione, genuflectit, se vertit ad populum, cavens ne tergum
ss. Sacramento vertat, et annuntiat indulgentias a summis
pontificibus concessas, scilicet 7 annorum et totidem quadra­
genarum pro illis qui cum lumine, et 5 annorum et totidem
quadragenarum pro illis, qui sine lumine devote comitati
sunt (3). Hæ singulatim enumerari possunt; suflicit tamen
dicere omnes qui digne comitati fuerunt lucratos esse omnes
indulgentias concessas (4). Postea cum debitis reverentiis
ascendit, et velo humerali adhuc indutus populum cum

(1) Instr. Clem. 5 51. n. 4-10.

(2) Cavalieri, tom. 4, decr. 79, n. 17.
(5) Inn. XII. Constit. Debitum pastoralis officii5 Jan. 1695.Becueil de
prieres et d'æuvres pies, fol. 75.
(4) Barulfaldus tit. 26, n. 200.
 ï19f] ADMINISTRATIOss. VIATICI. 265

.s. Pyxide benedicit; deinde eam in tabernaculum reponit,

illudque claudit. Hæc benedictio in ecclesia ad altare, et non
ad januam danda est (1).
14. Juxta rituale Romanum in delatione ss. Sacramenti
.ad infirmum, bis cum eodem danda est benedictio, ut supra
.ad 12 et 13 notatum est, scilicet : 10in fine administrationis,
antequam e cubiculo infirmi discedatur, nisi unica tantum
5. Hostia assumpta fuerit/et 20 in reditu ad ecclesiam apud
altare vel tabernaculum, si populus adsit. Rituale alias bene­
dictiones non præscribit, nec permittit, ita ut seposita con­
suetudine, nulla alia danda sit, etiamsi numerosus accurrat
populus, qui accedit, non ad benedictionem accipiendam, sed
ad venerandum et adorandum ss. Sacramentum. Habita autem
-00nsuetudine, modo sit legitima, benedictio pluries impertiri
potest. Ita in decretis S. B. C. (2) permittitur ea: speciali
gratia servari posse consuetudinembenedicendiretrocedentem
populum extra portas civitatis, regionis, sive domus infirmi.
Quoties autem et ubi ex consuetudine danda sit benedictio,
generaliter dici non potest. Attendendum est, an ipsa consue­
tudo sit laudabilis, an venerationem ss. Sacramenti ac veram
populi devotionem augeat potius quam minuat : sicut enim
benedictio nimia et inopportuna probari nequit, sic contra suo
loco et modo debito data laudabilis dici debet. Cavendum est
ne consuetudo antiqua pluries benedictionem dandi, cum
obloquio et offensione populi abrogetur, et ab alia parte, ne
plures benedictiones præter præscriptas imprudenter intro­
ducantur.
Not. 1oinfra benedictionem cum ss. Sacramento in cubiculo
infirmi post administrationem viatici nihil esse dicendum,
quia Deus est qui benedicit, non autem sacerdos.
20Non obstante consuetudine contraria, numquam trinam,
sed semper unicam tantum benedictionem cum ss. Sacra­
mento esse impertiendam, sive in cubiculo infirmi post admi­
nistrationem viatici, sive alibi (8).

(1) S. 11. c. 19 Jul. 1687, n. 17

(2) 7 Ap. 1852, 11.2690, 2, et 12 Sept. 1857, 11.5059, XVIII.
(5) S. 11. c. 22 Jun. 1675, 11. 1540 ; 11 Feb. 1702, 11.2091.
'264 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [1915]

15. Clericus, cui administratur viaticum, induendus est

superpelliceo, et si sit sacerdos, etiam stola alba (4). Reliqua
autem omnia modo ordinario recitanda et peragenda sunt.

DEMTIO SS. SACRAMENTI AD INFIRMUM EX DEVOTIONE.

192. SS. Sacramentum deferendum est eodem prorsus

modo ac per modum Viatici, uti n. 188 et 189 explicatum .est.
Preces antecedentes et subsequentes communionem,pariter
recitandæ sunt ac pro Viatico, quia rituale eas præscribens
pro communione infirmorum, uti titulus indicat, non distinguit­
inter communionem sive per modumViatici, sive ex devotione.
In hoc tamen casu juxta Cavalieri Misereatur et Indul­
gentiam dicuntur in plurali, quandocumque infirmus com­
municat ex mera devotione extra mortis periculum (2), quia.
tunc non militat eadem ratio, utin singulari dicantur.
Item s. Communio datur sub forma ordinaria Corpus
Domini, ut rituale præscribit; idque fit juxta aliquos auc­
tores (5), quotiescumque infirmus ex devotiOne communicat,
etiam sumpto Viatico, et eodem periculo perdurante; juxta.
aliquos autem alios (:.) formula Accipe frater non semel tan­
tum, sed toties dicenda est, quoties sumpto viatico commu­
nicatur inürmus in periculo mortis constitutus.

DELATIO SS. SACRAMENTI AD INFIRMUM CUM UNA TANTUM"

S. HOSTIA; IN TRIDUO SACRO; INFRA MISSAM; ET DE PLURIBUS
INFIRMIS SIMUL COMMUNICANDIS.

193- Unica tantum s. Hostia non est assumenda pro

delatione ss. Sacramenti ad infirmum, sed semper aliquot

(1) Castaldus lib. 2, s. 14, c. 8, n. 1; Baruifaldus tit. 26, "n. 206.

(2) Tom. 4, dec. 79, n. 11.
(5) Catalanus in rit. tit. 4, c. 4, 5 4, n. 2, cum 5. Carolo.
(4) Bouvry p. 4, 5 5, tit. IV, n. 12.
 [195] DELATIO ss. SACRAM. AD INFIRM. CUM UNA HOSTIA. 265.

et saltem duæ in pyxidem sunt ponendae, ut semper una

supersit, cum honore ad ecclesiam deferenda. Unam tamen
tantum assumere licet, dum longius et difficilius iter est
obeundum, aut etiam equitandum; dum ob instantem mortem.
vel de nocte defertur (noctu autem deferri non debet, nisi
necessitas urgeat); 'dum tempus est pluviosum aut ob alias
similes rationes, ob quas ea qua decet veneratione, Sacra-.­
mentum ad ecclesiam commode reportari non potest.
In prædictis casibus, in quibus unica tantum hostia accepta.
fuit, sacerdos precibus recitatis, infirmum manu benedicit;
infra quam benedictionem dicere potest : Benedictio Dei
omnipotentis ut post communionem fidelium in ecclesia (i)..
Tandem depositis superpelliceo et stola, extinctis luminibus,
umbella demissa, latente pyxide, in privato habitu ad"eccle-.
siam vel domum suam quisque revertitur.
194. In triduo sac'ro majoris hebdomadæ, a missa nempe­
feriæ quintæ usque ad missam sabbati, "ss.Sacramentum ad
infirmos per modum viatici tantum deferri potest. In hoc
' casu notanda sunt sequentia : Io psalmi in accessu et reditu
private et submissa voce sunt recitandi; 20 in psalmorum
fine dici potest Gloria Patri, quia talis actio nihil habet
commune cum functionibus Ecclesiæ hujus tridui; 3o stola
et velum humerale albi coloris sunt adhibenda; 40 populus—
absque benedictione ex ecclesia est dimittendus (2). Item loco.
campanulæ instrumentum ligneum seu crotalum adhiberi
potest. Aliaecæremoniæ-mutandæ non sunt, neque benedictio­
cum ss. Sacramento in cubiculo infirmi est omittenda, nisi
una tantum sacra species assumpta fuerit, prout juxta aliquos.
auctores in hoc casu fieri potest (5).
195. Infra missam non decet s. viaticum inürmis admi­
nistrare, quia, quamvis infirmus sit in proximo loco, id tamen
fieri nequit, nisi pervertatur ordo, et unus ritus cum altero
confundatur. 20 Numquam licet ss. Sacramentum sive per

(1) Baruffaldus t1t 26, n. 202.

(2) S. B. C. 15 Maji 1745, 11.2385; Caval1er1tom 4, decr. 80, n. 7.
(5) Cuppinus de communione infirmorum 1761, n. 9.
"266 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [197]

modum viatici, sive ex devotione infirmis intra missam mi­

nistrare, si celebrans altare e conspectu suo amittat (1), nisi
cubiculum infirmi ita propinquum sit, ut vox sacerdotis cele­
brantis ibidem audiatur, modo umbella deferatur, et ministri
cum luminibus comitentur (a). 30 Si fiat infra missam, fieri
potest cum missæ paramentis etiam nigris, sed omittendi sunt
ps. Miserere aliique psalmi in delatione ss. Sacramenti reci­
tari soliti (3) : adeoque administrandum est cum illis tantum
caeremoniis, quæ pro communione fidelium in ecclesia tem­
pore missæ præscribuntur, dicendo tamen formulam Accipe
frater, si pro viatico ministretur.
196. Si pluribus simul infirmis in eodem loco ss. Sacra­
mentum pro viatico sive ex devotione sit administrandum,
'ut in nosocomiis et in morbis contagiosis sæpius'contingere
potest; tunc semel tantum dicitur antiphona Asperges me,
et interim asperguntur infirmi; item semel recitantur versus
Adjntorz'um', oratio Exaudi, Confiteor, Mis'ereatur, Indul­
gentiam, Ecce Agnus Dei, sicut hæc etiam semel tantum in
ecclesia dicuntur, quotquot sint communicandi; deinde sub
respectiva forma unicuique infirmo datur s. Communio; et
tandem semel recitatur oratio Domine sancte, atque semel
datur benedictio.

De Sacramento Extremæ Unctionis.

DE LOCO ET MODO CONSERVANDI SACRUM OLEUM

INFIRMORUM.

197. Sacrum oleum in ecclesia. conservandum est, nisi

:propter magnam ab eadem diStantiam, in quo casu domi

.19 Dec. 1829, n. 5099, 1.

& ..7Feb 1874,n. 3522.
mmm ::ng non . 19 Dec. 1829, n. cit. ad 1 et2.
1198] DE LOCO ET mono CONSERVANDI s.. OLEUM. 267

continuo conservari permittitur, modo omnino servetur ru­

brica quoad honestam et decentem tutamque custodiam-(1),
ut mox dicetur.
Dubitatur autem : 10an domi conservari liceat in nocte, ,ne
infirmus sine sacramento decedat. Barbosa (a) putat « non
bene agere parochum timentem de nocte se vocandum pro
infirmo periculoso, si vespere ferat oleum ad suum cubiculum,
ut vocatus expeditius vadat; vel si de nocte reversus ab unc­
tione inlirmi, oleum retineat domiusque mane; nullum tamen
credit mortale peccatum contrahere citra scandalum vel
periculum alicujus irreverentiæ; » contra autem s. Alphonsus
de Ligorio (5) censet « recte parochum in sua domo oleum
sanctum in nocte servare posse dum probabile periculum prae­
videt, ut si vocatus ad conterendam unctionem præsto non
esset » (&).
Dubitatur : 20 an in casu morbi contagiosi aliquo tempore
domi conservari liceat : nullibi hoc permittitur, adeoque
extra casus necessitatis, vel saltem gravis et justæ causiæ,
id faciendum non est; culpandus tamen non est, qui in hoc
et præcedente casu s. oleum domi decenter conservaret (5).
198. Conservandum est, ut Rituale hoc loco præscribit,
in loco nitido et decenter ornato, et, ut præscribit de sacra­
mento baptismi, in locoproprio, honesto, ac mundo, sub clava,
ac tuta custodia (6), scilicet in sacrario seu sacristia, et optime
in quadam custodia apud altare, in quo ss. Sacramentum
reconditur, ut ad manum sit, dum viaticum et simul oleum
ad infirmum sunt deferenda; numquam tamen in tabernaculo
ss. Sacramenti, licet in loculo separato; sed in custodia sepa­
rata in pariete ad cornu epistolæ aut evangelii (7). Oportet

(1) S. B. C. 16 Dec. 1826, n. 2650, II]; 51 Aug. 1872, n. 5276, V.

(2) De oiiicio et potest. parochi p. 2, cap. 22, n. 44; Bissus E, n. 244, 528.
(5) Praxis confessariorum n. 275.
(4) Vid. Gardellini in decr. cit.
(5) Vid. Metanges theol. 5 ser. fol. 581.
(6) Concilium Lateran. IV, can. 20.
(7) S. B. C. 16 Jun. 1665, 11.1260: 21 Aug. 1863 in Rescripto ad Epis­
copos Belgii.
268 PARS 6. BITUALE ROMANUM. [900]?

ut hic locus sit prOprius et separatus a custodia chrismatis et.

olei catechumenorum, ne aliquis error commitatur (i); et ut ­
bene claudatur cum sera et clave; convenit etiam ut pannis
sericis violacei coloris interius vestiatur, et ejus ostiolo inseri-­
batur S. oleum infirmorum, ut ab aliis distinguatur (2).
199. Conservandum est in vase argenteo seu stanneo,
quod pyxidi ss. Sacramenti nullatenus annecti, neque ejus­
cooperculo aut pedi imponi potest; si enim vas sacri olei, in.
tabernaculo ss. Sacramenti asservari nequeat, multo minus.
pyxidi annecti aut imponi potest.
In vasculo servari potest vel per se solum vel in bombacio­
seu re simili, ut lino aut serico dissoluto vel parva spongia;
qualis materia apta est ad oleum ebibendum, et sub levi pol­
licis compressione exprimendum (3); sed ad evitandum effu­
siouis periculum, multo commodius ad inürmos defertur in
bombacz'o.
Vas illud imponitur seu includitur bursæ vel sacculo serico­
m'o'lacei coloris, quod habeat duos funiculos sericos ejusdem­
coloris, ad illud constringendum et aperiendum, atque collo.
appendendum. Non expedit igitur, ut vas ansas cum funiculis­
habeat, quibus per se ipsum collo appenditur; sed ad omne­
effusionis periculum præcavendum, uti rituale praescribit,
vas bursæ seu sacculo includendum est, et ita ad infirmos­
deferendum. '
Reliqua hic dicenda vid. n. 155-157, et quae ibi dicuntur­
de mixtione sacrorum oleorum, etiam de sacro oleo infirmo.­
rum intelligenda sunt.

DE UNCTIONIBUS.

200. Circa unctiones generatim notanda sunt sequentia :

1oFaCiendæ sunt pollice, qui ex rubricarum præscripto et.

(1) Cæremoniale Ep. lib. 1, cap., 6, n. "2. . ,

..(2) Vid. Gardellini in decr. 2650 ad III, IV et V; Baruffaldus tit. 27, n. 40.
(3) Baruifaldus tit. 10, n. 25.
(2001 DE UNCTIONIBUS EXTREMIE UNCTIONIS. 269

juxta universalem Ecelesiæ consuetudinem, semper in sacris­

unctionibus est adhibendus (1), nisi in casu morbi contagiosi,
de quo infra n. 207; ita ut remota necessitatis causa, virgula
tuto'adhiberi'nequeat (a).Pollex oleo non totaliter intingendus
est,' sed tantum summitas eius, ne oleum deüuat, bene tamen
attendendo, ut pollex oleo intingatur, et sensus eodem phy­
sice liniantur. Pollex adhibendus est non a parte unguis, sed
a parte opposita seu inferiori; unguisque prolixus esse non
potest ne oleum sub eo latere possit.
2()Ad singulam unctionem pollex oleo est intingendus, ne
in pollice oleum desideretur, nisi duplex sit organum, quod
utrumque absque nova intinctione ungendum est.
30 Quælibet unctio facienda est in modum crucis, non
autem de necessitate sacramenti, primam lineam ducendo a
parte superiori organi, et alteram a sinistra ad dextram res­
pectu inungentis.
40 Ubi sensuum organa gemina sunt, geminæ quoque
unctiones cum gemino crucis signo sub una forma faciendæ
sunt, non necessitate sacramenti sed præcepti tantum, ita ut
urgente necessitate, vel si infirmus verti nequeat, unum
organum inungere sufficiat.
.50Quæque unctio eodem facienda est tempore, quo pro­
nuntiatur forma cum expressione sensus, cujus organum
inungitur : et quando organum est duplex, incipitur forma
cum unctione organi dextri infirmi, et finitur cum unctione
organi sinistri; forma tamen unico recitetur tractu, et unc­
tiones ita fiant, ut unctiones ante formam non- incipiantur,
et forma non prius absolvatur, quam utrumque organum
inunctum sit.
60 Post unamquamque unctionem loca inuncta novo glo­
bulo sunt abstergenda a ministro, si sit in sacris ordinibus
constitutus, 'et alias ab ipsomet sacerdote. Si duplex sit

(1) Catalanus in rit. Rom. tit. 5, c. 1, 54, in fine; Lucius Ferraris

Extrema unctio n. 520.
(2) S. B. C. 9 Maji 1857, n. 5051, 2; 51 Aug. 1872, n. 5276; I, III, IV;
12 Jul. 1901, Colimen. VIII.
270 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [201]

sensus, loca tantum post unctiones utriusque et eodem glo­

bulo terguntur. Globuli adhibiti separatim in idem vel melius
in aliud vas reponendi sunt, ne iidem bis adhibeantur.
70 Si infirmus careat aliquo membro quod inungendum -'
foret, vel illam partem ita tectam et obligatam habeat, "ut.
commode detegi nequeat, pars illi loco propinqua inungenda
est eadem verborum forma. Si illo membro vel organo a nati-.
vitate caruerit, unctio tamen suo vel proximo loco facienda
est; quia licet infirmus externe non peccaverit, per concu­
piscentiam tamen et desideria illicita circa sensus peccare
potuit. Si infirmus abundet sensibus, ungendum est membrum,
quo sanus magis usus fuit, vel quod magis in naturali corporis.
parte collocatum est (l).
80 Unctionum ordo servandus est, sed non de necessitate
sacramenti. '
90 Juxta rituale quinque corporis partes præcipue ungi
debent, nempe oculi, aures, nares, os et manus : attamen
pedes etiam et renes nngendi sunt ; ita ut, ubi rituale est in
usu, pedum unctio omitti nequeat, et alia præter expressas
in rituali, v. g. ad pectus, etiam fieri non possit.
201. Circa unctiones particulariter notanda sunt se­
quentia :
10 Oculi inunguntur non in pupilla, sed clausis oculis in
superciliis.
20 Aures non in alveolo, sed in media parte auriculae.
30Nares super extremitatem summitatis nasi ad evitandam
sternutationem, et tantum unica unctione, quia licet stricte
loquendo duplex dicatur organum, equidem unica unctione­
in summitate facta utrumque simul ungitur; deduci id potest.
ex ritualibus, quae dum in duplici organo loquuntur, narium
mentionem non faciunt (2).
40 Os compressis labiis unica unctione, qua utrumque
labium tangitur; si autem infirmus non audiret, vel labia
sine incommodo comprimere non posset, ne respiratio inter—

(1) Baruffaldus tit. 27, n. 116 et seq.

(2) Bissus E, n. 244, 5 18.
[201] PREPARANDA IN CUBICULOINFIRMI. 271

cluderetur, alterutrum labium sive superius sive inferius

inungere sumcit.
.50 Manus laicorum et clericorum sacerdotibus inferiorum
in media palma utriusque manus, sacerdotum autem in exte­
riori parte ungendæ sunt; tum quia sacerdotum manus in
vola ab Episcopo in ordinatione unctæ sunt, et ideo eas
ibidem a simplici sacerdote inungi non congruit; tum etiam
ut sacerdos, si adhuc sit rationis capax, dignitatem suam
advertat, et ad poenitentiam excitetur (1).
60Pedes in superiori parte (a), et juxta plures in plantis (a);
Sacra autem R. Congregatio (a) rescripsit quoad hoc nihil
esse innovandum; ita ut quisque usum receptum sequi debeat,
et si infirmus pedes vertere non valeat, ungantur, ubi com-­
mode fieri potest.
70 Lumbi seu renes ungendi sunt in medio dorsi, vel si­
commode üeri nequeat, in alterutra parte (5), ad locum, ubi
celebrans cingulo praecingitur. Hæc " unctio in mulieribus,
honestatis gratia, semper omittitur; atque etiam in viris,
quando infirmus commode moveri non potest. Sed sive in
mulieribus, sive in viris, alia corporis pars pro renibus ungi
non debet». Juxta Raruffaldum (c), hæc unctio etiam in.
viris ut plurimum prætermittitur, etiamsi, ut ipse testatur,.
facilis ejus usus sit secluso incommodo, quod non nisi in gra­
vissime laborantibus, occurrere potest. Sacra autem R. Con-­
gregatio consulta pro dioecesi, in qua rituale Romanum.
adoptabatur, declaravit, quod si unctio renum inusitata istic
hactenus fuit « patienter se quidem laturam, si singularia
istius dioecesis adjuncta impediant, quominus illico et uni­
versim ad praxim unctio isthæc deducatur, insimul tamen.

(1) Barufl'aldus tit. 27, n. 110 et seq.

(2) Castaldus lib. 2, s. 14, c. 10, n. 7; Baruffaldus tit. 28, n. 84; Bil­
luart; Dens.
(3) S. Alph. de Ligorio lib. 6, n. 711; s. Carolus, Catalanus in rit. tit. 5,
c. 2, 5 14.
(4) 27 Aug. 1856, 11.2745, 1.
(5) Castaldus lib. 2, 5. 14, c. 10, n. 7.
(6) Tit. 27, n. 108.
"272 PARS 6. mrum-: ROMANUM. [205]

ardentissimum votum suum expressit, ut... docentibus paro­

-chis, paulatim et sensim sine sensu disponantur fideles ad
istam quoque specialem unctionem in extremo agone reci­
piendam juxta ritualis Romani præscriptiones » (l).
Attamen indulsit aliquando Summus Pontifex ut semper
omitti queat alicubi unctio "renum numquam usitata et diffl­
-cuIter introducenda (a).

PRJEPARANDA IN CUBICULO INFIRMI.

202. Paranda est, quatenus fieri potest, mensa mappa

candida cooperta, in qua sint : I0 efligies Crucifixi, 20candela
cerea, 3ovas cum bombacio, gossipio, aut stuppa seu lino,
4omedulla panis ad detergendos digitos sacerdotis post unc­
tiones, vas cum aqua ad abluendas manus, et linteolum
mundum, 50vas cum aqua benedicta et aspersorio. De his
præmonendi sunt qui curam infirmi agunt; et si prævidean­
tur defutura, per ministrum conferenda sunt.
Unica tantum candela requiritur, quæ ad unctiones facien­
das accenditur, ut in actu unctionum, licet sit de die, lumen
præbeat, ad partes ungendas bene discernendumet tergendum.
Vas cum bombacio- proprie esse debet patinula, in qua
bombacium distribuitur in tot globulos, quot unctiones pro
diverso sensu sunt faciendæ, adeoque in septem,,sirenes sint
ungendi, et in sex tantum, si hi ungendi non sint. Duplex
.sensus eodem globulo abstergitur (3).
Cubiculum et cubile infirmi mundanda sunt, ut hoc sacra­
mentum, quantum fieri potest, cum munditie ac nitore minis­
tretur, et partes infirmi inungendæ, valde laudabiliter prius
abluuntur, si commode fieri possit, ad s. olei reverentiam.

(1) 14 Aug. 1858, n. 5075.

(2) Ita SS. D. Leo XIII pro dioecesi Brugensi, 7 Aug. 1897. Vid. Colla­
.tiones Brugenses II, 601-605.
(5) Barutfaldus tit. 28, 11.II.
 5205] DELATIO s. o1.1-:1AD INFIRMUM. 275

A QUO ET QUOMODO SACRUM OLEUM AD INFIRMOS

DEFERENDUM EST.

203. 1. Pro delatione s. 'olei ad infirmum,"convenit ut

detur aliquod Signum campanæ, distinctum ab eo quod datur
pro viatico, ut advocentur ministri necessarii, vicini et amici
comitentur, et omnes fideles excitentur ad orandum pro
infirmo (1).
2.' Sacrum oleum ad infirmos deferendum est ab ipso
.:sacerdote administraturo hoc sacramentum, nisi deferat
viaticum, ut dicetur n. 208. Si tamen sacerdoti, urgente
necessitate, tempus non suppetat vel assumendi s. oleum,
"vel redeundi ad eeclesiam'ut afferat, curandum ei est, ne
per laicos, sed per aliquem sacerdotem vel saltem ecclesiæ
ministrum deferatur (51).Cum autem laici a delatione absolute
non excludantur, in necessitatis casu, quo non alius nisi
' ilaicus minister habetur, hic s. oleum deferre potest (5),
-ocCultetamen et reverenter.
3. Sacerdos sacrum oleum ad infirmum deferre nequit
.superpelliceo et stola indutus, sed illud defert in habitu Vul­
gari et capite cooperto; superpelliceum autem et stolam tan­
itum induit in cubiculo infirmi, oleo super mensam deposito (1).
In administratione autem hujus sacramenti" superpellic'eo
et stola indutus esse debet, et ita quidem necessario," 'ut
s. Alphonsus de Ligorio (a) dicat, certum esse' sacerdotem
ministrando extremam unctionem sine superpelliceo et stola,
:si non urgeat necessitas, graviter peccare. In necessitate
'tamen dicendum non est administrationem hujus sacramenti
defectu istarum vestium,omittendam esse, uti quidam volunt;
' non enim pro hoc sacramento concurrit eadem reverentiæ

-(1) Barufi'aldus tit. 28, n. 24; Fornici p. 5, c. 14.

(2) Bituale de Baptismo, n. 58.
(5) Gardellinus in decr 2650, V, not. 2, Catalanus in rit. ti.t 2, c. 4,
540; Caval1er1tom 4, c. 26,IV, Baruffaldus t1t 27, n'. 95 et 94
(4) S. B. C. 28 Jan. 4606, n. 196, et 16 Dec. 4826, 11. 2650, V, 2; Ba­
æuifaldus tit. 28, n. 45. ,
(5) Theol. mor. lib. 6, n. 726
Tom 111. ' 15:
274 PARS 6. RlTUAUE ROMANUM. [2051

ratio sicut pro viatico, neque præsumitur ecclesia ideo fideles

velle privare medio-adeo utili et necessario; ita ut in neces­
sitate sacerdos sine superpelliceo et stOla, vel cum sola stola,
hoc sacramentum administrare possit (1). Stola violacei
coloris esse debet.
4. Sacerdos vasculum s. olei bursæ inclusum caute deferre
debet, ne oleum effundi possit, neminem neque infirmum
cum oleo benedicendo. Quod si longius iter peragendum, vel:
etiam equitandum sit, vel alias adsit periculum effusionis,
vas olei sacculo vel bursæ inclusum ad collum appendit, ut.
cOmmodiuset securius perferat.
5. Comitantur ministri. Rituale requirit plures, vel saltem­
unum clericum, qui comitetur ad ministrandum. Minister­
defert crucem sine hasta, aquam benedictam cum aspersorio,
rituale, stolam violaceam et superpelliceum in canistro vel.
alio modo conveniente. Si crux et aqua benedicta apud infir­
mum parata sint habenda, non est opus ut conferantur..
Crux sine hasta defertur pro commoditate ingrediendi domOs
et cubicula (2).
6. Omnes in habitu vulgari et cooperto capite procedunt;.
et licet rituale non præscribat, sicut pro delatione ss. Sacra­
menti, ut psalmi in via recitentur, oportet tamen ut decenter
et reverenter incedant, et quantum fieri potest, a colloquiis.
abstineant.
7. Procedendum est sine sonitu campanulæ et sine lumine :
nam etsi juxta quædam ritualia (5) lumen seu laterna præ­
ferri debeat, rituale tamen Romanum non loquitur de lumine :.
quinimo decreta S. R. C. (4) consuetudinem s. oleum cum.
lumine deferendi reprobant, quia hic cultus tantum ss. Sacra­
mento tribuitur, et ne populus in errorem inducatur adorando-v
s. oleum.

(1) Vid. decr. S. B. C. n. 2650, II, 2 et nota; Baruffaldus tit. 28, n. 44;
Bissus E, n. 244, 5 11; Bened. XIV, Casus conscientiæ, Decemb. 1757.
(2) Baruiï'aldus tit. 28, n. 52.
(3) Catalanus in rit. lit. 5, c. 2, 5 2, n. 9 et 10, 5 4, n. 5.
(4) 28 Jan. 1606, n. 196, et 16 Dec. 1826, n. 2650, V, 2.
[204] ADMINISTRATIO EXTREME UNCTIONIS. 275

Not. dicta intelligenda esse, si s. viaticum simul non defe­

ratur, ut infra dicetur n. 208, et si tempus permittat; neces­
sitate enim urgente, solus sacerdos ad infirmum accedere
potest et debet, et tali incessu, ut ad omne aliud peragendum
procedere videatur (l).

ADMINISTRATIO EXTREMJE UNCTIONIS.

204. 1. Cum perventum fuerit ad locum, ubi jacet infir­

mus, sacerdos intrans cubiculum, adhuc tenens sacrum oleum,
dicit Pax huie domui.
Deinde deponit sacrum oleum, extra bursam vel in eadem
relictum usque ad unctiones, super mensam.
Deposito oleo, superpelliceum et stolam violaceam induit.
Minister vel ministri similiter superpelliceum assumunt.
Postea ad infirmum accedit cum cruce, eamque ei pie
deosculandam porrigit. Hæc crucis oblatio non crude Heri
debet, sed sacerdos, etiamsi rituale non exprimat, brevibus
verbis üduciam infirmi excitare potest, dicendo v. g. ecce
crucem Domini, osculare eam, confide inünitis meritis ejus,
hæc tibi per sacramenta applicantur, etc.
2. Aspergit infirmum aqua benedicta in modum crucis,
scilicet : 10 in medio, 20 a sinistris respectu sacerdotis, et 30a
dextris; deinde circumstantes et cubiculum per circuitum,
dicens antiphonam Asperges me, Domine, hyssopo, ei man­
dabor : lavabis me, et super nivem dealbabor. Hæc sola anti­
phona dicenda est sine versu Miserere, quia rituale solam
antiphonam dicendam præscribit.
3. Quod si aegrotus voluerit comiteri, audiat illam, et
absolvat. Si ægrotus confessus non fuerit, vel etiamsi confes­
sus fuerit, modo adhuc confiteri voluerit, sacerdos illum
prius audire et absolvere debet; et licet confessionem non
petat, sacerdos tamen pro qualitate personæ propius ad eum
accedere, eumque secreto interrogare potest, an non aliquid

(l) Baruffaldus tit. 28, n. 26.

 276 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [204]

- ei adhuc confitendum occurrat; ad quod si infirmus affirmet,

- eum audire et absolvere debet.
4. Deinde piis verbis infirmum consoletur, et de hujus
sacramenti vi atque efficacia, si tempus ferat, breviter admo­
neat; et quantum opus est, eius animam confirmet, et in spem
erigat vitæ æternæ. -Hoc etiam loco cæremonias explicare
potest, et præcipue infirmum excitare ad actus üdei, spei,
charitatis, et præsertim contritionis, ut per hoc sacramentum
peccatorum remissionem consequatur.
Sacerdos hanc adhortationem consulto quidem lingua vul­
gari conscribet, ut'illam decore et fructuose proponere possit.
Notandum tamen est, eam faciendam esse paucis verbis, cum
suavitate et opportunitate, ne ægro molestiam sed levamen
afferat, illamque qualitati et conditioni personæ accommo­
dandam esse : si infirmus sit timoratus, pauca et gravia adhi­
benda sunt verba; si fuerit peccator aut liberioris vitæ,
suavia, ne deterreatur, et in desperationem inducatur, nisi
forte vixerit in damnabili securitate, quo casu efficaci-ter
excitandus est, sed ita tamen ut periculum desperationis
-'præcaveatur. Unde non semper eadem, sed varia dicenda
sunt, prout bonus paterfamilias profert de thesauro suo nova
et vetera.
5. Postea sacerdos dicit Adjutorium nostrum cum tribus
sequentibus orationibus, quas recitat mediocri et devota voce.
Interim stat capite aperto, et aliquantulum conversus ad
infirmum et ad Cruciüxum super mensa positum; crucesque
- signatas dextra format ante se seu versus infirmum.
"Hæ orationes juxta rituale, si tempus non patiatur, ex
parte vel in totum omitti possunt.
6. Tum de more facta confessione generali, latino lvel vul­
gari sermone, sacerdos dicat Misereatur.
Sive infirmus ante administrationem hujus sacramenti
immediate confiteatur, sive non, dicit tamen confessionem
'generalem Confiteor Deo omnipotenti, latino vel vulgari
sermone, prout rituale permittit, sicut hæc etiam semper
dicitur ante communionem, licet communicantes immediate
sint confessi. Si inürmus non valeat, ejus loco dicit minister,
[204] - ADMINISTRATIOEXTREME uscnoms. 277

et alias ipse sacerdos. Deinde sacerdos addit :-Misereatur tui

et Indulgentiam... peccatorum tuorum (signando infirmum),
in singulari numero (1).
7. Antequam sacerdos incipiat ungere infirmum, moneat
adstantes, ut pro illo orent, et ubi commodum fuerit, pro loco
et tempore, et adstantium numero vel qualitate, recitent septem
psalmos pænitentiales cum litaniis, vel alias preces dum ipse
Unctionis Sacramentum administrat. ,
8. Admonitisadstantibus, et recitatis Misereatur et Indul­
gentiam, sacerdos mox dicit In nomine Patris, etc., dextra
extensa infirmum ter benedicens (2).
9. Deinde sacerdos vasculum s. olei accipit, illud aperit,
et manu sinistra tenet, convenienter purificatorio involutum
ad evitandam effusionem. Minister tenet librum, candelam
accensam et patinulam cum globulis; si plures adsint, unus
tenet librum, secundus candelam et tertius patinulam; si
adsit clericus, hic etiam vasculum s. olei tenere potest, ita ut
sacerdos nihil in manibus habeat.
Intincto pollice in oleo sancto, in modum crucis angit
infirmum, servando supra notata n. 200 et 201, et inci­
piendo ab oculis, quia oculi sunt sensuum custodes et animæ
fenestrae.
Minister, si est in sacris, vel ipsemet sacerdos, post quam­
libet unctionem, tergit loca inuncta nooo globulo.
10. Unctionibus factis et abstersis, sacerdos vasculum sacri
olei super mensam reponit; pollicem fricat cum medulla
panis, manus lavat, et manutergio abstergit. Deinde vas­
culum claudit, et reliquas preces absolvit. Si infirmus ad
mortem acceleret, tunc deposito vasculo, prius preces absol­
vit, cavendo ne pollice aliquid tangat, iisque absolutis lavat
manus.
11. Preces et orationes sequentes recitantur stando, et si
sit femina, in genere feminino, ut liquet ex secunda oratione,
in qua nomen infirmi exprimendum est.

(1) Rit. Rom. editionis CameiæApost. 1615. Vid. n. 191, ad 5.

(2) Baruffaldus tit. 28, n. 61.
278 PARS 6. RlTUALE ROMANUM. [204]

12. Orationibus recitatis, sacerdos pro personæ qualitate,

salutaria monita breviter præbere potest, quibus infirmum
ad moriendum in Domino confirmat, et ad fugandasdæmonis
tentationes roborat; hortatur ad gratiarum actionem, ad
patientiam exemplo Christi crucifixi et sanctorum, ad resi­
gnationem cum Christo in horto; in spem erigit proponendo
Dei bonitatem et misericordiam, mortem et merita Christi,
gloriam cælestem, etc.; excitat ad orandum, et invocandum
B. Mariam Virginem, angelum custodem, patronos, etc.
13. Sacerdos apud infirmum aquam benedictam et crucem,
si non habeantur, relinquere debet, ut aqua benedicta inürmus
sæpius utatur et aspergatur, et crucem in loco eminentiori
collocatam frequenter aspiciat, pro sua devotione osculetur
et amplectatur. In defectu aquæ benedictæ, eamdem apud
infirmum benedicere potest.
14. Si post ministrata extrema sacramenta mors immi­
neat, priusquam sacerdos discedat, animæ commendationem
facere debet; si autem mors proxime non immineat hæc ad
illud tempus "differenda est : cum enim infirmus non est in
proximo discessu, ipsa quasi ad nihilum valet, quia fit extra
tempus et inopportune (1).
15. Omnibus absolutis, sacerdos eodem modo, quo venerat,
discedit, et reversus in ecclesiam, sacrum oleum in locum
proprium reponit.
16. Juxta rituale globuli adhibiti ad loca inuncta abster­
genda, in vase mundo, distincto a bursa in quo sacrum oleum
reconditur, reponendi sunt, ad ecclesiam deferendi, combu­
rendi, et cineres in sacrarium projiciendi; juxta usum autem
in pluribus locis sat communem, in domo infirmi in ignem
projiciuntur, et comburuntur. Idem faciendum est cum me­
dulla panis, quacum sacerdos pollicem abstersit, et cum aqua,
qua manus suas lavit.

(l) Bnruffaldus tit. 28, n. 100.

[205] ADMINISTRATIO EXTREME UNCTIONIS. 279

DE ADMINISTRATIONE EXTREM/E UNCTIONIS IN CASU

INSTANTIS MORTIS.

305. 1. Si sacerdos cum &.oleo accedens, intelligat infir­

mum esse in extremis, et periculum imminere ne decedat.
antequam sacramentum cum omnibusritubus administraverit,
omittere debet preces præcedentes unctiones, et præmissa
tantum confessione sacramentali, vel saltem absolutione, si
opus sit, incipere a Confiteor, tum recitare Misereatur,
Indulgentiam. In nominePatris; et si periculum hæc dicere
non permittat, incipere debet per formam sacramentalem
Per istam s. unctionem cum unctionibus, omnibus aliis
omissis quæ præcedunt. '
2. Si infirmus in ultima agonia constitutus sit, et pericu­
lum sit ne moriatur antequam onmes et singulæ unctiones
fiant, sacerdos celeriter inungat quinque sensuum organa in
capite sub hac unica forma : Per istam s. unctionem et...
indulgeat tibi Dominus quidquid deliquisti per sensus, visum,
auditum, odoratum, gustum et tactum, inungendo etiam sine
signo crucis quemlibet sensum, scilicet unum oculum, unam
aurem, etc. et maxillam pro tactu, loca inuncta tantum
abstergendo post omnes unctiones. Quæ forma, ut ait Baruf­
faldus (i), a rituali Romano quidem non indicatur, sed ob
casum necessitatis valet, et a consuetudine est introducta
et approbata. Expedit ut verbum Deliquisti in hac forma
præmittatur, ut eo magis sacramenti validitati prospiciatur,
si inürmus forte moreretur ante integræ formæprolationem;
item ut addatur vox sensus, quia, cum generalis forma forte
.suüïciat, in eo sensu sacramentum subsisteret, etiamsi
infirmus decederet ante singulorum sensuum expressionem.
Quinimocum prudenter timetur ægrotum decessurum prius­
quam omnes absolvantur quinque sensuum unctiones, unicus
:sensus inungi potest, formam universalem pronuntiando :
Per istam sanctam unctionem et suam piissimam misericor­
diam, indulgeat tibi Dominus quidquid deliquisti per omnes

(1) Tit. 27, n. 125.

280 ' PARS 6. RITUALE ROMANUM. [206];

sensus -velper quinque sensus tuos, et interim-inungendo

caput, ex quo omnium-sensuum nervi descendunt, in g. in
fronte .vel in parte magis ad unctionem exposita (1); et si
infirmus adhuc respireit, sacerdos singulorum sensuum uno­
tiones prosequi potest, addendo per visum, auditum, etc.,
inungendo unum oculum, lunam aurem etc., ut supra dic.­
tum est.
3. Si infirmus dum inungitur decedat, sacerdos ultra pro­
cedere non potest, sed statim animæ commendationem facere '
debet, dicen 10Snbvenite sancti.
& 4. Si dubium sit an infirmus adhuc vivat, sive ab initio
sive inter unctiones, sacerdos unctiones omnes vel restantes
facere debet sub conditione, pronuntiando formam : Si vivis,
per istam.

DE SUPPLENDIS ORATIONIBUS PRJETERMISSIS IN CASU

NECESSITATIS.

206. Orationes pro "administratione extremæ unctionis.

in rituali præscriptas extra casum necessitatis omittere, sine
dubio est mortale (2).
Si in casu necessitatis orationes prætermissæ fuerint, tunc-.
si inlirmus obierit, sacerdos, nihil supplere et-repetere debet
aut potest, quia illæ preces pro vivis et non pro mortuis.
institutae sunt; si autem supervivat,.orationes præcedentes.
unctiones usque ad Confiteor exclusive, in cubiculo'iniirmi.
suppl-endæ sunt, et deinde recitandæ illæ quæ unctiones:
subsequuntur. Unde notanda est disparitas. quoad orationes.
administrationis viatici'et 'extremæ unctionis-f hujus sup'­
plendæ sunt, non autem illius, si omissæ fuerint, ut dictum
est 11 191 ad 8. ' ' -r'

(i) Benedictus XIV, de syn. diæc. lib '8,'c. 5;Catalanus1n Rit.Rori1.'-.-ï

t1töci$X BissusM.n.,107.561-65.1 — 1. ,.. "
(2) S. Alph. de Lig. theol. mor. lib. 6, n. 727.
[207] EXTREMA UNCTIO IN MORBIS CONTAGIOSIS. 28£i

DE 'ADMINISTRATIONE EXTREMxE UNCTIONIS

IN MORBIS CONTAGIOSIS.

207. Prænotandum est : 1orituale Romanum administra—

tionis extremæ unctionis in morbis contagiosis mentionem­
non facere, etiamsi casus satis. sint frequentes et prævisi;
inde igitur concludendum esse, rituale supponere omnia modo
ordinario esse peragenda, nihilque omittendum aut mutan—
dum, nisi grave adsit periculum, in quo necessitas excusat,
et leges ecclesiæ cessant.
20 Episcopum loci ordinarium per se non posse dispensare
seu permittere, ut preces vel unctiones omittantur, quia hæc
Sedi Apostolicæ sunt reservata; illum tamen per accidens
dispensare posse, quatenus res moram non patitur; atque
etiam declarare, periculum tam grave esse, ut preces licite
omittantur vel alibi recitentdr, ut unctiones hoc aut illo modo
iiant, etc. .
I. Rituale Romanum præscribit, ut, si quis laboret in­
exiremis et periculum immineat, si tempus non patiatur,
omittantur orationes, quæ unctiones præcedunt ; nullibi­
autem indulget aut permittit, ut preces, quæ unctiones præ­
cedunt, aut eas subsequuntur, in morbis contagiosis omittan­
tur vel alibi recitentur. Plura quidem particularia ritualia (1)­
permittunt, ut preces antecedentes et subsequentes in ecclesia
vel alio loco tuto recitentur :cum autem particularia illa.
ritualia hoc permittant, quatenus preces et cæremoniæ multo
longiores in administratione extremæ unctionis recitandæ et
faciendæ præscribuntur; hæc permissio nullatenus extendi
potest ad loca, ubi in usu est rituale Romanum, in quo preces­
tam breves habentur, ut sine ullo fere periculo communiter
recitari possint. Si illas preces in morbis contagiosis omittere
liceret,ritua1e procul dubio id indicasset, sicut pro periculo
instantis mortis. Quapropter preces antecedentes et subse­
quentes in morbis contagiosis omittendæ non sunt, nisi grave
et-extraordinarium subsit periculum. In hoc casu omitti vel.

(i) Past. Mechl. Brug. Gandav. Torn.- *»

'282 PARS 6. mrum: ROMANUM. [207]

alibi recitari possunt : licet enim sub gravi dicendæ sint, sunt
tamen institutionis ecclesiasticæ, et sicut aliæ leges eccle­
siasticæ, cum gravi incommodo cessare possunt, sic etiam hæ
preces, ubi grave adest periculum, licite omitti vel alibi reci­
tari possunt. Quando tale existat periculum generaliter dici
nequit, sed prudenti judicio determinandum est.
II. Gravi existente infectionis periculo, unctio non tantum
renum, sed etiam pedum omitti potest, quia neutra pertinet
ad substantiam sacramenti (1). Item celeriter inungi possunt
quinque organa sensuum sub forma semel prolata, omnes
sensus exprimente : Per istam sanctam unctionem, et suam
piissimam misericordiam indulgeat tibi Dominus quidquid
deliquisti per visum, auditu-m, odoratum, gustum et tactum.
Quinimo si tantum sit contagii periculum « sufficit inungere
organum illius sensus, qui patentior, sive inunctioni magis
expositus se offert ,, sub forma prædicta, uti ostendit Bene­
dictus XIV (2). Quia tamen certum non est, unieam unctionem
ad sacramenti validitatem sufficere, sacerdos quinque sen­
suum inunctionem ob infectionis periculum, præsertim si
propinquum non sit, haud facile omittere potest (5).
III. Unctiones fieri possunt cum virgula; et prudenter
quidem diversæ virgulæ lignæ, deinde comburendæ, ad sin­
.gulas unctiones adhibentur, ne oleum inficiatur; vel saltem
virgula post quamlibet unctionem, antequam in oleum sacrum
reponatur, purganda est per stuppam, qua organum inunctum
.abstergitur. Juxta Benedictum XIV (4), pro pestiferis etiam
uti licet virga oblonga, cujus extremæ parti alligatus Sitgos­
sipii pugillus sacro imbutus oleo, quæ deinde comburatur,
aut servanda purgetur. Hæc de virgula dicta, etiam servanda
sunt pro rabidis; et cavendum est, ne saliva, quæ inficiendi

(I) S. Alph. de Lig. theol. mor. lib. 6, n. 710; Bened. XIV, de syn.
"lib. 8, c. 5, n. 2.
(2) De syn. lib. 15. c. 49, n. 29. ,
(5) Bened. XIV de syn. lib. 8, c. 5; s. Alph. de Lig. lib. 6, n. 710; Ca­
talanus in rit. tit. 5, c. 1, 5 X, n. 2.
(4) De syn. lib. XIII. 0. 19, n. 29.
[208] DE CASU QUO SIMUL TIATICUM ET s. OLEUM DEFER UNTUR. 283

vim habet, ungentis manum aut virgulam tangat; ideoque

unctio oris non in labiis, sed in loco vicino facienda est (4).
Auctores plura remedia et cautelas adhibendas preponunt,
uti abstinere ab omni contactu, exceptis tactibus necessariis,
cavere a respiratione infirmi, etc. (2). Optimum autem reme­
dium est administrare confidenter et intrepide : sæpius enim
fit, ut, quo plura adhibentur media, eo magis excitetur timor,
et eo majus detur periculum.
Not. in morbo contagioso convenienter adhiberi vasculum
s. olei distinctum ab eo, quod pro aliis infirmis adhibetur,
prout experientia scriptorem docuit, cum offlcio rectoris in
nosocomio Diesthemiensi fungebatur.

DE CASU QUO SIMUL VIATICUM ET S. OLEUM AD

INFIRMUM DEFERUNTUR.

208. 1. Si ss. viaticum et s. oleum simul deferantur, ser­

vanda sunt omnia quæ de delatione ss. Sacramenti propriis
locis dicta sunt. Eo casu si alius presbyter vel diaconus, qui
oleum sanctum deferat, haberi possit, per ipsum deferatur;
qui superpelliceo (non stola) indutus, cum oleo sacro occulte
delato sequatur sacerdotem viaticum portante-m : si autem
alius presbyter vel diaconus non habeatur, s. oleum per
ipsum deferri potest sacerdotem, qui defert s. Eucharistiam (3).
Ritu-aleRomanum non explicat, quomodo oleum a sacerdote
sit deferendum; sed si alius in hoc casu illud occulte deferre
debeat, sequitur eo magis occulte esse deferendum ab eo,
qui simul ss. Sacramentum defert. In eo tamen casu sacrum
oleum nullatenus deferre-potest in ipsa pyxide ss. Sacramenti,
neque in cooperculo aut pede ejus; si enim vasa sacri Olei in
tabernaculo asservari nequeant, multo minus in ipsa pyxide
deferri possunt; neque illud deferre debet in vestium sacculis,

(l) Calalanus loco cit.

(2) Schuster, Instrucf. praet., p. 12, c. 15.
(3) Rituale, tit. V, cap. I, n. 15.
 284 PARS 6. R—ITUALEROMANUM. [209]:

sed bursa collo appendatur infra superpelliceum, ita ut exte—

rius non appareat.
2. Stola alba in delatione adhibenda est, administrato
autem viatico, si commode fieri possit, stola alba deponenda.
est, et violacea assumenda.
3. Distincta mensa parari non debet.
4. Administrato viatico, benedictio infirmi cum ss. Sacra­
mento differtur usque ad finem totius administrationis. Simi­
liter pro administratione extremae unctionis, verba Paæ huic­
domui dicenda in ingressu cubiculi, et aspersio aquæ bene­
dictæ post ingressum illum mox facienda, omittuntur, quia
ante administrationem viatici dicta et facta sunt. Oratio­
autem Exaudi nos dicta ante viatici administrationem,
iterum cum reliquis ante extremam Unctionem recitanda
est. Item Conäteor tam ante extremæ Unctionis quam viatici.
administrationem dicendum est (1).
5. In casu necessitatis ss. Viaticum administrandum est,
sicut dictum est n. 191 ad 8; et deinde omissis etiam pre­
cibus, quæ post datum viaticum dicuntur, extrema unctio, ut
dictum est 11.205, immediate administrari debet.

DE CASU QUO PLURIBUS SIMUL INFIRMIS EXTREMA

ADMINISTRANDA SUNT SACRAMENTA.

209. De hoc'casu, quo pluribus simul inürmis sacra­

menta viatici et extremæ unctionis sunt administranda, ut
inmorbis contagiosis et in nosocomiis sæpius contingere
potest, ritualenihil praescribit. Sicut autem.-quandoEpiscopi
ritum consecrationis seu benedictionis in pontiiicali pro uno. .
tantum præscriptum, exercere debent pro pluribus, regula *
certa præscribitur desumenda ex eodem pontificali in colla-' ».
tione ordinum pro pluribus, ita videlicet ut psalmi et preces "
recitandæ, 'quæ cum actionibus non conjunguntur, semel et

(i) S. C. Indulg. 5 Feb. 1841, n. 286, 6."

 .1210] DE.VISITATIONE ET cum INFIRMORUM. 285

respective in plurali dicantur, actiones vero cum adjunctis

formulis super singulis reiterentur, sic etiam hic dicendum
.non est, illicitum esse quod rituale quoad baptismi adminis­
trationem permittit; sed contra, regulam pro baptismo plu­
rium inservire 'posse,dum extrema sacramenta pluribus sunt
administranda; ita ut in Viatici administratione preces semel
'tantum dicantur, et unicuique sub respectiva forma sacra
Eucharistia præbeatur, prout (it in ecclesia, dum pluribus
simul sacra communio distribuitur; et pro extrema unctione
preces ante et post unctiones semel recitentur, unicuique
autem crux osculanda porrigatur, et unctiones cum formis
super singulis repetantur; item preces et orationes post
viatici et extremæ unctionis administrationem recitentur in
plurali, saltem si commode fieri poSsit; alias enim sufficit,
easdem in singulari numero pronuntiare, quia singulariter
dictade unoquoqueseorsum sumpta etiam intelliguntur.

De Visitatione et Cura. Infirmorum.

210. An infirmi sunt visitandi, quando, quoties, et qui­

nam præcipue?
B. 1. Affirmative; et procul dubio parochus ejusque vicarii
ad hoc sub gravi tenentur obligatione resultante ex præ­
cepto ecclesiæ, uti omnia ritualia id præcipiunt tamquam
principalem muneris pastoralis partem, ex gravi necessitate
infirmi, atque ex sustentationis stipendio, quod non tantum
- pro cura in vita parochianorum, sed etiam amplius in
eorumdem morte recipiunt (1). « Quod si, ait rituale Roma­
num, parochus legitime impeditus, inürmorum, ut quando
plures sunt, visitationi interdum vacare non potest; id præs­
tandum curabit per alios sacerdotes, si quos habet in parochia
sua,, aut saltem-'per laicos homines pios et christiana chari­
tate praeditos. »

(1) Vid. Catalanus in Bit. Rom. tit. 5, c. 2, 5 19, n. 2.

286 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [211]

2. Visitandi sunt non tantum dum parochus vocatur, sed,

ut ait rituale Romanum, « cum primum noverit, quempiam
ex fidelibus curæ suæ commissis ægrotare, non exspectabit,
ut ad eum vocetur, sed ultro ad illum accedat », etiamsi
morbus periculosus non fuerit : tum quia nihil ita confert ad
lucrandos parochianorum animos, quam infirmorum visitatio
modo debito facta; tum quia hæc ipsa valde utilis esse potest
morbi tempore, quo cessantibus passionibus, infirmi ejusque­
amici et domestici melius dispositi sunt ad parochum exci­
piendum eumque audiendum. Præcipue tamen visitandi sunt,
cum morbus gravior fuerit.
3. Visitandi sunt -a non semel tantum, sed sæpius, quate­
nus opus fuerit. » Adeoque frequenter et etiam in dies, si
fieri possit, uti zelosi sacerdotes facere solent. ErrOr non
tolerandus est, parochum omcio functum esse erga infirmos,
dum illis ultima sacramenta ministravit. Si tamen infirmus
sit amens, phreneticus aut usu rationis destitutus, visitationes
rariores esse possunt. X
4. Præcipue visitandi sunt : 1o pauperes qui humanis
auxiliis destituti, benigni ac providi pastoris charitatem et
operam requirunt; quibus ipse de suo, prout debet, et]-,[si
facultas non suppetat, per aliorum eleemosynas succurret;
2o peccatores et spiritualiter ægri seu tentati, ut in viam
salutis dirigantur; 3ograviores infirmi, præcipue in articulo
mortis; 40 cæteris paribus omnes æque visitandi sunt, sine
acceptione personarum.
21 !. Quænam parocho servanda sunt, ne huic suo odïcio
desit? ­
R. Omnem curam adhibere tenetur, ut notitia infirmorum
sibi præbeatur; quopropter præscribit rituale "Romanum :
10 ut hortetur parochiales suos, ut ipsum admoneant, cum
aliquem in parochia sua ægrotare contigerit, præcipue si
morbus gravior fuerit; 20 ut ingravescente morbo etiam
domesticos infirmi admoneat, ut ipsum accersant; 3() ut,
præsertim in amplis parochiis, ægrotorum catalogum habeat,
ut cujusque statum et conditionem cognoscat, eorumque me­
moriam facilius retinere, et illis opportune subvenire possit.
[215] DEVISITATIONEET cum mrmmonuu. 287

212. Quoordine et modo visitationes sunt. instituendae?

R. Sacerdos infirmi cubiculum ingressus, primum dicit :
Pax huic domui etc., mox infirmum, lectum ejus et cubicu­
lum aspergit aqua benedicta dicens : Asperges me etc.; deinde
erga infirmum officium suum præstat; quo præstito, vel
antequam discedat, dicere potest super infirmum preces in
rituali pro visitatione infirmorum positas. Discedens infirmum.
manu benedicit, dicens : Benedictio Deiomnipotentis etc.
et deinde eum iterum aspergit aqua benedicta. BarufT-aldus(l)­
notat, sacerdotem primum moderate posse salutare ægrum
et circumstantes, et tum dicere : Pax huic domui.- Preces
arbitrio sacerdotis dici vel omitti possunt, prout tempus et
ægrotorum conditio ferunt, et quando super plures infirmos-.
in eodem loco fiunt, in plurali dicuntur. Rituale hunc ordi­
nem et modum visitationum præscribens, inter graves et
leves infirmitates non distinguit; adeoque in quacumque­
visitatione laudabiliter servantur : valde autem convenit, ut
serventur pro infirmis periculose decumbentibus, et qui ultima
sacramenta susceperunt.
213. Quænam notanda sunt circa visitationem. infir­
morum?
R. 1. Ut Sacerdos ad eos accedat affectu vere paterno
vultuque ad benignitatem et commiserationem composito :.
non statim loquatur de periculo et sacramentorum suscep­
tione, sed blandis verbis exquirat, quomodo ægrotus se—
habeat, a quo tempore ægrotet, quibus remediis sit usus, etc.
Postmodum sermonem suaviter misceat de miseriis humanis,.
et inde occasionem capiat colloquendi de iis, quæ ministerium­
suum præscribit.
2. Ut « ægrotos visitans ea, qua sacerdotes Domini decet,
honestate et gravitate se habeat; ut non, ægris solum sed",
sibi et domesticis verbo et exemplo prosit ad salutem. »
Hæc honestas et gravitas requirunt, ut sacerdos ab esculentis­
et potulentis aliisque vanis, jocosis et inutilibus rebus ac col­
loquiis abstineat; ut ab omni avaritiæ specie caveat; et præ­

(1) Tit. 50, n. 61.

 288 riuis 6. RITUALE ROMANUM. [215]

cipue ut sedulo vitet omnem malam suspicionemcirca personas

alterius sexus,,ad has solus non accedat, uti omnino consul­
.tum est, saltem numquam solus sit cum. sola, et si confes­
sionem excipiat, semper cubiculi janua pateat, ut dictum est
,n. 169. Honestas tamen et gravitas, præcipue in prima visi­
tatione, charitati, urbanitati et aii'abilitati christianæ con­
junctæ esse debent, ut sacerdos animum infirmi lucretur,.
facilioremque ad eum accessum habeat..
3. Ut sacerdos » in primis spiritualem ægrotantium curam
suscipiat, omnemque diligentiam in eo ponat, ut in viam
salutis eos dirigat, atque .a diabolicisxinsidiis salutarium
adjumentorum præsidio defendat ac tueatur. .» Quapropter
diligenter et prudenter inquirere debet, quo morbo anima
laboret, et quibus potissimum tentationibus aut pravis opi­
nionibus æger sit subjectus, quæ ejus natura, defectus ac
passiones, ut apta remedia prudenter adhibeat-(i,).Hinc sacer­
dos, dum primum ad, infirmum vocatur, laudabiliter colligit
omnia, quæ ad eumdem spectant-; et si illum non cognoscat,
prudenter inquirit de ejus morbo, statu, moribus et vita, 'de
. peracta confessione, etc., item an ipsum vocari jusserit, vel
.saltem vocatum sciat. .
4. Ne unus et idem sacerdos, aliis exclusis, eumdem sem­
"perinfirmum visitet; sed si plures in eodem loco habeantur
sacerdotes, ut vel alternatim illum visitent, vel saltem alius
aliquando ad eum accedat; et si solus sit parochus, sacerdos
extraneus interdum ad infirmum mittatur ut ei detur occasio
reparandi confessionem sacrilegam, si hæc forte apud confes­
sarium ordinarium et notum facta fuerit..
5. Ne visitationes ordinariæ nimis protrahantur.
6. Sacerdoti curæ sit ut ab infirmi cubiculo periculosa
objecta removeantur, et,personæ, quæ aliquo modo occasio­
nem peccati præbere possunt, ad eum nullatenus accedant;
item ne memoret personas impure dilectas, odio habitas, aut
.a quibus læsus fuit; neque loquatur de litibus, filiis, bonis,

(l) Remedia videripossunt apud s. Alph. de Ligorio in praxi confessa­

riorum n. 257, etc.
12151' DE VISITATIONE ET cum INFIRMORUM. 289

aliisque similibus, nisi neceSsitas urgeat; et si de his infirmus

loquatur, sacerdos sermonem ad alia convertat.
7. Sacerdos curet ut imagines Crucifixi, B. Mariæ Vir­
ginis et sancti, quem æger præcipue veneratur, ob oculos
»ejus apponantur; item ut adsit vasculum aquæ benedictæ,
qua frequenter aspergatur.
8. Infirmum consoletur tum verbis et exemplis, tum dicendo
se pro eo in missa aliisque precibus oraturum, curaturumque
ut alii itidem pro eo faciant; item eum eXcitet, confortet et
adhortetur.
214. Quæ notanda sunt circa adhortationes?
R.1o Ut Opportune et discrete suggerantur, ne ægroto
molestiam sed levamen afferant; 20ut sacerdos accedat ita
paratus, ut in promptu habeat argumenta ad persuadendum
apta ac' præsertim sanctorum exempla, quæ plurimum va­
lent : 30 non semper eadem dicantur, sed varia pro varia
qualitate et statu infirmi; dicantur doctis pauca et gravia,
rudibus communia, deVotis et parvulis suavia, peccatoribus
consolatoria, "excitatOria, manifesta; item alia ante confes­
sionem, alia post ultima "sacramenta, alia in agonia; 40sermo
sit familiaris, candidus et non affeCtatus, brevis et sæpius
interruptus, ut infirmus dicta meditari valeat; 5Osonus sit
non altus, nec clamosus, nec-durus et "siminæ et increpa­
tiones requirantur, blandis sermonibus mulceantur; 6osermo
sæpius dirigi potest ad circumstantes de miseriis vitæ, vani­
tate sæculi, etc.
215. Ad quæ sacerdos infirmum adhortari debet?
R. 1. « Ut omnem spem suam in Deo ponat, peccatorum
suorum poeniteat, divinam misericordiam imploret, et infir­
mitatis poenas,tanquam paternam Dei visitationem, patienter
ferat, et ad salutem suam provenisse credat, ut vitam mo­
resque suos melius instituat »; 20ad crebro eliciendos actus
.Iidei,spei, charitatis, contritionis, patientiæ aliarumque vir­
tutum; 30ad frequenter, prout ejus conditio feret, orandum
et meditandum, atque invocandum patrocinium B. Mariæ
Virginis aliorumque sanctorum, saltem-per orationes jacula­
torias et pia suspiria : in quem ünem etiam proponet aliquas
Tom. III. 19
 290 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [215]

breves oratiOneset-pias mentis ad Deum exercitationes; item

passionis Domini nostri meditationem, sanctorum martyria.
et exempla, ac coelestis gloriæ beatitudinem; religiosis et
doctis etiam versiculos e psalmis, rudibus autem orationem
dominicam, salutationem angelicam, symbolum fidei, et præ- ­
sertim invocationem ss. nominum Jesu, Mariæ, Joseph, etc.;,
40ad exercenda bona opera, quorum capax est, elargiendas
eleemosynas, curandum ut preces et missæ pro ipso fiant,
bene tamen cavendo proprii lucri commodum, et onus in se'
non suscipiendo, nisi infirmus propria sponte petierit, quo-­
casu stipendia recusare non debet; 50ne pro salute corporali
aliquid adhibeat, quod in detrimentum animæ convertatur;
8()de confessione vide infra quæst. seq.
Si morbus gravior vel periculosus fuerit, hortabitur ut,
dum integra mente est, rem suam omnem recte constituat; si.-.
quid habeat alienum, restituat; debita solvat, vel curet solvi-,
aut saltem cautionem præbeat; pacem stabiliat, inimicis­
reconcilietur; testamentum juste faciat, ne quæ inter hæ­
redes discordia oriatur, et ad refrigerium animæ suæ pro
facultatibus, quod in Domino placuerit, disponat : hæc autem
suggerendo, omnis avaritiæ nota, caveatur (4).
Ubi periculum imminet, quod ipsi infirmi ut plurimum­
ignorant, sacerdoti incumbit, si alius non faciat, veritatem­
infirmo revelare, et statum periculosum indicare (2); atque-­
«monebit infirmum, ne dæmonum astutia, neque medicorum
pollicitationibus, neque propinquorum aut amicorum blan—
ditiis se ullo modo decipi sinat; quo minus ea, quæ ad animæ
salutem pertinent, opportune procuret, et qua par est devo­
tione et celeritate sancta sacramenta dum sana mens est,.
integrique sensus, religiose suscipiat, citra fallacem illam ac:
perniciosam procrastinationem, quæ plurimos ad æterna
supplicia perduxit, indiesque fallente diabolo perducit. n­
QuOdfieri potest, hec vel simili modo inürmum alloquendo ::
amice mi, licet tua sanitas non sit desperata in pericula

(1) Vid. Catalanus in Rit. Rom. tit. 5, cap. 4, 5 4 et 16.­

(2) Baruffaldus tit. 50, n. 51.
[216] DE VISITATIONEET cum mrmmonun. 29i

tamen est; ideoque optimum est, ut quanto citius potes,

ultima sacramenta accipias; nam' Christus in pristinam te
restituet sanitatem, si hoc æternæ saluti expedierit; si tamen
moriendum sit, gratiis valde indiges, et per sacramenta
gratiæ copiosæ in te effundentur quibus brevi ad coelestem
patriam pervenies (1).
Susceptis ultimis sacramentis, infirmum adhortari perget
ad omnia, quæ supra dicta sunt, præcipue ad patientiam,
perseverantiam, resignationem, orationes, actus fidei, etc.
item ad iteratam confessionem, si Opus sit, et s. commu­
nionem.
Convalescentes hortabitur, ut ante omnia ad ecclesiam
veniant,-Deo gratias agant, peccata rite confiteantur, si forte
confessioex causa necessitatis imperfecta vel non materialiter
integra fuerit, sacram communionem pie suscipiant, ac dein­
ceps meliorem vitæ disciplinam teneant.
216. Quæ notanda sunt circa confessionem infirmorum?
R. 1. Quamvis decreta (2), quibus cavetur ne medici ultra
tertiam vicem aegrotos vnsitent, nisi sint confessi, in Belgio
aliisque regionibus usu recepta non sint, vel obligare desie­
rint (a); gravis equidem ex jure naturali medicis incumbit
obligatio, ægrotos in morbis periculosis tempestive monendi.
Quapropter oportet, ut parochus medicis et chirurgis sæpius
exponat obligationem, quæ illis incumbit, monendi tum pa­
rochum de infirmorum statu et periculo, tum ipsos infirmos,
ut Ecclesiæ sacramenta tempestive, sacramentum vero poeni­
tentiæ etiam ab initio ægritudinis percipiant.
2. Ex hac tamen medicorum obligatione parochus a sua
cura minime liberatur, cum ipse et non medicus stet pro
animabus sibi concreditis. Cognoscens igitur infirmitatem
esse mortalem (hujus scientiam etiam clam, si aliter iieri
nequeat, a medico sibi procurando), infirmum ad confessio­

(1) S. Alph. de Lig. in praxi confessar. n. 268.

(2) Concilium Later. 4, cap. 22. Cum infirmitas corporalis; S. Pius V,
Constit. Super gregem Dominicum anno 4506; Benedictus XIII in conc.
Rom. 1725, tit. 22, c. 1.
(5) S. Alph. de Lig. lib. 6,,n.,664.
 292 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [216]

nem inducere debet, licet necdum proximum adsit pericu­

lum; non tamen ordinarie in prima visitatione, nisi urgeat
necessitas, et semper qua par est prudentia et charitate;
scilicet, in primis non loquendo de confessione, sed benigne
interrogando, quomodo valeat, quæ causa morbi, quanti ejus
dolores; inde hortando, ut se Dei voluntati resignet, et dolores
in peccatorum satisfactionem patienter ferat; et sic paulatim,
qua par est prudentia, interrogando tempus, a quo confessus
est; ac'eodem tempore sensim efficiendo, ut ægrotus suæ
infirmitatis periculum agnoscat; et tandem dicendo sapientis
esse providere futura, occasionem sumet eum hortandi ad
confessionem, dum mens valet, simul proponendo, quod cor­
poris saluti, si animæ expedierit, sit profutura. Si ægrotus
dilationem quærat, et periculum mortis, lethargi vel delirii
imminens non sit, ei indulgere potest ad breve tempus deter­
minatum, puta vespertinum, in diem crastinum; si autem
imminens sit periculum, dilationem admittere nequit; sed
ipsum cum s. Augustino admonere debet, quod Deus non
promiserit peccatores expectare, sed tantum parcere eis, si
poenitentiam agant : crastinum non promisit, fortasse dabit,
fortasse non dabit (4). Quod si infirmus nec sic adduci possit,
sacerdos eum non deserat; et amicorum et domesticorum
consiliis eum adduci curet; et si necdum velit, tunc non
omnino desperanda res est, ait rituale, sed quamdiu vivit,
repetendæ sunt frequentes, variæ et emcaces sacerdotum et
aliorum piorum hominum exhortationes; proponendaque
æterna salutis damna et sempiternæ mortis supplicia; osten­
dendaque immensa Dei misericordia, eum ad poenitentiam
provocantis, ad ignoscendum paratissimi. Infirmus etiam com­
mendandus est precibus fidelium et præsertim communitatum
religiosarum aliarumque personarum devotarum; adhibendæ
sunt quoque ferventes ad Deum preces a sacerdote aliisque
adstantibus, qui flexis genibus coram eo orent, ita ut ab eo
videantur et audiantur. Si mors instet, et non moveatur,
sacerdos personam infirmi induat, ejus nomine Deum orando

(1) Ita S. Alph. de Lig. in praxi coniess. n. 251 et 252.

[217] MODUS JUVANDX MORIENTES. 295

pro remissione peccatorum, eliciendo actus contritionis,

fidei, etc., ut modo det signum contritionis, in ultimo instante
absolvatur.
3. Dum infirmus consentit in confessionem : si fieri possit,
semper relinquendus est libertati alteri confitendi, et etiam
rogandus an alteri confiteri velit. Confessarius eum audire
tenetur etiamsi totius vitæ peccata confiteri velit, et curare
ut ultima confessio bene liat, cum vehementi contritione,
lirmo proposito et integritate qua potest. Infirmum hortari
debet, ut veraciter et integre confiteatur, dicendo quod
nunc omnes defectus commissos emendare possit, et etiam
interrogando de præcedentibus confessionibus, de peccatis
forte voluntarie omissis, etc. Præterea infirmus adjuvandus
est in enarrandis peccatis, in eliciendis actibus contritionis,
fidei, etc. Et tandem parva poenitentia est imponenda. quam
infirmus præsente confessario statim impleat, indicendo
tantum justam poenitentiam opportuno tempore, si convalue­
rit, peragendam (l).
4. "Dum sacerdos post factam confessionem infirmum vi­
sitat, etiamsi ejus confessionem non exceperit, prudenter
eumdem iterato interrogat an nihil supersit quod con­
scientiam angit, an perduret bona conscientiæ dispositio, sed
semper industrie et numquam aliis audientibus, ne præ
verecundia veritatem dicere non audeat.
5. Tempore agoniæ, dum infirmus adhuc sensibus viget,
absolutionem pluries ei conferre post brevem reconciliationem
juvabit, ut ita ille circa statum gratiæ magis securus red­
datur, si forsan præteritæ confessionesinvalidæ fuerint; aut

—
saltem gratiæ augmentum recipiat, nec non purgatorii poenæ
ei minuantur; et si forte ex tentatione in peccatum incidat,
statim absolvatur (a).

MODUS. JUVANDI MORIENTES.

217. Ingravescente morbo, parochus infirmum frequen­

(l) Rit. Rom. in ordine ministr. sacram. pænit. in fine.

(2) S. Alph. de Lig. in praxi confess. n. 276 ad M.
294 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [218].

tius visitabit, et ad salutem diligenter juvare non desinet;

monebitque domesticos, ut instante periculo confestim voce­
tur, ut in tempore præsto sit morienti, tametsi ad aliud
subinde non esset, quam ut commendationis animæ preces
persolveret (1).
Si periculum immineat, statim commendationis animæ
officium inchoabit; sed si tempus suppetat, et pro conditione
personæ ita expediat, sequentia pietatis obsequia præstare
poterit : 10Si infirmus indulgentiam consequi possit, eam illi
in mentem reducat, et proponat quid ad eam consequendam
agere debeat, præsertim ut contrito corde ss. nomen Jesu
semel vel sæpius invocet. Sic Sixtus V et Benedictus XIII
universis Christi fidelibus... qui sanctissimum nomen Jesu
et Mariæ devote invocaverint, indulgentiam viginti quinque
dierum concesserunt. Iis vero, qui præfata agere consueverint,
si in articulo mortis constituti, et ore, vel si non potuerint,
saltem corde ss. nomen Jesu invocaverint, insuper plenariam
indulgentiam adjecerunt. Quas indulgentias Clemens XIII
Apostolica auctoritate confirmavit (a). 20Hortetur infirmum,
ut eliciat actus fidei, spei, charitatis, contritionis, aliarumque
virtutum, uti in rituali habetur, eos breviter proponendo, ut
infirmus eosdem in corde saltem eliciat, vel ad interrogationes
per affirmationes respondeat. 30 Hortetur eum, ut ore vel
saltem corde per intervalla dicat breves orationes, quæ in
rituali præ-scribuntur, quas aliasque similes sacerdos infirmo
vulgari vel latino sermone pro captu personæ suggerere
debet.

ORDO COMMENDATIONIS AN IMIE .

2 l 8. Sub commendatione animæ comprehenduntur breves

litaniæ cum sequentibus orationibus, quæ incipiuntur Pro­
ficiscere, uti habentur in breviario et rituali. Quoad hanc
inquirendum.

(1) Vid. Acta s. Sedis, 1878, vol. xr, fol. 189-196.

(2) s. c. Indulg. 5 Sept. 1759, n. 245.
 BIS] onno COMMENDATIONISANIMA-:. 295

Quandonam animæ commendatio est recitanda, 20 a quo,

30quo sermone, et 40 quo ritu et ordine?
B. 1. Litaniæ recitari possunt, licet mors non ita immi­
neat; sequentes autem orationes Proficiscere etc. dicendæ
tantum sunt, cum in agone sui exitus anima anxiatur, seu
dum tempus expirandi instat : quod extremum" vitæ tempus
profecto difficile est judicare, cum peritissimi medici in hoc
sæpe hallucinentur. Quapropter sacerdos non præceps esse
debet, sed caute admodum progredi ad præfatas recitandas
orationes, eo magis quod in oratione Proficiscere denuntietur
animæ, ut corpus deserat : quod in minus fortibus talem
ingenerare potest tremorem, ut eos, si non sint, in mortis
articulo constituat, ac mortem ipsam acceleret. Si igitur
recitatis litaniis, infirmus verisimiliter non judicetur in ipsa
agonia constitutus, sacerdos, vel easdem litanias repetere,
vel illas B. Mariæ Virginis, aliasve pias orationes consulto
dicere potest; seu satius est, si infirmus sit compos mentis,
occupari in virtutum actibus et salutis monitis (4).
2. Commendatio animæ recitari potest non tantum a pa­
rocho, sed etiam a quocumque sacerdote sine commissione;
ideoque in breviario apponitur, ut quilibet in necessitate eam
ad manum habeat (2). Et putamus, ait Cavalieri, in defectu
sacerdotis, etiam ab aliis morienti tantæ charitatis ofncium
præstari posse et debere. (s).
.3. Videtur legenda solo sermone latino; nam rituale Ro­
manum aliud non exprimit nec permittit, cum tamen ubique
notet, quæ in vulgari sermone dicere expediat. Si in quibus­
dam libellis lingua vulgari imprimatur, hoc laicis, in defectu.
sacerdotis, usui esse potest.
4. Fit hoc ritu et ordine : sacerdos juxta rituale Romanum
clericum saltem unum, si potest, secum habeat, qui deferat
aquam benedictam, superpelliceum et stolam violaceam. In.
defectu clerici vel ministri ipse superpelliceum et stolam

(l) Cavalieri tom. 3, decr. 244, n. 18.

(2) Gavantus in brev. s. 9, c. 5, n. 1.
(5) Tom. 5, decr. 244, n. 32 et decr. 245, n. 2.
296 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [218]

defert, et aquam, si non habeatur, ibidem benedicere potest.

Induitur superpelliceo et stola ante cubiculum, et iis indutus.
cubiculum ingreditur, ut majorem morienti inferat venera­
tionem. Ingrediens dicit Paæ huic domui etc., deinde asper-,
git ægrotum, lectum et circumstantes, dicens Asperges me..
Postea Crucifixi imaginem ægroto 'deosculandam præbet,
verbis eliicacibus eum ad spem æternæ salutis erigens ;..
ipsamque imaginem coram eo ponit, ut illam aspiciens, salu­
tis suæ spem sumat. Deinde accensa candela, genibus flexis.
cum omnibus circumstantibus devote recitat breves litanias :.
et sic consequenter stando ante infirmum (i) Proficiscere et
reliquæ orationes 'usque ad Delicta juventutis inclusive, quae.
omnes pro commendatione animæ stricte præscribuntur,
semper dicendae sunt, dum tempus suppetit; nec iis præter­
missis, ad alias preces progrediendum est. Si anima diutius­
anxietur, præterea reliqua legi possunt, inter quæ rituale
Romanum assignat : 10passionem Domini Nostri secundum
Joannem cum evangelio totius capitis præcedentis; 20ps. 117
Confitemini ex prima horarum, et 118 Beati immaculati per
minores horas distributum, qui juxta breviarium totus legi
potest cum interjecto versu Gloria Patri; 30quasdam alias.
orationes de passione Domini. Si recitatis orationibus præ­
scriptis, anima adhuc anxietur, potius est easdem repetere,.
quam alias ab auctoribus excogitatasdicere (2).
Notandum : 1o sacerdotem sine necessitate morientem
deserere non posse, etiamsi diutius agonizet; 20 eum sæpius
aspergere debere aqua benedicta, etiam in facie, ut excitetur
et a tentationibus liberetur; manu benedicere; Crucifixi et
Mariæ imagines præbere deosculandas; suggerere pias et.
breves orationes et affectus, actus fidei, spei, charitatis et
contritionis, et præcipue invocationem ss. nominum Jesu
et Mariæ, ad hoc etiam interrumpendo commendationem
animæ; 3o curare, ut parentes, filii, uxor, fratres, aliique
amici, qui eum turbare possent, e cubiculo recedant, et ut.

(1) BaruIïaldus tit. 52, n. 15.

(2) Cavalieri tom. 3, decr. 244,.n. 57.
[219] IN EXPIBATIONE. 291"

circumstantes pro moriente orent, recitando litanias sancto­

rum, illas B. Mariæ Virginis, aliasque preces.
Notandum quoad candelam : lo hanc accendi ante litanias,
ut supra dictum est, eamque accensam manere toto tempore
agoniæ, atque convenire ut ipse infirmus, si potest, eam
teneat, saltem in expiratione, ut se in fide mori profiteatur;
20illam benedictam esse debere, ut morientem adjuvet contra,
tentationes dæmonum; nam licet rituale id non exprimat,
praxis equidem fidelium benedictam usurpare solet, et aliunde­
ei vis contra dæmones inesse nequit 0). Si benedicta desit,
sacerdos illam benedicere potest benedictione candelarum.
extra diem purificationis B. M. V. quæ habetur in rituali
Romano et in fine missalis. Si candela apud infirmum deesse
prævideatur, convenit ut sacerdos eam conferat (a).

IN EXPIRATIONE.

219. Cum tempus. expirandi institerit, tunc maxime ab

omnibus circumstantibus flexis genibus vehementer orationi
instandum est. Ipse vero moriens, si potest, dicat, vel si nOn.
potest, assistens sive sacerdos pro eo clara voce pronuntiet :
Jesu, Jesu, Jesu. Quodet ea, quæ sequuntur, ad illius aures,
si videbitur, etiam sæpius repetat : In manus tuas, Domine,
commendo spiritum meum. Domine Jesu Christe suscipe
spiritum meum. Sancta Maria, ora pro me. Maria, mater
gratiæ, mater misericordiæ, tu me ab hoste protege, et hora
mortis suscipe.
Tunc ubi viget pia consuetudo, pulsetur aliquot ictibus.
campana, ad significandam instantem mortem ægroti, ut
fideles ad orandum pro eo excitentur ; et ubi non viget hæc­
consuetudo, putat Cavalieri eam esse inducendam (3).

(l) Cavalieri loco cit. n. 14.

(2) Vid. Gatalanus in rit. tit. 5, c. 7, 5 5.
(5) Tom. 5, decr. 245, n. 11.
298 uns 6. RlTUALE ROMANUM. [221]

Notandum, sacerdoti cavendum esse ne manus, pedes vel

alia membra infirmi sæpius tangantur, ad videndum an fri­
guerint, ne infirmus perturbetur; neque illum in agone verti
permittat, nam id mortem accelerare posset.
220. Egressa anima statim dicitur : Subvenitesancti Dei.
Sed notet sacerdos ne adeo facile credat infirmum expirasse;
et si expirasse videatur, ne statim det hujus mortis signum;
neque oculos et os claudi, aut vultum cooperiri permittat,
quia si nondum mortuus sit, mors accelerari posset. Lectum
etiam'mox deserere non debet, sed orationes aliquo tempore
prosequi, recitando v. g. Pater et Ave, ut videat an post
respirationem alia non succedat," ut sæpe accidit. Cognita
autem et perspecta mortis veritate, sacerdos immediate
recitat : Subvenite sancti Dei. Deinde defunctum aqua bene­
dicta aspergit, amicos consolatur, eosque hortatur ut defuncti
corporis et animæ curam habeant. Interim datur campana
signum transitus defuncti pro loci consuetudine, ut audientes
pro ejus anima Deum precentur (l).

MODUS CURANDI CORPUS DEFUNCTI.

221. Antequam corpus curetur, necesse est, ut mora

interjiciatur sufficiens, et de morte omnino constare possit,
ne quid vitæ, si forte supersit, nocere valeat.
Quando autem de morte certitudine morali constat, corpus
de more honeste componendum est : nimirum oculi et os
clauduntur, corpus lavatur, capilli discriminantur, membra
forte extremo tempore contracta recte diriguntur, corpus
camisia vel linteis mundis induitur, parva crux super pectus
inter manus defuncti ponitur, aut ubi crux deest, manus in
modum crucis componuntur, aliaque præstantur, quæ lauda­
bilis loci consuetudo obtinet. Honestas exigit ut feminis a
feminis, et masculis a masculis hoc officium præstetur.

(1) Vid. Cavalieri tom. 5, decr. 115, n. 2.

(2224 MODUSCURANDI conrus DEFUNCTI. 299

222. Corpora laicorum suis vestibus indui, usus quidem

communiter non habet, nullibi tamen prohibetur (1). « Sed
sacerdos aut cujusvis ordinis clericus defunctus vestibus suis
quotidianis communibus usque ad talarem vestem inclusive,
tum desuper sacro vestitu sacerdotali vel clericali, quem
Ordinis sui ratio deposcit, indui debet. Sacerdos quidem super
talarem vestem, amictu, alba, cingulo, manipulo, stola et
casula seu planeta violacea sit indutus. Diaconus vero indua­
tur amictu, alba, cingulo, manipulo, stola super humerum
sinistrum, quæ sub axilla dextra annectatur, et dalmatica
violacea. Subdiaconus autem amictu, alba, cingulo, manipulo
et tunicella. Alii præterea inferiorum ordinum clerici super­
pelliceo supra vestem talarem ornari debent : singuli prædicti
cum tonsura ac biretis suis. 71Rituale Romanum præscribit
paramenta violacea; Baruffaldus autem dicit, rubricam præ­
scribentem violacea, non excludere nigra, saltem in defectu
coloris violacei (2). Notandum autem quoad hoc, an cadavera
episcoporum, sacerdotum, diaconorum aliorumque de clero
sepelienda sint cum vestibus proprio ordini congruentibus,
vel an sufficiatut cum his in ecclesia exponantur, servandam
esse cujusque loci consuetudinem (5).
223. Corpussic compositum,decenter collocatur in lecto,
super mensam, vel in alio loco parato, sic ut facies cælum
reSpiciat; et prope illud ponitur mensa cum lumine ad signi­
ücandum animam vivere, defunctum esse filium lucis, ejusque
corpus resurrecturum; item cum vasculo aquæ benedictæ,
qua corpus interdum aspergitur ad arcendos dæmones, qui
nonnumquam desæviunt in mortuorum corpora, quæ, dum
vivebant, vexare non potuerunt (4).
Interim, donec efferatur ad sepulturam, qui-adsunt, sive
sacerdotes sive alii, orabunt pro defuncto. In nonnullis syno­
dalibus constitutionibus prohibentur non hujusmodi 'vigiliæ,

(1) Cavalieri tom. 5, decr. 121, n. ':i, et cap. 16, n. 3.

(2) Tit. 54, n. 121.
(5) S. B. C. 12 Nov. 1831, n. 2682, 25.
(4) Cavalieri tom. 5, decr. 121, n. 8.
 500 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [224]

sed contubernia, quæ hac occasione tiunt non sine crapula,

comessationibus aliisque malis et periculis (l). Ideo curandum­
est, ut personæ piæ adsint custodes corporis, quæ diu noctu­
que preces devote effundant pro animæ defuncti refrigerio.
Not. prædicta non ita ad parochum quam ad defuncti.
hæredes spectare.

De Exequiis.

OBLIGATIO PAROCHORUM.

224. 1. « Sacras cæremonias ac ritus, quibus ex antiquis­

sima traditione et summorum Pontificum institutione, sancta.
mater Ecclesia catholica in filiorum suorum exequiis uti.
solet, tamquam vera religionis mysteria,christianæque pie-­
tatis signa, et fidelium mortuorum saluberrima suffragia,.
parochi summo studio servare debent, atque usu retinere.
2. « His itaque præstandis, qua par est modestia et devo­
tione ita se habebunt, ut ad defunctorum salutem, simulque
ad vivorum pietatem, quemadmodum vere sunt, non ad­
quæstum ejusmodi ritus sancti instituti esse videantur. »
3. Parochi suorum jurium prætextu sepulturam sacram
nulli denegare aut differre possunt (a).
« Caveant omnino parochi, aliique sacerdotes, ne sepul­
turæ, vel exequiarum, seu anniversarii mortuorum officii­
causa quidquam paciscantur, aut tamquam pretium exigant,
sed iis eleemosynis contenti sint, quæ aut probata consuetu­
dine dari solent, aut ordinarius constituerit. » Non tamen
reprehendendi sunt parochi, si juxta laudabilem consuetu­
dinem et taxam instent pro exequiis celebrandis secundum­
qualitatem et facultatem defunctorum, aut post celebratas

(l) Baruffaldus tit. 55, n. 52.

(2) S. 0. C. 8 Ap. 1654, Ortonen. et 15 Maji 1638, Achcr. apud Zam—
boni Emotumenta 5 II, n. 1 et 2.
1225] DE EXEQUIIS. 501

exequias exigant 'illas eleemosynas, quas consuetudo vel

ordinarius constituerit : nam quod suum est petunt, et jure
.suo utuntur (1). Ita concilium provinciale Mechliniense 1570
statuit, ut pro exequiis... nihil stipulentur, sed officiisperac­
tis demum recipiant; aut a recusantibus, et post gratiosam
monitionem solvere differentibus, juridice exigant, quod ex
laudabili consuetudine solvi consuevit (a).
4. u-Qumantiquissimi ritus ecclesiastici sit cereos accen­
sos in exequiis et funeribus deferre, caveant item ne ejus­
modi ritus omittatur, ac ne quid avare aut indigne in eo
committatur. » Quod rituale hic dicit de cereis, similiter par
est de omnibus expensis intelligere. Avare, scilicet si nume­
rus aut pondus cereorum aliæve expensæ, supra taxam a
consuetudine vel ab ordinario præscriptam, aut pro officiis
non factis exigantur; indigne, si candelæ non omnes vel
earum loco aliæ adhibitæ accendantur.
5. « Pauperes, quibus mortuis nihil aut ita parum superest,
ut propriis impensis humari non possint, gratis omnino sepe­
1iantur.» Parochus nihilominus caveat ne in depositione
pauperum et miserorum aliquid praetermittat. Neque permit­
tere potest ut pauperes pro exequiis eleemosynas sordide
conquirant (a).
Reliqua ex dicendis patebunt. Nota ritualia hæc parochis
præscribere, quia ipsorum est suos sepelire, haec tamen
spectare ad omnes, quibus mortuos sepeliendi cura incumbit.

J URA PAROCHORUM.

225. Sicut supra actum est de obligatione parochorum,

sic nunc de eorum agendum est juribus. Hic .autem bene
notanda et consideranda est consuetudo, quia si hæc sit legi­
tima, præscriptionem inducere potest.

(1) Baruiïaldus tit. 54, n. 60.

(2) Tit. 15, cap. 12.
(5) Vid. Cavalieri tom. 5, decr. 155 et 211.
502 PARS 6. RITUALE ROMANUM. (226)

Parochi jus habent ad exequias parochianorum, qui dece­

dunt sine sepulchri electione, et majorum sepulchrum non
possident. Parochorum igitur est, eorum funus deducere,
officium defunctorum et missam exequialem cantare, absolu­
tionis ac sepulturae officium peragere (1).
Idem habent jus, etiamsi parochianus extra parochiam
decedat, dummodo absque periculo ad ipsam valeat depor­
tari (2). Hoc periculum adesse censetur, quando cadaver
distat per iter unius diei, seu per unicum diem transferri
nequit, ne forte putrescat et aerem inüciat; vel potius pru­
dentis arbitrio judicandum relinquitur (5).
Si ipse parochus obierit, ejus exequias celebrat vel suc­
cessor, seu qui illius parochiæ curam habet, vel parochus
vicinior, vel alius, qui per statuta dioecesana aut consuetu­
dinem designatur (i). '
226. Parochi habent jus ad eas eleemosynas, quæ aut.
probata consuetudine dari solent, aut quas Ordinarius con­
stituit. Dicit enim rituale : » Caveant parochi aliique sacer­
dotes ne sepulturæ, vel exequiarum, seu anniversarii mor­
tuorum ofücii causa quidquam paciscantur, aut tamquam
pretium exigant; sed iis eleemosynis contenti sint, quæ aut
probata consuetudine dari solent, aut Ordinarius constituerit. n'
Seclusis autem consuetudine probata et statuto Ordinarii,
parochus quidquam exigere nequit, nam sepeliendi offlcium
est quid spirituale, et parochus vi muneris sui illud parochianis.
suis præstare tenetur : ita ut si pretium exigeret, injustitiæ
et simoniæ reum se faceret. A rituali etiam prohibentur pac­
tiones et exactiones, sed simul probantur statuta Ordinarii et.
consuetudo, modo, quod bene notandum est, consuetudo sit

(1) Reiffenstuel lib. 5, tit. 28, n. 29; Barbosa (le off. et potest. parochi
c. 26, n. 1; Bouix de parocho p. 4, c. 10, 5 1, prop. 1; Moulart de sepul­
tura p. 2, c. 5, art. 1, 5 2; Craisson Manuale jur. can. n. 1592.
(2) Sext. Decret. lib. III, tit. XII, cap. Is qui. Vid. Reiffenstuel lib. 3,
tit. 28. n. 26.
(5) Lucius Ferr. sepultura n. 41; De Angelis, Prælect. jur. can. lib. III,
tit. XXVIII, n. 4.
(4) Moulart loco cit. 5 5, in fine.
[227] JURApxnocnonum. 505

legitima, non enim quamlibet rituale admittit consuetudinem,

sed illam solam quæ probata est. Confectam a superiore
taxam parochus nec propria auctoritate mutare, nec quid­
quam, quocumque praetextu, ultra illam ab hæredibus exigere
potest (1). Ultra legitimam taxam aliquid exigere, ullo modo,
ipsi non est licitum. Si secus fecerit, ad acceptorum, reten­
tionis deüciente titulo, restitutionem .tenebitur (a).
227. Parochi habent jus interveniendi funeribus suorum
parochianorum, qui alibi sepeliuntur, eaque associandi, ut
infra dicetur; quinimo vocati intervenire tenentur, sicut paro-­
chianis suis reliqua ochia parochialia præstare tenentur.
Corpora tamen defunctorum ad ecclesiam parochialem
prius asportanda non sunt, sed recto tramite-ad ecclesiam
tumulantem deferenda (a).
Parochus cum processionefunerali transire potest per alias
parochias et dioeceses, etiam irrequisitis illarum parochis,
quin hi id impedire valeant, ei intervenire debeant, aut ullam
renumerationem exigere possint (4).
Parochus funus associare tenetur usque ad januam ecclesiæ.
tumulantis (5).
Ecclesiam tumulantem parocho cum stola ingredi non
licet (6), nisi contraria immemorabilis adsit consuetudo (7),
vel nisi, deposita stola, ut quilibet alius de populo assistat (s).
Regularibus autem non licet aut in domo, aut per viam,.

(1) S. 0. C. 16 Nov. 1669, Materanen, dub. 1.

(2) Moulart loco cit. c. 5, art. 1; Barbosa de off. parochi c. 26, n. 18;
Bouix de parocho p. 4, c. 10, 5 5, (1.1; Craisson Manualejur. can. 11.1426.
(5) S. B. C. 22 Jun. 1675, n. 1559, 5; S. 0. C. 14 Mart. 1722, dub. 2.
Lucerna funerum apud Zamboni Emotumenta 5 2, n. 45; 16 Sept. 1826,
dub. 5, Viterbien.jurium parochialium, Reiffenstuel lib. 5, tit. 28, n. 55,
Moulart p. 2, cap. 5, art. 2, 5 1.
(4) Lucius Ferraris parochias art. 5, n. 36, 57 et 40.
(5) s. B. C. 7 Maji 1765, n. 2470, 1.
(6) S. C. 0. 2 Maji 1711, dub. 1, Landen. Furner. apud Zamboni pa—
rochus 5 IV, n. 52; Lucius Ferraris parochus art. 5, n. 88.
(7) S. C. C. 17 Jun. 1702, Trojana, Fun. apud Zamboni parco/ms..
5 4. n. 18.
(8) S. B. C. 20 Nov. 1677, n. 1604, 2.
:504 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [2281

dum defuncti cadaver ad sepeliendum defertur, illud aSper—

gere, neque ante januam ecclesiæ orationem solitam cantare,
seu dicere, antequam cadaver intus illam collocetur, etiamsi
in eorum eoclesiis suam defuncti elegerint sepulturam; hæc
enim omnia proprio parocho competere; ad regulares vero
supradictos solum spectare, facere officium circa corpus de­
functi, postquam intus eorum ecclesias fuerit delatum (1).
Regularibus licet, vocato parocho, et ipso renuente inter­
venire, vel alterum mittere, absque parocho deferre cadavera,
in eorum ecclesiis sepelienda (2). Si parochus vocatus, non
adveniat, expectandum est; ipso autem expectato per decre­
tum tempus, quod horæ spatium excedere non debet, licet
regularibus levare cadaver, et ducere funus (3).
228. Parochus habet jus ad portionemcanonicam,quoties
'parochianus, nonacqu1s1toalio saltem quas1domicilio, extra
ecclesiam parochialem tumulatur, sive in sepulchro electo,
sive in sepulchro majorum (4).
Hæc portio canonica communiter dicitur quarta funeralis,
quia de jure est quarta pars ex emolumentis, quæ ratione
funeris alteri ecclesiæ obveniunt, licet per consuetudinem
etiam decem annorum induci possit quod sit media aut tertia.
Ad hoc autem, ut præscribatur, quod sit major parte dimidia,
vel infra quartam, vel ut nihil solvatur, requiritur consuetudo
quadraginta annorum cum titulo aut immemorabilis "ïs);"
Quartam funeralem solvit, non hæres, sed ecclesia tumu­
lans (6).

('1) S. B. C. 5 sept. 1746, 11.2595; 7 Maji 1765, 11.2470, 2.

(2) S. B. C. 22 Jun. 1675, 11.1558, 5.
(5) S. C. C. 19 Dec. 1857, apud Analecta Juris Pontif. ser. 5, 101. 798,
anno 1858; Lucius Ferraris parochus art. 5, n. 48.
(4) Zamboni tom.IV, quarta funerum 5 5; Moulart de sepultura p. 2,
c. 5, art. 2, 51
(5) Vid. Lucius Ferraris quarta l'uneralis n. 1, 2, 5; Barbosa de offlcio
et potest. parochic. 25, Giraldi ibidem Zambonitom 4, quarta funerum
5 2 et 5, Bouix de parocho p. 4, c. 10, 55, q. 2 et5; Moulart de sepultura
p. 2, c. 5, art. 2, 5 2.
(6) S. C. C. 7 Jun. 1760, 5 7, apud Zamboni tom. 4, quarta. funerum
5 III; Acta s. Sedis vol. 5, fol. 615, n. lx; Lucius Ferraris quarta. fune­
.ralis n. 46; Moulart ibidem ad II.
11229]: JURA PAROCHORUM- 505 .­

Hæc-obligatio quartam funeralem solvendi cessat contraria.

consuetudine quadraginta annorum cum titulo vel immemo­
rabili, ut supra dictum est.
Parochus præter portionem canonicam,jure exigere nequit,
»ut,cum parochianus in alia ecclesia tumulatur, in ecclesia
parochiali exequiæ et officia funebria celebrentur (1).
229. Quidvero dicendum,-si parochus exigere nequeat,
ut, dum parochianus in alia ecclesia tumulatur, in ecclesia
parochiali exequiæ celebrentur,-et obligatio quartæ funeralis
solvendæ cessaverit, ut in his locis communiter obtinet? An
igitur in hoc casu parochus jus nullum habet? Et quomodo
ejus juri provideri potest.9 '
R. 'I0 Parocho caeterisque ecclesiasticis 'cadavera associan­
tibus a'd ecclesias regularium, licet exigere, non majus emo-'
lumentum, sed dari solitum occasione as'sociationis faciendæ
ad ecclesiam (a).
20Provideripotest libera defuncti testatoris ejusve hære-'
dum voluntate et arbitrio; si ipsi exequias tam in parochiali,
quam[in ecclesia tumulante Ordinaverint vel exquisierint;
'.parochus id recusare non debet.
Item si testator disposuerit, ut' 'exe'q'uiæ'celebrentur in
;parochiali, et sepultura in alia fiat ecclesia, emolumenta per-'
tinent ad parochialem, a qua tamen in hoc Casujuxta jus
;præsta'ndaest quarta funeraria ecclesiæ tumulanti (3).
"30Occurri potest statuto 'Epi'sc'opi : licet enim Episcopus
.nihil possit circa uniVersalis Ecclesiæ leges, cum tamen elee­
mosynæ exequiarum omcii causa juxta rituale Romanum
ordinandæ sint, prout Ordinarius constituerit, sequitur Ordi­
narium in hoc casu statuere posse, quæ æquitas seu justa
.ratio exegerit.
40 Provideri potest. pacto, quod fit inter parochos, vel inter
;paroc'h'umet regulares ante monasterii erectionem: nam etsi

(1) S. B. C. 22Ap. 1655, n. 604, 2; Lucius Ferraris parochus art. 5,

in. 47; Moulart loco cit. ibidem 51.
(2) S. '.'R C. 7Maj11765, n. 2470, 5.
(5) S. R. G. 7Dec. 1844, n. 2881;' 14 Jun. 1845, 11.2899; Moulart loco'
ccit. cap. 5, art. 2, 51, fol. 240.
' To'm. lll. 20. ' '
506 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [2501]

regulares post fundationemjuri suo renuntiare non valeant,

nisi cum licentia Sedis Apostolicæ ; antea tamen pactum inire-'
possunt, ut parochianos ad sepulturam vel non, vel tantum-r
cum licentia parochi admittant, saltem si provincialis vel»:
generalis ordinis consensus accesserit (1).

DE LOCO SEPULTURJE.

230.,Prænotandum est, per publica coemeterianon auferri-;

jura ecclesiarum, sed tantum mutatum esse locum, in quo-',
ecclesiæ jure suo utuntur, ita ut, quo jure antea fruebantur
in propriis sepulchris, eodem nunc utantur in coemeteriis­
publicis (2). Non requiritur, ut regulares proprium ac dis.­
tinctum sepulchrum habeant in communi cæmeterio, ut fune-­
randi jure gaudeant (a).
10 Quilibet defunctus, sive clericus sive laicus, in ecclesia-.­
sua parochiali sepeliendus est, nisi sepulturam alibi elegerit,.
vel majorum sepulchrum habeat (a).
20 Si quis sepulturam alibi elegerit, in eadem sepeliendus: '
est. Quilibet fidelis utriusque sexus locum sepulturæ sibi libere­
eligere potest, dummodoa jure non prohibeatur, cum sit actus.
propriæ voluntatis. Prohibentur : 10 impuberes, pro quibus­
sepulturam eligere potest pater, etc. 20 Regulares qui pro­
priam voluntatem non habent, et 30 omnes qui sepultura
ecclesiastica sunt indigni (s).­

(1) Lucius Ferraris sepultura n. 142-146;Moulart loco cit. cap. 1, art. 2,

fol. 142 etc. Acta s. Sedis vol. 5, fol. 562 et seq.
(2) S. G. C. 26 Nov. 1864, et 16 Feb. 1867, juris funerandi et emolu­
mentorum; S. C. Episc. et Reg. 6 Maji 1870,juris funerandi. Vid. Acta
s. Sedis vol. 1, fol. 85 et 125, vol. 5, fol. 505, vol. 5, fol. 222 et 568, vol. 6,
fol. 469. vol. 8, fol. 455. Item Moulart de sepultura p. 2, c. 5, appendix.
fol. 264.
(5) Acta s. Sedis, vol. 9, fol. 27. .
(4) Reiifenstuel lib. 5, tit. 28, n. 29; Barbosa de off. et potest. parochi.­
cap. 26, n. 1; Baruifaldus tit. 54, n. 10.
(5) Vid. Barbosa de oii'. et potest. parochi c. 26, n. 19; Zamboni tom. 5,..
et tom. 4, sepultura 5 2; Lucius Ferraris sepultura n. 6; Bouix de pa»
rocho p. 4, 0. X, 5 1, prop. III; Moulart de sepultura p. 2, c'. 2",art. 1.
[250] DE Loco summum;. 507

30 Qui sepultura sibi non electa decedit, sepeliri debet in

majorum suorum sepulchro, si habeat, et ad illud commode
deferri valeat (i).
4:0Quilibet autem, qui nullam habet sepulturam majorum,
nec aliquam sibi elegit, sepeliendus est in propria ecclesia.
parochiali (2). Si alibi decedat, transferendus est ad pro­
priam parochiam, dummodoabsque periculo ad ipsam valeat
deportari (a).
QBLEIUOhabet domicilia, sepeliendus est in parochia in
qua decedit-(ïj- ' —'
Si regularis extra monasterium decedat, in eo tamen
sepeliendus est, et parochus, etiamsi ei sacramenta adminis­
traverit, jus nullum habet, nisi ad monasterium commode
deferri nequeat (5). Cadaver, inconsulto etiam parocho, ad
monasterium transferri potest (6). Regulares vero dispersi
quoad funera subsunt parocho loci, prout cæteri paro­
chiani (7). Item sicut religiosi utriusque sexus, qui vota
tantum simplicia profitentur, sine indulto Apostolico juris­
dictioni parochi sunt obnoxii, sic etiam per se parochus eos
sepeliendi jus habet (8).
Canonici sepeliendi sunt in ecclesia parochiali domicilii

(1) Barbosa de off. et potest. parochi c. 26, n. 51; Lucius Ferraris

sepultura n. 8 et seq., Moulart ibid art. 2.
(2) Vid. Barbosa de oii".et potest. parochi cap. 26, n. 1et 55 Lucius
Ferraris sepultura n. 20 et seq; Bouix de parocho p, 4, c. 10, 51, prop. 1;
Moulart ibidem art. 5, 5 5.
(5) Sext. Decret. lib. lll, tit. XII, cap. Is. qui. Lucius Ferraris ibid.
n. 24; Moulart1b1d fol. 191 et seq.
(4) Vid. Lucius Ferraris ibid. n. 25; Moulart ibid. 20; Acta s. Sedis
vol. XIV, fol. 215 et 216
(5) Sext. Decret. lib. III tit. XII, cap. Religiosi; Acta s. Sedis vol. 1,
101. 164, etvol. 5, 101.124.
(6) Vid. Barbosa'et Giraldi de oiï'. et potest. parochi c. 26, n. 50 et 68;
Lucius Ferraris parochus art. 5, n. 55, et sepultura n. 54 et seq.; Moulart
de sepultura p. 2. c. 2, art. 5, 5 5, fol. 204.
(7) S. C. Episc. et Reg. 26 Feb. 1864 in Actis s. Sedis vol. 1, fol. 168.
(8) S. 0. C. 15 Feb. 1879 in Actis s. Sedis vol. XII, fol. 546-555. Vid.
Analecta juris Pontificii 8 ser. fol. 1741; et Bouix de jure regul. p. 5, s. 6,
c. 2, 5 2.
 508 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [252]

sui, nisi adsit consuetudo immemorabilis vel quadraginta

annorum cumtitulo, quod scilicet capitulum cathedrale funera
canonicorum persolvat, qualis consuetudo in tota fere Gallia,
et etiam in Belgio viget (1).
Infirmi in nosocomiis commorantes pertinent ad paro­
chiam domicilii sui, etiamsi nosocomii'rector, ex Ordinarii
commissione, iisdem sacramenta administret; adeoque, modo
commode üeri possit, decedentes ad ecclesiam parochialem
transferendi sunt, ibique tumulandi, nisi contraria habeatur
consuetudo immemorabilis vel saltem quadraginta annorum
cum titulo. Nosocomium est locus pius, omnino specialis,
ad quem ex omni parte conveniunt infirmi, et plerique pau­
peres ac indigentes, quorum defunctorumcorpora ad propriam
ecclesiam parochialem sæpius commodetransferri nequeunt;
ita ut rationabiliter supponi possit, statutum fuisse, omnes
ibidem defunctos, in nosOcomiocommuniter tumulandos fore.
Fieri etiam potuit, ut parochi, quatenus nosocomiifondationi
et sustentationi consulerent, juri su'ocesserint, item ut noso­
comia privilegio Apostolico donata fuerint. Quapropter si
adsit 'consuetudo, nosocomia a jure suo acquisito privari non
debent ('a).
"231. Loca quæ jure sepulturæ fruuntur, sunt omnes
ecclesiæ parochiales cum suis coemeteriis, cathedrales, et
omnes regularium exemptorum, non autem monialium nisi
cum licentia S. Congregationis Episc. et Reg.; hoc vero jure
non gaudent aliæ ecclesiæ, nisi his a Sede Apostolica vel ab
Ordinario loci privilegium concessum fuerit, quod cencedi
potest cum solojure tumulandi sine jure exequias celebrandi
vel cum jure funerandi et celebrandi exequias (5).
232. Loca sepulturæ sunt ecclesia et coemeterium,sicut

(1) S. G. 0. 9Julii 1881, in-Actis s. Sedis vol. XIV, fol. 447-454. Vid.
Praxis Pontificalis tom. 5, n. 265.
(2) y.!!!"lippix de parocho append 1,' c: 4, G1rald1expos1t101urPontif.
p. 1. Sect. 567 et 629 '.I..T.Scarfantoni ad 'C'ecop. p. 5, addit. 48.
(5) Ita Moulart de sepulturap. jurid. c. 1, art. 2. Vid. Lucius Ferraris
sepultura. n.155 et seq.., Bouix de parocho p. 4, c. 10, 51 post prop. VII;
Acta s. Sedis vel. 8, 101.528 et seq.
[255] DE"LOCO SEPULTURE. 509

ritualepræscribit : « Nemo christianus in communione fide­

lium defunctus extra ecclesiam aut coemeterium rite bene­
dictum sepeliri debet; sed si necessitas cogat ex aliquo eventu
aliquando ad tempus aliter fieri, curetur, ut quatenus fieri
poterit, corpus in locum sacrum quam primum transferatur;
et interim semper crux capiti illius apponi debet, ad signifi­
candum illum 1n Christo quievisse. »
Quamvisautem ecclesia et coemeterium sint loca sepulturæ
inservientia, magis tamen convenit coemeterium, tum quia
hoc proprie in fidelium sepulturam est benedictum, tum
propter salubritatem aliasve rationes (1). Unde juxta rituale
« ubi viget antiqua consuetudo sepeliendi mortuos in coeme­
teriis, retineatur; et ubi fieri potest restituatur. » .
Si vero cui locus sepulturæ dabitur in ecclesia, rituale duas
præscribit conditiones, quarum prima est, ut humi tantum
detur; et secunda, ut cadavera prope altaria non sepeliuntur ;
ita ut spatium trium cubitorum revera intercedat inter sepul­
chrum et ipsum altare : tres cubiti autem sunt fere unum
metrum longitudinis; quæ mensura unius metri respicit non.
profunditatem sepulturæ subtus altare, sed distantiam late­
ralem ab altari (a). Altare, sub quo aut sub cujus scabellis
sepultum est cadaver, profanatum est, et in eo celebrari
nequit, donec alio transferatur (3).
233. Circa locum sepulturæ insuper notanda sunt se­
quentia.
]. « Sepulchra sacerdotum et clericorum cujuscumque or­
dinis, ubi Heri potest, a sepulchris laicorum separata sint,
ac decentiori loco sita: atque ita, ubi commodum fuerit, ut
aliqua pro sacerdotibus, alia pro inferioris ordinis Ecclesiæ
ministris parata sint. 7)Item sepulchra parvulorum baptiza­
torum, qui ante annos discretiOnis obierunt, separata esse
debent, ut dicetur infra n. 269.
2 Corpora in sepulchris ponenda sunt eodem situ et loco,

(1) Vid. Barutfaldus tit. 34,'n. 91 et seq. '

(2) S. B. C.. 12 Jan. 1897, 11.3944, 2; 50 Aug. 1901, Vicen.
(5) Vid. tom. 1, n. 177, ad 5; Moulart de sepultura p. 2, c. 1, art. 1, 5 1.
310 PARS 6. RlTUALE ROMANUM. [255]

prout in ecclesia (1), sacerdotum scilicet cum capite versus

altare majus ecclesiæ, et aliorum cum pedibus versus idem
altare, saltem si sepulchri commoditas permittat.- Si coeme­
terium separatum sit, corpora sacerdotum cum capite, et
aliorum cum pedibus versus orientem poni convenit, quia
ecclesiæ sic de jure construendæ sunt (a).
3. Corpora in sepulchro profunde ponenda sunt, ne foetor
cadaverum locum inficiat, neque canes aut aliæ voraces
bestiæ ea de terra ullatenus extrahere possint. "
4. Nullum cadaver perpetuæ sepulturæ traditum exhu­
mare licet, ut recognoscatur, aut alio transferatur, nisi de
licentia ordinarii (a).
5. In medio coemeterii crux alta cum imagine Cruciüxi
ponenda est. 20 « Cæmeteria muris, fossis aut sepibus ita con­
cludantur, ut equis, vaccis, porcis aliisque similibus anima­
libus nullus pateat accessus » (4). 30 « Liba quoque, placentæ
et similia in coemeteriis non vendantur; neque strues ligno­
rum in iis fiant, lignaque congerantur; et generaliter nihil in
iis permittatur, quod loci religioni ac sanctitati repugnet » (5).
40 In coemeterio nulla' facienda est cultura, neque arbores
plantandæ, imo ne foenum quidem herbaque virescens, quæ
pabulo dantur, ibi metenda aut vendenda, ibi non fabrilia
Opera exercenda, nec ludi instituendi, nec conventus profani
neque proclamationes civiles faciendae (s).
6. In coemeteriis et ecclesiis monumenta defunctorum erigi,
et sepulchris epitaphia inscribi nequeunt, nisi sint religioni
aut bonis moribus consona (7).

(1) Rituale hoc loco, n. 17.

(2) Barutfaldus tit. 54, n. 149 et 150.
:(5) Rituale hoc loco n. 15; Baruffaldus tit. 54. n. 128; Cavalieri tom. 5,
dec. 219-225. .,(a
(4) II. Syn. diæc. Mechl. anno 1609, tit. XI, 0. 16.
(5) Eadem Syn. ibid. c. 18. '
(6) Vid. s. Carolus Instruct. fabricæ eccl. lib. 1, c. 27; Gavantus Ma­
nuale Ep. cæmeterium; Catalanus in rit. Rom. tom. 2, tit. 8, ,c. 51, ante
5 1; Revue theol. 1859, fol. 351. 10.
(7) Vid. Cavalieri tom. a, dec. "199,205 et 230.
1255] DE TEMPORE SEPULTUB/E, .ET EXEQUIAS CELEBRANDI. 511

Parvuli non baptizati et alii, qui sepultura ecclesiastica

donari non possunt, in loco benedicto sepeliri nequeunt;
eorum tamen corpora propter humanæ naturæ dignitatem
non sunt insepulta, more belluarum, projicienda, sed a laicis
:sine ullis precibus ac solemnitate in loco honesto recondenda;
nullus autem e clero etiam vocatus profanæ illi sepulturæ
interesse potest (4).

DE TEMPORE SEPULTURJE, ET EXEQUIAS CELEBRANDI.

234. « Nullum corpus sepeliatur, præsertim si mors

repentina fuerit, nisi post debitum temporis intervallum, ut
nullus omnino de morte relinquatur dubitandi locus. » Sunt
enim quidam morbi, ex quibus infirmi apparent mortui et
vero non sunt, ut laborantes morbo apoplexiæ, cordis pas­
:sionibus, aliisque hujusmodi; quibus mulieres ex partu labo­
rantes adjungendæ sunt. Spatium temporis a rituali Romano
non statuitur, sed sæpius determinatur per particularia
ritualia, synodos, consuetudinem, et etiam per constitutiones
civiles, quorum omnium præscriptum ita servandum est, ut
terminum statutum quidemprolongare, non autem anticipare
liceat. Et quoties vel minimum remanet dubium, consulendus
est medicus; satiusque semper est sepulturam differre quam
anticipare : sollicitudo enim in sepeliendis mortuis, defectus
amoris non leve est argumentum, et absurdis plurimis manet
obnoxia. Exceptio fit pro cadaverehquod vix egressa anima
incipit putrescere, quod certæ mortis est indicium (2).
235. I. Exequiæregulariter in sepultura fieri debent, sicut
rituale præscribit, ut « quod antiquissimi est instituti, illud,
quantum fieri poterit, retineatur, ut missa præsente corpore
defuncti pro eo celebretur, antequam sepulturae tradatur. »
.Dicitur tamen regulariter, quia necessitas tempore morbi

. (i) Antiquum Rituale Leodiense.

(2) Baruffaldus tif. 54, n. 20-55; Cavalieri tom. 5, dec. 129. .
512 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [25511

contagiosi, "occurrentia festorum, aliæve causæ rationabiles

permittere, et etiam exigere possunt 'ut exequiæ differantur­
II.. Fieri possunt Omnibus diebus, excepto : lo toto triduo­
sacro majoris hebdomadæ, in quo exequiæ solemnes et cum
'cantu fieri nequeunt, 'sed Officiumet preces privatim reci­
tandæ sunt; nihil autem aliud 1nhoctriduo est mutandum(1):
in sabbato tamen sancto post meridiem etiam in 'cantu et
solemniter celebrari possunt, potius autem ad vesperam (e)..
20 Aliis diebus solemnibus exequ1ae solemnes et' m cantu non
prohibentur; illis tamen diebus, quibus missa exequialis præ­
sente corpore vetita-es-t,laudabiliter ad vesperam differuntur
post expletum diei ofiicium (5). Licet autem exequiæ diebus
dominicis et festivis celebrari possint, sine præjudicio tamen
missæ conventualis et parochialis, concionis et aliorum om"­
ciorum faciendaesunt (1). Hæc enim, ut exequiæ celebrentur,
omittere, anticipare aut differre non licet, quia sunt de præ­
cepto, et hora secundum Sacros canones et synodos præscripta.
celebranda sunt; contra exequiæ sunt magis pietatis officium,
et in particularium bonum, quod publico communitatis bono­
postponendum est. 30 Fieri nequeunt tempore expositionis­
ss. Sacramenti ob gravem et publicam causam, ut in oratione­
40 horarum; et quo casu cadavera neque in ecclesiam infe­
renda sunt: et quando necessitas ea inferendi cogit', et
ss. Sacramentum velari aut deponi non potest; officium
funerale extra ecclesiam quidem solemniter fieri potest et
debet, sed in ecclesia privatim, sine cantu, sine missa et
absque ulla solemnitate, et convenienter in aliqua capella.
laterali, si fieri possit (5). In aliis expositionibus ss. Sacra­
mentum 1ntabernaculo recludi potest; quo casu officiumcumi
missa in ecclesia etiam solemniter faciendum est. '

(1) sa. c. 16-Ja11.1677, 11.1589.

(2) Cavalieri tom. 5, dec; '12'7,' v'.
(5) Merat11nRub.brev.s.9-,c. 2, in "fine
(4) Synodus1, diæc. Mechl. anno 1574, tit. 5, c. 6, Barufï'aldus ut 54,.
n. 49; Cavallen tom 5, dec. 128. III. , . .
. (5) S. B. C. 19 Junii 1875, 11.5557;Gardellinilnstr. Clem.,ä 17, 1118;
Gavalieri tcm. 5, dec. 127, VIII. ' ' ' ' '
[256] DE MISSA EXEQUIALI; 515;­

III. Exequiæ et sepulturæ ante meridiem fieri debent, ut.

missa præsente corpore celebrari possit, nisi obstet magna.
diei solemnitas, ut supra dictum est, aut aliqua necessitas
aliter suadeat (1). In cas'u necessitatis quacumque hora-fieri
possunt, num quam vero de nocte, nisi de licentia ordinarii (a)..

DE MISSA EXEQUIALI.

236. Missa in sepultura celebranda est, sicut rituale­

præscribit : « Quod antiquissimi est instituti, illud, quantum­
fieri poterit, retineatur, ut missa præsente corpore defuncti,
pro eo celebretur, antequam sepulturæ tradatur. Missa...
præsente corpore non omittatur. » Licet igitur daretur ratio.­
omittendi ofiicium defunctorum ut 11.237-dicetur, non prop.­
terea missa prætermittenda foret; et quotiescumque utrum,-­
que fieri nequit, missa praeferenda est. Rituale tamen has
limitationes ponit : 1()si hora congruens fuerit, 20 nisi obstet.
magna diei solemnitas, aut aliqua necessitas aliter suadeat,.
30 dum tamen missa conventualis (et parochialis) et officia
divina non impediantur (5). Unde in parochia, in qua præter­
parochum nullus est alius sacerdos, si in diebus S. Marci et.
rogationum et in vigilia Pentecostes occurrat sepultura, quæ
anticipari vel differri nequit, sepultura .facienda est sine­
missa (4). In his casibus nec etiam convenit cadaver inferre­
infra missam diei, quia missa de Requiem ut in die obitus­
juxta rituale pro exequiis celebranda est, et missa et officium­
exequiale semper in paramentis nigris peragenda sunt :
adeoque in casibus, in quibus missa exe'quialis de Requiem.
non permittitur, exequiæ sine missa celebrandæ sunt. An his.
casibus missa pOstea supplenda sit, dicetur n. 262.

(i) Bituale de exequiis in fine, tit. VI, c.'5,' n. 19.

(2) S. C. C 15 Mart. 1704, Nouarien. Fun. et'Jur. 'dub.'6, apud cava—
heri tom 5, dec. 428, et apud Zamboniparoc'husälv, n. 24.
(5) Gavaheri tom 5, dec. 175 n. 2. "
(4) s. B. C. öJulii 4869, n. 5208.
.;514 pms 6. RITUALE ROMANUM. [258]

An igitur parochus vel alius, ad quem spectat, pro paupe­

ribus, qui gratis tumulandi sunt, missam etiam gratis cele­
brare tenetur ?
R. Benedictus XIV (1) ab hoc onere parochis imponendo
abstinet; rituale Romanum (2) etiam loquens de pauperibus
.rgratis tumulandis et debitis luminibus ministrandis, missæ
mentionem non facit; et parochus insuper ex lege Ecclesiæ
satisfacit sacrificando pro populo diebus dominicis et festivis,
majusque onus paroc'his non imponitur : ex quibus dicendum
videtur, parochos ad missam gratis celebrandam non"teneri,
nisi ex statuto synodali, mandato Ordinarii aut consuetudine
--ob1igentur. Etiamsi autem nulla lege teneantur, laudandi
tamen sunt, qui cum commode possint, id suffragii pauperibus
præstant, vel saltem curant ut missa celebretur sumptibus
mensæ pauperum vel piæ confraternitatis, vel ex fidelium
eleemosynis collectis in capsulis ad hunc finem in ecclesia
appositis (a).
Pro paupere defuncto, cujus familia impar est solvendi
expensas missæ exsequialis cum cantu, hæc missa legi potest
sub iisdem clausulis et conditionibus, quibus, præfata missa
cum cantu conceditur, dummodo in dominicis, aliisque festis
de præcepto non omittatur missa otiicio diei currentis res­
pondens '(4).
Cum fideles, præsertim pauperes, stipendium missæ exe­
quialis solvere non valeant, postquam funeralia in ecclesia
parochiali sine missa persoluta fuerint, possunt postea pro
defunctis parentibus vel amicis, in aliena ecclesia et apud
regulares, missam de Requiem cantare facere, servatis ru­
"bricis, etiamsi missa exequialis in ecclesia parochiali non
--celebretur (5).
Not. 1ounicam tantum cantandam esse missam juxta de­

-(I) Instit. 56, et de sacrif. missæ s. 2, 5 204.

(2) Tit. VI, cap. I, n. 8. ' '
(5) Caval1er1tom5, dec. 175 IV.
-(4) S. B. C. 9Ma11 1899 n. 4024.
—:(5)S. B. C. 15 Maji 1879, 11. 5494.
[257] DE OFFICIO DEFUNCTORUM. 515

creta S. B. C. (1), et cavendum esse ne secundam vel forte

tertia-m missam solemnem primæ addendo, fideles a tam pio
erga defunctos obsequio removeantur, notaque avaritiæ seu
turpis lucri apud eos incurratur. Hæc secunda et tertia missa
:nullo gaudet privilegio, et in duplicibus de Requiem celebrari
nequit.
20 In missis et ofliciis defunctorum non musica instrumenta
esse adhibenda (2), nec musica, quam figuratam vocant, uten­
dum, sed cantu firmo (3).

DE OFFICIO DEFUNCTORUM.

237 . Rituale officiumdefunctorum dicendum præscribit,

deposito feretro in medio ecclesiæ, nisi quid impediat. Si
fvero ob rationabilem causam, videlicet ob temporis angus­
tiam, vel aliorum funerum instantem necessitatem,praedictum
officium mortuorum cum tribus nocturnis et laudibus dici
non potest, statuit in fine de exequiis, ut dicatur saltem
,primum nocturnum cum laudibus, vel etiam sine laudibus,
maxime ubi ejusmodi viget consuetudo. Totum autem offlcium
tantum omitti permittit, si ea fuerit temporis angustia, vel
alia urgens necessitas, ut unum nocturnum cum laudibus
dici non possit (4). Ofïicium igitur defunctorum juxta rituale
omittendum non est, nisi causa adsit allegata. Ad hoc autem
animadvertendum est, juxta ritualis loquendi modum ibidem
in line de exequiis, æqualem vel potius graviorem esse obli­
gationem non omittendi missam, quam non omittendi officium
defunctorum. Si igitur, ut præcedente n. 236 dictum est,
obligatio non detur ad missam gratis celebrandam, sic procul

(1) 25 Maji 1816, n. 2915, 11.

(2) Bened. XIII, in Conc. Rom. tit. 15, c. 6.
(5) Cæremoniale Ep. lib. 1, c. 28, n. 15; Cavalieri tom. 5, dec. 175;
'Barufl'aldus tit. 54, n. 46.
(4) Vid. dec. S. B. C. 8 Jul; 1602, n; 101; 25 Dec. 1662, n. 1250;
'22 Mart. 1862, n. 5110, 16; Cavalieri tom. 5, dec. 172.
516 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [257]

dubio dicendum est, per se non dari obligationem ad omciun'i­

defunctorum gratis dicendum. Si vero' consuetae erogentur­
eleemosynæ ut officium'defunctorum recitetur vel cantetur,
illud Certo dicendum est, prout rituale praescribit et justitia­
exigit. '
In dicendo defunctorum omcio, servandae sunt rubricae.
Si 1nexequiis pro depositione defuncti unum tantum noctur­
num dicatur, primum' semper nocturnum cum invitatorio in
quacumque die sumendum est (1). Antiphonæ duplicantur',
etiamsi unum tantum nocturnum dicatur, et in fine psalmo­
rem dicitur Requiem æternam dona eisin plurali, licet pro­
uno tantum fiat ochium. Psalmi Lauda, anima in vesperis et.
De profundis in laudibus non dicuntur. Vid. n. 127.
Rituale vel totum oliicium, vel primum nocturnum in exe­
quiis dicendum praescribit; si tamen alicubi sive ex consue­
tudine sive ex alia ratione duo recitentur nocturna, primum
et secundum dicendum videtur, quia, cum rituale jubeat ut
quandocumque unum solum recitatur nocturnum, dicatur
primum nocturnum cum invitatorio, consequiturpost primum
dicendum esse secundum.
Parochus seu oüïcium faciens induitur superpelliceo et
pluviali nigro, vel saltem stola nigra (a). Nulli alii parati
assistere possunt, sed omnes superpelliceo seu habitu chorali
induti esse debent.
Not. parochum aliosque sacerdotes exequiis orHciisque
defunctorum assistentes ac stipendium accipientes, teneri
per se ipsos oliicium defunctorum persolvere; ita ut solum-­
modo assistentes, et non cantantes vel psallentes, fructus­
non' faciant suos (a). '

(1) S. B. C. 6 Feb. 1892, 11.5764, 5.

(2) Caerem. Ep. lib. 2, cap. 10. n. 10; S. B. C. 12 Aug. 1854, 11.5029, 8, 9.
(5) S. B. C. 9 Maji 1857, 11.5045; 11 Martii 1871, 11.5245.
(2591 DE CONSUETUDINE IN EXEQUIIS. 517

DE CEREIS.

"238. 1. Cum antiquissimi ritus ecclesiastici sit, cereos

accensos in exequiis et funeribus deferre, caueant parochi, uti
rituale praescribit, ne ejusmodi ritus omittatur, ac ne quid
avare, aut indigne in eo. committatur. Et quoad pauperes
sepeliendos speCialiter monet, ut debita lumina'suis impensis,
&?opus fuerit, adhibeant sacerdotes,. ad quos defuncti cura
pertinet,. vel aliqua pia confraternitas, si fuerit, juxta loci
consuetudinem. . " '
2. Adhibendi sunt circa feretrum, dum corpus defertur
ad ecclesiam et ad sepulchrum, et in circuitu feretri, dum
deponitur 1necclesia.
3. Adhibendi sunt cerei communes seu flavi coloris, nisi
forte alia sit consuetudo, vel cerei albi ab hæredibus aut
aliis, ad quos spectat, afferantur (1), indistinctim pro nuptis
et innuptis (a).
4. Adhibeutur: 101n obsequium, quatenus in iisdem reve­
rentiam et honorem exhibemus defunctis, quorum membra
fuisse credimus templa Spiritus Sancti; ? in suffragium, quia
cedunt in eleemoSynam ecclesiæ et cleri; 30 in mysterium,
quia significant defunctos duci tamquam athletas devicto
sæculo, esse filios lucis, eorum animas vivere, et immortali­
tatis dono gaudere, corporaque resurrectionem ac fruitionem
expectare lucis illius, quam iisdem apprecamur per versum
Lux perpetua luceat eis (5).

DE CONSUETUDINE "IN EXEQUIIS.

-239-. « Non una est omnium locorum consuetudo. Una­
quæque ecclesia in exequiis præsertim-celebrandis suas habet
peculiares constitutiones et ritus, qui servandi sunt 77(4),

(1) Castaldus lib. 1, s. 5, c. 8, n. 22; Bauldry p. 5, c. 15, n. 1.

(2) Vid. tom. 1, n. 149 et 185. ,
'(5) Cavalieri tom. 5, dec. 154, VI.
(4) Ita Fornici p. 4, cap. 16.
518 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [259]

modo, quod bene notandum est, sint laudabiles, vel saltem

nihil superstitiosum, indecens aut inconveniens contineant.
Ritus a rituali pro exequiis præscripti servandi sunt; essent­
enim frustra ab Ecclesia instituti, si non observarentur : salva'
tamen semper, ut notat Barulïaldus (l), aliquorum locorum
consuetudine, quæ in materia funerum multum operatur (a).
Præterea sicut Cavalieri (5)observat « rituale assignat ritum,
qui in exequiis regulariter observari debet, quin in præcepto
constituat rigorosam omnium observantiam, nisi quatenus, et
prout attentis circumstantiis ad praxim deduci possunt; unde.
si v. g. meminerit cantus cantorum etialiorum ministrorum,
necesse non erit, hæc in quocumque habeantur funere. Hæc
igitur erit regula, ut omnia quidem servanda sint quæ et­
prout servari solent, non autem rigorose, prout jacent in
rituali descripta. »
Num hæc, quæ Cavalieri scribit de cantu et ministris,
pluribus aliis applicari possunt, v. g. deductioni funeris ad
ecclesiam et ad coemeterium? Si parochus et clerici ad do­
mum defuncti accedere vel funus ad coemeterium comitari
soleant, hæc consuetudo, quæ rituali est conformis, omnino
servanda est, nisi forte necessitas vel magna saltem diffl­
cultas in aliquo casu aliud exigat. Si autem existat consuetudo
non accedendi ad domum defuncti, prout fieri solet, non.
tantum ruri in casu magnæ distantiæ, sed etiam in civitatibus
et oppidis, in quibus sæpius convenienter fieri non potest;
hæc consuetudo satis rationabilis esse potest, ita ut necessario
mutanda aut abroganda non videatur. Si tamen in his casibus
funeri occurri soleat ad certum locum, vel saltem ad ingres­
sum coemeterii vel portam ecclesiæ, hoc omnino servandum
et nullatenus abrogandum est. Item si habeatur consuetudo
funus non comitandi ad coemeterium, sicut hodiedum fleri
solet in locis, in quibus cæmeterium ab ecclesia est separatum,

(1) Tit. 36, n. 4.

(2) Ad judicandum, num consuetudo in exequiis admittenda sit, reco­
lenda sunt quæ dicta sunt n. 145.
(3) Tom. 5, dec. 441, 5.
[240] DE 'CONSUETUDINE
IN Exnouus. 519

et extra oppidum situm; in hoc casu nemo sane dicet, cele­

brantem ejusque ministros ac clericos funus ad cæmeterium
per se comitari debere, præsertim quia cæremoniæ ritualis
ordinatæ sunt pro casibus in quibus sepultura fit vel in ecclesia.
vel in coemeteriocoutiguo, ut liquet ex antiphona In para­
disum, quæ eundo ad sepulchrum sola cantanda proponitur,
et qua finita funus ad sepulchrum adductum supponitur.
240. Quoad consuetudines circa exequias insuper bene­
notanda sunt sequentia.
10Distinguendum est inter consuetudines : consuetudinem­
existentem rituali conformem nemini abrogare licet; con­
suetudinem non existentem contra rubricas ritualis pro­
exequiis præscriptas' per se etiam inducere non licet; exis­
tentem autem consuetudinem, temporis tractu roboratam,.
licet exequialibus rubricis non omnino conformem, abrogare—
sæpius non oportet, neque expedit.
Hoc bene notandum est neoparochis, qui circa exequias.
aliqua mutando, pluribus quandoque sese exponunt difficul­
tatibus. Abusus si qui sint, semper emendandi sunt; si autem
timeatur ne ex immutatione facienda, offensio aut scanda--­
lum in populooriatur, prudenter admodum procedendum est,.
et satius sæpe est aliquid tolerare quam movere turbas,.
quæ non sine magno religionis detrimento ex bona etiam-"
causa excitantur.
20 Distinguendum est inter ea, quæ faciliter fieri possunt,.
et quasi pendent a parochi seu celebrantis aut ministrorum
arbitrio, et inter ea quæ non nisi difficulter servari valent :.
rationabiliter enim quandoque omitti potest, quod cum diffl—
cultate foret faciendum; rationabile autem vix dici potest,
omittere quod rituale præscribit, cum faciliter fieri potest, et
quasi a voluntate dependet.
30Per se pejus est, aliquid addere vel mutare, quam omit-­
tere, quia illud magis expositum est errori et superstitioni..
40 Exequiæ et sepulturæ semper honestæ esse debent. Si
quid inconveniens aut indecens fieri soleat, dicendus est.
abusus, quacumque non obstante consuetudine, isque repro-­
bandus et corrigendus. E. g. cadaver a duobus portatur ad
:320 rAns 6. RITUALE ROMANUM. [941]

ecclesiam, ibi in aliquo angulo circa portam super pavimen­

tum deponitur, et sine lumine relinquitur; tandem aliquis
sacerdos, stola nigra sine superpelliCeo indutus, accedit,
recitatabsolutionem Libera, funusque aspergit; et deinde
ab iisdem duobus defertur ad coemeterium. Hic modus, etiamsi
cadaver sit pauperis, conveniens dici nequit, neque consue­
tudine etiam antiqua cohonestari potest. Funus saltem decen­
ter, comitantibus amicis et vicinis, ad ecclesiam deferendum
"foret, ibique deponendum loco debito accensisque duabus ad
minus candelis; .ac sacerdos superpelliceo et stola nigra
indutus, omnes preces devote recitare, et cæremoniaslcirca
feretrum religiose servare deberet.

.PRJEPARANDA PRO EXEQUIIS.

241. 1. Clerus et alii qui funeri interesse debent, con­

-voc'andisnnt certis campana: signis eo modo et ritu, quo in
illo loco fieri solet.
fNot. Rituale Romanum pro unoquoque fideli defuncto per
tres vices campanam pulsari jubet : 10in agone, 20statim ac
expiravit, 30 pro delatione corporis defuncti ad ecclesiam,
.ad Convocandoseos, qui funeri interesse debent. Pluries
tamen pulsari solet, in quo, si nihil obstet, ecclesiarum con­
suetudinem servare expedit. Pulsatur autem ut fideles exci­
tentur ad conveniendum ad officium, vel saltem ad orandum
prodefuncto; item ad fugandos dæmones, ne fideles impe­
diant ab orationibus, causa precum nomine Ecclesiæ in cam­
panæ benedictione dictarum, quæ semper in divina accepta­
tione manent (1).
2. Clerus et alii- qui funeri interesse debent, convocandi
sunt; sed quis est clerus, et qui alii, qui convocandi sunt, et­
equo vocandi? In asseciandis enim- cadaveribus, non nisi
"vocati intervenire debent (2). Ad qnod S. R; Congregatio'

(1j Baruffaldus tit.-56, n. 18 et 118; Cavalieri tom. 5, dec. 114, 117"et]"

118. Vid. hoc tom. n. 159 et seq.
'(2) S. B. C. 12 Jan. 1641,,-n.. 727.
[[242] PREPARANDA PRO EXEQUIIS. 521

respondit « posse parochum ad libitum vocare quos voluerit,

nisi aliter disponant hæredes defuncti, quorum voluntatem
servandam esse declaravit n (1). Quoties electio fit a parocho,
clerici ecclesiæ externis præferri debent (2). Si autem hæ­
redes secus disponant, tunc non est in voluntate parochorum,
sed in arbitrio hæredum, vocare regulares numerumque
eorum, qui funeri intervenire debent (5). Quinimo parochus
nec prohibere potest, ne hæredes invitent regulares aut con­
;fraternitates, nec impedire ut hi ad funera veniant (4).
Parochus tamen regulares et confraternitates expectare non
debet, si tempore statuto non advenerint.
3. Clerus et alii in parochialem vel in aliam ecclesiam,
,juxta loci consuetudinem convenire, et exinde ad domum
defuncti se conferre debent (5); numquam autem absque
prævio conventu in ecclesia, singuli ad domum defuncti acce­
dere, neque ibidem aut in via expectare possunt (6). Si vero
capitulum cathedrale interveniat, parochus, regulares, om­
snesquealii semper et ubique in cathedralem convenire debent,
etiamsi defunctus non sit parochianus cathedralis, et in alia
ecclesia sæculari vel regulari sit tumulandus (7), Expleto
autem funere, nullibi præscribitur capitulum esse associan­
-dum. Quod si cadaver in tertia ecclesia depositum fuerit, tunc
omnes ibi congregari, et parochum expectare debent (a).
242. Celebrans induitur superpelliceoet stola nigra, ac
etiam pluviali nigro superindui potest (9); albam autem assu­

(1) 7 Sept. 1615, n. 515; Acta s. Sedis, vol. XIII, fol. 175.
(2) S. C. Episc. et Reg. 25 Ap. 1649, apud Lucium Fer. sepultura
zn. 225, et Rota 14 Jun. 1617, ibid. sacerdos n. 51; Craisson Manuale
,jur. can. 11.1422.
(5) S. B. C. 7 I)ec. 1641. n. 784.
(4) S. B. C. 18 Aug. 1629, n. 515 et 516; 17 Jun. 1675, 11.1478; Lucius
.Ferraris parochus n. 41-46; Barbosa de 011'.et potest. parochi c. 26,
rn. 57 et seq.
(5) S. B. C. 24 Maji 1664, n. 1292; 17 Sept. 1822, n. 2625, 1.
(6) S. B. C. ibid. ad 5; Cavalieri tom. 5, dec. 144 et 145.
(7) S. B. C. 24 Jan. 1671, n. 1415; 28 Ap. 1705, 11.2112, 1 et 2; 17 Sept.
*:1822, n. 2625. 4.
(8) Baruiïaldustit. 56. n. 56; Cavalieri tom. 5, dec. 146.
(9)S. B. C. 21.Iul. 1855, n. 5055, 2.
Tom. III. 21
522 PARS 6. BITUALE ROMANUM. [245F

mere nequit, etiamsi missam immediate sit celebraturus (1).

Solus celebrans stolam defert, alii tantum induuntur super­
pelliceis. Diaconus et subdiaconus sacris vestibus induti non
adhibentur juxta dispositionem ritualis Romani, quod in casu
excludit sacras vestes, ibi non memoratas (a).

ACCESSUS AD DOMUM DEFUN'CTI.

243. Omnibus paratis, ex ecclesia ad domum defuncti­

accedunt omnes bini, juniores ante seniores, composite-ince­
dentes, nihil cantantes, non autem colloquentes nec circum­
spicientes, sed potius Deum sub silentio pro defuncto depre­
cantes. Extra ecclesiam clerici caput bireto cooperiunt (3)­
l0 Procedunt confraternitates laicorum (4).
20 Clericus cum aqua benedicta et aspersorio. Thuriferariiï
nullibi fit mentio in processione funerali, et proinde adhiben­
dus non est. Si tamen alicubi adhiberi soleat, incedit ante­
crucem a latere ministri de aqua benedicta.
30 Cruciferarius cum imagine crucifixi ante se, ita ut hæc­
ipsi tergum vertat (si), medius inter duos ceroferarios cum-.­
candelabris et candelis accensis (e).
Unica crux in funeribus deferenda est, non obstante con-­
suetudine etiam immemorabili (7), nempe ecclesiæ tumu­
lantis, id est, illius ecclesiæ ad quam cadaver defertur, et m
qua sepeliendum est; ita ut, si unius parochiæ defunctus in
altera ecclesia parochiali sepeliendus sit, hujus posterioris,.
non autem propriæ defuncti parochialis crux deferenda sit;­
et si defunctus non in ecclesia sua parochiali, sed in regulari.
tumulandus sit, tunc ecclesiæ regularis, non autem paro-—

(1) Idem dec. ad 1.

(2) S. B. C. 25 Maji 1846, 11.2915, VIII; Bauldry p. 5, c. 15, n. 1..
(5) Cavalieri tom. 5. dec. 151, n. 5 et 4.
(4) Vid. Praxis Pontific. tom. 5, n. 214.
(5) S. B. C. 18 Maji 1675, 11. 1558, 1.
(6) De (:onny liv. 2, ch. 21.
(7) S. B. C. 28 Ap. 39954331441 1.
[243] Accnssus AD DOMUMDEFUNCTI. 323

chialis crux portanda sit : nisi tamen capitulum ecclesiæ

cathedralis vel collegiatæ adfuerit; interveniente enim capi­
tulo ecclesiæ cathedralis, sola ejus crux deferenda est priva­
tive quoad omnes alias (1), eique licet ecclesiam regularium
ingredi cum propria cruce (a); absente autem capitulo eccle­
siæ cathedralis, et præsente capitulo ecclesiæ collegiatæ,
sola hujus crux præferenda est, sub qua omnes incedere
debent. Si autem crux ecclesiæ cathedralis vel collegiatæ in
processione funerali deferatur, infra exequias tamen et offi­
-cium crux ecclesiæ adhibenda, est.
4() Regularesi (5 .
50m&ularis (4).
60 Celebrans, sive parochus, sive alius sacerdos, qui stolam
defert, digniorem locum occupat, et omnes alios regulares
et sæculares, ac etiam canonicos singulariter incedentes præ­
cedit, nisi capitulum cathedrale vel collegiale capitulariter
interveniat. Capitulo cathedrali assistente, parochus seu qui
eius vicem gerit et stolam. defert, incedit post omnes alios,
et deinde post ipsum sequitur capitulum cathedrale. Idem fit
capitulo collegiali assistente (5).
« Canonicus, cui collata est cura animarum, si velit ince­
dere in funeribus cum stola, et gerere personam parochi,
locum non habet inter canonicos; sed incedere debet uti
parochus ante capitulum cathedralis post cæteros presby­
teros. Si autem velit interesse uti canonicus, stare debet
loco suæ receptionis, sed sine stola, deferenda hoc casu per
digniorem de capitulo » (6).
In funere defuncti extra parochiam præcedentia competit
non parocho loci ubi defunctus obiit, sed parocho domicilii (7).

(1) S. B. C. 28 Ap. 1866, n. 3069.

(2) S. B. C. 26 Jan. 1641, n. 732; 8 Junii 1669, n. 1389.
(3) Vid. Praxis Pontif. tom. 3, n. 215.
(4) Ibidem tom. 1, n. 114.
(5) S. B. C. 17 Jun. 1843, n. 2861, 3.
(6) S. R. G. 24 Nov. 1691, n. 1857; Moulart de sepultura c. 3, art. 2,
5 5 ad III.
(7) S. B. C. 2 Jul. 1641, n. 762.
 524 mus 6. RITUALE ROMANUM. [245]

70 Alii quicumque, sive laici sive clerici in habitu ordinario

et vulgari, qui funus associare volunt (1). In associationibus

benedictis non possunt præcedere clerum cum cruce, sed

debent seqüi feretrum (a).
244. Cuin ad domum defuncti pervenerint, processio
eodem ordine mox ordinatur, ut dictum est . quod commode
üeri potest, si primi incedentes, remotius a domo remanen­
tes, sequentes ante se procedere sinant, et sic deinceps usque
ad domum defuncti; et quando processio est ordinata et
extensa, sistendo ad funus expectandum. Interea accenduntur
cerei et intorticia. Celebrans cum deferente'aquam benedic­
tam et nonnullis aliis ingreditur domum seu locum, in quo
jacet defunctus; et similiter cruciferarius cum ceroferariis
ingredi potest, si locus permittat : ingressi ad feretrum se
sistunt, celebrans ad pedes defuncti, a retro habens clericum
cum aqua-benedicta, crucifer inter ceroferarios ad caput, et
reliqui circa feretrum. Si funus ante fores exponatur, ibidem
eodem modo se sistunt. Si domus defuncti nimium distet,
eadem servantur in loco ad quem funeri occurritur.
Celebrans consistens ad funus, illud aspergit aqua bene­
dicta, ter, in medio, a dextris et a sinistris, nihil dicens; et
deinde mox alta voce inchoat antiphonam Si iniquitates (5),
eamdem non perficiendo, sed ea inchoata, subjungit' psal­
mum De profundis; in cujus fine dicit in singulari numero
Requiem (eternam dona ei, et tunc totam repetit antipho­
nam : Si iniquitates observaveris, Domine : Domine, quis
sustinebit. ,
245. Dictis precibus, funus effertur; et omnes procedunt
ad ecclesiam, primo confraternitates laicorum, deinde, defe­
rens aquam benedictam, et crucifer cum ceroferariis, qui a
funere celerius, medii inter alios, procedunt, ut suo ordine
ante clerum incedere possint; tum clerus regularis et sæcu­

(1) S. B. C. 11 Nov. 1641, n. 772.

(2) S. B. C. 14 Mart. 1905, Stabian.
(5) Cavalieri tom. 3, dec. 160, n. 4.
 [246] ACCESSUS AD DOMUM DEFUNCTI. 525

laris, eodem ordine quo venerunt; tandem celebrans præce­

dens feretrum luminibus stipatum; inde sequuntur alii funus
comitantes, et pro defuncto sub silentio Deum rite depre­
cantes.
Funus deferendum est, ut rituale præscribit, vel manibus
vel super humeros. Si dignitas defuncti exigat, ut currus
ipsum associent, vacui post cæteros funus comitantes subse­
qui possunt (i). Usus tamen tolerari potest, quo funus currui
imponatur, atque parochus et clerus sacris vestibus induti
erectaque cruce illud ducant : quia Ecclesiæ ritus jubet,
üdelium cadavera, utcumque defer-untur, sive ad ecclesiam
sive ad coemeterium, semper a sacerdote esse associanda (e).
« Laici cadaver, quolibet generis aut dignitatis titulo præditus
ille fuerit, clerici ne deferant, sed laici, » quia, licet deferre
mortuos sit opus pietatis et misericordiæ, est tamen simul
actus servitutis, quem laicis a clericis præstari minus decet.
Clericorum cadavera a laicis deferri possunt; laudabiliter
tamen deferuntur a clericis eiusdem ordinis et qualitatis,
cujus erat defunctus, vel ab inferioribus, si non per totam
viam, saltem pro elatione e domo per aliquot passus, et
iterum ad ingressum ecclesiæ, ut fraternae charitatis inde
appareat exemplum. Clerici feretrum deferentes, superpel­
liceo induti esse possunt, stola autem aliisve paramentis
parati esse nequeunt.(5). Minus decet, quod feminæ funus
quamvis feminæ defunctæ deferant (4). In deferendo funere
præstantissimi viri licet, ut aliquot nobiles fimbrias panni
funebris apprehendant, sed hoc quoad ecclesiasticos, in funere
etiam sacerdotis licet nobilis, prohibetur (5).
Cadavera recto tramite et via breviori ad ecclesiam defe­
renda sunt, dummodo via sit commoda et decens (6). Si dini­

(1) Baruffaldus tit. 56, n. 97; Gavalieri tom. 5, dec. 188.

(2) S. B. C. 5 Mart. 1870, n. 5212; 15 Julii 1876, n. 5405.
(5) S. B. C. 22 Mart. 1862. n. 5110, 15.
(4) Baruffaldus lil-. 54, n. 146; Cavalieri tom. 5, dec. 162. n. 5.
(5) S. R. C. 20 Sept. 1681, n. 1676; 22 Mart. 1862, n. 5110, 15.
(6) (long. Ep. 11 Dec. 1615, apud Cavalieri tom. 5, dec. 152, qui plures
exceptiones adducit.
526 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [247]

cultas excitetur, ad parochum spectat declarare per quam

viam sit incedendum (l).
246. Statim ac parochus ante feretrum de domo proce­
dit, gravi voce intonat antiphonam Exultabnnt Domino,
quæ non duplicatur (a); cantores inchoant ps. M iserere (a); et
si longitudo itineris postulaverit, dicuntur psalmi graduales,
vel alii ex officio mortuorum. Hi psalmi devote, distincte,
gravique voce recitantur, ad summum secundo tono Grego­
riano cantantur (f.), et in fine cujuslibet psalmi additur
Requiem æternam dona ei in singulari numero. Nihil impedit
per viam recitare psalmos, qui postea in officio defunctorum
repetendi sunt, quia distinctæ sunt partes (5). ,
Ad ingressum ecclesiæ cessat cantus psalmi, concluditur
cum versu Requiem æternam dona ei, et repetitur anti­
phona Exultabunt Domino ossa humiliata. Deinde ecclesiam
ingressi, cantant responsorium Subvenite Sancti Dei, cantore
incipiente, et clero alternatim reSpOndente.
247. In Ecclesia clerici se dividuntin duas lineas, qua­
rum una se constituitl'ex parte evangelii, et altera ex parte
epistolae; ita ut juniores cruci, et seniores seu digniores cele­
branti sint viciniores, et in eorum medio feretrum deponatur.
Crucil'er et celebrans se sistunt ut dicetur n. 251. Funus non
eSt aspergendum aqua benedicta, neque responsorium Sub­
vem'ie cum oratione concludendum; sed feretro deposito et
cantu finito, omnes discedunt præcedente cruciferario cum
aliis, ut de processione dictum est, nisi nec odicium defunc­
torum, nec missa dicenda sit, et absolutio immediate inci­
pienda sit; aut nisi oflicium defunctorum, missa et absolutio
ad aliam horam differantur : in quo ultimo casu post respon­
sorium Subvenite addi possunt Kyrie eleison. Pater noster,
oratio Absolve cum aspersione (6).

(l) Lucius Ferrarisparochusart. 5, n. 51.

(2) Bauldry p. 5, c. 15. n. 5. . ­
(3) s.n.c.1 Dec. l742,-n. 2570. . .. ,
(4) Barutfaldus tit.—56,n. 88; Cavalieri tom.-3, dec. 165, x.
(5) Cavalieri ibid. iv et seq. .. ' '
(6) S. n. c. 7 Sept. 1850, n. 2985, 4.
4248] msposmo FERETRI ET OFFICIUMIN ECCLESIA. 527

Not. crucem non esse statuendam et relinquendam ad fere­

trum, dum divina peraguntur officia,sed præferendam clero,
dum ad chorum vel sacristiam pergit, et iterum præferendam,
dum post missam ad feretrum pro absolutione accedit, prout
.rubricæ praescribunt (i).

DISPOSITIO FERETRI EJUSQUE ORNATUS ATQUE OFFICIUM

EXEQUIALE IN ECCLESIA.

248. Feretrum deponendum est : 10 in medio ecclesiæ

sabsque exceptione personarum, quia rituale non distinguit,
et cæremoniale Ep. (a) idem pro feretro defuncti Episcopi
.præscribit. Si in medio ecclesiæ aliquod adsit impedimentum,
vel consuetudo sit contraria, in oratoriis vel capellis latera­
libus collocari potest (5). 20 Deponi potest super pavimentum
vel super lugubrem machinam pro loci consuetudine. 30Ita
,ponendum est, ut si sit corpus laici vel clerici inferioris
sacerdote, quacumque dignitate effulserit, sit pedibus versus
altare majus, vel si depOnatur in oratorio aut capella, cum
,.pedibusversis ad ejus altare; si autem sit corpus presbyteri,
habeat caput versus altare. Quod idem servatur quando
cadaver sacerdotis non potuit in ejus exequiis deferri ad
«ecclesiam; quo in casu censetur moraliter præsens (4).
In circuitu feretri ponuntur cerei accensi in scamnis cum
foraminibus vel super candelabra ferrea aut lignea nigro
colore picta. Fas autem non est uti candelabris, quæ adhi­
Lbenturin altari vel ad ornatum ecclesiæ (5).
Feretrum cooperiri solet panno. Hic pannus nigri semper
coloris esse debet, et non albi, neque super feretrum virgi­
num (6). Medium ejus insignitur signo crucis (7) albi colo­

.(1) Gavalieri tom. 5, dec. 175 ad 5, et 240 ad 5.

(2) Lib. 2, c. 58, n. 25.
(5) Barufi'aldus tit. 56, n. 151.
(4) S. B. C. 20 Jun. 1899, 11.4054, 5.
-(5) Martinucci lib. 4, c. 9, n. 1; Cuppinus anno 1766, n. 5.
-(6) Tom. I, n. 149. S. B. C. 21 Jul. 1855, n. 5055,11.
.(7) Castaldus lib. 2, s. 9, c. 5, n. 5.
 528, PARS 6. RITUALE ROMANUM. [248]

ris (1), vel satius rubri (2). Si hæc crux albi vel rubri esse
possit coloris, non videtur ratio cur etiam esse non possit
coloris flavi, sicut in his locis communiter fieri solet. In panno
imagines mortuorum inseri, aut flammæ depingi possunt.
Insignia quoque honorifica gradus et dignitatis defuncti
ad latera vel ad pedes defuncti apponi possunt, sicut etiam
stemmata gentilitia e feretro pendentia; signa autem cujus­
cumque societatis ab Ecclesia damnatæ ulli feretro super­
imponi non licet (5). Pallia vel alia altaris ornamenta ad
ornatum feretri vel tumbæ per rituale Romanum adhiberi
prohibentur; et hæc prohibitio multo magis ad manipulos
et stolas, aliaque sacrorum ministrorum paramenta extensa
censenda est (4). Cum autem hæc ad ornatum feretri adhiberi
tantum prohibeantur, in sepultura clericorum insignia or­
dinis quo insigniti sunt, apponi possunt, non ad ornandum
feretrum, sed ad dignitatem defuncti demonstrandam, v. g.
biretum, stola nigra vel violacea (as).
Baldachinum in exequiis pro Episcopo, irel Cardinali, vel
etiam pro Summo Pontifice, tum præsente quam absente cor­
pore, super defunctum aut castrum doloris neque ponendum
neque deferendum est, et consuetudo, si adsit, uti abusus
eliminanda est (6).
In feretro vel tumulo dum pro aliquo defuncto exequiae
fiunt, tam præsente quam absente corpore, exponi non potest.
ejusdem defuncti imago (7).
In pluribus locis corona super feretrum virginum in signum
integritatis carnis et virginitatis imponi solet : hoc fit præter

(1) S. Carolus lnstruct. fab. eccl. lib. 2, p. 2, de suppellectili off.funeral.;;

Favrel p. 4, ch. 12, n. 5.
(2) Cavalieri tom. 5, cap. 18, n. 5; Merati p. 2, tit. 15, n. 8; Bissus.
lit. I, n. 84.
(5) Statuta diæc. Mechl. 1872, n. 355.
(4) Cavalieri loco cit. n. 6.
(5) Gardellini ad dec.2578, 12, Cavalieri loco cit. n. 7; Baruffaldus
tit. 54, n. 62.
(6) S. B. C. 4 Julii 1879, 11.5500, 1.
(7) S. B. C. 50 Ap. 1896, 11.5898.
[249] DISPOSITIO FERETRI ET OFFICIUM IN ECCL. 529­

rubricas, quæ id honoris signum tantum tribuunt parvulis.

ante usum rationis defunctis; probatur tamen a Baruffaldo (1)
et Catalano (a) in quacumque ætate quamvis decrepita deces­
serint, dummodo notum sit, hujusmodi defunctos a conjugio­
matrimoniali abstinuisse, et a vinculo solutos usque ad mor­
tem perseverasse; tales enim personæ, cujuscumque generis.
sint, præsumuntur esse virgines; atque ideo laureola virgi­
nali ornari possunt : nam virginitas est qualitas naturalis,
quæ hominem sequitur, ideoque præsumi debet; juxta Cava­
lieri tamen (3)haecconsuetudo pluribus inconvenientiis manet .
obnoxia, et certo tribui nequit illis, qui per notorium pec­
catum integritatem carnis amiserunt (4). Nec ullo modo decet .
in parietibus ecclesiæ vel publici oratorii suspendere coronas.
mortuarias ut inibi maneant (5).
249. Deposito feretro, statim, nisi quid impediat, ut.
dictum est 11. 237, dicitur officium defunctorum. Adeoque,
licet alicubi pridie vel mane ante exequias cantari soleat,
melius tamen præsentibus corpore et amicis recitatur, ut:
majori devotione dicatur, et plurium suffragio defunctus.
juvetur. Sacerdos, qui stolam et pluviale ad funus in eccle­
siam deferendum assumpsit, stolam et pluviale infra otiicium.
defunctorum retinere potest (6).In fine laudum, dicta oratione,
non adduntur versus Requiem æternam, nec Requiescant,.
sive missa sequatur, sive hac omissa mox ad absolutionem
procedatur (7), quia hi versus, qui deserviunt ad ultimume
vale defunctis, in finem precum reservandi sunt.
"Circa finem officii, sive dum dicuntur laudes, sacerdos cum
ministris paratur ad celebrandam missam solemnem, modo­

(1) Tit. 40, n. 8.

(2) In Bit. tit. 6, c. 7, 5 1, n. 2.
(5) Tom. 5, c. 16, n. 5, 6, 7.
(4) In statutis diæc. Mechl. 1872, n. 555 statuitur pannum album et:.
coronam imponi non posse, nisi feretro parvulorum. Cfr. etiam Litt.—
Pastor. ejusdem diæc. 22 Oct. 1887, tom. X, p. 450.
(5) S. B. C. 22 Maji 1896, n. 5909.
(6) S. B. C. 12 Aug. 1854, 11.5029, 4.
(7) Cavalieri tom. 5, dec. 16, n. 14, et dec. 172, n. 1.
.'550 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [250]

alius sacerdos in choro adsit, qui in fine laudum orationem

cum versibus dicturus est, qui si desit, celebrans expectat,
donec orationem in fine laudum dixerit.
Sacerdos, qui funus ad ecclesiam adducit, alius esse potest;
unus autem et idem missam celebrare, et deinde absolutionem
peragere debet, nisi absolutionem faciat Episcopus loci ordi­
narius (4).
Si habenda sit oratio funebris, hæc 'fit' finita missa ante
absolutionem (a).

ABSOLUTIO AD FERETRUM.

250. Finita missa, celebrans, diaconus et subdiaconus

post lectum evangelium s. Joannis, debita ante medium
.altaris facta reverentia, descendunt per gradus laterales in
planum ad cornu epistolæ (5), ubi omnes deponunt manipu­
lum, et celebrans etiam casulam, quæ omnia deponuntur
super scamnum vel super credentiam vel in alio loco oppor­
tuno, et eo deficiente super altare (l.). Celebrans accipit
pluviale nigrum, et in ejus defectu manet sine casula et ma­
nipulo in alba et stola transversa; hoc autem casu diaconus
--etsubdiaconus etiam dalmaticam deponunt. Deinde celebrans
cum diacono a sinistris, ad planum ante medium altaris acce­
-dit, ibique debitam facit reverentiam, ut in accessufad altare;
subdiaconus, post depositum suum manipulum, sine bireto,
crucem accipit, et medius inter duos ceroferarios cum can­
delis accensis, sine ulla reverentia facienda, accedit ante
medium altaris, et se sistit in loco remoto; thuriferarius
--etiam et alius acolythus de aqua benedicta et rituali, cum
debita reverentia ad medium post subdiaconum accedunt,
omnes faciem ad altare vertentes, donec discedunt.

(1) S. B. C. 12 Aug. 1854, n. 5029, 10, et 21 Jul. 1855, n. 5055, 5.

(2) Vid. tom. 2, n. 2. .
(5) Bub. missalis in ritu celeb. tit. 15; S. B. C. 7 Sept. 1861, n. 5108, V.
(4) Merati tom. I, p. 2, tit. 45, n. 19. '
12511' ABSOLUTIO AD FERETRUM. 531

Cum omnes debitam altari reverentiam fecerint, exceptis

crucifero et ceroferariis, qui non genuflectunt, nec se incli­
nant, procedunt ad feretrum : 1othuriferarius cum thuribulo
in dextra et navicula incensi in sinistra, habens a sinistris
acolythum cum aqua benedicta et rituali; 20 subdiaconus
medius inter ceroferarios, cum cruce, cujus imago ipsi ter­
gum vertat; 30omnes alii clerici cum candelis accensis, bini,
incipiendo a junioribus; 40 celebrans cum diacono a sinistris,
pluviale non elevante : si adsint assistens (I) et cæremonia­
rius, assistens a dextris celebrantis incedit, et cæremoniarius
ante celebrantem, nisi, ut hic aditum aperire possit, necesse
.sit, ut ante omnes incedat; si celebrans pluviali non utatur,
diaconus ante eumdem incedit. Celebrans et ministri parati
præter subdiaconum cruciferum capite tecto, et reliqui omnes
detecto procedunt.
251. Cumad feretrum pervenerunt, thuriferarius, acoly­
thus cum aqua benedicta et cæremoniarius manent a parte
epistolæ inter feretrum et altare; subdiaconus cum cerofe­
rariis per partem evangelii progrediendo, se sistit ad caput
defuncti, medius inter ceroferarios, ita ut sit inter feretrum
«et portam ecclesiæ, facie conversa ad feretrum, et relicto
commodo spatio celebranti et diacono transituris; celebrans
se sistit ad pedes defuncti, inter altare et feretrum, aliquan­
tulum versus cornu epistolæ, ne altari tergum directe vertat
et ut crucem subdiaconi respiciat. Diaconus stat a sinistris
celebrantis, et prope eum a retro thuriferarius et acolythus
cum aqua benedicta. Reliqui clerici ab utraque parte feretri
se constituunt, ita ut omnes faciem versus illud vertant,
juniores cruci et digniores celebranti sint viciniores, et com­
modum celebranti et diacono transituris spatium relinquant.
Hæc dispositio expresse" in rubricis præscribitur (a). Quæ
positio servanda sit in absolutione "corporis defuncti sacer­
dotis dicetur n. 261, et corpore absente n. 266.

, (l) Rituale Rom." tit. VI, cap. 5, n. 7. .

(2) Missa]. ritus cclebr. miss. tit. XIII, n. 4; Rit. Rom. de exequiis;
Cærem. Ep. lib. 2, cap. XI, n. 15 et 24; S. B. C. 5 Sept. 1746, 11.2592, 2;
et ita rubricistæ omnes.
 552 mus 6. RITUALE ROMANUM. [252]!

Cantores superpelliceis induti, stant cum aliis clericis in

circuitu feretri. Rituale autem non admittit cantores pluvia-­
libus indutos. Si iis tamen induantur, equidem stare nequeunt.
ad cornu evangelii, sicut celebrans ad cornu epistolæ, quia.
tunc locum principalem occuparent; neque se sistere possunt;
a dextris et sinistris celebrantis; si autem in hoc casu locus
specialis iisdem assignandas sit, juxta Cæremoniale S. Rom.
Ecclesiæ sunt seu stant post cruciferum (1).
Si absolutio facienda sit in choro, vel juxta seu ante cho­
rum, forte opus non est ut clerici de choro procedant (a).
252. Omnibussic constitutis, celebrans et ministri parati
caput"detegunt, et stant detecto capite sub tota absolutione,.
biretis ministro traditis; atque celebrans junctis manibus-.
sine Oremus dicit orationem Non intres, vel alta voce reci­
tando vel in tono feriali collectarum cantando. In hac ora-­
tione verba cum servo tuo mutanda non sunt, sed semper­
in genere masculino et in singulari recitanda, quamvis pro­
muliere aut pro pluribus tiant exequiae (5). Sub hac- oratione­
assistens, si adsit, librum tenet coram celebrante; si ille non­
adsit, eum tenet diaconus juxta missale (4); et si diaconus­
etiam desit, eum tenet acolythus seu clericus, ut hoc loco in
rituali notatur. "
Finita prædicta oratione, clerus circumstans cantat res­
p0nsorium, quod celebrans vel alternatim cum diacono sub­
missa voce recitare, vel simul cum choro cantare potest.'
Circa finem responsorii, ita ut ante Kyrie eleison omnia sint
parata, diaconus et thuriferarius cum debitis reverentiis.
cruci et altari faciendis, ad dextram celebrantis accedunt;
diaconus incensum sine osculis ministrat, et dicit Benedicite
Pater reuerende; et celebrans ter thure imposito, illud more­
solito benedicit, dicens Ab illo benedicaris. Deinde diaconus:

(1) Lib. 1, de exequiis Cardinalium.

&) Bauldry p. 3, c. 14, n'. 5; Merati p. 2, tit. 15, n. 22.
(5) S. B. C. 15 Aug. 1697, n. 1981; 21 Jan. 1741, n. 2555; Vid. Gavalierii
tom. 5, dec. 174, n. 9.
(4) -In ritu celeb. m. tit. 15.
(2551 Ansommo AD FEllETRUM. 555

recedit ad sinistram, vel manet a dextris celebrantis, ut ei

præsto sit.
253. Cantato ultimo Kyrie eleison, celebrans cantat seu
dicit alta voce Pater noster, sub aspersione et incensatione
secreto prosequens qui es in cælis usque ad et ne nos indu­
cas exclusive, sicut etiam reliqui orationem hanc secreto
prosequuntur. Dicto Pater noster, celebrans accipit asper­
.sorium a diacono, qui sine osculis illud ministrat; et sinistra
manu super peetus posita, cum diacono debitam facit reve­
rentiam, prius cruci ex adverso stanti, ex cujus conspectu
recedit (1), et deinde altari ante quod transit (2); tum fere­
trum circuit, præcedente cæremoniario, si adsit, et comitante
diacono a dextris ac elevante anteriorem pluvialis fimbriam,
incedens a parte feretri, quæ est dextra respectu sui stantis
versus illud; et interea illud aspergit, non in capite nec in
fine feretri, sed a parte laterali, ter in parte dextra, 10in
initio lateris dextri, 20 in medio, 30 in fine lateris, absque
aliqua inclinatione et semper procedendo; tum transiens ante
crucem, se totaliter cum diacono ad illam convertit, eique
debitam facit reverentiam. Deinde reversus ad'feretrum,
illud eodem modoab altera parte laterali ter aspergit. Redux
ad locum, unde discesserat, reddit aspersorium diacono,,qui
illud tradit ministro, et statim thuribulum sine osculis cele­
branti ministrat. Tum celebrans cum diacono eodem modo
comitante, facta debita reverentia altari, ante quod transit,
non autem cruci ex adverso stanti, quia ex ejus conspectu
non discedit, sed continuo ad incensandum procedit (5),
circuit feretrum, eodem modo illud ter ab utraque parte
laterali incensans, cum debita reverentia cruci facienda,
dum ante illam transit; reversus ad pristinum locum paulo
versus cornu epistolæ, thuribulum diacono reddit, et cum
eodem reverentiam debitam facit altari, et deinde cruci ex
adverso stanti. Si inter aspergendum et incensandum taber­

-(1) Rituale, tit. V], cap. 5, n. 10.

(2) Missale in ritu celeb. tit. 15.
(5) Cavalieri tom. 5, dec. 174,.n. 18.
554 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [255F

naculum ss. Sacramenti transeat, genuflectit, uti in rituali

praescribitur.
Celebrans stans facie ad crucem subdiaconi conversa, dicit
Et ne nos inducas cum reliquis versibus et oratione, junctis
ante pectus manibus. Assistens si adsit, ut supra dictum est,
tenet librum apertum ante illum, et alias diaconus, et hoc
etiam absente, acolythus seu alius minister, ut hoc loco in
rituali notatur. Versus Requiem æternam, et alii dicuntur in
singulari numero. Si defunCta sit femina, oratio dicitur in
feminino genere, et si defunctus sit sacerdos, nomen sacer­
dotis in ea exprimitur. Post orationem nihil additur, nec
Requiem æternam, nec Requiescant in pace.
Not. 1. Una tantum absolutio juxta dispositionem ritualis
Romani facienda est (1); si tamen in aliquo casu plures fiant,.
omnes eodem modo sunt peragendæ (2).
Not. 2. Inter reverentias et.inclinationes faciendas cruci
altaris et subdiaconi non est distinguendum, cum vox reve­
rentia sit generica, quæ sub se continet capitis et corporis
inclinationem et etiam genudexionem; et ad omnes istas
reverentias circumeundo tumulum, diacono est genuflecten­
dum, et celebranti corpus profunde inclinandum (5).
Not. 3. Si ss. Sacramentum elevetur, dum fit absolutio,
non conveniunt auctores, an celebranti, ministris et clericis
genuiiectendum sit : plures negant (4), ne sacra interrum­
patur actio; et contra Quarti (5) dicit, etiam celebranti infra..
aspersionem et incensationem genuflectendum esse : his
autem opinionibus prætermissis, dicendum videtur missas
interea non esse celebrandas, si commode Heri possit; si
autem celebrentur, campanulam ad elevationem non esse.

(1) S. B. C. 25 Maji 1846, n. 2915. 10.

(2) Vid. Praxis Pontif. tom. 2, n. 205.
(5) Bub. missalis in ritu celeb. tit. 15, n. 4. Cavalieri tom. 5, dec. 174,
n. 16; Merati tom. 1, p. 2, tit. 15, n. 26; Vinitor p. 4, tit. 8, n. 5. Vid.
tom. 1, n. 118.
(4) Gavantus in miss. p. 2, tit. 15, in fine, et post eum Merati, Bissus,
Vinitor, Janssens, Romsee.
(5) P. 2, tit. 15, dub. 5.
[255] SEPULTURA. 555

pulsandam, et. proinde nemini esse genuflectendum; et si

pulsetur campanula, omnibus esse genufiectendum, exceptis
crucifero et ceroferariis, qui numquam genuflectunt, item
celebrante et diacono, dum actione impediuntur, ut infra.
aspersionem et incensationem, atque dum celebrans versus.
et oratiOnem cantat (1).
Not. 4. Casu quo exequiæ alicujus defuncti fiunt absente
quidem corpore, moraliter autem præsente, hæc prior abso­
lutio fiet eodem itidem modo ac si corpus foret physice præ­
sens, conformiter decreto S. B. C. 13 Febr. 1892, n. 3'76'7, 26.
Moraliter autem censetur præsens cadaver si ex civili vetito­
aut morbo contagioso, aut alia gravi causa, in ecclesia physice­
præsens esse nequeat (2).
254. Feretrum aspergitur et incensatur : 10ad significan­
dum defunctum in Christo obiisse, illum suffragiorum Ecclesiæ-­
participem esse, et nobiscum societatem habere; 2? ut omnis­
immundorum spirituum præsentia arceatur ; 30in refrigerium
defunctorum, non tantum quatenus fiunt cum recitatione­
orationis dominicæ, sed etiam quatenus preces in benedic­
tione aquæ et thuris factæ, iis applicantur, et prosunt per­
modum impetrationis ex parte Ecclesiæ. Incensatio insuper
adhibetur : 10ad honoranda corpora fidelium quorum membra.­
credimus fuisse templa Spiritus Sancti; 20 ad significandum
defunctum per bona opera se Deo obtulisse in odorem suavi-­
tatis; 30ad malum pellendum odorem.

SEPULTURA.

255. Finita oratione Deus, cui proprium est, corpus-.

defertur ad sepulchrum eodem modo et ordine, quo-ad eccle­
siam allatum est; et dum portatur, clerici cantant antipho­
nam In paradisum. Si longior sit via, antiphona repetitur,,

(1) Cavalieri tom. 4, dec. 180, n. 6 et 7. *

(2) S. B. C. 2 Dec. 1891, n. 5755.
356 PARS 6. RI'I'UALE ROMANUM. [256]

vel aliqui psalmi graduales, poenitentiales vel ex edicio

-defunctorum cantari possunt (1).
Si defuncti corpus ad publicum coemeterium deferendum
rsit, parochus jus habet ad illud associandum funebri quoque
pompa usque ad sepulchrum, etiamsi per alienas parochias
sit transeundum, ibique omnes exercere potest jurisdictionis
actus, quos exerceret in proprio coemeterio parochiali (a).
' Quando regularis defunctus sepeliri nequit in conventus
ecclesia seu coemeterio, obstante v. g.. lege civili, regulares
cadaver ad commune cæmeterium deferre possunt, cum stola
-et cruce conventus, absque interventu parochi, dummodo
tamen cadaver absque solemni pompa et recto tramite ad
coemeterium deferatur (5). Idem servari potest et debet quoad
omnes, quorum exequiæ apud regulares celebrantur, et sepul­
tura in coemeterio publico facienda est (1). Similiter confes­
.sarius associare potest funus sanctimonialium, cum stola et
cruce dummodo deferatur absque pompa et recto tramite ad
coemeterium (5).
256. Cum pervenerint ad sepulchrum, feretrum prope
illud deponitur, omnes se sistunt juxta feretrum prout in
ecclesia infra absolutionem; et si sepulchrum non sit bene­
dictum, sacerdos illud mox benedicit. '
Sepulchrum, quod foditur in coemeterio benedicto, sive
novum fuerit sive non, 1n sepultura benedicendum non est,
:sicut S. R. Congregatio respondendum censuit (6), quia totus
locus ad hunc usum jam est benedictus. Ita ut sepulchrum
.in sepultura tantum benedicendum sit: 10 si in coemeterio
.novum ex lapidibus construatur sepulchruqu'üöd" ratlone
novæ mater1æ benedicendum est: 20 si quis in Ecclesia

(1) Bauldry p. 5, c. 15, n. 11.

'(2) Acta s.. Sedis, vol. 5, fol. 222.
(5) S. G. C..24 Jan. 1846, Ordinis praedicatorum. Vid. Bouix de jure
:regul. p. 5, s. 6, c. 2, 5 2; Revue des sciences eccläsiastu tom. 25, fol. 552.
(4) S. C.. C. 17 Sept. 1880 in Actis s. Sedis vol. XIII, fol. 416-422.
(5) S. G. C. 24 Feb. 1872, et 12 Aug. 1872. Vid. Revue des scænces
-ecctäsiastiques, tom. 27, fol. 172, III.
(98. B. C.. 27 Maji 1876, 11.5400, V.
 [258] SEPULTUBA. 557

sepeliatur, quia ecclesia non est benedicta in usum sepul­

chrorum, nisi locus in alterius sepultura fuerit benedictus (4);
30 quando ex urgente necessitate corpora defunctorum in
ecclesiis aut cæmeteriis benedictis sepeliri non possunt, ut
tempore pestis et belli, putat Quarti (a) sepulturam ob de­
centiam esse benedicendam, et adhibendam benedictionem
, brevem in rituali Romano assignatam. Pro hac benedictione,
sacerdos recitata oratione Deus cujus miseratione, corpus
defuncti et deinde tumulum, nihil dicens, ter aspergit, in
medio, a dextris et a sinistris, et postea utrumque similiter
incensat. Ad hanc benedictionem rituale nullam requirit
delegationem, et proinde ab omni sacerdote omcium sepul­
turæ peragente, üeri potest. '
257. Si sepulchrum non sit benedicendum,»omittuntur
etiam aspersio et incensatio corporis; quia haec non præscri­
buntur nisi ratione benedictionis sepulchri, et idcirco si
sepulchrum non benedicatur, nec etiam corpus est aspergen­
dum et incensandum '(5).
Et.,Quando sepulchrum non est benedicendum, tunc celebrans",
cum ad sepulchrum pervenerit, intonat antiphonam Ego sum,
quae tantum inchoatur, et non duplicatur. Tum cantatur Be­
nedictus, et deinde antiphona integra repetitur. Postea cele­
brans dicit Kyrie, Pater noster, etc. Infra Pater noster
corpus ter aspergit in medio, a dextris et a sinistris, non
circumeundo feretrum (4). Post orationem dicens Requiem
æternam, dextra signum crucis facit super feretrum (5).
258. Deinde a sepultura in ecclesiam vel in sacristiam
revertentes, dicunt sine cantu antiphonam : Si iniquitates
cum ps. De profundis. Celebrans dicit antiphonam, quæ
tantum inchoatur et non duplicatur, ac capite COOperto,

(1) Baruffaldus tit. 56, n. 169; Cavalieri tom. 5, dec. 174, n. 24.
(2) Quarti de benedictionibus tit. 2, s. 11, d. 2, n. 166.
(5) Cavalieri tom. 5, dec. 174, n. 27; De Carpo cærem. p. 2, n. 268;
De Gonny liv. 2, ch. 21.
-(4) Cavalieri loco cit. n. 50.
(5) Bub. missalis in ritu celeb. tit. 15, n. 4; Cavalieri loco cit. n. 51;
.Martinucci lib. 4, cap. 9, n. 52.
Tom. III. 22
558 uns 6. RITUALEROMANUM. [259]

revertitur cum aliis eodem ordine. Psalmus De profundis­

alternatim, tono chorali, sine cantu recitatur. In line dicitur
Requiem æternam dona eis in plurali, quia sunt ultimæ
preces, quæ semper dicuntur in suffragium omnium fidelium.
defunctorum (1); et deinde repetitur antiphona Si iniquitates­
observaveris, Domine: Domine, quis sustinebit? Non oportet
ut ante altare sistatur ad dicendam orationem.
Subjunguntur dein diversæ preces, alternatim a sacerdote.
et clero dicendæ, cum oratione Fidelium et versiculis :
Requiem etc. et Requiescant in pace. Quæ omnia expresse?
præscribuntur in recentioribus editionibus missalis pro de­
functis.
Cum clerus e coemeterio discesserit, corpus in sepulchrum­
demittitur, et sepelitur.
259. Si celebrans et clerus funus usque ad cæmeterium
non comitentur, ut, ob cæmeterii distantiam, præcipue in
civitatibus, fieri solet, tunc tota cæremonia completur in
ecclesia (a). Eo casu dum funus ad portam defertur, cantatur­
antiphona In paradisum, et deposito feretro apud portam,,­
ibidem reliqua fieri et recitari possunt, quæ ad sepulchrum.
præscripta sunt. Si tamen omnia.absolvantur in medio eccle­
siæ seu in loco, in quo feretrum infra exequias depositum.
est,-ibidem etiam cantando antiphonam In paradisum, iste—.
usus juxta consuetudinem aliarum ecclesiarum'continuari
potest (3).
Ita faciendum est, sive in coemeterio adsit sacerdos sive­
non, quia rituale præscribit, ut otiicium quod incipitur per­
Ego sum, numquam omittatur. Si in coemeterio sacerdos­
adsit, nihil impedit ut funus aqua benedicta aspergat, ac.
recitet ps. Miserere et De profundis cum versiculis et ora-­
tione (4). Si ibi detur ecclesia, et funus in eadem deponatur,
præstari possunt omnia, quæ in rituali præscribuntur al»

(i) Gavalieri tom. 3, dec. 174, n. 55.

(2) Martinucci lib. 4, c. 9, n. 42.
(5) S. B. C. 28 Jul. 4852, 11.2696, i.
(4) Vid. Martinucci loco cit..
[261] SEPULTURA SACERDOTUM. 559

antiphona In paradisum usque ad finem, licet canticum

Benedictus cum precibus et oratione jam cantatum fuerit (1);
260. Quod si corpus post absolutionem ad sepulchrum
non deferatur, tunc dicta"oratione Deus cui proprium est,
omisso responsorio In paradisum, celebrans mox intonat
antiphonam Ego sum, cantatur Benedictus cum versiculis
et oratione, et deinde in sacristiam revertentes, recitant, non
autem cantant (a) antiphonam Si iniquitates cum ps. De
profundis et reliqua.

SEPULTURA SACERDOTUM.

261. 1. In exequiis defunctorum sacerdotum rituale ser­

vandum est, sicut in aliis (5). Quomodo corpora sacerdotum
et clericorum defunctorum sint induenda, vid. n. 222, et
quæ insignia eorum funeri apponenda n. 248.
2. Corpora sacerdotum in ecclesia et in sepulchris ponun­
tur cum capite versus altare ex dignitatis sacerdotalis pri­
vilegio, quo fit ut in celebratione faciem versus populum et
tergum ad altare .vertant. Cum autem rituale hoc tantum
pro depositione corporum in ecclesia et in sepulchris præ­
scribat, videtur dicendum, quod in delatione ad ecclesiam
et ad sepulchrum, sicut aliorum corpora, cum pedibus ver­
sus praecedentes deferenda sint, quia sic fert naturalis ratio
procedendi, et nihil aliud exigit sicut pro depositione in
ecclesia et in sepulchro.
3. Præsente corpore sacerdotis, physice aut moraliter,
crucifer se sistit ad caput defuncti inter feretrum et altare,
et celebrans ad pedes inter feretrum et portam ecclesiæ (4);
absente autem corpore, crucifer se semper sistit inter fere­

(1) Cuppinus anno 1766, n. 50.

(2) S. B. C. 11 Apr. 1902, Augustana.
(5) S. B. C. 1 Dec. 1742, n. 2570; 25 Maji 1846, 11.2915, 10.
(4) S. B. C. 5 Sept. 1746, 11.2592, 2.
540 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [262]

trum et portam ecclesiæ, et celebrans inter altare et fere­

trum, ut infra dicetur n. 266. Cum igitur corpore præsente
celebrans consistat facie ad altare versa, non opus est, ut se
ad feretrum constituat paululum versus cornu epistolæ, sed
in medio ante feretrum; nec necesse est, ut in circumeundo
feretrum, altari reverentiam exhibeat, quia solam crucem
ex adverso stantem in conspectu habere, et illam transire
censetur.
4. In aliquibus locis calix cereus cum simili patena sacer­
dotum defunctorum manibus imponitur : hic ritus etsi sit
præter rubricas Romanas, cum tamen unice inserviat ad de­
monstrandam dignitatem sacerdotalem, nihilque indecentiæ
habeat, ubi ea est consuetudo, tanquam antiquitati conformis
tolerari potest (1).

SEPULTURA SINE EXEQUIIS.

262. Licet regula generalis sit, ut in die depositionis

defuncti, corpore præsente, totum omcium exequiale per­
solvatur, missa tamen et omcium defunctorum ob diei so­
lemnitatem, temporis augustiam, aliorum funerum omcium
vel aliam necessitatem omitti possunt, ut notatur in rituali
ad finem de exequiis, et ut dictum est 11.236. In his casibus
rituale Romanum quidem non præscribit hæc postea esse
supplenda, sed quam hoc sit menti Ecclesiæ conforme, exinde
patet, quod decreta S. B. C. missam exequialem, quibusdam
sub conditionibus, etiam permittant, corpore absente aut
etiam sepulto. Etenim, quum sepultura facta fuerit in die
quæ missam exequialem præsente corpore prohibet, potest
missa ut in die obitus cantari in primo die sequenti quæ non
est impedita vel dominica, vel festo duplici 1 aut 2 classis, vel
festo de præcepto (2). Idem privilegium conceditur pro missa

(1) S. B. C. 25 Maji 1846, n. 2915, 9; Cavalieri tcm. 5, dec. 196, n. 5.

(2) S. B. C. 2 Dec. 1891, n. 5755, III.
 [262] SEPULTURA SINE EXEQUIIS. 541

quæ celebratur post acceptum nuntium obitus alicujus a locis

dissitis (4). Quod si ex civili vetito, aut morbo contagioso, aut
alia gravi causa, cadaver in ecclesia præsens esse nequeat,
imo etsi jam terræ mandatum fuerit, missa ut in die obitus
cantari poterit in altero ex immediate sequentibus ab obitu
diebus, si præsente cadavere liceret iisdem diebus (2).
Si igitur missa exequialis et otiicium defunctorum diffe­
rantur, aliæ tamen preces et suffragia numquam omittun­
tur (5) neque differuntur; ita ut corpus numquam sepeliatur
sine precibus a rituali pro depositione seu sepultura defuncti
. præscriptis : et si ex consuetudine forte non laudabili quæ­
dam omitti soleant, numquam tamen totaliter omitti possunt.
Corpus igitur solitis cæremoniis et precibus ad ecclesiam
deferendum est, eo in ecclesia deposito absolutio facienda
est, et deinde consueto modo sepeliendum est. Notandum
autem est, in his exequiis seu absolutione extra missam,
adhiberi non posse diaconum et subdiaconum sacris indu­
mentis paratos (4). Licet absolutio in sepultura facta fuerit,
nihil tamen impedit illam iterum fieri, dum exequiæ cele­
brantur.
In casu contagionis vel nimii foetoris, corpora sepeliri pos­
sunt, quin prævie ad ecclesiam deferantur.
Preces exequiales pro pluribus defunctis quidem simul
recitari possunt; id tamen regulariter et frequenter non est
faciendum, sed solum in casu necessitatis, vel in quo vix
aliter fieri potest, uti evenit tempore belli, pestis, etc. Cava­
lieri censet super acervum cadaverum tempore belli preces
exequiales dici posse, si constet admixta esse ex fidelibus et
infidelibus, quia cadavera fidelium ad illas preces jus habent,
et iisdem privanda esse non videntur (5).

(1) S. B. C. 2 Dec, 1891, n. 5755, III.

(2) S. B. C. 2 Dec. 1891, 11.5755, II; 15 Febr. 1892, D. 5767, 26.
(5) Riluale in fine de exequiis, n. 18.
(4) S. B. C. 6 Feb. 1858, n. 5066.
(5) Tom. 5, dec. 174, n. 10 et 11.
542 PARS 6. BITUALE ROMANUM. [264]

EXEQUIJE IN MINORIBUS ECCLESIIS.

263. Ad domum defuncti præcedit minister cum aqua

benedicta, sequitur crucifer medius inter duos' ceroferarios,
si habeantur, ultimo incedit parochus superpelliceo et stola
nigra indutus. Cantores laici si comitentur, procedunt ante
crucem, nisi forte superpelliceis induantur.
In domo crucifer se sistit ad caput defuncti, parochus ad
pedes, et minister de aqua post eum vel a sinistris ejus.
Psalmum De pro/"undis in domo et Miserere in via parochus
recitat solus vel alternatim cum ministris. Si cantores ha­
beantur, ps. Miserere etiam cantari potest.
Ad absolutionem tres vel quatuor, si haberi possint, requi­
runtur ministri, scilicet unus defert crucem, quæ tamen
deüciente ministro in basi collocari potest, alter ministrat
aspersorium, tertius incensum et thuribulum, et quartus si
habeatur, librum tenet et ministrat.
Celebrans ad absolutionem "induit pluviale nigrum, si
habeatur, et eo deficiente manet in alba cum stola sine
casula et manipulo. Si pluviali sit indutus, minister eum
comit-atur, et pluviale elevat, dum funus circuit; si autem
eo non sit indutus, non opus est ut aliquis in circumeundo
eum comitetur.
Parochus alta voce recitat Non intres in judicium, et
deinde responsorium Libera me, nisi sint cantores, qui can­
tent. Responsorio ünito, incensum imponit, et benedicit
sine invitatione ad benedictionem, ac immediate dicit Kyrie
eleison. Infra Pater noster circuit feretrum, illudque aspergit,
et incensat ut alias (i).

DE OFFICIO FACIENDO IN EXEQUIIS, ABSENTE CORPORE DEFUNCTI,

ET IN DIE TERTIO, SEPTIMO, TRIGESIMO ET ANNIVERSARIO.

264. In his diebus, dicto ofncio defunctorum, si dicendum

sit, ac celebrata missa, fit absOlutio, quæ ita vocatur, quia

(1) Vid. Martinucci, lib. 5, cap. 11.

1265] ABSOLUTIO ABSENTE CORPORE. 545

"functiofunebris per eamdem absolvitur, aut quia Deus in ea

vexoratur pro absolutione defunctorum a poena purgatorii (1).
An absolutio post missam, absente corpore .in exequiis,
aliisque diebus supradictis fieri debet de præcepto?
R. Negative, ex lege ecclesiastica, juxta rubricas missalis,
[quaedicunt : Finita missa, si facienda est absolutio, etc. (2),
-qui loquendi modus obligationem non supponit (5). In ochio
exequiali absolutio quidem præscribitur, sed quoad exequias
præsente corpore, in quibus absolutio, ut n. 262 dictum est,
non omittitur. In prædictis tamen diebus, absente corpore,
aliunde dari potest obligatio absolutionem faciendi, et quidem
justitiæ stricte dictæ, ex accepto stipendio, vel legato sub
tali onere relicto. Etiam recolligenda sunt hic loci quæ sub
nn. 254 et 262 dicta fuerunt de corporis præsentia morali.
Licet autem obligatio non detur, iieri tamen potest absolutio
in commemoratione fidelium defunctorum et quibuscumque
aliis diebus, modo dies permittat.
' Si absolutio post missam liat, idem qui eamdem celebravit,
excepto Episcopo loci, absolutionem facere tenetur, ut dictum
n. 249. '
265. Quibusdiebus absolutio permittitur?
R. In omnibus diebus, quibus missa de Requiem permit­
titur in illo .casu, de quo agitur : si autem missa de Requiem
.non permittatur, nec etiam permittitur absolutio, quæ est
quoddam missæ accessorium; et non convenit, ut. post mis­
sam diei absolutio in nigris, uti fieri debet, peragatur (4).
Unde in die tertio, septimo, trigesimo et anniversario, sicut
missa die impedito differenda vel anticipanda est, sic etiam
absolutio; in aliis autem diebus, in quibus absolutio defunc­
torum sive ex legato sive ex stipendio accepto cantanda est,
oportet vel saltem præstat eamdem differre in diem, in qua

(1) Gavalieri tom. 5, c. 18, n. 1.

(2) Ritus celebr. missam tit. 15, n. 4; S. B. C. 4 Sept. 1875, n. 5569, II.
(5) S. B. C. 51 Jul. 1665, n. 1522, 6; Cavalieri tom. 5, c. 18, n. 8.
(4) S. B. C. 4 Aug. 1708, n. 2186; 9 Jun. 1855, n. 5014,1; 20 Mart. 1869,
I:. 5201, VIII.
544 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [266] ­

missa de Requiem permittitur, ut testatoris et stipendiarii

mens integre, prOut fieri licet, servetur tam quoad qualitatem
missæ, quam quoad decantationem absolutionis.
Potestne cani vel saltem recitari submissa voce responso­
rium Libera in die dominica, quando hæc concurrit cum festo
duplici 1æ vel 22 classis? S. R. C. respondit : « Datur de­
cretum 12 Jul. 1892, VIII 71(1), Quod sequentis est tenoris :
« Num absolutio pro defunctis fieri vel responsorium super
sepulturam quotidie cantari possit, maxime si id ex consue­
tudine antiquiori servatum hucusque fuit, ut adimpleatur
testatoris voluntas? Amrmative, exceptis tamen duplicibus
primæ classis, in quibus absolutio et responsorium neque
habere locum poterunt private post absolutas vespere horas—
canonicas. Quodsi in diebus permissis de mane fiant, numquam
post missam de die, nisi omnino independenter ab eadem. "
266. Si in ecclesia erectus sit tumulus, qui vulgo dicitur
castrum doloris seu cenotaphium, in funeris repræsentatio­
nem; hæc absolutio facienda est eodem modo, quo dictum
est n. 250. Notanda tamen sunt sequentia :
1o Tumulus erigitur, ac si corpus adesset, ita ut figuret­
caput versus portam ecclesiæ et pedes versus altare. Si abso­
lutio fiat pro defuncto sacerdote, alii (a) censent tumulum ita.
erigendum esse, ut caput versus altare figuret, quia in rituali
de exequiis ita præscribitur, et hoc loco de otiicio faciendo in
exequiis absente corpore nullatenus indicatur, tumulum ab­
sente corpore sacerdotis, eodem modo esse collocandum ac
pro laico defuncto; alii autem (5) tenent tumulum, absente
corpore defuncti sacerdotis, eodem modo ponendum esse ac
pro defuncto laico, scilicet cum pedibus versus altare, quia
celebrans in hoc etiam casu consistit inter tumulum et altare,
ut mox dicetur.

(1) S. B. C. 11 Apr. 1902, Augustana III.

(2) Bit. Leodiense; Gavantus p. 2, tit. 15, rub. 4, litt. in; Schuld, Man.
lit. p. 2, lit. 15, 5 IV, n. 5.
(5) Bouvry p. 4, s. 1, append. de exequiis tit. 1, n. 4; Le Vavasseur­
p. 4. s. 1, ch. 4, n. 50; Revue des sciences eccläsiast., tom. 4, fol. 582.
Cavalieri autem et Janssens ab illis citati. nihil expresse dicunt.
[266] ABSOLUTIOABSENTEconronE. 543

Quomodocumque autem tumulus ponatur, crucifer tamen

se semper sistit inter tumulum et portam ecclesiæ, et cele­
brans inter altare et tumulum, sive absolutio fiat pro sacer-­
dote, sive pro laico : rubricæ enim missalis (1), ritualis.
Romani (a) et cæremonialis Ep. (3) absente corpore hanc.
pcsitionem generaliter præscribunt; et addit rituale Roma­
num, eumdem ritum pro defunctis tam sacerdotibus quam
laicis absente corpore servandum esse (4).
20 Absente corpore dicenda non est oratio Non intres (5);
rituale Romanum illam etiam non assignat pro absolutione­
absente corpore; cum autem cæremoniale Ep. (s) et pontifi­
cale Rorn. eamdem in hoc casu proponant, videtur equidem
dicendum esse, hanc orationem in exequiis absente corpore
recitari posse, saltem si ea sit consuetudo.
30 Responsorium Libera non est incipiendum, "nisi finita.
missa, et convenienter tantum inchoandum cum celebrans,
pluviali indutus, ad pedes tumuli pervenerit (7).
40 Communiter dicitur oratio Absolve, vel prout habetur­
in rubricis missalis (8) vel prout ponitur in rituali Romano,
seu in breviario assignatur pro die depositionis Dici tamen
etiam potest oratio, quæ dicta est in missa, vel alia conve­
niens, ut pro sacerdote, item Fidelium si absolutio fiat pro­
omnibus üdelibus defunctis.
50 Versus et oratio, si absolutio fiat pro uno defuncto,
dicuntur in numero singulari; si pro masculo, in masculino­
genere; si pro femina, in feminino; si pro pluribus, in plu­
rali et in genere masculino, si omnes sint. masculi, vel inter­
mulieres aliqui sint masculi, quia genus masculinum aptum

(1) Rit. celeb. m. tit. 15, n. 4.

(2) Hoc loco.
(5) Lib. 2, c. 11, n. 15 et 24.
(4) Gavantus p. 2, tit. 15, rub. 4, litt. m.; Merali ibidem; Cavaliert;
tom. 5, append. ad cap. XV,et alii. Ritus Celebrandi Missam, tit. XIII, n. 4..
(5) Baruffaldus tit. 56, n. 154, et Merati p. 2, tit. 15, in fine.
(6) Lib. 2, c. 11, n. 17.
(7) S. B. C. 7 Sept. 1861, n. 5108, IV.
(8) Bit. celeb. m. tit. 15, n. 4.
346 PARS 6. Rl'I'UALE ROMANUM. [266]

est sub se continere femininum; sed in feminino, si omnes

sint mulieres. 20 Si absolutio fiat pro defuncto sacerdote vel
episcopo, in oratione exprimitur nomen dignitatis, alii autem
tituli exprimi nequeunt. 30 Quæcumque oratio ad absolutio­
nem dicitur, semper brevi terminanda est conclusione Per
Christum Dominum nostrum, vel Qui vivis et regnas in
sæcula saeculorum, prout oratio requirit (4).
60 Post orationem celebrans non intonat Ego sum, uti in
exequiis corpore præsente iieri debet, sed dicit Requiem
æternam, etc. faciendo crucem manu dextra super tumulum,
sinistra super pectus posita (a).
'70Versus Requiescat in fine dicitur in singulari vel plurali
pro numero defunctorum, pro quibus fit absolutio (3). Deinde
subjungi debet versus : Anima ejus, et animæ omnium fide­
lium defunctorum per misericordiam Dei requieseant in
pace (4),juxta rubricam Missalis et decretum S. R. C. 11 Mart.
1899 (5). Omittitur autem V. Anima etc. "in die commemora­
tionis omnium fidelium defunctorum, juxta rubricam missalis
et S. R. C. decreta (6). Quo dicto, omnes ordine, quo venerant,
recedunt, primo thuriferarius et minister cum aqua benedicta,
deinde subdiaconus cum cruce, tum reliqui per ordinem.
Cruci, cum transit, omnes caput profunde inclinant (7). Cele­
brans in reditu ad sacristiam, voce submissa sed intelligibili
dicit : Si iniquitates et reliqua, omnino ut post ofïicium
sepulturae in exequiis. Cfr. n. 258 in- fine (a). Omittuntur
autem in commemoratione omnium Fidelium defunctorum (9).

(1) S. B. C. 5 Jul. 1698, n. 2002, 4; Gavalieri in idem dec. tom. 5,

dec. 241.
(2) Rub. miss. in ritu celeb. tit. 15, n. 4.
(5) S. B. C. 22 Jan. 1678, 11.1611.
(4) Rit. celeb. m. tit. 15, n. 4.
(5) N. 4014.
(6) 2 Dec. 1684, n. 1745, 7; 28 Jul. 1852, n. 2694.
(7) Gastaldus lib. 2, s. 9, c. 5. n. 15.
(8) Cfr. Rubrica ad calcem missalis pro Defunctis; S. B. C. 28 Jul. 1852,
:n. 2694; 51 Aug. 1872, n. 5267.
(9) Juxta decreta citata ad (6).
[268] DE EXEQUIIS PARVULORUM. 547

. 8o Juxta rituale Romanum, una tantum absolutio, scilicet

Libera me, est cantanda (4). Cæremoniale Ep. et pontificale
Romanum quinque quidem præscribunt, sed pro ofncio pon­
tificali tantum, et solum pro primis exequiis, quæ fiunt ad
castrum doloris pro anima summi Pontificis, Cardinalis,
Metropolitani, Episcopi prOprii, Imperatoris, Regis, ducis
magni aut domini loci.
267. Si non habeatur tumulus erectus, hic modus ser­
vandus est (2); scilicet celebrans finita missa, post evange­
lium s. Joannis, accedit ad cornu epistolæ, ubi in plano
depositis planeta et manipulo, accipit pluviale nigrum (in
cujus defectu manet sine casula); et stans in dicto cornu
«epistolæversus altare, expectat ünem responsorii : interim
clerici seu alii pannum nigrum ante gradus altaris exten­
dunt, vel illuc portant lecticam mortuorum. Quando respon­
s0rium post versum Requiem æternam, per canteres repe­
titur, celebrans thus in thuribulum imponit; dicto ultimo
Kyrie eleison, stans in dicto cornu versus altare dicit Pater
noster, quod secreto complet, interim accedit ad medium
altaris, et versus dictum pannum seu lecticam ter aspergit,
-et simili modo thurificat; deinde conversus ad altare, ex
libro ibidem posito in eodem cornu epistolæ dicit Et ne nos
inducas et alios versiculos et orationem, prout habetur in
ritu celebr. missam tit. XIII.

DE EXEQUIIS PARVULORUM.

, 268. Parvuli defuncti distingui possunt in tres classes :

10 in non baptizatos, 20 in illos qui usus rationis capaces
fuerunt, et 30in illos qui ante usum rationis defuncti sunt.
"Sub his perpetuo amentes septennio majores comprehen­
duntur.

(i) S. B. C. 25 Maji 1846, 11.2915, 10 et 12.

(2) Cæremoniale Ep. lib. 2, c. 57.
548 Pins 6. mrum; ROMANUM. [2683

1. Parvuli non baptizati in loco benedicto sepeliri ne—

queunt; eorum tamen corpora propter humanæ naturæ"
dignitatem non sunt insepulta, more belluarum, projicienda,
sed a laicis sine ullis precibus in loco honesto recondenda.
Si in loco benedicto sepeliantur, tunc, modo sint parentum
fidelium, coemeterium equidem juxta plures auctores non
violatur (I).
Si sint baptizati, quocumque etiam occurrente dubio de
valore baptismi, in coemeterio benedicto sepeliri debent (2).
2. Parvuli, qui usus rationis capaces fuerunt, sepeliendi
sunt more adultorum.
Pueri communiter consentur usum rationis adepti, dum"
septimum compleverunt annum, vel etiam citius, si malitia..
suppleat ætatem, ita ut peccati capaces præsumi possint.
Tales pueri, etsi primam communionem nondum institue­
rint, sepeliendi sunt more adultorum; dicenda est pro ipsis­
missa ordinaria pro defunctis ut in die obitus, quæ gaudet­
iisdem privilegiis, iisdemque diebus celebrari potest, ac pro,
adultis defunctis; post missam legenda vel cantanda est.
oratio Non intres cum responsorio Libera me, et cum reli-­
quis pro sepultura adultorum præscriptis. Si enim parvuli,.
qui ad usum rationis pervenerunt, peccare potuerint et de­
facto peccaverint, prout supponendum est, missæ sacrificio
et Ecclesiæ suffragiis juvari possunt et debent; ita ut minime­
toleranda sit quarundam ecclesiarum consuetudo in exequiis
parvulorum, qui usum rationis sunt adepti, sive celebrandi
missam de Requiem pro defunctis parvuli consanguineis,
aut votivam de angelis in gratiarum actionem, sive reci—
tandi preces pro parvulis ante usum rationis defunctis præ­
scriptas, quasi illorum animæ in cælum essent receptæ, dum
interim in purgatorio cruciantur. Idem fieri potest et debet,
si dubitetur an parvuli ad annos rationis pervenerint, vel
an malitia ætatem ante septimum annum non suppleverit;
sulflcit enim ad celebrandum pro illis, ut suffragiis indigere

(1) Vid. Moulart de cæmeteriis p. 2, c. i. 5 5.

(2) Lucius Ferraris sepultura n. 172; Moulart loco cit. cap. 4, art. 1, II­
(2691 DE Exaouns PARVULORUM. 549

gpossint,sicut pro omnibus fidelibus defunctis oratur et sacri­

ficatur, licet et alii beati et alii sint damnati (1).
3. Pueri non censentur usum rationis adepti, qui septimum
annum non compleverunt, nisi malitia suppleat ætatem (a).
Quando malitia suppleat ætatem, seu, quod idem est, præsumi
possit eos peccati capaces fuisse, parochi prudentiæ dijudi­
candum relinquitur. De pueris baptizatis ante usum rationis
defunctis, tantum agitur in sequentibus.
269. 1. Parvuli baptizati ante usum rationis defuncti
«4quatenus commode fieri potest, speciales et separatos ab
aliis loculos et sepulturas habere » debent, ne corpora imma­
culata misceantur cum corporibus adultorum, quorum animæ
peccati labe maculatæ fuerunt.
2. « In funere parvulorum ut plurimum non pulsantur
campanæ; quod si pulsentur, non sono lugubri, sed potius
festivo pulsari debent. »
3. « Infans vel puer baptizatus, defunctus ante usum
rationis, induitur juxta ætatem, et imponitur ei corona de
tioribus seu de herbis aromaticis et odoriferis in signum
integritatis carnis et virginitatis. » Feretrum similiter ornari
potest (3).
4. Exequiæ parvulorum iieri possunt eisdem diebus et tem­
pore ac exequiae adultorum, 'de quibus dictum est 11.235 (i).
5. Parvuli, qui post baptismum ante usum rationis eri­
piuntur, oratione Ecclesiæ non indigent, quia nihil damna­
tionis est iis, qui sunt in Christo Jesu (as).Quapropter in
sepultura parvulorum, ante usum rationis defunctorum,

(1) Andreas Creusen Archiep. Mechl. in 57 Congreg. Archipresb. sta­

tuit, parentes numquam cogendos esse ad exequias puerorum more,
adultorum celebrandas ante decimum quartum ætatis annum com­
pletum. Item Pastorale Brugense præscribit in ejusmodi exequiis jura
.stolæ alia exigi non posse, quam quæ pro sepultura parvulorum solvi
consueverunt.
(2) Baruffaldus tit. 40, n. 2; Cavalieri, tom. 5, cap. 16, n. 1.
(5) Vid. Baruffaldus tit. 40, n. 4, et Cavalieri tom. 5, c. 16, n. 5, et seq.
(4) Cavalieri, tom. 5, dec. 175, n. 16.
(5) Ad Rom. VIII, 1.
550 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [269];

missa celebrari non debet, et pro iisdem parvulis omnino

celebrari non potest, quia suffragiis non egent (I). Occasione
tamen eorum sepulturæ missa celebrari potest in gratiarum
actionem, laudem divinæ providentiæ similesque fines, prae­
cipue si talis sit consuetudo, qualis in his locis communiter
habetur, vel si particulare rituale aut statuta dioecesanaid
præscribant (a); nulla enim ratio obstat, nullaque lex pro­
hibet, ne missa hac occasione ad similes fines celebretur (a).
Missa dicenda est de die; vel si rubricae permittant, votiva
de angelis maxime convenit, ut cum iisdem ob felicem tran­
situm congaudeamus, atque Deum collaudemus. Hæc tamen
missa de angelis, aut quæcumque alia votiva, vel de Requiem­
pro defunctis parvuli consanguineis nullo gaudet privilegio,
et tantum dici potest diebus, quibus votiva privata permit-­
titur (4).
6. Asperguntur parvulorum corpora ad impediendos dae­
mones, ne corporibus illudant; sacerdos autem interea
numquam dicit Requiescat aut Asperges me,'-neque id facit
circumeundo feretrum, sed ter, in medio, a dextris et a
sinistris (as).
'7. In fine omnium psalmorum non dicitur Requiem æter­
nam, quam parvuli jam possident, sed semper Gloria Patri,
in laudem ss. Trinitatis, quæ parvulos ad regnum cælorum
misericorditer vocare dignata est. In triduo sacro majoris.
hebdomadæ hic versus Gloria Patri in psalmis, qui dicun­
tur, pro conformitate temporis omitti potest (6). Cum autem.

(1) Martinucci lib. 4, cap. 11, in fme.

(2) Hæc missa præscribitur vel saltem probatur in Pastoralibus Mech­
'linien., Gandaven. et Brugen.; in Bit. Leodien., Cameracen. et Parisien.
apud Catalanum in rit. Rom. de exequiis parvul. c. 7, 5 5; Manuale­
pastorum ad usum Archid. Coloniensis Modus sepeliendi parvulos ;­
Le Vavasseur. ceremonial, p. 7, ch. 14, art. 5, n. 27; Schuster, Instructio­
pract., p. 12, c. 19.
(5) Non obstat dec. S. B. C. 16 Jan. 1677, 11.1588, 5.
(4) S. B. C. 8 Febr. 1879, n. 5481; 50 Jan. 1880, n. 5510.
(5) Cavalieri tom. 5, dec. 175.
(6) S. B. C. 16 Jan. 1677, n. 1589, 4.
 [270] DE EXEQUIIS PARVULORUM. ööf

in decreto dicatur, quod omitti possit, sequitur quod omitti

non debeat, et dici possit : quia, cum preces istæ sint extra
officiUm,et privatim ac submissa voce, ut dictum est n. 235,
in hoc triduo recitandæ sint, nihil habent commune cum
functionibus Ecclesiæ horum dierum. Not. nihil aliud in hoc
triduo esse mutandum.
8. Cereos in sepultura parvulorum rituale non praescribit;­
indubie tamen adhibendi sunt (4), quia sunt inter coeremo­
nias Ecclesiæ coævas, quibus puerorum honorantur corpora,
quæ Spiritus Sancti templa fuerunt, et simul denotatur—
eorumdem animas vivere, corporaque expectare resurrec­
tionem ac fruitionem lucis æternæ, qua animæ jam per-­
fruuntur.
270. 1.-Utiin exequiisadultorum, ita juxta rituale Roma­
num in parvulorum "sepultura processio ad defuncti domum
ordinatur. Præcedit deferens aquam benedictam, sequitur­
cruciferarius cum cruce quæ sine hasta defertur, medius
inter ceroferarios, postea clerus et ultimo loco sacerdos.
Cum ad funus pervenerint, sacerdos illud aspergit, nihil
dicens. Deinde incipit antiphonam Sit nomen Domini. Dicto­
Psalmo Laudate pueri, et antiphona repetita, corpus effer­
tur; dum portatur ad ecclesiam., dicitur ps. 118 Beati im­
maculati, etc. ex prima, et si tempus superest, dici potest
ps. Laudate Dominum de cælis cum aliis duobus sequentibus.
ex laudibus. Si non instituatur processio, corpora tamen.
parvulorum semper honorabiliter et non sub chlamidibus
deferenda sunt.
Sacerdos induitur superpelliceo et stola, ac etiam pluviali
indui potest; sed albo semper utitur colore, etiam in triduo—
sacro majoris hebdomadæ, in lætitiæ argumentum, et signum
virginei candoris parvulorum, quijam amicti sunt stolis albis.
Defertur crux sine hasta, quia eorum vita brevis fuit, vel
melius, ad denotandum quod solis Christi meritis, et nullis.
eorum propriis salvi sint (2).

(l) Cavalieri tom. 5, cap. 16, n. 10, et Catalanus in rit. Rom, tit. 6,.
cap. 7, 5 2.
(2) Cavalieri tom. 5, cap. tö, n. 8.
352 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [270]

2. Cum processio ad ecclesiam pervenerit, omittitur quod

de psalmo superest, et concluditur cum Gloria Patri. Fere­
trum deponitur in medio ecclesiæ, et omnes se-sistunt, ut
infra absolutionem in exequiis adultorum (4).
3. Feretro deposito, dicitur antiphona Hic accipiet, et
deinde psalmus Domini est terra : si enim ad ingressum
ecclesiæ inciperetur, sæpe finiretur, antequam feretrum
depositum foret. Cum juxta rituale corpus in ecclesiam
inferendum'sit, ibique aspergendum, 'aliqua mora facienda
est,' ut cæremonia debito modo fieri valeat; quæ mora habe­
?bitur, antiphonam Hic accipiet tantum incipiendo, cum fere­
trum depositum fuerit : ita ut'verba ritualis cumpervenerit
ad ecclesiam intelligenda sint, non de primo accessu, sed de
'tempore, quo omnia in ecclesia disposita fuerunt..
Si funus ad ecclesiam afferatur sine processione et sine
præsentia sacerdotis, tunc oflicium sepulturæ in ecclesia inci­
pitur ab antiphona Hic accipiet cum ps. Domini est terra.
Post repetitionem antiphonæ Hic accipiet, sacerdos dicit
.Kyrie, Pater noster. Dum secreto perficit Pater noster,
corpus ter aspergit, in medio, a dextris et a sinistris.
4. Dum portatur ad tumulum, dicitur antiphona Juvenes,
et ps. Laudate Dominum de cælis cum duobus sequentibus
Cantate Domino et Laudate sub uno Gloria Patri. Si funus
tunc ad tumulum non portetur, vel si sacerdos non comi­
tetur, hæc omnia dicuntur et fiunt in medio ecclesiæ, ubi
.funus deponitur. Repetita antiphona, sacerdos dicit Kyrie,
Pater noster. Hic nulla fit aspersio. In oratione Omnipotens
sempiterne Deus dicitur animam hujus parvuli : si corpus
puellæ fuerit, censet Cavalieri (a), dici posse hujus parvulæ
.juxta morem, quem in aliis orationibus Ecclesia servat, licet
satius putet nullam facere mutationem.
5. Finita oratione, antequam funus in sepulchrum demit­
tatur, sacerdos incensum imponit et benedicit; tum aqua!
Ibenedicta ter aspergit, prius corpus, et deinde tumulum

(l) Cavalieri tom. 5, dec. 175, n. 5; Martinucci, lib. 4, c. 41, n. 11.

(2) Tom. 5, dec. 175, n. 8.
1271] DE LOCO ET TEMPORE CONTRAHENDI MATBIMONIUM. 55;

separatim; postea prius ter thurificat corpus et, deinde tu­

mulum separatim. ' .
Si in eeclesia omnia perficiantur, tumulus 'hoc loco nec
aspergi nec thurificari potest. Item si sepulchrum seu coeme­
terium sit benedictum, tumulus, juxta Cavalieri (1), non est
aspergendus neque thurificandus. Si autem in ecclesia omnia
compleantur, vel si sepulchrum sit benedictum, dubitatur
an tunc solum etiam corpus in ecclesia vel ad tumulum non
sit aspergendum et thurificandum. Hæc aspersio et thurifi­
catio rationem benedictionis sepulchri habere videntur, cum
apud tumulum præscribantur, et non in ecclesia, in qua, si
principaliter ratione corporis defuncti fierent, locum oppor­
tunum haberent ad Pater noster post antiphonam Hic acci­
piet; ita ut, si tumuli aspersio et thurificatio omittantur,
etiam emittenda sint aspersio et'thuriücatio corporis. Verum
'Cavalieri (a), censet, licet tumuli omittantur aspersio et
thurificatio, equidem parvulorum corpora hoc loco recte
aspergi et thurificari, ne eis penitus denegetur thuris honor,
cujus utique sunt indubie magis digni utpote coelorum incolæ.
Dubio de benedictione sepulchri parvulorum proposito S. R. C.
rata est rescribere, satis esse servare quæ a rituali Romano
præscribuntur (a).
6. Clerus discedens recitat alternatim antiphonam et can­
'ticum Benedicite. Cum clerus discesærit, corpus in sepul­
chrum demittitur, et sepelitur.

De Sacramento Matrimonii.

DE LOCO ET TEMPORE CONTRAHENDI MATRIMONIUM.

"271. 1. Nuptiae qua decet modestia et honestate fiant;

.sancta enim res est matrimonium, sancteque tractandam (4).
(1) Loco cit. n. 10.
(2) Loco cit. n. 11.
(5) S. B. C. 4 Sept. 1880, n. 5524, 2.
.(4) Rituale, tit. 6, c. 1, n. 18.
Tom. 111. 25
 554 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [270

2. Matrimonium,juxta rituale, omnitemporecontrakipotest,

etiam tempore clauso, licet per synodi decreta aut particu­
larem consuetudinem prohibeatur, dummodoaccedat Episcopi
venia (l). Si autem tempore clauso contrahatur, tunc pri-­
vatim, sine solemnitate et sine nuptiarum benedictione,
celebrandum est, quia solemnitas et nuptiarum benedictio eo
tempore prohibentur, ut infra dicetur n. 278. Si sponsi sacrum
exposcant, in quo divinam Eucharistiam simul percipiant,
uti consentaneum est, parochus sacrum ejus diei faciet sine­
nuptiarum benedictione (a).
3. -Matrimonium,juxta rituale, in ecclesiamaxime celebrari
decet. Hæc verba præceptum præ se non ferunt, ita ut in.
ecclesia per se celebrari non debeat, nisi id præscribant leges—
synodales. In mortis periculo, sicut baptizatur extra eccle­
siam, sic etiam matrimonium licite celebratur ad legitiman­
dam prolem, ducendam concubinam, etc. Item haud vetitum­
est locorum Ordinariis, ut, si nullum immineat periculum
ac laudabiles concurrant causæ, illud celebrare quandoque­
pro sua prudentia permittant in privatis oratoriis, in quibus
sacrum iieri valeat (5). In quo ecclesiæ loco hoc sacramentum
celebrandum sit rituale non exprimit : locus autem .oppor—
tunus est altare, in quo missa celebranda, et nuptiæ bene­
dicendæ sunt; nullatenus autem sacristia, quæ non est pro-­
prius sacramentorum locus, sed paramentis custodiendis et
induendis destinata est.
4. Matrimonium, nisi necessitas aut justa aliqua ratio aliter
exigat, ante meridiem celebrari debet, non tantum quia
nuptiæ in missa benedicendæ sunt, sed etiam quia honestas.
et decentia id sæpius exigere possunt.

(4) S. B. C. 44 Aug. 1854, n. 5079, 4; Bened. XIV. Instit. 80; Cavalieri.

tom. 4. dec. 248, n. 4.
(2) Bened. XIV, Instit. 80.
(5) S. B. C. 51 Aug. 1872, n. 5265, II.
[273] RITUS CELEBRANDI MATRIMONII SACRAMENTUM. 555

RITUS CELEBRANDI MATRIMONII SACRAMENTUM.

272. 1. Parochus pro matrimonii celebratione induitur

superpelliceo et stola alba, vel si immediate est celebraturus,
alba, stola.et etiam planeta coloris missæ convenientis, indui
debet (1), excepto manipulo, quem ante missam accipit.
Adhibet unum saltem ministrum superpelliceo pariter
indutum, qui librum et vas aquæ benedictæ cum aspersorio
deferat, eique ministret. .
2. Ad celebrationem parochus se constituit facie ad spon­
sos conversa; sponsus stat a dextris sponsæ, testes prope
adstant vel juxta vel retro post sponsos, ut videre et audire
possint, quid agatur; et post eosdem, parentes et propinqui,
quorum præsentia nuptias cohonestari decet.
3. Interrogat utrurnque singillatim, N. 'vis accipere, expri­
mendo nomen consuetum et proprium, cui cognomen pro­
sapiæ addi potest (a).
4. Mutuo consensu intellecto, sacerdos jubet eos jungere
dextras, sicut refertur Tobiæ VII, 15 : Apprehendens dew­
teram filiæ suæ, dextræ Tobiæ tradidit, quia conjunctio et
mutua fides nullo meliori actu externo exprimitur. Convenit .
ob reverentiam sacramenti ut sponsorum dextræ nudæ sint.
5. Sacerdos dicens Ego conjungo 'vos... in nomine Patris
etc. facit signum crucis versus ipsos.
6. Postea eos aspergit aqua benedicta in medio, a dextris
eorum et a sinistris (3), nihil dicens.
273. Benedictioannuli. Annulus in celebratione matri­
monii, etiam in secundis nuptiis, datur propter mutuæ fidei
et dilectionis signum, et ut eodem pignore corda eorum jun­
gantur : datur autem sponsæ, ut mulier, natura fragilior
viro, datæ üdei signum continuo sub oculis habeat.
Materia annuli per rubricas non determinatur; adeoque
indifferens est, ex quacumque conficiatur materia, ex-auro,

,(1) S. B. C. 51 Aug. 1867, 11.5158, V.

(2) Barutfaldus tit. 42, n. 15-16.
(5) Martinucci lib. 4, c. 12, n. 7.
 5555 uns 6. RITUALE ROMANUM. [275]

argento, cupro, etc., gemmis vestiatur nec ne. In ea servari

potest consuetudo, et sponsorum facultatis habenda est ratio.
, Annulus etiam pro secundis nuptiis (l) benedicitur; interim
ponitur super altare, vel potius a ministro tenetur coram
sacerdote in aliquo vase honesto seu disco; sacerdos eum
aspergit in modum crucis, seu 'in medio, a dextris et a
smistris, interea nihil dicens, quia in rituali nulla verba
indicantur. Hæc benedictio per modum intercessionis opera­
tur, ut sponsi vera et sincera dilectione sese mutuo prose­
quantur, fidelitatem servent, atque omnis fascinatio a con­
nubio amoveatur. Si idem annulus in ordine ad matrimonium
fuerit benedictus, ejus benedictio omittitur, et solito modo
tantum digito imponitur. Quando frangitur, amittitur aut
usu teritur, novus benedici potest, eadem formula quæ in
celebratione matrimonii ponitur; hæc enim formula non ita
matrimonii celebrationi annexa est, ut alio tempore ad
eumdem finem adhiberi nequeat; vel in celebratione alterius
matrimonii etiam benedici potest simul cum annulo præsente,
orationem in plurali dicendo.
Sacerdos tradit annulum benedictum sponso, qui illum
imponit in digito annulari sinistræ manus sponsæ, sacerdote
dicente In nomine Patris, et interim faciente super eos
signum crucis. Imponitur digito annulari seu digito juxta
parvum digitum, quia iste digitus usu generali designatus est
ad ferendum annulum, unde et annularis dicitur.
Benedictio velsaltem impositio annuli non est faciliter
omittenda, quia sponsi illum ex metallo inümi valoris sibi
providere possunt, vel parochi unum annulum secum tenere
possunt, qui sponsis eo deficientibus traditur (2).
Si annulus non sit benedicendus, ejus benedictio omittitur,
preces tamen Confirma hoc cum reliquis semper recitandæ
sunt (5).
Nihil obstat quominus cum annulo pro sponsa, et alius pro

(1) s. B. C. 27 Aug. 1836, 11.2745, 2.

(a) 8. n. c. 4 Maji 4882, n. 5548, 2.
5) lb.
 [275] BENEDICTIO NUPTIARUM. 357

sponso præsentetur et de aspersione aquæ benedictæ parti­

cipet. Alicubi præscribitur ritus duos annulos benedicendi,
qui non reprobatura S. R. C. (1).

BENEDICTIO NUPTIARUM.

274. Per benedictionem nuptiarum non intelligitur ipsa

matrimonii celebratio, neque versus Confirma hoc, qui cum
oratione post benedictionem et traditionem annuli semper
recitandi sunt, sed illæ preces, quas missale in missa pro
sponso et sponsa præscribit.
Hæc benedictio, si benedicendæ sint nuptiæ, communiter
fit in matrimonii celebratione, nisi matrimonium contrahatur
extra ecclesiam aut tempore clauso, ut infra dicetur.
275. 10Nuptiæ primæ ex parte viri et mulieres de præ­
cepto benedicendæ sunt (1) sed tandum sub veniali (5).
20Nuptiæ primæ ex parte mulieris et secundae ex parte viri
juxta Rituale Romanum (Tit. VII, cap. 1, n. 15) benedi­
cendæ non sunt, nisi consuetudo has nuptias benedicendi in
loco vigeat. Quam tamen conditionem abstulit Decretum
S. R. Inquisitionis 31 Aug. 1881 : ut quoties mulier benedicta
non fuerit, semper Sit benedicenda in secundis veletiam
tertiis nuptiis, post matrimonium rite celebratum. Quod pia.
mater Ecclesia indulget, forte ut fragilitati humanæ consulat, .
ne mulier benedictione privetur, ex qua tanta ei vis derivat
ad laqueos Satanæ vitandos, Evæque maledictionis effectus
removendos. 30 Nuptiae secundæ ex parte mulieris, licet
primæ ex parte viri, benedici nOn possunt, quia mulier,.
super quam proprie cadit benedictio, in primis nuptiis fuit
benedicta.
Not. P dum dicuntur nuptiæ secundæ ex parte mulieris

(1) S. R. C. 15 Sept. 1881, 11.3551, 4.

(2) Baruifaldnstit. 42, n. 71; Cavalic1itom.1, c.1o'.
(5) Quam de benedictionibu,s tit. 3, 5. 11, dub. 1, n. 295; Baruffaldus
'loco cit.
558 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [277]

non esse benedicendæ, subintelligendum esse mulierem in

primis nuptiis fuisse benedictam : si enim non fuerit bene­
dicta, quia v. g. post nuptias ante receptam benedictionem
vidua facta est, cum postea iterum nubit, benedicenda est (l).
20 Nihil referre ad benedictionem, an mulier sit virgo, nec
ne, seu corrupta; qualiscumque enim sit, modo in præce­
dentibus nuptiis non sit benedicta, semper est benedicenda (2).
Si nuptiæ primæ fuerint invalidæ, benedictio tamen.in
secundis iteranda non videtur, quia illa proprie non respicit
nuptias, sed fertur in personas, in quibus permanet, ut patet
ex secundis nuptiis, quas mulier contrahit, quae non sunt
benedicendæ, quia mulier fuit et manet benedicta (3).
276. Minister benedictionis nuptiarum est proprius spon­
sorum parochus, ita ut ab alio sacerdote fieri nequeat, nisi
cum licentia parochi vel ordinarii'(4). Matrimonii autem
celebratio et nuptiarum benedictio non ita connexae sunt, ut
ab uno eodemque sacerdote fieri debeant.; sed matrimonium
coram parocho contractum, ab alio sacerdote cum consensu­
parochi vel ordinarii licite benedici potest (5).
277. 1. Benedictio nuptiarum tantum in ecclesia fieri
potest; et si quodam casu matrimonium extra ecclesiam cele­
bratum fuerit, sponsi deinde ad ecclesiam venire debent, ut
benedictionem accipiant, quia missam, infra quam benedictio
confertur, extra ecclesiam celebrare non licet; et sic Con­
cilium Trident. (6) dicit benedictionem sacerdotalem in
templosuscipiendam; prout etiam cæremoniæ baptismi extra
ecclesiam collati, in eadem supplendæ' sunt.
Not. dum benedictio a matrimonii celebratione separatur,
cavendum esse sacerdoti, qui illam confert, ne iterum a
contrahentibus consensum exigat.
2. Nuptiarum benedictio fieri non potest nisi infra missam,

(l) Cavalieri loco cit. n. 5.

(2) S. 0. C. 2 Oct. 693, apud Gavalieri tom. 4, dec. 254.
(5) Vid. Cavalieri loco cit. n. 4.
(4) Conc. Trid. s. XXIV,Ide reform. matrim. c. 1.
(5) Cavalieri tom. 4, dec. 255, n. 2. '
.(6) Sess. XXIV,de reform. matrim. c. 1.
 1278] BENEDICTIO NUPTIARUM. 559

prout rituale Romanum præscribit, benedictionem celebrata

missa tantum conferendam esse (1). Quamobrem SS. Dnus
Pius IX mandavit ut benedictiojuxta rubricas non sit imper­
tienda nisi in missa (a) : ita ut consuetudo contraria sit
eliminanda ut abusus (a).
278. Benedictio nuptiarum prohibetur tempore clauso,
sicut in rituali expresse præscribitur, tunc solemnitates nup­
tiarum prohibitas esse, ut nuptias benedicere,sponsam tradu­
cere, nuptialia celebrare convivia. Episcopus etiam concedere
nequit facultatem benedicendi nuptias tempore clauso (L).
Hæc prohibitio juxta Benedictum XIV (5), ex communi sen­
tentia obligat sub gravi, et ita quidem ut Episcopus in eo
dispensare non valeat (6). Quapropter si matrimonium tem­
pore clauso contrahatur, prout fieri licet, ut supra n. 271
dictum'est, nuptiæ privatim, sine solemnitate et benedictione
celebrandae sunt (7). Si sponsi tempore clauso in matrimonii
celebratione missam exposcant, in qua sacram communionem
percipiant, sacerdos missam diei celebrat sine nuptiarum
benedictione (s).
Decrevit Sacra Congregatio S. R. U. 'Inquisit. (9), insuper
hortandos esse coniuges catholicos, qui benedictionem sui
matrimonii non obtinuerunt, ut eam primo quoque tempore
petant. Itemlbeneclictionem nuptialem, quam eæhibetmissale
Romanum in missa pro sponso et sponsa, semper impertien­
dam esse in matrimoniis catholicorum, infra tamen missæ
celebrationem, juncta rubricas, et extra tempus feriatum,
omnibus illis conjugibus, qui eam in contrahendo matri­

(1) s. c. c. 15 Jul. 1650, apud Gavalieri, tom. 4, dec. 258.

. (2) 25 Jun. 1855, n. 5016, item 51 Aug. 1859, n. 2797.
-(5) S; B. C. 25 Sept. 1875, n. 580, 1.
(4) S. B. C. 14 Aug. 1858, n. 5079, 11.
(5) Institut. 80.
-(6) 'S. B. C. 25 Jun. 1855, 11.5016, 5, et 11 Aug. 1858, n. 5076; I et II.
17) S. n. c. 23 Jun. 1855. n. 5016.
(8) Bened. XIV, Instit. 80.
(9) Decr. gen. feria IV die 51 Aug. 1881, in Actis s. Sedis, vol. XIV,
.101. 515.
560 mns 6. RITUALE ROMANUM. [279]

monio, quacumque ex causa non' obtinuerint; etiamsi petant,

postquam diu jam in matrimonio vixerint, dummodo mulier
si vidua, benedictionemipsam in aliis nuptiis non acceperit..
Elapso igitur tempore clauso, sponsi veniant ad ecclesiam,.
benedictionem accepturi; et tunc sacerdos benedictionem­
illis conferat, celebrata missa, ut 11.seq. dicetur.

MISSA PRO SPONSO ET SPONSA.

279. Quando missa votiva pro sponso et sponsa permit—

titur, et quid faciendum in diebus quibus prohibetur?
Prænotetur hæc materia regi decreto generali de missis
votivis 30junii 1896, 11.3122, VI.
R. 1. Prohibetur tempore clauso, quoniam tunc locum
haberi nequit solemnis benedictio nuptiarum (1); ita ut tem­
pore clauso nec missa nec commemoratio pro sponsis in
missa diei fieri possit. Si sponsi tempore cl-auso missam
exposcant, missa diei celebranda est sine nuptiarum bene—­
dictione, ut supra dictum est. Sicut autem benedictio nup­
tiarum, sic etiam missa pro sponsis vel ejusdem commemo­
ratio in missa diei differenda est, donec tempus clausum
elapsum sit, quando missa eodem modo et iisdem diebus
celebrari potest, ut mox dicetur (a). *
2. Dici non potest, dum mulier est vidua seu semel bene­
dicta (5). Tunc tamen alia missa votiva pro devotione spon­
sorüm, si per rubricas licet, vel missa conformis offlcio.
absque commemoratione nuptiarum celebrari potest.
3. Permittitur quibusvis diebus, exceptis omnibus domi­
nicis, festis de præcepto in populo, duplicibus 1"!et 233classis,
tota octava epiphaniæ,'et vigilia pentecostes (4) et similiter
(i) S. B. C. 51 Aug. 1859, n. 2797.
(2) Not. decretum citatum 51 Aug. 1859, quidem declarare, orationes
seu nuptiarum benedictiones non esse resumendas (rxtra missam tem­
porc prohibito jam elapso; non autem easdem infra missam non esse
resumendns.
(3) S. B. C. 3 Mart. 1761, 11.2461, 1.
(4) S. B. C. 20 Ap. 1822. 11.2619, 5.
 ,
r280] MISSA PRO sroxso ET SPONSA. 561.

tota-octava pentecostes, et octava Corporis Christi, aliisque

diebus duplicia excludentibus : qui enim dies"duplicia exclu­
dunt, etiam missam votivam pro sponso et sponsa excludunt,.
et prohibent (i). "
Ut hæc missa privilegio gaudeat, requiritur : 10 ut fiat­
cauSa benedictionis nuptiarum, et 20 ut in missa reliqua..
iiant, quæ pro benedictione nuptiarum in ea habentur..
Privilegia enim tantum concessa sunt causa benedictionis-'
nuptiarum; adeoque missa, quæ non dicitur causa bene-—
dicendi nuptias, quia sunt benedictæ, vel non benedicendæ,
ullo privilegio gaudere non potest. Quod autem reliqua iieri
debeant, constat ex rubricis positis ante missam 'pro sponso.
et sponsa, ubi hæc tanquam connexa præscribuntur.
II. Diebus istis exceptis,-quibus missa votiva pro sponso
et sponsa prohibetur, dicenda est missa diei cum commemo­
ratione missæ pro sponso et sponsa et reliquis orationibus,
quæ in eadem missa pro benedictione nuptiarum habentur,
ut infra dicetur.
Not. 10 sacerdotem non teneri missam, quam pro benedic—.
tione nuptiarum celebrat, applicare pro sponsis, nisi ab iisdem '
eleemosynam accipiat (2)
Not. 20 Missa pro sponsis .et in ea benedictio nuptialis fieri
potest etiam in casu quo sponsi infra hanc missam sacram-.
communionem non"percipiant.
280. An diebus, quibus missa pro sponso et sponsa
per-mittitur, hæc necessario est celebranda ad benedicendas
nuptias?"
R. Affirmative; ex Rituali Romano (tit. VII, cap. 3, n. 4), *
« Si benedicendæ sint nuptiæ, parochus missam pro sponsoï
et sponsa ut in missali Romano celebret ». Hæc confirmant :
10Decretum s. 0. de Prop. Fide 10 Januarii 1837. Petitumf

(1, Gardellini in dec. cit. n. 2619, ad 5, et in lnslr. Clem. 5 12, n. 8.

— S. B. et Univ. lnquis. Cong. 1, Sept., 1841. decrevit benedictionem.
nuptiarum in missa defunctorum fieri non posse, sed' potius'ad "aliam:
diem transferendam. . ' " "
. (2) Dec. s. B. et Univ. lnquis. Congr. 1 Sept. 1841; Me'l. maii.", s. 2,
fol. 159. '
562 PARS 6. BITUALE ROMANUM. [281]

erat utrum sacerdos, qui impertit benedictionem nuptialem

.si non recipit eleemosynam, teneatur diebus permissis dicere .
missam votivam ad hoc designatam, an vero possit dicere
missam diei etc. addendo collectam ejusdem missæ votivæ?
Et S. E. de Pr0p. Fide rescribendum censuit : « Servetur
Rubricæ præscriptio quoad Missæ speciem, ita tamen ut
celebranti liberum sit mente sua convertere spiritualem
Missæ fructum in favorem suppeditantis eleemosynam » (l).
20 Decretum S. B. C. 23 Junii 1853 (n. 3016, ad 1), « Missa
in Nuptiis semper debet esse Votiva pro sponso et sponsa ut
in Missali, præterquam in Festis de præcepto, etc. 77
281. Quomodo missa votiva pro sponsis, vel alia cum
benedictione nuptiarum est celebranda?
B. 10 Cum missa votiva pro sponso et sponsa sit votiva
privata, pro privato nempe nubentium bono, semper cele­
branda est ut alia votiva privata sine Gloria et Credo, cum
tribus saltem orationibus et omnibus commemorationibus,
quæ in Missa diei forent faciendæ (a), prima videlicet missæ
votivæ propria, secunda officii diei, et tertia, si alia com­
memoratio specialis non occurrat, quæ alias in missa semi­
duplicis eodem tempore secundo loco diceretur, cum Bene­
dicamus Domino in fine et ultimo evangelio s. Joannis'(3)
atque in colore albo. Si votiva in festis B. M. V. celebretur
tempore, quo secunda oratio A cunctis dicitur, hæc oratio
A cunctis dicenda est, mentionem B. M. V. omittendo,
eamque recitando : ,Intercedente beato Joseph cum beatis
apostolis (4). Hæc missa votiva ita celebranda est, sive
cilicium sit duplicis sive inferioris ritus, "quia ritus duplex
naturam missæ voti'væ privatæ non immutat,
R. 20 Alia missa, dum missa votiva pro sponso et sponsa.
non celebratur, dicenda est prout extra talem circumstan­
tiam, cum commemoratione missæ pro sponso et Sponsa.

(i) H. 4547 in Collectanea S. G. de Prop. Fide, edit. 1895.

(2) S. B.. C. 28 Jul. 1852, n. 2695, 4.
(5) S. B. C. 28 Feb. i818. n. 2582.
(4) S. B. C. 15 Maji 1819, n. 2597, 5.
(281) MISSA PRO SPONSO ET SPONSA. 565

;postorationes a rubricis præceptas et ante orationes a supe­

.riore imperatas ac alias quæ forte pro libitu adduntur, et
semper sub distincta conclusione etiam in festis 1aBet
29 classis, licet nulla alia commemoratio occurrat (1). Hæc
commemoratio missæ pro sponso et sponsa facienda est etiam
in festis l"Bclassis (2), tantum exceptis vigilia et festo pente­
costes cum duobus diebus sequentibus, missa solemni ascen­
Tsioniset Corporis Christi, in quibus videtur omittenda.
B. 30 Missa sive celebretur votiva sive de die, fieri potest
vel sine cantu et solemnitate ut missa privata, vel pro devo­
tione etiam cum cantu (3) et solemnitate, servato semper
ritu, qui eidem missæ convenit. 20 Infra missam sponsi
honestiori loco collocantur, et propius ad altare, ut suo
tempore commode accedere possint. 30Dicto in missa Pater
noster, et responso a ministro Sed libera nos a malo et a
sacerdote Amen, ante extersionem et acceptionem patenæ,
sacerdos genuflectit, et se retrahit ad cornu epistolæ, ubi
conversus ad sponsos, ante altare genuüexos, dicit super eos
orationem : Oremus. Propitiare. etc. et sequentem, ministro
librum tenente. Has orationes, sicut et aliam in fine missæ,
manibus junctis recitat, prout in aliis benedictionibus,juxta
rubricam missalis pro benedictione cinerum; in conclusione,
dum dicit Jesum Christumfcaput ss. Sacramento inclinat.
Dum a medio altaris recedit, et ad medium redit, utroque
casu genufiectere, et cavere debet ne tergum ss. Sacramento
vertat. Dictis orationibus, sponsi ad locum suum recedunt;
et sacerdos, ad medium altaris reversus, extergit patenam,
ac dicit Libera nos cum reliquis more solito. 40 Si adsit
consuetudo, pax cum instrumento dari suo loco potest,
primum sponso et deinde sponsæ (4). 50.Post sumptionem
s. Sanguinis, sponsi more solito communionem sumunt. Hæc
communio, etsi non sit de præcepto et essentia benedictionis

(1) S. B. C. 20 Ap. 1822, 11.2619, 6, 7 et 8.

(2) Idem dec. ad 6.
(5) S. B. G. 51 Aug. 1859, n. 2798.
(4) Gavantus p. 4, tit. 17, n. 25 et Cavalieri, tom. 4, dec. 258, n. 9.
564 PARS 6. BlTUALE ROMANUM. [2821'

nuptiarum, de convenientiatamen sumenda est, quia in

missali est præscripta (1). 60Dicto Benedicamus Domino vel
Ite missa est, si missæ illius diei conveniat, ante orationem
Placeat tibi, sacerdos conversus ad sponsum et sponsam dicit
orationem Deus Abraham-, sine Oremus, quia in missali non
additur, ministro librum sustinente. Hæc oratio in cornu­
epistolæ dicenda est, sicut duæ aliæ post Pater noster (a) :
adeoque si in missa dicendum sit Ite missa est, sacerdos ad­
medium altaris non revertitur, sed ad cornu epistolæ imme­
diate transit; si autem dicendum sit Benedicamus Domi-uo,
se vertit ad altare, et dicto Benedicamus, factaque cruci"
inclinatione, ad cornu epistolæ accedit. '7o Dicta oratione­
Deus Abraham, sacerdos in cornu epistolæ manens, monet
sponsos ut in missali præscribitur, sed sermone brevi, gravi
et prudenti, atque abstinendo a rigidioribus sententiis (a).
80Post sermonem sacerdos in eodem cornu epistolæ aspergit
sp'onsos aqua benedicta cüm asper-sorio et per modum Crucis
seilicet : 10 in, medio, 20 "a dextris ipsorum et 30 a sinistris.
90Facta aspersione, sacerdos redit ad medium "altaris, dicit
more solito Placeat tibi, dat benedictionem, et legit ultimum­
evangelium vel 3. Joannis, vel aliud, prout ratio missæ-­
expOscit.
282. An benedictio nuptiarum infra missam, prout in'
missali habetur, pro pluribus nuptiis simul conferri potest?
R.'Inspectis precibus missalis, quæ in oratione Deus, qui
potestate etc. in singulari proponuntur, et non notantur in­
plurali unquam 'applic'andæ,dicendum videtur, benedictionem "
tantum pro uno sponso et sponsa üeri posse : cum autem­
benedictio nuptiarum sit functio paro'chialis, et parochus,
licet benedictionem alii sacerdoti committere possit, ad hoc­
tamen nullibi obligetur, dicendum est parochum, ut plu1ibus
nuptiis eodem die occurrentibus benedictionem infra m1ssam'
conferre possit, eam pro pluribus simul instituere posse et

(1) S. R. C. 21 Mart. 1874 11.5529.

(2) Gavantus et Cavalie1i loc. cit.
(5) Cavalie1i loco cit. 11.H.
3:285] nnrs PAR-TICULARISCELEBRANDI MATRIMONIUM. 565

debere, orationes tamen non dicendo in plurali, sed recitando

prout in missali ponuntur; quæ tamen licet singulariter
dictæ, de-unoquoque seorsum sumptæ intelliguntur, praxis
instar, quam Ecclesia servat in divino ofïicio plurimarum
virginum, in quo numerus singularis etiam retinetur.
'Not. licet Christus Dominus cum Matre et discipulis suis
nuptiali convivio interesse dignatus fuerit, ob plures tamen
rationes dedecere, ut clerici et præcipue parochi ad illud
accedant, uti per antiquos canones etiam prohibitum fuit (1).

RITUS PARTICULARIS CELEBRANDI MATRIMONIUM.

283. 1. « Si quæ. provinciæ aliis, ultra prædictas, lauda­

.bilibus consuetudinibus et cæremoniis in celebrando matri­
'.mon'ii sacramento utantur, eas sancta Tridentina Synodus
optat retineri n (2). Particulares igitur consuetudine et cære­
moniæ in celebrando matrimonio licite retineri possunt,
modo, quod bene notandum est, tempore Concilii existerent;
loquitur enim Concilium de usibus existentibus : ita ut sin­
gulæ provinciæ et dioeceses suas consuetudines et cæremo­
nias. tempore Concilii existentes, libere retinere possint;
rituale tamen Romanum in matrimonii celebratione etiam
assumere ;valeant, cum Concilium non mandet, sed tantum
optet; postea vero particulares suas cæremonias in novas
Tridentini sess.7 de sacramentisin
gallii-ä"? «Si quis dixerit
receptos ,"Etïa'ppromwg'Ecc1esiæcatholicae ritus, in solemni
sacramentorum administratione adhiberi consuetos, aut con­
texnhi",aut sine peccato a ministris pr'o'Ii'bitö' öfnit'ti', 'aut in
ndv'os alios per quemcumque eccles1arum-pastorem mutari
posse; anathema sit ».
2. In pluribus locis exstat consuetudo sponsalia solemnia
contrahendi , generalis autem lex aut consuetudonon existit,

(1) Vid. Catalanus in rit. Rom. tit. 7, c. i, 5 15, n. 14, et 5 17, n. 11.
(2) Sess. 24, de reform. ma'trim. c. i.
 366 rns 6. RITUALEROMANUM. [285]

et rituale Romanum eorum etiam mentionem non facit.

Parochorum non est, ubi üeri non solent, eorum usum
inducere, sed neque ubi fiunt, eumdem abrogare. Cum autem
dioecesanæ seu particularis sint institutionis (4), eadem auo-­
toritate, qua sunt instituta, mutatis circumstantiis, abrogari.
possunt.
3. Ubi sponsalia solemniter celebrantur, servatur modus
particularis præscriptus; et ubi speciales cæremoniæ in
matrimonii celebratione in usu sunt, eædem pariter servandae­
sunt, nec ulli parocho liberum est easdem mutare, quia.
ConciliumTridentinum eas retineri optat.
4. Sicut speciales cæremoniæ in matrimonii celebratione,
approbante ConcilioTridentino, servantur, sic etiam in plu­
ribus dioecesibus specialis nuptiarum benedictio habetur. Si
specialis hæc benedictio infra missam conferenda sit, qualis.
in aliquibus particularibus ritualibus assignatur, et cum
missali omnino non conveniat; ipsa. adhiberi nequit, quia.
in missæ celebratione .alias caeremonias, vel preces, quam
quaemissali continentur, addere vel recitare non licet juxta.
bullam s. Pii V missali praefixam. Si vero specialis ista bene­
dictio extra missam impertienda sit, qualis in pluribus ritua­
libus particularibus danda præscribitur, post celebratum
matrimonium et traditum annulum, dubitari potest num
ejusdem Concilii Tridentini approbatio ad eam extendenda,
et consequenter num ipsa bene—dictioadhibenda sit : licet
enim nulla benedictionis formula adhiberi possit, nisi a S. R.
Congregatione approbata sit (a), dici tamen potest, hanc
benedictionem esse consequentiam cæremoniarum, de quibus
concilium loquitur, quasque approbat, et retineri optat. Eo
autem supposito, quod particularis hæc benedictio licite­
adhibeatur, inquirendum adhuc est an benedictio missalis
in missa pro sponso et sponsa et particularis benedictio simul
fieri possint et debeant, vel alterutra tantum.

(1) Vid. 5 Syn. diæc. Antverpien. anno 1610. Synodic. Belg. tom. 35,
fol. 132, tit. X, c. 1, ubi fieri præcipiuntur.
(2) Vid. infra n. 295 et dec. S. B. C. 25 Jun. 1855, n. 5016, 2.
[284] DE MATBIMONIISMIXTIS. 567'

R. Hæc particularia ritualis. ita præscribunt, ut utraque­

benedictio, si missa celebretur, simul üat, prior post cele­
bratum matrimonium et traditum annulum, prout in respec­
tivis ritualibus proponitur, et deinde altera infra missam
per preces in missali præscriptas. Cum enim orationes.
diversæ, sint, nihil impedit utramque benedictionem seu
potius preces benedictionis recitari; neque inde nuptiæ bis
benedici dicendæ sunt, quia cum preces eodem tempore—
üant, et ad eumdem finem referantur, inter se uniuntur. Si
autem missa non celebretur, omittuntur preces quæ a mis­
sali in missa pro sponso et sponsa præscribuntur; aliæ autem.
preces, quæ pro benedictione in dictis ritualibus proponuntur,.
recitantur. *
.

DE MATRIMONIIS MIXTIS.

284. In celebrandis matrimoniis mixtis sequenda est

instructio Sedis Apostolicæ Etsi Sanctissimus Dominus
15 Nov. 1858 (1), ad omnes Archiepiscopos, Episcopos alios­
que locorum Ordinarios, in qua quoad hanc materiam « S'anc- .
tissimus Dominus constituit, in harum dispensationum con-­
cessione utendam esse formulam illius rescripti, quo etiamsi"
conditiones prædictæ de mixtis hisce conjugiis extra eccle­
siam, et absque parochi benedictione, alioque ecclesiastico—
ritu celebrandis haud aperte declarantur, tamen implicite
continentur. Ac Sanctitas Sua omnes ArchiepiSCOpos, Epis—
copos, aliosque locorum Ordinarios vehementer in Domino­
monet, hortatur, et excitat, eisque mandat, ut cum ipsi in
posterum hujus rescripti formula ab hac Sancta Sede obti-­
nuerint facultatem dispensandi super impedimento mixtæ­
religionis, in eadem facultate exequenda nunquam desistant
omni cura, studioque advigilare, ut sedulo quoque impleantur
conditiones de mixtis hisce matrimoniis extra ecclesiam, et
absque parochi benedictione, alioque ecclesiastico ritu cele­

(l) Acta s. Sedis vol. 6, fol. 456.

568 PARS 6. mrum: ROMANUM. [284]

brandis. Quodsi in aliquibus locis Sacrorum Antistites cogno­

verint, easdem conditiones impleri haud posse, quin graviora
-exinde oriantur damna ac mala, in hoc casu tantum Sanctitas
Sua ad hujusmodi majora damna ac mala'vitanda, prudenti
eorumdem sacrorum Antistitum arbitrio committit, ut ipsi,
salvisjirmisque semper ac perdiligenter servatis cautionibus
de perversionis periculo amovendo 'a conjuge catholico, de
conversione a catholici conjugis ab ipso conjuge catholico pro
viribus procuranda, deque universa utriusque sexus prole in
sanctitate Catholicæ religionis omnino .educanda, judicent,
quando commemoratæ conditiones de contrahendis mixtis
hisce nuptiis extra ecclesiam, et absque parochi benedictione
impleri minime possint, et quando in promiscuis hisce con­
jugiis ineundis tolerari queat mos adhibendi ritum pro ma­
trimoniis contrahendis in diæcesano rituali legitime præ­
scriptum, exclusa tamen semper missæ celebratione, ac
diligentissime perpensis omnibus rerum; locorum ac perso­
narum adjunctis, atque onerata ipsorum Antistitum con­
scientia super omnium circumstantiarum veritate, et gravi­
tate. n
Matrimonia igitur mixta contrahenda sunt præsentibus pa­
rocho et duobus testibus, sicut ad validitatem juxta concilium
'Tridentinum requiri-tur; et nisi Ordinarius loci, ut in præfata
instructione declaratur, aliter judicet, celebranda sunt :
1o Extra ecclesiam, et etiam non in sacristia, sed in domo
parochiali aliove loco honesto;
' 20 Absque parochi benedictione, ita ut annulus non sit
benedicendus, neque nuptiarum benedictio impertienda,
neque pronuntianda verba Ego conjungo vos;
3o Absque alio ecclesiastico ritu; omittendæ igitur sunt
proclamationes, quia pertinent ad ritum ecclesiasticum; pa­
rochus assistit sine superpelliceo et sine stola; nullam exercet
cæremoniam sacram; nullas preces recitat; et solamassisten­
tiam passivam præstat, tantummodo audiendo seu recipiendo
consensum partium; postquam autem utramque partem de
consensu simpliciter interrogaverit si ita opus fuerit, et dua­
bus interrogationibus quisque eorum responderit, parochus
'[285] DE BENEDICTIONEnummus. posr PARTUM. 569

nihil amplius addit, sed matrimonium 1n libro conscribit (1).

Horum omnium rationes sunt, prout in præfata instruc­
tiene declaratur « ut in catholicorum animis numquam obli­
teretur memoria tum canonum, qui istiusmodi mixta matri-'
monia detestantur, tum constantissimi illius studii, quo Sancta
Mater Ecclesia nunquam destitit filiossuos avertere ac detera
rere ab iisdem mixtis conjugiis in eorum et futuræ prolis
perniciem contrahendis. "

DE BENEDICTIONE MULIERIS POST PARTgM. i

285. Christianaemulieres ad imitationem B. Mariæ Virg.

non nisi prævia sacerdotis benedictione, post partum ad
ecclesiam accedere solent, ut Deo pro incolumitate sua gra­
tias agant, utque prolem suam, si deferant, Deo offerant,"
elapsis a partu aliquot diebus, non quidem quadraginta, ne
videantur legi hebraicoe sese conformare, sed nulla habita
ratione temporis, prout circumstantiæ et incommoda partus
permittunt.
Ad hanc benedictionem jus tantum habent mulieres, quæ
ex legitimo matrimonio pepererunt (2), ita ut ad hanc admitti
nequeant illæ, quæ notorie ex adulterio aut fornicatione pro­
lem pepererunt; his enim potius poenitentia imponenda esset.
Notandum autem 'est dici jus tantum habere mulieres-,
quæ ex legitimo Matrimonia pepererunt, non vero, quæ ex
legitimo matrimonio conceperunt : cum enim matrim'onium
subsequens præcedentia sanet et purget, suflicit ut. mulieres
ad benedictionem jus habeant, et ut benedictio eis legitime
impertiatur, 'si ex legitimo matrimonio pepererint (3).

(1) Vid. Feye de matrimoniis mixtisp.9., c.2, ait. 2, 54; Bouvry,p-.4,"

s. 1, 55 .
:.(2) ItaS. C. C. 18.Jun. 1859, Wratislavien.Vid. Acta s. Sedis vol. 1,
101. 547.
.(5) Vid. Conferent. ecclesiast. dioec. Mechl. 1870, Liturg..q. VI..
Tom. III. 24
570 PARS 6. RI'I'UALE ROMANUM. [2871'

286. Mulieresnulla lege ullo die post partum ab ingressu

ecclesiæ abstinere tenentur, licet per aliquot dies laudabiliter»
expectent ad imitationem B. Mariæ Virginis, quæ se legi
voluntarie subjecit (4).
. Quando mulieres ac ecclesiam accedunt, pia et laudabilis
est consuetudo ut benedictionem accipiant; nulla tamen lege­
obligantur, non vetere quæ desiit, nec nova cujus nullum,
exstat præceptum (2). Unde mulieres ad hanc benedictionem­
adhortandæ quidem, sed non urgendæ sunt.
Mulieres pie et laudabiliter secum prolem ad ecclesiam
deferunt ad imitationem B. Mariæ Virginis, ut eam Deo offe­
rant; ad hoc autem non tenentur, quia sola mulier subjectum-.
hujus benedictionis 'esse videtur, cum tum in rubricis, tum­
in precibus solius mulieris fiat mentio, et non prolis, nisi:
indirecte et per accidens (5). Quinimohæc benedictio neganda
non est mulieri, cujus proles mortua est, licet etiam absque­
baptismo (a). ' ..
287. Hanc benedictionem posse üeri , in quacumque­
ecclesia et a quocumque sacerdote sive sæculari sive regulari,
jamdudum plures cciitenderunt (5) : 10quia in rituali Romano­
non fit mentio parochi neque ecclesiæ parochialis; 20 quia.
sicut mulier pro libito hanc benedictionem suscipere vel
negligere potest, ita pro libito tum ecclesiam tum sacerdotem­
seligere; 30 quia S. Congregatio Conc. id declaravit (6). His
tamen non obstantibus, dici potuit hanc benedictionem esse­
munus parochiale, et a solo parocho vel ab alio sacerdote ex
ejus licentia fieri posse, juxta decreta S. Cong. Conc. At
dantur decreta S. R. C. quæ rem dirimunt. Decrevit enim.­

(1) Quarti de benedictionibus n. 501.

(2) Quarti loco citato; Cavalieri tom. 4, c. 15; Baruiïaldus tit. 45, n. .i..
(5) Gavalieri loco cit.; Baruiïaldus loco cit. n. 14; Fornici p. 4, cap. 4..
(4) S. B. C. 12'Sept. 1857, n. 5059, XVII. rescripsit, in hoc casu ser­
vandum esse rituale Romanum. seu benedictionem impertiendam esse­
sine ulla mutatione. 19 Maji 1896, n. 5904. Bouvry p. 4, s. 1, 5 5.
(5) Quarti de benedictionibus n. 502; Fornici loco cit.; Giraldi de­
omcio et potestate parochi c. 12, n'. 12.
(6) 9 Jun. 1708; 5 Dec. 1718; 7 Dec. 1720, apud Gavalieri tom. IV, c. 15»
 Q

[289] DE BENEDICTIONE MULIERIS POST PARTUM. 571

benedictionem mulieris post partum fieri debere a parocho, si

expetitus ipse fierit; posse autem fieri a quocumque sacerdote,
si expetitus pariter fuerit, in quacumque ecclesia vel ora­
torio publico, certiore facto superiore ecclesiæ. At synodi (1),
et statuta plurium diæcesium decernunt regulares in propriis
ecclesiis mulieres post partum ad purificationem admittere
non"licere, eamque benedictionem parocho competere (a).
288. Benedictio mulieris post partum extra ecclesiam
facienda non est : rituale enim Romanum illam tantum per­
mittit si mulier ad ecclesiam venire voluerit; ejus preces
et cæremoniæ ingressum mulieris in ecclesiam requirunt;
præterea nulla est necessitas aliter faciendi; et insuper dede­
cere potest, quod sacerdos pro hac benedictione ad domum
mulieris accedat. Sic plura particularia ritualia expresse pro­
hibent ne domi aut alibi fiat, quacumque mulier infirmitate
detineatur, etiamsi mortis immineat periculum; et præscri­
bunt ut differatur purificatio, donec mulier utcumque resti­
tuta, ecclesiam ingredi possit. Unde si aliqua ritualia aut
consuetudo aliter permittant, hæc permissio non est exten­
denda, sed potius, quantum prudenter potest, restringenda.
289. 1. Pro hac cæremonia sacerdos induitur superpel­
liceo et stola alba, quia color albus usurpatur in festo purifica­
tionis B. Mariæ Virginis, in cujus memoriam hæc benedictio
suscipitur. '
2. Mulier expectat ad fores seu ostium ecclesiæ in signum
humilitatis, se indignam declarans, ut ecclesiam ingrediatur,
antequam per sacerdotem introducatur. Si mulier sit adeo
debilis, ut foris expectare nequeat, intra ecclesiam ad ostium
se sistere potest; si autem habeatur atrium commodum,
ibidem expectare debet. Licet enim actus sit liber, quoties
tamen fit, fieri debet, saltem in quantum potest, juxta nor­
mam ab Ecclesia probatam (a).
(1) S. B. C. 21 Nov. 1895, n. 5815. 2; Vid. S. B. C. 10 Dec. 1705, 11.2125, 6.
(2) III conc. prov. Mechl. 1607, tit. III, c. 8; syn. diæc. Mechl. 1872,
n. 250; Syn. Namurc. 1659, tit. 21, c. 49; Bit. Leod. et Tornac.; Past.
Brug.; Statuta diæc. Gandav. tit. 5, c. 9. Vid. Mel. theol. 5 ser. fol. 579, V.
(5) Baruffaldus tit. 45, n. 24; Cavalieri tom. 4, c. 15, dec. 5, n. 6.
 "372 "ms; 6. anuus ROMANUM. '[289]

3. Expectat genuflexa, et manet genuflexa, donec stola

porrigatur, ut introducatur.
., 4. 'Defert candelam accensam, in memoriam festi—puriüca­
tionis, cujus processio fit cum candelis accensis.
& 5. Utraque aspersio mulieris cum aqua benedicta üt in
modum crucis, scilicet : 10.in medio, 20 a dextris mulieris,
,30'ab ejus sinistris; ad priorem autem initio'cæremoniæ nihil
dicitur, quia in rituali nihil præscribitur.
6. Sacerdos in manum dextram mulieris-porrigit extre­
mitatem stolæ ad honestiorem introductiönem, 'quia minus
"decet manu mulierem'inducere; porrigitur autem sinistra
..pars stolae, quia sic facilius .a muliere dextra tenetur, et sa­
cerdos praeeundo tanquam dignior a dextris incedere potest.
7. Sacerdos mulierem ducit ad altare vel ss. Sacramenti
'vel B. Mariæ Virg. vel ad aliud altare proximum (1). Ibidem
mulier genuflectit, et sacerdos cum debitis reverentiis sup­
.;pedaneum ascendens, se sistit, non in medio ante altare,
',præcipue si detur tabernaculum'ss. Sacramenti, sed aliquan­
tulum versus cornu epistolæ vel evangelii, et conversus ad
mulierem, praescriptas preces recitat; ad Pater noster ad
altare se vertere potest, sed genuflectere non debet.
8. Si mulieres imitantes B. Mariam Virginem, quæ obtulit
par turturum aut duos pullos columbarum, quid nomine
eleemosynae aut devotionis studio oiïerre soleant, laudabilis
hæc servanda est consuetudo.
9. Si missa petatur, occasione benedictionis mulieris, cele­
,brari nequit missa festi puriücationis (2), sed si de B. Maria
Virgine celebranda sit, assumenda est una ex quinque votivis
.B. M. V. in fine missalis pro diversitate temporis assignata.
,Hæc tamen missa nullo gaudet privilegio, et tantum dici
potest, d'um votiVaprivata permittitur. '

(l) Gavalieriloco cit-11.8.­

(2) S'. B. C. 220ec. 1755, 11.2427, 2.
 DE BENEDICTIONIBUS.

290. Benedictio est cæremonia ecclesiastica," qua per"

invocationem divini n'omin1saliquid' boni confertur vel pos-'
tulatur (1). i
Alia de præcepto sunt benedicenda, ut'paramenta sacer-"
dotalia, ecclesia, cæmeterium, etc.; alia autem, ut domus,
navis, panis, fructus, etc. de convenientia tantum ob mul­
tiplices fructus inde provenientes in salutem. animarumïet
corporum (2). Similiter cruces etiam altarium et processio­
num non sunt benedicendæ de præcepto. Aliqui censent
imagines necessario esse benedicendas (3); si autem cruces
convenienter tant-um benedicantur, non-apparet ratio quareg
imagines necessario forent benedicendæ (1). '
291. Benedictiones dividuntur : 10 in episcOpales et
sacerdotales. '
2. In reservatas et non reservatas. Plures reservantur
Episcopis, aliquæ parochis, aliæ autem non reservantur, et
ab omnibus sacerdotibus fieri possunt.
3. In verbales et reales. Illae solis verbis, et , hæ etiam:
sacra unctione perüciuntur.
4. In solemnes et simplices seu privatas. Solemnes fiunt ­
majori apparatu et pluribus adhibitis ministris, ut benedictiof
palmarum; simplices autem tiunt sine apparatu, a solo sacer­
dote cum unico ministro, ut benedictio aquæ.
' 5. In constitutivas etinvocativas. Constitutivæ sunt, quibus
personæ seu res constituuntur sacræ et religiosæ, adeo ut­
eum statum deinceps non mutent, et ad usus profanos ampliush
converti nequeant. Ita benedicuntur ecclesiæ, altaria, calices,»­
paramenta Sacerdotalia. Invocativæ sunt, quibus non con-­

. (1) Ita Quarti de bened1ctiombus, tit l, s. 1, dub. 2. .

"(2) Vid. Quarti' ibidem sect. 5.' - ' . " "
(3) Baruffaldus, tit. 70, n. öct6; Calalanus in rit. t'it 6, c.27-' 11.R!
(4) Cavalieri tom. 4, decr. 188.
574 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [292]

fertur esse sacrum, sed applicatur munimem"extrinsecum

divinæ protectionis in salutem animæ et corporis. Sic bene­
dicuntur fideles in line missæ, item res comestibiles, domus,
naves, etc. Benedictiones constitutivæ non repetuntur, quia
benedictio perseverat, quamdiu res in eodem statu permanet;
benedictiones autem invocativæ super eadem re iterari pos­
sunt, sicut fideles in fine missæ quotidie benedicuntur.
.

DE MINISTRO BENEDICTIONIS, EJUS FORMA ET MATERLE

PRESENTIA.

292. Ad benedictionem requiruntur : 10 minister com­

petens, 20 forma seu preces ab Ecclesia præscriptæ, et
30materiæ præsentia.
1. De ministro rituale Romanum præscribit : «Noverit
sacerdos, quarum rerum benedictiones ad ipsum, et quæ
ad Episcopum suo jure pertineant, ne majoris dignitatis mu­
nera temere, aut imperite unquam usurpet prOpriaauctori­
tate. » Quælibet namque benedictio nec valide nec licite fieri
potest nisi ab eo, qui ad tale munus designatur ab Ecclesia (l) :
quod certo verum est de benedictione, ad quam benedicens
delegari non potest; si autem benedicens delegari queat,
benedictio quidem est illicita, idcirco tamen non semper
invalida (2). Quantum peccet, qui usurpat munus benedicendi,
vide apud Quarti (3) et Baruffald'um (4).
2. Episcopis propriæ sunt benedictiones, in quibus inter­
venit sacra unctio, et praeterea iisdem reservatæ sunt bene­
dictiones sacerdotalium indumentorum, mapparum, corpora-.
lium, tabernaculi, novæ crucis, imaginum; item benedictiones
primarii lapidis, ecclesiæ, coemeterii, juxta rubricas missalis

(1) Ita Quarti de benedict. tit. !, sect. IV, dub. 2; Baruffaldus tit. 44,
n. 18; Catalanus in Bit. Rom. tom. 2, tit. 8, c. l,.g !; Fornici, p. 4, c. 2.
(2) Bouvry p. 4, s. 2, 5 i. *
(5) Loco cit. dub. 10.
r(4) Loco cit. n. 27.
s[292] REQUISITA AD BENEDICTIONEM. 575

'et ritualis Romani, in quibus hæ omnes dicuntur faciendæ ab

episcopis vel aliis specialem facultatem habentibus.
Notandum tamen est, solam solemnem crucis et imaginum
benedictionem reservatam esse Epis00pis, quæ fit publice,
cum concursu populi cum solemnitate, cantu, pluribus mi­
nistris, etc. non autem privatam, quæ üt absque prædicto
apparatu a solo sacerdote cum unico ministro (l).
Notandum quoad delegationem. Certum est Episcopum
'suo jure posse delegare simplicem etiam sacerdOtem ad bene­
dictionem primarii lapidis ecclesiæ ædificandæ, novæ ecclesiæ
seu oratorii publici, novi coemeterii, item ad reconciliandam
ecclesiam nondum consecratam, nec non coemeterium viola­
tum,"quia hæc facultas delegandi in rituali romano specialiter
exprimitur; certum etiam est Episcopum sive ex jure ordi­
nario sive ex consuetudine omnes benedictiones descriptas
.in Rituali ROmano et reservatas, in quibus non intervenit
sacra unctio, ut benedictionem indumentorum sacerdotalium,
mapparum, corporalium, tabernaculi, benedictionem solem­
nem crucis et imaginum, sacerdotibus delegare non posse (a).
Episcopi tamen Belgii specialem habere solent facultatem
delegandi simplicibus sacerdotibus potestatem benedicendi
paramenta et alia utensilia ad sacrificium missæ necessaria,
ubi sacra non intervenit" unctio. .
3. Aliæ benedictibnes, quæ in missali et rituali Romano
habentur, a benedictione aquæ usque ad benedictiones ab
Episcopis vel aliis facultatem habentibus faciendas, ut agni,
candelarum, etc. a simplici sacerdote sine delegatione Epis­
cOpifieri possunt. Quædam tamen ex illis sunt de jure paro­
chi, ita ut alii sacerdoti non nisi cum licentia et consensu
parochi sint permissæ.
De jure parochi est benedictio nuptiarum, domorum in
sabbato sancto (5); similiter benedictio communis super fruges,

(4) S. G. lndulg. 7 Jan. 1843, n. 544, 4; Cavalieri tom. IV, dec. 188;
J. B. C. Pascal Lit. cath. Croiæ 5 III; contra Quarti de bened. .tit. 5,
.s. 14, dub. 1.
(2) s. R. e. 2 Ap. 1875, n. 5545.
(5) Gavalieri tom. IV, dec. 581 et 582; Baruffaldus tit. 47, "n. 1.
576 uns 6. RITUALE ROMANUM.'- [2952

et agrorum, saltem si solemniter riat (1); item forte benedicti'os

domorum alio tempore extra sabbatum sanctum facienda,
quia in rituali Romano pro hac benedictione üt mentiopa­
rochi; hoc tamen Cavalieri negat (2).
Reliquæ benedictiones existentes in missali et rituali Ro—
mano scilicet aquæ, agni, ovorum, panis, novorum fructuum,
ad quodcumque comestibile, candelarum extra diem purifica­
tionis, loci, domus novæ, thalami, novæ navis, peregrinorum,
et olei simplicis non sunt de juribus mere pargcbiälibus (a), et
a quolibet sacerdote et quocumque tempore fieri possunt (1).
Notandum tamen est . 1ohas benedictiones non esse faciendas
in alterius ecclesia, neque in capellis vel oratoriis ecclesiæ­
annexis, rectore invito vel contradicente; 20 illas faciendas­
non esse publice et solemniter in locis alterius jurisdictionis,
et 30scrvandas esse conventiones, constitutiones synodales;
et immemorabiles consuetudines contrarias (as).
Quoad varias benedictiones, quæ habentur in appendice ad
rituale Romanum, attendendum est num sint propriæ regula-­
ribus ordinibus, num sint reservatæ vel non; et si reservatæ
sint, an requiratur licentia Episcopi vel Sedis Apostolicæ.
293. Ad benedictionem requiritur forma, seu preces cum­
ritibus ab Ecclesia præscriptæ, ita ut, si orationes et signa
ab Ecclesia præscripta ad res benedicendas omittantur vel
ita mutentur ut destruatur significatio principalis quoad præ­
cipuos effectus ab Ecclesia intentos, nulla sit benedictio (6).
In benedictionibus tant-um utendum est missali. et rituali
Romano, non autem aliis libris, licet approbatis a locorum
Ordinariis, nisi missali et rituali Romano sint conformes (7)-,
nec aliæ formulæ benedictionum sunt adhibendæ, dum non­

"(1) Baruffaldus tit 55, n. 10.

(2) Tom. IV, dec. 585, 1.
(5) S. B. C. 12 Jan. 1704, 11.2125, 5et6; Cavalieiitom. 4, dec. 586.
(4) Cavaheritom 4,.dec. 585, n 5; Gavantustom 1, p.4, 'tit'.19,mi;
Baruffaldusiit. 44, ..n.'24. .
(5) Vid. dec. S. B. C. 12 Jan. 1704, 11.2125 111
tine ..' , .-..ï',
(6) Fornicip. 4, cap. 2. . .. . ' L)"
(7) S. R. C. 7Ap. 1852; ""n.2689,-4'. ' '- '"
[294] REQUISITA AD BENEDICTIONEDL 577;

constat, eas a-S. R. Congregatione fuisse approbatas: per

decreta enim. de libris prohibitis, nec in' indice nominatim.
expressis 5 IV, 11.1, prohibentur benedictiones omnes eccle—Q
siasticce, nisi approbatae fuerint a Sacra Rituum Congre-ï.
gatione (1).
Pro omnibus rebus, de quibus specialis benedictio non.
habetur in rituali Romano, a quovis sacerdote adhiberi potest.,
Benedictio adcmnia, 'quaeponitur in-appendice ad rituale.
Ad benedicendas cruces, numismata et rosaria seu coronas­
cum applicatione indulgentiarum sumcit signum crucis manu.
efformare super res benedicendas absque pronuntiatione for­
mulæ benedictionis et sine aspersione aquæ benedictæ, sive.
in indulto existat clausula : (n fmma Ecclesiæ consueta,
sive non (a), exceptis tamen rosariis s. Dominici et coronis
septem dolorum B. M. V. pro quibus benedicendis peculiaris.
forma ex præscripto servanda est (a).
294. Ad benedictionem requiritur materiæ benedicendæ
præsentia, ut liquet tum ex orationibus, in quibus sermo.
semper dirigitur ad res præsentes per pronomina, quæ.
solum cadunt super res præsentes; tum ex signationibus,
aspersione et incensatione, quæ super solam materiam præ­
sentem fieri possunt : ita ut si materia præsens non fuerit,.
nec orationes ecclesiæ, nec signa crucis, aspersio et incen­
satio ad eam extendantur. Cum autem hæc ad benedictionem.
necessaria sint, sequitur, materiam, quæ præsens non est,
etiam non benedici, non obstante benedicentis intentione
eamdem benedicendi, quia sola intentio benedictionem em­
cere non potest. Ad valorem tamen benedictionis præsentia.
moralis sufficit. Quousque autem haec extendatur, generali.
regula deliniri non potest. Clarum videtur, p0puli assisten—

(1) S. B. C. 23 Maji 1855, 11.2725, 9; Bened. XIV Bull. tom. I, Constit.

89 Inter Omnigena5518; Baruii'aldus tit.-44, n. 9, 10, 54, 35, 50 et 51;
Catalanus in rit.-Rom tom. 2, tit. 8, c. 1, n. 3, Fornici p. 4, c. 1 et 2;
Mätanges theoi. ser. 2, 101.628, VI].
(2) S. C. lndulg. 14 Ap. 1840, et7Januar11 1843 in- Coll.Auth. n. 281
et 11. 515.
(3) S. C. lndulg. 29 Feb. 1864, in Actis s. Sedis,yol. 1, fol.334- 537
378 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [295]

tiam et rerum benedicendarum præsentiam æquiparari non

posse; populus enim congregatus unum corpus elflcit, res
autem benedicendæ non ita uniuntur, neque unum quid
eiïormant. Certum etiam est a benedicente non benedici res'."
quæ in sacculis vel sub vestimentis retinentur, neque quæ
inter populi assistentis multitudinem quasi absconduntur,
.aut quæ a benedicente nec videri, necþin se aut alio conti­
nente ordinario demonstrari possunt. Quarti (.i) requirit ut
res benedicendæ sint coram benedicente intra viginti passus;
alii (2) docent sufficere. propinquitatem viginti aut triginta
passuum; quanta autem propinquitas sufliciat, dubium est,
et ex morali prudentum judicio pendet (3).

C/EREMONIJE BENEDICTIONUM .

295. 1. Ecclesia proprius benedictionum locus est, licet

non necessario omnium, nam certarum rerum, ut aquæ,
paramentorum sacerdotalium et similium benedictiones ex
causa rationabili fieri possunt in loco profano seu honesto.
2. In benedictionibus, quæ"fiunt in altari, sacerdos utitur
pluviali, et ubi pluviale haberi non potest, stat sine planeta
et manipulo, cum alba et stola (4). Hoc tamen intelligendum
est de benedictionibus 'solemnibus candelarum, cinerum et
palmarum; in omni enim alia benedictione ad altare, post
quam immediate sequitur missa, adhibet albam, stolam et
casulam (5). In omni',autem alia benedictione extra missam
sacerdos juxta rituale saltem superpelliceo et stola pro
ratione temporis seu coloris oliicii diei uti debet, nisi aliter
:in propriis locis "quoadcolorem notetur (a).
3. In benedictionibus cinerum, palmarum et candelarum

(1) De benedictionibus n. 12.

(2) Apud S. Alph. de Ligorio theol. mor. lib. 6, n. 215.
(5) Ita Busenbaum ibidem apud s. Alph. de Ligorio.
(4) Bub. gen. missalis tit. XIX, n. 5 et 4.
(5) S. B. C.. 51 Aug. 1867, n. 5158, II et III.
(6) Vid. tom.,I, n. 152.
ï295] adsumam nmmcnouuu. 579

candelæ altaris accendendæ sunt : pro aliis autem benedic­

tionibus cereorum nullibi fit mentio, et proinde non requi­
runtur.
4. Res benedicendæ, ut paramenta sacerdotalia, super
altare poni possunt, sed non esculenta, vestes monialium,
enses, vexilla, candelæ et alia ejusmodi, quæ collocanda sunt
super mensam opportuno loco paratam, ut in medio ante
altare vel ad cornu epistolæ (i).
5. Omnis benedictio fieri debet stando et aperto capite ac
manibus junctis, nisi liber teneatur, eas non disjungendo ad
Dominus vobiscum et Oremus, sed caput tantum cruci incli­
nando ad Ore-mus, et ss. nomen Jesu. Sacerdos in prin­
cipio cujusque benedictionis dicit Adjutorium nostrum se
signando (a), et Dominus vobiscum sed numquam se vertendo
ad populum. Si benedictio fiat ad altare, omnia recitantur ad
cornu epistolæ, et dum res benedicendæ signantur, sinistra
super altare deponitur (3).
6. Res benedicendæ sunt aspergendæ ob magnas et plures
aquæ benedictæ virtutes. Hæc aspersio cum precibus ad
benedictionem ut causa efficiens benedictionis concurrit, quia
res precibus et simul aSpersione benedicuntur. Quamvis con­
veniat ut res aqua benedicta physice tangantur, non oportet
tamen ut quælibet in particulari tangatur (4). In quibusdam
benedictionibus, sed tantum ubi notatum fuerit, incensatio
fieri debet, tum quia, cum res per benedictionem jam sacra
sit, honor incensi ei convenit; tum in symbolum benedictio­
num, quæ nobis ab ea proveniunt. Aspergendo et incensando
nihil est dicendum, ut hoc loco in rituali dicitur, nisi notetur,
prout in benedictione cinerum, palmarum, et candelarum in
die purificationis. Aspersio et incensatio ter fieri debent,
scilicet : 10in medio rei benedicendæ, 20a dextris rei, et 30a
:sinistris ejus.

(i) Baruffaldus tit. 44, n. 52.

(2) Bissus B, n. 91, 5 8.
(3) Bauldry p. 2, c. 20, n. 7.
(4) Barutfaldus tit. 44, n. 59.
580 PARS 6. RITUALE nor-umum. [296].

NOTANDA CIRCA PARTICULABES ET SIMPLICES BENEDICTIONESS

, 296. 1. Triplex vel quadruplex 'in ecclesia adhibetur

benedictio aquæ : 1acommunis de qua hoc .loco in rituali et in
üne missalis, 2&in benedictione fontis baptismalis in sabbatis
paschatis et pentecostes; 3al11benedictione fontis baptismalisi
extra prædicta sabbata, cum aqua fontis defecerit, aut cor-'­
rupta fuerit; 4&in consecratione eeclesiæ et altaris.
2. Benedictiones esculentorum, agni; ovorum, panis, etc..
quæ in rituali et in fine missalis assignantur, præcipue inser­
viunt pro die paschatis, ut in hac die nihil sumatur, niSi
prius benedictum (l); quocumque tamen alio tempore etiam­
fieri possunt. Pro benedictione panis tempore paschali pr-ior'
(ridetur adhibenda, et posterior alio tempore (2). Quamvis
benedictiones miSsaliset ritualis Romani ad esculenta tantum
spectare videantur, potulenta tamen etiam benedici possunt,"
adhibendo benedictionem pro quocumque comestibili (3). ' '
3. Quatuor in rituali Remano assignantur benedictiones
domorum: 1aIn sabbato sancto cum aqua e fonte baptismali
ante infusionem sacrorum oleorum desumpta; 2a alio quo"­
cumque tempore facienda ad libitum postulantis; 3" pro nova
domo; 4"lpro loco vel domo, ut ex oratione patet. Hæc tamen
quarta specialiter instituta videtur, ut pro particulari alicujus,
domus loco adhibeatur; et pro toto etiam aliquo territorio,
districtu aut communitate adhiberi potest (4). Benedictio
domus in sabbato sancto singulis annis repeti potest; item
secunda et quarta supradictæ iterari possunt, quoties oppor­
tunum videtur, sicut homines in missa sæpius benedicuntur,
et aqua benedicta asperguntur.
4. Benedictio novæ crucis, quæ in rituali Romano assig­
'natur, in benedictione solius crucis sine imagine Crucifixi

(l) Barulfaldus tit. 56. n. 2, et seq.

(2) Baruffaldus tit. 59 et 60.
(3) Barufi'aldus tit. 56, n. 6, et tit. 62, n. 2. ;,­
(4) Cavalieri tom. 4, cap. 24, dec. 4, n. ,5.
[297] BENEDICTIO
'rnnnonmonum. 581

adhibenda est; et si imago Crucifixi apponatur, sumenda est

benedictio sequens pro imaginibus (1).

BENEDICTIO PEREGRINORUM .,

297. Peregrini sunt, qui devotionisgratia proficiscuntur

ad locum, in quo aliquod sanctuarium adest, seu in quo sacra
imago portentosa vel corpus alicujus Sancti colitur (2).
Haec benedictio dari potest in omnibus casibus, in quibus
devota peregrinatio instituitur, non tantum ad sacrum
Domini sepulchrum, ad limina. Apostolorum, ad domum Lau­
retanam, etc. sed ad alia quoqne sanctuaria, v. g. B. M. V.
Aspricollensis et similia. Hæc enim benedictio fere eadem
est ac itinerarium clericorum, quod laudabiliter quidem
recitatur, quandocumque clericus itineri se accingit; ergo
similiter dicendum est, benedictio-nem peregrinorum imper­
tiri posse, quandocumque pia instituitur peregrinatio; nihil
enim in ejus ritibus et precibus, occurrit, quod eam dandam
impediret, quotiescumque talis peregrinatio saltem proces­
sionaliter peragitur. In huius benedictionis rubricis quidem
patentes seu commendatitiæ litteræ aliaque præscribuntur,
quae solds peregrinantes ad sepulchrum Domini, ad limina
Apostolorum, etc. respicere videntur, haec autem directionis
et instructionis gratia ita tantum statuuntur, quatenus hi
iisdem indigent, non autem quatenus his solis ipsa benedictio
impertienda est. Item etsi peregrinantes. sacram communio­
.nem in missa non suscipiant, benedictio tamen fieri potest,
sicut nuptiæ benedicuntur, quamvis sponsi communionem in
.missa præscriptam non recipiant. .
In missa, si celebretur alia quam votiva pro peregrinam"­
.tibus vel iter agentibus,, additur oratio ex hac missa pro
peregrinantibus eodem modo ac ordinaria oratio imperata. ..
Expleta missa, sacerdos benedictionem impertit missalibus

'(1) Baruh'aldus'tit. 89, "n.5: Cavalieri tom. 4, dec; 188, n. 4.

(2) Baruiïaldus tit. 54, n. 1 et 8.
582 PARS 6. BITUALE ROMANUM. [299

adhuc indutus paramentis, sicut post missam eodem modo

sacram communionem distribuit, et reliquias venerandas
præbet; si autem alio tempore hæc benedictio danda foret,.
superpelliceo et stola induitur (i).
Sacerdos super peregrinantes ante altare genuflexos, stans­
recitat antiphonam In viam, Benedictus, versus et orationes.
Finitis orationibus se.vertit ad peregrinantes, et dicens Paa:
et benedictio, dat benedictionem ut in fine missæ. Deinde illos­
more solito aqua benedicta aspergit.
Simili fere modo fit benedictio peregrinorum post reditum­
De benedictione sacerdotalium indumentorum vide tom. 1,
n. 168 et seq.

RITUS BENEDICENDP, ET IMPONENDI PRIMARIUM LAPIDEM PRO

ECCLESIA JEDIFICANDA, SERVANDUS A SACERDOTE FACUL­
TATEM HABENTE AD EPISCOPO.

298. 1. Primarius lapis benedicendus et ponendus est­

ante inchoatam ecclesiæ aedificationem, ut patet : 10ex signi­
ficatione primarii lapidis, qui primum denotat lapidem in
ecclesiæ ædificatione ponendum; 20 ex orationibus hujus
benedictionis, in quibus innuitur, ædificationem per hanc
cæremoniam inchoari; 39 ex fine hujus benedictionis, qui
est, ut æditicatio sacri ædificii sacrum quoque initium ha­
beat, cum Dei benedictione incipiatur, et prosperum succes­
sum consequatur; 40 ex eo. quod primarius lapis ponendus
sit in fundamento, quod denotat, fundamenta nondum esse
constructa. Quapropter Pontiücale præcipit, ut « nemo eccle­
siam ædiücet, priusquam... lapis primarius in fundamento­
ponatur. »
2. Pridie quam primarius lapis benedicatur, ipse bene­
dicens vel alius sacerdos figit crucem in loco, ubi altare majus

(l) Castaldus lib. 2, 5. XI, c. 5, n. 3; Baruffaldus tit. 54, n. 51; Fornici

p. 4, c. 7
[298] RITUS BENEDICENDI, PRIMARIUM LAPIDEM, ETC. 585—

esse debet. Oportet, ut hæc crux sit lignea ad imitationem

dominicæ crucis, et talis magnitudinis, ut in competenti
distantia conspici possit, sed tantum levis, ut a sacerdote­
facile plantari queat (1). An qui crucem plantat, sacris ves­
tibus indutus esse debeat, rubrica non exprimit; sed cum id
muneris sacerdoti committat, saltem superpelliceo et stola
alba vel violacea induendus esse videtur (a).
3. Die post quam crux plantata est, lapis benedicendus
est, nisi pluvia vel aliud magnum obstet incommodum. Non
refert, an dies sit ferialis vel festivus, quia talis actio opus
servile non censetur. Fieri potest ante vel post meridiem,.
sed congruenter ante meridiem (a).
4. Lapis primarius debet esse : lo quadratus et angularis,.
sic ut habeat quatuor latera æqualia, et totidem angulos.
rectos, in figuram Christi, qui in sacra Scriptura lapis angu­
laris dicitur; 20 planus et non informis, ut in quacumque­
parte signum crucis sculpi possit; 30 e saxo vivo vel ex.
latere, sed rationibus mysticis convenientius e saxo vivo (l.).
5. Ante crucem pridie positam præparatur tapetum, et
super eo ex una parte mensa, alba mappa cooperta, in qua.
disponuntur necessaria ad functionem, videlicet ipse lapis
primarius, vas aquæ benedictæ cum aspersorio, culter, indu­
menta celebrantis et superpellicea pro clericis.
6. Diaconus et subdiaconus non assistunt, quia horum in.
rituali nulla fit mentio; plures autem adesse debent clerici,
superpelliceis induti, quorum duo assistunt celebranti, eique
ministrant, alii autem cantorum offlciofunguntur.
7. Aqua, si opus sit, et lapis benedicuntur apud mensam;
reliqua autem generaliter dicuntur ante crucem pridie
positam.
Quando ecclesia dedicanda est, non sub vocabulo alicujus.
sancti, sed mysterii, ut s. Crucis, tunc oratio Domine Deus,

(l) Barufl'aldus tit. 71, n. 14.

(2) Cavalieri tom. IV, dec. 189, n. 2.
(5) Baruffaldus loco cit. n. 21 et seq.
(4) Vid. Baruffaldus n. 24 et Cavalieri n. 7, locis cit.
384 PARS 6. lllT'U'ALE ROMANUM. [298]

qui licet cælo et terra, legenda est Beatce Mariæ semper vir­
yinis, omniumque Sanctorum intercedentibus meritis (i).
" 8. Dubitatur, quot cruces in lapide sculpendæ sint : sed
cum rubrica præscribat, signum crucis sculpendum esse per
singulas partes, et cum sex sint ejusdem partes, scilicet
"superioret inferior, quatuorque partes laterales; sex etiam
cruces in eo sculpendæ'sunt, scilicet in cujusque partis medio,
'ad singulam crucem repetendo In nomine Patris, et Filii,
et Spiritus sancti. Amen, et trina signa crucis faciendo.
'Non est opus, ut benedicens cultro violenter utatur ad­
cruces sculpendas, quia sumcit, ut signa sculpta" leviter
appareant. Verum cum signa leviter sculpta facile deleantur,
prævie sculpi possunt; ita ut benedicens tantum præstet
servilem manuductionem cultri per signa jam sculpta (2).
Licet rubrica sola signa crucis in lapide sculpenda præ­
scribat, propterea tamen vetitum non est, in eo etiam sculpi
fundatorum nemina, positionis annum, aliaque ejusmodi, quæ
ad futurorum temporum instructionem deservire valent.
Non refert, quod cruces sculptæ cæmento obstruantur,
quia mysterium equidem non obliteratur.
*9. Litaniae ordinariæ omnium. sanctorum dicendæ sunt
ut in breviario, genibus flexis, sine orationibus in Finepositis;
adeoque usque ad Kyrie eleison inclusive, sed sine Pater
noster et sine reliquis, uti fit in benedictione ecclesiæ.
10. Lapis ponitur in fundamento, non quidem in loco, ubi
altare esse debet, cum ibi crux figatur, sed in angulo superiori
ecclesiæ aedificandae,ita ut utrumque jungat angulum (a).
11. Sacerdos tangit, et ponit ipsum primarium lapidem in
fundamento : ad quod suchit, quod sacerdos manum lapidi
applicet, dum interim a cæmentario aliisque pro lapidis
magnitudine elevatur et collocatur, sacerdote semper prose­
quente iter lapidis, et manu eumdem tangente, donec in
fundamento collocatus fuerit. Sacerdos lapidem sinistra tangit,

(l) s. R. G. 11 Martii 1871, 11.seu; 5.

(2) Baruil'aldus loco cit. n. 57 et seq.
(5) BaruHalduS-loco ci-t. n".52.
[299] BENEDICTIO
Eccwsm suu enu-enu. 585

ut. dextra super eum præscripta crucis signa in ejus positione

—
eiformare valeat (4). Si opus fuerit, lapis ope resticulæ in
fundamentum demitti potest (a).

RITUS BENEDICENDI NOVAM ECCLESIAM SEU ORATORIUM

PUBLICUM.

299. 1. Notandum hic tantum agi de ecclesiis et oratoriis

publicis, quæ in usum perpetuum cultus divini eriguntur.
Oratoria enim et loca, quæ 'pro aliquo tempore ad cultum
destinantur, hac benedictione, quæ constitutiva et perpetua
est, ut dictum est 11.291, non benedicuntur; neque oratoria
privata hoc ritu pro publicis oratoriis præscripto unquam
benedicuntur; benedici tamen possunt benedictione loci vel
domus novæ, quæ habetur in rituali Romano et. in tine mis­
salis, et privatim üeri potest a quolibet sacerdote et quo­
cumque tempore.
2. Ecclesia benedicenda debet esse nuda et vacua quoad
scamna, sedes, et omnia amovibilia; et pariter altaria nuda,,
sine antipendio, candelabris, aliisque ornamentis, excepta
unica altaris icone, quæ toleratur ob difficultatem illam
statim apponendi post benedictionem pro missæ celebratione.
Populo etiam vacua esse debet usque ad missam.
3. Ad hanc benedictionem instituitur processio ad prin­
cipalem ecclesiæ seu oratorii januam, in qua præcedit defe­
rens aquam benedictam, deinde crucifer medius inter cero­
ferarios, sequuntur clerici superpelliceis induti, et ultimo
celebrans in medio ultimorum ecclesiasticorum et assisten­
tium, indutus amictu, alba, cingulo, stolo et pluviali albi
coloris, qui est habitus solemnis benedictionis, et a rituali
."Romanoin similibus præscribitur. Diaconus et subdiaconus
non adhibentur (3). Hæc processio non egreditur ex ecclesia

(l) Cavalieri loco cit. n. 9.

(2) Martinucci lib. 4, cap. 15.
(5) Vid. n. præc. 298 ad 6.
Tom. III. 25
586 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [2991]

benedicenda, sed ex alia, quæ in vicinia habetur, et alias ab­

honesto et opportuno loco.
4. Providendum est, ut ecclesia exterius libere circumiri
et circumdari possit : si tamen ob annexas fabricas vel alia
impedimenta id fieri nequeat, sufficit ut circumdetur per
illas partes, per quas aditus datur, ritusque et cæremoniæ
serventur, in quantum fieri potest; prout S. R. Congregatio­
sæpius permisit in ecclesiæ consecratione, etiam sine ulla.
requisita dispensatione aut facultate (1).
Circumeundo ecclesiam exterius benedicens aspergit pa"­
rietes exteriores in superiori 'parte et in fundamentis, seu
in partibus inferioribus fundamentis proximis, cum aqua.
benedicta ordinaria benedictione, interim dicens antiphonam­
Asperges me, eamque repetens, quamdiu aspersio durave­
rit (2). Clerici interea psalmum Miserere alternatim dicunt..
Hæc aspersio fit cum aspergillo ex herba hyssopi; si autem­
hæc herba inveniri nequeat, alia adhiberi potest herba (5),
quæ tamen in .sacris ritibus. est admissa, saltem in veteri
testamento, cujusmodi sunt ruta, absynthium, lactuca agres­
tis, origanus, serpyllum, verbena, ocymus.
5. Antiphonæ Asperges me, et Benedic Domine integræ
dicuntur ante et post psalmum. Ante psalmum benedicens
illas tantum inchoat cum aspersione, et clerici easdem pro-­
sequuntur (4).
6. Primus assistens celebrantis dicit Flectamus. genua,, et
alter respondet Levate.
Si ecclesia seu oratorium benedicatur in honorem alicujus
mysterii, oratio Domine Deus recitatur hoc modo : beatæ
Mariæ semper virginis, omniumque Sanctorum interceden­
tibus meritis, ut dictum est 11.præc. 298 ad 7.
Ecclesiam intrantes litanias decantant, procedunt ad altare—
majus ibique genuflectunt.

(1) 19 Sept. 1665, 11. 1521, 1. Ita etiam Baruifaldus, tit. 72, n. 46, et
Cavalieri, tom. IV, dec. 190, n. 6. Vid. Prax. Pontif. tom. 5, n. 577.
(2) Cavalieri loco cit. n. 4.
(5) Barufï'aldus n. 57, et Cavalieri n. 5, locis cit.
(4) Baruifaldus n. 64, et Cavalieri n. 4, locis cit.
[500] BENEDICTIOcoammnn. 587

Infra litanias, dum sacerdos benedicit "ecclesiam et altare,

non se vertere, sed elevata manu amplum signum crucis in
aere versus altare formare debet. '
Not. quamVis, ut dicitur in rubricis ritualis Romani, sa­
cerdos ecclesiam "et altare hic benedicat, præterea tamen
requiri formalem altaris consecrationem, vel saltem altare
portatile consecratum, ut missa licite celebrari possit (1).
'7. Infra benedictionem interiorem ecclesiæ benedicens
repetit antiphonam Asperges me, quousque aspersio dura­
verit; et interim clerici dicunt tres psalmos Ad Dominam
cum tribularer, etc. Si processio ante ünem psalmorum
terminetur, omittitur quod remanet, et tantum subditur
Gloria Patri, cum repetitione antiphonæ; si autem psalmi
pro toto ecclesiæ circuitu non suüïciant, alii adjungi possunt
ex psalmis gradualibus, qui illos tres subsequuntur, quotquot
suüiciunt, in quorum fine dicitur Glon'a Patri, et antiphona
repetitur (2).
8. Dicta oratione poSt interiorem ecclesiæ aspersionem,
populus ecclesiam ingreditur, clerici. altare præparant, et
interim sacerdos paramenta ad missam celebrandam induit.
Missa dicitur de tempore occurrenti vel de sancto, uti
rituale præscribit, scilicet de tempore vel de sancto, de quo
fit officium, si dies-votivam solemnem pro re gravi excludit;
alias dicitur votiva solemnis de Sancto in cujus honorem
ecclesia est benedicta (5), sed nunquam de dedicatione, quæ
tantum ecclesiæ consecrationi convenit. Missa ab ipso bene­
dicente ecclesiam vel ab alio sacerdote dici potest.

RITUS BENEDICENDI NOVUM C(EMETERIUM.

300. Coemeteriumlicet ecclesiæ contiguum non benedi­

citur benedictione ecclesiæ, sed specialiter est benedicendum.

(1) s. B. C. 22 Jan. 1707, 11.2177, 5.

(2) Baruffaldus n. 79, et Gavalieri n. 9, locis cit.
(5) S. n. c. 25 Febr. 1884, 11.5605, 2.
388 PARS 6. BITUALE ROMANUM. [500]

Aliud autem est de reconciliatione; per reconciliationem

enim ecclesiæ reconciliatur et cæmeterium contiguum.
Si coemeterium amplietur per loci additionem, pars addita
benedicenda est, antequam sepulturæ inserviat, sive pars
addita sit major sive minor, nisi tam modica sit ut conside­
rari non debeat. Si pars addita major sit, liquet eam esse
benedicendam, quia hæc pars major non est benedicta, et
per adjunctionem parti minoribenedictæ factam, benedicta
non lit, cum pars minor non trahat ad se majorem. Si autem
pars addita minor sit, 'equidem benedicenda est, quia per
adjunctionem etiam non fit benedicta : si enim benedicta
fieret, id foret, vel quia parti benedictæ commiscetur, sicut
aqua vel oleum non benedictum admiscetur aquæ vel oleo
benedicto, et modo in minori fiat quantitate, totum fit bene­
dictum; vel quia cum parte benedicta unum totum efficit,
sicut ecclesia, cui minor pars additur, est et manet benedicta
seu consecrata, quatenus fit unum totum, cujus major pars
est benedicta svu consecrata, et hæc trahit ad se minorem.
Neutrum autem de coemeterio dici potest, quia pars non
benedicta non commiscetur cum parte benedicta, sicut aqua
cum aqua, et oleum cum oleo; neque unum totum cum parte
benedicta efiicit; sed ipsa pars non benedicta, omnino dis­
tincta et separata manet, ut clare probatur 10ex supposito
contrario, videlicet, si major pars non benedicta una vice
addatur minori parti coemeterii benedicti, non obstante h—ac
additione majoris partis non benedictæ, pars minor benedicta
non desinit esse benedicta; quia hæc pars in statu permanet,
in quo fuit benedicta, et regula generalis est, rem benedictam
non amittere benedictionem, quamdiu in eodem statu per­
manet; si autem in hoc casu pars minor benedicta, non
desinat esse benedicta, profecto admittendum est in casu
contrario partem minorem non benedictam, si addatur
majori parti benedictæ, etiam non fieri benedictam. 20 Id
liquet et probatur ex coemeterio, quod muris, fossis aut
sepibus ita conclusum est, ut quasi unum totum constituat,
et in quo tamen aliqua pars vel etiam plures non benedictæ
reservantur. Dictum est supra, nisi pars addita tam modica
[501] nmsmcno COEMETERII. 589

sit, ut considerari non debeat; in hoc enim casu admittendum

est majorem partem trahere ad se minorem. Quanta autem­
talis pars esse possit, morali judicio æstimandum est (1).
301. ]. Pridie ponitur in medio cæmeterü'lignea crux,
alta ad staturam hominis, scilicet nuda sine imagine Cruci-'
,iixi, in cujus summitate et extremis brachiis accommodantur
cuspides ferrei ad candelas imponendas. Una tantum crux
ponitur in medio coemeterii, dum benedictio fit a sacerdote,
et non quinque ut in offlcio pontificali. Crux potius figitur in'
terra, quam super mensam ponitur (a).
2. Ante ipsam crucem in terra figitur paxillus seu parvus
palus ligneus, altus ad cubitum unum, qui in summitate
tridens esse debet ad figuram crucis informis cum ferreis in
quocumque tridentis ramo cuspidibus, aptis ab amgendas
tres candelas (3).
8. Benedicens sacra paramenta in sacristia induit, si coeme­
terium sit ecclesiæ contiguum, vel tantum parum distet, et
alias ad mensam, in loco opportuno.
In processione ad coemeterium præcedunt deferens aquam
benedictam et thuriferarius, deinde crucifer medius inter
ceroferarios, sequuntur alii clerici superpelliceis induti, et
ultimo sacerdos benedicens (i).
4. Adhibetur aqua benedicta ordinaria benedictione, et»
etiam aspergilium consuetum, quia aliud non exprimitur in
rituali Romano ; juxta Baruffaldum tamen (5) et Cavalieri (s)
aspergillum ex herba hyssopi convenienter adhibetur, quia
par est ratio benedictionis ecclesiæ et coemeterii. Aspersio
crucis prout in similibus videtur facienda per modum crucis,
sed non reliquæ aSpersiones per circuitum, quæ incedendo
fieri possunt a dextris et a sinistris, ita quidem ut cæmete—
rium totum et ubique aspergatur.

(l) Barulïaldus tit. 74, n. 11.

(2) ,Cavalieri tom. IV, dec. 192, n. 5.
(5) Baruii'aldus loco cit. n. 18.
(4) Cavalieri loco cit. n. 6.
(5) N. 28.
(6) N. 6, loc. cit.
590 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [501]

5. Candelæ accensæ ab initio benedictionis ponuntur

super païillum, quia hic vere incipit benedictio in nomine
ss. Trinitatis, et crux, cui deinde adiguntur, nondum est
benedicta (i).-Tandem in crucis summitate ponuntur ad
significandum lucem æternam lucere fidelibus ibidem sepe­
liendis, per meritum Christi in cruce passi. Istæ candelae,
benedictione etiam peracta, non extinguuntur, sed relinquun­
tur accensæ, donec totaliter absumantur, ut inde edoceamur
venerationem loci perpetuo durandam esse (9).
6. Litaniæ ordinariæ omnium sanctorum ut in breviario
dicuntur usque ad Kyrie eleison inclusive, ut in benedictione
ecclesiæ : et cum dicendæ sint genibus flexis, convenit, ut
tapetum super terram sternatur.
'7. In fine benedicens crucem triplici ductu incensat; et
deinde aspergit, non ipsam crucem, a qua discedit, sed coe­
meterii terram, per quam transit in via, dum ordine quo
venerat, redit ad sacristiam . seu locum, ubi paramenta
assümpserat (a).
Not. 1. hic tantum actum esse de ritu benedictionis coeme­
terii in rituali Romano descripto, qui semper servandus est,
dum a sacerdote coemeterium benedicitur, non autem de ritu
pontificali, qui Episcopis proprius est, et a simplici sacerdote
usurpari nequit.
Not. 2. brevitatis causa praetermitti ritum reconciliationis
ecclesiæ benedictæ et coemeterii, tum quia casus raro occur­
rit, tum quia ex dictis de benedictione ecclesiæ et coemeterii
colligi potest, quænam in istis casibus sint servanda et
notanda. '
Not. "3. ecclesiam, quæ militaribus stationibus et excubiis
per biduum inservivit, censeri profanatam, 'et ad cautelam
esse reconciliandam (a).

(i) Baruffaldus loco cit. n. 17 et 30.

(2) Baruffaldus n. 58 et seq. Cavalieri n. 9, locis cit.
(5) Cavalieri loco cit. n. 9.
(4) S. B. C. 27 Feb.,1847, 11.2958.
'[305] BENEDICTIO PONTIFICIA. 591

RITUS ABSOLVENDI ET BENEDICENDI POPULOS ET AGROS

EX APOSTOLICJE SEDIS INDULTO.

302. Hæc absolvendi et benedicendi formula adhibetur,

«dumnon una persona tantum, sed integer populus ac locus
ab excommunicatione, suspensione, interdicto aliisque poenis,
quas populus contraxit, (est absolvendus; ejusque agri, qui ob
.interdicti causam steriles effecti erant, benedicendi sunt (4).
Longiorem explicationem vid. apud Catalanum et Baruffal­
dum hoc loco.

METHODUS INDICTIONIS PREMITTENDJE PONTIFICIE BENEDIC­

TIONI STATIS DIEBUS SUPER POPULUM ELARGIENDJE : RITUS­
7QUE IN' EA SERVANDUS A REGULARIBUS, QUIBUS A S. SEDE
HUJUSMODI FACULTAS INDULTA EST, VEL INDULGEBITUR.

303. 1. Ritus in hac benedictionea regularibus servandus

dicitur, quia Clemens XIII in Constitutione Ineæhaustum
tertio Nonas Septembris 1762 facultates dandi benedictio­
.nem papalem revocavit, servando tamen facultates eamdem
"benedictionem impertiendi aliquibus regularibus ordinibus
concessas (2). Haec tamen facultas aliis etiam sacerdotibus
sæcularibus sæpius conceditur, uti 14 Junii 1862 concessa
.fuit omnibus parochis et rectoribus totius Belgii, scilicet
semel illo anno impertiendi benedictionem Apostolicam post
.missarum solemnia, juxta formam consuetam (a).
,2. Benedictio Summi Pontificis nomine impertienda, ab
omnibus regularibus danda est cum formula-approbata in
Constitutione Benedicti XIV Exemplis prædecessorum,
.19 Mart. 1748 (4).
Regulares tenentur in omnibus ritum ibidem a Bene­

(l) Catalanus in rit. Rom. tit. 8, cap-.53, n. 2.

(2) Vid. decr. S. Cong. Indulg. 6 Nov.. 1764, Tarvisina.
(5) Collectio epist. pastoral. diæc. Mechl. tom. 5, fol. 591.
(4) Decret. SS. D. N. Leonis XII—I,Quo Universi .VIIJul. 4882, 11.5550.
592 PARS 6. mrum ROMANUM. [5051

dicto XIV, præscriptum servare, sicut præcipit et mandat

Clemens XIII in Constitutione citata. Hic ritus est ille, qui
hoc loco in rituali præscribitur. Regulares igitur tenentur
stolam et superpelliceum induere, benedictionem dare, non
ex suggestu, sed ad altare, etc.
Regulares facultate eam benedictionem elargiendi uti non
possunt sine scientia et permissione Episcopi dioecesani seu
loci Ordinarii in scriptis impetranda ante annuntiationem
benedictionisät saltem triduo ante diem benedictionis (1).
« Facultate, quæ ex indulto Sedis Apostolicae nonnullis
ordinibus regularibus competit, dandi pontificiam benedic­
tionem statutis anni diebus, regulares uti dumtaxat possunt.
-in ecclesiis suorum conventuum » (a).
3. Episcopi in duabus solemnitatibus, in quibus ex speciali
facultate benedictionem Papalem impertiunt, eam elargiri.
tenentur post missam solemnem, quam ipsimet celebrant;
ita ut, si celebrare non valeant, pro illa die et vice censeri
nequeant præditi auctoritate populo benedicendi (3). Item
Benedictus XIV in litteris Apost. 19 Mart. 1748, in quibus
ritus hujus benedictionis præscribitur, loquens de Abbatibus
adjungit eos sane hoc privilegio uti non posse, nisi post­
quam sacrum solemne aut vesperas in ecclesia peregerint.
Si in particularibus concessionibus missarum fiat mentio,
ut in facultatibus parochis et rectoribus Belgii concessis.
14 Junii 1862 (4), ille qui benedictionem impertit, similiter­
eam elargiri tenetur post missam solemnem, quam ipsemet
celebrat. (
4. Facultas elargiendi benedictionem Papalem, subdele­
gari non potest (5), nisi subdelegandi facultas in indulto
concessa fuerit (a).
5. Benedictio papalis, seu Summi Pontiücis nomine imper­

(1) Clem. XlIl in litt. cit. 50 Aug. 1765.

(2) S. C. lndulg. 4 Feb. 1754, Urbis et Orbis, n. 2l2.
(5) Vid. Praxis Pontific. tom. 1. n. 210.
(4) Litterae pastorales dioec. Mechl. tom. 5, fol. 591.
(5) S. C. Indulg. 22 Mart. 1765, n. 256.
(6) S. C. Indulg. 9 Jan. 1770, n.'5u.
[505] BENEDICTIOAPOSTOLICAIN ARTICULO nonus. 595

tienda, dari potest non nisi bis in anno, et nunquam eodem

die et in eodem loco, ubi Episcopus eam impertit (4) neque­
his in die (a).
304. Ritus hujus benedictionis.Primo admonendus est'
p0pulus, ut in rituali hoc loco præscribitur. Die et hora sta­
tutis, populo in ecclesia congregato, legendæ sunt integrae
litteræ Apostolicæ lingua latina, et deinde lingua vernacula,
nisi speciale habeatur indultum Pontiücium (5). Tum populus—
ad suorum scelerum detestationem pio brevique sermone­
excitandus est. Postea sacerdos delegatus, stola et superpel­
liceo, non autem aliis paramentis, indutus, nullis circum-­
stantibus seu assistentibus sacris ministris, benedictionem­
elargitur, .ut in ritualipræscribitur.
Versus et orationes procul"dubio vel simpliciter recitari­
vel cantari possunt. Omnes, etiam Dominus vobiscum et
Oremus, dicuntur manibus junctis, nisi sacerdos librum
teneat. Dicta oratione sacerdos ad altare ascendit, in medio­
debita facta reverentia, accedit ad cornu epistolæ, ibique­
conversus ad populum, benedictionem elargitur, manu dextra
extensa faciens signum crucis, dum dicit Pater et Filius et"
Spiritus Sanctus. Juxta Cavalieri (4) sacerdos stans in cornu
epistolae, facie versa ad altare dicit Benedicat vos omnipo—
tens Deus, interim oculos elevans, manusque extendens et.
elevans ut ad benedictionem in fine missæ, ac deinde con-­
versus signat populum, dicens Pater, etc.

RITUS BENEDICTIONIS APOSTOLICE IN ARTICULO MORTIS

A SACERDOTIBUS AD ID DELEGATIS IMPERTIENDE.

305. De hac benedictioneedidit BenedictusXIV, 5 Aprilis

1747, Constitutionem Pia Mater, quæ pro regula in hac.­
benedictione servanda est.

(I) SS. D. N. Leo XIII in Brevi cit. 7 Julii 1882, n. 5550.

(2) S. B. C. II Sept. I790, n. 2540.
(5) Vid. Praxis PontiI. tom. I, n. 210, 6.
(D Tom. I, dec. 588, n. 6.
--594 PARS 6. RITILALE ROMANUM. [505]

In hac Constitutione Benedictus XIV inter alia statuit :

1oEpiscopos, qui ecclesiis præücientur, aut ad aliarum eccle­
siarum regimen transferentur, obtenturos esse facultatem
impertiendi benedictionem cum indulgentia plenaria üdelibus
in articulo mortis constitutis, ad omne tempus, quo adeptum
semel Ecclesiæ regimen obtinebunt, adjecta etiam facultate
subdelegandi, quatenus facultatem prædictam petierint (l).
20 Episcopos facultatem habere subdelegandi in suis civita­
tibus unum aut plures sacerdotes, quotquot pro numero
animarum necessarios esse pruden-ter judicabunt, et. in dioe­
cesibus omnes parochos speciatim ruri degentes (2). Non
requiritur, ut hujusmodi delegatio singulis fiat speciatim et
in scriptis, licet consultius sit, si personis speciatim et per
scriptum tribuatur (s). Sacerdotes deputati et subdelegati ab
Episcopis pro eorum arbitrio et prudentia removeri, aliique
in eorum locum subrogari possunt. 30 Indulta Episcopis
concessa non expirari per mortem summi Pontificis conce­
dentis, nec subdelegationes per Episcopi subdelegantis cessum
aut decessum; sed perseverare usque ad superventum novi
Præsulis, cujus arbitrio confirmari aut revocari possunt. Hæ
tamen subdelegationes, si successor non revocet, censentur
confirmari (4).
Quoad prælatos inferiores territorium separatum habentes,
item quoad vicarios capitulares vid. Cavalieri (as).
Vicarius generalis non gaudet facultate subdelegandi ad
benedictionem Apostolicam cum indulgentia plenaria in arti­
-culo mortis, quamvis Episcopus eamdem a sede Apostolica
impetraverit, quia hoc non est de ordinaria potestate ad
rectam necessariamque animarum administrationem ordi­
nata, nisi Episcopus in precibus Apostolicæ Sedi delatis eam
facultatem expostulasset his aut similibus verbis, nempe per
se vel suosvicarios generales communicandi indulgentiam (5).

(1) Vid. Cavalieri, tom.'4. c. 27, dec. 2.

(2) s. c. Indulg. 25 Sept. 1775, n. 257, 8; 25 Nov. 1878, n. 440.
(5) S. G. Indulg. 25 Nov. 1878, n. 440, 5.
(4) Gavalieri loco cit. dec. V, n. II. '
(5) Loc. cit.
(6) s. c. Indulg. 24 Maji 1845, n. 521.
51:507] BENEDICTIO APOSTOLICA m ART. MORTIS. 595

Hæc indulgentia plenaria in articulo mortis in anno jubilæi

:non suspenditur (Racoolta ad hanc indulgentiam).
306. Quibus infirmis in articulo mortis hæc benedictio
impertienda est ? ;
R. Generaliter cunctis petentibus (1), qui non sunt excom­
municati, impoenitentes, neque in manifesto peccato mortali
moriuntur; etiam pueris, qui peccare. potuerunt, seu quibus
.absolutio et extrema unctio ministrantur (2); item sensuum
usu destitutis, delirantibus et amentibus, quibus eadem
sacramenta ministrantur, uti in rubrica hujus benedictionis
præscribitur; quinimo etiam iis, qui ultimis Sacramentis
culpabiliter refecti non fuerint, subitoque vergunt ad interi­
itum (5). Applicatio effectu quidem frustrari potest, sed si. in
his extremis sacramenta cum periculo nullitatis ministrentur,
eidem periculo indulgentiam exponere licebit.
307. Requiruntur ex parte sacerdotis ad hanc benedic­
tionem impertiendam sequentia :
10 Ut sit delegatus. Circa quod notandum : 10 facultatem
delegatam posse esse restrictivam, uti quoad moniales pro
solo earum confessario ordinario (a) ; et 20hanc tantum respi­
cere loca respectivaejurisdictionis; intra horum autem limites
pro omnibus indistinctim, sive sint alienae dioecesis,sive regu­
lares, aliæve personæ a delegati jurisdictione immunes (5).
Unde in aliena dioecesiillam nullus impertire potest, nisi hæc
facultas ab Episcopo loci delegata sit parochis et viceparochis
aliisque, qui eorum vicem in necessitate subeunt (a). Delegati
etiam subdelegare nequeunt. '
20 Ut adhibeat formulam a Benedicto XIV praescriptam,
quae non est tantum directiva sed praeceptiva (7).
Hæc ipsaformula, præscripta in ConstitutioneBenedictiXIV

(1) S. C. Indulg. 25 Ap. 1675, n. 9, 2.

(2) S. B. C. 16 Dec. 1826, n. 4474-4625, in fine.­
(5) S. G. Indulg. 25 Sept. 1775, n. 257, 5.
(4) S. G. Indulg. 25 Sept. 1775, n. 257, 9.
(5) Cavalieri loc. cit. dec. 2 et 5.
(6) S. C. Indulg. 25 Sept. 1775, loco cit. ad 8.
(7) S. C. Indulg. 5 Feb. 1841, n. 286, 8.
596 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [3081

Pia Mater, adhibenda est ab omnibus regularibus, addito

tantum ad Confiteor nomine Sancti proprii fundatoris, non.
obstantibus quibuscumque juxta Breve SS. D. N. Leonis XIII
Quo universi VII Julii 1882.
3 Ut « si ægrotus voluerit confiteri, audiat illum et absol­
vat. Si confessionem non petat, excitat illum ad eliciendum
actum contritionis; de hujus benedictionisemcacia ac virtute,
si tempus ferat, breviter admoneat; tunc instruat atque hor­
tetur, ut morbi incommoda atque dolores in anteactæ vitæ
expiationem libenter perferat. Deoque sese paratum offerat.
ad ultro acceptandum quidquid ei placuerit, et mortem ipsam
patienter obeundam in satisfactionem poenarum, quas pec­
cando promeruit. Tum piis ipsum verbis consoletur, in spem.
erigens, fore, ut ex divinæ munificentiæ largitate, eam poena­
rum remissionem et vitam sit consecuturus æternam (1). »­
Denique alias conditiones si requisitæ sint, infirmo proponere
debet, ut illos adimplere possit, de quibus in sequentibus.
Notandum hic est, sacerdotem quandoque circumspectum
esse debere, ne, infirmum adhortando ad mortem patienter
obeundam in satisfactionem poenarum, eumdem offendat,
neve ejus aut adstantium amicorum indignationem incurrat :
quapropter, si difficultates proevideantur, consultum quando­
que erit, infirmum ad mortem patienter obeundam adhortari
in confessioneaut in absentia aliorum; nam, licet requiratur
ad indulgentiae consecutionem, ut infirmus mortem æquo ac
libenti animo de manu Domini suscipiat, non tamen requi­
ritur ut hæc adhortatio fiat immediate ante applicationem
indulgentiae, sed sufficit ut infirmus eam dispositionem
habeat :, si id fieri nequeat, convenit adhortationem ita
moderari, eamque tam prudenter .et suaviter proponere, ut
infirmus ipsam mortem æquo ac libenti animo de manu
Domini suscipere paratus sit. .
308. Requiruntur ex parte infirmi ad plenarium hanc
indulgentiam lucrandam sequentia :
1o Gravis infirmitas; quanta autem infirmitas esse debeat

(i) Rubrica hujus benedictionis.

1508] BENEDICTIOAPOSTOLICAIN ART. menus. 597

non ita constat; certo sufficit mortis articulus, per quem

intelligitur, non quidem agonia, sed evidens ac imminens
"mortis periculum. Neque ipsam agoniam exspectare c«,insul­
tum est, ne infirmus usu sensuum destituatur; nam indul­
gentia multo utilius et securius applicatur, dum infirmus
dispositione propria ad illam se praeparare potest. Diu dubi­
tatum est an valide concedatur illis, qui quidem tam graviter
inürmantur, ut extrema sacramenta" ipsis administrentur,
sed tamen morti non ita sunt proximi, ut in articulo mortis
constituti dici possint. Benedictus XIV enim in constitutione
Pia Mater illam tantum concedere videtur in articulo mortis,
rpro eætremo momento, prout S. Congregatio Indulg. etiam
respondit, eam in vero tantum mortis articulo accipi i); et*
contra verba rubricae hujus Benedictionis Solet impertiri post
sacramenta poenitentia:, Eucharistiae et eætremæ unctionis,
item requisita in indulto facultatis Epis00pis concessae. ut
infirmus sit confessus ac sacra communione refectus, suppo­
nere videntur, quod infirmo, cui hæc sacramenta adminis­
trantur, mox ipsa indulgentia sit applicanda; insuper ipsa
constitutio Benedicti XIV indicat, Ecclesiæ curam esse, ne
catholicæ religionis professoribus hujusmodi adjumenti copia
desit, neque ullus moribundus hoc subsidio privetur. cum
«tamen plurimi privarentur. si ad validitatem indulgentiae,
ipse mortis articulus requireretur. Quæstiovero nunc dii-empta
est novo S. C. Indulg. responso ad sequens dubium ' utrum
benedictio apostolica cum indulgentia plenaria in articulo
.mortis dari possit post collata extrema sacramenta, quum
periculum quidem mortis adest, non tamen imminens? Emi
ac Rmi Patres in generali congregatione habita die 18 Decem­
sbris 1885in ædibus vaticanis responderunt : a;?irmative; quam
responsionem ex rei natura pro omnibus aegrotis Christi
fidelibusin mortis periculo constitutis valere dixerunt. Facta
vero de his relatione in audientia habita die insequenti a S. C.
secretario, SSmus D. N. Leo PP. XIII Patrum cardinalium
'responsionem approbavit (a).

(1) 25 Ap. 1675, n. 9, l.

(2) S. G. I. 19 Dec. 1885, apud Acta :. Sedis 18, f. 414.
598 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [508]

20"Intentio 'non quidem actüalis aut virtualis, licet hæ sint­

optimæ, sed saltem habitualis, ut patet ex his verbis rubricæ :
« Illis infirmis qui vel illam petierint, dum sana mente, et­
integris sensibus erant, vel verisimiliter petiissent, vel dede­
rint signa contritionis, impertienda est etiamsi postea linguæ­
cæterorumque sensuum usu sint destituti, aut in delirium vel.
amentiam inciderint.» .­
30 Status gratiæ.
40 Actus contritionis et charitatis. Sic præscribit consti- '
tutio, ut, « studeant moribundos fideles excitare ad novos de­
admissis peccatis doloris actus eliciendos, concipiendosque
ferventissimæ in Deum charitatis affectus.» Item rubrica
benedictionis : « Si confessionem non petat, excitet illum ad
eliciendum actum contritionis. 11
50 Ut ipsam mortem æquo ac libenti animo de manu Do­
mini suscipiat. Hæc inter alias præcipua conditio est : « hoc
enim præcipue opus » ait Benedictus in sua constitutione,
in hujusmodi articulo constitutis imponimus, et injungimus,
quo se ad plenariæ indulgentiae fructum consequendum præ-­
parent atque disponant.»
Præcedentes conditiOnes in constitutione Benedicti XIV
requiruntur, sed præterea aliæ atque aliæ imponi possunt, et
etiam imponuntur in indultis, quibus facultas benedictionem
impertiendi Episcopis Belgii concedi solet, scilicet :
60 Ut infirmus « sit confessus ac sacra communione refec­
tus, vel quatenus id facere nequiverit, saltem contritus nomen
Jesu ore, si potuerit, sin minus corde devote invocaverit,
et mortem tamquam peccati stipendium de manu Domini
patienti atque alacri animo susceperit.» Invocatio saltem
mentalis SS. Nominis Jesu præscribitur ut conditio sine qua
non, quamdiu ægrotus suæ mentis est compos, ad indulgen­
tiam vi istius benedictionis lucrandam (1). An sufi'iciant con­
fessio et communio in infirmitate suscepta, vel an' infirmus,
'qui ab aliquibus diebus est confessus et communicavit, iterum, ­
si possit, confiteri et communicare teneatur ad lucrandam

(1) S. C. Indulg. 25 Sept. 1775, n. 257, 7;2..*).Sept 1892.

[509] BENEDICTIO APOSTOLICA IN ART. MORTIS. 599

indulgentiam, non constat; unde tutius certo erit, iterum

confiteri et communicare, si commode fieri possit. ''
Not. conditiones prædictas per se requisitas esse, si nempe­
infirmus sana mente et integris sensibus fuerit; horum autem
defectu, in quantum ad illas adimplendas capax fuerit, ut
patet ex rubrica benedictionis, ubi dicitur eamdem imper­
tiendam esse, etiamsi infirmi linguæ cæterorumque sensuum
usu sint destituti, aut in delirium vel amentiam inciderint.
309. An hæc benedictio apostolica iterari potest?
R. Aflirmative in diverso mortis articulo, ut liquet ex his
verbis, quibus facultas episcOpis concedi solet : « Quoties
aliquem in mortis articulo constitutum esse contigerit : toties
Apostolicam benedictionem impertiri valeas; » negative­
autem in eodem mortis articulo, sive ab eodem sive a pluribus
sacerdotibus facultatem habentibus (1) impertiretur, quia
verba relata et constitutio Benedicti XIV tantum loquuntur
de unica benedictione in eodem mortis articulo, et ad plures
extendi nequeunt. Hinc sequitur eam non posse iterari in
eodem articulo, licet aliquo tempore perdurante (a), et contra
posse, si cesset mortis articulus, infirmus convaluerit, et
deinde quacumque de causa in novum mortis periculum.
reincidat, f-lieet.ex-eodem morbo (5).
Idem dicendum est de permanente infirmitate etsi diu-­
turna : quamdiu enim idem morbi status protrahitur, bene-­
dictio iterari nequit (r.); 20 de casu, quo aegrotus accepit
applicationem in statu peccati mortalis, aut post applicatio­
nem in peccatum relapsus est : in neutro casu benedictio
repeti potest (5). 30 Pariter prohibitum est indulgentiam­
plenariam in articulo mortis impertiri a pluribus sacerdoti­
bus hanc facultatem ex diverso capite habentibus, puta

(1) S. C. Indulg. 5 Feb. 1841, n. 286, 7; 12 Mart. 1855, n. 562.

(2) S. C. Indulg. 25 Sept. 1775, n. 257, 6; 24 Sept. 1858, n. 265; 12 Feb..
1842, n. 500.
(5) S. C. Indulg. 24 Sept. 1858, n. 265; 12 Feb. 1842, n. 500.
(4) S. C. Indulg. 24 Sept. 1858, n. 265; 12 Feb. 1842, n. 500.
(5) S. C. Indulg'. 20 Junii 1856, n. 257, 7; 12 Feb. 1842, n. 500.
 400 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [510]

ratione aggregationis confraternitati ss. Rosarii,s. Scapularis,

ss. Trinitatis, etc. (4).
310. Sacerdos pro hac benedictione induitur superpel­
liceo et stola, scilicet violacea, quia ad ritum poenitentialem
attinet (a). Ingrediens infirmi cubiculum dicit Paa: huie
«domuietc. ac deinde ægrotum, cubiculum et circumstantes
aqua benedicta aspergit, dicendo antiphonam Asperges me
sine psalmo Miserere et repetitione antiphonæ, quia Bene­
dictus XIV de hisnon loquitur; tum peragit quæ supra
dicta sunt. Postea recitat stando Adjutorium cum reliquis
"vel alternatim cum clerico, vel solus, si ille desit. In prima
oratione nomen personæ infirmæ exprimit, et si sit femina
infirma loco famulum tuum dicit ancillam tnam. Clericus
recitat Confiteor, et si desit, ipse sacerdos. Deinde sacerdos
dicit Miscreatur tui. Dubitatur an Indulgentiam etiam
adjungere debeat : Misereatur enim et Indulgentiam post
Confiteor alias semper conjunguntur; in forma vero in con­
.stitutione. Benedicti XIV et in rituali Romano præscripta
tantum ponitur Misereatur etc., et in formulis totaliter
impressis Indulgentiam communiter omittitur : solus s. Al­
,phonsus de Lig. (3) Indulgentiam adjungit : an igitur sub
expressione Misereatur etc. quæ in forma habetur, Indul­
-.gentiamcomprehendatur, merito dubitatur. Practice tamen
dicendum est, utrumque fieri posse, scilicet vel Indulgentiam
omitti, quia in forma non ponitur; vel addi, quia alias semper
dicitur. Sacerdos signat infirmum dicens In nomine Patris,
et in fine ad Pater et Filius etc. (I.). '
« Si infirmus sit adeo morti proximus, ut neque confes­
sionis generalis faciendæ, neque præmissarum precum reci­
tandarum tempus suppetat, statim sacerdos benedictionem ei
impertiatur (5). » Haec verba Statim sacerdos benedictionem

(1) S. G. Indulg. 5 Feb. 1841, n. 286, 7; 12 Mart.. 1855, n. 562; 12 Jun.

1884, apud Acta s. Sedis, 17, f. 502.
(2) Cavalieri tom. 4, in fine.
(5) In praxi conf. n. 289.
(4) Cavalieri loc. cit.
(5) Ita rubrica in fine bened.
[512] DE pnocnssxomnus. 401

ei impertiatur, varie intelliguntur :juxta breviarium editionis

"typicæin hoc casu incipiendum est a verbis : Dominus noster
etc., idque certum et tutum esse patet ex rubricis præfatis :
Catalanus tamen (1) censet tantum dicendam esse benedic­
tionem in fine, scilicet : Benedicat te omnipotens Deus, Pater,
.Filius, et Spiritus Sanctus. Amen. Item breviarium citatum,
si mors proxime urgeat, assignat dicendam esse hanc formu­
lam : Indulgentiam plenariam et remissionem omnium pec­
catorum tibi concedo,in nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti. Amen. Qua formula uti etiam potest ad contagium
evitandum (2).
Si benedictio Apostolica immediate post viaticum et extre­
mam unctionem impertiatur, Confiteor, ante applicationem
indulgentiæ repetendum est (a) : verba autem Paa: huic
domui et aquæ aspersio forte omitti possunt, quia ab initio
dicta et facta sunt; securius tamen est hæc benedictioni
semper praemittere, quia Benedictus XIV præcipit formulam
a se confectam usurpari, et hæc omnia in ipsa formula
habentur.
311. Notandum hic est, infirmum plures alias indulgen­
tias plenarias et partiales lucrari posse ratione confraterni­
tatis aut associationis, cui est adscriptus, vel causa exercitii
piorum operum, quæ facere consuevit. Expedit ut sacerdos
inürmo illas indulgentias proponat, illumque instruat quid
ad easdem consæquendas agere oporteat.

DE PROCESSIONIBUS.

312. « Publicæ sacræque processiones, seu supplicatio­

"ues, quibus ex antiquissimo ss. Patrum instituto catholica
Ecclesia vel ad excitandam fidelium pietatem, vel ad com­
memoranda Dei beneücia, eique gratias agendas, vel ad

(1) In rit. Rom. tit. v, cap. v1, gvn.

(2) s. 11.11.eum. 1879, n. 5485
15)s.c.1ndu1g.5Feb.1841,n.286,5e16.
Tom. III. 26
 402 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [514]

divinum auxilium implorandum uti consuevit, qua par est:

religione celebrari debent; continent enim magna ac divina
mysteria, et salutares Christianæ 'pie'tatis fructus eas pie
exequentes a Deo consequuntur : de quibus fideles præmonere­
et erudire, quo tempore magis opportunum fuerit, parocho­
rum officium est. 77
313. Processiones distinguuntur : 10 in ordinarias et
extraordinarias. Ordinariæ sunt, quæ fiunt certis diebus per
annum, ut in festo purificationis B. M. V., dominica palma­
rum, in litaniis majoribus et minoribus, in festo ss. Corporis
Christi, vel aliis diebus pro ecclesiarum consuetudine : extra­
ordinariæ vero sunt, quæ variis ac publicis de causis in dies.
indicuntur.
20 In generales seu publicas, et particulares seu privatas..
Generales sunt, ad quas clerici omnium ecclesiarum illius.
loci seu civitatis conveniunt. Tales sunt processiones lita-­
niaru'm majorum et minorum seu rogationum, solemnitatis
ss. Corporis Christi, et aliæ extraordinariæ pro publico bono
indictæ (i). Circa'has precessiones Concilium Trid. (a) præ­
scribit ut « exempti omnes tam clerici sæculares quam-.
regulares quicumque, etiam monachi, ad publicas proces-­
siones vocati, accedere compellantur; iis tantum exceptis.
qui in Strictiori clausura perpetuo vivunt » (a). Processiones
particulares sunt, quæ præter generales prædictas in qualibet
ecclesia separatim instituuntur.
314. An propria auctoritate processiones fieri possunt?'
R. 1. Quoad clerum sæcularem. 10 In ecclesia sæculari,
sive cathedrali et collegiata sive parochiali, fieri possunt
processiones particulares ex præScripto missalis et ritualis,
v. g. in festo purificationis, dominica palmarum, triduo ma­
joris hebdomadæ, absque alia licentia Episcopi, quia facta.
ecclesiarum erectione, eo ipso concessa censetur facultas,.

(1) S. B. C. 2 Sept. 1662, n. 1244.

(2) "8855.XXV, c. 15, de regul. et mon.
(5) S. B. C. 27 Jul. 1628, 11.1096; Quarti de process. sect. 5, punct. 1.
et 2; Lucius Ferraris processiones n. 15 et seq.
[514] DE PROCESSIONIBUS. 405

imo et imposita obligatio exercendi functiones juxta ritum

et ordinem in missali et rituali præscriptum, saltem si com­
mode fieri possunt (1). 20 Aliæ processiones consuetæ, etiam
publicæ Heri possunt absque nova Episcopi licentia, ita
tamen, ut Episcopus easdem prohibere possit, etiam non
obstante consuetudine (a). 30 Neque extraordinariæ proces­
siones generales, neque novæ particulares non præscriptæ
in missali et rituali, absque licentia Episcopi institui possunt,
quia cura rerum spiritualium et regimen ecclesiarum ad
Episcopumprimario spectant; et insuper ad generales requi­
ritur super omnes ecclesiasticos, qui ad publicas processiones
convocari debent, universalis potestas et jurisdictio, quæ in
solo Episcopo residet (3). 49 Dubitari potest, an processiones
publicæ. ordinariæ in diebus rogationum absque licentia
Episcopi prima vice institui possint, quia ab una parte sunt
processiones publicæ, ad quas requiritur auctoritas et indictio
Episcopi; et ab altera sunt ex præscriptis in missali et rituali,
ad quas eo ipso, quo ecclesia erigitur, facultas concessa cen­
setur. Tenentur tamen Episcopi et ecclesiarum rectores
omnino curare, ut dictæ processiones ordinariæ celebrentur,
modo commode fieri possint (4).
H. 2. Processwnes ecclesmrum parochialium, quae fiunt
nonp—etitaparoöh1 ven1a,intra cujus parOChiæ limites du­
cendæ sunt, quamvis quoad alias processiones hæc venia
petäüaa'smï)" Neque 1neodem festo et per octavam licentia
Episcopirequiritur, ut patet ex sequente responso, quæ tamen
necessaria est, si illæ post octavam transferantur (6).

(1) Quarti de process. sect. 5, p. 1, q. 4, n. 151.

(2) S. B. C. 14 Jan. 1617, n. 546; 14 Maji 1672, 11.1444; Quarti loco cit.
(5) S. B. C. 14 Jan. 1617, 'n. 546; 14 Maji 1672, 11.1444; 22 Nov. 1681,
11.1684, 8; Quarti loco cit. q. 1 et 4. Vid. dec. Alph. de Berges Archiep.
Mechl. 1 Feb. 1675. Syn. Belg. tom. 11. fol. 565.
(4) Quarti loco cit. p. 2, q. 1, n. 157.
(5) S. B. C. 20 Jun. 1654, n. 956; 8 Ap. 1656, n.1005; 11 Jan. 1681,
n.1657.
(6) Cuppinus anno 1772, n. 4.
404 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [514]

B. 3. Quoad regulares et confraternitates. Ab his publicæ

processiones in festo et per octavam ss. Corporis Christi,
non petita parochi vel Episcopi venia, fieri possunt (4). Quoad
alias autem processiones servandum est decretum generale (2)
scilicet : «Regularibus, et confratribus in ecclesiis regula­
rium esse permissum intra eorum ecclesias et claustra tantum
processiones facere; et non extra : si vero ecclesiæ claustro
careant, eisdem regularibus et confraternitatibus licere pro­
cessiones facere intra ambitum dumtaxat earumdem eccle­
siarum, hoc est prope muros ecclesiæ, sive exeundo a janua
ecclesiæ, et intrando per aliam, sive per eamdem januam,
et semper prope muros ecclesiæ, et non extra dictum ambitum,
nisi de licentia et consensu ordinarii, aut cum cruce parochi :
privilegiis Apostolicis contrarium disponentibus per hoc
decretum minime censeatur derogatum 71.Cum cruceparochi,
id est de licentia, consensu aut cum cruce parochi (3).
Sumcit tamen sola licentia parochi, per cujus parochiam
proceditur, sine licentia Episcopi, ut patet ex decretis supra
citatis, quæ vel ordinarii vel parochi licentiam disjunctive
requirunt (4). Id tamen intelligendum est de solis processio­
nibus, quæ fiunt juxta cujusque religionis aut confraternitatis
prOpria instituta et regulas approbatas (5); nam sicut ipse
parochus, sine licentia EpiscOpi,extraordinariam processio­
nem facere nequit, sic nec eamdem licentiam aliis concedere
potest.
Sola quoque Episcopi licentia squicit, contradicente etiam
parocho (6).
Quod in decretis allatis statuitur de confraternitatibus
erectis in ecclesiis regularibus, pariter intelligendum est de

(1) Dec. supra ad R. 2 citata.

(2) Gong. S. C. Ep. et Bit. 21 Aug. 1628, n. 1096.
(5) Vid. dec. 19 Dec. 1671, 11.1440, et deo. Inn. XI. 20 Maji 1682, Syn.
Belg. tom. II, "fol."580.
(4) Quarti de process. sect. 5, p. 1, q. 5, n. 154, in fine.
(5) S. B. C. 10 Dec. 1705, 11.2125, 21 et 22.
(6) S. B. C. 22 Nov. 1681, 11. 1684, [6; 10 Dec. 1705, n. 2125, 22;
7 Sept. 1861, 11.5109, 2.
[516] ORDO IN Pnocnssmmsus SERVANDUS 405

confraternitatibus institutis in propriis e'cclesiis aut in aliis

ecclesiis sæcularibus (1). Et si confraternitates in aliis eccle­
siis erectæ sint, processiones etiam intra ecclesiam fieri
nequeunt, nisi cum licentia rectoris seu parochi.
Not. S. R. Congregationem (2) respondisse, clericorum et
presbyterorum consuetudinem obviam eundi cum superpel­
liceis, cruce et baldachino, ad excipiendos cives suos, quando
graduati redeunt in patriam, non convenire, sed prohibendam,
prout omnino prohiberi mandavit.
315. Notandum etiam non variari nec ampliari posse
processionis viam semel electam, sed semper incedendum
esse per eamdem, per quam processio prima vice incessit (5);
non licere se opponere processioni, quando de consensu
Episcopi intrat fines alterius parochiæ (4); si via mutanda
sit « ad Episcopum privative pertinere indicere, et dirigere
processiones, quo et qua maluerit, nec sine .ejus licentia
aliter üeri licere » (5). Item similiter ad Episcopum spectare,
transferre processiones consuetas ex causa pluviæ aliave
ratione legitima (a).

ORDO IN PROCESSIONIBUS SERVANDUS.

316. Prænotandum est præcedentiæ rationem in pro­

cessionibus et similibus considerari a propinquitate versus
celebrantem; ita ut juniores seu minus digni antecedant, et
seniores seu digniores sequantur secundum ætatem suscepti
presbyteratus, factæ professionis, etc. Omnes bini procedunt,
et si numerus sit impar, senior seu superior incedit medius
inter duos ultimos (7). Quoad hunc ordinem vid. Praxis
Pontificalia tom. 3, n. 213 et seq.

(1) S. B. C. 10 Dec. 1705, n. 2125, 21 et 22.

(2) 19 Nov. 1629, n. 692.
(5) S. B. C..27 Sept. 1875, n. 509.
(4) S. B. C. 14 Nov. 1615, n. 556.
(5) S. B. C. 21 Jan. 1690, n. 1821.
(6) Idem dec. 21 Jan. 1690, 2; Praxis Pontificalis, tom. 5, n. 206.
(7) S. B. C. 18 Mart. 1656, n. 1004, et 25 Nov. 1675, n. 1552.
406 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [516]

10 Ante omnes juxta cæremoniale Ep. (1) incedunt laico­

rum confraternitates, inter quas præcedentia debetur con­
fraternitati ss. Sacramenti in processione ejusdem ss. Sacra­
menti (2). Incedere autem post baldachinum vel hinc inde ad
latus cler,i confraternitati ss. Sacramenti nullo pacto 1icet(s).
Laici cum luminaribus procedunt anteclerum saecularem
et regularem, 'atqueetiam ante confratermtates (1.
20 Loco religiosiïicedun't se'dïïxïdïmordinem ntiquitatis,
vel prout de jure vel consuetudine procedere solent .(5).
30 Loco curiales et officiales, inter quos ultimo loco nobi­
lio'res et magistratus incedunt (6). Si autem ista loci sit con­
suetudo, post celebrantem incedere possunt (7).
4 Loco clerus sæcularis, ante quem incedit crucifer me­
dius inter cerof'erarios: deinde crucem sequuntur: l'o'Clerici
semii1arii,2O curati ecclesiarum parochialium, 3o ecclesiæ
collegiatæ, 4o clerus ecclesiæ cathedralis (s), et ultimo cele­
brans, medius inter diaconum et subdiaconum pluviale ele­
vantes; nisi subdiaconus crucem deferat, in quo casu diaconus
semper a sinistris celebrantis incedit, et. pluviale non elevat,
Cæremoniarius apud celebrantem et ejus assistentes incedit,
et ubique discurrit, quando opus est, ad processiones diri­
gendas (9).
' Laicus minister, qui processionem dirigit, in quovis etiam
loco vel inter seu ante vel post "clericoset undequaque juxta
temporis et necessitatis exigentiam, pro sui oiiicii executione
incedere, discurrere, ambulare atque associare potest (10).

(1) Lib. 2, c. 52, n. 1, etc. 55. n. 5.

(2) Vid. Gardellini et instr. Clem. 522, n. 4 et 5; Praxis Pontificalis,
tom. 5, n. 214. S. B. C. 26 Aug. 1752, 11.2421, 1.
(5) S. B. C. 4 Maji 1882, 11.5549, 5.
(4)S.B.C.22Januarii
1876M
(5) Cærem. Ep. l. 2, c. 55, n. 5, et Praxis Pontif. ibid. n. 215. Vid. dec.
S. B. C. 6 Sept. 1605, n. 145; 1 Mart. 1614, n. 518.
(6) Cærem. Ep. loco cit. et Praxis Pontif. ibid. n. 216.
(7) S. B. C. 4 Ap. 1615, n. 550; Merati tom. I, p. 4, tit. 12, n. 15.
(8) Cærem. Ep. loco cit. et Praxis Pontif. ibid. n. 218 et seq.
(9) S. B. C. 50 Aug. 1602, n. 108, et 8 Maji 1617, n. 550.
(10) sa. c. 6 Dec. 1608, n. 265. '
[517] DE HABITU ET RITU IN PROCESSIONIBUS. 407

Ante crucem autem et utrumque clerum procedunt cantores

laici (1), et musici (a). Milites non inter clerum, sed a late­
ribus incedere possunt (5). .
5o Loco incedunt Prælati, si adsint, immediate post cele­
brantem (1), et deinde, si ea sit consuetudo, magistratus et
nobiles, ut supra dictum est.
60Et ultimo loco processionem prosequuntur laici, et
quantum fieri potest, feminæ a viris separatae, primo scilicet
viri, et deinde feminæ (5). Mulieres enim, licet juvenculæ,
binae, canentes carmina vernacula lingua, nequeunt in pu­
blicis et sacris processionibus incedere inter confraternitates
et clerum. Possunt tamen sequi statuam B. Mariæ virginis
vel alicujus sancti, et canere quando clerus tacet, in proces­
sione tantum et non intra ecclesiam (e).

s
DE HABITU, ORNAMENTIS ET RITU SERVANDO
IN PROCESSIONIBUS.

317. Omnes decenti "habitu, sine galeris m'si pluvia

cogente, induti esse debent. Intra ecclesiam in quibuscum­
que processionibus omnes detecto capite incedunt, exceptis
celebrante et ministris sacris aliisque paratis, qui caput
tegunt, modo ss. Sacramentum aut lignum s. crucis non
deferatur (7). Extra ecclesiam « in precessionibus, in quibus
defertur ss. Christi Corpus, vel ss. Crucis lignum tam clerus
quam sæculares detecto capite incedere debent. In aliis vero
processionibus, in quibus deferuntur reliquiæ vel statuæ

(1) Gærem. Ep. lib. 2, c. 16, n. 15.

(2) S. B. C.. 25 Sept.. 1857, 11.2769.
(5) S. B. C. 17 Jun. 1679, 11. 1655.
(4) Praxis Pontif. tom. 5, n. 226. .
(5) Rit. Rom. S. B. C. 51 Maji 1642, n. 797.
(6) s. R. e. 99 Nov. 1.901 Valven. et. Sulmonen.
(7) Gærem. .,.Ep lib. 2, c. 5, n. 1; S. B. C. 2Ap. 1667, 11.1552; 17 Jun.
'1675, 11.1476, 9, Quam de process. sect. 1, p. 6, n. 16 ad 7; Vinitor
p. 4, tit. 5, annot. 52, etp. 6, tit. 5, n. 15.
408 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [517]

sanctorum, tunc sæculares et ecclesiastici, qui eas deferunt.

detecto capite; alii vero clerici possunt incedere tecto capite­
cum biretro (a) ». Dum clerici caput,,detectum habent, non
ideo tamen absque bireto incedere debent, sed illud manu
non impedita ante pectus deferre possunt. Regulares pariter­
intra ecclesiam procedunt capite aperto, et extra ecclesiam­
capite cooperto bireto vel caputio, dummodo ss. Sacramentum­
aut lignum ss. crucis non deferatur (a).'Quando sanctorum
reliquiæ aut statuæ deferuntur, omnes laici detecto capite
incedere debent; quando vero reliquiæ aut statuæ non ges­
tantur, magistratui, sed non aliis laicis, capite cooperto
adinstar cleri incedere licet (5). Cæremoniarius et clerici,.
qui dirigunt processionem (4), thuriferarius, acolythi atque
deferentes crucem et vexillum detecto semper capite ince­
dunt (5). Item cantores cum aliquid inchoant, aut soli decan­
tant, caput regulariter detegunt, nisi aliquid obstet (6).
Not. per S. B. C. (7) prohiberi, ne pueri puellaeque defe­
rentes instrumenta divinæ passionis, vel aliud repræsentans
hujus mysteria vel sanctorum vitas et martyria, ullo modo
in processionibus præsertim ss. Sacramenti admittantur.
Similiter Humbertus a Precip. Archiep. Mechl. prohibuit (s)
« ne ulli sæculares vel regulares ad supplicationes admittant,
parvulos religiosa aut alia indutos veste, quam quotidiana.
sua aut communi, aut ad summum ornatu angelico, qui.
tamen ad vanitatem non debet esse compositus. » Item.
Thomas Philippus Card. Archiep. Mechl. (9). prohibuitin
publicis processionibus equitum turmas, personas larvatas
aliasque insolentias admittere; et deinde (10) præcedentem

(1) S. B. C. 2 Sept. 1690, n. 1841, 1.

(2) S. B. C. 24 Maji 1664, n. 1291, 4; Cavalieri tom. III, dec. 151.
(5) S.-R. C. 18 Jun. 1689, n. 1810, et 2 Sept. 1690, n. 1841, 2.
(4) S. R."C. 25 Sept. 1857, n. 2769, VI, 1.
(5) S. B. C. 10 Jun. 1690, n. 1859. .
(6) Bauldry p. 2, c. 14, n. 18; Praxis Pontif. tom. 1, n. 54.
(7) 5 Mart. et 5 Nov. 1667, n. 1548, et 1561, 7; 7 Dec. 1844, n. 2879.
(8) Ep. past. 21 Jul. 1700. Syn. Belg. to'm. II, fol. 445.
(9) 9 Maji 1750.
(10) 12 Feb. 1755. Syn. Belg. tom. II, fol. 506.
 [517] DE HABITU ET RITU IN PROCESSIONIBUS. 409»

prohibitionem extendit ad parvulos ornatu angelico aut vir-4

ginio indutos, stricte prohibens eosdem admittere in pro-­
cessionibus, in quibus Venerabile circumfertur. Ratio est,,
non tantum quia hæc omnia animum ab adoratione avertunt,.
quæ unice in supplicationibus intenditur; sed etiam quia.
fictus ille habitus risum potius quam pietatem, contemptum.
quam venerationem nostræ religionis et divinorum myste­
riorum progignit. His tamen non obstantibus, parvuli ornatu.
angelico aut virgineo in pluribus locis ad processiones admitti.
solent.
Non semel prohibuit S. R. C. quominus in festo ss. Corporis.
Christi ejusque octava, quando fit processio cum ss. Eucha­
.ristiæ sacramento, et in aliis processionibus theophoricis,­
deferantur imagines Beatæ Mariæ Virginis ac sanctorum,.
sive reliquiæ ipsius beatæ virginis et sanctorum (1).
2. Clerici 'omnes juxta rituale Romanum superpelliceis­
induti esse debent, non tantum sæculares, sed etiam regu­
lares, exceptis monachis et mendicantibus, qui in proprio.
sui ordinis habitu incedunt (2). An permittantur paramenta.
sacra vide in Praxi Pontiücali tom. 3, n. 242. Celebrans
pluviali induitur (3) et ita quidem necessario in processione
ss. Sacramenti, ut sibi sine illo ss. Sacramentum deferre.
non liceat (1). In aliis autem processionibus, si pluviale non.
habeatur, amictu, alba et stola, vel superpelliceo et stola,
indui potest. Si diaconus et subdiaconus assistant, dalmatica.
et tunicella induuntur, modo celebrans pluviali sit indutus,
et modo usus dalmaticæ ista die et in ista processione per­
mittatur, quod vide tom. I, num. 159. Diaconus etiam stola.
utitur. Numquam autem manipulum assumunt, et si eo induti
sint, eumdem ante processionem deponunt. Si præter Subdia­

(1) S. B. C. 17 Jun. 1684, 11.1751; 51 Jan. 1896, 11.5878; 1 Jul. 1898,­

11. 5997.
(2) Catalanus in rit. Rom. tom. II, tit. 9, c. 1, 5 5, n. 1; Cavalieri
tom. lll, dec. 151,'n. 4. Vid. 11.171.
(5) Bub. gen. missalis tit.. XIX, 11.5.
(4) S. B. C. 22 Jan. 1701, 11. 2067, 5; 12 Maji 1756, 11.2440; 18 Dec..
1781, 11.2526, 1; 29 Nov. 1856, 11.5059, 5. '
-4-10 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [548]

conum assistentem alter subdiaconus crucem deferat, uti in

processione ss. Sacramenti Iieri convenit, congruit ut hic
quoque veste subdiaconali sit indutus. Cantores clerici super­
pelliceis induuntur (4), vel si adsit consuetudo, etiam pluvia­
libus indui possunt (a).
318. Præferenda est crux, et ubi fuerit consuetudo,
vexillum sacris imaginibus insignitum, non tamen factum
militari seu triangulari forma. Crucem deferre est officium
subdiaconi assistentis, modo processio sit longitudinis com-.
petentis et crux ad portandum facilis; in processionibus
autem, in quibus ss. Sacramentum defertur, vel iniquibus
celebrans insignem portat reliquiam, aut quæ fiunt solem­
niter, alter subdiaconus sacris vestibus indutus ad crucem
deferendam adhibendus est (5); si subdiaconus non habeatur,
aut processionis longitudo aliud exigat, crux a clerico-super­
pelliceo induto præferenda est (4). Crux inter duos acolythos
cum candelabris et candelis accensis portanda est, in honorem
crucis et Crucifixi. In processionibus deferenda est cum
imagine Crucifixi non ad celebrantem seu deferentem con­
versa, sed ut eisdem tergum vertat, quasi Christus præire
videatur (6), ad differentiam crucis archiepiscopalis, in qua
imago Crucifixi ipsum Archiepiscopum respicere debet. Totus
clerus saecularis sub una eademque cruce incedit : si accedat
capitulum ecclesiæ cathedralis, omnes sub cruce cathedralis
incedunt; et alias unica elevanda est crux ecclesiæ, cujus
tit processio, quam sequuntur omnes, qui sunt de clero sæ­
culari, reservato loco digniori clero illius ecclesiæ, "cui-usest
crux—Mi legitima adsit consuetudo, ut plures cruces-defe­
rantur, quilibet clerus sub propria cruce incedere potest (;)K
Unaquæque vero religio et confraternitas cum sua cruce et * "x-O

(4) Cærem. Ep. lib. 2. c. 5, n. 7.

(2) S. B. C. 44 Ap. 4755, n. 2424, 44.
(5) Bub. miss. in cæna Dom. Bauldryp. 4, c. 45, art. 5, n. 2.
(4) S. B. C. 42 Jun. 4660, n. 4470.
(5) S. B. C. 48 Maji 4675, 11.4558, 4; Praxis Pontif. tom. I, n. 86.
(6)wmwän—äaö; 28.Ap.4866,n 5444,5.
(7) S. R.3373231 "4652,-mci—t.;5 Mart. 4825, n. 2644, 4.
![526] DE HABITU ET RITU IN PROCESSIONIBUS. 411

ins—ignibuspraecedunt (1). Regulares crucem cum velo pen­

dente seu paTIïöd'colör'is"convenientis deferre debent (a) ad
indicandam inferioritatem et subjectionem respectu cleri
sæcularis (5). Ita ut a clero sæculari crux cum pallio defe­
renda non sit, nisi talis sit consuetudo (l.).
Not. cruciferum et duos acolythos deferentes candelabra,
numquam, neque ss. Sacramento, in processione genullectere;
et ceroferarios præcedere, quandocumque ob loci angustiam
simul incedere nequeunt.
.Vexillum ante omnes deferendum est a clerico cotta,'vel
.ab aliquo laico habitu honesto induto (5).
319. Via, per quam transeundum est, ab habitantibus
mundari debet.
De circulo- et via procedendi standum est locorum con­
suetudini. Juxta Gardellini (c) regulariter incipiendum est
a parte evangelii, et progrediendum ad latus epistolæ, si
processio intra ecclesiam fiat; et si per plateam, tunc an
dextram pergendum est, et per sinistram ad januam rever­
tendum; juxta Gavantum autem (7) et Quarti (s) rectius
proceditur a latere epistolæ ad latus evangelii. In his locis,
si processio intra ecclesiam fiat, communiter proceditur usque
ad januam, et tunc dextram tenendo, fit circulus progre­
dieïido ad partem evangelii altaris : et si extra ecclesiam,
solis Cursus servari solet.
320. Adhibentur duo thuribula, modo sit copia, in pro­
cessionibus, in quibus ss. Sacramentum defertur (9), et in
quibus lignum ss. crucis, spinæ coronæ D. N. aliæve reliquiæ

(1) S. B. C. 2 Aug. 1651. n. 572. et 7 Maji 1659, n. 679.

(2) S. B. C. 14 Jan. 1617, n. 544.
(5) Gavantus p. 1. tit. 19. litt. e.
(4) S. B. C. 12 Jun. 1660, 11.1167. Vid. Praxis Pontif. tom. 5, n. 210
«et 211.
(5) Bauldr)r p. 4, c. 16, art. 2, n. XI, et art. 5, n. XIII.
(6) Inslr. Clem. 5 20, n. 16.
(7) P. 4, tit. 12, n. 6.
(8) De process. sect. 1, p. 6, n. 16, ad 11.
(9) Rub. miss. in coena Dom. et rit. Rom. de process. ss. Sao.
412 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [521]

insignes solemniter transferuntur (1). In aliis autem proces­

sionibus, utin festo purificationis, dominica palmarum, etc.
'unum tantum thuribulum in missali et rituali præscribitur.
In prioribus processionibus duo-thuriferarii immediate ince­
dunt ante ss. Sacramentum aut reliquias, facie semiversa.
in incessu, thuribulum lente ac æqualiter moventes et ducen­
tes, illudque habentes e-manu dextra pendens ab eo, qui est.
a sinistris, e manu vero sinistra ab eo, qui est a dextris,.
In posterioribus vero processionibus unicus thuriferarius
incedit omnium primus ante crucem processionis, ut quasi.
sternat viam Crucifixo sequenti cum odore incensi, vel ut
Christus quasi trahat post.se sequentes in odorem unguento­
rum suorum.
Modus thuribulum ducendi in processione duplex est, sci­
licet incensare, seu thuribulum in altum tollere versus objec­
tum, quod incensatur, et suffumigare pavimentum, seu
thuribulum ante et post se projicere : uterque modus bonus.
est; posteriortamen in processionibus,tanquam facilior inter­
ambulandum eligi- potest, præsertim si fiat tractibus longio­
ribus erga objectum, quod sequitur, ut non tantum ei viam
sternere, sed ipsum quoque incensare dici possit.
Vid. Praxis Pontif. tom. 3, n. 247.
Priusquam sacerdos ante processionem ab altari discedat,
thus more solito imponit; quoties autem deinde thuribula.
non amplius fumigant, thuriferariorum est novum thus
imponere.
321. Rubricæ'non prohibent lumina accensa deferri in­
quacumque processione; id tamen magis convenit, cum.
ss. Sacramentum, vel saltem reliquiæ in processionibus.
deducuntur (2). In processione ss. Sacramenti juxta cæremo—
niale Ep. (3) omnes tam religiosi, quam laici, et etiam cle­
rici (l.) deberent, cum fieri posset, si non funalia, saltem.

(1) Merati p. 2, tit. 7, n. 75..

(2) Cærem. Ep. lib. 2, c. 52, n. 9.
(5) L. 2, c. 55. n. 4.
(4) S. B. C. 12 Ap. 1605, n. 125.
[522] DE HABITU ET RITU IN PROCESSIONIBUS. 415

acCensas ceræ albæ candelas manibus portare. Et juxta

rituale Romanum in translatione sacrarum reliquiarum insi­
gnium cum luminaribus accensis omnes procedere debent.
Item quando ss. Sacramentum extra ecclesiam circumfertur,
ne ob ventum aut imbrem lumina extinguantur, mandat
Benedictus XIII (1) ut quatuor saltem cum suis hastis lan­
ternæ comparentur, et suis semper cum intus accensis can­
delis hinc inde circa celebrantem, qui Sacramentum gestat,
deferantur (2).
Auctores communiter censent, candelas in processione
deferendas esse manu extima (5) præterquam a capellanis,
qui immediate ante baldachinum incedunt. Cum autem ru­
bricæ nihil præscribant, idcirco dici non debet, contrariam,
"ubi existit, immutandam esse consuetudinem. Usus in his
locis habet, ut deferantur dextra ab iis, qui sunt a sinistris,
et sinistra ab iis, qui sunt a dextris, ut proximiora sint Sacra­
mento, in cujus honorem deferuntur.
322. SS. Sacramentum in processionibus semper sub
baldachino, non tantum extra sed etiam intra ecclesiam
deferendum est; et si baldachinum usque ad altare afferri
nequeat, umbella adhibenda est, ne ss. Sacramentum absque
hoc honoris signo, licet per breve spatium deferatur (4).
Lignum ss. Crucis, ss: spinæ coronæ Domini, et alia quædam
instrumenta Dominicæ passionis sub baldachino etiam de­
ferri possunt, dummodo id fiat seorsim et disjunctim a sanc­
torum reliquiis; sanctorum autem statuæ et reliquiæ licet
insignes sub ullo prætextu, aut ob consuetudinem immemo­
rabilem sub baldachino deferri nequeunt (5), neque etiam
retro reliquias et simulacra sanctorum, sive Episcopoabsente
sive præsente.

(1) In conc. Rom. 1725, tit. 15, c. 7.

(2) Vid. Gardellini in instr. Clem. 5 20, 11.
(5) Gavantus p. 4, tit. 12, n. 5; Cavalieri tom. IV, c. 8, 5 20, n. 2; Gar­
dellini in instr. Clem. 5 20, n. 12; Praxis Pontif. tom. 5, n. 212 et 225.
(4) Miss. Rom. in cæna Dom. feria 6 parasc. et rit. in process. ss. 830.
(5) S. B. C. 27 Maji 1826, n. 2647, &.
414 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [524]

Baldachinum et umbella debent esse perpulchra et semper

albi coloris in processionibus ss. Sacramenti (1). .
323. Dum fiunt processiones per ecclesiam sine ss. Sa­
cramento, 10 celebrans et canonici eeclesiæ cathedralis
transeuntes ante altare majus, caput inclinare, et alii genu­
flectere tenentur; 20transeuntes ante tabernaculum ss. Sa­
cramenti omnes genuflectere debent (9); 30transeuntes ante
altare sub elevatione ss.,Sacramenti infra "missam,similiter­
genuflectunt : «'si advertatur elevatio-v. g. Corporis Christi,
tunc genuflectendum utroque genu a transeuntibus ante
altare, ubi missa celebratur; et deposito sacramento progre­
diendum : similiter si alii transeant in elevatione calicis. »
Genuflectendum igitur est, non quidem ab omnibus, sed ab
illis tantum, qui in casu ante altare transeunt; neque debent
permanere genuflexi, quousque calix elevatus et depositus
fuerit, sed s. Hostia deposita surgunt et progrediuntur; et
similiter alii genuflectunt, qui transeunt infra elevationem
calicis; ut, quo minus fieri potest, sacra interrumpatur functio
et processionis ordo (a). 40 .In processione ss. Sacramenti,
genuflectendum est ss. Sacramento, quod circumfertur, in
occursu et transitu ejusdem, non tamen altari, neque taber­
naculo, neque etiam sub elevatione missæ, quæ celebratur,
licet campanula pulsetur, quia incedentes in processione,
sunt in actuali ss. Sacramenti adoratione (I.). Cum in proces­
sione est genuüectendum, ambo simul incedentes genuflectunt
et surgunt, graviter quidem et modeste, sed tamen alacriter
et sine cunctatione, ut sequentes non sistant se expectantes,
sed ordinatim in eodem loco ge'nuflectant post eos. Non
genuflectunt crucifer, acolythi qui candelabra a latere crucis
deferunt, nec qui reliquias aut statuas gestant (5). '
324. Dum fit processio, pulsantur campanæ ecclesiæ,
cujus est processio, et aliarum, juxta quas transitur.

(1) Gæremoniale Ep. lib. 1, c. 14, n. 1, et lib. 2, c. 25, n. 5; Praxis

Pont. tom. I, n. 117. '
(2) S. B. C. 14 Dec. 1602, n. 117.
(5) Cavalieri tom. IV, dec. 180, 1.
(4) Merati p. 4, tit. 12, n. 14; Cavalieri loco cit. n. 2.
(5) De Carpo Cærem. p. 5, n. 178.
 [525] DE CANTANDIS IN PROCESSIONIBUS. 415.

Not. 1. « Processiones prius fieri debent, deinde missa

solemniter celebrari : nisi aliter ob gravem causam interdum
ordinario, vel clero videatur ». Missa tamen solemnitatis
ss. Corporis Christi prius celebranda est (1); et quoad roga­
tiones vide n. 74. i
Not. 2. Processiones non sunt peragendæ « tam longi iti­
neris circuitu, ut aut populi devotio languescat, aut compo­
tationibus aliisque insolentiis occasio præbeatur » (a). Rituale
Romanum similiter præcipit, ut « edendi ac bibendi abusum
secumque esculenta et potulenta deferendi in sacris proces­
sionibus, agrisque lustrandis,,et suburbanis ecclesiis visi­
tandis, tollere parochi studeant; ac fideles, præsertim die
dominica, quae proxime rogationes antecedit, quam hæc
dedeceat corruptela, sæpius admoneant » (3).
Not. 3. « Videant in primis sacerdotes, aliique ecclesiastici
ordinis ut in processionibus ea modestia ac reverentia tum
ab ipsis, tum ab aliis adhibeatur, quæ piis et religiosis.
hujusmodi actionibus maxime debetur. Omnes... graviter,
modeste, ac devote bini suo loco procedentes, sacris precibus
'ita sint intenti, ut remoto risu, mutuoque colloquio, et vago
oculorum aspectu, populum etiam ad pie, devoteque precan­
dum invitent. n' .
Quo colore utendum sit'xin processionibus, vide tom. 1,
num. 151. '

DE CANTANDIS IN PROCESSIONIBUS.

325. In processionibuscantanda sunt ea, quæ in missali

,aut rituali Romano præscribuntur. Circa.hæc notari potest :
10 præscribitur cantandum Procedamus in pace in proces­
sionibus candelarum et palmarum, non autem -in illis, quæ
incipiuntur per litanias, ne cantus interrumpatur neque in.

(i) Rit. Rom. et cærem. Ep.

(2) 5 conc. prov. Mechl. tit. XIV, c. 5.
(3) Vid. Vinitor p. 4, tit. 5, annot. 58.
416 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [526]

quibus ss. Sacramentum defertur, propter eius præsentiam;

'in reliquis tamen processionibus cantari potest. Procedamus
'in pace cantatur a diacono : scilicet post impositionem
thuris, antequam ab altari descendat aut'discedat, altari
debitam facit reverentiam, se vertit ad populum per suam
sinistram, ne tergum celebranti vertat, conversus cantat
Procedamus, eoque cantato ad altare revertitur, ut cum
*celebrante procedat. Absente diacono, celebrans conversus
ad populum, eadem verba dicit aut cantat. 20Si ad unam aut
plures ecclesias in via sit divertendum, litaniæ vel psalmi"­
.intermittuntur; in illis ecclesiis stando ante altare cantatur
antiphona cum versu et oratione titularis ecclesiæ, et si sit
processio ss. Sacramenti, cantatur antiphona cum oratione
de eodem; in egressu autem cantus intermissus iterum
resumitur. 50 In processionibus ad petendam pluviam, sere­
nitatem etc. cantantur ea, quæ in rituali loco prOprio assig­
"nantur; et quæ litaniis addenda præscribuntur, quibus res­
pondetur Te rogamus, adduntur post versum Ut fructus
terræ dare. 40 In processionibus quæ diebus dominicis in
quibusdam ecclesiis fiunt, ad honorandam Domini nostri re­
surrectionem, cantantur responsoria aut hymni ex ofüciodiei
*.secundumstatuta dioecesana aut consuetudinem ecclesiæ (l).

MODUS IN PROCESSIONIBUS SERVANDUS.

326. In processionibus nihil ita curandum est, quam ut

debito ordine et modo paragantur, præcipue quidem initio,
in statione si fiat, et in fine.
1. Cæremoniarius tempestive et diligenter curare debet,
'ut omnia sint parata et disposita, omnes sua loca habeant et
occupent, atque in iisdem regulariter et ordinatim procedant,
tam illi qui ante crucem, quam qui post eam incedunt.
2. Si processio non fiat post missam aut officium, vel si
«celebranspost missam aut officiumad sacristiam revertatur :

(1) Vid. Vinitor p. 6, tit. 19, n. '5, et Lebrun, Traite pre'tim, art. 7.
1526] MODUSnv Pnoccssmmeus SERVANDUS. 417

tunc celebrans pluviali indutus, præcedente crucifero inter

duos acolythos deferentes candelabra cum cereis accensis,
e sacristia egreditur, et ad altare accedit.
3. Si liat post missam aut officium, et'celebrans ad sacris­
tiam non revertatur, uti fit communiter, crux parata collo­
catur ad cornu epistolaeprope credentiam.
Finito ultimo evangelio missæ, celebrans, facta reverentia
in medio altaris, descendit in planum ad cornu epistolae, ibi
deponit casulam et manipulum, atque pluviale assumit. Dia­
conus et subdiaconus suos etiam deponunt manipulos. Deinde
per planum accedit ad medium ante gradus altaris, diacono
et subdiacono pluviale elevantibus, nisi subdiaconus crucem
deferat, in quo casu per totam processionem diaconus semper
.a sinistris celebrantis incedit, pluviale autem non elevat.
Si subdiaconus crucem deferat, tunc manipulo ad cornu
epistolae deposito, crucem apud credentiam ab acolytho acci­
pit, vel per semetipsum apprehendit, si non porrigatur; me­
dius inter acolythos cum candelabris accedit ad medium ante
altare, et se sistit ut mox dicetur de crucifero.
4. Si processio non fiat post missam, sed post benedictio­
nem palmarum et candelarum aut aliud offlcium, in quo
celebrans pluviali indutus fuit; et subdiaconus crucem defe­
rat, ut in die purificationis et dominica palmarum; tunc
acolythus, dum incensum ante processionem imponitur, cum
cruce inter ceroferarios ad medium ante altare accedit,
ibique se sistit facie ad altare conversa, donec subdiaconus
crucem accipiat. Eo casu subdiaconus, reverentia cum cele­
brante ante gradus altaris facta, se vertit, nudo capite et
sine bireto,in manibus, crucem-accipit, et medius inter cero­
.ferarios cum candelabris, paulo celerius procedit, ut ante
.alios suo loco incedere valeat.
5. Si subdiaconus missæ crucem non deferat, eamdem
portat alter subdiaconus vel clericus superpelliceo indutus,
-ut dictum est n. 318. Si processio fiat post missam aut otn­
cium, et celebrans ad sacristiam non revertatur, hic crucifer
finita missa aut offlcio, crucem apud credentiam accipit, et
cum eadem medius inter acolythos zcum candelabris tem­
Tom. III. 27
418 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [326].

pestive accedit ante altare, et facie ad altare conversa, donec

procedendum est, se sistit ad ingressum chori, vel propius.
aut longius ab altari, prout exigit locus, in quo infra proces­
sionem incedere debet. Quamdiu crucem defert, neque ipse
neque acolythi qui cum candelabris eum comitantur, faciunt
reverentiam aut genuflectunt sive ante altare, sive etiam­
ante ss. Sacramentum. Semper procedit in medio acolytho­
rum cum candelabris, nisi locus sit angustus, in quo casu.
acolythi præcedunt. .
6. Cum celebrans, incenso ante processionem imposito, se
vertit ad procedendum, crucifer pariter s'evertit et procedit,
omnesque facta reverentia suo ordine similiter procedunt,
ita se gerentes, ut nulla fiat confusio, atque ut celebrans­
amplius expectare non debeat, sed continuo procedere possit.
Omnes incedunt bini et bini, et ultimi, si numerus sit
impar, trini; pari passu et æquali inter se servata distantia,
videlicet unius circiter passus inter collaterales, et duorum­
vel-trium passuum inter antecedentes et subsequentes. Qui
ex una parte incedunt, quantum fieri potest, diligenter et­
modeste attendere debent ad" socios suos exialtera proce­
dentes, ne unus alium præcedat, aut alter quasi sequatur ;­
aut ne nimis sint vicini aut remoti a se invicem, sed duas
rectas lineas in longum efflcientes. Si loci angustia non
permittat, ut juxta se invicem incedant, minor seu junior­
præcedit (4).
Curandum etiam est ne spatium aliquod inter diversa..
corpora relinquatur, sed omnia ita cohæreant, ut unum quasi.
agmen videatur.
II. Si statio fiat in via qua transitur, v. g. ad altare juxta
viam constructum, omnes procedere possunt, donec cele­
brans ad stationem seu altare pervenerit : tunc omnes con-­
sistunt, et se vertunt ad celebrantem. Precibus in statione­
dictis Seu cantatis, omnes iterum se vertunt, eodemque ordine—.
procedunt. '
2. Si autem in statione ad locum aliquem sit accedendum,

(4) Vid. Praxis Pontificalis, tom. 5, n. 215.

'[326] MODUSuv rnocsssxomnus SERVANDUS. 419

vel ecclesiam aut oratorium ingrediendum, tunc cum illuc

perventum fuerit, illi qui primi incedunt, persistunt in loco
ita remoto, ut omnes alii transire valeant; duo primi se­
sistunt, unus a dextris et alter a sinistris, ita a se invicem
separati, ut reliqui inter eos procedere possint; duo sequentes
se sistunt similiter juxta duos primos; reliqui similiter,
successive usque ad ultimos, ita ut omnes duas lineas usque
ad altare seu locum stationis etiiciant, juniores longius ab
altari remaneant, et digniores illi appropinquent eodem­
ordine, quo in processione incedunt. Sic stant facie ad se
invicem conversa; cum autem celebrans transierit, faciem
vertunt ad altare. Crucifer cum acolythis persistit in loco,
in quo incessit, aliquantulum autem e medio recedit, ut alii
transire possint; cum omnes transierint, se sistit in medio,
ibique sine reverentia aut genuflexione [facienda stat, donec
sit progrediendum. Dum pergendum est, omnes se vertunt
et procedunt, quia processio est extensa eodem modo, quo
incessit, et quo jam procedendum est.
III. In fine processionis, cum ad ecclesiam aut ad altare
redierint, si sequatur missa, ut in festo purificationis et
dominica palmarum, omnes debita altari facta reverentia, ad
respectiva sua loca accedunt; crucifer deponit crucem ad
cornu- epistolae'prOpe credentiam, et acolythi candelabra
super credentiam; celebrans cum ministris, debita ante
gradus altaris facta reverentia, accedit ad cornu epistolae,
ibique potius quam ante gradus altaris paramenta permutat.
2. Si sequatur aliud officium, ut feria sexta parasceves,
vel benedictio danda sit cum ss. Sacramento, ut in ejusdem
processione, crucifer deponit crucem et acolythi candelabra,
ut jam dictum est : reliqui autem se gerunt ut in statione,
juniores scilicet, seu qui primi incedunt, se sistunt in loco
remoto ab altari, alii ordine quo incedunt, propius ad altare
accedunt; stant omnes facie ad se invicem conversa, et ad.
adventum ss. Sacramenti genuflectunt utroque genu. Cum
celebrans cum ss. Sacramento transierit, se convertunt ad
altare, et manent genuflexi usque ad finem. Quod-si circa
altare efficiant quasi semicirculum, ut in aliquibus locis fieri
 420 PARS -6. RITUALE ROMANUM. [527]

solet, digniores sint directe ante altare et quasi in medio

plani hinc inde, et juniores versus cornua altaris. Si locus
capax non fuerit, omnes ad loca sua in choro accedere
possunt.
3. Si non sequatur missa neque aliud officium, tunc in
accessu ad altare omnes, nisi mox ad respectiva loca in
choro accedant, se sistunt, ut supra dictum est, juniores,
in loco remoto ab altari et alii ordine quo incedunt propius
ad altare; crucifer non deponit crucem neque acolythi can-.
delabra, nisi statio ante altare forte longior foret, sed stant
in loco in quo incesserunt, paulisper e medio recedentes, ut
alii transire possint; cum omnes transierint, se sistunt in
medio. Cantata oratione, celebrans redit in sacristiam præ­
cedente crucifero cum acolythis (l).
His omnibus de processionibus generaliter dictis, .cum
actum sit de processione in die Purificationis n. 88 et seq., in
dominica palmarum n. 23 et seq., in rogationibus n. '74 et
seq., agendum restat de processione ss. Sacramenti.

DE PROCESSIONE SS. SACRAMENTI­

327. Declarat sancta Synodus Trid. (a) : « Pie et religiose

admodum in Dei Ecclesiam inductum fuisse hunc morem, ut
singulis annis, peculiari quodam et festo die, præcelsum hoc
et venerabile Sacramentum... in processionibus reverenter,
et honorifice per vias, et loca publica circumferretur. ,, Item
statuit tert-ium concilium prov. Mechl. (3) : « Sacrosancta
Eucharistia pie et utiliter ad populi devotionem interdum in
publicis supplicationibus defertur; potissimum vero in festo
sacro Christi Corpori consecrato, ejusque octava. Sed ne
nimia frequentia minuat reverentiam, rarius extra prædicta
tempora id dat, et non nisi in arduis causis pacis et publicae

(I) Bauldry p. 2, cap. M, n. 29 et seq.

(2) Sess. XIII, de Euch. c. 5.
(5) 1607, tit. VII, c. 8.
[528] DE PROCESSIONE ss. SACIIAMENTI. 421

necessitatis vel utilitatis. In illis autem processionibus, ad

quas populus non tam orandi quam spectandi gratia confluere
solet, abstineatur. »Sic synodus diæcesana Antverp. (1)edicit:
" Quoniam in processionibus, quas vocant dedicationum,
multas contingit insolentias plerumque committi, et quædam
inepta et lasciva immisceri, quæ tamen non esse toleranda
decernimus; omnino prohibemus in illis venerabile Sacra­
mentum circumferri » (2).
« Ubi processio ss. Sacramenti in ejus festo, die, vel per
octavam, ea qua decet solemni pompa nequiverit haberi,
designabit Episcopus pro suo arbitrio et prudentia unicuique
ecclesiæ aliquam ex sequentibus dominicis, in qua celebrata
missa cum commemoratione ss. Sacramenti juxta rubrica­
rum præscriptam formam, solemnis illius processio peragi
possit ,, (a). Missa igitur in hoc casu de dominica seu festo
duplici occurrente celebranda.est, cum' commemoratione
ss. Sacramenti post alias orationes præceptas (4). Si processio
fiat extra dominicam in die, qua votiva privata permittitur,
et votiva de ss. Sacramento cantatur, hæc more votivo sine
"Gloria et Credo, et cum tribus saltem orationibus dicenda est.
328. A quo, et quomodo ss. Sacramentum in processio­
nibus deferendum est?
R. I. Deferri debet ab eo, qui missam aut oiiicium cele­
bravit, quatenus processio fiat aut post missam aut post
cilicium (5). Solus excipitur Episcopus diæcesanus, qui, licet
missam aut officium non celebret, nihilominus ss. Sacra­
mentum in processione defert (s). Delatio ss. Sacramenti in
processione ejusdem solemnitatis ad primam "pertinet digni­
tatem, modo ipse. missam aut officium celebret, et deficiente

(1) 1610, tit. VII, c. 8.

(2) Vid. dec. S. B. C. 12 Jun. 1658, n. 640; epist. past. Alph..de Berghes
Syn. Belg. tom. II, fol. 565.
(5) S. B. C. 8 Mart. 1749, 11.2402.
(4) S. B. C. 6 Dec. 1655, n. 954, et'10 Sept. 1796, 11.2552, 4.
(5) S. B. C. 16 Ap. 1644, n. 859; 25 Mart. 1709, n. 2188; 5 Aug. 1859,
11.2792; 22 Maji 1841, n. 2855. Vid. Praxis Pontif. tom. 5, n.. 241.
(6) Cærem. Ep. lib. 2, c. 55.
422 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [529]

prima dignitate ad secundam, et sic successive (1). In oppidis

aliisque locis ruralibus a digniori illius loci sacerdote id fieri
decet (2). Per totam autem processionem, ab initio usque ad
finem, ss. Sacramentum ab uno eodemque deferendum est,
et non successive a pluribus, quacumque. in contrarium non
obstante consuetudine (5).
Similiter quæcumque processio, quæ üt immediate sive
ante sive post missam aut officium, fieri debet per celebran­
tem; si autem celebrans v. g. "post vesperas recesserit, et
processio instituatur post completorium, vel fiat alio tempore
sine respectu ad missam aut officium, tunc etiam spectare
potest ad primam dignitatem j uxta statuta et consuetudinem(4).
B. 2. Deferendum est 1()manibus celebrantis, pedibus ince­
dentis (5), dextra ad nodum et sinistra ad pedem ostensorii,
manibusque velo humerali coopertis; 20 ïante faciem juxta
rituale- Romanum, seu superiorem partem pectoris, cum
imagine s. Hostiæ versus præcedentes; 30 sub baldachino,
sub quo celebrans et simul diaconus et subdiaconus pluviale
elevantes, incedunt, si fieri possit. 40 Deferens ss. Sacramen­
tum, submissa voce alternatim cum ministris continuo recitat
aliquos psalmosvel hymnos, quosmemoriter recitare potest (6);
numquam tamen cum aliis cantat, nisi alii non cantent vel
inordinate (7).
329. An et qüoties est standum, item populus cum
ss. Sacramento in ejusdem processione benedicendus?
B. 1. Si via processionis longior fuerit, super altare alicu­
jus ecclesiæ vel super altare per viam constructum ss. Sa­
cramentum deponere, et aliquantulum quiescere licet. Quod

(1) Eadem dec. cit. Praxis Pontif. tom. 111,n. 241.

(2) Merati cum aliis p. 4, tit. 12, n. 11. in fine.
(5) S. B. C. 4 Maji 1748, n. 2599; 5 Aug. 1859, n. 2792; 22 Maji 1841,
n. 2855. .
(4) S. B. C. 25 Maji 1875, n. 5500, II et III.
(5) S. B. C. 2Jun. 1618, n. 565; 2 Aug. 1651, n. 575; 24 Jul. 1658,
n. 652; 18 Jan. 1655, n. 945. .
(6) Cærem. Ep. lib. 2, c. 55, n. 22.
(7) Merati p. 4, tit. 12, n. 10; Gardellini in instr. Clem. 9 19, n. 15.
 '[530] DE PROCESSIONE ss. SACRAMENTI. 425

tamen non passim in singulis ecclesiis, vel ad singula altaria,

quæ per viam constructa reperiuntur, faciendum est, sed
semel tantum vel iterum. Deposito ss. Sacramento super
altare, cantatur Tantum ergo et Genitæ-£ vel aliqua anti-.
phona de Venerabili; celebrans ponit incensum in thuribulum
et ss. Sacramentum ter incensat; deinde cantatur versus
Panem de cælo, cum oratione Deus qui nobis sub Sacra­
mento, ut infra dicetur. Cantata oratione, celebrans recipit
estensorium, et proceditur (1).
B. 2. Cæremoniale Ep. et rituale Romanum unam tantum
benedictionem cum ss. Sacramento in processione præscri­
bunt, scilicet in fine, ut infra dicetur; adeoque nec initio
processionis, nec in ecclesiæ janua (2), nec in statione bene­
dictio per se dare potest : attamen S. R. Congregatio (s), in
ecclesiis vel altaribus per Viam benedictionem cum ss. Sa­
cramento dandi vetustissimam consuetudinem tolerari posse,
eo tamen modo, ut saltem servetur regula cæremonialis,
quod non toties pausatio fiat, et benedictio elargiatur, quoties
altaria occurrunt, sed semel vel iterum. Eo casu benedictio
datur post cantatam orationem de ss. Sacramento, ut in line
processionis.
330. Processio sic institui et peragi debet : linito evan­
gelio in line missæ, celebrans, diaconus et subdiaconus ad
medium altaris accedunt, flectunt unico genu, et per gradus
laterales cornu epistolæ descendunt in planum; ibi cele­
brans deponit casulam et manipulum, assistentes suos
manipulos, et ipse celebrans pluviali induitur (4). Deinde
celebrans medius inter diaconum et subdiaconum per pla­
num accedit ad medium ante intimum gradum altaris : ibi
genuflexione utriusque genu facta, imponit incensum sine
benedictione in duo thuribula, vel simul, vel in unum post

(1) Cærem. Ep. lib. 2, c. 55, n. 22; S. B. C. 10 Jul. 1677, n. 1596; Ga­
valieri tom. lv, dec. 297, n. 6.
(2) S. B. C. 19 Jul. 1687, n. 1784.
(5) 23 Sept. 1820, n. 2609.
(4) Gavantus p. 4, tit. 12, n. 5; et Merati ibidem n. 8.
424 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [5505]

alterum; tum genuflexus cum alterutro thuribulo ss. ,Sacra­

mentum triplici ductu incensat. lncensatione facta, per dia­
conumjuxta rituale Romanum, vel per cæremoniarium juxta.
caeremoniale Ep. velum humerale imponitur, quod, ne deci­
dat, ürmatur vel ligaminibus ante, vel aciculis retro. Tum­
omnes ad altare ascendentes, celebrans cum subdiacono a.
sinistris, flectit utroque genu super suppedaneum seu supre­
mum gradum; et diaconus pr0greditur usque ad altare,
genuflectit unico genu, deinde accipit ostensorium, illudque
ambabus manibus tenens, stans tradit celebranti, qui prius
facta capitis inclinatione, manibus sub velo ante. pectus
pendente positis et coopertis, genuflexus illud reverenter
accipit. Celebrans accepto ostensorio surgit; et diaconus
statim ac velum super manus celebrantis accommodaverit,
in eodem in quo est loco,-ss. Sacramento genuflectit, ac sine
mora se erigens, se sistit ad dextram celebrantis, qui diacono
et subdiacono pluviale elevantibus ascendit ad planum sup—
pedanei, ubi cum iisdem ministris, qui simul ascendunt, se
vertit ad populum. Diaconus autem et subdiaconus, se simul
vertendo, proprium tenent locum, ita ut diaconus a dextris
et subdiaconus a sinistris pluviale elevent, quod similiter
faciunt per totam processionem, et cum sacerdote sub balda­
chino incedere possint. Dum celebrans surgit, et se convertit.
ad populum, incipitur hymnus Pange lingua, et sine bene-'
dictione danda statim proceditur. Crucifer et duo ceroferarii.
tempestive accedunt ad medium presbyterii, ubi in spatio
competente ab altari stantes facie ad altare conversa
expectant, donec processio inchoetur". Dum Celebrans pro­
cedere incipit, simul procedit crucifer cum ceroferariis
sine reverentia facienda; omnesque reliqui, facta ss. Sa­
cramento genuflexione, procedunt modo et ordine, quo dic­
tum est. Infra processionem in rituali Romano assignantur­
cantandi tres hymni ex oflïcio ss. Sacramenti, et duo ex
edicio ascensionis Domini, item Te Deum, Benedictus et­
Magnijïcat ; si longior sit processio, his superaddi potest
sequentia Lauda Sion, item responsoria et psalmi ex officio
ss. Sacramenti. Celebrans non cantat, sed cum diacono et.
[50] DE PROCESSIONEss. SACRAMENTI. 425

subdiacono psalmos aut hymnos alternatim recitat. In fine

processionis crucifer deponit crucem ad cornu epistolæ
prope credentiam, et ceroferarii candelabra super creden­
tiam, atque cum aliis genuflectunt. Clerici in duas partes
divisi hinc inde, ita ut celebrans cum ministris per medium
illorum transire queat, stant facie ad invicem conversa.
usque ad adventum ss. Sacramenti; et tunc omnes coram
illo genuüectunt utroque genu, et sic manent genuflexi, sed
facie ad altare conversa, donec benedictione data ss. Sa­
cramentum repositum fuerit. Celebrans cum ss. Sacramento,
et simul diaconus et subdiaconus pluviale elevantes ad altare­
ascendunt : diaconus genuüectit utroque genu in plano sup­
pedanei versus cornu epistolæ, facie ad celebrantem con­
versa; subdiaconus genuflectit, in supremo gradu altaris a
sinistris celebrantis; et celebrans consistens in gradu ante
suppedaneum, tradit ostensorium diacono genuflexo. Diaco­
nus accepto ostensorio surgit, et postquam celebrans ss. Sa­
cramentum genuflexioneadoraverit, ostensorium super altare
collocat. Interim celebrans cum subdiacono descendit ultra
infimum gradum, et flectit utroque genu. Diaconus facta
genuflexione pariter descendit et genuüectit. SS. Sacra­
mento super altare deposito, clerici et cantores hinc inde
genuflexi, illud reverenter adorant, cantantes duas ultimas
strophas hymni Pange lingua, scilicet Tantum ergo et Geni­
tori; dum interim celebrans cum ministris more solito imponit
incensum sine benedictione in alterutrum ex duobus thuri­
bulis, et ss. Sacramentum triplici ductu incensat. Deinde­
cantatur versus Panem de cælo, cui tempore paschali et
infra octavam Corporis Christi additur Alleluja : tum cele­
brans surgit, omnibus aliis manentibus genuflexis etiam
diacono et subdiacono librum ante celebrantem tenentibus (l);.
et non præmittendo Dominus vobiscum cantat orationem
Deus qui nobis sub Sacramento cum brevi conclusione Qui.
vivis et regnas in sæcula (2), cui nihil aliud additur. Deinde:

(l) Cærem. Ep. lib. 2, c. 53, n. 27.

(2) s. n. c. 29 Mart. 1851, n. 2986, 6.
426 PARS 6. RITUALE ROMANUM. [551]

celebrans velo humerali iterum induitur, nisi illud retinuerit,

ad altare ascendit, ss. Sacramentum sine alterius ministerio
accipit, et populum more solito benedicit. Clausotabernaculo,
omnes more solito ad sacristiam redeunt.
Not. 1Oprocessionem ss. Sacramenti non esse terminandam
per versus et orationes ex processione in gratiarum actio­
.nem, sed per versum et orationem de ss. Sacramento, ut
supra dictum est, et ut in rituali Romano præscribitur : hæc
enim processio principaliter non fit in gratiarum actionem,
.sed in laudem et triumphum ss. Sacramenti.
Not. 20 Quamvis ecclesia omni tempore ornata esse debeat,
ejus tamen ornatus specialiter præscribitur in processionibus
ss. Sacramenti, et signanter in festo ss. Corporis Christi (1).
Item viæ, per quas transeundum est, bene mundandæ sunt,
ac ornandæ tapetibus et aulæis, picturis et sacris imaginibus,
floribus, frondibus virentibus, herbisque bene olentibus,
cereis aut funalibus secundum facultatem et qualitatem loci.
Cavendum tamen est a profanis aut vanis figuris seu indignis
ornamentis. Arcus etiam triumphales, si locis congruis dis­
poni possint, cum versibus, emblematibus et mysticis üguris
valde laudabiliter eriguntur. Aliquot altaria per vias etiam
erigi possunt, saltem si via processionis sit longior, ut, si
opus sit, ss. Sacramentum super illa collocari possit.

DE RELIQUIS PROCESSIONIBUS.

331. In processionead petendam pluviam, ad postulan­

dam serenitatem, et in reliquis quæ in rituali habentur post
processionem ss. Sacramenti, utendum est colore violaceo,
præterquam in processione pro gratiarum actione, in qua
'adhibetur color albus vel rubeus, prout officium vel missa.
:.illius solemnitatis requirit, et in processione translationis
reliquiarum, quæ fit in colore albo vel rubeo, prout oflïcium
Sancti, cujus reliquiæ transferuntur, exposcit.

(l) Bit. Rom. et cærem. Ep. lib. 2, c. 55, n. 2 et 12.

(5311 DE RELIQUIS PROCESSIONIBUS. 427

Omnia fiunt et aguntur ut in litaniis majoribus seu roga­

tionibus. Cantatur antiphona Eæurge Domine, et deinde
litaniæ omnium Sanctorum usque ad Pater noster inclusive.
Versus Ut congruentem pluviam in processione ad peten­
dam pluviam, versus Ut fidelibus tuis in processione ad
postulandam serenitatem, et versus Ut a pestilentiae flagello
tempore mortalitatis, in litaniis addendi sunt pest versum
Ut fructus terræ dare. Post Pater noster recitantur seu
cantantur psalmus, versus, et orationes, quæ in rituali
præscribuntur pro processione, de qua agitur. Si longior sit
processio, vel repetuntur litaniæ, ut in diebus rogationum,
vel litaniis absolutis usque ad preces exclusive, dici possunt
aliqui psalmi ex poenitentialibus seu gradualibus.
De processione in translatione reliquiarum dictum est
tom. 2, n. 195 et 196.

FINIS.

SOLI DEO HONOR ET GLORIA IN SECULA SECULORUM.

AMEN.
 INDEX HUJUS TOMl TERTII.

De tempore adventus . . . . . . . .
De vigiliis, festis nativitatis et epiphaniæ Domini, aliisque festis 1n­
tervenientibus . . . . . . . . . . . . .
De dominica secunda post epiphaniam. . . . . .
De tempore a septuagesima usque ad dominicam passionis . . .
De feria quarta cinerum. . . . . . . . . . . . . .
De dominica et tempore passionis. . . . . . . . . . . .
De benedictione palmarum . . . . . . . . .
De missa privata et solemni in dominica palmarum . . . . .
De officio divino tridui sacri majoris hebdomadæ . . . . . .
Ubi et qua solemnitate ofiicium tribui sacri est peragendum. . .
De feria quinta in coena Domini . . . . .. . . . . .
De sacris ritibus feriæ quintæ in coena Domini servandis in mino­
ribus ecclesiis. . . . . . . . . . . . . . . . . .
De feria sexta in parasceve Domini . . . ,
De officio feriæ sextæ in parasceve Domini in minoribus ecclesiis.
In sabbato sancto notanda circa ignem, arundinem, grana incens,
cereum, benedictionem fontis, et missam . . . . . . . . 77
Gæremoniæ sabbati sancti . . . . . . . . . .
Cæremoniæ sabbati sancti in minoribus ecclesiis . . . . . . 97
De festo paschatis et tempore paschali . . . . . . . . 100
De festo s. Marci et tribus feriis rogationum . . 104
.Defestis ascensionis, pentecostes, aliisque usque ad festum ss. Cor­
poris Christi . . . . . . . . . . . . . .114.
De festis mense Decembri 117
De festis mense Januario. . 120
De festis mense Februario . . . . . . . . . . .. . . . 125
De festis mense Martio . . . . .. . . . . . . . . . . 129
De festis mense Aprili. . . . . . . . . . . . . . . . 154
De festis mense Majo '. . .. . . . . . . . . . . . . . 155
De festis mense Junio . . . . . . . . . . . . . . . . 159
De festis mense Julio . . . . . . . . . . . . . . . .­ 144
De festis mense Augusto . . . . . . . . . . . . . . . 149
450 INDEX.

De festis mense Septembri . . . . . . . .- . . . . . 150

De festis mense Octobri . . . . . . . . . . '. . . . 152
De festis mense Novembri . . . . . . . . . . . . 153
De consecratione seu dedicatione ecclesiæ ejusque ann1ve1sano . 157
De titulari seu patrono loci et ecclesiæ . . . . . . . . . . 165
De communi sanctorum . . . . . . . . . . . . . 169
De offlcio defunctorum . . . . . . . '. . . . . . . . 171
De benedictione et aspersione aquæ. . . . . . . . . . . 176
De benedictione et pulsatione campanarum . . 18g

PARS VI.

sunt........ . .........
Deiis quæ in administratione Sacramentorum generaliter servanda
195
De obligatione et auctoritate ritualis Romani . . . . . . . . 195
De ministro Sacramentorum ejusque obligatione . . . . . . 199
Servanda ante Sacramentorum administrationem, in ipsa admi­
nistratione, et post eam . . . . . . . . . . . . . 201
De Sacramento baptismi rite administrando . . . . . 205
De materia baptismi . . . . . . . . . . . . . 205
De forma baptismi . . . . . . . 206
De tempore et loco administrandi baptismum. . 207
De sacris oleis . . . . . . . . . . 210
De praeparandis ante baptismi administrationem. .. 214
Accessus ad baptismi administrationem. . . . . . . . . . 215
Ordo baptismi parvulorum . . . . . . . . . 216
De pluribus simul baptizandis . . . . . . . 221
De baptismo in necessitate . . . . . . . . . . . . . 222
Gæremoniarum baptismi significatio . . . . . . . . . . . 223
De baptismo adultorum . . . . . . . . . . . . . . . 225
Ordo supplendi caeremonias baptismi . . . . '. 226
Ritus servandus cum Episcopus baptizat . 228
Benedictio fontis baptismi extra sabbatum paschæ et pentecostes
cum aqua consecrata non habetur. . . . . . . . . . . 229
De Sacramento pænitentiæ . . . . . . '. . . . . . . . 250
Ordo ministrandi Sacramentum pænitentiæ * . . . . . . . 250
De absolutione ab excommunicatione, suspensione, interdicto et
irregularitate . . . . . . '. '. . . . . . . . . . .
De Sanctissime Eucharistiæ Sacramento . . . . . . . . .
De veneratione ss. Sacramenti. . . . . . . . . . . . 259
In quibus ecclesiis ss. Sacramentum asservandum est. . . . . 259
De tabernaculo ss. Sacramenti. . . . . . . . . . . . . 240 '
De pyxide seu custodia ss. Sacramenti . . '. . . . . . . . 244
 INDEX. 451

De lampade coram tabe1naculo . . . . . . 246­

Ad quos inürmos ss. Sacramentum est deferendum, cum notandis
in casibus occurrentibus . . . . 248:
Præparanda 1n ecclesia et cubiculo infi1mi pro delatione ss. Sacra­
menti . . . . . . . . . . . . . 251
Delatio ss. Sacramenti ad mfirmum . . . . . .' . . . . . 254
De casu longioris aut dinicilioris viæ vel equitationis . . . . . 258
Administratio ss. Viatici. . . . . . . . . . . . .
' Delatio ss. Sacramenti ad infirmum ex devotione . . . . 264­
Delatio ss. Sacramenti ad infirmum cum una tantum 5. Hostia, in
nicandis........
...........
triduo sacro, infra missam et de pluribus infirmis sirnul commu­
264
De Sacramento extremæ Unctionis . . . . . . . . . 266"­
De loco et modo conservandi sacrum oleum infirmorum. . . . 267
De unctionibus . . . . . . . . . . . . . . 268
Præparanda in cubiculo infirmi . . . . . . . . . 272"
A quo et quomodo sacrum oleum ad infirmos deferendum est . . 275
Administratio extremæ unctionis. . . . . . . . . . 275
De administratione extremæ unctionis in casu instantis mortis . . 279
De supplendis orationibus prætermissis in casu necessitatis . . . 280­
De administratione extremæ unctionis in morbis contagiosis . . 281
De casu quo simul Viaticum et s. Oleum ad infirmum deferuntur . 285­
De casu quo pluribus simul infirmis extrema administranda sunt
sacramenta . . . . . . . . . . . . . . . . 284
De visitatione et cura infirmorum. . . . . . . . . . . .
Modus juvandi morientes . . . . . . . . . . . . . .
Ordo commendationis animæ . . . . .' . . . . . . . .
-In expiratione . . . . . . . . . . . . . . . .
Modus curandi corpus defuncti . . . . . . . . . . . .
De exequiis . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Obligatio parochorum. . . . . . . . . . . . . . . .
Jura parochorum . . . . . . . . . . . . . . . . . 501
De loco sepulturae . . . . . . . . . . . . . . 506'
De tempore sepulturæ et exequias celebrandi . . . . . . . 511
De missa exequiali. . . . . . . . . .. . . . . . . . 515
De otiicio defunctorum . . . . . . . . . . . . . . 315
De cereis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 517
De consuetudine in exequis. . . . . . . . . . . . . . 317
Præparanda pro exequiis. . . .- . . . . . . . . . . . 320
Accessus ad domum defuncti . . . . . . . . . . . . . 322
Dispositio feretri ejusque ornatus, atque officium exequiale in
ecclesia. . . . . . . . . . . . . . . . . . 527
Absolutio ad feretrum. . . . . . . . . . . . . . . . 550­
Sepultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555.
452 INDEX.

iSepultura sacerdotum. . . . . . . . . . , . . . . 559

Sepultura sine exequiis . . 540
Exequiæ 1n minoribus ecclesiis . 542
De officio faciendo in exequiis absente corpore defuncti, et in die
5, 7, 50 et anniversario . . . . . . . . . . . . . . 542
De exequiis pa1vulorum. . . . . . . . . . . 547
De sacramento matrimonii . . . . . . 555
De loco et tempore contrahendi matrimonium . . . . . . .
Ritus celebrandi mat1imonii sacramentum . . . . . . . . 555
'Benedictio nuptiarum. . . . . . . . . . . . . . . . 557
Missa pro sponso et sponsa . . . .. .. . . 560
Ritus particularis contrahendi matrimonium.
De matrimoniis mixtis. . . . . . . . . . ' . . . . 567
De benedictione mulieris post partum . . . . 569
De benedictionibus. . . 575
574
Cæremoniæ benedictionis illius
De ministro benedictionis, . . . .
forma et mate1iæ præsentia . 578
Notanda circa particulares et simplices benediction.es . . . . 589
Benedictio peregrinorum 581
Ritus benedicendi et imponendi primarium lapidem pro ecclesia
aedificanda, servandus a sacerdote facultatem habente ab
Episcopo - . . . . . 582
Ritus benedicendi novam ecclesiam seu oratorium publicum . . 585
.Ritus bened1cend1novum cæmeterium. . . . 587
Ritus absolvendi et benedicendi populos et agros ex Apostolicæ
Sedis indulto. . . . 591
.'MethodusPontificiæ benedictionis, ritusque in ea servandus . 591
Ritus benedictionis ApostoliCæ in articulo mortis a sacerdotibus
ad id delegatis impertiendæ . . . . . . . . . . 595
De processionibus . . . . . . . . . . . . . . . 401
Ordo'in processionibus servandus . . . . . . 405
De habitu, ornamentis et ritu servando in p1ocessionibus 407
De cantandis' 1n processionibus . . . . . . . . . . 415
Modus in processionibus servandus . . . . . . 416
In processione ss. Sacramenti . . . . . . . . . . . . . 420
De reliquis processionibus . . . . . . . . . . . . 424
Index hujus tomi tertii . . . . . . . . . . . . . . . 429
.Index generalis totius operis . . . . . . . . 455
 INDEX GENERALIS TOTIUS OPERIS.

PRIMUS NUMERUS DESIGNAT TOMUM, SECUNDUS NUMERUM

ET TERTIUS, SI ADDATUR, LOCUM NUMERI.

.Abbas an potest benedicere paramenta tom. 1, n. 168, 4. An consecrare

vasa sacra ibid. n. 172. An campanas tom. 5, n. 156. Tenetur para­
menta in sacristia induere, et in missa privata non differt a simplici
sacerdote tom. 1, n. 194 et tom. 2, n. 49.
Ablutio digitorum in missa super calicem tom. 1, n. 270. Explicantur
ritus et oratio tom. 2, n. 115. Quid debet iieri, si quid de ablutione
ceciderit tom. 2, n. 186. Ablutio digitorum post administrationem via­
tici tom. 5, n. 191, 9.
Absolutio generalis. Quære Benedictio Apostolica.
.Absolutio defunctorum. Rubricæ missalis tom. 2, n. 5. Quomodo iit præ­
sente corpore tom. 5, n. 250. Absente corpore ibid. n. 566. An fieri
debet ibid. n. 264. Quando permittitur ibid. 265. Quot absolutiones 255
et 266, 8. Quomodo facienda, si non habeatur tumulus erectus 267.
.'Acolythiquot in missa solemni tom. 2, n. 14. Illorum officium ibid.
Adbortatio infirmorum. Quære infirmi.
Adoratio perpetua. Quænam et quomodo missa est cantanda tom. 1, n. 51,
in fine not. Notanda tom. 2, n. 25 ad XII. Quid si occurrat in comme­
moratione tid. def. tom. 5, n. 100. '
.Adscripti ecclesiæ qui sunt tom. 2, n. 227. Ad quæ officia tenentur ibid.
n. 228.
Adventus quando incipitur tom. 5, n. 1. Notanda'infra adventum quoad
missam feriæ, vigilias occurrentes etc. ibidem.
Agnes s. Ejus festum 21 Jan. et comm. 28 Jan. Notanda to.m 5, 11.86.
Agnus Dei quomodo dicitur tom. 1, n. 262. In Missa de Requiem tcm. 2,
n. 1, 7. Explicatio ritus et orationis tom. 2, n. 108.
Alba quid significattom. 1, n. 165. Ejus matema 1b1d n.. 167. Debet bene­
dici ibid. n. 168. Quomodo induitur tom. 1, n. 198.
Tom. III. 28
 454 INDEX.

Alleluja quare retinetur in officio tom. 1, n. 75, 5. An et quoties dicitur

post. epistolam ibid. n. 89. Bub. Explicatio hujus vocis tom. 2, n. 64.
An omittendum in officio votivo ss. Sacramenti tom. 2, n. 291. Quando
additur in responsoriis brevibus ibid. n. 556. Omittitur a dominica
septuagesimæ tom. 5, n. 15. Ubi additur tempore paschali ibid. n. 69.
Altare tixum et portatile tom. 1, n. 176. Quando amittit consecrationem
ibid. 177. Ejus ornatus ibid. n. 191. An et quæ reverentia altari fa­
cienda tom. 1, n. 200, 202, 206.
Altare privilegiatum. Quæ missa ibidem celebranda est tom. 1, n. 66, I,
in not. An debet esse fixum, n. 176. An per destructionem perdit pri­
. vilegium n. 177.
Amen tom. 1, n. 75, 5. Ejus significatio tom. 2, n. 50.
Amictus quid significat tom. 1, n. 165. Ejus materia ibid. n. 167. Debet
benedici n. 168. Quomodo induitur tom. 1, n. 194.
Ampullæ vini et aquæ, quales tom. 1, n. 190.
Andreæ Avellini s. festum 10 Nov. duplex in Ecclesia universali tom. 5,
n. 112.
Angeli custodes celebrantur in Germania dom. 1 Septembris. Notanda­
circa hoc festum ejusque octavam tom. 5, n. 105.
Anniversarium defunctorum quid est tom. 1, n. 59. Debet esse de Re­
quiem ibid. 1. Cantari 2. Fundatum esse 5. Quis dies anniversarius 5.
Quibus diebus permittitur, si fundatum sit pro die obitus ibid. n. 60.
Quid si impediatur ibid. Fundatum pro aliis diebus ibid. 61. An satisfit
per missam diei ibid. n. 59 ad 1, et 11.66 ad II et III.
Anniversaria, quæ celebrantur a capitulis, collegiis, confraternitatibus,
pro omnibus defunctis religiosis, benefactoribus etc. tom. 1, n. 61 in
tine.
Anniversarium dedicationis. Quære dedicatio.
Anniversarium consecrationis Episcopi. Quære Episcopus.
Annulus. Quære matrimonium.
Annuntiatio B. M. V. si sit titularis tom. 5, n. 92. Si occurrat in domi­
nicis quadragesimæ ibid. 1, in parasceve vel sabbato sancto 2, in heb­
domada majori vel paschali 5. Quomodo transferenda est in provincia
, Mechliniensi ibid. 5. '
Antipendium quale et quare requiritur, quando mutandum tom. 1, n. 180.
Antiphona. Bub. brev. tom. 2, 525. Unde sic dicitur ibid. Quomodo ante
psalmos inchoanda ibid. Quando incipit sicut psalmus, verba anti­
phonæ non repetuntur in psalmo ibid. Tertia antiphona primi noc­
turni in communi virginum quomodo legenda tom. 5, n. 126. Quid si
antiphona commemorationis eadem sit ac in 'otiiciotom. 2, n. 262.
Antiphonæ finales B. M. V. in fine ofiicii, quando dicuntur tom. 2, n. 571.
et 572. Quando stando et quando genuflectendo ibid. n. 575.
Apparitio s. Michaelis8 Maji si transferatur post tempus paschale tom. 5,
n. 96.
 mpsx. 455

Aqua baptismalis tom. 5, n. 149. Si non sufiiciat ibid.. Si defecerit ibid.

Munda servanda est ibid. Si sit conglaciata ibid. Non potest defluere
ex capite infantis in fontem ibid. n. 151 et 154.
Aqua benedicta, quando, ubi et cum quibus sacris vestibus debet bene­
dici tom. 5, n. 129. Notanda circa benedictionem et exorcismum ibid.
n. 150 et 151. Si desit, potest benedici apud infirmum tom. 5, n. 186,
8. Retinenda est consuetudo eamdem removendi e vasis ecclesiæ in
triduo sacro tom. 5, n. 55. Benedicenda in sabbato sancto tom. 5,
n. 54 et 55. Quære Aspersz'o.
Aqua in calicem fundenda, qualis, quanta et quomodo tom. 1, n. 227 et
250. In missa de Requiem tom. 2, n. 1. Explicatio ritus et orationis
tom. 2, n. 74. Quid faciendum si celebrans advertat se omisisse aquam
admiscere tom. 2, n. 145.
Aranea si in calicem ceciderit tom. 2, n. 178.
Ascensio Domini. Matutinum dicitur cum singulis antiphonis ad unum­
quemque psalmum ; in occurrentibus autem festis infra octavam dici­
tur ut tempore paschali tom. 5, n. 77. Feria sexta post octavam ascen­
sionis vid. feria.
Aspersio aquæ benedictæ quandonam, a quo et cum quibus sacris para­
mentis fieri debet tom. 5, n. 152. Quomodo fit ibid. n. 155 et 154.
Explicatio ritus n. 155. Quomodo fit præsente Episcopo tom. 2, n. 45.
Aspersio funeris in absolutione defunctorum tom. 5, n. 255 et 254.
Aspersorium porrigere Episcopo cui competit tom. 2, n. 45, 4.
Assistens sacerdos in missa solemni cui debetur tom. 2, n. 4. Qualis
ibid. 5. Ejus officium 6 et 7. Assistens in expositione ss. Sac. ibid.
n. 26. ln exequiis tom. 5, n. 250 et 252. '
Assistentes Episcopi in missa solemni celebrata coram eo tom. 2, n. 45, 5.
In missa privata celebranda ab episcopo ibid. n. 48.
Ave Maria ubi et quomodo legitur in officio tom. 2, n. 560.
Aufer a nobis, quomodo dicitur tom. 1, n. 207. Explicatio orationis
tom. 2, n. 55.
Aurora quando incipit tom. 1, n. 102.

Baldachinum in delatione ss. Sacramenti ad infirmos tom. 5, n. 186, 6,

in processionibus ibid. n. 522.
Baptismus. Cui licet administrare tom. 5, n. 144, forma baptismi ibid.
n. 150. Quando et ubi administrari debet ibid. 152et 155. Baptisterium
et fons baptismalis ibid. n. 154. Baptismi administratio ibid. n. 158 et
seq. Quomodo in necessitate baptizandum n. 162. An et quomodo
plures simul baptizari possunt n. 161. De baptismo adultorum n. 164.
Gæremoniæ omitti nequeunt n. 165; si omissæ sint, supplendæ sunt
 456 INDEX.

in ecclesia ibid.; quomodo supplendæ ibid. Cæremoniarum baptismi

significatio n. 165. Ritus episcopalis n. 166.
Barnabae s. festum si celebretur tempore paschali tom. 5, n. 98.
Bartholomæi apost. festum quo die celebrandum tom. 5, n. 104.
Beatus. De eo missam votivam legere non licet tom. 1, n. 58. An ejus
missa ab aliis aut alibi legi potest ibid. n. 95, 4. An licet beatorum
imagines exponere ibid. n. 191.
Benedicite, psalmus in fine missæ tom. 1, n. 294. In fine missæ de
Requiem tom. 2, n. 1.10. Quomodo creaturæ dicuntur benedicere
Domino tom. 2, n. 125.
Benedictio in fine missæ quomodo datur tom. 1, n. 292. Explicatio
rituum tom. 2, n. 122.
Benedictio in officio quid tom. 2 11.529. In publica recitatione semper
d1c1tur1ube domne, an etiam in piivata ibid. 550. Quid si Episcopus
sit præsens ibid. Octava benedictio in officio sanctorum semper est.
Cujus tel Quorum festum colimus ibid. 551. In ofiicio angelorum an
Cujus 1e1 Quorum festum ibid.
Benedictio cum ss. Saciamento quomodo danda tom. 2, n. 51 et 52.
Quoties in expositione ss. Sac. ibid. n. 50. Quoues 1n delatione ss. Sac.
ad infirmos tom. 5, n. 191, 14. In processione ss. Sacramenti tom. 5,
n. 529. In expositione privata tom. 2, n. 52.
Benedictio Apostolica .in articulo mortis tom. 5, n. 505. Quibus infirmis
impertienda ibid."506. Requisita ex parte sacerdotis 507. Requisita ex
parte iniirmi 508. An potest iterari 509. Ritus eam impertiendi 510.
Benedictiones. Quid est benedictio tom. 5, n. 290. An est de præcepto
ibid. Quis minister n. 292. Quæ episcopis, quæ parochis propriæ et
quæ ab aliis iieri possunt ibid. An Episcopus delegare potest ibid. Quæ
formulæ et qui libri adhiberi possunt n. 295. Quæ requiritur materiæ
præsentia n. 294. Gæremoniæ benedictionum n. 295. Notanda circa
particulares benedictiones n. 296. Quo colore utendum tom. 1, n. 152.
Benedictio mulieris post partum tom. 5, n. 285. An est de præcepto ibid.
' 286. Ubi facienda ibid., 287 et 288. Ritus ibid. 289.
Benedictio papalis. Qui eam elargiri possunt tom. 5, n. 505. Quæ forma
servanda ibid. Quoties ibid. Ritus ibid. n. 504.
Benedictio peregrinorum tom. 5, n. 297.
Benedictio. Ritus absolvendi et benedicendi pepulos et agros tom. 5,
n. 502.
Benedictio sepulchri tom. 5, n. 256.
Benedictio primarii lapidis pro ecclesia ædificanda tom. 5, n. 298. Vide
aqua, paramenta, ecelesia, oratorium, cæmeterium, campana.­
Beneticiati quæ oiiicia particularia recitare tenentur tom. 2, n. 228.
Binare sive in eadem sive in diversa ecclesia tom. 1, n. 284 et 285.
Biretum quando adhiberi potest tom. 1.n. 161. Quando deponendum
in faciendis reverentiis tom. 1. n. 201.
 INDEX. 457

Bonifacii s. Ep. et Mart. officium tom. 3, n. 98.

Breviarium. Quo utendum tom. 2, n. 200—204.An potest mutari in aliud
ibid. Quomodo imprimendum 205.
Bursa in delatione ss. Sacramenti ad infirmos tom. 3, n. 186, 4. Ubi et
quomodo ponenda super altare tom. 1, n. 202. Quære paramenta.

Cæcutiens dispensatus ad legendam missam votivam B. M. V. et de Re­

quiem tom. 1, n. 68.
Cæremoniæ missæ populo explicandae tom. 1, n. 107. Quæ servandæ in
officio divino tom. 2, n. 376, etc. Quære rubricae, baptismus.
Cæremoniai'ius. Ejus habitus tom. 2, n. 9. Officium in missa ibid. 10.
Duo in missa solemni ibid. n. 11.
Cæsaries ficta. An eam adhibere licet tom. 1, n. 161.
Calix, ubi et quomodo accipiendus est tom. 1, n. 143.Quomodo cooperitur
et discooperitur ibid. 144. Ejus significatio mystica ibid. n. 163, 8.
Obligatio ejus ornamentorum n. 165. Ejus materia n. 172. A quo con­
secrari debet ibid. Quando amittit consecrationem ibid. 174. Cui eum
tangere licet ibid. n. 175. Quomodo praeparandus est ante missam
tom. 1. n. 196. Nihil super eum ponendum ibid. Ab ipso celebrante
ad altare deferri debet et quomodo ibid. n. 199. Ejus oblatio in missa
privata 229, et in missa solemni n. 322. Ejus consecratio 252. Sumptio
ibid. n. 268. Purificatio ibid. 269. Ablutio 270. Velatio 271. Explicatio
oblationis tom. 2, n. 74-76; consecrationis n. 94 et 95; sumptionis
n. 113; purificationis ibid. 114, et ablutionis 115. Quid faciendum,
si calix effundatur tom. 2, n. 140; si quid in calicem ceciderit ibid.
n. 178; si sacra species congeletur ibid. n. 184. Quære Sanguis.
Campana quæ ad usum sacrum destinatur, debet benedici tom. 3, n. 137.
A quo ibid. 136. Benedictio dicitur baptismus ibid. 138. Virtutes cam­
panarum benedictarum, 139. Quandonam pulsandæ 140. An ad usum
profanum ibid. 9. Item quoad pulsationem ante delationem ss. Sacr. ad
infirmos tom. 3, n. 186, 9; ante administrationem extremæ unctionis
ibid. n. 203; tempore agoniæ ibid. n. 219; in exequiis ibid. n. 241.
Notanda quoad pulsationem in cæna Dom. tom. 3, n. 37, et in sabbato
sancto ibid. n. 65.
Campanula quando pulsanda est infra missam et quando non tom. 1,
n. 189. Pulsanda est in delatione ss. Sacr. ad infirmos tom. 3, n. 186, 7.
An in missa infra absolutionem defunctorum ibid. n. 253.
Candelarum benedictio extra diem purificationis tom. 3, n. 292. In die
purificationis vide Purificatio. Candela benedicta morienti porrigenda
tom. 3, n. 218 in fine. Quære Lumen, cerei.
Candelabrum triangulare .in officio tenebrarum tom. 3, n. 31. Cande­
labra altaris qualia tom. 1, n. 191.
458 INDEX.

Canon quare ita dicitur, ejus puritas et antiquitas, ex quibus componitur,

ubi incipit et desinit tom. 2, n. 86. Secreto recitari debet tom. 1, n. 106.
Canonici an debent genuflectere cruci altaris tom. 1, n. 119. Quæ officia
particularia recitare tenentur tom. 2, n. 228. '
Cantores in missa solemni tom. 2, n. 12.
Cantus. Quæ in missa cantanda sunt et quomodo etc. tom. 1, n. 108-112.
Cantus Gregorianus et musicus ibid. n. 115.
Capella vid. oratorium.
Capellani monialium quam missam dicere debent tom. 1, n. 95, 2, et
" n. 98. Quære adscripti, patronus.
Capitulum Beatus vir in communi .conf. non pont. quomodo legendum
tom. 5, n. 126.
Caput quando licet cooperire tom. 1, n. 161.Quære reverentia, inclinatio.
Cardinalis. Illi debetur reverentia in missa tom. 2, n. 57. Missa privata
coram eo ibid. 58 et 59; solemnis n. 45 et 44. Vesperæ et laudes ves­
pertinæ ibid. 46 et 47. '
Casula, quid significat tom. 1, n. 165, 6. Ejus materia ibid. n. 167. Debet
benedici, n. 168. Quomodo induitur 198.
Celebrans quomodo ingreditur ad altare tom. 1, n. 199, et de reliquis
num. seq. Quid faciendum, quando infra missam ss. Sacramentum
elevatur aut movetur ibid. n. 205. In missa solemni actiones. exacte
exercere debet tom. 1, n. 505. Agenda in missa solemni 566 et seq.
In. missa privata de Requiem tom. 2. n. 1, et in solemni n. 2. Cele­
brans ad altare, ubi s. communio distribuitur tom. 2, n. 54. Quid si
prævideatur inlirmandus tom.'2, n. 152. Si recordetur se esse in
peccato mortali ibid. n. 157; item se esse suspensum, excommunica­
tum, irregularem aut locum interdictum ibid. 158. Si timeatur incur­
sus hostium vel alluvionis, vel ruina loci, vel aliud vitæ periculum
ibid. n. 165. Si infra missam deficiat n. 167 et seq. Quære sacerdos.
Cerei quales in missa tom. 1, n. 185. Quot ibid. 184. In exequiis tom. 5,
n. 258. Cereus accendendus ad elevationem tom. 1, n. 185. Quære
, tamen. .
Ceroierarii quales et eorum officium in missa tom. 2, n. 16.
Chorus. Quando infra missam genuflectendum, standum et sedendum
' tom. 1, n. 146; et si expositum sit ss. Sacramentum tom. 2, n. 25, VIII.
Ejus incensatio tom. 1, n. 525. Cæremoniæ in officio divino servandæ
tom. 2, n. 576-587.
Chrisma. Vide oleum.
Ciborium. Quære pyxis.
Cingulum quid significat tom. 1, n. 165, 5. Ejus materia ibid. n. 165, 5.
' 'An benedicendum n. 168, 1. Quomodo induitur tom..l, n. 198.
Claves tabernaculi'tom. 5, n. 180, 6.
Coadjutor ad quod officium tenetur tom. 2, n. 227.
Cochlearis parvi usus in missa tom. 1, n. 227.
Cæmeterium. Notanda et servanda tom.'5, n. 255. Ejus benedictio tom. 5,
n. 500 et 301.
 INDEX. 459

Cæna Domini. Notanda quoad oflicium tom. 5, n. 29. Ubi missa cum
reliquis celebrari potest ibid. n. 54. An permittuntur missæ privatæ
n. 56. Communio in missa solemni suscipienda ibid. Notanda quoad
.missam, colorem veli crucis, campana etc. Ibid. 57. Missa ad com­
munionem 58. Locus ad asservandum s. Calicem 59. Processio 40.
Denudatio altarium a quo et quomodo fieri debet; item lotio altarium 41.
Lotio pedum 42. Quomodo missa cum reliquis celebratur in minoribus
ecclesiis ibid. n. 45 et 44.
Collectio particularum in missa tom. 1, n. 266 et 267.
Color paramentorum in missa tom. 1, n. 147. Color aureus ibid. Cujus
et qualis coloris debent esse paramenta 148. Color in missa defuncto­
rum 149. In expositione ss. Sacramenti 150. In processionibus 151. In
benedictionibus 152. Quando color altaris mutari debet 154. Quanta
est obligatio colorem adhibendi 155. Quare diversi colores adhiben­
tur 156. Quo colore utendum in oflicio divino tom. 2, n. 577.
Commemoratio quid tom. 2, n. 251. De quibus fieri potest. comm. ibid.
255. Quando et ubi fit comm. simplicis tom. 1, n. 70. annot. 1 et
tom. 2, n. 254; feriæ tom. 1, n. 70, 5, et tom. 2, n. 255; vigiliæ ibid.;
dominicæ tom. 2, n. 256; diei octavæ et infra octavam ibid. 257. Quæ
commemorationes fieri possunt et debent in festisduplicibus 1 cl.
"tom. 2, n. 259; in duplicibus 2 cl. ibid. n. 260; et in festis officiisque
inferioris ritus ibid. 261. Quo ordine commemorationes sunt faciendæ
tom. 1, n. 71, et tom. 2, n. 265. Non bis fit comm. de eodem, neque
de eo, de quo tit otïicium tom. 2, n. 258. Quid si antiphona, versus
aut oratio sint eadem tom. 1; n. 70, 5, et tom. 2, n. 262. Commemo­
rationes in missis tom. 1, n. 70. Quot, quæ, et quo ordine fiunt in
missa ibid. 71. Quid si dicantur duæ missae conventuales ibid. n. 70
ad 4. De feria quatuor temporum dicitur prima oratio ibid. rub. n. 4.
Quomodo üt. comm. in officio tom. 2, n. 262.
Commemoratio ss. martyrum in festo s. Stephani, et ss. apostolorum
in festo ss. Petri et Pauli ubi et quomodo fit tom. 5, n. 84 et 99. An
regulares ad hanc tenentur ibid.
Commemoratio fidelium defunctorum 2 Nov. quid si occurrat in domi­
hnica aut festo patroni tom. 5, n. 109. De quo festo ea die fieri potest
ibid. 2. Quæ missa celebranda, et cui applicari potest ibid. Quando
.matutinum defunctorum cantandum aut recitandum ibid. Dicitur
brevis cenclusio in oratione absolutionis ibid. An licet facere octavas
pro defunctis ibid. An si transferatur in tertiam Nov. cantari potest
missa de s. Huberto ibid. n. 110.
Commemoratio pro defunctis quando in missa diei fieri potest aut debet
tom. 1, n. 51. Quo loco ponenda ibid. n. 55.
Commendatio animæ quando facienda tom. 5, n..204, 14, et n. 218.
'A quo, .quo ritu et ordine ibid.
Commune sanctorum. Non licet missam et lectiones sumere pro libitu
de 1 vel 2 loco tom. 5, n. 126. '
440 INDEX.

Communicantes proprium quando dicitur tom. 1, n. 95. Non dicitur in

missa de"Requiem tom. 2, n. 1 ad 6. Quomodo recitatur in missa tom. 1,
n. 244. Explicatio ritus et orationis tom. 2, n. 89.
Communicantes. Observanda ab iis tom. 1, n. 277. Ordo communican­
' tium ibid. 276. An sacerdos extra missam seipsum communicare potest
ibid. 275 in fine; cum stola communicare debet ibid. 277 in tine.
Communio. Cui eam distribuere licet tom. 5, n. 145. Ejus distributio in
missa tom. 1, n. 272. An expedit infra missam ibid. 274. In missa de
Requiem ibid. Distributio extra missam 275. Prima puerorum com­
munio 277. Distributio in missasolemni ibid. n. 551. Ad altare expo­
sitionis ss. Sacramenti tom. 2, n.'54. Ad altare ubi missa celebratur
ibid. n. 55. Explicatio rituum tom. 2, n. 116. An et quid licet cantare
infra communionem ibid. n. 118. Quid si hostia vel particula dilabatur
tom. 2, n. 188. Quære Eit'chanïstz'a.
Commun-io, antiphona tom. 1, n. 287. Quare ita dicitur tom. 2, n. 118.
Completorium quomodo in choro dicendum tom. 2, n. 584. Quomodo in
sabbato sancto tom. 5, 11.66, in fine. Infra octavam paschatis ibid. n. 68.
Conceptio B. M. V. duplex 1 cl. tom. 5, n. 85, præiatio; novum otiicium
recitandum ibid. Officium votivum in sabbatis tom. 2, n. 288-291.
Concio. Si ipse celebrans concionetur tom. 1, n. 519. Si alius, quibus
sacris vestibus induitur ibid. 520. Si fiat coram Episcopo, Prælato etc.
ibid. Oratio funebris tom. 2",n. 2 ad 11. Concio coram ss. Sacr. exposito
tom. 2, n. 25 ad VII.
Concurrere et concurrentia quid tom. 2, 11.250 et 505. Notanda circa­
tabellam concurrentiæ n. 502. Quæ officia cum aliis concurrentiam
habent 11.504. Regulæ concurrentiæ n. 505. Quære Vesperæ.
Concursus populi ratione quando permittitur missa votiva solemnis
tom. 1, n. 69. An dicitur Credo ibid. et 11.90 ad 9 et 11.
Confessarius quomodo et quo habitu confessiones excipit, et quos ritus
servare debet tom 5, n. 171. An preces licet omittere ibid. n. 175.
Quid si non absolvat ibid. not. 4. ,
Coniessiones cui'licet excipere tom. 5, n. 144. Excipi debent in ecclesia
nisi ex causa rationabiliibid. n. 169, et in sede coniessionnali ibid.
n. 170. Quomodo paenitentes confitentur ibid. n. 172. Confessio insti­
tuenda ante viaticum ibid. n. 191, 4. Notanda circa confessionem
infirmorum ibid. n. 216. Confessio facienda a sacerdote immediate­
ante missam, tom. 1, n. 192.
Confiteor Deo etc. quomodo dicitur in missa pr1vata tom 1, n. 206, in
missa solemni n. 507, in missa coram Episcopo tom. 2, n. 59, 2.
Explicatio ibid. n. 51. Quomodo dicitur, quando quis solus recitat
ofiicium tom. 2, n. 515. Item quomodo a monialibus ibid.
Conformitas missæ cum officio tom. 1, n. 15. An et quando sacerdos se
conformare debet in missa cum oflicio ecclesiæ ibid. n. 96-100. Quo­
modo se conformare debet ibid. 101.
 INDEX. 441

Confraternitas. Missæ defunctorum quæ celebrantur tom. 1, n. 61, in

. tine. An confraternitates possunt facere processiones tom. 5, n. 514...
Consecratio hostiæ tom. 1, n. 247 et 248. Quomodo verba consecrationis
proferenda sunt ibid. 249. Consecratio calicis n. 252. Explicatio verbo-.
rum et ritus tom. 2, n. 92-95. An consecrare licet sub conditione
tom. 2, n. 147. Quære forma, hostia, catisa.
Consecratio ecclesiæ vid. dedicatio.
Cæsuetudo contra rubricas tom. 1, n. 10.Conditiones requisitæ ad eam
legitimandam ibid. 11. An illegitima est emendanda ibid. Consuetudo
recitandi aliud breviarium tom. 2, n. 101. Consuetudo recitandi oiii­
cium an servari potest ibid. n. 210-216. Consuetudo in officio divino
n. 576, 2. In materia funerum tom. 5, n. 259 et 240.
Cor. Festum ss. Cordis Jesu tom. 5, n. 97. Est festum secundarium
tom. 2, n. 268. Ejus missa votiva in fer. VI, quæ prima unoquoque in
mense occurrit tom. 1, n. 52.
Cornu epistolæ. Quare ibidem quædam leguntur tom. 2, n. 56 et 66.
Corporale ponendum in tabernaculo tom. 5, n. 180, 8. Ejus materia
tom.-1, n. 167. Debet benedici ibid. n. 168. A quo lavari debet ibid.
171. Cui licet tangere n. 175. Quomodo plicandum et explicandum
super altare tom. 1, n. 202. Vid. paramcnta.
Corporis Christi solemnitas quomodo in republica Gallicana in domini­
cam transfertur tom. 2, n. 295-500. Quando processiones et ofïicia
ibidem incipienda sunt tom. 5, n. 81. '
Corpus defuncti curandum tom. 5, n. 221. Corpora clericorum sunt
vestienda ibid. n. 222. Vid. funus, exequiae, sepultura.
Credentia. Quaesunt super eam ponenda tom. 1, n. 504.
Credo in missis, in. quibus diebus et festis dicitur tom. 1, n. 90 et quare
ibid. Non'dicitur in missa, in qua fit comm. anniversarii consecra­
tionis Episcopi ibid. n. 50, in fine. An dicitur in votivis ibid. n. 47.
An ratione concursus n. 69 et 11.90 ad 9 et 11. Quomodo legitur in
missis privatis tom. 1, n. 220 et in missa solemni n. 521. Explicatio
rituum tom. 2, n. 69. Quodnam symbolum in missa dicitur ibid.
Credo ubi et quomodo legitur in ofticio tom-. 2, n. 560-565.
Crux quomodo formanda tom. 1, n. 151 et 206. Bub. 6. Quomodo et
quando celebrans seipsum signat tom. 1, n. 152 et 154. Quomodo et
quando hostiam et calicem 155 et 154. Quænam alia signat ibid. Quare­
cruces tiunt et quid significant n. 155et tom. 2. n. 50. Quando faciendo
infra omcium divinum tom. 2, n. 582. Crux requiritur in altaritom. 1,
n. 181. Qualis III. Ubi ponenda IV. An extra missam V. Cruces velan­
tur tempore passionis tom. 5, n. 21. Quomodo et a quo defertur in
processionibus tom. 5, n. 518. Crux non est statuenda ad feretrum
defuncti ibid. n. 247.
Cubiculum infirmi mundandum ante delationem ss. Sacramenti tom. 5,..
- n. 187, et ante administrationem extremæ unctionis ibid. n. 272.
Cyrilli et Methodii ss. Festum tom. 5, n. 105.
442 INDEX.

Dalmatica quomodo differt a tunicella tom. 1, n. 158. Quando adhibenda

- ibid. rub. 5 et 6 et n. 159. An benedicenda n. 168. Vid. paramenta.
Decreta S. B. C. quam auctoritatem habent tom. 1, n. 5. An obligant
ibid. n. 7. Quid si sint contraria ibid. n. 9.
Dedicatio seu consecratio ecclesiæ. Quodnam officium recitandumest
coram reliquiis pridie expenendis tom. 5, n. 115. Jejunium pridie
consecrationis a quibus servandum ibid. n. 117. Quid si ecclesia
undique circumiri nequeat, ibid. et n. 299, ad 4. Duodecim cruces
semper remanere debent ibid. torn, 5, n. 117. Ubi inchoandum otii­
cium dedicationis in die consecrationis ibid. n. 115, ad 2. Quo ritu,
a quibus et de quo oiiicium fieri debet 5. Quid si consecratio fiat in
die impedita ibid. Quæ missa consecratione facta est celebranda 4.
Quæ missæ et ubi ab aliis sacerdotibus celebrandæ sunt 5. Quo die
anniversarium dedicationis celebrandum n. 114. An et quandonam
Episcopus anniversarium in alia die assignare potest ibid. Quo die
anniversarium celebrandum in republica Gallicana ibid. Quid requi­
.ritur ut otïicium anniversarii dedicationis celebrari possit n. 115 et
tom. 2, n. 219. Quinam et quo ritu tenentur ad officium anniversarii
dedicationis tom. 2, n. 220, 222. Dedicatio capellarum et oratoriorum
tom. 2, n. 219 et 221.
Dedicatio quibus festis cedit, et quibus præfertur tom. 2, n. 267, resp. 1
et2; n. 268, reg. 5, 4 et 8. Quæ lectiones in die octava in primo et
tertio nocturno sunt recitandæ tom. 5, n. 116.Quæorationes dicendæ,
si plura anniversaria occurrant aut concurrant ibid.
Dedicatio ecclesiæ cathedralis a quibus et quo ritu celebranda tom. 2,
n. 226. Præferenda est festis ordinis ibid. n. 268, reg. 5.
Defectus missæ quid est tom. 2, n. 128. Quotuplex ibid. Sub quanta
obligatione defectus caveri debent ibid. n. 129. Notanda n. 150. An
dum defectus suppletur, debent reliqua iterari n. 151.Quid si defectus
substantialis aut accidentalis prævideatur ibid. n. 152. Quid si adver­
tatur defectus accidentalis infra missam commissus ibid. n. 155. Quid
si materia deticiens haberi nequeat n. 144. Si defectus in utraque
materia panis et vini simul occurrat. ibid. n. 145. Quid si celebrans
defectum alterutrius materiæ panis aut vini non cognoverit, seu
supplere omiserit, donec calicem cooperuerit, aut ab altari discesserit
n. 148. Vid. hostia, vinum, species, forma, intentio.
Defuncti corpus quomodo curandum tom. 5, n. 221. Vid. corpus, missa,
commemoratio. , . '
Depositionis dies quis quoad missas de Requiem t. 1, n. 55, et 59 ad 5.
Desponsatio B. M.V. Ubi et quomodo fit comm. s. Josephi tom. 5, n. 86.
Diaconus quando in missa debet genutlectere tom. 1. n. 118; quando se
inclinare n. 127; quænam osculari n. 150, ad IV. Debet se conformare
 moux. 445

celebranti tom. 1, n. 505. Semper tenet manus junctas ibid. Quæ facere
debet ante missam n. 504, et in missa n. 506, et seq. In missa cum
sacerdote assistente tom. 2, n. 8. In expositione ss. Sacramenti ibid.
n. 26-28.In missa coram ss. Sacr. n. 56. Quænam cum celebrante reci­
tare debet ibid. n. 60. An diaconus permittitur in missa lecta tom. 1,
n. 501. An solus sine subdiacono assistere potest ibid. 'An laicus ejus
locum supplere potest ibid. '
Dies 5, 7 et 50 defunctorum tom. 1, n. 62.
Diptycha quid tom. 2, n. 88. "
Directorium diæcesanum an in casibus dubiis est sequendum tom. 2,
n. 208, not. 6. Modus componendi directorium ibid. n. 208.
Dolorum 7, festum B. M. V. Quomodo hymni concludendi sunt tom. 2,
n. 522. Quid si feria 6 post dominicam passionis impediatur, concurrat
cum annuntiatione, etc. tom. 5, n. 95. Quæ est dominica tertia Sep­
tembris, in qua celebrari debet tom. 5, n. 107; quibus diebus et festis
impeditur, et in quam diem est transferendum ibid. Quid si celebretur
cum octava, et dies octava occurrat in festo B. M. V. de mercede
tom. 2, .n. 266, resp. 5.
Domine non sum dignus, quomodo dicitur tom. 1, n. 264. Explicatio
orationis et ritus tom. 2, n. 111.
Dominicæ quomodo distinguuntur tom. 1, n. 20. Rubricæ brev. tom. 2,
n. 256. Quodnam officium tit in dominicis infra octavas ibid. annot. 2.
Dominicæ post epiphaniam et pentecosten anticipandæ vel transfe­
rendæ ibid. n. 256. Bub. 5, 4, 5 et n. 257. Quæ est prima dominica
mensis ibid. n. 256. Bub. 7, et annot. 4. onicium dominicae est semi­
duplex ibid. annot. 5. Quando et ubi fit comm. dominicæ ibid. tom. 2,
n. 256.
Dominica secunda post epiphaniam si anticipetur in feriam, haecest dies
impedita pro translatione festorum tom. 2, n. 271. Quomodo antici­
patur, si septuagesima venerit in prima dominica post octavam epi­
phaniæ tom. 5. n. 11.
Dominica palmarum. Ubi et a quo benedictio palmarum fieri potest et
'- debet tom. 5, n. 22. Quid si expositum ss. Sacramentum ibid. 5. Cære­
moniæ benedictionis palmarum ibid. n. 25. Solemnis benedictio n. 24.
In minoribus ecclesiis n. 25. In missa una tantum dicitur oratio n. 26.
« Ubi et quomodo passio legitur in missa privata ibid. 5. A quibus et
quomodo passio cantatur ibid. n. 27 et 28.
BOminus vobiscum. Quomodo dicitur in missa privata tom. 1, n. 212 et
« in solemni n. 515. Explicatio tom. 2, n. 52 et 11.61. An dicitur ante
« orationem in administratione viatici tom. 5, n. 191, 10, et in exposi­
ti0ne ss. Sacramenti tom. 2, n. 29, et 191 ad 8.
Duplex tom. 1, n. 17. Quare ita dicitur ibid. Quomodo differt a semid. et
- simplice ibid. n. 19. Officium duplex tom. 2, n. 251. Quando in indulto
j non exprimitur, an sit majus vel minus, intelligitur duplex minus ibid.
 444 ' mbmc."

not. 2. Quid-requiritur ut festum sub ritu dup. celebretur ibid. n. 252.

Festa duplicia minora et semiduplicia non transferuntur ibid. n. 265.

Ecclesia a quo benedicenda tom. 5, n. 292. Ritus benedictionis ibid.

n. 299. Quid faciendum, si intra missam violetur tom. 2, n. 164. Aquo
reconciliari potest ibid. Quid, si militaribus stationibus inserviverit
tom. 5, n. 501. Lapides et ligna ecclesiae dirutae tom. 1, n. 170.
Elevatio. Vid. oculi, manus, consecratio.
Epiphania tom. 5, n. '10. Quomodo ejus solemnitas m republica Galli­
canam dominicam transfertm tom. 2, n. 295-500.
Episcopus. Ejus anniversarium electionis seu consecrationis tom. 1,
n. 50. Hujus commemoratio in missis ibid. et 11.74. An benedictionem
paramcntorum aliis delegare potest tom. 1, 11.168, ad 4. An calicis et
patenæ consecrationem aliis delegare valet ibid. n. 172.Quiipotest et
debet exprimi in oratione canonis Te igilm tom. I, ni.—— 240. Missa
privata celebranda eoram eot0111i'2
,'n. 59, etsoiemnis n."!äüäiissa
p1ivata celebranda ab EpiscOpo n. 48. Si intersit vesperis n. 46, et 586
in fine; aut laudibus vespertinis ibid. n. 47. Quid potest quoad omcium
tom. 2. n. 205, 204, 210. Absens quæ officia recitare debet tom. 2,
n. 228, resp. VI, 1. Benedictiones ei propriæ tom. 5, n. 292. An eas­
aliis delegare potest ibid. An benedictionem campanae aliis delegare
potest tom. 5, n. 156.
Epistola tom. 1, n. 89. Quomodo legitur in missa privata tom. 1, n. 216;
in missa solemni n. 517; in missa solemni de Requiem tom. 2, n. 2
ad 4. Explicatur, quare ita dicatur, legatur et cantetur tom. 2, n. 65.
Evangelistæ ss. æquiparantur-apostolis tom. 2, n. 275 ad 5.
Evangelium quomodo dicitur tom. 1, n. 89. Rub. 6, et 11.219; in missa
solemni ibid. n. 518; in missa de Requiem tom. 2, n. 1 et 2. Explicatio
rituum tom. 2, n. 67 et 68.
Evangelium in fine missæ quodnam dicitur tom. 1, n. 94. In missa de
Requiem-semper dicitur illud s. Joannis tom. 2, n. 1 ad 9. Quomodo
legitur tom. 1, n. 295. Explicatio 1ituum tom. 2, 11.125.
Eucharistia veneranda tom. 5, n. 178. Ublasservari potest tom 5, n. 179.
Debet asservari in tabernaculo ibid. n. 180, etin pyxide n. 181.Lampas
coram ea ardere debet ibid. n. 182. Ad quos infirmos et quoties est
deferenda n. 184. Præparanda in ecclesia et cubiculo infirmi n. 185.
Habitus sacerdotis ibid. 186 ad 2. Non occulte deferenda ibid. n. 188.
Quomodo deferenda et administranda per modum viatici ibid. n. 189,
et ex devotione ibid. n. 192. In triduo sacro, infra missam, cum unica
tantum hostia ibi—d.n. 195-195. Dum difficilius iter est obeundum ibid.
n. 190. An equitando ibid. Quomodo deferenda, si simul s. oleum defe­
ratur ibid. n. 208. An et quomodo pluribus infirmis simul administrari
potest ibid. 196.
 INDEX. 445

' Exspectationis partus festum B. M.V. Quomodo hymni concludendi sunt

tom. 2, n. 522. Notanda tom. 5, n. 84.
Expositio ss. Sacramenti. An exposito ss. Sacramento permittitur missa
exequialis tom. 1, n. 56; exequiae tom. 5, n. 255; anniversaria tom. 1.
n. 60; missæ privatæ de Requiem ibid. n. 64; psalmi De profundis et
Miserere ibid. in fine. De eodem exposito facienda est comm. in missa,
et ubi tom. 1, n. 75. An eodem exposito sedere licet ibid. n. 145,
n. 146. et tom, 2. n. 25 ad VIII. Quo colore utendum tom. 1, n. 150.
Qualia et quot lumina requiruntur ibid. n. 185 et 184, 4. An frequens
vel rara expositio expedit tom. 2, n. 18—20.Causæ ad exponendum
ss. Sacramentum ibid. n. 22-24licentia episcopi ibid. n. 25. Expositio
publica et privata ibid. n. 2'1-24. Servanda coram ss. Sacramento
exposito n. 25. Debet exponi in altari majori ibid. IV. et non in plu
ribus simul altaribus ibid. V. Ritus exponendi et deponendi ss. Sacra­
mentum'a solo sacerdote, cum sacerdote assistente et cum sacris
ministris ibid. n. 26-28.Quaenamcantari possunt coram ss. Sacramento
ibid. n.. 29. Missa privata coram ss. Sacramento ibid. n. 55, solemnis
n. 56. An et quomodo ad altare expositionis s. communio distribuitur
ibid. n. 54. Quid si ss. Sacramentum sit exponendum, et celebrans
hostiam in ostensorium locandam consecrare omiserit tom. 2, n. 175.
Vid. benedictio.
Excommunicatio quomodo absolvenda tom. 5, n. 175. Quid si excommu­
nicatus vitandus missæ assistere velit tom. 2, n. 166. Vid. celebrans.
Exequiæ quando fieri possunt et debent tom. 5, n. 255. Quomodo fiunt
ibid. n. 241 et seq. Quomodo in minoribus ecclesiis ibid. n. 265.
Quomodo absente corpore ibid. n. 264. An omitti aut diiïerri possunt
ibid. n. 255 et n. 262. An pro pluribus simul iieri possunt ibid. Vid.
absolutio, sepultura, missa, (inicium, parvuli.
Exorcismus explicatur tom. 5. n. 151.
Extrema Unctio. Cui eam administrare licet tom. 5, n. 144. Quomodo
accedendum ad infirmum ibid. n. 205, paranda in cubiculo intirmi
n. 200. Notanda circa unctiones ibid. n. 200 et 201. Administratio
hujus sacramenti n. 204. Quid si infirmus sit in extremis, si inter
unctiones moriatur, si dubitetur an vivatibid. n. 205.An preces omissæ
suppleri debent ibid. n. 206. Quid licet in morbis contagiosis ibid.
n. 207. Quæ servanda sunt, dum s. oleum et simul ss. Viaticum ad
infirmum defertur ibid. n. 208. An plures infirmi simul administrari
possunt. Ibid. n. 209. V. oleum.
F

Fer-ia,,Quandomissa de ea dicitur tom. 1, n. 22, rub. Feria infra octavam

ibid. rub. n. 2. Feria quare sic dicitur ibid. n. 25. Quomodo dividitur
ibid. Quæ missa in feria est dicenda ibid. n. 95, rub. Officium feriale
440 INDEX.

tom. 2, n. 258. Quando et ubi fit comm. feriæ ibid. n. 255. Quid notan­
dum in feriis a septuagesima usque ad quadragesimam tom. 5, n. 14.
Feria quarta cinerum. Benedictio et distributio cinerum tom. 5, n. 20.
Quales debent esse cineres ibid. ad 1. Ubi et a quo benedictio cine­
rum tieri potest et debet ibid. n. 22. Quid si expositum sit 55. Sacra­
mentum ibid. ad 5.
Feria sexta post octavam ascensionis officium est semiduplex tom. 5,
n. 78. Quid si occurrat festum simplex, duplex aut semiduplex etiam
translatum, et quid si sit 1 aut 2 cl.-ibid. .
Vid. cæna Domini, parasceve, rogationes.­
Feriatio, si festum transferatur, qua die tit tom. 2, n. 280.
Festum de præcepto tom. 1, n. 56, resp. 5, not. 5. Festa duplicia minora
et semiduplicia non transferuntur ibid. n. 265. Quænam sunt festa
primaria et secundaria ibid. n. 268, reg. 4. Festum facultativum et
præceptivum in occurrentia tom. 2, n. 268, reg. 5. Quodnam censetur
festum proprium tom. 2, n. 268. reg. 5. Vid. o/ficium, translatio.
Flectamus genua in missa privata tom. 1, n. 215, et in missa solemni
n. 516.
Fons baptismalis ubi tom. 5, n. 154. Qualis ibid.-Debet mundari ibid. 149.
Ejus benedictio extra vigilias paschatis et pentecostes ibid. n. 167.
Vid. aqua baptismatis, sabbatum sanctum.
Forma consecrationis tom. 2, n. 149, rub. Quid faciendum, si celebrans
aliquid in forma cbnsecrationis omiserit, vel saltem de eo dubitet
ibid. Quid si sacerdos per errorem super hostiam proferat formam
consecrationis calicis ibid. n. 150. Forma baptismi tom. 5, n. 150.
Fractio hostiæ tom. 1, n. 260. Explicatio ritus tom. 2, n. 105.
Franciscus Caracciolo s. 4 Jun. Dicenda est missa propria tom. 5, n. 98.
Franciscus Salesius s., tom. 5, n. 86, 29 Jan.
Funus deferri debet tom. 5, n. 245. A quo deferri debet ibid. Via breviori
ibid. Ubi et quomodo deponendum in ecclesia ibid. n. 248 et ii. 266.
Ejus ornatus ibid. n. 248. Vid. absolutio, sepultura, eæequiæ, parvuli.

Genuflexio. Quomodo genuflectendum est tom. 1, n. 115. Quando in

missa privata ibid. n. 116, et in solemni n. 117 et 118. Quando cruci
altaris n. 119. Quare genuflectendnm n. 120. Genutlectendum est
utroque genu coram ss. Sacramento tom. 2, n. 25. IX. Quando genu­
ilectendum in officiodivino tom. 2, n. 576 et 580, in triduo sacro tom. 5,
n. 52; in proeessionibus per ecclesiam tom. 5. n. 525. Vid. reverentia.
Gloria in excelsis, quando dicitur tom. 1, n. 75, rub. 5 et 4. Quando in
missis votivis tom. 1, n. 45. Quomodo in missis privatis tom. 1, n. 211,
et in solemnibus n. 514. Explicatio tom. 2, n. 59.
Gloria Patri tom. 2, n. 50.
 INDEX. 447"

Graduale tom. 1, n. 89. Quomodo dicitur tom. 1, n. 216. In missa solemni

n. 517. Quare ita vocatur tom. 2, n. 64. Quomodo dicendum post septua­
gesimam in missa Vultum tuum in communi virginum tom. 5, n. 126.
Gradus super altare tom. 1, n. 191.
Gratiarum actio post missam tom.-1, n. 294.
Gregorius VII 5. 25 Maji. Quæ missa dicenda tom. 5, n. 96.
Gregorius Thaumaturgus s. 17 Nov. Ejus festum semiduplex in Ecclesia
universali tom. 5, n. 112.

Habitus sacerdotis celebraturi tom. 1, n. 192, in sacramentorum admi­

nistratione tom. 5, n. 146 ad 4.
Hæc commixtio etc. quomodo dicitur tom. 1, n. 261. Explicatio orationis
et ritus tom. 2, n. 107.
Hanc igitur etc. proprium quando dicitur tom. 1, n. 95. Quomodo reci­
tatur tom. 1. n. 245. Explicatio orationis et ritus tom. 2, n. 90.
Hermenegildus M. 5."15 Ap. si ejus festum celebretur tempore paschali
aut non paschali tom. 5, 94.
Hilarius 5. 14 Jan. tom. 5, n. 86.
Hora celebrandi missam privatam tom. 1, n. 102, et missam conven­
tualem ibid. n. 105.
Hosanna tom. 1, n. 75, 5. Quid significat tom. 2, n. 85.
Hostia paranda ante missam tom. 1, n. 196. Quomodo offerenda ibid.
n. 224, et in missa solemni n. 522; consecranda n. 247; frangenda.
n. 260 et 261; sumenda n. 265. Explicatio oblationis hostiae tom. 2,
n. 75, consecrationisn. 92 et 95, fractionis n. 105, et sumptionis ibid
n. 115. An licet adhibere hostiam quæ habet defectum accidentalem
tom. 5, n. 156. An licet celebrare cum minori ibid. 1243.
157. Quid 51.)
celebrans infra missam advertat hostiam non esse triticeam aut esse
corruptam ibid. n. 158. Quid si dubitetur an hostia sit materia debita
validæ consecrationis ibid. n. 146 et 147. Quid si sacerdos putans se
tenere unam hostiam, inveniat esse duas ibid. n. 156. Si post sump­
tionem aut etiam post ablutionem relictæ sint reliquiæ consecratæ aut '
etiam hostia integra ibid. n. 161. Quid faciendum si quid venenatum.
tetigerit aut infecerit s. hostiam ibid. n. 179. Quid si hostia sit fracta
ibid. n. 181. Si dilabatur in calicem ibid. n. 182. Si dilabatur super
vestes, linteum, altare, aut terram ibid. n. 188et 189. Quid si evomatur
ibid. n. 187. Quid si ad altare inveniatur, et ignoretur, an sit conse-­
crata ibid. n. 190. Vid. species, defectus.
Quales debent esse hostiæ tom. 2, n. 154. Notanda circa confectionem
hostiarum ibid. n. 155. Debent esse recentes tom. 1, n. 281.
Hostiæ minores sunt purgandæ a micis tom. 1, n. 282 in fine. Ponenda
in remonstrantiam, item minores consecrandæ, ubi ponuntur infra
«448 INDEX.

missam tom. 1, n. 205. Quomodo offerendæ ibid. 225. Quomodo con­

secrandæ n. 250. Quid cum iisdem faciendum ad sumptionem n. 278.
An et quousque, facta oblatione hostiæ, licet accipere hostias minores '
consecrandas tom. 2, n. 159. An hoStiæ minores consecrantur, si
sacerdos in consecratione (de illis non cogitet ibid. n. 154. Quid si una
vel plures hostiæ non consecratæ misceantur cum consecratis ibid.
n. 155. Sub qua obligatione et quoties hostiæ renovari "debent tom. 1,
n. 279, 280 et 285. Novæ non sunt miscendæ cum veteribus ibid. n. 281.
Hubertus s. 5 Nov. Quæ formula benedictionis panis adhibenda est,
tom. 5, n. 110. An de si.Huberto permittitur missa solemnis, si occurrat
in commemoratione fidelium defunctorum ibid.
Hymnus. Quando conclusiones hymnorum mutantur et quomodo tom. 2,
n. 522, rub. 4-8. Notanda ibid. Veni Creator ibid. ad 6. In festo expec­
tationis partus, et 7 dolorum ibid. Iste Confessor ibid. n. 525. In festo
stigmatum s. Francisci ibid. Quando hymnus proprius non potest reci­
tari in primis vesperis, an debet uniri hymno matutini ibid. n. 524.

IJ
-Jejunium naturale tom. 2, n. 159. Bub. An illud frangunt reliquiæ cibi '
in ore remanentes ibid. An stilla aquæ lavando os ibid. Quid faciet
sacerdos, qui infra missam recordatur se non esse jejunum ibid.
n. 160. An post ablutionem licet sumere relictas reliquias consecratas
. aut etiam hostiam integi am ibid. n. 161.
»Jejunium vigiliarum tom. 2. n. 259. In diebus rogationum tom. 5, n. 75.
Imagines sanctorum quales esse debent tom. 1, n. 191. Ubi et quando
super vel ante altare ponuntur ibid. et tom.2-, n. 25 ad II. Quomodo sunt
incensandæ tom. 1, n. 509. Velantu1 tempore passionis tom. 5. n. 21.
Incensatio quomodo fit tom. 1, n. 511. An fit in missa cantanta tom. 1,
n. 500. Quomodo tit in missa solemni ad introitum ibid. n. 508; ad
oblationem n. 525. In missa de Requiem non fit ad introitum sed ad
offertorium tom. 2, n. 2. Quomodo iit exposito ss. Sacramento ibid.
n. 56 ad 6. Quare fit incensatio et explicatio mystica rituum tom. 2,
n. 55 et 77. Incensatio funeris tom. 5, n. 255 et 254.
Inclinatio capitis et corporis quid tom. 1, n. 121. Versus quod objectum
dirigitur n. 122. Inclinatio corporis tit in missa n. 125 et 124, et capitis .
n. 125 et 126."In missa solemni n. 127. Quare fit 11.128. Quando caput
inclinandum in officio divino tom. 2, n. 581. Vid. reverentia.
indulgentia in expositione ss. Sacr. adinstar orationis 40horarum tom. 1,
n. 51. Anss. Sacramentum exponere licet causa indulgentiarum tom. 2,
n. 22. An translato festo transferuntur indulgentiæ tom. 2, n. 281. In­
dulgentiæ comitantibus ss. Viatieum concessæ tom. 5, n. 191 ad 15,
Indulgentia plenaria in articulo mortis ibid. n. 505. Aliæ indulgentiæ
ab infirmis lucrandæ ibid. n. 217 et 511. Vid. Benedictio Apostolica.
 mon. 4411

infirmi sunt visitandi, quando, quoties, et quinam præcipue tom. 5,

n. 210. Quo ordine et modo visitandi sunt ibid. n. 212. Notanda circa
visitationem infirmorum n. 215; circa adhortationes n. 214 et 215;
circa confessionem infirmorum n. 216. Tempore agoniæ ibid. ad 5.
Innocentes ss. si sint patroni tom. 5, n. 9.
In paradisum, oratio dicenda in delatione corporis ad sepulturam tom. 5,
n. 255 et 260.
In spiritu humilitatis, quomodo dicitur tom. 1, n. 251. Explicatio tom. 2,
n. 78.
Intentio. Quid si sacerdos defectum essentialem commiserit circa inten­
tionem tom. 2, n. 151. Quæ et qualis intentio requiritur ad valide et
licite consecrandum ibid. n. 152. Quid quoad micas hostiarum et
guttas vini ibid. ad 5, et 11.155. An hostiæ minores consecrantur, si
sacerdos in consecratione de illis non cogitet ibid. n. 154. Quid si
una vel plures hostiæ non consecratæ admisceantur consecratis ibid.
n. 155.
Interdictum quomodo absolvendum tom. 5, n. 174 et 176. Vid. Celebrans.­
Interrogationes in baptismo tom. 5, n. 160.
Introductio mulieris in ecclesiam post partum tom. 5, n. 285.
Introitus quando et quomodo dicitur tom. 1, n. 75, rub. 1, et annot. 2,
', Quomodo dicitur'in missa privata tom. 1, n. 209; in missa solemni ibid.­
n. 512; et in missa de Requiem tom. 2, n. 1 ad 5. Explicatio t. 2, n. 57.
Inventio s. Crucis 5 Maji, si transferatur post tempus paschale t. 5, n. 96.
Invitatorium. Rub. tom. 2, n. 520. Quomodo dicitur tempor-e passionis­
tom. 5, n. 21.
Joachim s. festum tom. 5, n. 164.
Joannes Apost. 5. si sit patronus tom. 5, n. 9. Ejus festum ante portam
Latinam si transferatur post tempus paschale tom. 5, n. 96.
Joannes Baptista 5. Quibus festis praefertur festum nativitatis t. 2,
n. 267, 1. Quid si occurrat in festo ss. Corporis Christi ibid. n. 275,
. circa finem, et tom. 5, n. 98. Lectiones in die octava ibid.
Joannes Cantius s. 20 Oct. Si festum careat secundis vesperis, hymnus
anticipandus est in laudibus tom. 5. n. 108.
Joseph s sponsus B. M. V. Patronus Ecclesiæ catholicæ; ejus qua talis
privilegia; quid si festum t1ansierendumt. 5, n. 91. Vid.patrocinium.
Irregularitas quomodo dispensanda tom. 5, n. 174 et177. Vid. Celebrans.
Iste confessor. Notanda circa mutationem tertii versus tom. 2, n. 525.
Ite missa est. quando dicitur tom. 1, n. 94, rub. 1. Quomodo in missa
priVata tom-. 1, n. 289, et in missa solemni n. 552. Explicatio sensus­
et ritus tom. 2, n. 120.
Judica ps. quando dicitur tom. 1, n. 75, annot. 1. Quomodo recitatur
t. 1, n. 206. Explicatio tom. 2, n.- 50.
J'uliana 5. de Falconeriis 19 Jun. Hymnus proprius vespera1um dicendus
est in secundis, si habeat to1n.5, n. 98.
' Tom. 111. '29
 450 minax.

Kalendarium Romanum universale est tom. 2, n. 207, not.-2; dioece­

sanum ibid. n. 208; archidiæcesis Mechliniensis, ibid. not. 4. An
kalendarium in.dubiis est sequendum ibid. not. 6. An kalendarium de
novo reformare licet tom. 2, n.277, 1, not. et quid tunc observandum
. est 1b1d Modus componendi kalendarium d1æcesanum 1b1d n. 208.
Kyrie eleison tom. 1, n. 75. rub. 2, et annot. 5. Quomodo recitatur in
missa privata tom. 1, n. 210, et m missa solemni .n. 515. Ubi dicitur
in missa cantata n. 500, et ubi dum, plures lectiones sunt dicendæ
n. 215. Explicatio tom. 2, n. 58.

Lampas ante tabernaculum ss. Sacrament1tom ..11 182.

Laterna' 1n delatione ss. Sacramenti ad infirmos tom. 5, n. 186 ad 5, et
in processionibus ibid. 521.
Lavabo in missa privata tom. 1, n. 255 et in missa de Requiem tom. 2,
n. 1 ad5 .Explicatio psalmi et rituum tom. 2, n. 80.
Laudes Bub. tom. 2, n. 514. An dicenda sunt Pater et Ave, dum &matu­
tino separantur ibid. Cæremoniæ solemnium laudum tom. 2, n. 586.
Laudes vespertinæ tom. 2, n. 191.
Lectibnes, quando et quomodo plures dicendæ sunt in missa privata
tom. 1, n. 215, et in missa solemni n. 516.
Lectiones in officio Rub. tom. 2, n. 552. Quid servandum, dum mensis
tantum quatuor hebdomadas habet ibid n. 554. Lectiones non appro­
batæ legi nequeunt, 11.556. Quid si dubium oriatur circa lectiones..
ibid. Si assignentur lectiones. quæ non habentur ibid. ad 5.
Lectiones primi nocturni. Initia sacræ Scripturæ leguntur in die, qua
' assignantur, et si impediantur, transferuntur tom. 2, n. 557 et 558.
Similiter lectiones dominicarum quadragesimæ ibid. In quam diem
initium transfertur ibid., n. 559. Quid si cuncta initia poni nequeant.
ibid. Notandan. 540.Aliælectiones non transferuntur, excepta historia.
Machabæorum n. 541. Quid si dominica anticipetur ante septuage­
simam 11.257. Quæ lectiones legendæ sunt in primo nocturno oiïicii
9 lectionum n. 542. An in communi sumi possunt de primo vel.
secundo loco ad libitum ibid. n. 545.
Lectiones secundi nocturni quæ recitandæ sunt in festis particularibus
patroni, reliquiæ etc. tom. 2, n. 544 et per octavas n. 246. Notanda
circa has lectiones n. 548.
Lectiones tertii nocturni quæ recitandæ sunt in festis particularibus
tom. 2, n. 544. Quando legenda est nona lectio homiliæ dominicæ,
feriæ aut vigiliæ ibid. n. 545. Quid si evangelium festi idem sit, ac
illud dominicæ, feriæ aut vigiliæ ibid. Quando de feste simplice nona
 INDEX. 451

lectio legi debet ibid. n. 546. Quomodo disponendæ sunt lectionesö

nocturni, quando nona lectio legitur de homilia aut festo simplice
ibid. n. 547. Unde sumenda est nona lectio festi, si nona lectio homiliæ
aut simplicis non sit dicenda ibid. not. 1.
Legatus Apostolicus. Vid. Nuntius.
Leo 5. 11 Ap. Quæ missa est dicenda tom. 5, 'n.,94.
Libera nos, quomodo recitatur in missa tom. 1, n. 259. Explicatio ora­
tionis et ritus tom. 2, n. 104.
Lignum s. crucis. Quomodo celebrantes coram eo se gerunt tom. 2,
n. 199. Si sit expositum, transeuntes genuflectunt ibid. Non decet ut
cum sanctorum reliquiis in eadem theca occlusum permaneat ibid.
in fine.
Ligorio s. Alphonsus M. de Lig. Ejus officium tom. 5, n. 104.
Linteum mento infirmi supponendum tom. 5, n. 187.
Litaniæ, festo s. Marci impedito, an et in quam diem transferuntur
tom. 5, n. 72. Sunt de præcepto in diebus rogationum ibid. n. 74.
Quomodo dicendæ sunt ibid. Iis nihil addi potest nisi ex indulto
Apostolico ibid. 4. Vid. rogationes.
Litaniæ Lauretanæ B. M. V. Iis nihil addi potest nisi ex indulto Aposto­
lico tom. 5, n. 74.
Litaniae ss. Nominis Jesu et ss. Cordis Jesu an publice cantari possunt,
tom. 1, n. 112.
Lotio manuum ante missam tom. 1, n. 195, in missa n. 255 et post
missam n. 294; ante administrationem sacramentorum tom. 5. n. 146,
ad 5. Lotio corporalium tom. 1, n. 171.
Ludovicus 5. 25 Aug. quo die celebrandus tom. 5, n. 104 ad 24 Aug.
Oratio concluditur Qui tecum vivit ibid.
Lumen quare requiritur tom. 1, 182. Quale n. 185. Quot lumina in
missa n. 184. An licet celebrare sine lumine n. 185. Quid si prævi­
deatur lumen extinguendum tom. 2, n. 152.Lumina in processionibus
tom. 5, n. 521. Vid. cerei.

M
Manus mensis tom. 5, n. 95.
Manipulus deponendus est, dum adhibetur pluviale tom. 1, n. 157,
rub. 4. Quid significat ibid. n. 165 ad. 4. Ejus materia n. 167. Debet
benedici n. 168. .
Manus quomodo et quando in missa ante pectus junguntur tom. 1,
n. 156.Quomodo et quando junctae super altare ponuntur ibid. n. 157.
Separatæ super altare ponuntur n. 158.Super librum, et supra aut
infra pectus ibid. Ante pectus extenduntur, extensæ tenentur, et
junguntur n. 159. Quomodo et quando circulus faciendus est 11.140.
Mappæ Materia tom. 1, n. 167. An benedicendæ n. 168. Quot, quales, et
sub qua obligatione requiruntur n. 179. '
2152 INDEX.

Mappa communionis, ex' qua materia tom. 1, n. 167; qualis n. 275.

Notanda ibid.- '
Marcus 5. 25 Aþ. Si festum transferatur, in quam diem est transferendum
tom. 5, n. 72, et in provincia Mechliniensi ibid. Quæ missa dicenda;
si transferatur post tempus paschale ibid. n. 94. Quæ missa celebranda.
si fiat processio rogationum, et si non fiat ibid. n. 75. Quomodo missa
processionis celebranda ibid. ad 2. An in aliis missis iit comm.
rogationum ibid. ad 5. Vid. litaniæ, rogationes.
Maria B. V. Quando ejus missa votiva permittur tom. 1, n. 25, rub. et
11.52. Quænam pro ejus votiva dicenda est ibid. n. 59. Ejus officium
- in sabbato tom. 2, n. 249. Quid si festa B. M. V. occurrant in die
octava alterius festi B. M. V. ibid. n. 266, resp. 5. De quo fiunt vesperæ,
si duo festa B. M. V. concurrant n. 508. Ejus suii'ragium in laudibus et"
vesperis n. 568. Antiphonæ tinales n. 571-575.Officium parvum n. 575.
Martyrologium in choro legendum et quomodo, quæ festa et officia, et
, quomodo annuntianda sunt etc. 2, n. 516.
Mathias s. Apost. Ejus festum in anno bissextili tom. 5, n; 90, 25 Feb.
Matrimonium ubi celebrandum tom. 5, n. 271. Ritus 272. Quare annulus
datur, ejus materia, benedictio et impositio ibid. n. 275. Ritus parti­
cularis contrahendi matrimonium ibid. n. 285. Matrimonia mixta ibid.
'n. 284. Vid. nuptiæ, 'missa pro ..cponso '
Matutinum et laudes, an et sub qua obligatione sunt recitanda ante
missam tom. 1, n. 104. Bub. Matutini tom. 2, n. 510. Si matutinum
separetur a laudibus, an et quomodo concludendum est ibid. n. 512.
An nocturna separare licet, quomodo et ad quantum tempus ibid.
n. 515. Gæremoniæ matutini in choro servandæ tom. 2, n. 585.
Memento vivorum quomodo fit tom. 1, n. 241-245. Explicatio orationis
' et ritus tom. 2. n. 88. Memento de iunctorum quomodo fit tom. 1,­
n. 256. Explicatio orationis et ritus tom. 2. n. 99.
Memoriale rituum pro minoribus ecclesiis, ubi adhibendum tom. 5, n. 45.
Mensa in cubiculo intirmi paranda pro delatione ss. Sacramenti tom. 5,
n. 187 ad 5. Pro extrema unctione ibid. n. 202.
Meridies. post quem missam celebrare non licet tom. 1, n. 102.
Minister unus tantum in missa privata adhiberi potest tom. 1, n..297.­
Qualis ibid. n. 298. Ejus officium n. 299. Quid facit tempore consecra­
tionis in missa privata tcm. 1, n. 251. Minister in administratione
sacramentorum tom. 5, n. 147 ad 1. In delatione ss. Sacramenti ad
infirmos ibid. n. 189 ad 2.
Missa quare sic dicitur tom. 1, n. 12. Ejus divisio ibid. n. 15. Debet pro­
trahi ad tertiam horæ partem ibid.'n. 4. Debet esse conformis otiicio
vid. conformitas. Missa propria an ab aliis legi potest tom. 1. n. 95.
An missa celebranda est coram ss. Sacramento exposito tom. 2, n. 25
ad lll. An ad altare, ad quod 5. communio distribuitur ibid. n. 55.
Missaprivata coram ss. Sacramento ibid. n. 55, et solemnis n. 56.
Missa privata coram Episeopo, Prælato, rege etc. 11.57-41, et solemnis
 INDEX-. 455

n. 42-44. Missa privata celebranda ab Episcopo n. 48. An licet missam

abrumpere tom. 2, n. 176; et an interrumpere ibidem n. 177. Quomodo
celebranda est missa cantata sine diacono et subdiacono tom. 1, n. 500.
Quid est missa solemnis tom. 1, n. 15 et 502. An duæ missæ eadem
die in eadem ecclesia de eodem cantari possunt tom. 1, n. 22. f.
Missa conventualis quid tom. 1, n. 15. Ubi obligatibid. n. 14. Debet esse
conformis otiicio ibid. n. 15, quando et ubi duæ missæ conventuales
sunt dicendæ ibid. n. 22. rub. 1 et 2, et annot. f., quando potest esse
.votiva ibid. n. 25 ; et quando de Requiem ibid. n. 50, rub. Quæ com­
memorationes sunt faciendæ, dum dicuntur duæ missæ conventuales
ibid. n. 70 ad 4. Præfatio ibid. n. 92 ad 2. Evangelium in fine missæ
ibid. n. 94 in tine. Qua hora est celebranda ibid. n. 105.
Missa de Requiem. Ritus missæ privatæ tom. 2, n. 1, et solemnis ibid.
n. 2. An peccat, qui eam celebret in diebus vetitis tom. 1, n. 54.
Quando singulæ e quatuor missis pro defunctis dicuntur ibid. n. 54.
Quot et quæ orationes dicendæ sunt in missis de Requiem ibid. n. 65,
in missa solemni et cantata ibid. Missa pro defunctis vage sumptis
ibid. An sacerdos obligatus ad missam pro defunctis, tenetur celebrare
de Requiem.ibid. n. 66 ad I, II, lll. Quare varia mutantur et emittuntur
in missa de Requiem tom. 2, n. 124. Explicatio offertorii ibid. n. 126.
Missæ privatæ de Requiem. quando permittuntur tom. 1, n. 65. Quid si
celebretur in alia ecclesia n. 99 ad 2.
Missæ de Requiem in diebus 5, 7 et 50, quando permittuntur tom. 1,
n. 62. Unde hi dies numerandi sunt ibid. Unde missæ triginta originem
ducunt ibid. n. 65. .
Missa de Requiem. post acceptum nuntium tom. 1, n. 58.
Missa de Requiem in sacello sepulcreti tom. 1, n. 64.
Missa exequialis quando permittitur tom. 1, n. 56. Quot missæ permit- ,
tuntur ibid. n. 57. An debet cantari vel potest legi pro pauperibus
tom. 1, n. 57. Quo colore utendum n. 149. An missa exequialis in
sepultura est celebranda tom. 5, n. 256. An pro pauperibus est cele­
branda ibid. An omitti aut differri potest ibid. n. 262.
Missa votiva quid, et quomodo dividitur tom. 1, n. 26. Quid requiritur
ut celebretur votiva ibid. n. 27. Quibus diebus permittitur privata
n. 28; solemnis n. 29; in anniversario electionis seu consecrationis
Episc0pi n. 50; in precibus 40 horarum n. 51 ; votiva B. M. V. ibid.
n. 52 et n. 59. Missa aurea ibid. n. 52. Missa votiva ss. Cordis Jesu
1a feria VI mensis, ibid. n. 52. An peccat, qui celebrat votivam in
diebus vetitis n. 54. De quibus dici potest votiva"n. 55 et seq.; an de
tempore et mysteriis ibid. n. 56; an de omnibus sanctis ibid. n. 57; an
'de beatis ibid. n. 58. Si petatur in honerem plurium sanctorum ibid.
n. 40; in honorem apostolorum ibid. n. 41; de instrumentis passionis,
de ss. corde Jesu aut s. corde B. M. V. in honorem omnium sancto­
rum, s. Joannis Bapt., in gratiarum actionem, pro speciali necessitate
454 INDEX."

ibid.-n. 42, de s. Joseph, ibid. n. 44 et 84. Quando dicitur Gloria ibid.

n. 45, et Credo ibid. n. 47, et n. 90 ad 11. Orationes in privatis et
solemnibus ibid. n. 44, 45. Graduale, tractus et sequentia ibid. tom. 1,
n. 46. Præfatio ibid. n. 48. Gommunicantes. Ite missa est, et ultimum
evangelium ibid. n. 49. An satislit per missam diei ibid. n. 66 ad IV.
Quid si celebretur in alia ecclesia ibid. n. 99. Color missarum voti­
varum ibid. n. 49 et 147, rub.
Missa pro sponso et sponsa quando permittitur et quid faciendum
quando prohibetur tom. 5, n. 279. Si permittatur, an tunc necessario
est celebranda ibid. n. 280. Quomodo est celebranda n. 281. An bene- —
dictio nuptiarum pro pluribus nuptiis simul fieri potest 11.282. Vid.
nuptiae matrimonium.
Missale quale et sub quanta obligatione requiritur tom. 1, n. 95, et 11.187.
Gussinus supponendus ibid. n. 188.A quo et quomodo transferendum
in missa privata, et quomodo ponendum ad evangelium tom. 1, n. 217.
Ejus translatio in fine missæ ibid. n. 286. Quare transfertur ad evan­
gelium tom. 2, n. 66 et in fine missæ ibid. n. 117. Quomodo est impri­
mendum tom. 2, n. 205.
Moniales quæ officia particularia recitare possunt et debent tom. 2,­
n. 250. In Con/ileor dicunt Tibi Pater. vos fratres ibid. n. 515, et ad
benedictiones Iube domne n. 519. Vid. regulares, capellani.
Morientes quomodo juvandi sunt tom. 5, n. 217.
Mulier introducenda in ecclesiam post partum tom. 5, n. 285.
Munda cor, quomodo dicitur in missa privata tom. 1, n. 218, et in missa
solemni ibid. n. 518. Explicatio orationis et rituum tom. 2, n. 65.
Musca si 'in calicem ceciderit tom. 2, n. 178.
Musica in missa, ejus usus et abusus tom. 1, n. 115. Non est adhibenda
in missis et ciliciis defunctorum tom. 5, n. 256 not. 5.
Mutatio festorum. Vid. translatio.

/ N
Nativitas Domini. Quid servandum est quoad tres missas tom. 1. n. 284.
Tres missæ celebrari non debent sed possunt tom. 5, n. 5. Qui unam
celebrat, quam et quomodo eam celebratibid. Quomodosingulæ cele­
brandæ sunt ibid. n. 4. Quo tempore celebrandæ n. 5. Sacram com­
munionem in nocte nativitatis distribuere non licet 11.6. Notanda
infra octavam n. 8. Quid si patronus infra octavam occurrat ibid. n. 9.
Nativitas B. M. V. Quid si dies octava occurrat cum festo ss. nominis aut
7 dolorum tom. 2 n. 266, resp. 5 et tom 5, n. 106et 107 81concurrat
cum festo ss. nominis tom. 2, n. 508.
Nobis quoque peccatoribus. quomodo recitatur tom. 1, n. 257. Explicatio
orationis et rituum tom. 2, n. 100.
Nomen, quando expr1mendum 111orat1on1busdefunctorum tom 1, n. 65,
 INDEX. 455

not. 5, in fine, et tom. 5, n. 266 ad 5. In orationibus cognomina et

patria sanctorum non sunt exprimenda tom. 1, n. 85.
Nomen ss. Jesu celebrandum dominica secunda post epiphaniam tom. 5,
n. 85. Quid si impediatur dominica septuagesimæ aut festo 1 cl. ibid.
Nomen B. M. V. Quid si celebretur cum octava, et dies octava occurrat
in festo 7 dolorum tom. 2, n. 266, resp. 5. Si concurrat cum nativitate
.B.M. V. ibid. n. 508. Si occurrat in die octava nativitatis aut alia die
, octava tom. 5, n. 106. Non iit .comm. octavæ nativitatis ibid.
.Nonintres, oratio dicenda in absolutione defunctorum tom. 5, n. 252 et
266 ad 2.
Nosocomium. Ibi decedentes ubi sepeliendi sunt tom. 5, n. 250.
Nuntius Apostolicus, quando illi debetur reverentia in missa tom. 2,
n. 57 et 40. Missa privata coram eo celebranda ibid. n. 59, et solemnis
n. 42 et seq.
Nuptiæ. Quid intelligitur per benedictionem nuptiarum tom. 5, n. 274.
Quæ nuptiæ sunt benedicendæ ibid. n. 275. Quis est minister hujus
.benedictionis n. 276. An fieri debet in ecclesia et infra missam n. 277.
An fieri potest tempore clauso n. 278. An pro pluribus nuptiis simul
conferri potest n. 282. Quid si specialis detur benedictio n. 285 ad 4.
Vid. Missa pro sponso et sponsa.

O'

Obitus dies, quis quoad missas de Requiem tom. 1, n. 55 et n. 59 ad 5.

Oblatio hostiæ et calicis in missa privata tom. 1, n. 224 et n. 229; et in
missa solemni n. 522. Explicatio orationum et rituum tom. 2, n. 75-76.
Oblatio fidelium in missa facienda tom. 1, n. 222; quando et quomodo
facienda ibid. In missa de Requiem, tom. 2, n. 2. Explicatio tom.2, n. 72.
Occurrere et occurrentia quid tom. n. 2, n. 250. Notanda circa tabellam
occurrentiae ibid. n. 502. Vid. translatio, amo-ium.
Octava quid, et quomodo dividitur tom. 1, n. 21. Quæ missa est cele­
branda, si feria major aut vigilia occurrat infra octavam ibid. n. 22,
rub. 2. Rubricæ breviarii de octavis tom. 2. n. 240. De quibus festis
fit infra octavam ibidem rub. 5 et n. 244. Quomodo fit officium octavæ
ibid. n. 240, rub. 4 et. 5. Non dicuntur suffragia, neque preces infra
octavam ibid. n. 240, rub. 6. Quando octavæ prohibentur ibid. n.-241.
Quomodo festum habens octavam est celebrandum tempore, quo
-octavæ prohibentur ibid. n. 242. Ubi cessant octavæ ibid. n. 245. Major.
octavarum dignitas n. 244. Quomodo celebranda est octava patroni,
titularis, etc. n. 246. Quando et ubi tit commemoratio diei octavæ et
infra octavam tom. 2, n. 257. Quid si festum habens octavam transie­
ratur ibid. n. 278.
Octava dies. Quodnam festum et officiumin ea fieri potest, et quodnam
transferri debet tom. 2, n. 257 et 266, resp. 5. Quomodo vesperæ
456 INDEX.

ordinandæ sunt 11.505, reg. 1 et2. Quid si dies" octava occurrat in

dominica privilegiata ibid. n. 507.
Octavarium Romanum quid, et an adhibendum tom. 2, n. 248.
Oculi quomodo et quando elevandi sunt in missa tom. 1, n. 129.
Offertorium quomodo dicitur tom. i, n. 221. In missa solemni n. 522.­
Explicatio tom. 2, n. 72. Explicatio offertorii in missa de Requiem
ibid. n. 126.
Officium divinum. Cæremoniæ in eo servandæ tom. 2, n. 576-587. Quo­
modo privatim est recitandum ibid. n. 588 et 589; Quomodo cum­
socio ibid. n. 590. '
Quid Ordinarii possunt quoad otiicium divinum tom. 2, n. 205 et 204.
An officium potest mutari, in altiorem ritum elevari," aut ad alia loca—
extendi ibid. Quomodo concessiones ofiiciorum imprimendæ sunt ibid.
n. 206 et n. 252 in fine. Quodnam officium cuique est recitandum ibid.
' 207-209. Officium omissum non potest fieri alio die ibid. n. 20"'. not. 1.­
Quod ofiicium recitare debent, qui causa itineris, studii etc., extra
'patriam, dioecesim, vel locum domicilii versantur tom. 2, 11. 228,
resp. Vi. An satislit assistendo officio in alia ecclesia ibid. 5. Quid si
' quis transeat de una ecclesia ad aliam ibid. n. 229. Quo die officium
novum est celebrandum tom. 2, n. 269. Quid si extendatur ad aliam­
diem ibid. n. 270. An acceptari debet n. 271. An eodem anno est
celebrandum n. 272. Quando separandum est officium sancti cum
sociis, quomodo et quando in casu separationis utriusque officium
est celebrandum tom. 2. n. 247 et 295. An officia, quæ conceduntur
sub clausula Fieri posse, sunt præceptiva, vel facultativa, et an trans­
feruntur tom. 2, n. 285. Officium proprium dicendum est ex præcepto
tom. 5, n. 509. .
Officiapropria et particularia (archidiæc. Mechl.)a quibus sunt recitanda
tom. 2, n. 208, not. 5. Sine indulto non extenduntur ibid. n. 209in fine.
A quibus recitari possunt et debent ibid. n. 228. Quid requiritur, ut
- officium particulare sub ritu dup. aut semid. recitetur ibid. n. 252.
Officiumad libitum quid; an transfertur, si impediatur; in quibus diebus
impeditur tom. 2, n. 285 et 284.
Officiaaffixa feriis aut dominicis, si sint universalia, transferuntur; si
autem sint particularia, sine speciali indultonon transferuntur tom. 2,
. n. 287. Idem est de officiis mysteriorum et instrumentorum dominicæ
passionis ibid.
Officiamysteriorum et instrumentorum Dominicæ passionis tom. 5, n. 95.
Officia votiva ss. Sacramenti, conceptionis B. M. V. etc. non transfe­
runtur tom. 2, n. 289. Dies impediti n. 290. Quomodo recitanda n. 291.
- In his non attenditur dignitas ibid. in fine. ln missa non dicitur.
Credo tom. 1, n. 90 ad 1.
Officia votiva, per annum per decretum 5 Julii 1885 generali indulto
concessa, tom. 2, n. 292.
 mnax'. 45T

Gilicium parvum B. M. V. An et quando datur obligatio illud recitandi

tom. 2, n. 575. Quomodo recitandum ibid. in tine.
Officiumdefunctorum.-An et ubi datur obligatio illud recitandi diebus-.
in breviario præscriptis tom. 2. n. 575."An dicendum in exequiis-.
tom. 5, n. 257. Quando dicendum in exequiis ibid. An in exequiis
differri potest ibid. n. 262. In eo servandæ sunt rubricæ tom. 5, n. 127'
ad 1. Quando publice cantari potest ibid. ad 2. Vesperæ pridie sunt.
recitandæ ibid. 'ad 5. Quodnam nocturnum dicendum, si unum tantum
recitetur ibid. ad 4. Quando invitatorium dicitur ibid. ad 5. Quando
d'uplicantur antiphonæ ibid. ad 6. Quando dicuntur psalmi Lauda
anima in vesperis, et De profundis in laudibus ibid. ad 7. Qui versus
dicuntur in singulari et qui in plurali ibid. ad 8. Quomodo publice
cantandum est ibid. n. 128. An ante otïicium defunctorum et post illud
dicendum est Pater noster. et an in tine antiphona B. M. V. ibid'.
Olea sacra debent eodem anno esse benedicta tom. 5, n. 56 et 155. Quid­
quid superfuerit, comburi debet ibid. Si infra annum deticiant ibid.
n. 156. Ubi sunt conservanda ibid. n. 157, n. 197 et 198. Conservanda
sunt in vasculis ibid. n. 157 et 11.199. A quo sunt deferenda ibid. n. 157
et n. 205 ad 2. Non sunt solemniter in ecclesiam introducenda tom. 5,
n. 56, not. Quomodo oleum intirmorum ad intirmos est deferendum
t. 5, n. 205; et quomodo si simul ss. Viaticum deferatur ibid. n. 208.
Oleum quale in lampade ante tabernaculum to'm. 5, n. 185.
Oramus te Domine, quomodo dicitur tom. 1, n. 208. In missa solemni
n. 508. Explicatio tom. 2, n. 54.
Orate fratres, quomodo dicitur tom. 1, n. 255. Explicatio tom. 2, n. 82.
Orationes quomodo dicuntur in missis privatis tom. 1, n. 215. Quando
et quomodo dicendæ sunt, dum plures lectiones recitantur ibid. n. 215.
Quomodo dicuntur in missa solemni ibid. n. 515. Explicatio mystica
tom. 2, n. 62. Quomodo orationes secretæ recitandæ sunt tom. 1,
n. 256. Quare secretæ ita vocantur, et secreto leguntur tom. 2, -n. 85.
Quomodo dicuntur orationes in tine missæ tom. 1, n. 288; et in missa
solemni n. 552. Quomodo in quadragesima oratio super solemni-n. 552..
Quare ita dicitur, ejusque origo tom. 2, n. 119. Notanda circa oratio­
nem ad libitum t. 1, n. 85. Notanda circa orationem 'A cunctis ibid.
n. 84. Oratio imperata, quis et ex qua causa potest eam imperare
tom. 1, n. 72. Ubi, quando et quo ordine est recitanda ibid. Oratio de
ss. Sacramento exposito, quando' et quomodo in missa recitari potest­
et debet tom. 1, n. 75. Orationes in missis votivis privatis tom. 1, n. 44;
. in votivis solemnibus ibid. n. 45, et in missis de Requiem ibid. tom. 1,
n. 65. Si festum transferatur, nihil mutandum est in orationibustom. 2,­
',n. 558. Si orationes sint eædem, quænam et quomodo in aliam est
' mutanda tom. 1, n. 70 ad 5, et tom. 2. n. 262, not. 2. Quot, quæ et
' quo ordine orationes in missa dicuntur in' dup. semid; dominica etc.
itcm. 1, ,n. 76, in simplicibus,'feriis et vigiliis ibid. n. 77. Quæ ora—
 458 INDEX.

tiones dicendæ sunt, dum duo officiaoccurrunt, quædiversas exigunt

ibid. n. 78. Quæ dicuntur, dum duae missæ conventuales celebrantur
ibid.-n. 79. Quomodo orationes ordinandæ sunt, dum plures dicuntur,
si una vel plures commemorationes speciales occurrant ibid. n. 80.
An numerus ora-tionum debet esse impar ibid. n. 81. Quare una, tres,
quinque aut septem orationes præscribuntur ibid. n. 82. An expri­
menda cognomina et patria sanctorum ibid. n. 85. Quomodo orationes
concludendæ sunt in missa et ofilcioibid.n.86.Quando plures orationes
dicuntur sub una et prima conclusione, ibid. n. 70 ad 5. Quomodo
extra missam et officium ibid.-87. An orationes præparatoriæ ante
missam obligant, et quomodo sunt recitandae tom. 1, n. 195. Tres
orationes ante communionem quomodo dicuntur tom. 1, n. 262;
explicatio earumdem orationum et rituum tom. 2, n. .109.Orationes
in officio rub. tom. 2, n. 557. Quid si quis non sit in ordine diaconatus
ibid. Quaenamorationes in officio concluduntur ibid. 4 et 5 III. Quæ­
nam oratio et quomodo dicenda est in absolutione defunctorum
tom. 5, n. 266, ad 4 et 5.
Oratio dominica, quomodo recitatur in missa tom. 1, n. 259. Explicatio
rituum tom. 2, n. 105. Ubi et quomodo recitatur in officio tom. 2,
n. 560—562.
Oratio funebris tom. 2, n. 2 ad 11.
Oratorium publicum benedicitur, et quomodo tom. 5, n. 299. Si sit pri­
vatum, an benedicitur et quomodo ibid. 1.An ejus dedicatio celebrari
debet tom. 5, n. 115 in fine. An ejus patronus tom. 5, n. 125. Quæ
missa in oratoriis est recitanda tom. 1, n. 100. Vid. Capellanus.
Ordo divini officii quomodo distinguitur tom. 1, n. 16. Vid. directorium,
kalendarium.
Organum in missa tom. 1, n. 115 et 114.
Osculum altaris quomodo et quando tit tom. 1, n. 150. Osculum aliorum
ibid. III et tom. 2, n. 1 ad 2. in missa de Requiem tom. 2, n. 2, rub.
Exposito ss. Sacramento tom. 2, n. 56 ad 5.
Ostensorium quale, et an benedicendum tom. 1, n. 175. Benovatio
hostiæ tom. 1, n. 285. An ss. Sacramentum in eo asservandum tom. 5,
n. 181. Vid. vasa sacra.
P
Palla. Ejus materia tom. 1, n. 167. An benedicenda ibid. n. 168. A quo
lavanda ibid. n. 171. Cui eam tangere licet ibid. n. 175. Quando perdit
benedictionem tom. 1, n. 169.
.Paramenta, qualia esse debent, ex qua materia, et quomodo ornari
possunt tom. 1, n. 167. Quis tenetur ea subministrare n. 164. An, quo­
modo, sub qua obligatione, et a quo benedici debent ibid. n. 168.
. Quando amittitur benedictio ibid. n. 169. Quid faciendum cum para­
mentis tritis et quæ "amiserunt benedictionem ibid. n. 170. Sunt in­
duenda in sacristia tom. 1, n. 194. Quomodo induenda ibid. e't exuenda
 INDEX. 459 .

n. 294. Ante missam de Requiem tom. 2, n. 1 ad 2. Quibus paramentis

utendum est in oiiicio tom. 2, n. 577. Vid. color, vestes.
Parasceve Domini. Notanda circa officium tom. 5, n. 29. Ubi missa præ­
sanctificatorum cum reliquis fieri potest ibid. n. 54. Officium usque
ad adorationem crucis ibid. n. 45. Quomodo passio cantatur ibid. ad 6.
Adoratio crucis ibid. n. 46. Processio ad sacellum ss. Sacramenti ibid.
n. 47. Quando in choro standum, sedendum et genutlectendum ibid.
.in fine. Reliquum ofiicium ad altare, incensatio, communio etc. ibid.
n. 48. Quomodo ofiicium tit in minoribus ecclesiis ibid. n. 49.
Parvuli defuncti distinguuntur in tres classes tom. 5, n. 268. Quomodo
sepeliendi sunt, qui rationis usum fuerunt adepti, et quæ missa pro iis
est celebranda ibid. Quomodo sepeliendi, qui ante usum rationis de­
functi sunt ibid. n. 269 et 270.
Pascha. Notanda circa missam et officium infra octavam paschatis
tom. 3, n. 68.
Paschale tempus. Quomodo tiunt missa et otilcium tom. 5, n. 69. Quid
si festum transferatur ad tempus paschale, vel a paschali ad non pas­
chale ibid. n. 70.
Passio. Vide Dominica palmarum et parasceve.
Passionis tempus. Velantur cruces et imagines tom. 5, n. 21. Notanda
circa missam et officium ibid. II. Quomodo dicitur invitatorium lll.
In missa duæ tantum dicuntur orationes IV. OfficiapassiOnis n. 95.
Pastor seu parochus, quanta obligatione et diligentia tenetur sacramenta
administrare tom. 5, n. 145. An potest se absentare ibid. Ejus obliga­
tio circa communionem intirmorum ibid. n. 184, circa visitationem
"infirmorum ibid. n. 210 et 211; tempore agoniæ sui parochiani ibid.
n. 217; circa exequias celebrandas ibid. n. 224. An pro pauperibus
defunctis missam gratis celebrare tenetur ibid. n. 256. Ejus jus quoad
exequias ibid. n. 225—229;et quoad processiones ibid. n. 514.
.Pastorale, vide Rituale.
'Patena, ex qua materia tom. 1, n. 172. A quo consecrari debet ibid.
Quando amittit consecrationem ibid. n. 174. Gui eam tangere licet
ibid. n. 175. Non potest adhiberi in oblatione populi tom. 1, n. 222.
Ejus extersio in missa tom. 1. n. 259. Collectio particularum et exter­
sio patenæ ibid. n. 266 et 267. Quomodo tenenda a subdiacono ibid.
11.52.
.Pater noster, vide oratio Dominica.
Patrocinium B. M. V. Non transfertur sine speciali indulto; si transfera-'
tur usque ad adventum, item alia notanda tom. 5, 11.111.
Patrocinium s. Joseph. De præcepto celebrandum 1nuniversali Ecclesia"
tom. 5, n. 96 initio. Quid si impediatur ibid.
Patronus. Quid intelligitur per patronum, et quid per titulum tom. 5,
n. 119. Quibus patronus debetur ibid".n. 119. Quomodo patronus eli­
gitur et constituitur ibid. 120. Ex quo cognoscitur ibid. Quo die cele­
 460 INDEX.

brandum est festum patroni ibid. n. 121. Patronus immutari nequit,

nisi per facultatem Apostolicam. uti per novam circumscriptionem
diæcesium et parochiarum in republica Gallicana ibid. n. 125. An
beati possunt eligi in patronos ibid. n. 124. Quomodo officium festi et
octavæ patroni est celebrandum tom. 2, n. 246. Quid si conjunctum
sit cum sociis ibid". 247. Quibus festis et oiiiciis cedit et præfertur
tom. 2, n. 267, resp. 1 et 2, et ii. 268, reg. 5, 5, 6 et 8. Quid si patro­
nus occurrat infra octavam nativitatis Domini tom. 5, n. 9. Suti'ragium
patroni in laudibus et vesperis tom. 2, n. 570. Ejus nomen exprimen­
dum est in oratione A cunctis t'om. 1, n. 84. An, quando et ubi dicitur­
Credo ratione patroni ibid. n. 90 ad 5. Si festum patroni transferatur,.
quando tunc missa votiva solemnis permittitur ibid. n. 69.
Patronus seu titulus ecclesiæ tom. 2, n. 217. Quid requiritur, ut ejus
ofiicium recitari possit ibid. n. 219. Quinam et quo ritu tenentur ad.
ofiicium patroni ecclesiæ ibid. n. 220-222. Patroni capellarum et ora­
toriorum non sunt celebrandi ibid. et tom. 5, n. 125. Quid fieri potest.
de titulo altaris ibid. tom. 5, n. 125.
Patronus loci quis tom. 2, n. 217. Quinam et quo ritu tenentur ad ejus
officium ibid. n. 218.
Patroni solemnitas in dominicam transferenda in republica Gallicana
tom. 2, n. 295. De quo patrono ibid. n. 296. In quam dominicam
n. 297. In quibus "ecclesiis n. 299. Quomodo officium et missa solem­
nis celebrari debent n. 500. Quomodo ipsum festum patroni est cele­
brandum ibid. n. 295 et 501.
Patronus diæcesis, ecclesiæ cathedralis, et civitatis episcopalis, a qui­
bus et quo ritu est celebrandus tom. 2, n. 224 et 225. Quæ festa ei
præferuntur ibid. n. 267, reg. 5. .
Patronus ordinis, provinciæ religiosæ aut monasterii a quibus celebra­
tur tom. n. 217. Quæ festa ei præferuntur ibid. n. 266 et 267, reg. 5.
Patroni, an plures esse possunt, quales et quomodo tom. 2, n.-225, et.
tom. 5, n. 112. A quibus et quo ritu debettieri otiicium de secundario
patrono ibid. tom. 2, n. 225.
Paulus 5. Vid. Petrus.
Tax, an et quomodo in missa privata datur tom. 1, n. 265. Quomodo in
. missa solemni ibid. n. 529. Mystica rituum explicatio tom. 2, n. 110.
Pax domini, quomodo dicitur tom. 1, n. 261. Explicatio ritus tom. 2,
n. 106.
Peccatum mortale. Vid. Celebrans.
Pectus quomodo et quando percutiendum est tom. 1, n. 142.
Pentecostes. Dicitur Veni Creator tom. 5, n. 80. Duæ tantum orationes
dicuntur infra octavam, Communicantes, ibid.
Per quem hæc omnia etc. quomodo recitatur tom. 1, n. 258. Explicatio
. orationis et ritus tom. 2, n. 101.
Perspicilla tom. 1, n. 196.
 INDEX. 461

Petrus et Paulus ss. Apost. In quocumque festo s. Petri et per octavam

lit commemoratio s. Pauli et vicissim tom. 2, n. 261 in fine. Primarium
eorum festum præfertur omnibus aliis ibid. n. 267. Ubi, quando et
quomodo eorum solemnitas in republica Gallicana in dominicam
transfertur ibid. n. 295, 297-500. Ubi et quomodo fit commemoratio
apostolorum tom. 5, n. 99. Si s. Petrus sit patronus ibid. Si s. Paulus
sit patronus ibid. n. 100. Cujus ritus est commemoratio s. Pauli, ibid.
Philippus et Jacobus ss. Apost. Si festum transferatur post tempus
paschale tom. 5, n. 96. Si alteruter sit patronus principalis ibid.
Pileolus, quando adhiberi potest, et quando non tom. 1, n. 161.
Placeat, quomodo recitatur in missa tom. 1, n. 291. Explicatio orationis
et ritus tom. 2, n. 121.
Planetæ plicatæ, quales, quando et ubi sunt adhibendae tom. 1, n. 159.
Quando deponenda et resumenda est a subdiacono tom. 1, n. 517, et
a diacono n. 518.
Pluviale, quando adhibendum tom. 1. n. 157, rub. 5. An benedicendum
., n. 168 ad 1.
Pneuma quid tom. 2, n. 64.
Paenitentia, poenitens. Vid. Confessio.
Pollices et indices quomodo junguntur tom. 1, n. 141.
Pollutio. An post eam communicare aut celebrare licet tom. 1, n. 162.
Pontifex summus. Ejus creationis et coronationis commemoratio in
. missa tom. 1, n. 74.
Postcommuniones quomodo dicuntur in missa privata tom. 1, n. 288,
P: et inimissa solemni n. 552. Quare ita dicuntur tom. 2, n. 119.
Præfatio. Quot tom. 1, n. 91. Præfatio nativitatis, ss. Trinitatis, B. M. V.
.' ibid. Quæ dicenda est in festis et feriis ibid. n. 92, et in missis votivis
ibid. n. 48. Quomodo dicenda est tom. 1, n. 257. Quare ita vocatur,
et explicatio præfationis communis tom. 2, n. 84.
Prælatus, cui debetur reverentia in missa tom. 2, n. 57. Missa privata
celebranda coram eo ibid. n. 59, et missa solemnis n. 42 et seq.
Vesperæ et laudes vespertinæ ibid. n. 46 et 47. Quomodo missam
privatam celebrat ibid. n. 48.
Pr'æparatio sacerdotis celebraturi tom. 1, n. 192. Ante missam de
Requiem tom. 2, n. 1, ad 1.
Preces in oflicio, quando dicuntur dominicales tom. 2. n. 564, rub. n. 2.
* et 11.565; quando feriales ibid. rub. n. 5, 4 et 5, et 11. 566. An et
. quousque flexis genibus sunt recitandæ ibid. rub. n. 4 et 11.567.
Quomodo cantandæ tom. 2, n. 567.
Preces 40 horarum. Vid. quadraginta horæ.
Preces publicæ. Vid. orationes imperatae.
Prima. Mutatio versus in responsorio tom. 2, n. 555. Quando dicitur
symbolum s. Athanasii ibid. n. 565.
Processiones." Earum distinctio tom. 5, n. 515. 'An propria auctoritate
462 INDEX.

celebrari possunt ibid. n. 514. Ordo in processionibus servandus

.n. 516. Quo habitu, cum quibus ornamentis, et quo modo processiones
fieri debent n. 517.Processiones prius tiunt, et deinde celebratur missa
n. 524. Cantanda in processionibus ibid. n. 525. Quo colore' utendum
tom. 1, n. 151. Ritus et modus in processionibus servandus tom. 5,
n. 526 et 551. Processio reliquiarum tom. 2, n. 195 et 196..Vid. Roga­
tiones.
Processioss. Sacramenti, si in die festo aut per octavam iieri nequeat
tom. 5, n. 527. A quo et quomodo ss. Sacramentum est deferendum
ibid. n. 528. An et quoties"est standum, et benedictio danda n. 529.
Quomodo tit processio n. 550. '
Professio monialium ejusque renovatio in missa ante communionem
an licet tom. 1, n. 272 ad 12.
Prophetiæ. Vid. tectiones.
Psalmi graduales et pænitentiales. Ubi datur obligatio eos recitandi
tom. 2, n. 575.
Psalterium'in oüicio per hebdomadam distribuitur tom. 2, n. 258 et 526.
Purificatio B. M. V. si impediatur, in quam diem est transferenda etc.
tom. 5. n. 87. Ubi et a quo benedictio candelarum tieri debet tom. 5.
n. 22. Quid si ss. Sacramentum sit expositum ibid. 5. Benedictio
candelarum, processio et missa'tom. 5, n. 88.
Puriücatio calicis tom. 1, n. 269.Explicatio orationis et ritus tom. 2, n. 114.
Puriticatorium. Ejus materia tom. 1, n. 167. Non debet benedici n. 168.
A quo lavandum ibid. n. 171. Cui illud licet tangere n. 175.
Pyxis, qualis, tom. 1, n. 175. An benedici debet ibid. 2. Qualis pro dela­
tione viatici tom. 5, n. 181 et 185 ad 1. Quoties et quomodo purificari
debet tom. 1, n. 282. Velo cooperienda tom. 5, n. 181 et 189. Vid.
vasa sacra.
Q

Quadragesima. Notanda circa missam et officium tom. 5, n. 14-19.

Quadraginta horarum oratio. Quæ missæ cantandæ; quando votivæ.
permittuntur; indulgentiae tom. 1, n. 51. Quid si occurrat in comme­
moratione tid. def. tom. 5, n. 100.
Quadraginta martyrum festum tom. 5, n. 18.
Quam oblationem etc. Quomodo recitatur in missa tom. 1, n. 246.
Explicatio orationis et ritus tom. 2, n. 91.
Quatuor tempora. Quomodo dicendæ sunt plures orationes et lectiones
in missa privata tom. 1, n. 215, et in missa solemni n. 516.

Redemptor ss. Ejus festum est secundarium; quæ festa ei praeferuntur

in occurrentia tom. 2, n. 268, reg. 4-8.
 iNDEx. 465­

Regulares non possunt dicere missas proprias aliis religionibus conces­

sas tom. 1, n. 95 ad 5. Missale Romanum in sacristia retinere tenen­
tur pro exteris sacerdotibus ibid. 1. An superiores paramenta benedi­
cere possunt tom. 1, n. 168. In canone Episcopum loci exprimere
debent tom. 1, n. 240 ad 5. Non possunt exponere ss. Sacramentum
sine licentia Ordinarii tom. 2, n. 25. Quo kalendario uti debent tom. 2,
n. 208. Regularis factus Episcopus aut parochus, quo breviario uti, et
quæ officia recitare debet ibid. Regulares non possunt recitare offi­
eium titularis et dedicationis ecclesiæ, sub cujus parochia habitant
ibid. n. 220. Absentes aut transeuntes de uno ad alium conventum,
quodnam officium recitare debent ibid. n. 228, resp. VI ad 4, et n. 229.
Quæ officia particularia recitare possunt et debent ibid. n. 250. Non
possunt pulsare campanas in cæna Domini post silentium campana­
rum parochialis vel matricis ecclesiæ tom. 5, n. 57, neque ante
pulsationem in sabbato sancto ibid. n. 65. An tenentur ad commemo­
rationem ss. martyrum in festo s. Stephani, et ss. apostolorum in
festo ss. Petri et Pauli tom. 5, n. 84 et 99. Tenentur accedere ad
., "publicas processiones tom. 5. n. 515. An possunt facere processiones
ibid. 515, n. 514. An et quomodo associant funera tom. 5, n. 227.
Quid si regularis extra monasterium obierit ibid. n. 250. Si in com­
muni cæmeterio sepeliatur ibid. n. 255.
Reliquiæ quales pro altaris consecratione tom. 1, n. 178.An et quomodo
sunt necessariæ ad altaris consecrationem ibid. n. 177.Quando et ubi
super altare poni possunt ibid. n. 191, et tom. 2, n. 25. 11.An et quæ
reverentia coram illis est facienda toin. 1, n. 200 ad 5. Quomodo
sunt incensandæ ibid. n. 509. Quare altari includuntur tom. 2, n. 54.
Reliquiæ approbatæ et non opprobatæ tom. 2, n. 192. Ubi sunt con-­
servandæ ibid. n. 195. Notanda circa expositionem et venerationem
ibid. n. 194. In quibus processionibus et quo ritu deferuntur ibid.
n. 195 et 196. Insignes reliquiæ sanctorum, et earum privilegia ibid.
n. 197 et 198. Privilegia concessa ligno s. crucis aliisque instrumentis
dominicæ passionis ibid. n. 197 et 199. '
Remigius s. Festum ad libitum 1 Oct. tom. 5, n. 108.
Remonstrantia. Vid. Ostensorium.
Requiem æternam. Quare dicitur in plurali in missa de Requiem tom. 2,
n. 125.
Requiescat in pace. in absolutione defunctorum tom. 5, n. 266 ad 7, in.
missa de Requiem semper dicitur in plurali tom. 2, n. 1 ad 8, et
quare ibid. n. 125. In missa solemni ibid. n. 2 ad 10.
Responsoria post lectiones Rub. tom. 2, n. 549. Unde sumuntur in feriis
tempore paschali ibid. Rub. 4, 6 et 7, et in aliis Ieriis extra tempus
paschale ibid. Rub. 5, 6 et 7. Quomodo fiunt repetitiones, si plures
asterisci ponantur ibid. 5, 550. Responsoria primi nocturni domi­
nicæ, in qua primum sunt posita, transferuntur, et quomodo ibid.
 4164 INDEX.

n. 551. Quando dicitur responsorium Hæc est ver'e fraternitas ibid.

n. 552. Quando Domine, præuem'sti ibid. n. 555.
Responsoria-"brevia horarum. Bub. tom. 2, n. 554. Mutatio versus in
responsorio primæ ibid. Bub. 5 et 11.555. Quando adduntur duo Alle­
.luja ibid. Bub. 5, et n. 556.
AReverentia. Quid per eam intelligitur tom. 1, n. 121 initio. Reverentiæ
faciendæ in accessu ad altare et discessu tom. 1, n. 208, et n. 294;
infra incensationem ibid. n. 500; in circumeundo funere tom. 5,
n. 255. Exposito ss. Sacramento nemini debetur reverentia tom. 2,
n. 25 ad Xl. Quibus'infra missam debetur specialis reverentia ibid.
n. 57, 40 et 41. Reverentia facienda coram Episcopo ibid. n. 45 ad 5.
. Reverentia facienda infra processiones tom. 5, n. 525.
'Bituale Romanum. Ejus usus et "obligatio tom. 5, n. 141. Auctoritas
ibid. n. 142. Ejus rubricarum obligatio ibid. n. 145. Quomodo impri­
. mendum tom. 2,'n. 205.
Ritualia alia. Illorum usus tom. 5, n. 141.
.Ritus, quomodo distinguitur tom. 1, n. 16.
.Bochettum, quomodo differt a superpelliceo tom. 1, n. 160. A quibus et
ubi adhibendum ibid. Ejus materia ibid. n. 167 in fine. An benedi­
*. cendum ibid. n. 168, resp. 1.
Bochus B. Ubi de eo Officium recitari potest tom. 5, n. 104 ad 16 Aug.
An de eo permittitur missa votiva tom. 1, n. 57 et 58.
"Rogationes in die s. Marci et tribus feriis rogationum. quare tiunt tom. 5,
n. 71. Festo s. Marci impedito, an et in quam diem transferuntur ibid.
n. 72. An servandum jejunium, et abstinentia a carnibus ibid. n. 75.
. Processio fieri debet ibid. n. 74 ad 2. An processio ante missa facienda
' ibid. ad 5. Quomodo tit processio, et'quænam cantanda ibid. ad 4.
Quæ missa celebranda ad processionem et quomodo ibid. n. 75. Feria
secunda rogationum est major; quid si festum simplex aut 9 lectionum
( occurrat ibid. n. 76. Feria tertia est minor, et quid si festum simplex
aut 9 lectionum occurrat ibid. ad "2.Vesperæ in his feriis ibid. Feria
quarta ibid. ad 5. Non dicuntur preces feriales sed dominicales tan­
tum ibid. Color oiiicii est albus et missæ processionis violaceus ibid..
Quid si in hoc triduo occurrat festum duplex 1 aut 2 classis ibid. Vid.,
Processio, Litaniae,s. Marcus.
Rosarii solemnitas, si impediatur tom. 5. n. 108. .
Rubricæ, unde ita dicuntur tom. 1, n. 1. Definitio ibid. divisio ibid.
Rubricarum Missalisobligatio ibid.'n. 2. Obligatio in sacramentorum
administratione tom. 5, n. 145. Quid si rubricæ inter se discrepent
tom..1, n. 9. ' ,
»Rumoldus s. martyr. 1 Jul. "patronus archidiæe. Mechliniensis tom.l5;
n. 101. ' ' ' :
S
fSabaoth, quare in Liturgia retinetur tom. 1, n. 75. 5. Quid significat
tom. 2, n. 85.
 rum. 463

Sabbatum, quare dicatum est B. M. V. tom. 2, n. 149.

Sabbatum sanctum. Notanda'circa offlcium tom. 5, n. 29. Ubi missa cum
reliquis fieri potest et debet ibid. n .54. Quare lumen e silice excutitur
ibid. n. 50. Notanda circa arundinem ibid. 11.51, circa grana incensi
n. 52, circa cereum paschalem n. 55, circa fontem baptismalem et olea.
sacra n. 54 et 56. Missaeprivatae in hoc sabbato prohibentur ibid. n. 57.
lidem debent esse celebrans, diaconus et subdiaconus pro toto omcio
ibid. Præparanda ante officium ibid. n. 58. Benedictio ignis et grano­
rum incensi ibid. n. 59. Lumen Christi 60. Benedictio cerei paschalis
61. Prophetiæ 62. Benedictio fontis 65. Litaniæ 64. Missa 65. Vesperæ
66. Quomodo omcium iit in minoribus ecclesiis ibid. n. 67.
Sacerdos sæcularis non potest legere missas proprias regularium tom. 1,
n. 95 ad 1, et not. post 4. An sacerdos sive saecularis sivc regularis
legens in alia ecclesia se conformare tenetur oiiicio ecclesiæ ibid.
n. 79-100. Sacerdos binans tom. 1, n. 284. Quid faciendum, si intra
missam deticiat tom. 2, n. 167. Vid. celebrans, assistens, conmnmicans.
Sacerdos assistens in missa solemni tom. 2. 11.4.
Sacerdotum sepultura tom. 5, n. 261. Absolutio absente corpore ibid.
n. 266 ad 1.
Sacramenta, cui licet administrare tom. 5, n. 144. Quanta obligatione et
diligentia sunt administranda ibid. n. 145. Quæ servanda sunt ante
administrationem ibid. n. 146. Quæ in ipsa administratione ibid.
n. 147. Et quæ post administrationem ibid. 11.148. Sunt gratis admi­
nistranda ibid. n. 147 ad 5. Obligatio sacrarum vestium tom. 1, n. 166.
Sacramentum ss. Euchariätiae. Quæ reverentia illi facienda tom. 1,
11.209. Quæ veneratio ei debita tom. 5, n. 178.'Ejus cilicium votivum
in feriis quintis tom. 2, n. 289-291. Vid. Eucharistia, Corpus Christi,
eæpositio, processio.
Sacrarium, quid est tom. 1, 11.171.
Sacrosanctæ etc. oratio dicenda post cilicium tom. 2, n. 574.
Sal in baptismo, quale tom. 5, n. 158. Nemini pote'st reddi ibid. Omit­
titur ejus benedictio, si habeatur benedictum ibid. n. "160ad 6. Sa'llin''
benedictione aquæ tom 5, n."150 et 151.
Sanctus, quomodo recitatur tom. 1, n. 258. Explicatio orationis et ritus
tom. 2, n. 85.
Sanguiss. Quid faciendum, s1Spec1escongeleturtom. 2, n. 184. Siquid
de 5. Sanguine ceciderit 1b1d n. 185 et 189. Vid. species, vinum, calia'c.
Sanguinis pretiosissimi D. N. festum dominica prima Julii 'tom. 5, n. 105.
Quæ est dominica prima ibid. 1. Quæ erit nOna lectio, si festum trans­
feratur ibid. 2. Quando impeditur 5. In quam diem transfertur 4.
Missapro votiva recitari potest 6.
Sedere, quando licet in missa, ubi et quomodo tom. 1, n. 145. Notanda
ibid. Quando sedendum infra omcium divinum tom.". ,n. 578.
Sedes confessionalls, qualis et ubi ponenda tom. 5, n. 170.
Tom. III." 50.
 468 innuit.

Semiduplex tom. 1, n.-18. Quomodo differt a duplice et simplice ibid.

n. 19. Quando fit oiiicium s'emiduplex tom. 2, n. 254.
septuagesima, quando potest occurrere tom, 5, n. 12. Quare ita vocatur
ibid; Officium a septuagesima etc. ibid.
Sepulchrum, an benedicendum tom. 5, n. 256.
sepultura. Pauperes gratis sunt sepeliendi tom. 5, n. 224 ad 5. Tempus
sepeliendi ibid. n. 254. Delatio funeris ad ecclesiam ibid. 11.245. Quo
'ritu sepultura est paragenda ibid. n. 255. Locus sepulturae ibid. n. 250.
"Sepultura sacerdotum ibid. n..261. Ansine precibus sepelire licet ibid.
n. 262. Vid. funus, absolutio, eæequiæ, parvuli.
Sequentia, quid est, et quare ita vocatur tom. 2, n. 64. In quibus missis
dicitur tom. 1, n. 89, 5. Quomodo dicitur tom. 1, n. 216, in missa
solemni ibid. n. 217, et in missa solemni de Requiem tom. 2, 11.2 ad 5.
Non dicitur in missis votivis tom. 1, n. 46. Quando dicenda estin
missis"de Requiem ibid. n. 50, rub. 4.
"Simon et Iudas ss. apost. si separentur, quomodo odioium ordinandum
tom. 5,n. 108.
Simplex officium tom.2., n. 25. Quomodo tit ibid Quando et ubi fit ejus
commemoratio ibid. n. 254.
Solemnitas festi, qua die fit, si officium transferatur tom. 2, n. 279.
Solemnitas epiphaniæ, ss". Corporis Christi, ss. apostolorum Petri et
"Pauli, ac patroni in republica Gallicana ibid. n. 295-501..
Species, Quid faciendum, si species panis aut vini dispareant tom. 2,
n. 140. Si sint veneno intectæ ibid. n. 178-180. Vid. hostia, sanguis
catiæ, vinum, defectus.
Spinæ coronæ Domini tom. 2, n. 197 et 199.
Sponsalia, ubi et quomodo contrahenda tom. 5, n. 285.
Stare quando licet infra missam tom. 1, n. 146, et infra cilicium divinum
tom. 2, n. 579.
Statuæ. Vid. imagines.
Stephanus protomartyr, si sit patronus tom. 5, n. 9. Ubi in ejus festo tit
commemOratio ss. martyrum ibid. n. 84.
Stola, ubi adhibenda tom. 1, n. 157. Quomodo gestanda ibid. Quomodo
induitur tom. 1, 'n. 198, et rub. Quid significat ibid. n. 165. Ejus nia­
teria ibid. n. 167. Debet benedici ibid. n. 168 ad 1. Stola in delatione
ss. Sacramenti tom. 5, n. 186 ad 2, et in administratione extremæ'
unctionis ibid. n. 205 ad 5. StOlæ duæ in baptimo adhibendæ ibid.
n. 158. Stola1n adoratione ss. Sacr. tom. 2, n. 25, X.
S'ubdiaconus, quando 1nmissa debet genutlectere tom. 1, n. 118.Quando
se inclinare ibid.,n. 127. Debet se conformare celebranti et diacono
tom. 1, n. 505. Semper tenet manus junctas ibid. Facienda ante 'mis­
sam tom. 1, n. 504, in missa ibid. n. 506 et seq., in missa de Requiem
tom. 2, n. 2, in missa cum sacerdote assistente ibid. n. 8, in exposi­
tione ss. Sacramenti ibid. n. 26 et 27, et in missa coram ss. Sacra­
 INDEX. 467

.mento ibid. n. 56. Quaenam cum celebrantc recitare debet, et quar

tom. 2, n. 60.
Suffragia communia in vesperis et laudibus, quando dicuntur tom. 2,
n. 568. De s. Maria ibid. De cruce ibid. n. 569 et 570, 1. De patrono
ibid. 11. 570. De quo patrono iit comm. ibid. 1. A' quibus 2. Quo
ordine 5. Et quo modo 4. Oratoria semipublica,'ut. est capella princi­
palis seminariorum, quando sunt consecrata, aut solemniter benedicta,
æquiparantur ecclesiis quoad jura s. Titularis (S. B. C. 14Martii 1905).
Sumptio s. Hostiae tom. 1, n. 265, et calicis ibid. n. 268. Explicatio or'a­
tionum et rituum tom. 2, 11.112 et 115. An post ablutio'nes licet sum'erc
relictas reliquias aut hostiam" integram tom. 2, n. 161. 'An et sub qua
obligatione integra sacramenta sunt sumenda ibid. n. 174.
Superpelliceum, quomodo differt a rochetto tom. 1, n. 160. Ejus materia
ibid. n. 167. An benedicendum n. 168 'ad 1. A quibus et ubi adhiben­
dum ibid. 11.160, et an a laicis ibid. n. 162,"adhibendum in sacramen­
torum administratione tom. 5, n. 146 ad 4. in delationc ss. Sacra­
menti ad intirmos ibid. n. 186 ad 2, et in administratione extremas,
unctionis ibid. 205 ad 5. Vid. confessm'ius.
Supplices te rogamus, quomodo recitatur tom. 1, n. 255. Explicatio
orationis et rituum 10111.2, n. 98.
Supra quæ propitio etc. quomodo recitatur tom. 1, n. 254. Explicatio
orationis tom..2, n. 97.
Suscipe sancta T1initas etc. quomodo dicitur tom. 1, n. 254. Explicatio
elationis et rituum tom. 2, n. 81.
SuSpensio, quomodo absolvenda tom. 5, n. 174 et 176. Vid. celebrans.
Symbolum. Vid. Credo. Quando symbolum s. Athanasii recitatur in
prima tom. 2, n. 565.

Tabellae altaris tom. 1, n. 186.

Tabernaculum ss. Sacramenti, ubi ponendum tom. 5, n. 180. Quale
ibid. 2-8. Lampas coram eo ardere debet ibid. n. 182. Relinquendum
est apertum, si ab omni s. specie vacuetur ibid. n. 180 in fine. Quæ
reverentia illi facienda tom. 1, n. 200.
Te Deum, quomodo cantantium in gratiarum actionem, quo colore'
utendum tom. 1, n. 155, et quibus paramentis n. 157. Quando dicitur
in omciotom. 2, n. 559.
'lc igitu1, prima o1atio canonis, quomodo recitatur ..tom 1, n.. 259.
Explicatio orationis et rituum tom. 2, n. 87.
Te1es1as.15 Oct. Lectiones suntde s. Scriptura oecurrente tom.5, n.108.
Thuriferarius, quomodo. defert et ministrat thuribulum tom. 2, n. 14
et 135.Ejus oflicium ibid. In processionibus tom. 5, n. 520.
Thus, quale esse debettom. 1, n. 511 in fine. Vid. incensam. -­
Titulus-Seu titularis. An et .quandolpermittitur miSSa.vetiva solemnis,"
468 1NDEX.

si officium transferatur tom. 1, n. 69. Ejus nomen exprimendum in

oratione A cunctis ibid. n. 84. Vid. Patronus.
Titus 5. Qua die ejus festum celebrandum tom. 5, n. 86.
Toga, qualis, in sacro ministerio semper induenda' tom. !, n. 102 et
tom. 5, n. 146 ad 1.
Tractus, quando dicitur tom. 1, n. 89 et tom. 5, n. 15. Quomodo dicitur
tom. 1, n. 216. Quare ita vocatur tom. 2, n. 64.
Translatio festorum. Si festum transferatur, an et quando permittitur
missa solemnis de eodem tom. 1,' "n. 60. Licet festum transferatur,
nihil tamen in oratidne est mutandum tom. 2, n. 261, in fme. Quæ
officia transferri possunt, et quæ non ibid. n. 266. In quibus diebus
et festis transferri debet festum ibid. n. 267. De quo faciendum oiii­
. cium, et quodnam transferendum, si plura festa eadem die occurrant X

ibid. n. 268. In quam diem, et quo ordine translatio festorum iieri

debet n. 275. Quinam sunt dies impediti et non impediti pro trans­
iatione festorum ibid. n. 271. Translatio per errorem facta corrigi
debet ibid. n. 275. Quid faciendum, si desint dies vacui usque ad
finem anni ibid. n. 282. Quomodo tit translatio in anno bissextili in
ultimis diebus Februarii tom. 5, n. 90. Translatio festi cum octava
tom. 2, n. 278, cum solemnitate n. 279, cum feriati'one n. 280, cum
indulgentia n. 281.'Quid si festum transferatur ad tempus pasr'iale,
vel a paschali ad non paschale tom. 5, n. 70.
Translatio in perpetuum seu mutatio, quomodo lit tom. 2, n. 276 et 277.
Quid si. dies vacua reddatur ibid. Quid si festum iterum transferri
debeat ibid. Quinam sunt dies impediti 1110translatione in perpetuum
ibid. Vid.amotum.
Triduum sacrum. Notanda circa officium tom. 5, 11.29-51. Ubi et qua
solemnitate officium tridui sacri est pai-agendum ibid. n. 54. Quid si
in hoctriduo viaticum ad infirmos deferatur tom. 5, n. 194.
Tunicella, quando utendum tom. 1, n. 150et Bub. 5 et 6. Quomodo differt
.a dalmatica ibid. n. 158. An benedicenda n. 168, ad 1. Vid. paramenta.

Vasa sacra, ex qua materia sunt conficienda, an benedicenda seu conse­

cranda et a quo. quando amittunt consecrationem seu benedictionem
to'n1.1,
-to.m n. 172-174.
5, n. 181. Cui et quomodo licet ea tangere tom. 1, n. 175 et
Vasculum 1n administrando baptismo tom. 5, n. 158, ad"a.
Velum humerale subdiaconi tom. 1, n. 522. In benedictione etdelatione
ss. Sacramenti tom. 2, n. 52 ad 5 et tom. 5, n. 186 ad 5.,
Velum quo pyxis coeperitur tom. 5, n. 181 et 189.
Venantius 5. M. 18 Maji. Si festum transfertur tom. 5, n. 96. .
Venenum. Quid faciendum, si quid. venenosum incalicem ceciderit,..ve'l
 INDEX. 469

s."Hostlam infecerit tom. 2, .n'. 178 et 179. Quid si sumptione peracta

s. species "deprehendantur veneno-tuisse infectae ibid. n. 180.
Veni Creator, quomodo concludi debet tom. 2, n. 522 ad 6.
Veni Sanctificator, quomodo recitatur tom. 1, n. 252. Explicatio orationis
et ritus tom. 2, n. 79.
Versus post epistolam tempore paschali tom. 1, n. 89 et quomodo dicun­
tur tom. 1, n. 216. Quid faciendum si versus commemorationis idem
sit eum versu in officio tom. 2, n. 262. Versus in omcio defunctorum
tom. 5, n. 127 ad 8, et in absolutione defunctorum tom. 5, n. 266,
ad 5 et 7. .
Vesperæ. Bub. tom. 2, n. 505. Begulæ generales, juxta quas vesperæ
sunt ordinandæ ibid. n. 505. Quæ festa solemnia integras vesperas
habent ibid. n. 506. Quid si dies octava occurrat in dominica privile­
giata ibid. n. 507. Quomodo ordinandæ sunt vesperæ, dum duo officia
B. M. V. vel alia de eodem objecto concurrunt ibid. n. 508. Vespera:
ex devotione cantari possunt de.sancto, qui celebratur, licet de eodem
juxta rubricas non sint dicendae tom. 2, n. 275 adp9. Gæremoniæ ves­
perarum solemnium ibid. n. 285. In quadragesima dicuntur ante
meridiem tom. 5, n. 15. ' .
Vesper-aedefunctorum, vid. amotum defuncto-rum. Si episcopus intersit
vesperis tom. 2, n. 46.
Vestes sacræ, an permittuntur laicis tom. 1, n. 162. Earum significatio
ibid. n. 165. Obligatio n. 164. Benedictio n. 168. Gui eas tangere licet
n. 175. '
Vestis alba in baptismo tom. 5, n. 158, ad 8.
Viaticum, ad quos infirmos est deferendum tom. 5, n. 184. Quid si infir­
mus suscipere nequeat, vel timeatur, ne suscipere possit ibid. Praepa­
renda in ecclesia et cubiculo infirmi ibid. n. 185-187.Habitus sacerdotis
ibid. n. 186 ad 2. Quomodo ad infirmos deferendum ibid. n. 188. Quid
si mors immineat. aut infirmus moriatur ibid 191 ad 8. Ejus delatio in
triduo sacro, infra missam, cum unica tantum 5.Hostia ibid. n. 185-195.
Dum difficilius iter est obeundum ibid. n. 190.An licet equitando ibid.
Quid, dum simul s. oleum defertur ibid. n. 208. An pluribus simul­
infirmis administrare potest ibid. n. 196. Vid. Eua/tarium.
Vigilia, quid et quomodo dividitur tom. 1, n. 24. Vigilia infra octavam­
ibid. Bub. 2 et tom. 2, n. 259. Bub. 1 et 5. In adventu tom. 1, n. 24.
Bub. 4, tom. 2, n. 259, VI, et tom. 5, n. 1. In quadragesima et quatuor
temporibus tom. 1, n. 24. Bub. 5 et tom. 2, n. 259 ad VI. ln festis 1 ei.
tom.-1, n. 245Bub. 2 et tom. 2, n. 259 ad V. Quid si festum celebretur
feria secunda tom. 1, n. 24. Bub. 5 et tom. 2, n. 259. Bub. 2 et 4.
Quando ejus evangelium legitur in fine missæ tom. 1, n. 94. Officium
vigiliæ tom. 2, n. 259. Bub. De quibus vigiliis fit officium ibid. Si festum
transferatur, non transfertur vigilia ibid. II. Quænam vigiliæ habent
- jejunia ibid. ]. Quando et ubi fit rcommeratio vigiliæ tom. 2, n. 255.
470 INDEX.

Vigilia epiphaniæ, quando et ubi de ea fit commemoratio tom... 2,

n."259 ad V;'quodnam'festum'in ea celebrari potest ibid. n.'266, resp. 2
et 11.274; dicitur Credo, si occurrat in dominica tom. 5, 11.2."Vigiliæ
s. Joannis Bapt. et ss. apOst. Petri et Pauli tom. 2, n. 259 ad I'ct V.
Vigilia nativitatis Domini oecurrens in dominica tOm. 5, n. 2. Vigilia
.pentecostes, officium est semiduplex, quid si occurrat festum simplex,
color, introitus etc. tom. 5, n." 78 et 79. Vigiliæ s. Andreae"tom 5,
n. 82, s. Thomæ ibid. n. 84, et s. Mathiæ, si sequens dics sit feria
quarta cmerum 1b1d n. 90.
Vinum, an licet adhibere quod habet defectum accidentalem tcm. 2,
.n. 156. Quale vinum est materia debita conscc1ationis ibid.n.14l.
[Quid faciendum, si celebrans infra missam advertat, vinum non .essc
. in calice, esse corruptum, aquam, acetum, aut alium liquorem "ibid.
n. 142. Quid si'dubitetur, an vinum sit materia debita validæiconse- ,
orationis ibid. n. 146 et 147. An licet conseci are vinum congelatum
ibid. n. 185. Quid faciendum, si species vini post consecrationem
. congeletur 1b1d n. 184. Vid. species, defectus.
Visitatio B. M. V., elevata ad ritum 2 cl. tom. 5, n. 102. 2 Jul.'An et
quando ejus octava, ubi celebratur, praefertur octavæ ss. apostolorum
tom. 2, n. 267, resp. 1. .
Visitatio infirmorum. Vid. infirma.
Vomitus..Quid faciendum quoad celebrationem aut communionem in
fundato periculo vomitus tom. 2, n. 152 et 187, not. 1. 'An post eom­
munionem vomitum provocare licet ibid. 180. et 11.187, not 5. Quid
faciendum sis. species evomatur1b1d n. 187.
Votiva missa. Vid. missa votiva.
Vox, quæ voce secreta, media et alta in missa sunt recitanda t. 1, n. 105
et 110. sub qua obligatione et quare ibid. tom. 1, n. 106 et 107, et
tom. 2, n. 56.
"U

Umbella in delatione ss. Sacramenti ad infirmos tom. 5, n.. 186 ad 6, et

in processlombus 1b1d n. 522.
Unctio ss. oleorum, quomodo tit 1n baptismo tom. 5, n. 160, ad 15 et 18.
Notanda circa unctiones extremæ unctionis ibid. n. 200 et 201 Quo­
modo liunt unctiones in casu instantis mortis, et morbi contagiosi
. ibid. n. 205 et 207. '
Undeet memores. quomodo recitatur tom. 1, 11.255. -Explicatio ora­
. tion-inset ritus-tom. 2, n. 96.

Soli Deo honor et gloria .

in sæcula sæculorum. ..
Amen..