Sub-Inspector in District Police, Armed Police,

Exam
Intelligence and Investigation Cadres of Punjab Police
Name
2021
Registration
Number
Application
No
Roll No
Name of
Candidate
Exam Date 19th August 2021
Shift Shift3
Sub Inspectors for District Police Armed Police
Subject Intelligence And Investigation Cadres Of Punjab Police
PAPER II

Section : Sub Inspectors for District,Armed, Intelligence And Investigation Cadres Of Punjab Police PAPER II

Q.1

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045986
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.2

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045043
Status : Answered
Chosen Option : 4
Q.3

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044903
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.4

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045217
Status : Answered
Chosen Option : 3
Q.5

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045215
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.6

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068037791
Status : Answered
Chosen Option : 4
Q.7

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044936
Status : Answered
Chosen Option : 1

Q.8

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068031255
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.9

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068038652
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.10

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045225
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.11 A man walks 10 m towards the north. Then, turning to his left, he walks 12m. The, turning to
his right, he walks again 10m. Again he turns to his right and walks 12m. In which direction
he is facing now?
Ans 1. West

2. East

3. North

4. South

Question ID : 63068044990
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.12

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068026604
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.13

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068037967
Status : Answered
Chosen Option : 4
Q.14

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068038301
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.15

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068037934
Status : Answered
Chosen Option : 1
Q.16

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045098
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.17

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045051
Status : Answered
Chosen Option : 3
Q.18

Ans

1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045181
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.19

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044947
Status : Answered
Chosen Option : 3
Q.20

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044941
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.21

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045260
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.22

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068038720
Status : Answered
Chosen Option : 3
Q.23

Ans

1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045173
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.24

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045105
Status : Answered
Chosen Option : 4
Q.25

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045996
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.26

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045138
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.27

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045066
Status : Answered
Chosen Option : 3
Q.28

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068037805
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.29

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068037928
Status : Answered
Chosen Option : 1
Q.30

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045210
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.31

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068038149
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.32

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045193
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.33

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068041529
Status : Answered
Chosen Option : 1
Q.34

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068026068
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.35

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068037753
Status : Answered
Chosen Option : 3
Q.36

Ans

1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045161
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.37

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068046015
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.38

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068041524
Status : Answered
Chosen Option : 4
Q.39

Ans

1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045150
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.40

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068038159
Status : Answered
Chosen Option : 1

Q.41 Rahul walked 18 m towards south, took left turn and walked 18m. He took a left turn and
walked 28m. He took a left turn and walked 30 m. He again took a left turn and walked 10m.
How far was he from the starting point?
Ans 1. 7 m

2. 9 m

3. 10 m

4. 12 m

Question ID : 63068044991
Status : Answered
Chosen Option : 3
Q.42

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068026146
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.43

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068026101
Status : Answered
Chosen Option : 1
Q.44

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068041525
Status : Answered
Chosen Option : 1

Q.45

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068038655
Status : Answered
Chosen Option : 4
 Comprehension:
ਖੁੰਟੀ ਦੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 2017 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੇ ਅਤੇ "ਪਥਲਗੜੀ ਅੰਦੋਲਨ" ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਮੀਨ
ਦੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਧਿਗ੍ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ
ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਆਦਿਵਾਸੀ ਸਵੈ-ਅਧੀਨਤਾ  ਦੀ ਗਰੰਟੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ-
ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਸੀਮਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸੂਚਨਾ ਰਿਪੋਰਟਾਂ (FIR)
ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕਿ ਪੁਲਿਸ 'ਤੇ "ਡੰਡਿਆਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਥਿਆਰਾਂ' (ਆਦਿਵਾਸੀ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਦੋਸ਼) ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, FIR ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨੇ ਤਾ "ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ", ਅਤੇ "ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਗਲਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ"। ਇਨ੍ਹਾਂ FIR
ਦੇ ਕਾਰਨ, ਲੋਕਾਂਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਖੂੰਟੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਕਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ
ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ। ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡ
ਸੰਹਿਤਾ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਡੇਢ ਸਦੀ ਬਾਅਦ, ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਲਈ ਸ਼ੱਕੀ, ਦੁਅਰਥੀ ਅਤੇ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਵਰਗੇ
ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਰਵਰਤੋਂ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਰਾਈਪ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ 'ਅਸੰਤੋਖ' ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ 'ਘਿਰਣਾ ਜਾਂ
ਅਪਮਾਨ' ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਤੁਰੰਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ
ਦਾਇਰਾ ਅਸੀਮ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋੜ ਤੋੜ੍ਹ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ 1962 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ
ਗਈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ "ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ' ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ
ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਉਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ "ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੀ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਦਾਇਰੇ
ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੱਜ ਦੀ ਇਸ ਸੁਭਾਵਿਕ ਰਾਏ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਕਨੂੰਨ
ਦੀ ਦੂਰਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। "ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਤ ਜਾਂ ਮੂਲ
ਧਾਰਾ ਲੱਗਭਗ ਸ਼ੱਕੀ ਸੀ। ਦੂਜਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਧਾਰਾ ਉਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੀ, ਪੁਲਿਸ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਅਸੰਤੋਖ
ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਉਪਯੋਗ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਮੁਕੱਦਮਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਜਮਾਨਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ। ਵਿਫਲਤਾ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹਰ ਵਿੰਗ
ਤੱਕ: ਸੰਸਦ ਤੱਕ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਕਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ, ਸਰਵਉੱਚ
ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ, ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਤੱਕ, ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਤਪੀੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਈ
ਤਿਆਰ ਟੂਲ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲੀ, ਜੋ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ
ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ "ਮੁੱਠਭੇੜ" ਅਤੇ "ਨਕਲੀ ਮੁੱਠਭੇੜ' ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ਢਾਂਚੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਢਾਂਚਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ, ਪੁਲਿਸ ਸਜਾ ਮੁਕਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
2009 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੀ
ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੋੜ ਸੀ ਕਿ ਮੁੱਠਭੇੜ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਕਤਲ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਠਭੇੜ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ FIR ਦਰਜ
ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ‘ਤੇ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਕੁੱਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਅਤੇ
ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਪਾਰਿਤ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਮੁੱਠਭੇੜ
ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਲੋਕਹਿੱਤ ਮੁਕੱਦਮੇ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ
ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਕਾਰਵਾਈਆਂਆਂ (ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਜੋ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰ ਕਰ ਰਹੀ
ਸੀ) 'ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਮਿਆਦ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਨੂੰ "ਕਮੇਟੀ' ਹਵਾਲੇ ਕੀਤਾ
ਗਿਆ। ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ
ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਅਫਲਤਾ ਦਾ
ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਕਨੂੰਨ ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਨਿਯਮਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,
ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ (ਫਿਰ ਤੋਂ) ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  

SubQuestion No : 46
Q.46

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068046039
Status : Answered
Chosen Option : 4
 Comprehension:
ਖੁੰਟੀ ਦੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 2017 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੇ ਅਤੇ "ਪਥਲਗੜੀ ਅੰਦੋਲਨ" ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਮੀਨ
ਦੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਧਿਗ੍ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ
ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਆਦਿਵਾਸੀ ਸਵੈ-ਅਧੀਨਤਾ  ਦੀ ਗਰੰਟੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ-
ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਸੀਮਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸੂਚਨਾ ਰਿਪੋਰਟਾਂ (FIR)
ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕਿ ਪੁਲਿਸ 'ਤੇ "ਡੰਡਿਆਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਥਿਆਰਾਂ' (ਆਦਿਵਾਸੀ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਦੋਸ਼) ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, FIR ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨੇ ਤਾ "ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ", ਅਤੇ "ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਗਲਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ"। ਇਨ੍ਹਾਂ FIR
ਦੇ ਕਾਰਨ, ਲੋਕਾਂਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਖੂੰਟੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਕਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ
ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ। ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡ
ਸੰਹਿਤਾ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਡੇਢ ਸਦੀ ਬਾਅਦ, ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਲਈ ਸ਼ੱਕੀ, ਦੁਅਰਥੀ ਅਤੇ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਵਰਗੇ
ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਰਵਰਤੋਂ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਰਾਈਪ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ 'ਅਸੰਤੋਖ' ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ 'ਘਿਰਣਾ ਜਾਂ
ਅਪਮਾਨ' ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਤੁਰੰਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ
ਦਾਇਰਾ ਅਸੀਮ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋੜ ਤੋੜ੍ਹ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ 1962 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ
ਗਈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ "ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ' ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ
ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਉਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ "ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੀ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਦਾਇਰੇ
ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੱਜ ਦੀ ਇਸ ਸੁਭਾਵਿਕ ਰਾਏ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਕਨੂੰਨ
ਦੀ ਦੂਰਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। "ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਤ ਜਾਂ ਮੂਲ
ਧਾਰਾ ਲੱਗਭਗ ਸ਼ੱਕੀ ਸੀ। ਦੂਜਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਧਾਰਾ ਉਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੀ, ਪੁਲਿਸ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਅਸੰਤੋਖ
ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਉਪਯੋਗ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਮੁਕੱਦਮਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਜਮਾਨਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ। ਵਿਫਲਤਾ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹਰ ਵਿੰਗ
ਤੱਕ: ਸੰਸਦ ਤੱਕ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਕਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ, ਸਰਵਉੱਚ
ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ, ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਤੱਕ, ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਤਪੀੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਈ
ਤਿਆਰ ਟੂਲ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲੀ, ਜੋ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ
ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ "ਮੁੱਠਭੇੜ" ਅਤੇ "ਨਕਲੀ ਮੁੱਠਭੇੜ' ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ਢਾਂਚੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਢਾਂਚਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ, ਪੁਲਿਸ ਸਜਾ ਮੁਕਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
2009 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੀ
ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੋੜ ਸੀ ਕਿ ਮੁੱਠਭੇੜ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਕਤਲ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਠਭੇੜ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ FIR ਦਰਜ
ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ‘ਤੇ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਕੁੱਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਅਤੇ
ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਪਾਰਿਤ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਮੁੱਠਭੇੜ
ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਲੋਕਹਿੱਤ ਮੁਕੱਦਮੇ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ
ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਕਾਰਵਾਈਆਂਆਂ (ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਜੋ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰ ਕਰ ਰਹੀ
ਸੀ) 'ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਮਿਆਦ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਨੂੰ "ਕਮੇਟੀ' ਹਵਾਲੇ ਕੀਤਾ
ਗਿਆ। ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ
ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਅਫਲਤਾ ਦਾ
ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂਨ੍ਹਾਂਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਕਨੂੰਨ ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਨਿਯਮਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,
ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ (ਫਿਰ ਤੋਂ) ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  

SubQuestion No : 47
Q.47

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068046040
Status : Answered
Chosen Option : 2
 Comprehension:
ਖੁੰਟੀ ਦੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 2017 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੇ ਅਤੇ "ਪਥਲਗੜੀ ਅੰਦੋਲਨ" ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਮੀਨ
ਦੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਧਿਗ੍ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ
ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਆਦਿਵਾਸੀ ਸਵੈ-ਅਧੀਨਤਾ  ਦੀ ਗਰੰਟੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ-
ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਸੀਮਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸੂਚਨਾ ਰਿਪੋਰਟਾਂ (FIR)
ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕਿ ਪੁਲਿਸ 'ਤੇ "ਡੰਡਿਆਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਥਿਆਰਾਂ' (ਆਦਿਵਾਸੀ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਦੋਸ਼) ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, FIR ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨੇ ਤਾ "ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ", ਅਤੇ "ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਗਲਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ"। ਇਨ੍ਹਾਂ FIR
ਦੇ ਕਾਰਨ, ਲੋਕਾਂਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਖੂੰਟੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਕਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ
ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ। ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡ
ਸੰਹਿਤਾ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਡੇਢ ਸਦੀ ਬਾਅਦ, ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਲਈ ਸ਼ੱਕੀ, ਦੁਅਰਥੀ ਅਤੇ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਵਰਗੇ
ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਰਵਰਤੋਂ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਰਾਈਪ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ 'ਅਸੰਤੋਖ' ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ 'ਘਿਰਣਾ ਜਾਂ
ਅਪਮਾਨ' ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਤੁਰੰਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ
ਦਾਇਰਾ ਅਸੀਮ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋੜ ਤੋੜ੍ਹ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ 1962 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ
ਗਈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ "ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ' ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ
ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਉਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ "ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੀ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਦਾਇਰੇ
ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੱਜ ਦੀ ਇਸ ਸੁਭਾਵਿਕ ਰਾਏ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਕਨੂੰਨ
ਦੀ ਦੂਰਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। "ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਤ ਜਾਂ ਮੂਲ
ਧਾਰਾ ਲੱਗਭਗ ਸ਼ੱਕੀ ਸੀ। ਦੂਜਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਧਾਰਾ ਉਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੀ, ਪੁਲਿਸ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਅਸੰਤੋਖ
ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਉਪਯੋਗ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਮੁਕੱਦਮਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਜਮਾਨਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ। ਵਿਫਲਤਾ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹਰ ਵਿੰਗ
ਤੱਕ: ਸੰਸਦ ਤੱਕ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਕਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ, ਸਰਵਉੱਚ
ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ, ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਤੱਕ, ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਤਪੀੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਈ
ਤਿਆਰ ਟੂਲ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲੀ, ਜੋ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ
ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ "ਮੁੱਠਭੇੜ" ਅਤੇ "ਨਕਲੀ ਮੁੱਠਭੇੜ' ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ਢਾਂਚੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਢਾਂਚਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ, ਪੁਲਿਸ ਸਜਾ ਮੁਕਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
2009 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੀ
ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੋੜ ਸੀ ਕਿ ਮੁੱਠਭੇੜ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਕਤਲ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਠਭੇੜ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ FIR ਦਰਜ
ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ‘ਤੇ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਕੁੱਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਅਤੇ
ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਪਾਰਿਤ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਮੁੱਠਭੇੜ
ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਲੋਕਹਿੱਤ ਮੁਕੱਦਮੇ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ
ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਕਾਰਵਾਈਆਂਆਂ (ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਜੋ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰ ਕਰ ਰਹੀ
ਸੀ) 'ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਮਿਆਦ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਨੂੰ "ਕਮੇਟੀ' ਹਵਾਲੇ ਕੀਤਾ
ਗਿਆ। ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ
ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਅਫਲਤਾ ਦਾ
ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਕਨੂੰਨ ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਨਿਯਮਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,
ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ (ਫਿਰ ਤੋਂ) ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  

SubQuestion No : 48
Q.48

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068046041
Status : Answered
Chosen Option : 3
 Comprehension:
ਖੁੰਟੀ ਦੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 2017 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੇ ਅਤੇ "ਪਥਲਗੜੀ ਅੰਦੋਲਨ" ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਮੀਨ
ਦੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਧਿਗ੍ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ
ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਆਦਿਵਾਸੀ ਸਵੈ-ਅਧੀਨਤਾ  ਦੀ ਗਰੰਟੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ-
ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਸੀਮਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸੂਚਨਾ ਰਿਪੋਰਟਾਂ (FIR)
ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕਿ ਪੁਲਿਸ 'ਤੇ "ਡੰਡਿਆਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਥਿਆਰਾਂ' (ਆਦਿਵਾਸੀ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਦੋਸ਼) ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, FIR ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨੇ ਤਾ "ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ", ਅਤੇ "ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਗਲਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ"। ਇਨ੍ਹਾਂ FIR
ਦੇ ਕਾਰਨ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਖੂੰਟੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਕਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ
ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ। ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡ
ਸੰਹਿਤਾ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਡੇਢ ਸਦੀ ਬਾਅਦ, ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਲਈ ਸ਼ੱਕੀ, ਦੁਅਰਥੀ ਅਤੇ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਵਰਗੇ
ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਰਵਰਤੋਂ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਰਾਈਪ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ 'ਅਸੰਤੋਖ' ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ 'ਘਿਰਣਾ ਜਾਂ
ਅਪਮਾਨ' ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਤੁਰੰਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ
ਦਾਇਰਾ ਅਸੀਮ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋੜ ਤੋੜ੍ਹ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ 1962 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ
ਗਈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ "ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ' ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ
ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਉਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ "ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੀ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਦਾਇਰੇ
ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੱਜ ਦੀ ਇਸ ਸੁਭਾਵਿਕ ਰਾਏ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਕਨੂੰਨ
ਦੀ ਦੂਰਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। "ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਤ ਜਾਂ ਮੂਲ
ਧਾਰਾ ਲੱਗਭਗ ਸ਼ੱਕੀ ਸੀ। ਦੂਜਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਧਾਰਾ ਉਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੀ, ਪੁਲਿਸ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਅਸੰਤੋਖ
ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਉਪਯੋਗ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਮੁਕੱਦਮਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਜਮਾਨਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ। ਵਿਫਲਤਾ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹਰ ਵਿੰਗ
ਤੱਕ: ਸੰਸਦ ਤੱਕ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਕਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ, ਸਰਵਉੱਚ
ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ, ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਤੱਕ, ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਤਪੀੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਈ
ਤਿਆਰ ਟੂਲ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲੀ, ਜੋ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ
ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ "ਮੁੱਠਭੇੜ" ਅਤੇ "ਨਕਲੀ ਮੁੱਠਭੇੜ' ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ਢਾਂਚੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਢਾਂਚਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ, ਪੁਲਿਸ ਸਜਾ ਮੁਕਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
2009 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੀ
ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੋੜ ਸੀ ਕਿ ਮੁੱਠਭੇੜ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਕਤਲ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਠਭੇੜ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ FIR ਦਰਜ
ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ‘ਤੇ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਕੁੱਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਅਤੇ
ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਪਾਰਿਤ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਮੁੱਠਭੇੜ
ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਲੋਕਹਿੱਤ ਮੁਕੱਦਮੇ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ
ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਕਾਰਵਾਈਆਂਆਂ (ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਜੋ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰ ਕਰ ਰਹੀ
ਸੀ) 'ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਮਿਆਦ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਨੂੰ "ਕਮੇਟੀ' ਹਵਾਲੇ ਕੀਤਾ
ਗਿਆ। ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ
ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਅਫਲਤਾ ਦਾ
ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂਨ੍ਹਾਂਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਕਨੂੰਨ ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਨਿਯਮਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,
ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ (ਫਿਰ ਤੋਂ) ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  

SubQuestion No : 49
Q.49

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068046042
Status : Answered
Chosen Option : 4
 Comprehension:
ਖੁੰਟੀ ਦੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 2017 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੇ ਅਤੇ "ਪਥਲਗੜੀ ਅੰਦੋਲਨ" ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਮੀਨ
ਦੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਧਿਗ੍ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ
ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਆਦਿਵਾਸੀ ਸਵੈ-ਅਧੀਨਤਾ  ਦੀ ਗਰੰਟੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ-
ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਸੀਮਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸੂਚਨਾ ਰਿਪੋਰਟਾਂ (FIR)
ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕਿ ਪੁਲਿਸ 'ਤੇ "ਡੰਡਿਆਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਥਿਆਰਾਂ' (ਆਦਿਵਾਸੀ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਦੋਸ਼) ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, FIR ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨੇ ਤਾ "ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ", ਅਤੇ "ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਗਲਤ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਲੈਬਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ"। ਇਨ੍ਹਾਂ FIR
ਦੇ ਕਾਰਨ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਖੂੰਟੀ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਕਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ
ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ। ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡ
ਸੰਹਿਤਾ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਡੇਢ ਸਦੀ ਬਾਅਦ, ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਲਈ ਸ਼ੱਕੀ, ਦੁਅਰਥੀ ਅਤੇ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਵਰਗੇ
ਸ਼ਬਦ ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਰਵਰਤੋਂ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਰਾਈਪ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ 'ਅਸੰਤੋਖ' ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ 'ਘਿਰਣਾ ਜਾਂ
ਅਪਮਾਨ' ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਤੁਰੰਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ
ਦਾਇਰਾ ਅਸੀਮ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋੜ ਤੋੜ੍ਹ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ 1962 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ
ਗਈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ "ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਕੁਚਿਤ ਕਰਨ' ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ
ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਉਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ "ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੀ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਦਾਇਰੇ
ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੱਜ ਦੀ ਇਸ ਸੁਭਾਵਿਕ ਰਾਏ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਕਨੂੰਨ
ਦੀ ਦੂਰਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। "ਜਨਤਕ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ" ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਤ ਜਾਂ ਮੂਲ
ਧਾਰਾ ਲੱਗਭਗ ਸ਼ੱਕੀ ਸੀ। ਦੂਜਾ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਹ ਧਾਰਾ ਉਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੀ, ਪੁਲਿਸ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਅਸੰਤੋਖ
ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਉਪਯੋਗ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਮੁਕੱਦਮਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ
ਜਮਾਨਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ। ਵਿਫਲਤਾ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹਰ ਵਿੰਗ
ਤੱਕ: ਸੰਸਦ ਤੱਕ, ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਕਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ, ਸਰਵਉੱਚ
ਅਦਾਲਤ ਤੱਕ, ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਤੱਕ, ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਤਪੀੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਈ
ਤਿਆਰ ਟੂਲ ਪਾਇਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲੀ, ਜੋ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ
ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ "ਮੁੱਠਭੇੜ" ਅਤੇ "ਨਕਲੀ ਮੁੱਠਭੇੜ' ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ਢਾਂਚੇ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਢਾਂਚਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ, ਪੁਲਿਸ ਸਜਾ ਮੁਕਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
2009 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੀ
ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੋੜ ਸੀ ਕਿ ਮੁੱਠਭੇੜ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਕਤਲ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਠਭੇੜ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ FIR ਦਰਜ
ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ‘ਤੇ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਵਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਕੁੱਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਅਤੇ
ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਪਾਰਿਤ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਮੁੱਠਭੇੜ
ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਲੋਕਹਿੱਤ ਮੁਕੱਦਮੇ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ
ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਕਾਰਵਾਈਆਂਆਂ (ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਜੋ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰ ਕਰ ਰਹੀ
ਸੀ) 'ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਮਿਆਦ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਨੂੰ "ਕਮੇਟੀ' ਹਵਾਲੇ ਕੀਤਾ
ਗਿਆ। ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ
ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਅਫਲਤਾ ਦਾ
ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਕਨੂੰਨ ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਨਿਯਮਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,
ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ (ਫਿਰ ਤੋਂ) ਅਦਾਲਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  

SubQuestion No : 50
Q.50

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068046043
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.51

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045413
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.52

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044479
Status : Answered
Chosen Option : 1

Q.53 In MS PowerPoint 2019, which shortcut key is used to copy the attributes of a selected
shape?
Ans 1. Alt + Shift + C

2. Ctrl + Alt + C

3. Shift + Tab + C

4. Ctrl + Shift + C

Question ID : 63068044668
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.54

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045424
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.55

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045348
Status : Answered
Chosen Option : 1
Q.56

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044607
Status : Answered
Chosen Option : 1

Q.57

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044791
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.58

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044614
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.59 A cryptosystem where ______ different key(s) are used for encryption and decryption is
called Asymmetric or Public Key System.
Ans 1. four

2. three

3. one

4. two

Question ID : 63068045329
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.60

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044563
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.61

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044466
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.62

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044645
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.63

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044691
Status : Answered
Chosen Option : 1

Q.64 Which of the following is an ingredient of public key encryption?

2. I, II and III

3. I and III

4. I and II

Question ID : 63068045339
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.65

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044852
Status : Answered
Chosen Option : 1
Q.66

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044653
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.67

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045384
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.68 ______ works on a client/server model.

2. Only II

3. Only I

4. Both I and II

Question ID : 63068045288
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.69

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044741
Status : Answered
Chosen Option : 3
Q.70

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044834
Status : Answered
Chosen Option : 1

Q.71

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044554
Status : Answered
Chosen Option : 1

Q.72 In magnetic disks, the time taken by the read-write head to move to the specified track is
known as ______.
Ans 1. data transfer time

2. rotational time

3. seek time

4. latency

Question ID : 63068045431
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.73 Which of the following statement is correct?

2. Only II

3. Only I

4. Neither I nor II

Question ID : 63068044761
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.74

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044589
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.75

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044564
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.76

Ans
1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044802
Status : Answered
Chosen Option : 1
Q.77

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044714
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.78

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045360
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.79

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045642
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.80

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068044808
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.81 Select the most suitable synonym of the word MINIATURE from the options given below.
Ans 1. Very Thin

2. Very Small

3. Very Tall

4. Very Large

Question ID : 63068035053
Status : Answered
Chosen Option : 1
Q.82 Parts of a sentence are given below in jumbled order. These parts have been labelled as P,
Q, R, and S. Arrange the parts in the right order to form a meaningful sentence.

all day, I completed (P) / not feeling well (Q) / in spite of (R) / my work on time (S)
Ans 1. RQPS

2. QRSP

3. RSQP

4. PSQR

Question ID : 63068021039
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.83

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045544
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.84

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045575
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.85 Select the most appropriate option to fill in the blank.

The United Kingdom _______ England, Scotland, Northern Ireland and Wales.
Ans 1. comprises

2. shows

3. mixes

4. picks

Question ID : 63068026283
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.86 Choose the most suitable option to substitute the UNDERLINED part of the given sentence.

They reached the cinema early so as they might get a good seat.
Ans 1. so that they might

2. for as they may

3. in order to they might

4. so as they may

Question ID : 63068021488
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.87

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045468
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.88

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045472
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.89

Ans 1.

2.

3.

4.

Question ID : 63068045558
Status : Answered
Chosen Option : 4
Q.90 Arrange the parts(1), (2), (3) and (4) of the following sentences to create meaningful
sentences and choose the right option accordingly.
1) people think they’re
2) Blackberry phones used to be
3) old-fashioned gadgets
4) extremely popular, but now many
Ans 1. 4, 3, 1, 2

2. 3, 1, 2, 4

3. 4, 1, 3, 2

4. 2, 4, 1, 3

Question ID : 63068035409
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.91 Choose the correct ANTONYM of the given word.

GRATITUDE
Ans 1. Unpleasantness

2. Thanklessness

3. Gratefulness

4. Felicitousness

Question ID : 63068035247
Status : Answered
Chosen Option : 2

Q.92 The following sentence has been split into four parts. Identify the part that has a
grammatical error in it.

The injured / were / taken / to a hospital.

2. The injured

3. were

4. taken

Question ID : 63068034826
Status : Answered
Chosen Option : 3

Q.93 Select the most appropriate option to fill in the blank.

Gagan Narang won the bronze medal ______ Sunday at the London Olympics in 2012.
Ans 1. onto

2. on

3. at

4. in

Question ID : 63068026294
Status : Answered
Chosen Option : 2
Q.94 Choose the word from the options that is farthest in meaning to the given word.
Melancholy
Ans 1. Composed

2. Esteemed

3. Exuberant

4. Gloomy

Question ID : 63068036071
Status : Answered
Chosen Option : 4

Q.95 Choose the grammatically correct option from the four choices given below.
Ans 1. One day from a lecture tour, Mark Twain entered a local barber shop for a shave.

2. One day in a lecture tour, Mark Twain entered a local barber shop for a shave.

3. One day for a lecture tour, Mark Twain entered a local barber shop for a shave.

4. One day during a lecture tour, Mark Twain entered a local barber shop for a shave.

Question ID : 63068035337
Status : Answered
Chosen Option : 4

Comprehension:
The Hindi film song has been part of our existence, seemingly forever. But you can actually
put a date to it: 85 years ago, in 1935, the first playback song was recorded, for Nitin Bose’s
Dhoop Chhaon, by music directors RC Boral and Pankaj Mullick.
Before that, actors sang their own songs, on the set. Playback singing took time to settle in,
but 1947 was something of a turning point. India’s most famous singing star KL Saigal died
early that year, and the reigning female singing star Noorjehan went to the newly carved-out
Pakistan, leaving behind a huge void. That void was filled by two singers who went on to
become playback legends: Lata Mangeshkar and Mohammed Rafi.
Playback singers acquired independent fame and fandom with the film Mahal in 1949. Lata
was not mentioned on the music record as the singer of Aayega Aanewala; the song was
credited instead to Kamini, the character played by Madhubala. Fans demanded to know the
name of the actual singer, whilst Lata lobbied too. The ‘mistake’ was rectified in the next batch
of records. Thereafter, crediting playback singers became the norm. The appearance of
playback singers’ names on recordings was in fact “the pivotal point when playback singing
was fully accepted by Indian audiences”.
The foundations of playback singing were laid in these years; the late ’40s and early ’50s
would birth what is generally regarded as the Golden Age of Hindi film music.
Alongside Lata and Rafi, other revered singers came into their own in these years: Mukesh,
Talat Mahmood, Geeta Dutt (Kishore Kumar and Asha Bhosle would find their own huge
stardom later). And the lyrics were by extraordinary poets like Shakeel Badayuni and
Shailendra.
Playback singing meant songs were recorded in separate venues, usually in advance, and
released before the film, in order to promote it — a practice that continues till today. Playback
technology separated the production of the music from that of the films, and gave the Hindi
film song a powerful and independent existence.

SubQuestion No : 96
Q.96 Who was Pankaj Mullick’s collaborator for the first playback song in Hindi cinema?
Ans 1. Lata Mangeshkar

2. R C Boral

3. Nitin Bose

4. S D Burman

Question ID : 63068035491
Status : Answered
Chosen Option : 2
 Comprehension:
The Hindi film song has been part of our existence, seemingly forever. But you can actually
put a date to it: 85 years ago, in 1935, the first playback song was recorded, for Nitin Bose’s
Dhoop Chhaon, by music directors RC Boral and Pankaj Mullick.
Before that, actors sang their own songs, on the set. Playback singing took time to settle in,
but 1947 was something of a turning point. India’s most famous singing star KL Saigal died
early that year, and the reigning female singing star Noorjehan went to the newly carved-out
Pakistan, leaving behind a huge void. That void was filled by two singers who went on to
become playback legends: Lata Mangeshkar and Mohammed Rafi.
Playback singers acquired independent fame and fandom with the film Mahal in 1949. Lata
was not mentioned on the music record as the singer of Aayega Aanewala; the song was
credited instead to Kamini, the character played by Madhubala. Fans demanded to know the
name of the actual singer, whilst Lata lobbied too. The ‘mistake’ was rectified in the next batch
of records. Thereafter, crediting playback singers became the norm. The appearance of
playback singers’ names on recordings was in fact “the pivotal point when playback singing
was fully accepted by Indian audiences”.
The foundations of playback singing were laid in these years; the late ’40s and early ’50s
would birth what is generally regarded as the Golden Age of Hindi film music.
Alongside Lata and Rafi, other revered singers came into their own in these years: Mukesh,
Talat Mahmood, Geeta Dutt (Kishore Kumar and Asha Bhosle would find their own huge
stardom later). And the lyrics were by extraordinary poets like Shakeel Badayuni and
Shailendra.
Playback singing meant songs were recorded in separate venues, usually in advance, and
released before the film, in order to promote it — a practice that continues till today. Playback
technology separated the production of the music from that of the films, and gave the Hindi
film song a powerful and independent existence.

SubQuestion No : 97
Q.97 Which leading pair of singers dominated the Golden Age of Hindi film music?
Ans 1. Talat Mahmood and Suraiya

2. Geeta Dutt and Mukesh

3. Lata Mangeshkar and Mohammed Rafi

4. Asha Bhonsle and Kishore Kumar

Question ID : 63068035492
Status : Answered
Chosen Option : 3
 Comprehension:
The Hindi film song has been part of our existence, seemingly forever. But you can actually
put a date to it: 85 years ago, in 1935, the first playback song was recorded, for Nitin Bose’s
Dhoop Chhaon, by music directors RC Boral and Pankaj Mullick.
Before that, actors sang their own songs, on the set. Playback singing took time to settle in,
but 1947 was something of a turning point. India’s most famous singing star KL Saigal died
early that year, and the reigning female singing star Noorjehan went to the newly carved-out
Pakistan, leaving behind a huge void. That void was filled by two singers who went on to
become playback legends: Lata Mangeshkar and Mohammed Rafi.
Playback singers acquired independent fame and fandom with the film Mahal in 1949. Lata
was not mentioned on the music record as the singer of Aayega Aanewala; the song was
credited instead to Kamini, the character played by Madhubala. Fans demanded to know the
name of the actual singer, whilst Lata lobbied too. The ‘mistake’ was rectified in the next batch
of records. Thereafter, crediting playback singers became the norm. The appearance of
playback singers’ names on recordings was in fact “the pivotal point when playback singing
was fully accepted by Indian audiences”.
The foundations of playback singing were laid in these years; the late ’40s and early ’50s
would birth what is generally regarded as the Golden Age of Hindi film music.
Alongside Lata and Rafi, other revered singers came into their own in these years: Mukesh,
Talat Mahmood, Geeta Dutt (Kishore Kumar and Asha Bhosle would find their own huge
stardom later). And the lyrics were by extraordinary poets like Shakeel Badayuni and
Shailendra.
Playback singing meant songs were recorded in separate venues, usually in advance, and
released before the film, in order to promote it — a practice that continues till today. Playback
technology separated the production of the music from that of the films, and gave the Hindi
film song a powerful and independent existence.

SubQuestion No : 98
Q.98 Who were the reigning singing film stars before 1947?
Ans 1. KL Saigal and Noorjehan

2. Suraiya and Surender

3. Zohra Bai and Pankaj Mallick

4. Ashok Kumar and Devika Rani

Question ID : 63068035493
Status : Answered
Chosen Option : 1
 Comprehension:
The Hindi film song has been part of our existence, seemingly forever. But you can actually
put a date to it: 85 years ago, in 1935, the first playback song was recorded, for Nitin Bose’s
Dhoop Chhaon, by music directors RC Boral and Pankaj Mullick.
Before that, actors sang their own songs, on the set. Playback singing took time to settle in,
but 1947 was something of a turning point. India’s most famous singing star KL Saigal died
early that year, and the reigning female singing star Noorjehan went to the newly carved-out
Pakistan, leaving behind a huge void. That void was filled by two singers who went on to
become playback legends: Lata Mangeshkar and Mohammed Rafi.
Playback singers acquired independent fame and fandom with the film Mahal in 1949. Lata
was not mentioned on the music record as the singer of Aayega Aanewala; the song was
credited instead to Kamini, the character played by Madhubala. Fans demanded to know the
name of the actual singer, whilst Lata lobbied too. The ‘mistake’ was rectified in the next batch
of records. Thereafter, crediting playback singers became the norm. The appearance of
playback singers’ names on recordings was in fact “the pivotal point when playback singing
was fully accepted by Indian audiences”.
The foundations of playback singing were laid in these years; the late ’40s and early ’50s
would birth what is generally regarded as the Golden Age of Hindi film music.
Alongside Lata and Rafi, other revered singers came into their own in these years: Mukesh,
Talat Mahmood, Geeta Dutt (Kishore Kumar and Asha Bhosle would find their own huge
stardom later). And the lyrics were by extraordinary poets like Shakeel Badayuni and
Shailendra.
Playback singing meant songs were recorded in separate venues, usually in advance, and
released before the film, in order to promote it — a practice that continues till today. Playback
technology separated the production of the music from that of the films, and gave the Hindi
film song a powerful and independent existence.

SubQuestion No : 99
Q.99 Which song changed the way playback singers in Hindi cinema were treated?
Ans 1. Jiya Bekarar Hai

2. Chale Dil Ki Duniya

3. Aayega Aanewala

4. Afsana Likh Rahi

Question ID : 63068035494
Status : Answered
Chosen Option : 3
 Comprehension:
The Hindi film song has been part of our existence, seemingly forever. But you can actually
put a date to it: 85 years ago, in 1935, the first playback song was recorded, for Nitin Bose’s
Dhoop Chhaon, by music directors RC Boral and Pankaj Mullick.
Before that, actors sang their own songs, on the set. Playback singing took time to settle in,
but 1947 was something of a turning point. India’s most famous singing star KL Saigal died
early that year, and the reigning female singing star Noorjehan went to the newly carved-out
Pakistan, leaving behind a huge void. That void was filled by two singers who went on to
become playback legends: Lata Mangeshkar and Mohammed Rafi.
Playback singers acquired independent fame and fandom with the film Mahal in 1949. Lata
was not mentioned on the music record as the singer of Aayega Aanewala; the song was
credited instead to Kamini, the character played by Madhubala. Fans demanded to know the
name of the actual singer, whilst Lata lobbied too. The ‘mistake’ was rectified in the next batch
of records. Thereafter, crediting playback singers became the norm. The appearance of
playback singers’ names on recordings was in fact “the pivotal point when playback singing
was fully accepted by Indian audiences”.
The foundations of playback singing were laid in these years; the late ’40s and early ’50s
would birth what is generally regarded as the Golden Age of Hindi film music.
Alongside Lata and Rafi, other revered singers came into their own in these years: Mukesh,
Talat Mahmood, Geeta Dutt (Kishore Kumar and Asha Bhosle would find their own huge
stardom later). And the lyrics were by extraordinary poets like Shakeel Badayuni and
Shailendra.
Playback singing meant songs were recorded in separate venues, usually in advance, and
released before the film, in order to promote it — a practice that continues till today. Playback
technology separated the production of the music from that of the films, and gave the Hindi
film song a powerful and independent existence.

SubQuestion No : 100
Q.100 Select the option that can best substitute the following set of words.
A person who writes the words to a popular song or musical
Ans 1. Lyricist

2. Music director

3. Sound recordist

4. Singer

Question ID : 63068035495
Status : Answered
Chosen Option : 1