Logos April June 2021
Logos April June 2021
65
tawhin, inpumkhat lehna harsa ti mah ila, kan mihringpuite Editorial Board
harsatna kan hriat thiampui tak zet chuan inpumkhatna chu Editor : Asst. Prof. Rev. Dr. Lalthangvunga
Lalpan a tung ding leh ngei ang a ti. Kohhran insuihkhawmin Joint Editors : Asst. Prof. Dr. Zohmangaihi
a tum tam tak zinga pakhat chu kan Kristianpuite leh mi dang Mr. Thangmawia
kan mihringpuite harsatna sutkian, theihtawp chhuaha Mr. Lalawmpuia
\anpuina a ni tih hi Bible zirtirna a ni. Chuvangin, harsatna Mr. Charles Zothangpuia
tawktute hnenah thleng thei lo mah ila, anmahni Kohharn Cir. Manager : Mr. C. Lalhmingliana
emaw, an ram Kohhran insuihkhawm kal tlanga kan theih ang
anga \anpuina pe zawnga rawngbawlna nei thei se.
Logos, A Quarterly Journal of Theology and
Tlangkawmna Ministry has been published by
Kohhran hi khawvela pawl pakhat ni ve mai a ni lova, Tahan Theological College since August 1999
Pathian tana khawvela serh hran, thianghlim a ni. Khawvel leh
a chhunga awm zawng zawngte a chhiat a \hatah mawh an phur
a ni tih kan sawi tawh a. Tunlai kan ram buainaah hian ni sen A CHHUNGA THU AWMTE
sa hnuaia NGO leh mi \anpuitu/tlawmngai pawl hian harsatna
tawktute hnenah ei leh in, sil leh fen, damdawi lam te nen lam Thupui Phek
\anpuina an pe a. Kohhran chu Krista chhandamna thuchah 1. Editorial: 2
kengkawhtu kan ni a, chu Chanchin |ha chuan thlarau lam thil 2. Sermon: Leia mi’n ti rawh se 3
leh mi mal ta tur ang zawng chauh ni lovin mihring nun pum 3. Thuneihna: Pathian thu a\anga thlirna 9
pui, hnam tin, chi tin a huam avangin kan theihna zawn 4. Ram buai laia Kohhran rawngbawlna 19
\heuhva \anpuina hna kan thawh hi kan tih makmawh a ni. Kan
mutthilhna hmun \heuh a\angin harh ila, kan ram, kan
khawtlang, kan chhungkua, kan tu leh fate leh keimahni ngei
pawh kan dam theih nan theih tawp chhuaha \anpuina hna Logos-a thu chhuahte hi TTC emaw,
thawk chung zelin Pathian chu i au ang u.
Editorial Board emaw ngaih dan a ni vek kher lo.
References
Hunter P. Mabry, ed., Doing Christian ethics, Bangalore. PTESSC, 1996.
John Stott, Christian Mission in the modern World (Bombay: Gospel
Literature Service, 1993.
Morton T. Kelsey, Healing and Christianity (New York: Harper and Row
Publishers, 1973.
Roger E. Hedlund, The Mission of the Church in the World (Madras
Evangelical Literature Society,1993
Stan Lourdusamy, Church and Social Justice, Bangalore, CSA,1991.
24 1
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
Editorial… ni. Pathian ko tih hi Pathian bia, Pathian hnenah \awng\ai tihna
a ni.
Adams chuan, “Khawvel a changkan hma zawng khan
Pathian a\ang teh leh thlir a ni a, khawvel a changkan chhoh Kan ram dinhmun kan en hian sualna chi hrang hrang
laiin Pathian thu hi khawthlangho thlirna a\anga teh a ni. thlipui leh ruahpuiin a nuai vel a. He hun harsa leh khirh tak
Khawvel a changkan hnu chuan Pathian thu hi hmun tin kan hma chhawn mek lai hian ringtute hi inthlahdah thei kan
a\angin thlirna hrang hranga thlir a ni ta,” a ti. ni lo va, zimar mai mai thei kan ni lova, muthlu mai mai hman
kan ni lo. Kan ramah, kan khawtlangah, kan in chhungah
Kristianna hi thurin dik/rinna dik (right belief) zui mai mahnia tal chhuak thei kan awm lo, ram buaina avanga hliam
hi a ni titute chu Dingayan chuan, “Isua Krista chu passport tuar te, thi te, rethei taka awm te an awm avangin kan ram a
Krista tiin an pawm a, vanram kalna passport angah an ngai,” rum, nu leh pa tam takten mutmu kan tuah thei lova, chawhmeh
a ti. Tuna harsatna kan tawh mêk sukiang zawnga Pathian thu tuiin kan chaw ei a titui zo lo va. In leh lo \hain min thlamuan
kalpui dan a ni hauh lo. Kan hun tawng mekin a hrin chhuah zo lo va, sum leh pai ngahin min tihlim zo chuang lo.
Pathian thu kan chher a \ul a, chu ngei chuan kan nun a chawi Chuvangin, inthlahdah taka kan lo muthlu a, kan lo muhil anih
kang dawn a ni. chuan tho harh ila, tih tak zetin Pathian au ila, a hnenah tih tak
zetin, beidawng lova kan \awng\ai tur a ni.
Sanon chuan, “African-ho tan chuan African hmel pu-
a African hming nei ve Isua a ni tur a ni,” a ti a. Mingo-ten 5:2 Tlawmngai pawlte nen thawh ho: Khawvel hmun hrangah
bungrua ang maia an lo ngaih \hin, sala an man leh bawiha an tlawmngai pawlte (Non-Governmental Organization) kan tih
lo siam African-ho tawrhna hriat thiampui a \ul a. te hian nasa takin khawtlang mipui \hatna tur chi hrang hrang
an thawk hlawm a. Kan ramah ngei pawh an thawk nasa.
“Thimin lei a tuam laiin Van engin piallei a chhun” hla- Hetiang tlawmngai pawlte hian mi dangte thawhsaka, \anpui
in a ti. Kan ram leilung, thimin a bawh tikiang turin Isuan ngai te \anpui tura din an nih avangin an hmalaknaah kohhran
“Khawvel eng in ni e,” min ti. Kan chenna ram tieng turin mi hian pui thei ila, anmahni kal tlanga mihring mamawh chi
tinin tih theih pakhat tal kan nei \heuh. Chu chu Rinna hrang hrang pe thei turin Kohhran hi in hawng zau deuh deuhin
dik/Thurin dik vawn piah lama a taka thawh hi a ni. Pathianin rawngbawlna nei thei se.
khawvel hnuchhawnin a ram a din lo. He khawvela Pathian
ram din turin Isua a lo kal. A famkimna erawh a ni lo. 5:3 Kohhran insuihkhawm nen thawh ho: Kohhran
insuihkhawmnain a tum ber chu Kohhran inpumkhatna a ni.
Chu chu Lal Isuan kohhran a din tum dan leh a mite awm
khawmtir a duh a\ang hian Berampu anga intehkhinin, amah
ringtute chu beram anga in sawiin beram huang thu a sawi a.
Juda ringtute baka mi dang lo la awm ve turte nen, vengtu
pakhat hovin huang khata dah a tum a nih kha. Presbyterian pa,
Dr. J. Campbell Gihson-a chuan, inpumkhatna lo tichhe
2 23
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
Rambuaina azirin rawngbawlna chi hrang hrang Kohhran hian Sermon
hma a la thei, kohhran mi mal tinte pawh hian kan theihna LEIA MI’N TI RAWH SE
zawn \heuhva rawngbawlna nei turin Pathian hian min ko a ni. L. R. Awma
Amaherawhchu, Kohhran hian kalhmang a nei a; sum Mat. 6:9-10 Chutichuan nangni chuan hetiang hian \awng\ai
leh pai thuah te, dan leh hrai thuah te, hotu leh hruaitu thuah te rawh u:-
kohhran hian rawngbawlna kalhmangte a neih avangin ‘Kan Pa vana mi,
kohhran chuan a kalhmang pangngai bak a pel thei lo; mahse I hming zahawm rawh se.
rethei chawikanna kawngah te, eibar zawnna kawngah te, I ram lo thleng rawh se,
rahbeha awm chhanchhuahna te, hriselna kawngah te, I duhzawng vana an tih angin leia mi’n ti rawh se.’
hmeichhia te leh naupangte hma khawngaihna kawngah te
kohhran hian rawngbawlna kan nei ngei tur a ni bawk si a, Mat. 7:21 ‘Lalpa, Lalpa’ mi ti nazawng chu van ramah an lut
\anpui ngai leh chhawmdawl ngaite tana hna a thawh hi lo vang a; ka Pa Vana mi duhzawng titu erawh chu
kohhranin kan tih tur pawimawh tak a ni. Tunlai kan ram hian an lut ang.
buaina leh harsatna a tawk chho mek zel a, kohhran miten kan
tih theih tura ka ngaih chi thum han tar lang ila: Joh. 4:34 Tin, Isuan an hnenah a sawi a, “Mi tirtu duhzawng
5:1 |awng\ai: Buaina leh harsatna hi a rualin emaw, inzawn tih leh, a hna thawh zawh tur hi ka chaw a ni.
zatte hian kan chungah a lo thleng fo \hin. Ringtu kan nih
avangin pumpelh thei kan ni lo. Ni khat thila Joba chunga 1 Joh. 3:8 Thil tisualtu chu diabola-a chhuak a ni; diabola
chhiatna thleng kan hmu. Mahse, Joba chu ringtu \awng\ai mi chuan atir ata thil a tisual si a. Pathian Fapa lo lan
a nih avangin a ruala chhiatna a chunga thlengah khan Pathian chhan ber chu diabola hna thawhte a tihboral theih
hnenah a vui lo va, Lalpa a fak tho tho a ni. Pathian hnenah nan a ni.
\awng\ainain a tlan lut a, Lalpan mal a sawm leh dawn tih a
hriat tlat avangin thlamuang takin a awm thei tlat a ni. Thuhma
Tin, Jona 1:3 kan chhiar chuan Jona chu Pathian kohna Vanram kai emaw, meidila tlak emaw hi Mizo-Chin
tlan chhiatsan turin lawngin Tarsis lam panin a kal a, lawng Kristiante Pathian thu laipui ber a tih theih ang. Naupang te te
chhungril bera lutin a mu a, a lo mu mai mai ni lovin kaihthawh pawh hian, ‘Mi i hau vaih chuan meidilah i tla dawn nia,’ tiin
ngai khawpa muhil der a ni tih kan hmu. An lawng thlipuiin a an \hiante an vau khar khar fo. ‘Nu leh pa thu awih chu vanram
nuaia, pil mai thei leh lawng pawh keh darh vek thei kaina’ tih pawh an hre zing hle. Puitling zingah mahni kohhran
dinhmunah an ding a, thih mai hlauhawmah an awm mek laiin pawl zirtirna vuantute chauh vanram kai tur, chumi \awmpui
han tlu zal satliah mai leh zimar satliah mai a ni lova, lawng lo zawng zawngte hremhmuna kal vek tura inngaihna pawh
chhungril lama lo mu a, inthlahdah lutuk maia lo muhil der khua tihar lo tawkin a awm reng. Vanram kai leh hremhmun
avang khan tho rawh tia kaihthawh a ngai ta a ni. Lawng tlak thu hian Pathian thu kan sukthlekpui dan a kaihruaiin ni
chhungril bera muhil der chu thova, a Pathian ko tura hrilh a tin khawsak phung pawh a nghawng thui hle.
22 3
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
Nimahsela, kan rin Isua hian a ngaih thupui ber zawk 4. Tunlai kan ram dinhmun
chu: Lei chhuahsana vanrama kai thuai thuai emaw, mi dangte Kum 2020 a\angin kan ram hian natna khirh tak mai
aia thurin vawn dik avanga vanram kai emaw lam ai mahin (Covid-19) laka tawrhna leh kumin 2021 a\angin ralthuam
vana Pa duhzawng an tih \hin anga leia tih ve hi a ni. Hun dang hlauhawm tak tak hmanga innghirnghona avangin pawi sawi
dang, hmun hrang hrang leh dinhmun inang lo tak takah pawh lo nunna laksakte leh mahni ram harsatna avanga ram danga
‘Amah tirtu Pa duhzawng tih leh a hna thawh zawh’ hi a chaw pem darhna te, mipui ei zawnna hrang hrang a khaihlak bawk
– a dam chhan – a ni a. Chu a dam chhan chu a tir ata thil a ni. Covid-19 hri avanga damlo na tak tak damdawi ina
tisualtu diabola hna thawhte tihboral a ni e, tiin chiang takin a inenkawl ngai an in phur lut zut zut mai a. Ram puma hriselna
sawi. Chuvangin, ‘Lalpa, Lalpa’ ti satliah lova vana Pa lama inenkawlna (health care system) a tluchhia niin mi
duhzawng leia tih ve hi amah ringtute hnenah Isua’n a phut tlat \henkhat phei chuan an sawi tawh hial a ni. Ram buaina vangin
a ni tih hre tharin tunlai Myanmar ram boruak mitthla chungin damdawi inah thawktute an indaih lova, oxygen lah an in daih
leia Pa duhzawng tih hi sawi kan tum dawn a ni. hek lo. Oxygen bur khat pawh hmu lova thite pawh an awm
tawh nia hriat a ni.
I duhzawng vana an tih angin
Sap Baibul tam zawkah chuan, ‘Leiah i duhzawng tih He hri leng leh ralthuam hmanga innghirnghona avang
ni rawh se, vana tih a nih ang takin’ tiin leia Pa duhzawng tih hian mipui nunphung an khaihlak a, mihring nun chhung ril
tur hi ziah hmasak a ni. Vana Pa duhzawng an tih \hin dan lam pawh a nghing a ni. Mi \henkhat chuan an building \ha tak
erawh Baibulin chipchiar takin a sawi lo. Patmos thliarkara tak hnuaiah thlaphangin mut bu an tuah thei lo. Huaisen hi kum
Isua inlarna hmutu Johana chuan vanah thil nung tinrengin tam leh tlemah teh theih a ni meuh tawh lo. Tleirawl te,
Beramno talh tawha chu chawimawiin, Haleluia pein, Amen tlangval te meuh pawh an thinlung a sawi nghing tawh miau
chham rualin an au niin a hmu. Isua’n mi hausa leh Lazara chuan an beiseina a bova, an chau der mai. Nutling patling
tehkhinthu a sawiin Lazara chu Abrahama ang chhungah tawnhriat tam tak nei tawhte pawh an tlusawp bawk a.
vantirhkohte’n an hruai a, mi hausa erawh mitthi khuaah Chanchin thar ngaihthlak tam leh lungngaihna chanchin kan
hrehawm tak a tuar niin a tar lang. Chuvangin, vana Pa hre tam tihna tluk a ni ber mai.
duhzawng an tih dan chipchiar hi Baibul-in sawi lan \ul a tih
loh zinga mi a ni awm e. Chu tih rual chuan, Isua Krista chu 5. Kohhran rawngbawlna
vanah kalin Pathian ding lamah a awm a, vantirhkohte Kohhran hi huapzo anih angin kan ram leilung leh a
thuneihna te, thiltihtheihna te a thuhnuaiah an awm ta, tih chhunga awm zawng zawng enkawl tur hian mawh a phur a, a
erawh chiang takin a tar lang thung (1 Pet. 3:22 BSI Version chiat a \hatah mawh a phur a ni. Chu chauh ni lovin ram
C.L). rorelna, kan ram politics-ah pawh mawh a phur a ni. Chu
kohhran chu Pathian ringtute keiniho thinlung leh pawn lam
Leia Pa duhzawng ti leh ti lo thiltiha Pathian lalna leh Pathian mite kan nih avangin ngaih
Hmui hmawra ‘Lalpa, Lalpa’ ti nazawng hian vanram dan leh duh dana kal mai thei kan ni lo. Ei bar zawn danah te,
an lut dawn lo va, vana a Pa duhzawng titute erawh chu an luh sum leh pai hai chhuah leh hman danah te hian ram hi Lalpa
dawn thu Isuan a sawi a. Pa duhzawng vana tih anga leia ti ve ta, a duhzawng tihna ram ni ngei turin \an kan la tur a ni.
4 21
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
dang- hmeichhia leh mipa inthliarna te, vun rawng danglamna tute hian an kain “Lalpa, Lalpa,” an ti satliah lo va, thil tihin,
avanga inthliarna te, mi ngo leh mi hang, hnam fing leh mawl nunin, a takin an che chhuak \hin tih hi a zirtir bawk. Chu’ng
ber te, rethei leh hausa te, kum thua inthliarna te awm lohna, mite chuan an thu sawi an nunin an um phak a.
mi tin chi tin te lenna kohhran a nih vang a ni (Gal. 3:28). Tin, Amaherawhchu, chhuan tur reng an inhre si lo. ‘Lalpa, ril\ama
kohhran dik lanna leh hriat theihna pawimawh tak chu hnam i awm ei tur kan pek leh i tuihal in tur kan pek che a, kan
tin chi tin a huap zawhna leh zawh lohna hian a innghat thui mikhual che a, i saruak puan kan sintir che a, i damlo emaw,
hle. tan inah emaw i awm kan lo kan che kan va inhre lo ve,’ tiin
an zawt let hial zawk (Mt. 25:37-39)!
2. Buaina
Buaina, harsatna, innghirnghona leh inhnialnate hi Hemi letling chiah hi diabola-a chhuakte chet dan a ni
hringnun pianpui a ni a, buaina tawk ngai lo mihring ve thung. Ru tur te, tihlum tur te, tichhe tur tein dam chhung
khawvelah kan awm a rinawm lo. Mi chi hrang hrang leh ze ni an hmanhlel a. Chuti chung chuan Isua hming chhala an thu
hrang hrang hmun khata awmhova thil tihhona kan neih hian sawi te, ramhuai an hnawt chhuah te, thil mak tam tak an tihte
thil hmuh dan leh duh dan a inang lova buaina a awm duh bik sawi tur an hre si \hin (Joh. 8:22; Mt. 7:21-22). Chu tak chu
leh zual. Buaina hi ram hruaitu leh hruaitu inkarahte, hruaitute Pathian huat zawng ber a nih avangin chu ti anga thil tisual tura
leh mipui inkarahte a awm thei bawk. Hei hian ram a bul tumtu ber diabola leh amah a\anga thil sual titute hna
insawrkarna te, kan nunhona te, mipui ei zawnna leh himna te, thawh tihboral hi Pathian Fapa lo lan chhan ber chu a ni.
Kohhran rawngbawlna thlengin a tibuai zo vek thei a ni.
Chuvangin, Isua rin avanga he dam chhung la laa
3. Ram buaina a lo awm chhan chhandam nih inhriatna lawmawm tak te, pianthar hlimna te
Ram buai chhan tam tak zingah langsar deuh deuhte chu: leh thlaraua harh tharna kan tihte leh kohhran nghehna leh
1) Khuarel chhiatna te ropuina kan tih zawng zawngte vawrtawp chu vana tih anga
2) Natna khirhkhan tak tak te leia Pa duhzawng mi zawng zawng chunga ti tura rawngbawl
3) Ralthuam hlauhawm tak tak hmanga innghirnghona te hi a ni. Isua leia a dam chhan amah tirtu Pa duhzawng tih leh
4) Pawi sawi lo nunna laksak te a tih tura tuk hna thawh zawh a ni ang bawkin, amah ring tak
5) Mahni ram harsatna avanga ram danga pem darhna te taktu chuan leiah ngei hian Pa duhzawng ti turin a hmanhlel
6) Mi rethei sum leh chanvo laksaka intihhausaknate tawh \hin. Thlei bik awm lo, inthliar hranna tel lo, mi te ber
7) Mi retheite In leh Lo (Ram) chhuhsakte pawhin a chan tur tak a chan theihna tura kawng siamsaka
8) Rorelna verther leh depde te dikna tung ding tura \hahnemngaih hi van kai hma ngeia thawh
9) Retheite nekchep leh rahbeh te zawh kan tum ber tur a ni.
10) Thamna laka mi dikte tuartirte
11) Hleih neia rorelna te Ram inawpna leh Leia Pa duhzawng tih
12) Mahni hmasial taka thuneihna te, etc… Khawvela lo thleng fo tawh chu ral thuam chelek
chunga dik lo taka ram thuneihna pawnglak leh tihluihnaa
mipuite awp beh a ni. Chung titute chuan thuneihna chu silai
20 5
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
hmawr a\anga lo chhuak niin an ngai a, dikna chu thuneihna RAM BUAI LAIA KOHHRAN RAWNGBAWLNA
fawng chelhtute’n dik an tih chin zel chauh kha niin an hre tlat Rev. Ling Zaw
bawk. Ram chhan chhuaktu, mipui \hatna tura beitu leh
pathian rilru pu ang thawthanga inngaiin an dinhmun leh an Thuhma
ngaih dan chu sawh sawn an hreh em em fo. An lalna sawh Pathianin mihring a siam dan leh khawvel enkawl a
nghet turin a \ul phawt chuan thisen chhuahna leh nunna tam tum dan chiang taka lang chu Pathianin mihringte hnenah ram
takin a tuar phah hialna tur thil \ha lo tih an pawisa lo. Hei hian pek leh a luahtu tur pawh hnam ropui tak ni tura thu a tiam hi
kan Lalpa Isua he leia a lo kal chhan leia Pa duhzawng tih chu a ni. Israel mite hnenah Kanaan ram luah tura a pek khan an
chiang takin a kalh a. Pathian ram a dodal a, diabola leh a hna luah dan tur pawh ama thupek ang a ni ang. A thupek an
thawhte chawi vul tumna dik tak a ni. zawmin malsawmna an dawng ang a, an zawm lohvin
anchhiahin a tlak buak ang. Kanan ram an luah hnuah mipuite
Ram \henkhat mahni \henawm ramte thau sawk tan roreltute leh lalte a pe a; chungho pawh chu a duh anga
zawhsak vek tuma fin vervek chi tin thawha hmasial tak an rorel turte an ni a, bawhchhia chu na taka hrem tur an ni. Hei
awm bawk. Chungte chuan an thil tih \hat chhuan tur an hre hi mihring leh Pathian inkara ram thuthlung a ni tiin kan sawi
thei fu a, mahni \anghma an haina kawngah tumah an hmaizah thei ang.
hek lo. Ual-au, ngampa leh koham takin an che \hin. An
hlawkna tur a nih dawn phawt chuan ram leh mipui tan 1. Ram: Politics ram leh Kohhran ram
chhiatna zakhua pawh tih hreh an nei lo. Diabola leh a hna Kan Bible hian Ram tih hi kawng thumin a dah a,
thawhte chhem nungtu an ni tih loh rual a ni lo. Leilung ram (Sam 24:1) Politics ram (Rom 13:1-7), Kohhran
ram Matt 16:13-20). Heng zawng hi Pathian vanga lo awm, a
Amaherawhchu, tuna khawvel ram zawng zawng deuh siam vek a ni a. A siamtu chu a neitu a ni.
thawte thu chhia leh \ha an relna UNO innghahna chu
Switzerland rama Geneva khawpui a ni. Eng vanga he Kan ramah hian Politic ram leh Kohhran ram kan thliar
khawpuiah kher innghat nge a nih kan tih chuan vana Pa hrang fo \hin hi a dik lo a ni tih Bible zirtirna a\angin chiang
duhzawng leia tih a nih theihna tura nun thapa Isua duhzawng takin a lang. Pharisai-te zawhna pawh Lal Isuan a chhang a.
\an tlattute inpekna leh rawngbawlna rah chhuah a tih theih. “Kaisara thilte chu Kaisara hnenah pe ula, Pathian thilte chu
Chung zinga a lar ber pakhat chu John Calvin-a a ni a. A hnung Pathian hnenah pe ta che u” (Mk. 12:17) a tih hi sawrkar
an zui Lal Isua zirtirna laipui vuanin Pathian lalna ram – thuneihna leh Pathian thuneihna \hen hran a ni lovin, sawrkar
vanram – chu he leiah hian a in\an a, vanah a famkim tur a ni, thuneihna hian Pathian thuneihna leh chanvo a chuh thei lo
tih hi an thupui ber a ni. tihna niin a lang. A chhan chu kohhran zepui pawimawh tak
chu “huapzo” (Catholic) a nihna hi a ni.
Vawiina khawvel ram changkang ber ber intel khawm
Group of 8 (G 8) an tih Canada, France, Germany, Italy, Japan, Huapzo tih hi khawvel mi zawng zawng a huap tihna a
Russia, United Kingdom, United States te hi leia vanram tla ni. Thuthlung Thar chuan hnam tin chi tin a huap a. Chuvangin,
fual tih hiala mawi ram nuam an ni a. Japan leh Russia tih loh kohhran huapzo a nihna hi chi inthliarna bakah inthliarna chi
6 19
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
tifiah a, a nemnghet bawk. Chumi kal zel chuan mi sualte chu Kristian ram tia chhal vek theih an ni. Ram leh hnam harsa
chhandamna a thlen ta a ni. Pathian thuneihna chu thlarau leh leh hnufual zawkte \anpui kawngah pawh a thawh hlawk ber
tisa khawvela sual inlar \hin 'lalna leh thuneihnate' hneh nana ber an ni a. Mahse, chu’ng an thil tih \hatte an uanpui leh an
hman tur a ni. Chutih rual chuan, thuneihna hman chapopui \hinna thu leh hla erawh hmuh leh hriat tur a vang
chungchangah mihringte hian zalenna zau tak kan neih hle. Vana an tih anga leia mi’n Pa duhzawng ti tura an inpekna
avangin zalenna hman dik a ngai. Thuneihna hman dik lohna chuan he khawvelah van nun tem lawkin van mi nihna chu an
sual hi kan do let a \ul a, chu chu kohhran leh Kristiante lo chen \an thei ta a ni ber. Chu chu kan Lal Isua’n he leia
rawngbawlna tur a ni ang. Tichuan, thuneihna chu Pathian leh thlentir a tum a ni reng bawk.
mihring inkarah te, mihring leh mihring inkarah leh mihring
leh thilsiam dangte inkarah Pathian duhzawng leh a tum Leia Pa duhzawng titu tur
tihhlawhtlin nan hman tur a ni a, chu chu thuneihna hman dan Isua taksa, hmuh theiha inhlawm khawm chu kohhran
dik chu a ni. tih a ni a. Chu chuan an lu ber Isua an zui tak tak chuan he
leiah ngei hian Pa duhzawng ti turin an rilru, an taksa, an
chakna leh an thlarau zawng zawngin thawk chhuak lovin an
awm thei lo. Bawlhhlawhna ata thianghlimnaah, dik lohna ata
diknaah, innekchepna ata intluktlannaah, inpawngnekna ata
inhmangaih tawnnaah, rorelna dik lo ata rorelna dikah he lei
ram ngei hi an lo hlangkai tawh \hin.
18 7
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
tin Pa duhzawng ti tura inpek thar zel hi kohhran din chhan a min hmangaihna, khawngaihna, zahngaihna leh a dikna,
ni bawk. Tute emaw sut kuaksaa va inrawlh du du lovin mi dawhtheihna leh finna famkim, Lal Isuaa lo lang chhuak hi a
dangte tana zalenna kawng sata malsawmna thlentu ni tura ni," a ti.11 Pathian thuneihna leh thiltihtheihna chu hmangaihna
‘koh hran’ nihna changtu tunlai kohhrante hian eng anga nasa te, dikna te, zahngaihna leh dawhtheihna nen a hmang a; chumi
leh thukin nge Pa duhzawng leiah kan tih ngam dawn le? lan fiahna ber chu Krista kal tlanga a hnathawhah hian a ni.
Pathianin kan chungah tihluihnain thuneihna a pawng hman ve
Tlangkawmna lo va, a pawng lak hek lo. Chu chu a nihna nen pawh a inmil
Kohhranho lu leh lalber Isua’n Diabola leh a na hek lo. Hetiang hi a nih avangin, Kristiante chuan kan
hnathawhte tihboral chu a thupui ber niin vana Pa duhzawng duhthu rengin a thuneihnaah kan innghat a, kan pawm a, a thu
an tih anga leia mi’n an tih ve hi a ngai pawimawh em em a. kan zawm a ni.
Chu ti anga titute chu leia an dam chhung la la hian malsawmna
vurin vanram nun a tem lawktir a, vanram tla fualah chentir a Chuvangin, thuneihna hi tihluihna hmanga mite
phalsak bawk. Ram inawpna chiri tak a lo thlen changte leh pawmtir chi a ni lo; chutiang chu thuneihna neih dan dik a ni
Covid hripui huaisar tak leng vel karah pawh hian vana Pa lo va, a tlo ngai hek lo. Mite thinlung hneha lungsi thlapa an
duhzawng leia mi’n kan tih zel hi kan Lalpa thupek a ni tia pawm theih thuneihna hi thil dik a ni a, chu chu 'pawm tlan
rilrua kan vawn tlat a va pawimawh tak em! Keimahni leh kan thuneihna' a ni. Hetianga pawmpui theih thuneihna hi
thlah lo awm zel turte tan leia Pa duhzawng tih theihna boruak 'authority' (legitimated power) tih a ni.12 Khawvel history kan
siam puitlin hi thupui berah neih a va \ul tak em! thlirin thuneihna pawng lakna chanchin kan hmu nual mai a;
chutiang chu khawvelin a pawmpui lo va, a ram mipuiten an
A tawp ber atan hei hi hria ila. Leiah hian dik lohna duh hek lo. Chutiang thuneihna chu pawmpui ahnekin an do
kan do let ngam lo a nih pawhin mi dik lote \anpuitu erawh ni va, paihthlak an tum zawk \hin a ni. Chu chu Kristian ram tam
lo hram ila. Mi dik lote do let turin kan feh chhuak thei lo, kan takah a thleng fo tih kan hria a ni. A chhan chu Kristiante
kal chhuak ngam lo a nih paw’n dikna din chhuahpuia dik zirtirna nen a inrem loh avang leh Pathian duhzawng a nih loh
lohna do ngamtute chu mahni phak ang tawka \anpui hreh lo vang a ni.
bawk ila. Tin, mi sualte kan bei let ngam lo a nih pawhin mi
\hate phatsan kher lo ila. Diabola leh a hnathawh sualna Tlangkawmna
avanga taksa leh rilru lama hliam tuar \anpui ngaite hawisan Thuneihna \obul leh hnar chu Pathian a ni a; mihringte hi a
mai lovin, \awng\ai leh thilpek talin mahni theih ang tawk te aiawha thuneihna nei kan ni tih a lang a. Chu thuneihna chu
teah \angho zel ila. Tichuan, vana Pa duhzawng leia mi’n kan mihring nunhona a \hat zual zel theih nan hman tur a ni. Chu
tih chhunzawm zel theihna turin, kan theihna a bei tham hle chu Pathian ram din nana Lal Isuan a thuneihna a hman hian a
chung pawhin leia Pa duhzawng tihpuitlin kawnga mi \angkai
kan ni thei ang. Lalpa’n a thu malsawm rawh se. 11
Charles C. West," Power," Dictionary of Ecumenical
ooo000ooo Movement, 811.
12
Karl Rahner and Herbert Vorgrimler, eds., " Authority,"
Dictionary of Theology (New York: The Crossroad Publishing Company,
1985), 35.
8 17
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
tum leh a duhzawng kalha kan hman hian sual a lo ni \hin. Chu THUNEIHNA: PATHIAN THU A|ANGA THLIRNA
chu Eden huana thil thlengah pawh khan a lang chiang awm e. Lalawmpuia
Chuvangin, kan mihringpuite tana \angkaina leh \hatna thleng
tura zalenna hman hi kan tih tur a ni a, Pathian duhzawng pawh Kamkeuna
a ni. Zalenna tlu chhe mek tun din leh hi kan mission lian tak Tunlai khawvel kan thlirin mi tam takin buaina leh
a tling a ni. harsatna hrang hrang kan tawk mek a ni tih kan hre thei a.
Chung zinga tam tak chu thuneihna hman dik lohna nen
d) Thuneihna hman dik loh avanga tuartute chhanchhuah inzawmna an nei niin a lang. Ram thiltithei leh pawl lianten
leh siam \hat hi kan mission a ni: Thuneihna, zalenna hman thuneihna an hman dik leh dik loh te kan thlir a. Mi hausa leh
dik loh leh thuneihna pawng lakna te chu sual a nih chuan sual mi huhang ngah takten thuneihna an hmang sual em tih te chu
tihbo leh sual laka mite chhandam hi Kristiante mawhphurhna mahni awm hmun a\angin kan lo teh ve fo \hin a ni. Kan ram
leh mission dik tak a ni. Chuvangin, kan mission hian thlarau ngeiah pawh ram rorelna chungchangah buaina kan tawk mek
bo tam tak Krista ke bulah a hruai zel ang a, \an pawh kan la a ni a, sawrkar hian a thuneihna hi a hmang dik em tihte chu
zel ang. Chutih rual chuan, biak in pawn lam leh kohhran ram mi tam tak ti ti a ni awm e. He thuziakah hian Kristianten
thar piah lamah ke kan chheh zel a ngai. Thuneihna hman thuneihna chungchang kan pawm dan tur nia langte a tawi
khawloh a nih avanga kan mihringpuiten vantlang nunhonaa zawnga tar lan kan tum a ni.
rahbeh an tawrhna te, eibar zawnna leh zirna kawnga kawng
kharsak luih kan nihna te, mihringin chanvo leh ham\hatna kan 1. Thuneihna (power) awmzia
neihte laksaka kan awmnate hian kan nih tur ang min nihtir lo Thuneihna hi dik lo taka hrilh fiah a ni fo. Mao Zadong-
va, kan nih tur ang kan ni phak lo. Chu chu Pathianin mihring a chuan thuneihna chu silai ngul a\anga lo chhuak a ni1 a ti a,
nih tur anga a duan tichhetu (dehumanization) a ni a, sual lian pawmpui a har hle. German mi dawnril Hegel-a'n sawrkar hi
tak a tling a ni. Chutiang harsatna chu kan mission-in mipui chunga thunei tura Pathian bel ruat a ni a, a dik a daw
tinzawnin nasa zawka a luh chilh a ngai a ni. Chuti anih loh thlu lova thlawp tur a ni a; a biaka biak tur a ni, a ti. Sawrkarna
chuan, kan mission hi a khingbai hle dawn a ni. Chuvangin, hi thil \ha leh kan mamawh a ni ngei a; mahse, thuneihna a
thuneihna hman dik loh avanga politics kal sual te, inrahbehna hmang dik lo thei thung. Thuneihna hmang dik lo sawrkar leh
te, chanvo inhrekbehsak te leh dan bawhchhiatna awm \hinte pawlho chu pawm reng chi a ni lo vang.
hi dova siam \hat hna kan thawh a \ul a ni.
'Power' tih hi Latin leh French \awng a\anga lo kal a ni
e) Thuneihna chu hlawh chhuah a ni: Kristiante chuan a, a awmzia chu 'tithei' emaw, 'theihna' tihna a ni a. Hei hian
Pathian hi kan chunga thuneituah kan pawm hmiah a. sum leh pai kan neih tam avanga thiltihtheihna te, ngaihdan \ha
Pathianin a thuneihna leh thiltihtheihna chu hmangaihna nen a kan neih avanga mi kan hneh theihna te, roreltute leh sipai
hmang chhuakin a thilsiamte a enkawl a, inrem taka thuneihna te leh sawrkarin theihna a neih thlengin a huam thei
chuktuahin a en zui reng \hin a ni. Pathian hian a thuneihna chu a ni. Chuvangin, eng emaw theihna emaw, thuneihna kan neih
\hatna tinrengin a hmang a ni tih Bible-in min hrilh a. Karl
Barth-a chuan, "Pathian engkimtitheia a nihna chu zalen taka 1
J. C. Johari, Principals of Modern Political Science (New Delhi:
Sterling Publishers Private Limited, 2012), 253.
16 9
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
avanga mi va thunun te, eng emaw tihluihtir te, mi va chung c) Thuneihna neitu Pathian duhzawng leh thil tum kalha
thlak leh mi chunga thuneihna va neih thlengin a kawk thei thuneihna hman hi sual a ni: Pathian thil tum leh duhzawng
bawk.2 Mi thiam Tawney-a chuan, thuneihna (power) chu miin kalha thuneihna hman hi sual a ni. Kan tar lan tak ang khan
mi mal leh a huho nun a duh zawnga a kawih her 'theihna' hi a Pathian thil tum chu khawvela chengte inrem taka awmtir a ni
ni, a ti. Hobbes-a ve thung chuan, thuneihna (power) chu mi a. Chumi kalh chuan mihringin thuneihna a hmang fo a ni. A
dang hneh theihna 'huhang' neih hi a ni e, a ti a; chu chu chhan nia lang chu thuneihna reng reng hi mihring kutah chuan
Bertrand Russel-a hrilh fiah dan pawh a ni tho mai. Thuneihna a khawlo \hin a ni. Kum zabi 19-naa British historian leh
(power) hian pawn lam thil bakah chhungril lam a huam tel philosopher, Lord Acton-a chuan, "Thuneihna hian khawlohna
bawk a. Mahatma Gandhi-a chuan, thuneihna (power) chu lam a awn a; thuneihna pum hlum chuan hman khawlohna pum
chhungril lam a\anga turna (soul-force), thinlung a\anga lo hlum a thlen," a ti a,10 a dik thui hle a ni.
chhuak hi a ni, a ti.3
Khawvel history kan en chuan mihringte kuta
Tichuan, thuneihna (power) chu miin eng emaw a neih thuneihna hi hman sual a ni fo tih kan hre thei. Hitler-a te,
avang leh theihna bik a neih avanga mi dangte nun a Stalin-a leh mi dangten mi mal thuneihna an hman sual avangin
tihdanglamsak 'theihna' leh a thunun 'theihna' hi a ni awm e. mi tam takin an thih phah tawh a ni. A politics zawng pawhin
Eng emaw kan tih hian finna te, thiam thil te, dinhmun sang te, Facism leh Dictatorship an kalpui a, an ram mipuite mai ni
sum leh pai leh a dangte pawh a kawk thei ang. 'Power' hi lovin khawvelin a tawrh phah a ni. Tun hma deuh khan
thuneihna, huhang ngahna leh thiltihtheihna a ni. Chutianga khawvel hmun hrang hrangah mahni hnam hmangaihna a lo
theihna nei mite chu mi dangte pawhin an ngaihdante chu ihe lian a; chu chuan hnam leh hnam inkara indona te, vun ngo leh
lovin an pawmsak thei a, an thusawite chuan zawm a hlawh mi hang innghirnghona te leh thisen chhuahna tam tak a hring
viau zel a. Mi thiltithei leh huhang ngah tak an lo ni \hin a ni. chhuak a ni. Chubakah mihringin science leh technology
Mi chunga thunei thei leh mi thiltithei ni tur chuan mihring thiamna hmangin ram ngaw an suasam a, boruak chhe tak tak
hian eng emaw bik riau an neih a ngai a ni. Chuvangin, kan siam chhuak bawk a. Chu chuan khawvel sik leh sa mumal
thuneihna (power) kan tih hi hman sual theih a ni tih a lang a; lohna a thlentir bakah khawlum kan tuar mek a ni. Heng zawng
chutianga hman a nih chuan thuneihna dik lovah a lo chang ta zawng hi thuneihna duhâm tak leh mihring zahna tel lova
\hin a ni. hmanna rah chhuah a ni. Chu chu Pathian thil tum kalhna a nih
avangin sual a ni. Tunlai hian thunei zawk nih inchuhin
2. Bible-a a lan dan tlangpui khawthlang leh khawchhak lam kan inhruipawh mek niin a
Kan Pathian hi engkimtithei Pathian a ni a, thuneihna lang.
zawng zawng hi a kuta awm a ni tih kan Bible-in min hrilh a
Lehlam zawnga kan sawi chuan Pathianin min pek
zalenna hi kan hmang dik lo \hin a ni tih a lang. Mihringten
thuneihna kan hman chungchangah kan zalenna hi Pathian thil
2 10
J. C. Johari, Principals of Modern Political Science, 25. Michael G. Roskin, Robert L. Cord and Walter S. Jones,
3
J. C. Johari, Principals of Modern Political Science, 250. Political Science: An Introduction, 11.
10 15
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
4
thuneihna kan neih hi a aiawha kan hman atana Pathian min (Mat. 6: 13; 26: 64). Thuneihna zawng zawng hi Pathian
pek a ni (Mat. 6: 13; 26: 64; 2 Chro. 1: 12; Is. 40: 10-17, 22- a\anga chhuak a ni a, mihringte hi Pathian aiawha thuneihna
26; Jn. 19: 11). Chumi awmzia chu Pathianin a thil tumte chu pek kan ni (2 Chro. 1: 12; Is. 40: 10-17, 22-26; Jn. 19: 11). Chu
tihhlawhtlin a nih theih nan a aiawhin mihringte hi thuneihna thuneihna chu roreltu (Thuhr. 8: 4; Mk. 10: 42) te, pawl
min pe a ni. Chumi chu anih avangin kan thuneihna chu \henkhatte (Josh. 17: 17) leh mi mal hnenah pek a ni a; chu chu
Pathian thil tum tihhlawhtlin nan leh a duhzawng tih nan kan kan \henawm khawvengte \anpui nan pek a ni (Thuf. 3: 27-28).
hmang tur a ni. Chuti anih chuan Pathian thil tum eng nge ni ta Thuneihna chu rorelna atan te, thil dik lo leh sual hai lan nan
ang le? te, \awng\ai nan leh finna leh hriatthiamna pho chhuah nan te
pek a ni (Sam. 8: 5-8; Rom. 13: 1-7).
b) Thuneihna chu mihringte \hat tlan nan hman tur a ni:
Pathian thil tum chu Krista nun leh a hnathawhah a lang a ni. Thuthlung Thar hian Lal Isua thuneihna chungchang hi
Krista chuan a thih thlengin hmangaihna thiltihtheihna a sawi deuh ber a. Lal Isuan a thuneihna leh a thiltihtheihna
hmangin a nun a hmang ral a. Krista'n a nun hmangin mihring chu zirtirte koh nan te, ramhuai hnawh chhuah nan te, mitthi
nun tichhetu leh tihmelhemtu (dehumanizing) te chu a paihthla kaihthawh nan te, thlipui hau reh nan te, mi sual ngaihdam nan
a ni. Chutiang taka thuneihna hmang ve turin ringtute hi min te, sakhuana leh khawtlang roreltute zilh nan te a hmang a. A
ko a ni.8 Lehlam zawnga sawi chuan Pathianin khawvel hi tawi zawnga sawi chuan Pathian ram a lo thlen theihna turin a
hnianghnar (wealth) tak leh mawi taka enkawl a, a chhunga thuneihna leh thiltihtheihna hi a hmang \hin a ni (Lk. 4: 14; 5:
chengte chu inrem taka awmtir turin mihringte hi thuneihna 17; 12: 20). Pathian thuneihna leh thiltihtheihna lanna ber chu
min kawltir a ni.9 Hei hian ram leh khawtlanga kan nunhona Krista thawhlehnaah leh mi sual thi tawhte Thlarau nun thara
te, ram rorelna te, eibar zawnna te, thilsiam dangte nen kan an nun leh theihnaah hian a ni.5 |awngkam danga sawi chuan
inlaichinna leh kan nun peng hrang hrang a huap vek a ni. Lal Isua chhandamna hnathawhah a lang chiang hle a ni. Chu
chuan mi mal, khawtlang nunhona, thlarau nun leh thilsiam
A chunga kan sawi takina a huap chin, a khawiah pawh dangte thlengin a huam a ni tih kan hmu thei a ni. Bible zirtirna
khian dik lohna, tawrhna, chhiatna leh inrem lohna a awm loh hi zui zelin khawvel pum huapa kohhrante chuan hmalakna an
nan thuneihna leh thiltihtheihna min kawltir hi kan hmang tur lo nei \hin a, chu chu vawiin thlenga kalpui zel a la ni.
a ni a, chu chu 'zavai \hat tlanna' a ni. Chutih rual chuan,
Pathianin mihringte hi zalenna leh duhthlan theihna min pe 3. Kohhran chanchinah
\heuh va; chu chu hmang dik a, a duhzawnga hmang turin A hma lama kan sawi tawh ang khan khawvela
mawhphurhna lian tak kan nei a ni. thuneihna leh thiltihtheihna chu kawng hrang hranga neih leh
4
A. C. Ewing, "Power," A Dictionary of Christian Ethics, edited
8
A. C. Ewing, "Power," A Dictionary of Christian Ethics, 490. by James F. Childress and John Macquarrie (London: SCM Press Ltd.,
9
J. A. Kirk, " Power," New Dictionary of Theology, edited by 186), 489.
5
Sinclair B. Ferguson and David F. Wright (Leicester: Inter-Varsity Press, J. A. Kirk, " Power," New Dictionary of Theology, edited by
2005), 525. Sinclair B. Ferguson and David F. Wright (Leicester: Inter-Varsity Press,
2005), 524-5.
14 11
Vol. 23 April - June, 2021 No. 65 Vol. 23 April - June, 2021 No. 65
hman a ni a. A bikin khawvel hmasawnnain a ken tel science tum a, nuai bo an lo tum \hin a ni. Kan tar lan tak ang khan
thiamna leh technology lam te chuan thuneihna a rawn keng tel thuneihna leh lalna hman sualna hmun leh a chhe zawnga
a. Chungte chu sum deh chhuah nan hman a nih avangin ram nghawng a neihna \hin; ram rorelna leh vantlanga kan
hausa leh mi hausa an pung a, mi thiltithei leh huhang ngah tak nunhona, sum leh pai, technology, science, hnam hmangaihna
tak an lo chhuak a. Chutiang hmanga hlawh chhuah thuneihna leh chumi khalh kaltu thurin dik lote chu theih ang tawkin
chu hman dik ni mah se; mi mal, pawlho leh ram tam takin an Kristianten an lo hma chhawn a. Chumi avanga tuarte
hman sual \hin avangin khawvel a chawk buai a, harsatna chhanchhuah hna, rawngbawlna an thawk \hin a ni. Hetih lai
hrang hrang a thlen a ni. Chung harsatnate chu tinzawnin hian Kristiante (evangelical) zingah chungte chu a khawvel thil
kohhran lam pawhin Pathian thu an chher a, rawngbawlna an lutuk tia ngai pawimawh lem lo an awm ve bawk. Nimahsela,
kalpui zel a ni. hun kal zelah chutianga ngaihthahtute pawhin an lo pawm zui
ve leh ta zel a ni.
World Council of Churches (WCC) chuan kum 1948
khan Amsterdam-ah khawmpui a nei a; chutah chuan, a chunga 4. Thuneihna hi engtin nge Kristianten kan thlir ang?
kan sawite avanga vantlang nunhona leh eibar zawnnaa Kan tar lan tak ang khan tunlai khawvelah mihring nun
mipuiten harsatna an tawh chungchang an lo chaiho tawh a.6 leh thilsiam dangte tichhe thei sual chi hrang hrang a inlar
Kum 1949 khan Bangkok-ah inkhawmpui a nei leh a; chutah chhuak mek a. Bible \awngkam chuan kan buante hi tisa leh
pawh chuan, ram hmangaihna lama harhna (social revolution) thisen an ni si lo va, 'lalna leh thuneihna te' an ni zawk a. 'Lalna
leh thurin lam (ideological) harhna hmanga thuneihna hman leh thuneihnate' tih hi sawi dan hrang hrang a awm a; tunlai
dik lohna thleng mek te chu thupuiah an sawi ho bawk. khawvela thuneihna leh thiltihtheihna hman dik loh avanga
Chutiang zel chuan kum 1954-a Evaton-a inkhawmpui pawhin khawvelin harsatna a tawh mek hi a ni thei a. Chu chuan
khawvela thuneihna dik lo taka hman a nihna thu hi thuchah sawrkar thuneihna dik lo te, sum deh chhuahna vervek leh a
pawimawh takah an la dah zel a ni. He lam hawi tho hian The thiltihtheihna te, science leh technology hman dik lohna
World Alliance of Reformed Churches pawhin kum 1961 khan thlengin a huam thei a ni. Kan ram bikah chuan kan tawn mek
'chhiahhlawh Lal leh mipui chhiahhlawh' tih thupuiah hmangin sawrkar thuneihna hman dik loh hi a ni thei awm e.
inkhawmpui an hmang bawk a.7 Heng lo pawh hi tar lan tur
tam tak a la awm thei ang. Chumi chu a nih avangin thuneihna leh a hman sual
chungchang hi engtin nge Kristianten kan thlir ang tih hi
Khawvel pum huapa Kristiante chuan an hun laia zawhna pawimawh tak a ni ang. Thuneihna awmzia leh Bible-
harsatna thleng mek 'khawvel thuneihna hman khaw loh' thu in a sawi dan kan tar lan takte hre reng chungin Kristianten
leh chumi avanga mihringten kan tawrhnate chu an en liam mai thuneihna kan pawm dan tur lo tar lang ila:
mai lo va; Pathian thu leh rawngbawlna hmangin siam dik an a) Mihring thuneihna bul chu Pathian a ni: Kan tar lan tak
ang khan van leh khawvela thuneihna zawng zawng hi Pathian
6
Charles C. West," Power," Dictionary of Ecumenical Movement,
ta, Pathian a\anga chhuak a ni a. Chuvangin, thuneihna leh a
edited by Nicholas Lossky (Geveva: WCC Publications, 1991), 810. hman chhuah hrim hrima hi thil sual a ni lo va, thil \ha leh
7
Charles C. West," Power," Dictionary of Ecumenical Movement, thianghlim tak a ni zawk. Mihringten kawng hrang hranga
811 - 812.
12 13