0% found this document useful (0 votes)
16 views

2016 Marking

The document discusses curriculum, assessment, and evaluation in education. It contains the following key points: 1. It addresses teaching and learning strategies used in National Education and Training Service. 2. It presents mathematical equations to explain relationships between variables in assessment and evaluation. 3. It emphasizes the importance of assessment and evaluation in improving education quality.

Uploaded by

shane lakshitha
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
16 views

2016 Marking

The document discusses curriculum, assessment, and evaluation in education. It contains the following key points: 1. It addresses teaching and learning strategies used in National Education and Training Service. 2. It presents mathematical equations to explain relationships between variables in assessment and evaluation. 3. It emphasizes the importance of assessment and evaluation in improving education quality.

Uploaded by

shane lakshitha
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 71

w'fmd'i'(W'fm<) úNd.

h - 2016

we.hSï jdr®;dj

10 - ixhqla; .Ks;h

Curriculum
Assessment
&
Evaluation

Teaching Learning
N E T S

mr®fhaIK yd ixjr®Ok YdLdj


cd;sl we.hSï yd m¯ÈK fiajdj"
Y%S ,xld úNd. fomdr®;fïka;=j'
1
n = 1 úg" j'me' ˚ =m%Yakr (m;%
2'1'3 r +f1)hys !
= 2m%yd
Yak i|yd wfmaÈs; ms<s;=re" ,l=Kq °fï mámdáh" ms<s;=re iemhSu
r =1
ms<sn| ks¯ÈK" ks.uk yd fhdackd
1
o'me. = (1 +10
1)(-1ixhq
+ 2)l=a;2 ..Ks;h I5m;%h - A fldgi
3
takhska n = 1 , úg m%;sM,h i;H fõ
1 jk m%Yakh
´kEu p ! !! f.k" m%;sM,h n = p i|yd i;H hehs Wml,amkh lruq'
p
III I I
p 5
I
tkï ! r (r + 1) = 3 ( p + 1)( p + 2)
r =1
p +1 p
±ka" !r (r + 1) = 111r (1r 1+ 1) + ( p + 1)[( p + 1) + 1]" 5
!!
n 1
nnn===11r1n=úg" ===r =1= =rrr(((rrrr+1++
! (rr1(1)r+)=+ 1) =yd 2 2ydyd
=1 = 1úg"
úg"
úg" j'me'
úg"
j'me'
j'me'
n = 1 úg" j'me'
j'me' j'me' !!
! 1) ==2122) yd =yd
j'me' !
prrr===111r =r1=1
= r (r + 1) = 2 yd
" " """" = ( p + 1r)( =1p + 2) + ( p + 1)( p + 2) " ^wNHqyk l,ams;h u.ska& "
3 11 1 1 + 1)(1 + 2) = 2 .
( p + 1)o'me. o'me. o'me. === 1=((1(1=1+++(1111()(
o'me. 1)(1+++1)( 22)1))=+==222)...= 2 .5 555 5 5
" """"""""""""""""""" =
o'me.
o'me'
( p + 2o'me. )( 333p 3+=33).)(("11++ 125)( 1 + 2) = 2 . 5
ta k ta
hs kk
ta k hs
a kn
ka a a nn ==11,, úg
hs k=a n
a 1 n
, =3 úg=1 , 1 ,
úg
m%úg ; m%
s M ;
,h
m% ;s M ,h
s M i;H ,h 3
i;H
i;Hfõ fõ fõ
tatak
tkhs khshsk k úg m%m%; ;sMsM,h ,h i;H i;H fõ fõ
fõ'
ta p k p
hs k a n != 1 , úg m% ; s M ,h n ni;H p pfõ
pp! p !
nnkï == ppnpni|yd
´kEu !!!!!m% ! !!!
!sM,h !f.k" m% ; s M ,h = = =i|yd i|yd i;H hehs Wml,a mkh lruq ' '
takhska, n´kEu =hïp´kEu
´kEu
´kEu i`oyd ! f.k"
; f.k"
f.k"
f,i f.k" m%
m%m%
f.k"i;H ;
; ;sMsMsMm% ,h
,h
,h ;

m% ;sMsM ,h ,h i|yd= pi|yd i;H
1i;H
+i|yd
i;Hi`oydo hehs
i;H hehs
i;H
hehs th Wml,a
hehs
Wml,a
hehs
i;H
Wml,a mmmkh
Wml,a kh
Wml,a
fõ'
kh mlruq
kh
m = 1lruq
nlruq
kh
lruq '''i`oyd
lruq '
´kEu pp l,s pp p ! ! !
f.k" m% ; s M ,h n = p i|yd i;H hehs Wml,a m kh lruq '
m%;sM,h i;H nj p k a fmka pp p p( p + 1)( p + 2)
j d we;' tneúka .Ks ; wNHQ y k uQ , O!uh u.s k a " is h ¨
n ! !! i`oyd tkï
tkï tkï
m%tkï !!!
! rrr(((rrrr++ p(+rr11(1))r+)==+ 1p=
1=)fõ' ) ((=(ppp+++p1(11)( p)(+ ppp1+++)(222p)))+hehs 2) .ks555uq' 5^wNHq 5 yk Wml,amkh&s
tkï
tkï" ;sM,h
tkï ! !
rr==11 r =1r = 1
i;H
r ( r + 3 33 1 ) 3 = 3 )(
(5p + 1 )( p + 2 ) 5 5 25
r =1
pp++11p +p1+r1=1 pp p p
3
p +1 p
!!! !
!!!
" " rr((rrpr+++ (1r + 1=)1= ) =rrr(((rrrr++ (rr1(1)r+)++ 1) + ( p + 1(p)p1[+ ( p +)++ 1) + 1]" 55 5 5
! r (r +r11(1))r)==+ 1) + ((1(pp)p+++1(11))p)[[[((+ p )++[1(11)p) +111]]])"""+ 1]5" 5 5
" ±ka±ka
±ka """ ±ka p+
±ka
±ka
r±ka
! ! ! !
=1 r" =r1=1 r (r + rr=1 1)r= =r1=1 r (r + 1) + ( p + 1)[( p + 1) + 1]"
rr==11 r ==11
r =1 ppp= p p( rp=1+ 1)( p + 2) + ( p + 1)( p + 2)^wNHq a& a&" "
""" " " """ " " """" """" = 3 ((=
"""" =""""""""
= (ppp+++p1(11)( p)(+
)( ppp1+++)(222p)))++ ++((2(pp)p+++1(11)( p)(+
)( )" "^wNHq
ppp1+++)(222p)))+""" 2^wNHq
^wNHq
^wNHq y
yyk
y
k
^wNHq
kkyl,a
k
l,a
y kl,a
l,a
l,a m s;
mml,a
m ;
s s;m
s; h s;u.s
hhmu.s
h
h
s;
u.shk
u.s u.s
k
kku.s
&
a
a&a&a&k """k
3
" " 33"""" =3 ( p + 1)( p + 2) + ( p + 1)( p + 2) " ^wNHqyk l,ams;h u.ska& "
( p 3+ 1)
(((=ppp=+++1(11))p)((+pp1+()+p(22p+ 2+++)(p333p).
)(+2ppp)( +)."+3" ).3). 5
""" " " """"""""""""""""""" p++1)2)(
""""""""""""""""""" "
"""""""""""""""""""
""""""""""""""""""" == ). " 55"5 5
( p + 2)( p + 35). " 5
""""""""""""""""""" = 3 3( (p )(
" """""""""""""""""""33= 3
3
nn a,==a,npnp=i`oyd pi|yd p nnn===nppnp=++= +p111i`oydo
1i`oydo nfõ' n =i`oyd =1 1i`oyd
nn===111ni`oyd
tkhs
ta tahshsk hsa,"a,hs
k = i`oyd m% m% ; ;M
s sM
,h ,h i;Hi;H fõ fõ kï" kï p+ + 1i|yd oth thi;H
th i;H fõ'fõ' fõ' gi`oyd
takhska, n = p i`oyd m%;sM,hsMi;H
takk k
takk k i`oyd i`oyd m% m% ; ; s M s M,h
m% ,h ; i;H ,h
i;H i;Hfõfõ
fõ kïfõ

kï kï i`oydo
i`oydo th
i`oydo
th
th i;H
i;H
i;H fõ'
i;H
fõ' i`oyd
m% m% ; ta
s M k ,h hs k a
i;H , n = nj p i`oyd l,s k m%
a ;
fmka s M ,h j d i;H
we;' fõ
tneúka kï n
.Ks = p
;
wNHq+ 1
wNHQi`oydo
y k
uQ, uQth
,Or®,
uQu O!uh
,h i;H u.s
u.sk fõ'
u.s k
a"a"a" is na
h " =
is
hÆ h1 ¨i`oyd
m%m%;
;;sMsMsMm%
,h ;sMi;H
,h
,h !
,h
i;Hi;H
i;H nj
njnj l,s njk
l,s
l,s kk a a a fmka
l,s fmka
fmka ka fmka j jjddd we;'jd we;'
we;'
we;' tneúka
tneúka
tneúka tneúka .Ks
.Ks;
.Ks ;.Ks
; wNHQ
;y
wNHQ
wNHQ yyk
wNHQ
kk uQ
y
uQk,O!uh
O!uh
O!uh O!uh u.s ku.s
k isk
is h a"¨
¨ish
¨ ¨
nnn! n ! n
!!
m%
!!!! i`oyd! ! ! ;
i|yd
i`oyd !s M ! ,h
i`oydi`oyd m%
i`oyd m%;sM,h i;H fõ' m% ;i;H
; m%
s MM
s ;,h
,h
m% ;s M nj,h
s M i;H
i;H
,h l,s i;H i;H k
fõ'
fõ' a fmka
fõ' fõ' j d we;' tneúka .Ks ; wNHQ y k uQ , O!uh u.s k a " is h ¨
n ! !! i`oyd m%;sM,h i;H fõ'555 5 5 2525
! 25
5 2525
25
5 25
""" " "
"
1 jk m% Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 97%la muKs' .Ks;
wNHqyk uQ,Or®uh ksishdldrj fh°u fuu m%Yakfhka wfmalaId lr we;s w;r tys myiq;dj
53% la muKs'
p
n = p ; p ∈ Z g Wml,amkfha°
+
r(r + 1) = p (p + 1) (p + 2) f,i ,súh hq;= jqj;a Σ
p r=1 3
p(p + 1) = p (p + 1) (p + 2) jeks jer†
Σ !" iys;j ,shd ;sîu ksid wfmalaIlhka jeäfokl=g tu
" r=1 3
mshjr i|yd ,l=Kq ,nd .ekSug fkdyels ù ;snqKs' tf,iu n = p + 1 i|yd jQ idOkh o
ksjeros fkdùh'
.Ks; wNHqyk uQ,Or®ufha mshjr ;yjqre jk m˙† wNHdij,g fhduq lrùu u.ska fuu
≥r®j,;dj uÛyrjd .ekSug isiqka Wkka≥ l< hq;=h'

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 17 -
takhska, n = p i`oyd m%;sM,h i;H fõ kï n = p + 1i`oydo th i;H fõ' n = 1 i`oyd
m%;sM,h i;H nj l,ska fmkajd we;' tneúka .Ks; wNHQyk uQ,O!uh u.ska" ish¨
n ! !! i`oyd m%;sM,h i;H fõ'
5 25

" 2 jk m%Yakh

5
5
!"
" 1 5
rEmh u.ska, | x | +1 > 2 | x ! 1 | ! < x < 3 . 25
13
rEmh u.ska," | x | +1 > 2 | x ! 1 | ! < x < 3 . 5
5 25 25
3

úl,a
úl,a
úl,a l%mul%l%
mm huuhIh11

(i)
úl,a m l%uh 1 55
(i) wjia dj x ! 1 " x + 1 > 2( x ! 1)
wjia::dj" ! x < 3.
(i) wjia:dj x ! 1 " x + 1 > 2( x ! 1) ! x < 3. 5
tneúka
tneúka"" fuu
fuu wjia
wjia::dfõ°
dfõ§ úi∫ï
úi`ÿï jka ka" 1 ! x < 3 ;Dma
jkaffka lrk xx w.hka
;Dma;; lrk w.hkahh'
'
tneúka" fuu wjia:dfõ§ úi`ÿï jkafka" 1 ! x < 3 ;Dma; lrk x w.hkah'
1
(ii)
(ii)wjia
wjia::dj"
dj 0 < x < 1 " x + 1 > !2( x ! 1) ! x > . 5 5
13
(ii) wjia:dj 0 < x < 1 " x + 1 > !2( x !11) ! x > . 5
tneúka " fuu wjia : dfõ§ úi`ÿï
tneúka" fuu wjia:dfõ° úi∫ï jkafka jka f ka < x < 1 ;Dma
;Dma 3
;
; lrk
lrk xx w.hka
w.hkah'h'
13
tneúka" fuu wjia:dfõ§ úi`ÿï jkafka < x < 1 ;Dma; lrk x w.hkah'
3
(iii)
(iii) wjia
wjia::dj"
dj x ! 0 " ! x + 1 > !2( x ! 1) ! x > 1
(iii)
fuu
fuu wjia x !kk0a a fuu
:dj u.s
úixjdoh
úixjdoh u.s ! xwjia
" fuu +wjia 2( x !úi∫ï
1 >::!dfõ°
dfõ§ 1úi`ÿï x > 1 nj
) ! fkdue;s
fkdue;s nj.uH
.uHfõ'
fõ'
fuu úixjdoh u.ska fuu wjia:dfõ§ úi`ÿï fkdue;s nj .uH fõ'
1 #
tneúka
tneúka " úi`ÿïl=l=
" úi∫ï ,, lh fõ' 5 5
lh {x !! : < x < 3" fõ'
13 # ! 15
tneúka" úi`ÿï l=,lh {x !! : < x < 3" fõ' 5 15
3 !
15
úl,am l%uh II
úl,am l%uh II
| x | +1 > 2 | x ! 1 |
| x | +1 > 2 | x ! 1 |w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
" x 2 + 2 | x | +1 > 4 ( x 2 ! 2 x + 1) - 18 -
" x 2 + 2 | x | +1 > 4 ( x 2 ! 2 x + 1)
" 3x 2 ! 2 (| x | + 4 x) + 3 < 0
1 #
tneúka" úi`ÿï l=,lh {x !! : < x < 3" fõ' 5
3 !
15

úl,amml%l%uuhhIIII
úl,a

| x | +1 > 2 | x ! 1 |

" x 2 + 2 | x | +1 > 4 ( x 2 ! 2 x + 1)

" 3x 2 ! 2 (| x | + 4 x) + 3 < 0

x > 0" x < 0"


3x 2 ! 10 x + 3 < 0 3x 2 ! 6 x + 3 < 0

" (3x ! 1) ( x ! 3) < 0 5 " ( x ! 1) 2 < 0


5 55
1
! < x<3 5 fkdyel'
fuh úh fkdyel'
3 5
15
15

2 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (


#"
"

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 94% la muKs' fuu
m%Yakfhka udmdxl we;=<;a Y%s;hkays m%ia;drj, o< igyka we|Su jvd myiq jk w;r
tu.ska fyda fjk;a l%uhlska fyda bka úi∫ï fiùu wfmalaId lr we;s w;r tys myiq;dj 43% la
muKs'
tu m%ia;drj, jï fldgfia ndyq iudka;rj we|Su ksid iïmQr®K ,l=Kq ,nd .ekSug
fkdyels ù ;snqKs' udmdxl we;=<;a wiudk;d ksjer†j ;yjqre jk wdldrfha wNHdij, úúO
l%u hgf;a isiqka ksr; lrùfuka fujeks m%Yakj,g ms<s;=re iemhSu myiqfjka is≥l< yelsh'

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 19 -
3 jk m%Yakh

5
C 5
C
A ! "
i "" 6 A ! "
i "" 65
5

O
O
2!
OAˆ C = fõ'
2!
3 ˆ
OAC = fõ'
OA = AC , neúka" A3Oˆ C = ACˆO fõ'
OA = AC ˆ ˆ
ˆ ! , neúka" AOC = ACO fõ' ! ! !
6 h !3 " ! =5! 5%
takhska AOC = yd OC x- wlaIh iu. iuÛ idok
idok fldafldaKKh h " = % 5
!
takhsk6a AOˆ C = yd OC x- wlaIh iu. idok flda 2 K 5
! 6 2 6 3
;jo" OC = 2 cos = 3 . 555
!
;jo" OC6= 2 cos = 3 . 5
6 & ' '#
tatakkhshskka wjYH
a wjYHixlS ixlSrr®K ixLHdj 3 $ cos + i sin ! %
aKixLHdj 5 25
takhska wjYH ixlSraK ixLHdj % 3 3 &$ cos '3 "+ i sin5' #! % 5 2525
% 3 3"
úl,am l%uh
úl,a
úl,a mml%l%
! u3uhh
yC = 1 + cos = 5
3 2 ! 3 5
yC = 1 + cos = 5
! 3 53 2
xC = sin =
x3C = sin 2 ! = 3 55
3 3 3 & 12 3# & ' '#
' zC = + i = 3$$ + i &!! = 3 $ cos + i sin ! 5
2 z =2 3 3 1 3 #
2 = 23$" + i % ! =3 3 $ cos '3 "+ i sin ' #!
&
' C + i
%
$2 ! 3 3
55
2 2 % 2 " % "
!
r = 3 yd " = "f,i .; yel' 15
3 ! f,i
r = 3 yd " = "f,i .;.; yel'
yel' 15
15
3
$"
" $"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 20 -
3 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 81% la muKs'
fuh ixlSr®K ixLHdjl m:h ms<sn| ud;Dldj hgf;a b†˙m;a lr we;s w;r m:hkays f√ok
,laIHh O%ejl wdldrfhka fiùu wfmalaId lr we;s w;r tys myiq;dj 18% la muKs' wd.kaâ
igyfkys z − i = 1 ys m:h meye†,sj olajd ;snqKo" Arg(z − i) = π/6 ±laùfï° tu m:h
wr®O fr®Ldjlska ±laúh hq;= nj yd (0,1) ,laIHh wh;a fkdúh hq;= nj y∫kdf.k fkd;sîu
,l=Kq wysñ ùug fya;= úh'
m: wvx.= úúO wdldrfha .egÆ úi|Sug isiqkaj fhduq lrùu u.ska ,l=Kq uÜgu
jr®Okh lr .; yelsh'

4 jk m%Yakh

4. 5 4 3 2 1

wjYH ms
wjYH ms< s;=r=r = 5 !
<s; 5 5

= 120 . 55

(i) ixLHdxlh 22fyda


wjidk ixLHdxlh
wjidk fyda44úh
úh hqhq;;=h=h' '

wjYH msms<<s;s;=r=r = 2 ! 4! = 48 5
wjYH
5
5 5

(ii) $" &" tu ms<sfj<g


j,g

.Kk = 4 !
wdldr .Kk
wdldr

&" $" tu ms<sfj<g


j,g

wdldr .Kk kej; 44!∑ fõ' fõ'


wjYH s;=r=r = 2 ! 4! = 48
wjYH msms<<s;

5
5
25 25

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 21 -

1 ! cos(# x)
5

4 jk (ii) $"<s;=r
m%Yakhg ms tu
&"e iemhS u ms
ms<
<sf
snj,g
| ks¯CIK yd ks.uk (

fuuwdldr
m%Yakh.Kk = h4 !jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 91% la muKs' ixlrK
wksjdr®
ixfhdack ud;Dldj hgf;a fuu .egÆj bos˙m;a lr we;s w;r tys myiq;dj 48%ls' .egÆfjys
m<uq fldgi wjfndaO lr .ekSu idudkH uÜgul mej;s w;r fojk fldgfiys ixlrK ms<sn|
wjfndaOh wvq&"lu $"ksid wjidk
tu ms<sf msj,g
<s;=r ksjer†j ,nd .ekSfï fodaI ;snqKs'

tlsfwdldr
klg fjkia
.Kk .egÆ
kej;ls4h!jdfõ'
wjfndaO fldg úi|Sug isiqkaj fhduq lrùu ;=<ska fuu f∞aI
uÛyrjd .ekSug yelsfõ'
wjYH ms<s;=r = 2 ! 4! = 48
5
25

5 jk m%Yakh

1 ! cos(# x)
lim
x"0
4 + x2 ! 4 ! x2 55
5
= lim
sin 2 $ x 5
"
1
"
( 4+ x 2
+ 4 ! x2 )
x#0 (1 + cos($ x))
(
4 + x2 ! 4 ! x2 ) ( 4+ x 2
+ 4 ! x )""""""""
2

&"
"
) ' 4 + x 2 + 4 ( x 2 $"
sin 2 ! x %& #"
= lim
x*0 2 x 2 (1 + cos(! x))
2 ' 4 + x 2 + 4 ( x 2 $"
' sin ! x $ ! 2 %& #"
= lim %% "" ) )
""""""" x*0& ! x # 2 (1 + cos(! x))
5 5 2
2 " 4
=1 ! ! =!2 55
""""""" 4 2
!" 2 = 16 ! " = 4 (!! > 0) """""
" 5 25
25
5
úl,am l%uh

1 ! cos(# x)
lim "
x"0
4 + x2 ! 4 ! x2
5
5
&* x #
2 sin 2 $ &$ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #!
!
= lim % 2 "
(% "
x )0 2 2 &
$ 4 + x + 4 ' x #! """"""""
4+ x ' 4' x 2 2
"""""""" """"""
% "

&* x #
sin 2 $ !
% 2 " &
= lim 2
( $ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #! "
""""""" """""""
x)0 x % "
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016

2 - 22 -
& &* x # #
$ sin $ !!
$ % 2 "! *2 2 2
""""""" 4 2
!" 2 = 16 ! " = 4 (!! > 0) """""
" 5 25
úl,amml%l%uuhh
úl,a
1 ! cos(# x)
lim "
x"0 2 2
4+ x ! 4! x
55
5
5 &* x #
2 sin 2 $ &$ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #!
!
= lim % 2 "
(% "
x )0 2 2 &
$ 4 + x + 4 ' x #! """"""""
4+ x ' 4' x 2 2
"""""""" """"""
% "

&* x #
sin 2 $ !
% 2 " &
= lim 2
( $ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #! "
""""""" """""""
x)0 x % "

2
& &* x # #
$ sin $ !!
$ % 2 "! *2 &
= lim ( ( $ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #! "
x )0$ *x ! 4 % "
"""""""" """""" $ !
2
55 % "

!2
= 12 " " 4 = ! 2 """"""5"5
"""""""" """""" 4

2
"""""""""!" = 16 " ! " = 4 "" (!! > 0) "
" 55
25
25
"

5 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

'" ug W;aidy lr we;af;a 93% la muKs' Y%s;hl


fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhS
"
iSudj fiùug wod<j fuu .egÆj b†˙m;a lr we;s w;r tys myiq;dj 46% la muKs' ° we;s
Y%s;fha iSudj fiùug yelsjk wdldrhg m˙jr®;kh ls¯fï wjfndaOh i;=gqodhl uÜgul
;snqK o ùcSh m%ldYk iqΩ ls¯fï f∞aI ;sîu iy ;%sfldaKñ;sl iQ;% ms<sn| u;lh u| nj o"
fuys ,l=Kq wvqùug fya;=fõ'

wjidk ms<;
s r
= ,nd.;a wfmalIa lhka o wjYH m%fïhhka wdY%;
s mshjr ksis f,i fkd±laùu
,l=Kq wvqùug fya;=fõ' ;%sfldaKñ;sl iQ;% mdvï ls¯u" ù„h m%ldYk iqΩ ls¯u mqyqKq lrùu
u.ska fuu ≥r®j,;dj uÛyrjd .; yelsh'

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 23 -
6 jk m%Yakh

"
2 2
f√ok
fÊok ,ÈHh i|yd x = 2 x ! x
,CIHh i|yd
" x( x ! 1) = 0
x = 0 "fydaa x = 1 .
1

![
wjYH ms<s;=r = (2 x " x 2 ) " x 2 dx ] 15 15
} 5

5
05-limits
my<" by< wkql, iSud

my< iy by<upper
05- identifying
lower curves, 05-expression
jl% and
y∫kd .ekSu
0
" 5 m%ldYkhg
1
= 2 ( x " x 2 )dx
!
0

& x 2 x3 # 1
= 2 $ ' ! """ 5 5
""""" $ 2 3 !" 0
%
&1 1# 5
= 2$ ' ! 5
""""" % 2 3 ""
1
= jr® . tall
j!. 25
""""" 3 "" 25

6 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 88% la muKs' jr®.c
Y%s;j, o< igyka we£u yd tu jl% w;r jr®.M,h fiùug wod<j fuu .egÆj b†˙m;a lr we;s
w;r tys myiq;dj 38% la muKs' jr®.c Y%s;j, o< igyka we|Sfuka f;drj ms<s;=re ,nd .ekSu;a
Y%s; foflys f√ok ,laIHhka y∫kd .ekSug wfmdfydi;a ùu;a ,l=Kq wysñ ùug fya;= úh'

iïu; jl% flá l%uj,ska we|Sug isiqkaj yqre lrùu ,l=Kq uÜgu jr®Okh lr .ekSfï
l%ufõohls'
("
"


w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 24 -
7 jk m%Yakh

dy ! ! 1 ! !
= 6 sin cos " = 3sin cos
d! 2 2 2 2 2
5
""""
5 "
"""""
dy
= 3 sin 2 ! cos! 5
5
d!
"""" dy
dy d!
=
dx dx
""""" d! "
3 sin 2 ! cos! 55
= "
! !
3 sin cos
""""""""""" 2 2
= 2 sin ! cos!
""""""""""" = sin 2! ""
dy 3
P =
dx 2

" 55
3
sin 2! =
2
! & '#
"""""" 2" = "" $! 0 < 2( < ! "
3 % 2"
!
""""""" " = %" 55 25
6 25
"

7 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 91% la muKs'
mrdñ;sl Y%s; wjl,kh yd ∞u kS;sh fh°u ;=<ska Y%s;hl wkql%uKh fiùu wfmalaId lr
we;s w;r tys myiq;dj 52% la muKs' odu kS;sh fh°u ksjer† jqjo ° we;s mrdñ;sl Y%s;
wjl,kh ls¯fï f∞aI ksid ,l=Kq wysñ ù ;sìKs' θ ys mrdih 2θ i|yd ±laùu ms<s;=rej,
"g! !
olak i|yd
fkd;s " 'l :Y%2s;x +wjl,k
ìKs 3 y ! k + "l%(ux !yqyr+ejk
1) = m˙† 5 u.ska fuu ≥r®j,;d uÛ
0 wNHdi lrùu
yerúh yels
l, uQ, h'
h yryd hk neúka ! k + " = 0
!" = k 5

! "l ys iólrKh (2 + k ) x + (3 ! k ) y = 0 5
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
(1, 1) yd (3, 4) tlu me;af;a fõ'- 25 -
" [(2 + k ) + (3 ! k )] [3(2 + k ) + 4(3 ! k )] > 0 " 5
"""""" 2" = "" $! 0 < 2( < ! "
3 % 2"
!
""""""" " = %" 5 25
6
8 jk "m%Yakh

" ! ! i|yd"
i|yd " l : 2 x + 3 y ! k + " ( x ! y + 1) = 0 5 5
l, uQ,h yryd hk neúka ! k + " = 0
!" = k 5 5

! "l ys iólrKh (2 + k ) x + (3 ! k ) y = 0 5 5 5

(1, 1) yd (3, 4) tlu


tlu me;ame;aff;a;a fõ'
fõ'
" [(2 + k ) + (3 ! k )] [3(2 + k ) + 4(3 ! k )] > 0 "
55
! 5(18 ! k ) > 0
""""""" k < 18 %" 55 25
"" " " """"""" "
! "" " " "
25
)"
"
úl,amml%l%uuhh
úl,a

" ! ! i|yd
i|yd" " l : x ! y + 1 + " (2 x + 3 y ! k ) = 0 . 5 5
l , uQ,h yryd hk neúka neúka
1 ! "k = 0
"""""""""""" ! !k = 1

1
"""""""""""" ! """" ! = . (! k ! 0 ) 55
k

& 2# &3 #
iólrKh $1 + ! x + $ ' 1! y = 0 fõ'
! l ysys iólrKh 55
% k" %k "

yd (3, 4) tlu
(1, 1) yd tlu me;a
me;aff;a;a fõ'
fõ'
2 3 6 12
! " &$1 + + ' 1#! &$3 + + ' 4#! > 0 " 55
% k k "% k k "

5(18 ! k ) 25
! """" > 0 """""""""" ! " " k < 18 %"+! k ! 0 )" 55 25
k2

"
( y ! 2)( y ! 4)
(i) = !1 , x " 1, ! 5 i|yd 5
( x ! 1)( x + 5) w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 26 -
S : ( x ! 1)( x + 5) + ( y ! 2)( y ! 4) = 0 5
úl,am l%uh
8 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

" ! !fuu i|ydm%Y l :hxwks


" ak ! yj+dr®
1 +h "jq(2jx;a+ ms
3< y s;
! =rk e) =iemhS
0 . ug 5W;aidy lr we;af;a 88% la muKs' fuu
l ,YuQ
m% ak,hhir,yrydfr®hk ms<sn| uQ,Or®u weiqfrka ilid we;s w;r tys myiq;dj 38%ls'
Ldjneúka
1 ! "k = 0
""""""""""""fuu k =1
! !.egÆfõ° ir, fr®Ld foll f–ok ,laIHh yryd hk ´kEu ir, fr®Ldjl
iólrKh ksjer†j ,ndf.k ;sfnkq olakg ,enqKs' kuq;a ir, fr®Ldjla wkqnoaOfhka ,laIH
1
foll!ms""""
"""""""""""" |jk !
ysà!u= ms<.sn(! ks0jer†
) ixl,a5 mh wjfndaO lr f.k ta wkqj ms<s;=re ,sùug W;aidy
k
fkdls¯u ksid tu fldgig wod< ,l=Kq wysñ lr f.k ;snqKs'
& 2# &3 #
! l ysuQiólrKh ! x + $ O'jk
1 + wjfnda
,Or®uh ksj$er†j 1! ym˙†
= 0 .egÆ
fõ' úi|S5ug isiqkaj fhduq lrùu u.ska fuu ≥r®j,;d
% k" %k "
uÛyrjd .; yelsh'
(1, 1) yd (3, 4) tlu me;af;a fõ'
2 3 6 12
! " &$1 + + ' 1#! &$3 + + ' 4#! > 0 " 5
% k k "% k k "
9 jk m%Yakh
5(18 ! k ) 25
! """" 2
> 0 """""""""" ! " " k < 18 %"+! k ! 0 )" 5
k

"
( y ! 2)( y ! 4)
(i) = !1 , x " 1, ! 5 i|yd 55
( x ! 1)( x + 5)

S : ( x ! 1)( x + 5) + ( y ! 2)( y ! 4) = 0 55

x 2 + y 2 + 4x ! 6 y + 3 = 0

(ii) wjYH jD;a;h S ! hehs .ksuq'

túg x 2 + y 2 " 2 x " 2 y + c! = 0 . 5 5

S yd
yd S ! m%m%,,ïNj
ïNj f√okh fõ " 2 gg ! + 2 ff ! = c + c!, fuys g = 2, f = !3, g " = !1, f " = !1,
f"okh fõ'
c = 3 and
yd c! = c! . 5 5
! 2(2)("1) + 2("3)("1) = 3 + c!

! c " = !1 55

*"
" 25 25
! S " : x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y ! 1 = 0

úl,am l%uh

(i) S : ( x ! 1)( x + 5) + ( w'fmd'i'^W'fm<&


y ! 2)( y ! 4) =ixhq
0 la; 10
.Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 27 -

x 2 + y 2 + 4x ! 6 y + 3 = 0
25
! S " : x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y ! 1 = 0

úl,amm l%l%uuhh
úl,a

(i) S : ( x ! 1)( x + 5) + ( y ! 2)( y ! 4) = 0 10


10

x 2 + y 2 + 4x ! 6 y + 3 = 0

(ii) wjYH jD;a;h S ! hehs .ksuq'

túg S " : ( x ! 1) 2 + ( y ! 1) 2 = r 2 5 5

x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y + 2 ! r 2 = 0 .

S yd
yd S ! m%m%,,ïnj
ïNj f√okh fõ " 2 gg ! + 2 ff ! = c + c!, fuys g = 2, f = !3, g " = !1, f " = !1,
f"okh fõ'
c = 3 yd c" = 2 ! r 2 .

2(2)(!1) + 2(!3)(!1) = 3 + (2 ! r 2 ) 55

! r2 = 3 55

! S " : x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y ! 1 = 0 25 25

9 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 86% la muKs' jD;a;h
Or®xu+weiq
cos
ms<sn| uQ, x + cos
cosf2rka 3x =we;s
ilid sin xm%+Yak 2 x jk
sinhla 3x tys myiq;dj 32%ls'
+ sinw;r
5 5
fuys (i) fldgig wod< AB úIalïNh f,i we;s jD;a;fha iólrKh ksjer†j ,nd
fkd.ekSu ksi2dx ocos
2 cos thx +kscos 2 x =,nd.;a
jer†j 2 sin 2 x wfma
cos xl+aIsin 2 xg jqjo jD;a; foll m%,ïn f√okh i|yd
lhka
we;s uQ,Or®uh ksjer†j fhdod fkd.ekSu fya;=fjka o tu ,l=Kq wysñ lrf.k ;snqKs' uQ,Or®uh
wjfndaO jk cos m˙†2 x.egÆ
(2 cos xúi£ug
+ 1) = sin
isi x(2ajcos
2qk x + 1ls
fhduq ) ¯u u.sk5 a fuu ≥r®j,;d uÛyrjd .; yelsh'
$
"""""""""""""""""""""""""""""" cos 2 x = sin 2 x (! 0 # x # 2 " 2 cos x + 1 ! 0)
5
"
tan 2 x = 1 (! cos 2 x = 0 " sin 2 x ! 0)
! & '#
2x = $! 0 < x < !
4 % 2"
!
x= . 5
8
25
,"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 28 -
! r2 = 3 5

! S " : x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y ! 1 = 0 25

10 jk m%Yakh

cos x + cos 2 x + cos 3x = sin x + sin 2 x + sin 3x


55 55
2 cos 2 x cos x + cos 2 x = 2 sin 2 x cos x + sin 2 x

cos 2 x(2 cos x + 1) = sin 2 x(2 cos x + 1) 5 5


$
"""""""""""""""""""""""""""""" cos 2 x = sin 2 x (! 0 # x # 2 " 2 cos x + 1 ! 0)
" 5 5
tan 2 x = 1 (! cos 2 x = 0 " sin 2 x ! 0)
! & '#
2x = $! 0 < x < !
4 % 2"
!
x=
8
. 55 25
25
,"
10 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (
"

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 83%la muKs' fuh
;%sfldaKñ;sl iólrK úi|Su iïnkaO .egÆjla jk w;r tys myiq;dj 18%ls' fuu .egÆfõ°
uq,a mshjr ksjer†j is≥ lr ;snqK;a fndfyda wfmalaIlhska 2cosx + 1 m%ldYkh ≠ 0 nj i,ld tu
idOlh bj;a lr ;sîfuka ksjer† iïmQr®K úi∫u ,nd .ekSug wfmdfydi;a ù ;snqKs'

idOl we;=<;a ;%sfldaKñ;sl iólrK úi|Sug isiqkaj fhduq lrùu u.ska fuu ≥r®j,;dj
uÛyrjd .; yelsh'

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 29 -
^10& ixhqla; .Ks;h I - B fldgi

11 jk m%Yakh

f ( x) = a x 2 + bx + c

(a) f (1) = a + b + c ! 0 . 55

! 1, f ( x) = 0 ys uQ,hla fkdfõ'
fkdfõ 5 5
1010
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
b c fjk;a l%uhla
# +" =! yd " ! = . 5 5 ^folu
–For both
i|yd&
a a f ( x) = a( x # " )( x # ! ) 5 5
(# ! 1)(" ! 1) = #" ! (# + " ) + 1 55
f (1) = a(1 ! # )(1 ! " ) = a + b + c 55
c b
""""""""""" = + + 1"
a a a+b+c ! 5
(1 ! # )(1 ! " ) = 5
a+b+c
55 a
""""""""""" =
a "
1515
.........................................................................................................................................."
1 1
"1 = yd "1 =
yd hehs.ks
hehs .ksuq'uq'
" !1 " !1
!1 yd
yd !1 uQuQ,, f,i
f,i we;s
we;s j!.c iólrKh ( x ! #1 )(x ! "1 ) = 0 fõ'
jr®.c iólrKh

tkï x 2 ! (#1 + "1 ) x + #1 "1 = 0 ----------------------(1) 10


10
!-"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 30 -
1 1 # +" !2
±ka #1 + "1 =
±ka + =
# ! 1 " ! 1 (# ! 1)(" ! 1) 5 5

b
!!2
= a =!
( 2a + b )
. 5 5
(a + b + c) / a a+b+c
a
;jo "1!1 =
;jo %" 5 5
a+b+c
(2a + b) a
(1) u.ska wjYH iólrKh x 2 +
, wjYHiólrKh x+ = 0 fõ' "
( a + b + c) a+b+c

" ! (a + b + c) x 2 + (2a + b) x + a = 0 "


5 5 30
" fuys" g ( x) = (a + b + c) x 2 + (2a + b) x + a %"
! g ( x) = 0 / fuys
30
.........................................................................................................................................."

f ( x) = a x 2 + bx + c "

' b $ b2
2 5
"" """""""""" = a % x + " ! +c 5
& 2a # 4a
2
' b $ b 2 ! 4a c
"" """"""""" = a % x + " ! "
& 2a # 4a
2
( b % !
" """""""""" = a & x + # " "
2a $ 4a 5 5
'
""""""""""""""""""""""""" ! 0 (! a > 0) "
! yd b
#" ( x = ! úg == ,l=K ,efí'&
,efí')
4a 2a
55 55
! 5
! f (x) ys
ys wju w.h" "
wju w.h
4a
fõ'
5
!
tkï m1 = " . 25
4a 25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
#!
tneúka m2 = "
tneúka , 5
4(a + b + c) 5

fuys $ # = (2a + b) 2 " 4(a + b + c) ! a


fuys 5

"""" = 4a 2 + 4ab + b 2 ! 4a 2 ! 4ab ! 4ac "


5
!!"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 31 -
"""" = b 2 ! 4ac "
5 5
"""" = ! %"

" #!
" tatak
khs ka a m2 =
hsk
4(a + b + c)
4a m1
=
4(a + b + c)
5
! (a + b + c) m2 = am1 %" 5 20 20
.........................................................................................................................................."
x ! ! i|yd f ( x) ! 0 "
! m1 ! 0 " 5 5
a m1 5 5
! m2 ! 0 "" ! m2 = "
( a + b + c)
! x ! ! i|yd g ( x) ! 0 . 5 5 15 15
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(b) p(x) hkak ( x ! 1) u.ska fnÿ fn¥ úg fYa fYAIh p(1) = 5 fõ' 5 5
q (x ) hka
hkakk ( x ! 2) u.ska fnÿ fYAIh q(2) = 16 fõ'
fn¥ úg fYa fõ' 5
5 10 10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

( x ! 1) q( x) + 5 = ( x ! 1)(x 2 + 3x + 6) + 5 5 5

= x 3 + 3x 2 + 6 x ! x 2 ! 3x ! 6 + 5
= x 3 + 2 x 2 + 3x ! 1 5 5

= p(x) . 10
10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
q( x) = ( x ! 2)( x ! 5) + 16 5

! p( x) = ( x ! 1){( x ! 2)( x + 5) + 16} + 5


= ( x ! 1)( x ! 2)( x + 5) + 16 x ! 11. 5

tatak
khshsk
ka a wjYH fYaIIhh 16 x ! 11 "fõ' "
wjYH fYa 5 15 15

!#"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 32 -
12 jk m%Yakh
.........................................................................................................................................."
.........................................................................................................................................."

n
n n
n! n!
(a) (1(a)
+ x(1) + =x )!=n C
n r
!r xn C r, x rfuys
n
, fuys
fuysCr =
n
Cr = ! ! !!!!
!! !! !!
! !!
! !!i|yd
! ! !!i|yd
i|yd
r =0 r =0 r!(n r!!(rn)!! r )!
5 55 5 55 10 10
10
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

! ! !!!!
!! !! !!
! !!
! !!!! !
!! !i|yd
!! i|yd
i|yd

n! n!
5
n
C C (r + 1()!
n
r (+n1!
)!(rn!!1)!
r ! 1)! 10 10
10
r +1 r +1
= =
n
C C
r
n
r
n! n!
r!(n r!!(rn)!! r )!

1 1
n ! rn ! r
= r =+ 1r =+ 1 = . ------------ (1) (1)
. ------------ 5 5 5
1 1 r + 1r + 1 15 15
n ! rn ! r 15
10
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

tf,iu
tf,iu! ! !!!!
tf,iu !! !! !!
! !!
! !!!! !
!! ! !! i|yd
i|yd i|yd

n
C r + 2n C r +n2 ! rn!!1r ! 1
(1) (1)
! ! n
= = . . 5 5 5
C r +1n C r +1 r + 2r + 2

!$" !$"
" "

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 34 -
nn
Crr::nnC
C Crr++11::nnC
Crr++22 ==11:: 22::33 nj
nj §§° we;'
we;'
5 55
nn !! rr n ! r !1 3
"
" yd n ! r ! 1 == 3
== 22 yd
rr ++11 rr ++ 22 22
555 5 55

" nn !! rr == 22((rr ++11))--------


" -------- (2) yd 22((nn !! rr !!11)) == 33((rr ++ 22))
(2) yd

" 44((rr ++11)) !! 22 == 33rr ++ 66


"

! rr == 44,, yd
! yd (2)
(2) u.s
u.skka a !! !
! !"
!" fõ'
fõ'
555 5 30
30 30
55
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

10rr ++ 99
10 rr((Ar
Ar ++ BB)) ((rr ++11)(
)(Ar
Ar ++ AA++ BB)) 10 10
(b)
(b) == !! 10
((22rr !!33)(
)(22rr !!11)(
)(22rr ++11)) ((22rr !!33)(
)(22rr !!11)) ((22rr !!11)(
)(22rr ++11))

10rr ++ 99 == rr((Ar
" 10
" Ar ++ BB)(
)(22rr ++11)) !! ((rr ++11)(
)(Ar
Ar ++ AA ++ BB)(
)(22rr !! 33)) 5 55

== rr[22Ar
[ Ar22 ++ ((AA++ 22BB))rr ++ BB]!! ((rr ++11))[22Ar
] [ Ar22 ++ ((22AA++ 22BB !!33AA))rr !!33((AA++ BB))] ]
Ar33 ++ ((AA++ 22BB))rr22 ++ Br
== 22Ar Ar33 !! ((22BB !! AA))rr22 ++ 33((AA++ BB))rr !! 22Ar
Br !! 22Ar Ar22 !! ((22BB !! AA))rr ++ 33((AA++ BB))

== !!((44AA++ 22BB))rr ++ 33((AA++ BB)) , rr !


!!!!! i|yd
i|yd 5 55

! rr11 :: 44AA ++ 22BB ==10


! yd rr00 :: 33A
10 yd A ++ 33BB == 99 10 10
10

yd BB == 11..
! AA == 22 yd
!
5 55 555 40
40 40
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
ff ((rr))
U fuys gg((rr)) ==
Urr == gg((rr)) !! gg((rr ++11),), fuys ooo ff ((rr)) == rr((22rr ++11)) oo fõ'
fõ'
((22rr !!33)()(22rr !!11))
rr ==11;; U U11 == gg((11)) !! gg((22))
rr == 22 ;; U
U22 == gg((22)) !! gg((33)) 1010
10
!!
rr == nn !!11;; U
Unn!!11 == gg((nn !!11)) !! gg((nn))
rr == nn;; U
Unn == gg((nn)) !! gg((nn ++11))
nn

! UU
rr==11
rr == gg((11)) "" gg((nn ++11))
10 10
10

!&"
!&"
""
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 35 -
55 55
(1)(3) (n + 1)(2n + 3)
= −
(−1)(1) (2n − 1)(2n + 1)

(n + 1)(2n + 3)
= − 3− 30
(4n 2 − 1) 30

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

⎧ ⎛ 1 ⎞⎛ 3 ⎞ ⎫
⎪⎪ ⎜1 + ⎟⎜ 2 + ⎟ ⎪
n
n ⎠⎝ n ⎠ ⎪ 5
lim ∑U r = lim ⎨− 3 − ⎝
n →∞
r =1
n →∞
⎪ ⎛ 1 ⎞ ⎪
⎬ 5
⎜ 4 − 2 ⎟
⎪⎩ ⎝ n ⎠ ⎪⎭
55
1 7
= −3 − 5
2
=−
2 5


fõ' 55
7
tkhs
takhskka a ∑U r ffMlH −
dÍ jk w;r ftlHh
wNsid¯
2
fõ'
25
r =1
5 5
25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

12 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK ks.uk yd fhdackd (

m%Yakh i|yd ,l=Kq ,nd we;s wdldrh fuu m%Yakh f;dardf.k we;s wh≥ïlrejkaf.a
m%;sY;h 79% la mu◊' fuys myiq;dj 55% ls' fuu
a h i|yd ,l=Kq 150 la fjka lr we;'
m%Yk
bka
114-150 ,l=Kq 00 - 37 m%dka;rfha 31% la muK o"
20% ,l=Kq 38 - 75 m%dka;rfha 28% la muK o"
00-37
31% ,l=Kq 76 - 113 m%dka;rfha 21% la muK o"
,l=Kq 114 - 150 m%dka;rfha 20% la muK o"
76-113 hk f,i ,l=Kq ,ndf.k we;'
21%
38-75
28%
⎛ − 4 − 6 ⎞ ⎛ − 1⎞ ⎛ − 2 ⎞ 5
(a) AX = ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ = ⎜ ⎟
⎜ 3 5 ⎟ ⎜ 1⎟ ⎜ 2 ⎟
⎝ ⎠ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠
⎛ − λ ⎞ 5
λ X = ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ λ ⎠

- 33 -

15  
 
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 36 -
2 2 2 2
" "
7 7
takhs
takhs !!
a ka U r UwNs
r iwNs
dÍijk
dÍ jkw;rw;rffMlHffMlH ! !fõ'fõ'5 5
13 jk m%Yakh r =1 r =1 2 2 25 25
5 5
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

& ' 4& ' 64#'&6'#1&#' 1&# ' 2& #' 2 #


(a) AX
(a) AX
= $= $ ! $ ! $! = $! = $ ! ! 5 5 5
$ $3 53! $5 !1$! 1$! 2$ ! 2 !
% % " % " %" %" % " "
5
& ' (& '# ( # 5 5
! X!=X$$ = $$ !! !!
% (% " ( "

& '2# & ') # & '1 #


±ka AX = ! X ( $
±ka !=$ ! = 2$ ! 5
$ 2! $ ) ! $ !
% " % " % 1" !'" !'"
" " ! " = 2. 5

& ' 4' 6 # & ' 2# & 2#


AY = $ !$ ! = $ !
$ 3 5 ! $ 1 ! $ ' 1!
% "% " % "
& ' 2µ #
µ Y = $$ !! .
% µ "

& 2 # & ' 2µ # & ' 2# 5


±ka AY = µ X ( $ ! = $
±ka ! = '1 $ ! 5
$ ' 1! $ µ ! $ !
% " % " % 1"
5 25
" µ = !1 . 5
25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
& '1 ' 2#
P = $$ !
% 1 1 !"

& '1 ' 2# & a b # &1 0#


$$ !$ !=$ !
% 1 1 !" $% c d !" $% 0 1 !"
! a ! 2c = 1 w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
"-c 38
= !-1, a = 1"
! b ! 2d = 0
" d = !1, b = 2 "
" µ = !1 . 5
25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
& '1 ' 2#
P = $$ !
% 1 1 !"

& '1 ' 2# & a b # &1 0#


$$ !! $$ !! = $$ !!
% 1 1 "% c d " % 0 1 "
! a ! 2c = 1
" c = !1, a = 1"
! b ! 2d = 0
" d = !1, b = 2 "
a+c=0

b + d =1

& 1 2#
! P !1 = $$ !! . 15 15
% ' 1 ' 1 "
& ' 4 ' 6 # & '1 ' 2# & ' 2 2#
AP = $$ !! $$ !! = $$ ! 5 5
% 3 5" % 1 1" % 2 ' 1 !"

& 1 2# & ' 2 2# & 2 0 #


P !1 AP = $$ !! $$ !! = $$ !! = D. 5 5 25
% ' 1 ' 1 " % 2 ' 1 " % 0 ' 1"
25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(b) (b) w;d;aúl wlaIh C C
(b) B B C
B !("
"
A! A!

A!
! ! 2+i 2+i
4 A
4 A
! 2+i
O 4O A
O ;d;a;aúl wlaIh

!
flda!Kflda
hla K u.s ka O
hla O jgd OA
ka OOA
u.sjgd
fr® Ldj jdudjr®
f!Ldj
jgd OA f!Ldj jdudj!:j :j N%N%uuKh
jdudj!:j KhN%ls ¯Ífuka
lsKh
u fuka ,efnk A′A!,la
lsÍ,efnk
fuka ,efnk,CIHIAH! u.ska
,CIH u.ska
4 4 10
!rEmKh
ksu.s kks
fldarK
lrekq
a ksrEmKh
EmKhlrekq ,nk
lrkq ixlS
hla u.ska O ,nk
,nk!K
jgd OA
ixLHdj
ixlS
ixlS !rK
®K ixLHdj
f!Ldj
ixLHdj
jdudj!:j N%uKh lsÍfuka ,efnk 10 10
A! ,CIH u.ska
4 & '& ' #
z1 = (2zlrekq
+ =i )($2cos ' ! '#
i sin 10
,nk+ixlS
% + i )4$% cos 4 +4i"sin 4 !"
ksrEmKh 1 !K ixLHdj
& ' '# 1
z1 = (2 + i ) $ cos + i sin ! (2 +1i )(1 + i )
4 4 =
2 = 2 (2 + i )(1 + i )
% "
1
== 1 ((12 ++1i3)( 1+ i)
22 = i )(1. + 3i ). 5 5 5
1 2
OA = OOA A! = "OOB A! "= 2OBOA=! . 2OA! . = (1 + 3i ). 5
2
OA
B = OAu.s
,CIH
! " OB = 2OA! . w'fmd'i'^W'fm<&
ka ks rkEmKh jk z 2jkixlS ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
B ,CIH u.s a ksrEmKh z 2!K
ixlSixLHdj
- !39
K- ixLHdj
z 2 = 2zz1 = 2z
B ,CIH u.ska ks 2rEmKh 1 jk z 2 ixlS!K ixLHdj
10 25
1
= (2 + i )(1 + i )
2
1
= (1 + 3i ). 5
2
OA = OA! " OB = 2OA! .

BB ,la
,CIHIH u.s
u.skka a ks
ksrrEmKh jk zz222ixlS
EmKh jk ixlSr!®K
KixLHdj
ixLHdj
z 2 = 2z1
= 2 (1 + 3i ) u.ska fokq ,efí' 10 10 25 25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
CC ,la
,CIHIH u.s
u.skka a ks
ksrrEmKh
EmKh jk
jk ixlS
ixlSr!®K
K ixLHdj
ixLHdj
= (2 + i ) + z 2 10 10

= 2 + i + 2 (1 + 3i )"

" " " " " = 2+( ) (


2 + 1 + 3 2 i." ) 5 5 15 15
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2 2 5z 5z
(c) w
(c)= w +
1 +=i1 +2i ++ i2 + i !)"
2("1 ! i )
2(1 +! i5)z (25!z (i2) ! i ) 5
= =2 +5 5 5
2 5
= 1 !=i 1+!zi(2+!z(i2).! i ). 5
55

Im wIm
=w!1="!1!" 1 +zIm
1 =!!11=+!Im (2 !z (i2) ! i)
15 15
15
"zIm
" Im (2 !z (i2) =! 0i ) = 0

" z"
(2 !z (i2) =! iz)(=
2 +z (i2) !+ !i)!!!!!!!!(1!) !(1)

w ! 1w+!i1 + z(2 !z(i2) !=i)5 = 5


= 5i = 5" "

" z" 2z! i2 =


! 5i = 5

! z! 5z = 55 = 5
15
15 15

z = z 5=! !5 !! !! !! !! !! !! !! !!(!
2)!(2)
2
z) #
(1) #(1 "z z" (2z!2 (i2) =
! iz) z=(2z +
z (i2) + i)
(2) (2) ! ! z z =z5z = 5

(2z!2 (i2) =! 5i )(2= +5(i2) + i)


" z 2" 10 10

2+i 5
z 2 =z 2 = 2.5+=i .5 (=2 5+ (i2) + i )2
2

2 ! i2 ! i 5 5
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
10 10
!z ! = ±z (=2 ±+ (i2) .+ i) . - 40 -
60 60
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
⇒ z 5 =5 15

z = 5 − − − − − − − − − −(2)

(1) × z ⇒ z 2 (2 − i) = z z (2 + i)

(2) ⇒ zz=5

∴ z 2 (2 − i ) = 5(2 + i) 10
10

2+i 5 2
z2 = .5 = (2 + i )
2−i 5 10 60
10
∴ z = ± (2 + i ) .
60
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

13 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK" ks.uk yd fhdackd (

m%Yakh i|yd ,l=Kq ,nd we;s wdldrh fuu m%Yakh f;dardf.k we;s wh≥ïlrejkaf.a
m%;sY;h 74%ls' fuys myiq;dj 44% ls' fuu m%Yk
a h
i|yd ,l=Kq 150 la fjka lr we;'
114-150 bka
18   ,l=Kq 00 - 37 m%dka;rfha 42%la muK o"
7%
 
76-113 ,l=Kq 38 - 75 m%dka;rfha 42%la muK o"
9% ,l=Kq 76 - 113 m%dka;rfha 9%la muK o"
,l=Kq 114 - 150 m%dka;rfha 7%la muK o"
hk f,i ,l=Kq ,ndf.k we;'

00-37
42%

38-75
42%

m%Yakfha fldgiaj, yd wkqfldgiaj, myiq;dj


fuys wkqfldgia 5la we;'
jeäu myiq;dj we;af;a
100
90 84%
(a) (i) wkqfldgig jk w;r
80 th 84%ls' wvqu myiq;dj
70
22%la jk w;r th (b)(i)
myiq;dj

60
50 46% wkqfldgig fõ'
- 33 -
40
30 22% 21% 24%
20
10
0
(i) (ii) (i) (ii)
(a) (b) (c)
13 jk m%Yakfhys fldgi yd wkqfldgi

[7 jk msgqfõ 4 jk m%ia;drhg wkqj]

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 41 -
14 jk m%Yakh

2 2
(a)(a)x !x !
±1±1i|yd
(
f (fx()x=) =
x(!x 3!)3)
i|yd
x 2x!2 1! 1
(( ))
x 2x!2 1!.12..(2x.(!x 3!)3!) (!x(!x 3!)32 ).22 .x2 x 15 1515
f "f(x"()x=) =
(( )) 2 2
x 2x!2 1! 1

2(2x(!x 3!)3[x)[x! 1!!1 !


2 2
x(xx(!x 3!)3] )]
==
(x(x! 1!)1)
2 2 2 2

5
2(2x(!x 3!)(33)(x3!x 1!)1) 55
== . .
(( ))
x 2x!2 1! 1
2 2
20 2020
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

;sr;siariaiam r®mf!fYda
ia!fYdaYdakkauqL : limf (fx()x=) 1=.1.tak
auqL(: xlim
"x±!
"±!
tak
hsk a ya a =
hsk y 1=.1. 55
5
limf (fx()x=) =
lim ! !
!" " "
!" "" "" " "
ydyd
yd limf (fx()x=) =
lim + +
!.!" . "
x#x1#1 x"x1"1

limf (fx()x=) =
lim !!"" "" " "
ydyd
yd " " limf (fx()x=) =
lim !" ." ."
!"
1""1"
x#x"# 1+!1+
x#x!#

issris
is ria
ia iam
sriaia m!fYda
r®mf!fYda
ia Ydak
kk auqL
au au:qL(x: =
qL x =±1±1 55 5 10 1010
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

!,"!,"
" "
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 43 -
y = f (x) yd
yd y = 1 iu.dój
iu.dój úi|uq
úi|uq' '

(x ! 3)2
i.e =1 55
x2 !1
" x 2 ! 6x + 9 = x 2 !1
! 6 x = 10
5
!x= . 5 5
3
&5 #
tatak
khshsk
ka a wjYH
wjYH ,la IHh = $ ,1!.
,CIHh 5 5
%3 " 15
15
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1
f "( x) = 0 ! x = 3 fyda
fyda x = .
3

!1" 1 1 3
" "
3 "

1 1
! " < x < !1 !1 < x < < x <1 1< x < 3 3< x <!
3 3
f !(x) (+)
(+) (-)
(-)
(+)
ys ,l=
ys ,l=KK
5 5 5 5 5 2
'1 $
% ! 3"
yereï ,CIHh folla we;' '1 $ '1$ &3 # 64
yereï ,laIHh folla we;' % , ! 8 " ! ia:dkS
dkShh Wm˙uh
Wmßu 55 f% "= = = !8 "
&3 # & 3# 1 ! 8
!1
9

(3, 0) ! ia:dkSh wjuh


wju 5 5

"

#-"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 44 -
5
5

5
5

!1 1 1 3"
" " "
3

!8
"

5
5

50 50
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(b) S = 2! (5r )h + ! (5r ) 2 # 2 " !r 2 10


10

= 10"rh + 49"r 2 ! ! ! ! ! ! ! ! ! !(1)


245" = " (5r ) 2 ! h 55
245 49
!h = =
25r 2 5r 2
49
(1) # S = 10!r " + 49!r 2
5r 2 5
5
&2 #
= 49' $ + r 2 ! ; r > 0 .
%r " 20 20
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
#!"
dS 2#
10
&
" = 49( $ 2r ' 2 ! 10
dr % r "
dS 2
55 = 0 ! 2r = 2 ! r = 1. ( r > 0 neúka
neúka & 55
dr r
55 dS
0 < r < 1 i|yd
i|yd yd r > 1 i|yd
< 0 yd i|yd
dS
>0 55
dr dr
! r = 1 úg
úg S "Wmßu
Wm˙u fõ'
fõ' 55 35
35
---------------------------------------------------------------------------------------

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 45 -
= 49( $ 2r ' 2 ! 10
dr dS% r " 2
5 = 0 ! 2r = 2 ! r = 1. ( r > 0 neúka & 5
5
dS dr 2 r 5
= 0 ! 2r = 2 ! r = 1. ( r > 0 neúka &
dr r dS dS
5 0 < r < 1 i|yd < 0 yd r > 1 i|yd >0 5
15 jk 5m%Yak h dS dr r > 1 i|yd dS > 0 dr 5
0 < r < 1 i|yd < 0 yd
dr dr 5
! r = 1 úg S "Wmßu fõ' 35
! r = 1 úg S "Wmßu fõ' 5
--------------------------------------------------------------------------------------- 35
---------------------------------------------------------------------------------------

!"# (i) $!"# (i) $


!" !" 10 10
!"!
!
!" 10
! ! !! ! !! ! !
! ! !! ! ! !! ! ! !
!! !!! !
10
10
;hls' 10
; uC;kskshh;hls
!!!
! !"#!! !! ! , fuys
!!! fuyswNs!!uwNs 20 20
! !!
! !"# ! !! , fuys !1! wNsu; ksh;hls' 20
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
!
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
! !!!!!! ! !
(ii) ! ! ! !! ! !! !!!!
!! ! ! !!
!" ! ! !
!!!!!! !
(ii) ! ! ! !! ! ! ! !!!!
!! ! ! !!
!"
!!!
! 10
!
!!!!!! ! !!! 10 10
!
!!!!!! !
Hence $
ta ksi!!!
Hence d" $ !" ! ! ! ! !! ! ! ! ! !! ", fuys !! wNsu; ksh;hls' 10
!!!!!! ! 10
!!!
!
fuys!C
!" ! ! ! ! !! ! ! ! ! !! ", fuys wNs
! 2wNs u;ksh
u; ks;hls
h;hls' ' 10
!!! !!!!!!
!!! !"
!!!!!! !
!" !
!!!!!! !
!" ! !
!!!!!! !
" 10
!!!
!" !
!!!
!" ! !
!"
" 10 10
!!!!!! ! !!!!!! ! !!!!!!
!!!!
! ! ! ! !! ! ! ! ! ! !"#!! ! !! , fuys !! wNsu; ksh;hls'
!

!! 5
! ! !! ! ! ! !5 ! !"#!!
!!!
fuys!C
! !! , fuys wNsu; ksh40
! 3wNsu; ksh;hls'
;hls'
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
!
5 5 55 40 40
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
##"
"
##"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 47 -
(b)
!!!!
!
! !"!!
! ! !! " 10
10
!!!! ! !! ! !!!!"!!
(b) !!! ! ! ! ! !!!" 10
!!! ! ! !! !!! !
"""""""""""""""""""""""""!! ! ! ! !! ! ! ! ! ! !" ! ! ! ! ! "
"""""""""""""""""""""""""!! ! ! ! ! ! ! ! ! !" ! ! ! ! ! "
!
! ! 0""""!! ! ! ! !"
! 0""""!! ! ! ! !" ! ! ! ! !!" ! ! !!!!"
! ! ! ! ! !!" ! ! !!!!"
! 0"""!!! ! ! ! !" 10
! ! 0"""!!! ! ! ! !" ! ! !!!" 10 10
! ! !!!" for
! ! 0"!! ! ! ! !" for
!
! 0"!! ! ! ! !" ! ! !!!" all
! ! !!!" all
" thre
" " thre
" ee
!! ! ! !! ! ! !! ! ! ee
!! ! ! !!
! !! ! !!!! ! "
! 5
! ! !! ! ! ! ! ! !! ! !!! ! ! ! ! ! !" !
!!! ! !! ! !!! ! ! !!
!!!!
!"!!
!
!! ! ! !! ! !
!"! ! !! ! !! !"! ! ! ! !! !"" 5
!!!!
!!! ! !!"
!! ! ! ! !!!
!" ! ! ! !" ! ! ! !"" 5
!!! ! ! !! ! !!! ! ! ! !! ! ! ! !!

!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!
!
!" ! ! ! ! ! !" ! ! ! ! ! ! !!
!
!"#!! ! ! !! !" 15
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !"! ! ! ! ! !"!! ! ! ! ! !"# ! ! ! !! !" 15
! ! ! 15
fuys !
fuys C!4 wNsu; ksh;hls' 40
fuys !! wNsu; ksh;hls' 40
40
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(c) (i) ! ! !!!
(c) (i) ! ! !!!
! ! !!! 10 10
! !
!" ! !" ! !!" !!!
! ! !!! !" 10
! ! !" ! !" ! !!" !!! !" !!! !"
!!! !"

! !!! ! !!! !
10 10
!!! !!!
!! !" ! ! ! ! ! !""
! ! ! !!" ! ! !
! !! ! !"" 10
!!! !!! !
! !!! !
!!!
! !!! !" ! !! !!! ! ! ! !""
!!! !!!!" ! ! !!! ! !""
!!!

! !!! ! 10 10
10
!!!
!!!!!!! !" ! ! ! !
! !!! ! !! "
!!!!!! ! ! !!" ! ! ! !! !! !!! ! !! "
!!! !!!
, fuysC!
fuys wNsu; ksh;hls'
5 ! wNsu; ksh;hls' 30
, fuys !! wNsu; ksh;hls' 30
30
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

! !"! ! ! !. 5 5
!
! !" ! !" ! ! !
(ii)! !"!! !" ! ! !
(ii) ! ! ! !" ! ! !!! !"
!" ! ! !. 5
! 15
! !
20 20
15
!
15 20
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

#$"
" #$"
"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 48 -
16 jk m%Yakh

(a)
C
(a)
! ! !" ! !"
C
D ! ! !" ! !"

E
D
!! ! ! ! !"
E B (3, 1)
!! ! ! ! !"
B (3, 1)
A !
A ! ! ! ! ! ! ! ! !!!!!!! !"! ! !"!
BD: ys iólrKh
!
!!! !!! 10
BD ysys iólrKh
BD: iólrKh A !!!!
!!
! ! !!
! !!hehs .ksuq'
! ! ! !!!!!!! !"! ! !"! 10
!
! ! ! ! ! !! yd ! !!!
! ! !!!!!. 10 10
! ! !!hehs
hehs .ksuq' 10
!! hkak D ,CIHhg wkqrEm! fõ hehs !!
.ksuq'
! ! ! !! ! !! yd ! ! ! ! !.
!!
10
! ! ! ! ! ! ! !!"
!! hka
hkak! D ,CIHhg
k ! IHhg wkq
,la wkqrrEm
Em fõ
fõ hehs
hehs .ks
.ksuuq' q'
!! !
!! !! !!! ! ! ! ! !
! ! !! ! ! ! !! ;!!" u; msysgd we;s neúka
! !
10
! ! ! !! !! ! ! ! ! ! ! !!.
!! !! ! !! !!
! !
! ! ! !! ! 10
! ! ! !! ! ! ! ! ! !!.
10 10
túg !" u; fõ'
! ! ! !! ! 10
! ! !!! ! !
10 10
túg !" u; fõ'
fuh
! ! !. 50
! ! !!! ! ! 10 10
--------------------------------------------------------------------------------------------
50
! ! !. 50
--------------------------------------------------------------------------------------------
#&"
"

#&"ï jdr®;dj 2016


w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hS
" - 50 -
! ! !! ! !
! ! !!! ! !"!! !! ! ! $
!! ! ! ! !
"
!" !
!! ! ! 10 10
! !
BC ys iólrKh(
iólrKh
!
!! ! ! ! !
!! !!! "
!
!

!!!! ! !! ! !! ! ! 10 20
10
!! ! !!! ! !". 20
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(b)

!! ! !! "

!! "
5
! !! " 5

O !!! !!
10
10 10
!! " !! "
10

25 25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
15
""!! , !! wNHka
wNHka;;rj
rjiaiamm!Y lrhss !
r®Ylrhs ⇒ ! ! !! ! !! ! ! !! ! " 15

""!! ,!! ! ndysrj iamr®


!Y Y lrhss ⇒
! ! ! !! ! !! ! ! ! ! !! ! " 15

15
!! !! ! ! !! ! ! !! ! ! ! ! !! ! " 5

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !! ! ! ! ! !! ! ! ! ! ! !! ! ! !! ! ! !! ! ! !! ! " 5
"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""!! ! ! !!! ! ! ! !! ! ! ! ! ! !! ! ! !! ! ! !! ! ! !! ! " 10 10

"""" " " " " "!!! ! ! ! ! !! ! ! !! ! " 55

"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" "! ! !! ! ! !! ! ! !! ! ! !!! ! !""

"""""""""""""""""""""""""""""""! !!! ! ! !!! ! ! !!! ! !" ! !"

ka a !! ! !! , hkak !! ! ! !! ! ! !! ! !" ! ! jl%h u; msysghs' 55 55


tatak
khshsk
55
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
#'"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 51 -
17 jk m%Yakh

tan(" ) + tan( ! )
tan(" + ! ) = . 10
1 # tan " tan ! 10 10 10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Let # = " = ! : 5 5

tan ! + tan !
tan 2! =
1 " tan ! tan !
2 tan ! 5
= . 5
1 " tan 2 ! 10
10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
tan 3! = tan(! + 2! ) 5 5

tan ! + tan 2!
= 5 5
1 " tan ! tan 2!
tan ! (1 " tan 2 ! ) + 2 tan !
= 55
1 " tan 2 ! " 2 tan 2 !
3 tan ! " tan 3 ! 5 5
= 20
1 " 3 tan 2 ! 20
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

#("
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 53 -
& 5) # & 5) #
3 tan $ ! ' tan 3 $ !
5) & 5) # % 12 " % 12 " 5 5
*= ( tan $ ! =
12 % 4 " & 5) #
1 ' 3 tan 2 $ !
% 12 "

& 5) # & 5) # & 5) # & & 5) # #


( '3 tan$ ! + tan 3 $ ! ' 3 tan 2 $ ! + 1 = 0. $$ tan$ ! = 1.!! neúka
neúka" "
% 12 " % 12 " % 12 " % % 4 " " 5
5
& 5( # 5 15
' tan$ ! s x 3 ! 3x 2 ! 3x + 1 = 0. ys úi∫uls' 5
% 12 " 1510
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
( x + 1)(x 2 ! 4 x + 1) = 0
& 5* # & 5* #
tan $ ! ) (1 ' tan$ ! hkak x 2 ! 4 x + 1 = 0 ysysúi÷ula
úi∫ulafõ'
fõ' 5 5
% 12 " % 12 "
5 5

tkï x =
tkï
4 ± 16 ! 4 4 ± 2 3
= = 2± 3 5 5
2 2
5! ! & 5' #
! ! tan $ ! ! 1. 5 5
12 4 % 12 "
& 5' #
2 ! 3 ! 1 , neúka tan $ ! = 2 + 3 . 5 5 2525
% 12 "
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(b) (b) 0 < A < ! .


55
& A#
2 sin 2 $ !
1 ' cos A % 2 " = tan 2 & A # 55
= $ !
1 + cos A 2& A# % 2"
2 cos $ !
% 2 " 55
15
15
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
flda ihsikhsk
flda kS;kSsh;sh

a 2 = b 2 + c 2 ! 2bc cos A. 5
5
a2 ! b2 ! c2
cos A = !
2bc
a2 ! b2 ! c2
1+
' A$ 2bc 10
±ka" tan 2 % " =
±ka
&2# a ! b2 ! c2
2
10
1!
2bc

#)"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 54 -
2bc + a 2 ! b 2 ! c 2
=
2bc ! a 2 + b 2 + c 2 5
5
(a ! b + c)(a + b ! c)
=
(b + c ! a)(a + b + c) 55
' A$
( (a + b + c)(b + c ! a) tan 2 % " = (a + b ! c)(a + c ! b). 55 30
&2# 25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
&3# &5#
(c) Let ( = sin '1 $ ! yd ( = sin '1 $ ! hehs .ksuq' #
%5" % 13 " 0<" <
2
sin(" + ! ) = sin " cos ! + cos " sin ! 55 #
0<! <
3 25 9 5 2"
= . 1! + 1! . 5 5
5 169 25 13 cos " > 0
3 12 4 5 cos ! > 0.
= . + .
5 13 5 13
56
= . 55
65
3 3 !
< , neúka 0 < " < fõ'
5 2 3

tf,iu 5 < 1 , neúka 0 < " < ! fõ'


fõ'
13 2 6
! & 56 # 1010
!0<# +" < yd takhska ) + ( = sin '1 $ ! fõ'
2 % 65 " 25
25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

#*"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 55 -
2'2'3' II m%Yak m;%fhys m%Yak i|yd wfmaÈs; ms<s;=r" ,l=Kq °fï mámdáh" ms<s;=re
iemhSu ms<sn| ks¯ÈK" ks.uk yd fhdackd
(10) ixhqla; .Ks;h II - A fldgi
1 jk m%Yakh

O" O"

l"

h"

u"
v"
2m "m "

wxY=jj p,kh
ixhqla; wxY= p,kh ùug
ùug mgka
mgka .ka
.kak õ.h v hehs .ksuq'
kdd m%m%ffõ.h

moaOO;s;s
moa hh gg I = ! (M v) fhdouq
fhdouq' '
0 = 3mv " 2m ! u
5 5
2u 5 5
!v= .
3
1
Yla;
Yla ;s shixia
ixia:ß;:s sl ksuh
ksh huh ka"ka, (3mg )h =
u.su.s (3m)v 2 fõ"
fõ' fuys h hkq
hkqwjYH
wjYHWi
Wifõ'
fõ'
2
v2 4u 2 4 gl 2l 1010
! h= = = = . 55 25
2 g 9(2 g ) 18 g 9
25
1 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 95% la muKs' wxY=
foll p,s;h i|yd wdfõ.h iudkhs .uH;d m˙jr®;kh iy Yla;s ixia:ß;s kshuh ksjer†j
fh°u fuhska wfmalaId lr we;s w;r tys myiq;dj 56% la muKs' fuh .uH;d ixia:ß;s uQ,Or®uh
fh°fuka o" úi¢h yels fõ' Yla;s ixia:ß;s kshuh fh°fï° ialkaOh 3m fjkqjg m fh°u ksid
iïmQr®K ,l=Kq ,nd .ekSug fkdyels ù ;snqKs' ;jo ksh; ;ajrKfhka p,s;h i|yd jQ p,s;
iólrKh fhdod f.k .egÆj úi|Sug W;aidy lr ;snqKs'
.uH;d ixia:ß;s kshuh yd Yla;s ixia:ß;s kshuh Ndú;fhka ir, .egÆ úi|Sug isiqkaj yqre
lr ùfuka fuu u
5u ≥r®j,;d uÛyrjd .; yelsh'
" m 3m "

u v
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
" m 3m " - 60 -
!"
"
! h= = = = . 5
2g 9( 2 g ) 18 g 9
25

2 jk m%Yakh

5u u
" m 3m "

u v
" m 3m "
!"
"
moa
moaOO;s i`oyd I = ! (M v) fhdouq
;shh i|yd fhdouq" '
0 = (3mv ! mu ) ! (5mu ! 3mu ) 5 5
! 3mv = 3mu
! v = u . -----------(1)
5 5

ksksõõgka
gkaff.a.am%m%;;Hd.;s
Hd.;skskshhuh
uhu.s
u.skka a
10 10
v + u = e (5u + u )
(1) ! 2u = 6eu
1
! e= . 5 5 25
3 25

2 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 96% la muKs' m%;Hdia:
jia;= folla w;r .egqula úia;r ls¯u i|yd wjYH iólrK ksjer†j fh°u fuhska wfmalaId lrk
w;r tys myiq;dj 65% la muKs'
m%;Hia: .egqula i|yd wdfõ.h iudkhs .uH;d m˙jr®;kh fyda .uH;d ixia:ß;s kshuh
yd ksõgkaf.a m¯laIKd;aul kshuh ksjer†j fh°fï° ksjer† †Ydj ms<sn| wjfndaOh u† lu
ksid .egÆjg idr®:lj ms<s;=re ,sùug fkdyels ù ;snqKs' ta i|yd isiqkaj ir, wNHdij, ksr;
lrùfuka fuu ≥r®j,;dj uÛyrjd .; yelsh'
A u
"
"
B
s1 " "
C
"

1
P ys p,s;h i`oyd s = u t + at 2 fhdouq'
2
1 2 w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
A isg B olajd: a = g t1 , fuys t1 hkq A g my<ska jQ m<uq mäh fj; ,`.d ùug .kq ,enQ ld,h 5
2 - 61 -
fõ'
2a
3 jk m%Yakh

A u
"
"
B
s1 " "
C
"

1
PPysysp,s i`oyd s = u t + at 2 fhdouq
p,s;;hhi|yd fhdouq' '
2
1 2
A isg B
A B olajd:
d( a = g t1 , fuys tt11 hkq A
A gg my<s
my<skka a jQjQ m<uq
m<uq mäh
mäh fj;
fj; <Ûd
,`.d ùug
ùug .kq
.kq ,enQ
,enQ ld,h
2
ld,h
fõ' fõ' 5
2a
! t1 = .
g
t1t1ld,hl°
ld,hl§p,kh ÿrss11 hehs .ksuq'
p,khjQjQ;s;srriaia≥r
3 2a 3
AA isisgg BB ola
olajjdd: s1 = u ! t1 = ga ! = a > 2a . 55
2 g 2
5 "
5
#"
"tneúkaPPwxY=
tneúka wxY=jjAAggmy<s
my<skka jQa jQm<uq
m<uqmäfha
mäfhafkdj°'
fkdj§'
2( 2 a )
AAisisggCCola
olajjd d.kq
.kq,enQ ld,htt22 =
,enQld,h fõ'
fõ' 5 5
g
3 a
s = ut 2 = ga ! 2 = 3a .
2 g
55 25 25

3 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (


fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 85% la muKs' .=re;ajh
hgf;a wxY=jl p,s;h ms<sn| uQ,Or®u fuhska wfmalaId lrk w;r tys myiq;dj 32% la muKs'
.egÆj ksjer†j wjfndaO lr fkd.ekSu ksid iïmQr®K ,l=Kq ,nd .ekSug fkdyels ù ;snqKs' ir,
.egÆ úi|Sug fhduq ls¯fuka fuu ≥r®j,;djh uÛ yrjd .; yelsh'

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


a- 62 -
v"
"
25

4 jk m%Yakh

a
v"
"

R P
" "

Mg
r®Yk n,h PP N
m%l!Yk " .ksuq'
N hehs
hehs .ksuq'

F = ma ! fhdouq
fhdouq' '

P ! R = Ma -------------- (1) 55

H
HWW hkq
hkq tka
tka"‚fï
fï cjh
cjh hehs
hehs .ks
.ksuuq' q' 5

túg H = P ! v
túg 5

= ( R + Ma)v (by (1))


^1& ka 5 5

v1 "
P1 "

R"

α
Mg "
!" $"
"

F = ma : α

P1 ! R ! Mg sin " = 0 ---------- (2) 55


;jo H
;jo = P1 ! v1

H ( R + Ma)v
" v1 = = . ^2&
((2)ka
ka )
P1 ( R + Mg sin ! )
5 5 25
25

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 63 -

(i)
4 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (
!"
fuu m%Yakh! !""!"!
wks
!! "j" dr®
"! h" jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 93% la muKs' P = FV
hk iïu; iólrKj, fh°u ms<sn| ±kqu m¯laId ls¯u fuhska wfmalaId lrk w;r tys
myiq;dj 75% la muKs'
F F = ma :
=m
FFF==F=F aaam
mm
m=F
= ::=a::am
am : :a :
tall w;r iïnkaOh ksjer†j fhdod (2)
fkd.ekSu5 ksid ° we;s ms<s;=rg ,Ûd ùug fkdyels
P ! R ! P1 !sin
Mg R !"Mg = 0sin " = 0 ----------
---------- (2) 5555 5 5
PP
1P !P!
ù we;' fujeksP
!RR
!R
P
! R
!!R
Mg!Mg
! Mg!RMg Mg
!sin
sinsin
Mg sin
sin
""" 0
sin
"
="
==0
=0
=
" 00=----------
----------
----------
----------
1 11 1 1 1 ir, .egÆ úi|Sfï° tall m˙jr®;5kh 0 (2)
---------- (2)
(2)
(2)
----------
(2) (2) iy n, ,l=Kq ls¯ï ms<sn| úfYaI wjOdkh
fhduq lrñka .egÆ
H ;jo Hvúi|S
= Pu1g! vfhduq l< hq;=h'
;jo
;jo
;jo
;jo HH
;jo
;jo H==
;joH=H =PP=1P=1!!
P
1H !P
1P !
=v
1v
1
!
1vP
!
1v
1
1 11 1 v!
1 v 1

H ((R H Ma)(vR + Ma)v


" v = H
" HH= vH
H1 = H (R(RR(++(R=+RMa
+ Ma
+(Ma )Ma
+RMa )v).v.)v((2)
+)v)vvMa . ) ((2) ka )
ka
""
"" 1v
v"1v11=v1=1P=v=1===(=R=+P=1Mg (sin
v"
= R +!Mg . .sin
. .((2)
((2)
((2)! ((2)
((2)
. ) ka
kaka)ka
((2)
ka ) )
)) )ka
)))!
P1P
1P11PP R(R
11((P 1R(+(R++RMgMg
+(Mg
+RMgMg
+sin
sinsin
Mg !sin
sin!! )!))! )
sin
5 jk m%Yakh 5555 55 5 5 25
25
25 2525
2525
25

(i) (i)
(i) (i)(i)
(i)(i)
(i)
2 2
|2a |2= 3225+24 = 5 """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
5555 55 555
|| |aa|aa|| == 222222=
|a|=a=| =|a3= 3+3++444
3323|2=2+ +34+4=4+ 5"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
==54=5"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
5"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
folu i|yd
5="""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
5 """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
="""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
2 2
|| b|b|bb||==|b|=b=||=|b4=|2b2|2= 22 2 4 25+23 = 5
4+4++333+243+23==32=
4424|2=+ 55=55= 5
+=53=
5
5555 55 5 5
a(ii)
# c =c= a # c = 3! + 4(1 " ! ) = 4 " !
(ii)
(ii)
(ii)
(ii)(ii) a3c3=
(ii)(ii)aaa# #ca#cac#=#=
!
3!
#3=!3++3!
c! +4434+((41!
=+! +1((14" (!
1"4(+"1"!1! ))"()1!=
4"! ")=44)!
)=!= 44"
= !
4=!
=")"4"
! "!"4!!" !
5555 55 55 5

bbbb## c#cb#cbc== b +# c3= 4!!+) = 3(1 "+! ) = 3+!


#c=b4c4=
#= 4!
#4=!
! 4+4!
c! +343(+(311!
=+! +((13"
1"3(" (!1!
+1" 1)=!=")=33)!
3"!)"()! 3=3+ !
!3=!
)3+
=+ +!+3!!+ !
a ydflda c w;r fldahehs
Kh.ks ! hehs .ksau"q' ctúg a " c = | a !| | yd c | bcos ! yd b "cc |=cos | b !| |.c | cos! .
aaaaydyd ayd
yd accydcydcw;r
aw;r
w;r cw;r
cw;r
yd cflda
w;r w;r K h
flda
flda
flda
K K
fldaKh h!!
hK
flda
K h!K
h !
!hehs
!hehs
hhehs!
hehs
hehs .ks
.ks.ks
hehs uuq'u
.ks
u
.ks túg
q'u utúg
q'túg
q' .ks q'túg
q'túgutúg a" "ca"cac=
q'aatúg c|a=|c|aa=|"a=ac|| ||a|=|cac||cc||a|cos
"="= c|cos
cos |||cos
c|cos c!cos
!!|yd!byd
cos
!yd
yd byd c"cb"yd
b"!"yd b|cb|b=|"b=b|c| ||b|=
"c|=
cbc="== |bc||c|c|b|cos
c|cos
|||cos
c|cos c!cos .!.!. .! .
!!|.cos
5555 55 5 5
| aneúka| = | b | ,aneúka ac!-"c = b ! c -"
|| |aa|aa|| =
|= |||b
|a=a= |ab=b||,,|b|=
|b= ,b |
, ,
,neúka
neúka
neúka ,
neúka
neúka a
a!
neúka c
!!a
c=
c !
==b
cb!
b
= !!b
cc c
|| b | a ! ca !=cab=!!ccb=! cb ! c
-"
-"!-" -"
-" -" 5
44# # 4+"!!" = 3 + ! "
#
#
## 4"""4"!
4# !
#"!"=4=!=!="33=
4! 3!
3= 3=!
++3+! +!+"3!
" "!+" "! "

1! 1
! " = 111-" 1"1= 15 -" 5555 55 5 5 25
!
! "
!
!! ="="=2="
""! =-"-"-"=-"-" -"2
222 22 2
25 25
25 2525
2525
25

a; .Ks;h %"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhql%" we.hSï jdr®;dj 2016
%"%"%"%"%" %"
"" " " " " " " - 64 -
5 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 91% la muKs' ffoYsl
foll w†Y .=Ks;h ms<sn| oekqu m¯laId ls¯u fuhska wfmalaId lrk w;r tys myiq;dj 52% la
muKs' i yd j tall ffoYsl weiqfrka ffoYsl foll w†Y .=Ks;h m%ldY ls¯u ksjer†j fhdod
fkd.ekSfuka fndfyda wfmalaIlhka wjidk ms<s;=r lrd <Ûd ù fkd;sìKs'

w†Y .=◊;h ms<sn`o úúO .egÆ úi`°ug fhduq ls¯fuka fuu ≥r®j,;dj u. yrjd .;
yelsh'

6 jk m%Yakh

A n,
n,;%;ssf%flda
ldaKKhh
" R
" A1 T"
T" B "
w" B1
" " "
" 1010
O w R"
" " O1
"

55 T w 2wl
= !T = 5 5
AB OA a
5 5 25
25

úl,am l%uh 1
A
" R
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016 "
- 65 - T" B
2! " " 5
!!
25

úl,am l%uh 1
úl,am l%uh 1
A
" R
"
T" B
!! 2! " " 55
" "
O w
"
"

T w
,dó m%m%ffïhh
,dó u.skka" a,
ïhh u.s = . 10
10
sin() ' 2( ) &) #
sin $ + ( !
%2 "
sin 2!
" T =w
cos!
2w l & l#
= 2w sin ! = $! sin ' = ! . 5 5
a % a"
55
2525

."
" úl,am l%uh 2
úl,am l%uh 2
A
" R
"

55
T" B
!! 2! " "
" "
O w
"
"

OB g ,ïn
,ïn ÈYdjlg
†Ydjg úfNa
úfNaokh
okhlruq
lruq' '

T cos ! = w sin 2! 10
10
sin 2!
T =w
cos! 55
= 2w sin !

2w l & l#
= $! sin ' = ! . 5 5 25 25
a % a"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 66 -
"
T" B 5
!! 2! " "
" "
O w
"
"
6 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

wksgj,ïn
fuu m%YakhOB dr®h jqÈYdjlg
j;a ms<s;úfNa
=re iemhS g W;a' idy lr we;af;a 79% la muKs' wxY=jla
okhulruq
u; ls%hd lrk tal;, n, ;=kl iu;=,s;;dj hgf;a ±kqu m¯laId ls¯u fuu m%Yakfhka wfmalaId
T cos ! = w sin 2! 10
lr we;s w;r myiq;dj 23% la muKs' n, ,l=Kq ls¯u ms<sn| ≥r®j,;djhla mej;Su yd n,
;%sfldaKh Ndú; ls¯ug W;aidy lrsinwe;s
2! wfmaÈlhka n, ;%sfldaKh tla jru y∫kd fkd.ekSu
T =w 5
fya;=fjka iïmQr®K ,l=Kq ,nd .ekScos
ug! fkdyels úh' fndfyda wfmalaIlhska ir, l%u wkq.ukh
= 2w ls
fkdlr n, úfNaok l%uh Ndú; sin¯u
! ksid .egÆj ixlSr®K ;;a;ajhg m;alr f.k we;' ksjer†
f,i n, igyka we| .ekSu iy tajdg wkqrEm ir, l%u ^n, ;%sfldaK l%uh" ,dñf.a m%fïhh& u.ska
2w l & l#
.egÆ úi|Sug yqrelrùfuka =fuu ≥r®$!
j,;d = ! . .; yels
sin ' uÛyrjd 5 h' 25
a % a"

7 jk m%Yakh

AA yd
yd BB is i|yd" P( A # B) = P( A) + P( B) " P( A ! B). 5
5
isooaë
aëka
ka i`oyd,

3p
!! P( A # B) = " P( A ! B) . ------------- (1) 5 5
2

2p
P( A # B)) " P( A ! B) = .nj §° we;'-------------
we;' (2)
3

3p 2p
(1) and
yd (2) # " 2 P( A ! B) =
2 3

5p
" P( A ! B) = . 5 5
12

AAydydBBiaiajjdh;a kï" P( A ! B) = P( A) P( B) .
dhla;;kï" 5 5

5p p
" = p! /"
! ! 12 2!
"
5 5 5 25
! p= . (! p > 0)
! ! 6 ! !

25

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 67 -
5p p
" = p!
!! ! ! 12 2!

5
! p= . (! p > 0) 55
!! ! ! 6 ! ! 25
25

7 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 90% la muKs' ir,
isoaêj, iïNdú;dj ms<sn| uQ,sl fh°ï fuhska wfmalaId lrk w;r tys myiq;dj 61% la muKs'
isoaê foll iajdh;a;dj ms<sn| wjfnda5Oph fkdue;s
p lñka fuu .egÆjg iïmQr®K ,l=Kq ,nd
6 " = p!
.ekS
! iq
m<uq fnda,h ug fkdyels
ÿ ùfï !! ù !;sn=qKs' ! .
iïNdú;djh 12 2!
n+6
iïNdú;dj ms<sn| uQ,sl m%f!
ïhhka 5 5 ir, .egÆ úi£ug yqre lr
p = ksj. er†j6(!fhdod
p > 0n).ekSfuka
m<uq fnda,h
! iq ÿ yd fojk
ùfuka fnda
fuu! !≥r® ,h! l¿
j,;dj ùfï
!
uÛyrjd .; yelsh' 6 =!
iïNdú;djh ! ! . 10
(n + 6) (n + 5)
25
6 n 4 5.
! 8 ! m%Yak=h
jk
(n + 6) (n + 5) 15

! 2n 2 ! 23n + 60 = 0 5.

! (n ! 4)(2n ! 15) = 0

! n = 4 . (! n Ok mQ!K ixLHdjls') 6 5.
m<uq
m<uq fnda
fnda,,hh iqiq≥ÿùfï iïNdú;djh =
ùfïiïNdú;djh . 25
n+6
6 n
m<uq fnda
m<uq fnda,,hh iqiq≥ÿ yd
yd fojk
fojk fnda
fnda,,hh lΩ
l¿ ùfï
ùfï iïNdú;djh
iïNdú;djh = ! . 10
10
(n + 6) (n + 5)

x, y yd z hkq uOHkh 7 jQ 11g 6 n 4


= ixLHd 55.
! wvq m%N!skak mQ!K hehs .ksuq'
(n + 6) (n + 5) 15
x+ y+z 5
túg = 7.
3 ! 2n 2 ! 23n + 60 = 0 5 5.
! x + y + z = 21 ----------------(1)
! (n ! 4)(2n ! 15) = 0

x, y yd z m%Nskak yd tlu ud;h 3 neúka 4 . (! n.;a


! n =wu;rj OkmQmQ!!rK
K® ixLHd ')& 5wvq ;rñka5.
foflka
ixLHdjls 25
tllaj;a 3 úh hq;=h' wfkl t hehs .ksuq' 25
x+ y+ z +t +3 5
mQ!K ixLHd mfyys uOHkh 5 neúka = 5 fõ'
5
! 21 + 3 + t = 25
x, y yd z hkq uOHkh 7 jQ 11g wvq m%Nskak mQ!K ixLHd hehs .ksuq'
5 0"
x+ y+z 5
túg = 7.
3 w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 68 -
! x + y + z = 21 ----------------(1)
6
m<uq fnda,h iqÿ ùfï iïNdú;djh = .
n+6
8 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (
6 n
m<uq fnda,h iqÿ yd fojk fnda,h l¿ ùfï iïNdú;djh = ! . 10
(n + 6) (n + 5)
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 86% la muKs' fuho
iïNdú;dj ms<!sn| ir,6 n 4
! .egÆjla= jk w;r 5. tys myiq;dj 34% la muKs iuyr wfmalaIlhskag
( n + 6) ( n + 5) 15
m<uq fnda,h iq≥ yd fojk fnda,h lΩ ùfï iïNdú;dj ,nd .ekSug fkdyels ù ;snqKq w;r th
,nd.;a wfmalaIlhkag o iólrKh iqΩ lr úi∫ï ,nd .ekSug fkdyels ù ;snqKs' ir, .egÆ
úi|Sug fhduq ! 2n 2 !fuu
ls¯fuka 23n +≥r®60j,;d 5. .; yelsh'
= 0 uÛyrjd

! (n ! 4)(2n ! 15) = 0

9 jk m%Yakh ! n = 4 . (! n Ok mQ!K ixLHdjls') 5.


25

uOHkHh7 7jQjQ11g
x, y yd z hkq uOHkh 11 wvq m%Nm%skNak
g wvq mQ!mQ
skak Kr®K
ixLHd hehs
ixLHd .ks.ks
hehs uq' uq'

x+ y+z
túg = 7. 5 5
3
! x + y + z = 21 ----------------(1)

ydzz m%Nskak yd tlu ud;h 33 neúka wu;rj .;a mQr!®K ixLHd foflka wvq ;rñka
x,x,yyyd
tllajj;a;a33 úh
tlla wfkl tthehs
úh hqhq;;=h=h' ' wfkl hehs .ks
.ksuuq' q'

x+ y+ z +t +3
mQmQr!®K
KixLHd
ixLHdmfyys uOHkh 55 neúka
mfyysuOHkHh neúka = 5 fõ'
fõ' 5 5
5
! 21 + 3 + t = 25 5
! t =1. 5 0"
"
ta khska"a" mQ
mQr!®K ixLHd xx,, y,
K ixLHd y, zz,, 33,,11fõ'
fõ'tlu
tluud;h ud;h3 3o o"x, x, y ydz m%z Nm%skNak
y yd skak o neúka
o neúka tajtadhs
jk dhsa ka
y˙hgu
yßhgu tlla tlla 33úhúh hqhq;;=h=h' 'zz==33hehs hehs.ks
.ksuu
q' q'

kej; (1) ! x + y = 18 . ------------- (2) 5 5

x yd y hkq 11g wvq mQ!K ixLHd neúka ^2& ka ^x = 8 yd y = 10) fyda ^x = 10 yd y = 8)


fõ' ta khska" ixLHd my 1, 3, 3, 8 yd 10 fõ'
5 5 25
25

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 69 -
9 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 80% la muKs' wiuQys;
o;a; i|yd uOHkHh iy ud;h hk ñkqï ms<sn| ±kqu fuhska wfmalaId lrk w;r tys myiq;dj
36% la muKs' ! t =1.

° we;s o;a
ta;khs
iïnka
ka" mQO
!K f.k xixLHd
lrixLHd , y, z, 3mfyys
,1 fõ' tlu
uOHkHh o x,fkdyels
ud;h,sù3ug y yd z m%ùu ksiod;aneúka
Nskak ixLHd
tajdhska
y∫kd .ekSug ksyßhgu
jer† ;r®tlla
l f.dv
3 úhke.S
hq;u=hg' zfkdyels
= 3 hehs ùu ksq'id;a fuu .egÆjg ,l=Kq ,nd .ekSug
.ksu
wmyiq ù ;snq◊'
kej; (1) ! x + y = 18 . ------------- (2) 5
uOHkHh" uOHia:h iy ud;h hk flakaøsl m%jK;d ñKqï iïnkaO .egÆ úi|Sug isiqkaj
x yd ≥r®
fhduq ls¯fuka fuu y hkq
j,;djh uÛyrjd
11g wvq .; yels
mQ!K ixLHd h' ^2& ka ^x = 8 yd y = 10) fyda ^x = 10 yd y = 8)
neúka
fõ' ta khska" ixLHd my 1, 3, 3, 8 yd 10 fõ'
5
25
10 jk m%Yakh

1 + 2 p + 3q + 20 + 10 55
uOHkHh µ = 3 !
uOHkHh =3
p + q +8
! 2 p + 3q + 31 = 3 p + 3q + 24
! p = 7. 55
n
# f i xi2
!2 = i =1
n
" µ2 55
# fi
i =1

6 6 1 " 12 + 7 " 2 2 + q " 3 2 + 5 " 4 2 + 2 " 5 2 5


úp,;djh = ! = ! 32 5
5 5 q + 15
! 51(q + 15) = 5(1 + 28 + 9q + 80 + 50)
5
!" q = 5 -" 25
5
" 25

"

"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
"
- 70 -
1"
úl,amm l%
úl,a l%uuhh

n
! f i (xi " x )
2

#2 = i =1 55
n
! fi
i =1

úp,;djh =
úp,;djh
6 6 1(1 ! 3) 2 + 7(2 ! 3) 2 + q(3 ! 3) 2 + 5(4 ! 3) 2 + 2(5 ! 3) 2
! = 5
5 5 1+ 7 + q + 5 + 2 5
6 4+7+5+8
! =
5 15 + q
! q = 5. 5 5
15
15

10 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (

fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 80% la muKs' ° we;s
wiuQys; ixLHd; jHdma;shl fkdokakd ixLHd; ksudkh ls¯u fuhska wfmalaId lrk w;r tys
myiq;dj 21% la muKs' ixLHd; jHdma;s yd iïnkaO ishÆ ks¯laIK i|yd
úl,amm%l%
ludYk
h ,shd ±laùug
wmyiq ùu ksid wfmaÈlhkag iïmQr®K ,l=Kq ,nd .ekSug fkdyels ù we;' §úp,;dj¶ ms<sn|
n
! f i (xi " x )
2

wr®: ±laùu ksis f,i Ndú;d lr fkd;snq◊' ° we;s ixLHd; jHdma;shl #2 = i =1


n
fyda5
n
fi xi2 ! fi
Σ
i= 1
i =1
σ2 = − μ2 hk iQ;% Ndú; jk m˙† úúO .egÆ úi|Sug isiqkaj yqrelrùu u.ska fuu
n
f
Σ
i= 1
i
úp,;djh =
6 6 1(1 ! 3) 2 + 7(2 ! 3) 2 + q(3 ! 3
! =
≥r®j,;d uÛyrjd .; yelsh' 5 5 1+ 7 + q +
6 4+7+5+8
! =
5 15 + q
! q = 5.

2"
" w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 71 -
(10) ixhqla; .Ks;h II - B fldgi

11 jk m%Yakh

Part B

(a)

F = ma fhdouq'
fhdouq'
Q(3m) i`oyd
i|yd 3mg ! T = 3mf 55

P(m) i`oyd T ! mg = mf
55
i|yd
T"
2mg = 4mf
f" P"
T" g
mg " ! f = . 55
2
f"
Q"
3mg "

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 72 -
E
v" A
A AAA A E
v" "" A E E EEE E
v "vvv v" A
A" A v "vvv" "" v" EE
vvv"" " gv "" v" vvv"" " v " E E
" v"
" "" " " " "" "
"" " "" 2 "g gggg g
A " g gggg g "" "E " "
v" g g
" g"g 2 2h! !! g ! v "ggg 2 g
" " """ 2 2!2 ! 2 g "ggg" "" g " " " 2"" 222 " 2
"" " " 2"2""2"!"!""!2 " 2 ! ggg"" " g " g" "" " 2"22" " """g " " h2hh h
"
"g h h "" " h
" " "" "
" " " h
h hh " h hhh " h h
" "" " "" " hh2h ! h g" " 2
C C ! !!!
! !!!! " "" !! " "
!! O" " "" " ! " C C C!! !!!!!t+ h
C !!! " " t"" " !!
" !
C
"" " O"" OO C
" !!
O " O h C
! ! ! ! ! !"!!!!!!!"!!
"" !BCB
B O
O OO O ! "!!!!!"!"" !! " ! !!
OO tot!
! ! ! !
!!!!!!!!!"!!!"!" !!B! "B B
! !! " B " " O !!!!!!"" " !! " !!!!!!
!!!"!!!!!!"!!"" ! !
OO O !!!!
" " !! "
!
O O !! 0 !!!
! !! " B B !! !! " B !! ! !! " O
O O !! " !!!!!!!! !
!! ! ! !! " !! !
! ! !
" C "
O
t tt1 t 10 ! ! ! " B O !! "
t 11 ! ! !! ! !! "
tt1t11 t21 10
1
t21 10
10
10 10 10
12 22 10 10
10
222 2 10 10
2 10
t1
! !vvv" "" !v" 10
! v !"!
D !!!vvv"" 2
" v" !v" toD
D
D DD D
D !v" D D D
D D
1515 15
15
Q wxY=j 15 15 15 15 15
15 40 15 D
PPPPwxY=jwxY=j QQ Q wxY=j
wxY=j
P
P wxY=j
P wxY=jwxY=j
wxY=j
wxY=j P wxY=j
Q wxY=j QQ
QQwxY=j
wxY=j
wxY=j
wxY=j
Q wxY=j
wxY=j 40 40
------------------------------------------------------------
wxY= j
P wxY=j P wxY=j 15 40 wxY= j
Q wxY=j Q wxY=j 4040
40
40 40
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 40
40
40 40
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
P wxY=j Q wxY=j
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-- (1) 5---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 40
1111 ! t !1v = h ---------- (1)
OAOA
OAfyda fyda
fyda
fyda
fydaOA
OEhgj!.M,h OEhgj!.M,h
OEhgj!.M,h
OEhgj!.M,h
fyda OEhgj!.M,h
hg jr® 1
=11 ! t 0v=
. =
M,h = = ! t
! t ! v
!
00=! 1 v = h h----------
----------
t0h! ----------
h!----------
= (1)
(1)
v = h ----------
OA---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- (1) (1) (1) 55 5 555 5 5
--------- (1) OA
OA
OA
OAfyda 5 fyda
fyda
fyda OEhgj!.M,h
OEhgj!.M,h OEhgj!.M,h
OA fyda OEhgj!.M,h
OEhgj!.M,h ===12!!=t!t20t22020!! v!!vtv= 0 =2
= hhvh----------
=----------
t
----------
! ! v = h (1)
---------- (1)55
(1)
(1) 5
---- (2) 2
2 2 0
2
0
5
(2) (2) 5555 5
v
1 vv g ggv ----------- g g (1)
OA
OAOA OA
OA
fyda
OA
fyda
fyda
fyda
fyda
fyda OA
fyda OEOE OE
OEhgj!.M,h
ys ys
OE
fyda
OE
ysyswkql%uKh
ys OE
wkql%uKh
ys
wkq wkql%uKh
wkql%uKhys
wkql%uKh
l%uwkql%uKh = = v!=vtv==
Kh =0= ! vg=g=== = hg----------
-----------
-----------
=----------- (2)
= g-----------
-----------(2) (2)
(2) 5
----------- (2) OA v g
t=0t=tt00 2-----------v 5
OAOAfyda5fydaOE
fyda OE OE
OAys ysys
fyda wkql%uKh
wkql%uKh
wkql%uKh OE ys wkql%uKh ==2= t 0 =
t 2
22t220 = 2 (2)
=-----------
----------- (2)
-----------
(2) 555 5
(2) 5
5 tt0 0 22 t 0
2
0 v g 0
OA(1) OE 11"(2) 1
1wkql%uKh g t
11 ! tg tg!01ggt 0tt00 ==ght 0 = ----------- (2)
(1)
5
fyda
(1)
(1)
!
yd
(1)
!(2)
!(2)
!! (2)
(2)
(1) "
(2) "!ys
1
1 "" ! t ! t!g0"
02! !!g
ttg00t!t0!t!01!=t00h=!==hghht t = h2 5 5555
5
5
(1)
(1) ! ! (2) (2) " " ! t
!
22! t(2)2 t2 0 2 22 h h
22 2=2!ht 0 ! 2 = h
0 = = 0 0 55 5
(1) ! (2) (1) " 2! 0020! "
2
24h 1 2 g2 t 2
24h44h hh2 ! 4t h! 0 = h 5
(1)
! t!! ! 2!
2=t 2t2(2)
0tt04
04
2 = = "4
==h t 0 = 40h
h
!
! !
2 4
!tt0t20===0 g!ggt� �
0 h g 2 2 �
�g � 2
! 0 ggg � g� 0 =�
2 4hh h g 15
� �
!t=0ttt0002=!
! ==2h2 h. . h h
!! t! t == hh22hgt0. = .2
g=�.2 gh .
. 15 15
!! t
t
!
t 0
0= = 20
2 2 g .
t
. g . gg 15 1515
15
15 15
! 0 = !
--------------------------------------------------------
0 ggg 0 15
15
15 15
h g
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
! t-------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
0 =2
--------------------------------------------------------------- .
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------- 15
5 g
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
g g
gg ! h2 ghh = hgh h h
Also Also
Also
Also
Also (2)(2) (2)
(2)
Also
!
(2) ! v
!!=(2)vgvvv=gg== =! 2 ! v2!h!22h= =g!=2==ghgh gh
hgh= gh
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
! 5 5 5555 5
Also 5
Also (2)(2) ! ! v !
v= = g 2 ! 2! 2 2 hg =g2=gg gh gh g 555
Also v =(2) ! v = !2 = gh 5
Also (2) ! 222! 22 ggg = 2g gh g
m%ia:dr
m%ia:dr
m%ia:dr u.ska
u.ska
m%ia:dr u.ska g h
2v m%ia:dr
Also
m%ia:dr
m%ia:dr
u.ska
(2)u.ska !u.ska v =u.ska !2 = gh 5
ld,h = m%ia:drm% i
m%ia:dr u.ska ;
a drhu.ska
m%ia:dr u.ska
u.s k a 2 g
2 v
22v2vv 2v
vvld,h
g 2v P ys Pys
PPP ys.=re;ajh
ys
.=re;ajh
ys
.=re;ajh
P ys hgf;a
.=re;ajh
.=re;ajh hgf;a
.=re;ajh hgf;a
hgf;a
hgf;a muKla muKla muKla
muKla
hgf;a
muKla p,s;hg p,s;hg
p,s;hg
p,s;hg
muKla p,s;hg .kakd .kakd
.kakd
.kakd
p,s;hg ld,h
.kakd
ld,h
ld,h
ld,h
.kakd
ld,h= 2 =22v==
= =
.kakd ld,h = P
P Pysys
m%ia:dr
ys .=re;ajh
.=re;ajh
.=re;ajh P ysu.ska
hgf;a
hgf;a
hgf;a.=re;ajh muKla
muKla
muKla hgf;a p,s;hg
p,s;hg
p,s;hg muKla .kakd
.kakd
.kakd ld,hk
ld,h
p,s;hg
ld,h
2
==d= ld,h
.kakd
v
g gggg = g2v
ld,h
g ys .= r e;a j h hgf;a muKla p,s ; hg .ka
ggg
!!"
2v g
P ys .=re;ajh hgf;a muKla p,s;hg .kakd !!" ld,h !!"
!!"
!!" = !!"
!!" !!" !!" g !!"
!!"
" " "" "
" !!"
"" " " w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 73!!"
-
"
h
! t1 = 2 h 5
h ! t15g = 2 5
! t1 = 2 g 10
g 5 10 10
10
-----------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------
1 t 1
P <.djk WmßuWm˙u Wi = Wi! v ! 1= h t 1 5
P <Ûdjk
1P <.djk
P <.djk Wmßu Wi = ! v ! = h
t Wmßu
1 2Wi 2
= !2v ! = h 5 5 5
2 2 2 2 2 2
h 5h
f.ìu uÜgfï isg h Wi5h= h + h + = h 5h 55
Wi = h2 + h 2+ = 5 10
= h +f.ìu
h +uÜgfï
f.ìu uÜgfï isg Wif.ìu uÜgfï isisg g Wi 5 10
= 2 2 10
2 2 10
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
C"
C"
(b) C"
(b) (b)
a u
B" a u
a B" u " "
B" "
" "
"

A"
A"
A"
V ( B,W ) = v
V ( B,W ) = v V ( B,W ) = v
V (W , E ) = u ! "
V (W , E ) = u ! " V (W , E ) = u ! "

! !
V (!B" , E ) = " "!
" !
AB i`oyd "
BC
! i`oyd 5
V B E
"
AB
!
i`oyd BC i`oyd 5
5
!
V ( B, E ) = " " ! ( , )
AB i`oyd"= " !"
!
i|yd
BC i`oyd 5!" i|yd
"
V ( B, E ) = V ( B, W ) + V (W , E ) "
V ( B, E ) = V ( B, W ) + VV(W( B,,EE)) = V ( B, W ) + V"(W , E )
= V (W , E ) + V ( B, W )
= V (W , E ) + V ( B, W ) = V (W , E ) + V ( B, W )
5
5
5 5
= PQ + QRi
= PQ + QRi = PQ + QRi

= PRi , i= 1,2, i`oyd # fuys !"!!!!! yd !"!!!!! .


= PRi , i= 1,2, i`oyd= #PR
fuys i= 1,2, i`oyd
i , !"!!!! i|yd( # fuys
fuys !"!!!!
yd !"!!!! .
!
yd !"!!!!! .
! yd
!
5 5
5 5 55 55 20 20
20 20
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla;!#"
.Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
" !#" - 74 - !#"
"
"
"
"
"
30
30
30

"
" "
30
"
30
3030
" "
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
"
" "
AB AB i`oyd
i|yd
i`oyd #PQR
( ! PQR1
AB i`oyd ## !! PQR 1
1
" "
"
2
u2 u
R1SR1 v22 !vu22!"
=S = "
R1S = v ! 4 " 4
PR1PR = R1=S R 4"
! PS 5 55
1 1 S ! PS "
PR11 = R1 S ! PS " 5
= &$ 14&v 2 ' u22 ' 23u #! . # 5
1 2&=% $ 2 4v 2 ' u '"# 3u ! . 55
= $ 24v% ' u ' 3u ! . " 5
2% "
BC i`oyd # ! PQR2
BC i|yd
i`oyd #( ! PQR2
BCPRi`oyd
2 = PT# + TR
! 2PQR
" 2" " " "
PR2 = PT + TR 2
PR 3=uPT + 2TR2u" 2 " " " " " "
=2
2 3u
+ v ! " 2 " 5 " 5 "
242 u
3=u + vu ! " 5
= = 1 &$ +42v 2v'2 u!2 + 3" u4#! 5 5
22 % 1 4 " 5
& 2 2 # 5
1 = $ 2 41v 2'2u +2 # 3u 2!
= PR&$1. PR
2%
(
24v%2 =' u 4v+ ! u3u !! 3u "
4 "
) 5
1 PR1 + PR2 = 4v 2 ! u 2

uq`M ld,h =4
( (
PR1. PR12 = 2 4v 22 ! u 2 !2 3u 2
PR1. PR2 = 4av4 ! ua ! 3u
+
) ) PR2PR
PR1 "PR = 1 2+!PR
v u
2
2 2 = 4v ! u
" 2 2
2

PR1 PR2 + PR = 4v ! u
1 2
a a
uq`M ld,h a=
uqΩ ld,h a+ 5 !$"
PR1 " PR22= v 22! u 2 "
uq`M ld,h = PR
+ 1 PR2 PR1 " PR2 = v ! u "
" PR1 PR2
!!! !!! ! !$"
" = ! !!! !!!!! ! !$"
" ! !

!!! !!! 25
=! . 5
!!! !!! ! 25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 75 -
!!! !!! !
= ! !!! !!!!! !
! !

!!! !!!
=!
!!! !!! !
. 5
12 jk m%Yakh 25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

"

"

(a) A

S
10 10 ! !!! ! ! !

f ! !! !! ! !
S
mg
R F
!
! "
!
"
! C
B

2mg
! !! ! ! ! !! !! !!!! ! !!!!! !!

! F
= !
" 10
f 10

!%"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 77 -
! ! !! fhdouq
fhdouq #

15
15
! !
(i) P wxY=j i`oyd ! !!!!!!!"
wxY=j i|yd
!
=! !!! !

15
!! !
(ii) moaO;sh i`oyd ! !!!!!!! = !!" + ! ! !
moaO;sh i|yd 15
! !

10
!
(iii) moaO;sh i`oyd 4""""""""""!!! ! !!" ! !!
moaO;sh i|yd "
! 10 60
" 60
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"
(b)

55

55

"

hdka;%sl
hdka Yla;sh
;%sl Yla ixia;s;sfhka
;s ixia :ß;sfhka

!
!!"# ! !!"# !"# ! ! !"#$ ! !!!!!!!!! ! !!!!!!!!
! 25
25
! !
^ú'Y' = 10, =10, =KE=10,
(PEpd'Y' 10, iólrKh
Eqn=05)= 05)

5 40
!!! ! ! !! ! ! !"# ! ! !" 5
40
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

!."
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 78 -
! ! !! fh§fuka
fh°fuka

Pi`oyd
i|yd!!! !!!!!!!!!!!! ! !!" !"# ! ! !!" -------- (1) 15 15

Q i`oyd
i|yd !!!!!!!!!!!!!!!" ! !!!!!!!!!!! ! !"! -------- (2) 10 10

By (1) yd yd (2) ka, ka


!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!" ! !! ! ! ! !!" !"# !
!! ! !!"!! ! !"# !! 05 5
!!"
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !
!
!! ! !"# !!! 3030
"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""
!
! ! !! , P i`oyd i|yd fh§fuka
fh°fuka

! !!!!!!!!" !"# ! ! ! ! !!"! ! 10 10

! ! !!" !"# ! !
!!
!!! ! ! !"# ! ! !"! 10
! 10

!!"
= !
(2!"# ! ! ! ! ! !"# ! ! !!
= !!"
!
(5!"# ! ! ! ! !! 20
20
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

igyk
igyk# (
!
0<!! ! i`oyd mDIaGfhka P bj;a
i|yd mDIaGfhka bj;afkdfõ'
fkdfõ'
!
!!!!! ! !!" ! !
!" !!"! !
!! !!!! !"# ! ! !! ! !!!"#!! ! ! !
!" ! !
!!" ! ! !
!!!!! ! ! ! ! !! ! !
! ! ! !

!/"
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 79 -
13 jk m%Yakh

.=re;ajh
.=re;ajhhgf;a
hgf;amuKla P ysPp,s;h
muKla ys p,si`oyd
;h i|yd
O O isg A olajd
O isg A olajd #

v 2 = 2 ga ! v = 2ag ." 55
a"

4mg ( x " a)
v ;ka;;a;=fõ h #( T =
wd;;sh
;=fõ wd;;s ,x ! a 5 5
a
A "
F F= =ma
ma : ! T + mg = m!x! 5 5

O ( x ! a) 55
T bj;a
bj;alsÍfuka #
ls¯fuka ! 4mg + mg = m!x!
a
a"
4g
" !x! + (x ! a ) = 4 g . a
a a 4
x 4g & 5a #
( !x! + $ x ' ! = 0 ---------------------------- (1) 5 5
a % 4 "
A
T

mg
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
!0"
- 81 -
"
4g 5a 5 5
túg 1 ka X!! + X = 0. X = x" ! X! = x! yd X!! = !x!. 5
a 4
" X! 2 = # 24(cg2 ! X 2 ) ------------------------ (2)
g !!
tu.ska X!! + ! X = 0; fuys !
5a
2
5 a =túg2 1 ka . (!X! +> 0) X = 0.
5 a ! 5= x!aX!! yd
X = x " ! X! = x!X yd = x "XX !! = ! !x!." X!a =! x! X yd
yd = !x!. X!! = !x!5. 5! 2 5 a
4 4 x! 4= 2 ga when x = a ! X = 2 ga , X = ! úg'
5 5 g 4 40
tu.ska X!! + ! 2 X = 0; fuys ! = 2 5 . (! ! > 0) 5
4g 4g
túg 1 ka2 X!! +2 2túg = 20(1)
X túg katúgX!!1+ka X!!X+=40g. X = 0. 4 g &
.1 ka - a
a2
#
a (2) a.(2) , )
" X! = # (ac ! X ) ------------------------ túg 25ga = 2
$c - * 5 ' ! 5
4
a $% + 4 ( !"
2 g g g )
x! = X!2! ga
tu.ska 2
+ !when ;tu.ska
X =x0tu.s
= fuys
a ka !
!! =+ !
Xtu.ska
!X 2! 2 X!=! .!+
=2 0;2!
(2!
!
ga ,fuys
X
fuys>2=00
X)!
;2 = =!2a2 !úg'
fuys .= (!22 ! >. (0! ! > 0)
"a X = # (c 2! X 4 )a2------------------------ a a 2 9a 2 (2)
5 5 " a = 2c ! 5 ! c = 40
5 5 2 5 5 55 58 16
40 40 40
4 g & 2 , - ax!) =# 2 ga when ! 2 a
túg (2) . 2 ga = $c - * 5 x = a ! X = 2 ga , X = ! úg'
' ! 3a 4
2 2 2 a
2 $
% ! 2 + 4
2 ( 2 !
" 2 ! c = (! c > 0) 5
" X! = # (c ! X " X = ! 2
( c
) ------------------------
" X = # (c ! X ) 4
# ! 2
X 2
) (2) 2
------------------------
------------------------ (2)
5 (2) 5
2
4 g & , - a ) #
2 2 a2 túg
2 9a 2. 2 ga = a $c 2 - *
(2) ' ! 5aa 5 a
" a = 2 c
x ! 2 ga ! ! 2c
when =
flakaøh
x a fokq !
,nkafka
X a2
2X ga
! 2 , 04 ; (X x!",==! X.úg'
x! = 2 ga when x = a úg"! ! 8 x! X= =2 ga 16,ksidxX= =a ! 4 úg'
2 gawhen
= = ! =
!$ =
% X = 2 ga + = ! úg'5
4 4
5 5 5 5 5
3a 5 a 2 2 2 9a52 5
22
! c = 4 g & (! c >
,- 0 )
a
2
# 4 g &" a 2
= 2
a c
5 4 g, 2 ) , - 5
&
- #
! a ! # c =
túg (2) . 2 ga = túg 4 túg
$c (2)
2
- *túg. 2)'(2) ga!. = 2 ga$5c=2 - * $c '- !* 8 )' !5 5
16
a %$ + 4 ( "! a $% a+ %$4 ( !"+ 4 ( "! a 3a
5a 3a AL= + = a.
flakaøh fokq ,nkafka X 2= 0 ; x = 2 . ! c2 = 5 2(! c >2 0) 5 25
4 4
2 2 a 2 a 2 9=a2 4c 2 2! a ! 2 4a
c 2 9a 2 9a 2
" a = 2c ! ! c = " a = 2c !
" = !c =
8 16 8 8 16 16 1
5a cos ! = 3
flakaøh fokq ,nkafka X = 0 ; x = . 5 25
3a 3a 3 a 4
!c= (! c > 0) ! c = ! c(! =5 c > 0 ) 5
(! c > 0) 5a 3a 5
4 4 4 AL= + = a. 5 .kq ,enQ ld,h = # $ "
4 4 Aisg L olajd
!
5a 5 a 5 a 25
flakaøh fokq ,nkafka flaflakaøh
kXaøh = 0fokq;fokqx,nka
flakaøh ,nkafka
= fokq fka X = 01 ;X =x 0= ; .x = 5 . 5
. ,nkafka 25 a 3a 25 25
4 cos ! = 5 4 4 5
5 1 +a & = a. -1, 1 )#
AL=
3 = 4 %4. - cos * '".
2 g$ + 3 (!
#1$ "
Aisg L olajd .kq ,enQ ld,h cos !==
a 3a " 15 3! a 3a a 5 3a 5
AL= + = a. AL= +AL=5= a+. = a. 5 5
4 4 4 4 4 4
# $"
1 a &cos 1 Aisg
# L olajd .kq ,enQ ld,h =
=cos ! =%1. -αcos=1 * '". 5
1 -1 , ) 5 !
cos ! = 2 g cos $ ! = + 3 (!!1" 5 5 5
3 3 3
"
1 a& , 1 )#
" 15 A AisgL L
#.kq
olajd
$ " ,enQ ld,h
.kq ,enQ
=
ld,h
#%.$ " # 5$-1*" '".
- cos 5
Aisg L olajd .kq ,enQ ld,h =Aisg L olajd .kq 5,enQ
is g ola j d 2 =
g ld,h
$ = + 3 (5! 5
! 35 !!

" 15
1 a& -1, 1 ) #1 a & 1 a & -1, 1 )# -1, 1 )#
'". *5 '". 5
!1" 3
= %. - cos * ='". =%. -5 cos%. *- cos 5
" 2 g$ + 3 (!2 g $ 2 g $ + 3 (! + 3 (!
15 35
15 15 15 !1"
"
" " "
35 35 35

!1" !1" !1"


" " " w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 82 -
4mg 4mg ( x(!x a!)a)
OO T 1 T = =
1
4mg (ax !a a) " "
O T 1 =
a j i|yd "
Ixhqla;
ixhq la;wxY=j
Ixhqla; wxY=wxY=j i`oydF F
i`oyd =m = ama: (1: (+1!+)!mg )mg " T"1 T=1 (=1 (+1!+)!m)!xm! !x!
4mg ( x !
mg ( x !i`oyd a ) a4)mg (Fx != am)a : (1 + !)mg10
TIxhqla; = = 4wxY=j T1 = (1 + !)m!x!
x x
O
O O
1 T
1 a a4mg T 1 =
4 "mg a 1010
"
(1 (+1!+)!mg )mg " " ("x("x a")a=) (=1"(+1!+)!m)!xm ! "!x! " 10
x 4mg 44 mg
x"! ai`oyd a
mg (a
) ( x "Fa=) =m(a1 +: (!1)+m!!x!)"mg5 " T51 = (1 + !)m!x!
x a )
Ixhqla;
=+ ! )wxY=j
T(11Ixhqla; mg(wxY=j
T
!
ma : (F1 +=!m)mg a : ("15T+1 !=)mg(1 +"!T)m !x! (1 + !)m!x!
O O 1 = Ixhqla; a i`oydwxY=j F =i`oyd 1 =
4g a " a "
x T1 T1 !x! +!x! + 4 g4mg ( x(!x a!)a!) g! = g 0="0 "
105
10 10
x x ( 1 + ! (
)1 mg4
+
( 1g "+" )"a ) a4 mg( x " a ) =4 mg
(1 + ! ) m x
!! "
T1 Ixhqla;
!x!(+1 + !wxY=j Ixhqla;
)mg ("(1ax+i`oydwxY=j
!!a))mg i`oyd
(!xFg""== a)m 0="a(F1(:x+ ma)!am
(=1"!+ :! "(1 +"!T1)mg
) )=!xmg
5
m=!x(!1""+T!1 )=m(!1x!+ !)m!x!
(1 + " )a a a 5
5 105 5 10 5
x x 4(g41g+ !4)mg 4mg 5

LL
T1
T1 T1
(!x1!!x++!!x+ ! )mg44"gg(!x!&mg
!!x(!+
1 (1(14
{
(+41+gg(+")(a)a)&&$a $(1 + " )a a #aa4##!4 !
}
!&a(")x4!"gga)==(0x("1"+aa!#)a)=#m(!1x! +
++ " )a x%a+(xx%'x!a'a')aa!('1g(+(1x=(+!)0(a"))"!="g0==00 "
" ! )m!x! "
5
(1 + ! ) mg !x!x!++!x! + 4 g %%xx& ''xa('5'(+5(1(++)(())" =""0==005 5 5
(1 + ! ) mg (1
(14+4 (g1g(+)( ) a
a )$$a4g % 4
a #!44!! "
5
{ }
L + (
(1T+1 ! )mgT1 !x!!x!++ !x! + ( x&% x!$'a)(5!(+xg! (=)a0) "!"= g 0= 0 55
!x! +
(1(1+4+g"()a)a(1&$+ " )a4 g 4 !a #
4 g % x &' a ' (1 + (& ) "a=#0 5 a#
L !x!(+ 1 +4 g( )a &$!x! +% x(1'+a(')a(1a%+#x(4')!a '" (=15+ 0 ( )5 5" = 0 25
L (1 + ! )mg L (1 ( ) a 4
4 g % x &' (5 + ( ) &"a=#0
+ g $ 4 a 4 ! 2525
!x! + $ ! #
(1 + ! )mg (1 + ! )mg !x!(+1 +4(1g(+)a( )$!xa!4+%gx(1'+(&5( + (4%)!x '"(=5 +0 ( ) " = 0
)a $ 4a!# a #4 ! 25
!x ! + !x! + & % x
$
' a ' %( x1 +'( a )' (1"+=(0) "5= 50 5
O OL L (1 +4 g( )a(1&$ +4 g(a)aa &$ a # 4 ! a # 4 !
(1 ) mg
fla Centre
(1k ø
a h ) C
mg : x !x
x ! OC
+ =!x!(+5 +%!x)' )(5 +% x( ') 5(5"+=(0) " = 0
(OC
=
1C1 11+1(=)a((51$++ !
O + ! + !
Centre : = (a4)a4 $ 4 ! 4! 25
25 25
Centre C1 : x = OC1 = (5 + ! ) 5 5
4
a
O
O O C1C L1=L 2=a2"a ("5(+5!+a)! ) a 5 25 25
AA Centre C1 : xCentre = OC = ( 5 + ! ) a4a4 a 55
Centre C1 :Cx1 L==OC 1
2Ca11 ":=(x5(5=++OC !!4))1 = (5 + ! ) 4
A 44 5
O O aa
= (=3("3!")! ) aa 5 a
Centre CCentre1: Cx 1=LCOC 1 :21xa== (OC 55++1!a4!=))4(5 +a ! ) a 55
A C1 L==(32""
= a(" !C)(15L+=4!42)a " (54+ ! ) 4 5 5
A A 4 4 55
aa
kj kj drh c1 c=1 (=3(!3 "!)" ) a (>(a0>)0!
úia;drh " a< 3.
5) +24a!a") (5 +) !!) "a < 3.
úiakj;úia;drh
c1 c1 A C1 L == 2(C 3a 1""L!(a4= 5
A kj úia;drh c1 = (3 !="()3 " !4()>=04()3! "! " )<4 3. 55 5
4 4 4 5
c1 iïmQiïmQ!K
®K ir,ir<wkq
riïmQ!K wkqj!;S j r®
ir< wkqj!;S p,s;h ; S p,s p,s;h
; h ! !
a!=)aa(3 " ! ) a a
úia;drh cir< ( 3 ( 3 ) AC1 !1 c!1 c1 5 5 5
=4(>(3(0>!)! )"!<" 3(<>. 30AC
kjiïmQ!K wkqj!;S = "
kj úia;drh
=
c
1 kj
1 úia;drh
= !( 3 " ! "4 c)1p,s;h !
0
" )4 .) ! " < 3. 55
c1 c 4 4 AC c
c1 !
1
a a1 a 1 aa 5
iïmQ!K ir< wkqj!;S a p,s;h ! (5 (+
5 !+ )! ) " a" a
# (#3 ("3 !
" )! )
LL iïmQ!K
kj úia;drh iïmQ!K
kj cúia;drh
= (3wkqj!;S
1 ir< !c1"=) ir< (3 !p,s;h ("> )0) !
wkqj!;S !(">p,s;h 0<)3! " 4< 3.
. a4! a44
c1L c1 4 4 (5 + AC ! )AC 1 "! ac!1#c(3AC " !) !c 5
5 +5 !+ "
4 1
4" #4 3#"3!" !
1 1 4 1
5 5
iïmQ!K iïmQ!K
ir< wkqj!;S ir< wkqj!;S p,s;h ! p,s;h ! a !
a) a a
L
L L
( 5++ !!)" 4"a#a3#
5 (5 +AC!"4 1)!!1"cAC (15a +#1!(!3)"c51!4")a # (355" 5! ) a 5 2525
" (3
! " !
25
"4 !" 1 " 4 4 4
25
5 + ! ""a4!#13" " !a ! " 4 a# 3 " ! 5a
L " "L (5 +5 !+ )! ("5"4+a#!#)3("3""!a! #) (3 " ! )
5 +
4 4
" .4 . 4
" " " ! 1" 5 25 25
" 1 " ! 1 5 5 25
5
5 + ! ". 4 # 3 "" !+ !! " 4 # 3 " ! "
"
"" " "
" 5 5 25 25
" ." ! 1 " " ! 1."
" !2"!2" .
" "
"" " " !2"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks; h we.hSï jdr®;dj 2016
"" " - 83 - . .
"
" "
!2"
!2" !2"
úl,am l%uh

úl,am
X =l%uh
úl,am cos !t + B sin !t hehs .ksuq ; fuys A yd B ks!Kh l< hq;= ksh; fõ'
Al%uh
úl,am úl,am
l%uh l%uh
A yd B
X# = A=!cos
XX =XAA "!=At!A
cos
=Xcos ! B+sin
+ tsin
+ BB
tcos ! tt!+
sin
!sin
t hehs
+!BBhehs
! thehs
t!
.ksuq
hehs
sincos
!t! tu. q'; fuys
.ks.ksuq
.ksuq
hehs
;5fuys
fuys
;.ksuq
A B kSks!Kh
A yd
fuys ; Afuys
Br®K
yd B
A yd
l< hq;=
h l<
ks!Kh
ks!Kh
l<hq; = ksh;
hq;=
l< hq;=
B ks!Kh
;fõ'fõ'
kshksh;
l<ksh;
fõ'
hq;=fõ'ksh; fõ'
X! =!" A"!Asin
## !t !
+ B+!Bcos !t.!t. a55 5
# X!X=="A !!! sin
sin !!ttsin
+ B!!! cos
cos t .
t = 0 yd x = a jk úg X = ! !5tyd
# X = " A t + B!
! cos . X!5= V = 2ga . "
a 4a !
t =t 0= 0 yd
x = a= jk X !ayd yd
úg XX == !
= !
5 Xa!=! V= V
! XX
=5 2ga . ". "
2ga
t = 0 tyd= 0xx =ydaaxjkjk
jkúgúg
= VX! ==
yd
=úga jk úg 4X 4=yd yd = V2ga
= .2ga
" . "
5 5 5 4 4 5 5
5 5
a 5 5 V 5
$ # = A , V = B! " B =
4 !
a a V V
$ $# 5#= a A , Va =VB=!B" B =B =5V V
$ 4# $4 ==#AA, , V =A = ,BV !!" "
= BB!! ="!B =
4 4 ! !
5 5 5a 5
5 cos5 !t + V sin !t. 55
5
úiÿu: X = " 5
4 !
a a V V 25
úiÿu:
úiÿu: X =X"= "cos !t a!
a cos + t +Vsinsin!t.V!t.
úi∫u X = 4" X4cos
úiÿu:( úiÿu: = "!tcos+ !sin t + !t.sin !t.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
!
4 4 ! ! 25 25 25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
a! 25 25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
!
wjl,kfhkaa: X= sin !t + V cos !t .
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
5
4
a!
wjl,kfhkaa: X! =!X! = aa!! !t + V cos !t .
sin
!t5. 5 55 5
wjl,kfhkaa:
X ! sina! t++VV!coscos !tt. .
wjl,kfhkaa:
wjl,kfhka wjl,kfhkaa:
( =4
my;au ,laIHh L g <`.djkafka = !t sin
X4 sin X t =+!
! V
0 "úgcos§h'
4 4 5
X! =!X! 0="úg
my;au
my;a "my;au,laIHh
u ,la
my;au HhLjk
I,laIHh
,laIHh
my;au
gL<`.djkafka
,laIHh
g <`.djkafka
L gL<`.djkafka
gL <Ûdjka fXka=( 00X
g <`.djkafka
§h'§h'
!"úg
"úg úg§h'°h' 5 5 55
0 "úg
=§h' 5
" m<uq jrg t = t1 , úg
"m<uqjrg jkahehs lshuq'lshuq'
" fka hehs
"
m<uq
m<uq t =tt1=, túg
jrg jrg 4,Vúghehs lshuq'
hehs lshuq'
m<uq
túg !t1t ==jrg
jrg
túg( tanm<uq "t11, t úg
= thehs
, úg5lshuq'
5hehs lshuq' 4V !
a!
1
tan " = ; fuys
fuys 0 < " < "
4V 4V a! 2
túgtúg !t1!=t1"= "4V 4V5 5
tantan 4V 4V ! !
; fuys
; fuys
túg tan !t1tan
túg #=t1a!
"! =t1" =$"!
aa!! a!
5 5 5tan " =" = 4V
tan
5tan
4V0 <0"<<" <"! " !
!a"!;=fuys ;0fuys
" =atan < " 0<2 <2"" < "
a! a! 2 2
#t1#=t1"=$"!$ ! 5a 5 a
ir,ir<wkq
wkqj!;s t1 p,s;fhys
jr®;#S p,s t$1 != "flakaøh
=;"#fhys $k
fla ! aøh x = fyda AC = 55 fõ'
fyda fõ'
5 5 5
4 4
5a 5a a a
ir<ir<
wkqj!;s
wkqj!;s p,s;fhys
p,s;fhys flakaøhx =x =5afyda
flakaøh fyda
5a = = afõ' fõ' a
ACAC 5 5
ir<
a wkqj!;s p,s;fhys
ir< wkqj!;s c (flakaøh
p,s;fhys
a! ) flakaøh fyda
x =4 4x = AC
fyda=
4 AC4 fõ'
= fõ' 5
= c cos" = 4 4 4 4 5
4 2 2 2
a a c (V
16 ac!(a)+!a) !
a c=cos
= c cos" = 2 (a!2 )c2(a! )
a " = c
4 4 = c cos="c = cos16 "V16 =V+22a+!a22!22
4 4 2 16 ga 2 1 2 2
= c. V 16aV !
+ = + ac ! 5
16 ! 2 ga + 4 ga 3 5
2 2ga ga 1 1
= c=
. c. 2 ga 2 ga = =c1 c 1
= c.16 = !
16c
2
3a ! 2 ga + 4 ga 3
.
ga + 4 ga = 3c =5 5c
!c= 16 ! 2 16 ! 2 ga + 43ga 35
ga + 4 ga 5
;j o" by;ska 4
3a 3a
;jo" ! c =k
by;s c a 3a 3a
! c =4=!4c =
!
&1#
)t1 4= ( '4 cos '1 $ ! #3"
"
% 3"
#3" #3"
1& -1 , 1 ) #
#3"
" " t = %. - cos * '" . 5 #3"
" " 1
/$ + 3 (! 5 35
35
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 84 -
% 3"
1 & 1 & --11,, 11))##-1 , 1 )1#& , 1 )#
1& tt1 =-=1 ,11%t&%)1..
#=-- cos
cos
% ''"".t.1 *= '"%.5. - cos5-1 * '" .
** cos
.- 5
t1 = %. - cos1 */ .
'" / $ +5 33(! + 3 / (!$5 + 3 (!
/$ +/3$$(! + (!
14 jk m%Yakh 35
35 3
35

(a)
(a) (a) (a)
(a)
!"
!"!! !"yd
!! !!hehs
yd!!"
yd !"!! yd hehs
! !!!" !!"!.ksuq'
hehs
hehs !uyd
hehs
!
.ksuq'
.ks !" ! ! hehs .ksuq'
q' .ksuq'
!" ! ! yd !" .ksuq'
!! !!! ! ! ! ! !!! ! ! !! ! ! ! ! !!!
"" !
Túg
"túg
Túg Túg
!"
!"!!! "!"
!"!"! !
! !"yd
Túg
yd
yd! yd
!" !"
!
!"!!!
!
!"
! !!
!"!"
!
!"!!
!yd!"5 ! !" 5! 5!"5 ! 5
" Túg !" ! !" ! yd!! !"
!!! ! ! !" ! ! !! !! ! ! !! ! ! !
! !
!! 5! 555 ! "" 5 " 5 "
! "
!"
!" !
! !"
!" !
!" !!"!"
! ! !" !!!"
!" ! !"!"
!"!" !"
!" !
! !"!"
!""" ! !"
" ! !" "
!" ! !" ! !"!" ! !" ! !" ! !"" ! !"
!! !! ! ! ! ! ! ! !
! !! !! !! !
!! !" ! " ! !! ! ! " ! !
! !!
!! !
!!!!-----------
! !! ! ----------- (2)!" -----------
!5 5
(2)
!! ! -----------
(2) (2)
"" ! !! !" 55!---------
5
! !! ! ! !" !! ! !! ! !!" ! ! ! ! !
! !

3& b ## b # (1) 3& b#


3& b #== 3 $&$'' a=a ++3 b&$ '
!! a-----------
+ ! ----------- +5 ! -----------
= (1)$ ' a(1)
----------- 55 (1) 5 5
= $ ' a + -----------
! 22 % (1)
2 3%3"" 3" 2 % 5 3"
2% 3" %

33 3 55 ! 53 !" 5
(1) yd
yd (2)
(1),!!!"(2) yd3k
(1) u.ska
(2)a ,!!!"
u.ska !(1)
u.ska!
,!!!" ,!!!"yd
!"
5
!"! !"5 ,!!!"
(2) u.ska
(1) yd (2) u.ska yd !u.s !" 22 2 2
2 2525 2
25 25
#!"
#!" #!" #!"
#!"
"" " "
"

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 86 -
---------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------

!" ! !" ! !"!" ! !" ! !" !"


!"!!!"
!"!!!"!"
!"!"!!!"
!"!!!"
!" 5
5
! !" ! !" ! !" ! !!" ! ! ! ! !" !!!"
!"!!!"!"!!!"!"!!!!"!!"!! !!!!!! !"
!"
55
5 5 ! !!!" ! !" ! !" !
! !!!" ! !" ! !" ! !!!" ! !" ! ! !"
!! ! !!!
!
!!! 5
5 !!!! !!!
!!
! !! ! ! ! ! ! ! ! 5 5 !!!!
!
!! !!!!!! !!!!!!!!
!
55
! ! !
! ! !!!!! ! ! ! ! ! !! " !! ! !!!!
! ! ! ! ! ! !! ! !! !!!!!! ! ! !!
! ! ! !! !! ! !!
! !
!
! ! ! !! ! !!!!
"! ! ! ! ! ! ! ! ! !! !------- (3)" 5 5"!"! !!!!!!! ! !!!
! ! !!
! ! ! !! "! ---------(4)"
! !!-------
! !! !! ! ! !! !!-------(3)
(3)" 55 !
!
! !
55
55
(3) yd
yd (4) u.ska
u.ska " !" ! !!" 5 (3)5yd
(3) yd(4)
(4)u.ska
u.ska"" !"
!"!!!!"
!!" 35
35
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
-For Mark
10
10 -For Marking
° we;s the
n, ,l= Kgiven
q ls¯u forces
i|yd 10 -For Mar
10
(b) (b)
(b)
E #" DD EE #"#" C
D C

4 44
3 33
Y

5 55
!! R
!
3 33
A AA X
B P ."." B
." x 10 10 B xx
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

! ÈYdjg!úfNaokfhka ! // to !" ! : !!! !"# !! ! !"# !! ! !"# !! ! !" ! ! !


ÈYdjg úfNaokfhka
†Ydjg úfNaokfhka //
AE to !"
g : !!! !"#
!
! ! !"#
ÈYdjg !
! ! !"#
úfNaokfhka
!
! !
// !"#
to !"
!
: !!!10
!"#10
! ! ! !"#! ! ! !"#! ! ! !
! ! !

5
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! !!" !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
5 !! !!" 55
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!"
"! "!"!
! ! !AE 10
! ! !
AE gg ,ïNj
,ïNj úfNaokfhka
úfNaokfhka : !"# g
! ,ïNj úfNaokfhka
! !! !"#
!
AE!g ,ïNj úfNaokfhka
! ! !"#
!
! ! !"# :! !
: !!!!!!"#
10!!!!!!!!!"#
!"# !"#
!! ! !"#
! ! !"#
! ! ! ! !
! !
A AA
! ! !! !!
!!!!!!!!!!!!! ! ! ! ! ! ! ! !!!!!!!!!!!!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!! !!!!
! ! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !" 5!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
5
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!" " 55
10= ! !! yd !"40g iudka;r fõ' 1
iïm%hqla;fha
iïm% hqla;fha úYd,;a yd !" giïm%hqla;fha
jh R = ! !! yd
úYd,;ajh iudka;r
iudka;fõ'
iïm%hqla;fha úYd,;ajhR10
úYd,;ajh
r fõ' R = ! !! yd !" g iudka;r fõ'40

##" ##"
##"
" ""

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 87 -
úl,am úi|Su
AB †f.a ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !!"
AB Èf.a
! ! !
10 10

ABAB,ïNj
,ïNj ! Y! =
!
!
!
!!! !
! !
!
! ! !!" 10 10

5
! ! ! !
! ! "-
5
! ! !

iïm%hqla;fha
iïm% jh R = ! ! ! ! ! ! ! !!,
úYd,;ajh
hqlafha úYd,;a 5 5

tys l%tys
shd l%shd AB iuÛ
fr®Ldjf!Ldj AB iu`.
idokidokflda Kh !"#!! !! ! ! !!! ! th
fldaKh AEg iudka;r
th AE ;r. fõ' 5
g iudkafõ' 5

5 5
4040

iïm% hqla;hgÈla
iïm%ma;hg †lalrk
lrk AB yuq
,oyuqjk
,o AB P hehs
jk ,la
,laIHh P hehs .ksuq'
IHh.ksuq'
>Qr®K .ekS
B >Q!K fuka
.ekSfuka
! !
!" ! !!! !"# ! !!! !"# 10 10
! !
! !!! ! ! !
!
5
15
! ! !!. 5 15
!
------------------------------------------------------------------------------------------------
!
túg BP,
túg ! ! !.
5
!
w;sfw;sf!l n,h !" gg iudka;r
r®l n,h iudka;fõ'
r fõ'
5

R
F

A 1 1 B 3
5"
2

!
A
!! ! !
!
!"#!"! ! !! !!!"#!"! 15 15
!
! !! ! !!
!

! ! !" !!. 5 5 25
25

#$"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
"
- 88 -
15 jk m%Yakh

(a)

A"

! !"
"

w1 " w1 "
B" D" 10
w2 " a T" T" w2 "
"
10
w1 " a w1 "
"
iuñ;shg 5 5 X"C X"
iuñ;s hg
"
tlatla
tla tla nr
nroKafâ
oKafå 2a 2a
È. †. hehs .ksuq'
hehs .ksuq'

B i|yd :( X ! 2a cos# " w1 ! a sin # " T ! a cos# = 0 .


BC i`oyd 10 10

! 2 X " T = w1 tan! ---------- (1) 5 5

A AB yd
yd BC i`oyd
i|yd

X ! 4a cos# + 2w1 ! a sin # + w2 ! 2a sin # " T ! 3a cos# = 0 . 20 20

! 4 X " 3T = "2(w1 + w2 ) tan! ---------- (2) 5 5

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


#%"
- 90 -
"
(1) ! 2 - (2) ! T = 2w1 tan ! + (2w1 + w2 ) tan !
= (4w1 + 2w2 ) tan !
10
" " " = 2(2w1 + w2 ) tan ! " 10 65
65

(b)

oKav
oKa ~ úYd,;ajh
úYd,;a jh wd;;sh$f;rmqu
wd;;s h$ f;rmqu " D"

BC(!") 2W wd;;shh
wd;;s 1010

AB("#) 3W f;rmqu
f;rmq u 1010
%&
wd;;shh"
CD(!$) 3W wd;;s
1010 $& C"
wd;;shh" !&
AC($") W wd;;s
1010
30 ! "& 30 !
W f;rmqu
u" " " B"
1010
AD($%) f;rmq A"
X
2 " #& W"
W 3
X(%#) = 5 5
2

$&

W" 30
W
W 3
2
30 !
" 2 #&
"& " "
W 3 %&
2 W 3" 30
"
2W W"
"

30 !
"
30 ! 85
" !&
85
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

#."
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
"
- 91 -
16 jk m%Yakh

"! "

!"
O" G" A"
x 5
" 5

iuñ;siuñ;sfhka
fhka ialkaialkaO kaøhg OA
O flaflakaøhg OAu;
u; ms
msysghs'
ysghs' 5 5

tall tall
jr®.j!.
M,hl lkaOh ! hehs
M,hliaialkaOh .ksuq'
hehs .ks uq'

1
#m = r 2 ( # " ) ! .
2

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 93 -
#/"
"
"

10
2
1 2 2 10
5 $" 2
r ! r cos# d#
3
5
%
2
x=
"
r 2!
2 55
#
2
2r
=
3# !#cos$ d$ "
"
2
!
2r
= sin " 2 5
3! !
#
2" 5
"
2r & '#
=
3' $2 sin 2 !
% ""
"
4r
=
3!
-"
5 5
4r
ialialkaO kaøhg ≥rÿr =
flaakaøhg
kaO fla 40
3!
40
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
jia;=j ialkaOh RS isisg
jia ;=j ia lkaOh iaialkaO
lkaO fla flakaøhg
kaøhg RS g ÿr
≥r
(!)
D C
3a 10
2a 2! 10
A B

R Q

4a 2!
a 10
10

S P

1 a2 4 a 2a 10
a $" # ! " =
3! 2 3! 10
" 2 4
2

"
( "% 2
&6 ) # a !
x1 " 55
' 8$ "

"

#0"
" ialkaO flakaøh w!: ±laùfuka"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 94 -
a 2" !a 2 2a 10
(48 $ ! ) x1 = 2a 2" # 3a + 4a 2" # a $ "#
ialkaO flakaøh w!: ±laùfuka"
ialkaO flakaøh wr®: oelaùfuka
a 2" !a 2 2a
(48 $ ! ) x1 = 2a 2" # 3a + 4a 2" # a $ "# 10
10
8 8 3!

(48 ' ( ) & 1#


x1 = $10 ' ! a
8 % 2"

(48 ! " ) 119


x1 = a
8 12

238
# x1 = a"
3(48 " ! ) 5 5
"
= k a -" 50 50
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"

T"
G
R1 " "#1" 10
" a
F" ! 10
S" "
"
U R2
" V
" P "
W" " !
"
"

;,h iu`.PSPSiam UV < UPúh 10


;,h iuÛ iam!Yj ;sîu
r®Yj ;sî i`oyd UV
u i|yd < UP úhhq;=h'
hq;=h' 10
tkï' a tan " < 2a ! ka -"
tkï
"
10
"

" tan # < (2 ! k ).( k < 2. ) " 10


"
"
""""""""""""""" R1 + R2 = w cos! "
10 10
"
""""""""""""""""" F = w sin ! " 5 5
"
F
L fkd,s
L fkd,siaik neúka µ !
iaik neúka -"
10 10
R1 + R2
! µ " tan ! . 5 60
5
"
60
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 95 -
17 jk m%Yakh

A
(a)∞≥ legh
A odÿ tla
legh jrla úisl<
tlajrla úis l<
úg núg n ixLHdj
ixLHdj ,l=Kq ,l= Kq l< ,eîfï
l< uqyqK; uqyqK ; ,eîfï
iïNdú;dj )my; ±lafõ' P(n) my;
P(niïNdú;dj
±lafõ'
n 1 2 3 4 5
1 1 1 1 1
P(n)
"
6 6 3 6 6
ii==1,
1, 22.i`oyd
i|yd iijkjk
úislsÍfï§
úis ls,efnk ,efnkXixLHdj
¯fï°ixLHdj Xi hehs .ksuq'
i hehs .ksuq'

túg P(X 1 + X 2 = 6) = P( X 1 = 1 yd
túg yd X 2 = 5 ) + P( X 1 = 5 yd
yd X 2 = 1)

+ P( X 1 = 2 "yd
yd X 2 = 4 ) + P( X 1 = 4 "yd
yd X 2 = 2 )

+ P( X 1 = 3"yd
yd X 2 = 3 ) .

1 1 1 1
= 4! ! + ! 15 15
6 6 3 3
2
= . 5 5 20
9 20
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; $3"
.Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
" - 97 -
BB∞≥
odÿ i`oydX Xfjkq
leghi|yd
legh jg YYi i .fhdouq'
i fjkqjg fhdouq'
i

n 2 3 4 5
1 1 1 1
P(n)
3 6 3 6

1 1 1 1 15
túg P(Y1 + Y2 = 6) = 2 ! ! + !
15
túg
3 3 6 6

1
= . 5 5
4 2020
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"

fíhs
fÄhsm%fïhfhka
m%fïhfhka

P(sum = 6 A) P( A) 10
P(A sum = 6) = 10
P(sum = 6 A).P( A) + P(sum = 6 B ).P(B )

2 1 5 5
!
9 2 8
=
2 1 1 1
= .
17 55
! + !
9 2 4 2 10 30
10 30
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"

n m

!x i !y
j =1
j
5
(b) µ 1 = i =1
µ2 = ." 5
n " m
n m

!x +! y i i

±ka µ 3 =
±ka
i =1 j =1
55
m+n

nµ1 + mµ 2
= - 5
m+n " 5 15
15
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
"
n n

! ( x i " µ 3 ) 2 =! ( x i " µ 1 + µ 1 " µ 3 ) 2 5 5


i =1 i =1 "

$!"
" w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 98 -
" % 5
! $
n i =1
!"
= n! 12 + n d12 $$! ( ( x i ' µ 1 ) = 0 and "
( ( xi ' µ1 ) 2 !!
i =1

n
$ n
# &
" n
" =! n (x " µ " d ) 2
nn i 1 1 2
" "
=!
= i =1 ( xx i " µ 1 " d 1)
! ii 11 11) 22 "
( d
i =1 i =1 i =1
" " " µ "
! ( xi " µ3 ) 2 " 2d1 ! ( xi " µ1 ) + ! d12 "
5 i =1 "
"
=
nii==11 n
5
i =1
2
" " " =! " ( x i "=µ!
nn
1 " (dx1i)"2µ 1 " d 1 )
2
n n n
!
!{{ }}}
= {( xi " µ1 ) 2 + 2d1 ( xi " µ1 ) + d12 }
==i =! ( x " µ=11")d 1+) 2" d ( x " µ" ) + d 5
55
" " 1n 2 2
nn (ixi "i µ 1 2 1 i 1 12
5 = !
! { i =n1 ( x " µ ) 2 2
= in=1 ( xiii " µ111)2 + 2d111(nxiii " µ111) + d111 n 2
! !
+
= ni =nnn1 ( xi " µn3 )2 " 2d1 nn ( xi " µ1 ) + nn dn 12 5
2 d
" ( nx " µ
!
n
) + d 22 n
5 5
" " =
= !
!{{
!!
ii==11 ( x " µ ) 22 " 22d
i n= 1 (( x
!{
= ! xiiii = 1133) 2(+x1i2"d1µ
x i "
" µµ 3 ") !
2d")2d1 i =12(( x
! "
11(" x)i "+µ
= ! ( xi " µ1 " d 1 ) 2 x i !
}!}
ii21d
"
" µ
µ
i =1
1 )) ++
") +(11xdi1"2µ
2 i =1 d
} =11! d
)+
122 "5 2
11 (d"x1i " µ 1 "
55
5 d1 ) 2
=i =niiii1====1111 ( xi " µn 1&) + 2"d1n1iii(===x111i " µ1 1) + n d1 niii= n "
" "
==11 i =1 n # "
i =1 22 !
= i =n1( xi "=µ 3 ) 2&&$(2x"i 2"ndµ
! ! ! !!n2( x " µ ) + n d( n2 ( x ' µ )

! !
) 2 d ( x nn ) +i 5
d 1 2 # 5
n
1 " i 1 " µ 1
" !
==i =n1n! (2x+ i " n µ
d
$ n2d1 ( xi " µ1 ) + (
!
321)$!"( ( i
3
x 1 ' µ )
1
= 0 andi
i
1 (di =11 "(( xx5iii '
2
1
' µ
µ 5111 )) 22" !!
1 #
5
i = i 1 = i 1
!{ } !{
12 12 $ 2 nn
= i 1 =
2i =1 niii==n=111 " n
= !! "
n n d ( ( x ) 0 and
"
" =
= i =!
i =1
n
1 12(+
= n! 1 +i n d1&1$$! ( x " µ12 $)! + i =2
1 d ii(=x
$&$% niii===111 ii$n 5 n11
1 µ"1 µ
'
( x1 &'i µ ) 1= 0 iy = ) + dand
iy
1 = n ( xni " µ12 )#! ""+ 2d1 (2x#i " µ1 ) + d1
n(n ( x i ' n µ(
n
1) (
2
!!!"i ' µ 1 )n !
2 x#
} 2
n
2
(i 12 ( x µ )
" !
="=n" ! 12(2+ xi n"=dµn2! $)!$
!
2 " n2(dx12 '
1 2$$%1 ( 5 1i $ 51( i
3 % + n d !!
$!µ(5x)i = )+
"( x0µ1'and 5
µ )
= i=
= d101 (and
=
i =1 " i 5
x
n
'
i 5 i5
" µ!=11 2
)
3 !!""
!!"" 2d
1
!( x " µ ) +
!
" i 1 d12 5
"= ni =!1 1 2+ n d21 $ i =( x 1
" ! ( '
ii=1 i =11µ ) = 0 and i =1 i =1 5 n ! "
!! "
1 i =1 i =1
"= n (! + d $) . i =1 $ 5 n !
12 12 &$ n
#
= n ( ! + d )
% . 5 55 5 " ! n
= n (! 11 + d11 )$%. 5n2 2 % &! " 30
2
( ( x 5 ' µ ) ( x i ' µ1 ) 2
" " 2$ 5 i 1 $ " 5n 30 30 (
" "= n! 12 + n d
2
2 1 $! 2( 2i 5 1 "
( x ' µ ) = 0 and= n! 2 +5n d 2 $! " ( x ' µ ) = 0 30
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- i =1 !
and i =""1
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
= n ( ! + d ) .
=1n (! +i =1d1 ) .
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
" 1 5 1 n 1 $ ! ( i 1
" n
" m
= n (! 12 + d12 )$. 1 5 $!
i =1
30 30
"
m ( y " µ ) 2 = m(# 2 + d 2 ) , fuys d = µ ! µ .
% 5 %" 5 30
tf,iu, !
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
m ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 5 "
tf,iu,
m
y
j " 3 2
m
2
d
2
, fuys d
2 3 2
. 5 "
tf,iu
" !
! (
" jj
" µ
33
) =
2
( #
2
2 2
+
2
2
)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
tf,iu, 2
2
j =1 ( y j " µ3 ) = m(# 2 + d 2 ) , fuys 22 22
fuys d 2
2
=
= µ
µ 3
3
!
! µ
µ 2
2
" . 5 5
5 05 0505 "
=m n (! 1 + d1 ) .
"----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
j =1
mjj==11 5 = n (! 12 + d12 ) . 5
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2 2 2 05
30
tf,iu, ! mn ( ytf,iu,
j " µ! 3) ( 2
=y2 jm"(#µm23 )2+2 d=2m ) ,(#fuys
2
2
2 + dd222) =
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- µ3 !dµ22 =. µ3 ! µ 2 .
, fuys 5 5
tf,iu, j!
n(y
31) = m(mm# 2( y+i d!2 µ )2 d 2 = µ 3 ! µ 2 .
) ,3fuys
2
"
"
n ( xj i"!µjµ
j =1 ( xi ! µ 3 ) 2
= "
"3 )2 + m
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
=1 n
2+ ( y ! µ ) ---------------------------------------------------------------------------------
5
5 05 " 05
" ( xii ! µ 33) + j =1 ( yiii ! µ 333) 22 "
"
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
" 2 i =1---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 05
# 32 = nmi =1
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 55
# 22 = ii==11 n m +mjjn =1
j==112 m " m5
3
+2 3 (2y"itf,iu,
# 33 =!2n ( xy j !"2 µ ) (m=x++m2!n(m#µ(2y)+
22 2 2
tf,iu, "" " "" "
3 i2 !
2 d µ) ,)fuys
!dµ2 3= !) 2µ(3y!j "µµ 2 .3 ) 2 = m(# 22 + d 22 )5, fuys d 2 = µ 3 ! µ 2 .
n (!j 1=21 +( xdi i12!) µ +33m)m 2(!i+ n+ d
+ 2 ( y
2 ) ! µ ) 5 5
=2 n=(!i =1221 + d2122 ) +i =m j =1 d 22i) " j =31 05
) ++mn ((!
1
! 22222 j+
j =1
=3 2n (! 1i1=1+ #d311=m +=1d 222 ) " "
#---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- " 5
#= 3 = 2n m + n m+n " "---------------------------------------------------------------------------------
m2+ n n22m +2md 222) 22
( n ! 212 + m 2 !m2 + )
2 +nm n ( d
2+
2 n
52 m
n((n!!1 22++(dm
" 1n
x +22µ1)m3++
)(!! )(! 2
n d(2+1d2+
" )122+d+(m
1
2mdy )(i!!22 µ ) +.3 )d 2 )
=
== (nn(! 11 +=m 1 i !
2
d1!)22m 2 +) m +
+ n
(n!( d2 11++dmd 2 "
) 22 ) .
2 " 5 " ( x i "! µ )
35 +5 ( yi ! µ 3 ) 2 10
= 2 i =1 m +mn+ n mj =+ 2
1 n " . 5 10 5
"# 3 = 2 m m+2 +n n 2 2 "# = 2 i = 1 j = 1
" 10
2 2
" (n ! 1 2+ = m! (n2!2)1+ +nm (md+!1 n2+) md 2
+ n2( 2d) 1. + md 2 ) 2
3
"---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5m+ n 5 10
(n ! 12 + m! 2 2 ) + n( d21 + md 2 2)
=---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- . 5 10
= n (! 1 + d1 )m++mn(! 2 +md+2n) " .
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- n (! 12 + d12 ) + m (! 22 + d 22 ) 10
= m + n = " 10
" m<uq Èk" 100mi`oyd: +n
"m<uq Èk 100 i`oyd:
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- m+n
m<uq
"
m<uq †k Èk2 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
100
100 i|yd
i`oyd:
2 2 2
( n ! + m ! ) + n ( d + md )
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"= (n ! 1 + m! 22 ) +5n( d12 + md 22 )
2
"n = 1001 , µ1 =22.3, 1
!1 = 0.82 " . . 5
nn = 100 , µ = m
2 .3 + , n ! = 0 . 8 "
= 10
m<uq Èk
= 100 , m<uq 100 i`oyd:
2Èk .3, 100!i`oyd: m + n
11 = 0.8 "
1
µ11 =i`oyd: 1
" "m<uq Èk" 100
fojk Èk 100 i`oyd : "
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"nfojk = 100
fojk Èk
Èk†k , 100 ==i`oyd
µn1100 100 .3, :µ !
2i|yd = 12.=3,0.8 " ! = 0---------------------------------------------------------------------------------
.8 "
,100µ1 i`oyd
= 2.3,: 1 ! 1 = 0.8 " 1
fojk
n = 100
m<uq m = 100 Èk,, 100 µ2 =i`oyd: 1.7, ! 2 = 0.5 "
fojk m
m =
= 100
Èk
100 100 , µ
fojk i`oyd
2
µ22i`oyd = 1..100
=
Èk 1 7
7: ,, i`oyd !
! 222 = =: 0 0..5 5"
" m<uq Èk 100 i`oyd:
"fojk Èk 100 : "5
n = 100 , µ1 =230 2 .3 +, 170! 1 = 0.8 " 5 , µ = 2.3,
mby;ska, = 100 ,µµ 3m2=== 2301.7+
100 , 170 µ !=2=1= 2.7.0, .5 " ! = 0n.5="100 5 1 !1 = 0.8 "
by;ska,
m = 100 µ , µ= 230
= 1 200
.+
7 ,170 2
! = 2 = . 0 . 5 " 2 5
by;ska,
by;s ka µ33 =2 200 =22 .
fojk Èk 100 i`oyd 200 : 5
fojk Èk 100 i`oyd :
by;ska, µ3by;ska,
230 + 170 230 + 170
2 . 555 5
= 230µ+3170 = = = 2. 5
m = 100µ,3µ=2 =200
by;ska, 1.7, ! 2 = 0.5 = 2
200 . " m = 100 , µ2 = 1.7, ! 2 = 0.5 "
200
5 5
230 + 170 5
by;ska, µ3 = = 2. 5 230 + 170 5
200 by;ska, µ 3 = = 2.
$#" 200
" 5 $#"
$#" 5
"
" w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
$#" $#"
- 99 -$#"
" "
"
d1 = −0.3, yd
yd d 2 = 0.3 fõ'
fõ'

100
σ 32 = [0.8 2 + 0.5 2 + (0.3) 2 + (0.3) 2 ] 55
200  
 
1
= [0.64 + 0.25 + 0.09 × 2]
2  
 
1.07
= = 0.535
2  
  5
σ 3 = 0.535 .   5 20
  20
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
17 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK" ks.uk yd fhdackd (

m%Yakh i|yd ,l=Kq ,nd we;s wdldrh


fuu m%Yakh f;dardf.k we;s wh≥ïlrejkaf.a
m%;sY;h 47% ls' fuys myiq;dj 37% ls' fuu
114-150 m%Yakhg ,l=Kq 150 la fjka lr we;'
8% bka
,l=Kq 00 - 37 m%dka;rfha 50% la muK o"
,l=Kq 38 - 75 m%dka;rfha 30% la muK o"
76-113 ,l=Kq 76 - 113 m%dka;rfha 12% la muK o"
12% ,l=Kq 114 - 150 m%dka;rfha 8% la muK o"
hk f,i ,l=Kq ,ndf.k we;'
00-37
50%
38-75
30%

G.C.E.(A.L.) Examination - 2016 fuys wkqfldgia 8la we;'


m%Yakfha fldgia j,
Combined yd wkqf- ldgia
Mathematics Paper IIj , myiq
(Part A) ;dj
Facility Indices of Parts and Sub Parts jeäu myiq;dj we;af;a
100
100
(b) ys m<uq wkqfldgig
90
jk w;r th 64% ls' wvqu
90

80
80

70
70 64%
64 myiq;dj we;af;a (a) ys
60 55%
55
Facility Index

60
myiq;dj

50 42%
wjidk wkqfldgig jk
- 36 - 40% 42
50
36% 37% w;r th 14% ls'
36 37 40
40
40
29%
29
30
30

20
20 14%
14
10
10

00
(i)
(i) (ii)
(ii) (iii)
(iii) (i)
(i) (ii)
(ii) (iii)
(iii) (iv)
(iv) (v)
(v)
(a)
(a) (b)
(b)
17
17 jk m%Yakfhys fldgi yd wkqfldgi
Parts and Sub Parts

33  
 
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 100 -
˚˚˚ fldgi

3'0 ms<s;=re iemhSfï ° ie,ls,su;a úh hq;= lreKq yd fhdackd (

3'1' ms<s;=re iemhSfï ° ie,ls,su;a úh hq;= lreKq (

fmd≥ Wmfoia (

Ú m%Yak m;%fha we;s uQ,sl Wmfoia lshjd fyd¢ka f;areï .; hq;=h' tkï tla tla
fldgiska fldmuK m%Yak ixLHdjlg ms<s;=re iemhsh hq;= o l=uk m%Yak wksjdr®h fõ
o fldmuK ,l=Kq ,efí o fldmuK ld,hla ,efí o hk lreKq ms<sn|j ie,ls,su;a
úh hq;= w;r" m%Yak fyd¢ka lshjd ms<s;=re b†˙m;a ls¯ug n,dfmdfrd;a;= jk m%Yak
ms<sn|j ksrjq,a wjfndaOhla we;s lr f.k ms<s;=re ,súh hq;=h'

Ú ˚ m;%fha;a ˚˚ m;%fha;a A fldgfiys ishÆu m%Yakj,g ms<s;=re iemhsh hq;=h'

Ú ˚ m;%fha;a ˚˚ m;%fha;a B fldgfiys m%Yak 7 ka f;dard .;a m%Yak 5 lg ms<s;=re iemhsh


hq;=h'

Ú B fldgfiys iEu m%Odk m%Yakhlau wÆ;a msgqjlska wdrïN l< hq;=h'

Ú wh≥ïlref.a úNd. wxlh iEu msgqjlu w∞< ia:dkfha ,súh hq;=h'

Ú m%Yak wxl yd wkqfldgia wxl ksjer†j ,ssúh hq;=h'

Ú ishÆu m%Yak fyd¢ka lshjd f;dardf.k ms<s;=re ,súh hq;=h' m%Yak hgf;a ° we;s
f;dr;=re;a" ,nd .; hq;= ms<s;=re fyda idOkh l< hq;= m%;sM, ljfr® o hkak;a
meye†,sj wjfndaO lr .; hq;=h'

Ú m%Yakj,g ms<s;=re iemhSfï° ° we;s ld,h ksis m˙† l<ukdlrKh lr .ekSug j.


n,d .; hq;=h'

Ú meye†,s w;a wl=˙ka ms<s;=re iemhsh hq;=h' ms<s;=re ,sùfï° ks,a mdg fyda lΩ mdg mEka
muKla Ndú; l< hq;=h' wfkl=;a mdg mEka Ndú; ls¯fuka je<lsh hq;=h'

úfYaI Wmfoia (

Ú rEm igyka we¢h hq;= wjia:dj,° tajd b;d meye†,sj we| kï l< hq;=h' fuys°
fr®Ldj, †. yd fldaKj, úYd,;aj ixikaokd;aulj ksjer† rEmh yd wkqrEm
jk fia ±laùu wjYH fõ' rEmigykaj, ksrjoH;dj iy iïnkaO;d ±lSug;a ta
weiq˙ka myiqfjka ms<s;=re lrd t<öug;a ufydamld¯ fjhs' rEm igykaj, f;dr;=re
we;=<;a ls¯fï° o" ksrjoH;dj flfrys jeä wjOdkhla fhduq ls¯u w;HjYH fõ'
^ksoiqk ( n, ,l=Kq ls¯u&

Ú .Kkh ls¯ïj,° tla tla mshjr meye†,sj i|yka l< hq;= w;r" wjYH ia:dkj,°
mshjr w;r iïnkaOh ±lafjk iudk ,l=Kq fyda fjk;a wod< ixfla; fyda ,shd
±laùug ie,ls,su;a úh hq;=h' tla mshjrl fyda msgqjl fyda we;s m%ldYk yd
iólrK B<Û mshjrg fyda msgqjg msgm;a ls¯fï° tajdfha ksrjoH;dj ms<sn|j b;d
ie,ls,su;a úh hq;=h'

Ú wjYH ia:dkj,° ksjer†j tall Ndú; l< hq;=h' wjYH wjia:dj,° ksjer† tall
m˙jr®;kh ms<sn|j o ie,ls,su;a úh hq;h
= '

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 102 -
Ú m%ia;dr we£fï° wCI ksjer†j kï lr m˙udK.; l< hq;= w;r" tall o i|yka l<
hq;=h'

Ú uQ,sl iudkqmd; ms<sn| ixl,am kej; m˙YS,kh l< hq;=h'


Ú uQ,sl cHdñ;sh ms<sn| ±kqu iy wjfndaOh ,nd .; hq;=h'

ksoiqka( ^1& iudka;rdi%hl ,CIK


^2& frdïnihl ,CIK
^3& iúê Ivi%hl $ nyq wi%hl ,CIK
^4& ;%sfldaK wdY%s; úúO m%fïh
^5& iurEmS ;%sfldaK
^6& jD;a; wdY%s; m%fïh
^7& iuñ;s .=K

Ú idOlj,g ì¢h yels jr®.c m%ldYk tljru idOlj,g fjkalr .ekSfï yelshdj
m%.=K l< hq;=h'

Ú ixfla; ksrEmKfha ° úfYaIfhka ffoYsl ksrEmKfha°" ksjer† ixfla; Ndú; ls¯ug


ie,ls,su;a úh hq;=h'

Ú §tkhska ,nd .kak¶" §wfmdaykh lrkak¶" §i;Hdmkh lrkak¶" §jHq;amkak lrkak¶


jeks fh≥ï flfrys ie,ls,su;a úh hq;= w;r" ta wkqj ms<s;=r lrd t<öug j. n,d .;
hq;=h' ztkhska fyda wka l%uhlska fydaZ hkqfjka i|yka wjia:dj,° nyq, jYfhkau
fmr ,nd .;a m%;sM,h Ndú; lr Bg miq m%;sM,h ,nd .ekSu jvd;a myiq fõ'

Ú ° we;s f;dr;=re Ndú;fhka ks.ukhlg t<ôh hq;= wjia:dj,° úf,dau l%shdj,sh b†˙m;a
ls¯u ,l=Kq wysñùug fyda wvqùug fya;= fõ' tneúka m%Yakh u.ska wfmalaIs; wdldrhg
ms<s;=r b†rsm;a l< hq;=h' tfy;a §kï u muKla¶ fyda §u kï muKla¶ i;H nj idOkh
l< hq;= wjia:dj,° úf,dau jYfhka o m%;sM,h ,efnk nj ikd: jk m˙† ms<s;=re
b†˙m;a l< hq;= fõ'

Ú iEu úfgl°u wjidk ms<s;=r ir,u wdldrfhka ±laùug wjOdkh fhduq l< hq;=h'
wjidk ms<s;=r" m%Yakfhys wid we;s wdldrh wkqj meye†,sj ±laúh hq;=h'

Ú wh≥ïlrejka ;u b,lalï" ixfla; iy woyia meye†,sj;a ksjer†j;a ,shd ±laùug


wjOdkh fhduq l< hq;=h'

Ú ms<s;=r lrd t<öug wjYH iqΩ ls¯ï ^ixLHduh" ù„h fyda ;%sfldaKñ;sl& lgqjev f,i
ie,l=j o ms<s;=r iu`.u mfilska b†˙m;a lrkak'

Ú ms<s;=r iïmQr®K ls¯ug fkdyels wjia:dj,° jqj o m%Yakhg ms<s;=r ,nd .ekSug w∞<
b†˙ mshjr ,shd ±laùu fndfydaúg M,odhs úh yelsh'

Ú m%Yakhl w. fldgiaj, mjd uq,a fldgiaj,ska iajdëk jQ myiq fldgia ;sìh yels
neúka m%Yakhl uq,a fldgi wmyiq jqj o m%Yk
a h w;ayer fkdhd b;s˙ fldgia ms<sn|j o
wjOdkh fhduq ls¯u jeo.;a fõ'

Ú iuyr úfgl hï wkqfldgila idOkh fkdl< o tu m%;sM, wjYH kï fh°fuka b†˙


wkqfldgila i|yd ms<s;=r b†˙m;a l< yelsh'

w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016


- 103 -

You might also like