2016 Marking
2016 Marking
h - 2016
we.hSï jdr®;dj
10 - ixhqla; .Ks;h
Curriculum
Assessment
&
Evaluation
Teaching Learning
N E T S
" 2 jk m%Yakh
5
5
!"
" 1 5
rEmh u.ska, | x | +1 > 2 | x ! 1 | ! < x < 3 . 25
13
rEmh u.ska," | x | +1 > 2 | x ! 1 | ! < x < 3 . 5
5 25 25
3
úl,a
úl,a
úl,a l%mul%l%
mm huuhIh11
(i)
úl,a m l%uh 1 55
(i) wjia dj x ! 1 " x + 1 > 2( x ! 1)
wjia::dj" ! x < 3.
(i) wjia:dj x ! 1 " x + 1 > 2( x ! 1) ! x < 3. 5
tneúka
tneúka"" fuu
fuu wjia
wjia::dfõ°
dfõ§ úi∫ï
úi`ÿï jka ka" 1 ! x < 3 ;Dma
jkaffka lrk xx w.hka
;Dma;; lrk w.hkahh'
'
tneúka" fuu wjia:dfõ§ úi`ÿï jkafka" 1 ! x < 3 ;Dma; lrk x w.hkah'
1
(ii)
(ii)wjia
wjia::dj"
dj 0 < x < 1 " x + 1 > !2( x ! 1) ! x > . 5 5
13
(ii) wjia:dj 0 < x < 1 " x + 1 > !2( x !11) ! x > . 5
tneúka " fuu wjia : dfõ§ úi`ÿï
tneúka" fuu wjia:dfõ° úi∫ï jkafka jka f ka < x < 1 ;Dma
;Dma 3
;
; lrk
lrk xx w.hka
w.hkah'h'
13
tneúka" fuu wjia:dfõ§ úi`ÿï jkafka < x < 1 ;Dma; lrk x w.hkah'
3
(iii)
(iii) wjia
wjia::dj"
dj x ! 0 " ! x + 1 > !2( x ! 1) ! x > 1
(iii)
fuu
fuu wjia x !kk0a a fuu
:dj u.s
úixjdoh
úixjdoh u.s ! xwjia
" fuu +wjia 2( x !úi∫ï
1 >::!dfõ°
dfõ§ 1úi`ÿï x > 1 nj
) ! fkdue;s
fkdue;s nj.uH
.uHfõ'
fõ'
fuu úixjdoh u.ska fuu wjia:dfõ§ úi`ÿï fkdue;s nj .uH fõ'
1 #
tneúka
tneúka " úi`ÿïl=l=
" úi∫ï ,, lh fõ' 5 5
lh {x !! : < x < 3" fõ'
13 # ! 15
tneúka" úi`ÿï l=,lh {x !! : < x < 3" fõ' 5 15
3 !
15
úl,am l%uh II
úl,am l%uh II
| x | +1 > 2 | x ! 1 |
| x | +1 > 2 | x ! 1 |w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
" x 2 + 2 | x | +1 > 4 ( x 2 ! 2 x + 1) - 18 -
" x 2 + 2 | x | +1 > 4 ( x 2 ! 2 x + 1)
" 3x 2 ! 2 (| x | + 4 x) + 3 < 0
1 #
tneúka" úi`ÿï l=,lh {x !! : < x < 3" fõ' 5
3 !
15
úl,amml%l%uuhhIIII
úl,a
| x | +1 > 2 | x ! 1 |
" x 2 + 2 | x | +1 > 4 ( x 2 ! 2 x + 1)
" 3x 2 ! 2 (| x | + 4 x) + 3 < 0
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 94% la muKs' fuu
m%Yakfhka udmdxl we;=<;a Y%s;hkays m%ia;drj, o< igyka we|Su jvd myiq jk w;r
tu.ska fyda fjk;a l%uhlska fyda bka úi∫ï fiùu wfmalaId lr we;s w;r tys myiq;dj 43% la
muKs'
tu m%ia;drj, jï fldgfia ndyq iudka;rj we|Su ksid iïmQr®K ,l=Kq ,nd .ekSug
fkdyels ù ;snqKs' udmdxl we;=<;a wiudk;d ksjer†j ;yjqre jk wdldrfha wNHdij, úúO
l%u hgf;a isiqka ksr; lrùfuka fujeks m%Yakj,g ms<s;=re iemhSu myiqfjka is≥l< yelsh'
5
C 5
C
A ! "
i "" 6 A ! "
i "" 65
5
O
O
2!
OAˆ C = fõ'
2!
3 ˆ
OAC = fõ'
OA = AC , neúka" A3Oˆ C = ACˆO fõ'
OA = AC ˆ ˆ
ˆ ! , neúka" AOC = ACO fõ' ! ! !
6 h !3 " ! =5! 5%
takhska AOC = yd OC x- wlaIh iu. iuÛ idok
idok fldafldaKKh h " = % 5
!
takhsk6a AOˆ C = yd OC x- wlaIh iu. idok flda 2 K 5
! 6 2 6 3
;jo" OC = 2 cos = 3 . 555
!
;jo" OC6= 2 cos = 3 . 5
6 & ' '#
tatakkhshskka wjYH
a wjYHixlS ixlSrr®K ixLHdj 3 $ cos + i sin ! %
aKixLHdj 5 25
takhska wjYH ixlSraK ixLHdj % 3 3 &$ cos '3 "+ i sin5' #! % 5 2525
% 3 3"
úl,am l%uh
úl,a
úl,a mml%l%
! u3uhh
yC = 1 + cos = 5
3 2 ! 3 5
yC = 1 + cos = 5
! 3 53 2
xC = sin =
x3C = sin 2 ! = 3 55
3 3 3 & 12 3# & ' '#
' zC = + i = 3$$ + i &!! = 3 $ cos + i sin ! 5
2 z =2 3 3 1 3 #
2 = 23$" + i % ! =3 3 $ cos '3 "+ i sin ' #!
&
' C + i
%
$2 ! 3 3
55
2 2 % 2 " % "
!
r = 3 yd " = "f,i .; yel' 15
3 ! f,i
r = 3 yd " = "f,i .;.; yel'
yel' 15
15
3
$"
" $"
"
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 81% la muKs'
fuh ixlSr®K ixLHdjl m:h ms<sn| ud;Dldj hgf;a b†˙m;a lr we;s w;r m:hkays f√ok
,laIHh O%ejl wdldrfhka fiùu wfmalaId lr we;s w;r tys myiq;dj 18% la muKs' wd.kaâ
igyfkys z − i = 1 ys m:h meye†,sj olajd ;snqKo" Arg(z − i) = π/6 ±laùfï° tu m:h
wr®O fr®Ldjlska ±laúh hq;= nj yd (0,1) ,laIHh wh;a fkdúh hq;= nj y∫kdf.k fkd;sîu
,l=Kq wysñ ùug fya;= úh'
m: wvx.= úúO wdldrfha .egÆ úi|Sug isiqkaj fhduq lrùu u.ska ,l=Kq uÜgu
jr®Okh lr .; yelsh'
4 jk m%Yakh
4. 5 4 3 2 1
wjYH ms
wjYH ms< s;=r=r = 5 !
<s; 5 5
= 120 . 55
wjYH msms<<s;s;=r=r = 2 ! 4! = 48 5
wjYH
5
5 5
.Kk = 4 !
wdldr .Kk
wdldr
5
5
25 25
1 ! cos(# x)
5
4 jk (ii) $"<s;=r
m%Yakhg ms tu
&"e iemhS u ms
ms<
<sf
snj,g
| ks¯CIK yd ks.uk (
fuuwdldr
m%Yakh.Kk = h4 !jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 91% la muKs' ixlrK
wksjdr®
ixfhdack ud;Dldj hgf;a fuu .egÆj bos˙m;a lr we;s w;r tys myiq;dj 48%ls' .egÆfjys
m<uq fldgi wjfndaO lr .ekSu idudkH uÜgul mej;s w;r fojk fldgfiys ixlrK ms<sn|
wjfndaOh wvq&"lu $"ksid wjidk
tu ms<sf msj,g
<s;=r ksjer†j ,nd .ekSfï fodaI ;snqKs'
tlsfwdldr
klg fjkia
.Kk .egÆ
kej;ls4h!jdfõ'
wjfndaO fldg úi|Sug isiqkaj fhduq lrùu ;=<ska fuu f∞aI
uÛyrjd .ekSug yelsfõ'
wjYH ms<s;=r = 2 ! 4! = 48
5
25
5 jk m%Yakh
1 ! cos(# x)
lim
x"0
4 + x2 ! 4 ! x2 55
5
= lim
sin 2 $ x 5
"
1
"
( 4+ x 2
+ 4 ! x2 )
x#0 (1 + cos($ x))
(
4 + x2 ! 4 ! x2 ) ( 4+ x 2
+ 4 ! x )""""""""
2
&"
"
) ' 4 + x 2 + 4 ( x 2 $"
sin 2 ! x %& #"
= lim
x*0 2 x 2 (1 + cos(! x))
2 ' 4 + x 2 + 4 ( x 2 $"
' sin ! x $ ! 2 %& #"
= lim %% "" ) )
""""""" x*0& ! x # 2 (1 + cos(! x))
5 5 2
2 " 4
=1 ! ! =!2 55
""""""" 4 2
!" 2 = 16 ! " = 4 (!! > 0) """""
" 5 25
25
5
úl,am l%uh
1 ! cos(# x)
lim "
x"0
4 + x2 ! 4 ! x2
5
5
&* x #
2 sin 2 $ &$ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #!
!
= lim % 2 "
(% "
x )0 2 2 &
$ 4 + x + 4 ' x #! """"""""
4+ x ' 4' x 2 2
"""""""" """"""
% "
&* x #
sin 2 $ !
% 2 " &
= lim 2
( $ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #! "
""""""" """""""
x)0 x % "
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
2 - 22 -
& &* x # #
$ sin $ !!
$ % 2 "! *2 2 2
""""""" 4 2
!" 2 = 16 ! " = 4 (!! > 0) """""
" 5 25
úl,amml%l%uuhh
úl,a
1 ! cos(# x)
lim "
x"0 2 2
4+ x ! 4! x
55
5
5 &* x #
2 sin 2 $ &$ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #!
!
= lim % 2 "
(% "
x )0 2 2 &
$ 4 + x + 4 ' x #! """"""""
4+ x ' 4' x 2 2
"""""""" """"""
% "
&* x #
sin 2 $ !
% 2 " &
= lim 2
( $ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #! "
""""""" """""""
x)0 x % "
2
& &* x # #
$ sin $ !!
$ % 2 "! *2 &
= lim ( ( $ 4 + x 2 + 4 ' x 2 #! "
x )0$ *x ! 4 % "
"""""""" """""" $ !
2
55 % "
!2
= 12 " " 4 = ! 2 """"""5"5
"""""""" """""" 4
2
"""""""""!" = 16 " ! " = 4 "" (!! > 0) "
" 55
25
25
"
wjidk ms<;
s r
= ,nd.;a wfmalIa lhka o wjYH m%fïhhka wdY%;
s mshjr ksis f,i fkd±laùu
,l=Kq wvqùug fya;=fõ' ;%sfldaKñ;sl iQ;% mdvï ls¯u" ù„h m%ldYk iqΩ ls¯u mqyqKq lrùu
u.ska fuu ≥r®j,;dj uÛyrjd .; yelsh'
"
2 2
f√ok
fÊok ,ÈHh i|yd x = 2 x ! x
,CIHh i|yd
" x( x ! 1) = 0
x = 0 "fydaa x = 1 .
1
![
wjYH ms<s;=r = (2 x " x 2 ) " x 2 dx ] 15 15
} 5
5
05-limits
my<" by< wkql, iSud
my< iy by<upper
05- identifying
lower curves, 05-expression
jl% and
y∫kd .ekSu
0
" 5 m%ldYkhg
1
= 2 ( x " x 2 )dx
!
0
& x 2 x3 # 1
= 2 $ ' ! """ 5 5
""""" $ 2 3 !" 0
%
&1 1# 5
= 2$ ' ! 5
""""" % 2 3 ""
1
= jr® . tall
j!. 25
""""" 3 "" 25
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 88% la muKs' jr®.c
Y%s;j, o< igyka we£u yd tu jl% w;r jr®.M,h fiùug wod<j fuu .egÆj b†˙m;a lr we;s
w;r tys myiq;dj 38% la muKs' jr®.c Y%s;j, o< igyka we|Sfuka f;drj ms<s;=re ,nd .ekSu;a
Y%s; foflys f√ok ,laIHhka y∫kd .ekSug wfmdfydi;a ùu;a ,l=Kq wysñ ùug fya;= úh'
iïu; jl% flá l%uj,ska we|Sug isiqkaj yqre lrùu ,l=Kq uÜgu jr®Okh lr .ekSfï
l%ufõohls'
("
"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 24 -
7 jk m%Yakh
dy ! ! 1 ! !
= 6 sin cos " = 3sin cos
d! 2 2 2 2 2
5
""""
5 "
"""""
dy
= 3 sin 2 ! cos! 5
5
d!
"""" dy
dy d!
=
dx dx
""""" d! "
3 sin 2 ! cos! 55
= "
! !
3 sin cos
""""""""""" 2 2
= 2 sin ! cos!
""""""""""" = sin 2! ""
dy 3
P =
dx 2
" 55
3
sin 2! =
2
! & '#
"""""" 2" = "" $! 0 < 2( < ! "
3 % 2"
!
""""""" " = %" 55 25
6 25
"
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 91% la muKs'
mrdñ;sl Y%s; wjl,kh yd ∞u kS;sh fh°u ;=<ska Y%s;hl wkql%uKh fiùu wfmalaId lr
we;s w;r tys myiq;dj 52% la muKs' odu kS;sh fh°u ksjer† jqjo ° we;s mrdñ;sl Y%s;
wjl,kh ls¯fï f∞aI ksid ,l=Kq wysñ ù ;sìKs' θ ys mrdih 2θ i|yd ±laùu ms<s;=rej,
"g! !
olak i|yd
fkd;s " 'l :Y%2s;x +wjl,k
ìKs 3 y ! k + "l%(ux !yqyr+ejk
1) = m˙† 5 u.ska fuu ≥r®j,;d uÛ
0 wNHdi lrùu
yerúh yels
l, uQ, h'
h yryd hk neúka ! k + " = 0
!" = k 5
! "l ys iólrKh (2 + k ) x + (3 ! k ) y = 0 5
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
(1, 1) yd (3, 4) tlu me;af;a fõ'- 25 -
" [(2 + k ) + (3 ! k )] [3(2 + k ) + 4(3 ! k )] > 0 " 5
"""""" 2" = "" $! 0 < 2( < ! "
3 % 2"
!
""""""" " = %" 5 25
6
8 jk "m%Yakh
" ! ! i|yd"
i|yd " l : 2 x + 3 y ! k + " ( x ! y + 1) = 0 5 5
l, uQ,h yryd hk neúka ! k + " = 0
!" = k 5 5
! "l ys iólrKh (2 + k ) x + (3 ! k ) y = 0 5 5 5
" ! ! i|yd
i|yd" " l : x ! y + 1 + " (2 x + 3 y ! k ) = 0 . 5 5
l , uQ,h yryd hk neúka neúka
1 ! "k = 0
"""""""""""" ! !k = 1
1
"""""""""""" ! """" ! = . (! k ! 0 ) 55
k
& 2# &3 #
iólrKh $1 + ! x + $ ' 1! y = 0 fõ'
! l ysys iólrKh 55
% k" %k "
yd (3, 4) tlu
(1, 1) yd tlu me;a
me;aff;a;a fõ'
fõ'
2 3 6 12
! " &$1 + + ' 1#! &$3 + + ' 4#! > 0 " 55
% k k "% k k "
5(18 ! k ) 25
! """" > 0 """""""""" ! " " k < 18 %"+! k ! 0 )" 55 25
k2
"
( y ! 2)( y ! 4)
(i) = !1 , x " 1, ! 5 i|yd 5
( x ! 1)( x + 5) w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 26 -
S : ( x ! 1)( x + 5) + ( y ! 2)( y ! 4) = 0 5
úl,am l%uh
8 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (
"
( y ! 2)( y ! 4)
(i) = !1 , x " 1, ! 5 i|yd 55
( x ! 1)( x + 5)
S : ( x ! 1)( x + 5) + ( y ! 2)( y ! 4) = 0 55
x 2 + y 2 + 4x ! 6 y + 3 = 0
S yd
yd S ! m%m%,,ïNj
ïNj f√okh fõ " 2 gg ! + 2 ff ! = c + c!, fuys g = 2, f = !3, g " = !1, f " = !1,
f"okh fõ'
c = 3 and
yd c! = c! . 5 5
! 2(2)("1) + 2("3)("1) = 3 + c!
! c " = !1 55
*"
" 25 25
! S " : x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y ! 1 = 0
úl,am l%uh
x 2 + y 2 + 4x ! 6 y + 3 = 0
25
! S " : x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y ! 1 = 0
úl,amm l%l%uuhh
úl,a
x 2 + y 2 + 4x ! 6 y + 3 = 0
túg S " : ( x ! 1) 2 + ( y ! 1) 2 = r 2 5 5
x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y + 2 ! r 2 = 0 .
S yd
yd S ! m%m%,,ïnj
ïNj f√okh fõ " 2 gg ! + 2 ff ! = c + c!, fuys g = 2, f = !3, g " = !1, f " = !1,
f"okh fõ'
c = 3 yd c" = 2 ! r 2 .
2(2)(!1) + 2(!3)(!1) = 3 + (2 ! r 2 ) 55
! r2 = 3 55
! S " : x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y ! 1 = 0 25 25
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 86% la muKs' jD;a;h
Or®xu+weiq
cos
ms<sn| uQ, x + cos
cosf2rka 3x =we;s
ilid sin xm%+Yak 2 x jk
sinhla 3x tys myiq;dj 32%ls'
+ sinw;r
5 5
fuys (i) fldgig wod< AB úIalïNh f,i we;s jD;a;fha iólrKh ksjer†j ,nd
fkd.ekSu ksi2dx ocos
2 cos thx +kscos 2 x =,nd.;a
jer†j 2 sin 2 x wfma
cos xl+aIsin 2 xg jqjo jD;a; foll m%,ïn f√okh i|yd
lhka
we;s uQ,Or®uh ksjer†j fhdod fkd.ekSu fya;=fjka o tu ,l=Kq wysñ lrf.k ;snqKs' uQ,Or®uh
wjfndaO jk cos m˙†2 x.egÆ
(2 cos xúi£ug
+ 1) = sin
isi x(2ajcos
2qk x + 1ls
fhduq ) ¯u u.sk5 a fuu ≥r®j,;d uÛyrjd .; yelsh'
$
"""""""""""""""""""""""""""""" cos 2 x = sin 2 x (! 0 # x # 2 " 2 cos x + 1 ! 0)
5
"
tan 2 x = 1 (! cos 2 x = 0 " sin 2 x ! 0)
! & '#
2x = $! 0 < x < !
4 % 2"
!
x= . 5
8
25
,"
"
! S " : x 2 + y 2 ! 2x ! 2 y ! 1 = 0 25
10 jk m%Yakh
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 83%la muKs' fuh
;%sfldaKñ;sl iólrK úi|Su iïnkaO .egÆjla jk w;r tys myiq;dj 18%ls' fuu .egÆfõ°
uq,a mshjr ksjer†j is≥ lr ;snqK;a fndfyda wfmalaIlhska 2cosx + 1 m%ldYkh ≠ 0 nj i,ld tu
idOlh bj;a lr ;sîfuka ksjer† iïmQr®K úi∫u ,nd .ekSug wfmdfydi;a ù ;snqKs'
idOl we;=<;a ;%sfldaKñ;sl iólrK úi|Sug isiqkaj fhduq lrùu u.ska fuu ≥r®j,;dj
uÛyrjd .; yelsh'
11 jk m%Yakh
f ( x) = a x 2 + bx + c
(a) f (1) = a + b + c ! 0 . 55
! 1, f ( x) = 0 ys uQ,hla fkdfõ'
fkdfõ 5 5
1010
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
b c fjk;a l%uhla
# +" =! yd " ! = . 5 5 ^folu
–For both
i|yd&
a a f ( x) = a( x # " )( x # ! ) 5 5
(# ! 1)(" ! 1) = #" ! (# + " ) + 1 55
f (1) = a(1 ! # )(1 ! " ) = a + b + c 55
c b
""""""""""" = + + 1"
a a a+b+c ! 5
(1 ! # )(1 ! " ) = 5
a+b+c
55 a
""""""""""" =
a "
1515
.........................................................................................................................................."
1 1
"1 = yd "1 =
yd hehs.ks
hehs .ksuq'uq'
" !1 " !1
!1 yd
yd !1 uQuQ,, f,i
f,i we;s
we;s j!.c iólrKh ( x ! #1 )(x ! "1 ) = 0 fõ'
jr®.c iólrKh
b
!!2
= a =!
( 2a + b )
. 5 5
(a + b + c) / a a+b+c
a
;jo "1!1 =
;jo %" 5 5
a+b+c
(2a + b) a
(1) u.ska wjYH iólrKh x 2 +
, wjYHiólrKh x+ = 0 fõ' "
( a + b + c) a+b+c
f ( x) = a x 2 + bx + c "
' b $ b2
2 5
"" """""""""" = a % x + " ! +c 5
& 2a # 4a
2
' b $ b 2 ! 4a c
"" """"""""" = a % x + " ! "
& 2a # 4a
2
( b % !
" """""""""" = a & x + # " "
2a $ 4a 5 5
'
""""""""""""""""""""""""" ! 0 (! a > 0) "
! yd b
#" ( x = ! úg == ,l=K ,efí'&
,efí')
4a 2a
55 55
! 5
! f (x) ys
ys wju w.h" "
wju w.h
4a
fõ'
5
!
tkï m1 = " . 25
4a 25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
#!
tneúka m2 = "
tneúka , 5
4(a + b + c) 5
" #!
" tatak
khs ka a m2 =
hsk
4(a + b + c)
4a m1
=
4(a + b + c)
5
! (a + b + c) m2 = am1 %" 5 20 20
.........................................................................................................................................."
x ! ! i|yd f ( x) ! 0 "
! m1 ! 0 " 5 5
a m1 5 5
! m2 ! 0 "" ! m2 = "
( a + b + c)
! x ! ! i|yd g ( x) ! 0 . 5 5 15 15
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(b) p(x) hkak ( x ! 1) u.ska fnÿ fn¥ úg fYa fYAIh p(1) = 5 fõ' 5 5
q (x ) hka
hkakk ( x ! 2) u.ska fnÿ fYAIh q(2) = 16 fõ'
fn¥ úg fYa fõ' 5
5 10 10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
( x ! 1) q( x) + 5 = ( x ! 1)(x 2 + 3x + 6) + 5 5 5
= x 3 + 3x 2 + 6 x ! x 2 ! 3x ! 6 + 5
= x 3 + 2 x 2 + 3x ! 1 5 5
= p(x) . 10
10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
q( x) = ( x ! 2)( x ! 5) + 16 5
tatak
khshsk
ka a wjYH fYaIIhh 16 x ! 11 "fõ' "
wjYH fYa 5 15 15
!#"
"
n
n n
n! n!
(a) (1(a)
+ x(1) + =x )!=n C
n r
!r xn C r, x rfuys
n
, fuys
fuysCr =
n
Cr = ! ! !!!!
!! !! !!
! !!
! !!i|yd
! ! !!i|yd
i|yd
r =0 r =0 r!(n r!!(rn)!! r )!
5 55 5 55 10 10
10
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
! ! !!!!
!! !! !!
! !!
! !!!! !
!! !i|yd
!! i|yd
i|yd
n! n!
5
n
C C (r + 1()!
n
r (+n1!
)!(rn!!1)!
r ! 1)! 10 10
10
r +1 r +1
= =
n
C C
r
n
r
n! n!
r!(n r!!(rn)!! r )!
1 1
n ! rn ! r
= r =+ 1r =+ 1 = . ------------ (1) (1)
. ------------ 5 5 5
1 1 r + 1r + 1 15 15
n ! rn ! r 15
10
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
tf,iu
tf,iu! ! !!!!
tf,iu !! !! !!
! !!
! !!!! !
!! ! !! i|yd
i|yd i|yd
n
C r + 2n C r +n2 ! rn!!1r ! 1
(1) (1)
! ! n
= = . . 5 5 5
C r +1n C r +1 r + 2r + 2
!$" !$"
" "
! rr == 44,, yd
! yd (2)
(2) u.s
u.skka a !! !
! !"
!" fõ'
fõ'
555 5 30
30 30
55
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
10rr ++ 99
10 rr((Ar
Ar ++ BB)) ((rr ++11)(
)(Ar
Ar ++ AA++ BB)) 10 10
(b)
(b) == !! 10
((22rr !!33)(
)(22rr !!11)(
)(22rr ++11)) ((22rr !!33)(
)(22rr !!11)) ((22rr !!11)(
)(22rr ++11))
10rr ++ 99 == rr((Ar
" 10
" Ar ++ BB)(
)(22rr ++11)) !! ((rr ++11)(
)(Ar
Ar ++ AA ++ BB)(
)(22rr !! 33)) 5 55
== rr[22Ar
[ Ar22 ++ ((AA++ 22BB))rr ++ BB]!! ((rr ++11))[22Ar
] [ Ar22 ++ ((22AA++ 22BB !!33AA))rr !!33((AA++ BB))] ]
Ar33 ++ ((AA++ 22BB))rr22 ++ Br
== 22Ar Ar33 !! ((22BB !! AA))rr22 ++ 33((AA++ BB))rr !! 22Ar
Br !! 22Ar Ar22 !! ((22BB !! AA))rr ++ 33((AA++ BB))
yd BB == 11..
! AA == 22 yd
!
5 55 555 40
40 40
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
ff ((rr))
U fuys gg((rr)) ==
Urr == gg((rr)) !! gg((rr ++11),), fuys ooo ff ((rr)) == rr((22rr ++11)) oo fõ'
fõ'
((22rr !!33)()(22rr !!11))
rr ==11;; U U11 == gg((11)) !! gg((22))
rr == 22 ;; U
U22 == gg((22)) !! gg((33)) 1010
10
!!
rr == nn !!11;; U
Unn!!11 == gg((nn !!11)) !! gg((nn))
rr == nn;; U
Unn == gg((nn)) !! gg((nn ++11))
nn
! UU
rr==11
rr == gg((11)) "" gg((nn ++11))
10 10
10
!&"
!&"
""
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 35 -
55 55
(1)(3) (n + 1)(2n + 3)
= −
(−1)(1) (2n − 1)(2n + 1)
(n + 1)(2n + 3)
= − 3− 30
(4n 2 − 1) 30
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
⎧ ⎛ 1 ⎞⎛ 3 ⎞ ⎫
⎪⎪ ⎜1 + ⎟⎜ 2 + ⎟ ⎪
n
n ⎠⎝ n ⎠ ⎪ 5
lim ∑U r = lim ⎨− 3 − ⎝
n →∞
r =1
n →∞
⎪ ⎛ 1 ⎞ ⎪
⎬ 5
⎜ 4 − 2 ⎟
⎪⎩ ⎝ n ⎠ ⎪⎭
55
1 7
= −3 − 5
2
=−
2 5
∞
fõ' 55
7
tkhs
takhskka a ∑U r ffMlH −
dÍ jk w;r ftlHh
wNsid¯
2
fõ'
25
r =1
5 5
25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
m%Yakh i|yd ,l=Kq ,nd we;s wdldrh fuu m%Yakh f;dardf.k we;s wh≥ïlrejkaf.a
m%;sY;h 79% la mu◊' fuys myiq;dj 55% ls' fuu
a h i|yd ,l=Kq 150 la fjka lr we;'
m%Yk
bka
114-150 ,l=Kq 00 - 37 m%dka;rfha 31% la muK o"
20% ,l=Kq 38 - 75 m%dka;rfha 28% la muK o"
00-37
31% ,l=Kq 76 - 113 m%dka;rfha 21% la muK o"
,l=Kq 114 - 150 m%dka;rfha 20% la muK o"
76-113 hk f,i ,l=Kq ,ndf.k we;'
21%
38-75
28%
⎛ − 4 − 6 ⎞ ⎛ − 1⎞ ⎛ − 2 ⎞ 5
(a) AX = ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ = ⎜ ⎟
⎜ 3 5 ⎟ ⎜ 1⎟ ⎜ 2 ⎟
⎝ ⎠ ⎝ ⎠ ⎝ ⎠
⎛ − λ ⎞ 5
λ X = ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ λ ⎠
- 33 -
15
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 36 -
2 2 2 2
" "
7 7
takhs
takhs !!
a ka U r UwNs
r iwNs
dÍijk
dÍ jkw;rw;rffMlHffMlH ! !fõ'fõ'5 5
13 jk m%Yakh r =1 r =1 2 2 25 25
5 5
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
b + d =1
& 1 2#
! P !1 = $$ !! . 15 15
% ' 1 ' 1 "
& ' 4 ' 6 # & '1 ' 2# & ' 2 2#
AP = $$ !! $$ !! = $$ ! 5 5
% 3 5" % 1 1" % 2 ' 1 !"
A!
! ! 2+i 2+i
4 A
4 A
! 2+i
O 4O A
O ;d;a;aúl wlaIh
!
flda!Kflda
hla K u.s ka O
hla O jgd OA
ka OOA
u.sjgd
fr® Ldj jdudjr®
f!Ldj
jgd OA f!Ldj jdudj!:j :j N%N%uuKh
jdudj!:j KhN%ls ¯Ífuka
lsKh
u fuka ,efnk A′A!,la
lsÍ,efnk
fuka ,efnk,CIHIAH! u.ska
,CIH u.ska
4 4 10
!rEmKh
ksu.s kks
fldarK
lrekq
a ksrEmKh
EmKhlrekq ,nk
lrkq ixlS
hla u.ska O ,nk
,nk!K
jgd OA
ixLHdj
ixlS
ixlS !rK
®K ixLHdj
f!Ldj
ixLHdj
jdudj!:j N%uKh lsÍfuka ,efnk 10 10
A! ,CIH u.ska
4 & '& ' #
z1 = (2zlrekq
+ =i )($2cos ' ! '#
i sin 10
,nk+ixlS
% + i )4$% cos 4 +4i"sin 4 !"
ksrEmKh 1 !K ixLHdj
& ' '# 1
z1 = (2 + i ) $ cos + i sin ! (2 +1i )(1 + i )
4 4 =
2 = 2 (2 + i )(1 + i )
% "
1
== 1 ((12 ++1i3)( 1+ i)
22 = i )(1. + 3i ). 5 5 5
1 2
OA = OOA A! = "OOB A! "= 2OBOA=! . 2OA! . = (1 + 3i ). 5
2
OA
B = OAu.s
,CIH
! " OB = 2OA! . w'fmd'i'^W'fm<&
ka ks rkEmKh jk z 2jkixlS ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
B ,CIH u.s a ksrEmKh z 2!K
ixlSixLHdj
- !39
K- ixLHdj
z 2 = 2zz1 = 2z
B ,CIH u.ska ks 2rEmKh 1 jk z 2 ixlS!K ixLHdj
10 25
1
= (2 + i )(1 + i )
2
1
= (1 + 3i ). 5
2
OA = OA! " OB = 2OA! .
BB ,la
,CIHIH u.s
u.skka a ks
ksrrEmKh jk zz222ixlS
EmKh jk ixlSr!®K
KixLHdj
ixLHdj
z 2 = 2z1
= 2 (1 + 3i ) u.ska fokq ,efí' 10 10 25 25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
CC ,la
,CIHIH u.s
u.skka a ks
ksrrEmKh
EmKh jk
jk ixlS
ixlSr!®K
K ixLHdj
ixLHdj
= (2 + i ) + z 2 10 10
= 2 + i + 2 (1 + 3i )"
2 2 5z 5z
(c) w
(c)= w +
1 +=i1 +2i ++ i2 + i !)"
2("1 ! i )
2(1 +! i5)z (25!z (i2) ! i ) 5
= =2 +5 5 5
2 5
= 1 !=i 1+!zi(2+!z(i2).! i ). 5
55
Im wIm
=w!1="!1!" 1 +zIm
1 =!!11=+!Im (2 !z (i2) ! i)
15 15
15
"zIm
" Im (2 !z (i2) =! 0i ) = 0
" z"
(2 !z (i2) =! iz)(=
2 +z (i2) !+ !i)!!!!!!!!(1!) !(1)
! z! 5z = 55 = 5
15
15 15
z = z 5=! !5 !! !! !! !! !! !! !! !!(!
2)!(2)
2
z) #
(1) #(1 "z z" (2z!2 (i2) =
! iz) z=(2z +
z (i2) + i)
(2) (2) ! ! z z =z5z = 5
2+i 5
z 2 =z 2 = 2.5+=i .5 (=2 5+ (i2) + i )2
2
2 ! i2 ! i 5 5
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
10 10
!z ! = ±z (=2 ±+ (i2) .+ i) . - 40 -
60 60
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
⇒ z 5 =5 15
z = 5 − − − − − − − − − −(2)
(1) × z ⇒ z 2 (2 − i) = z z (2 + i)
(2) ⇒ zz=5
∴ z 2 (2 − i ) = 5(2 + i) 10
10
2+i 5 2
z2 = .5 = (2 + i )
2−i 5 10 60
10
∴ z = ± (2 + i ) .
60
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
m%Yakh i|yd ,l=Kq ,nd we;s wdldrh fuu m%Yakh f;dardf.k we;s wh≥ïlrejkaf.a
m%;sY;h 74%ls' fuys myiq;dj 44% ls' fuu m%Yk
a h
i|yd ,l=Kq 150 la fjka lr we;'
114-150 bka
18
,l=Kq 00 - 37 m%dka;rfha 42%la muK o"
7%
76-113 ,l=Kq 38 - 75 m%dka;rfha 42%la muK o"
9% ,l=Kq 76 - 113 m%dka;rfha 9%la muK o"
,l=Kq 114 - 150 m%dka;rfha 7%la muK o"
hk f,i ,l=Kq ,ndf.k we;'
00-37
42%
38-75
42%
60
50 46% wkqfldgig fõ'
- 33 -
40
30 22% 21% 24%
20
10
0
(i) (ii) (i) (ii)
(a) (b) (c)
13 jk m%Yakfhys fldgi yd wkqfldgi
2 2
(a)(a)x !x !
±1±1i|yd
(
f (fx()x=) =
x(!x 3!)3)
i|yd
x 2x!2 1! 1
(( ))
x 2x!2 1!.12..(2x.(!x 3!)3!) (!x(!x 3!)32 ).22 .x2 x 15 1515
f "f(x"()x=) =
(( )) 2 2
x 2x!2 1! 1
5
2(2x(!x 3!)(33)(x3!x 1!)1) 55
== . .
(( ))
x 2x!2 1! 1
2 2
20 2020
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
;sr;siariaiam r®mf!fYda
ia!fYdaYdakkauqL : limf (fx()x=) 1=.1.tak
auqL(: xlim
"x±!
"±!
tak
hsk a ya a =
hsk y 1=.1. 55
5
limf (fx()x=) =
lim ! !
!" " "
!" "" "" " "
ydyd
yd limf (fx()x=) =
lim + +
!.!" . "
x#x1#1 x"x1"1
limf (fx()x=) =
lim !!"" "" " "
ydyd
yd " " limf (fx()x=) =
lim !" ." ."
!"
1""1"
x#x"# 1+!1+
x#x!#
issris
is ria
ia iam
sriaia m!fYda
r®mf!fYda
ia Ydak
kk auqL
au au:qL(x: =
qL x =±1±1 55 5 10 1010
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
!,"!,"
" "
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 43 -
y = f (x) yd
yd y = 1 iu.dój
iu.dój úi|uq
úi|uq' '
(x ! 3)2
i.e =1 55
x2 !1
" x 2 ! 6x + 9 = x 2 !1
! 6 x = 10
5
!x= . 5 5
3
&5 #
tatak
khshsk
ka a wjYH
wjYH ,la IHh = $ ,1!.
,CIHh 5 5
%3 " 15
15
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1
f "( x) = 0 ! x = 3 fyda
fyda x = .
3
!1" 1 1 3
" "
3 "
1 1
! " < x < !1 !1 < x < < x <1 1< x < 3 3< x <!
3 3
f !(x) (+)
(+) (-)
(-)
(+)
ys ,l=
ys ,l=KK
5 5 5 5 5 2
'1 $
% ! 3"
yereï ,CIHh folla we;' '1 $ '1$ &3 # 64
yereï ,laIHh folla we;' % , ! 8 " ! ia:dkS
dkShh Wm˙uh
Wmßu 55 f% "= = = !8 "
&3 # & 3# 1 ! 8
!1
9
"
#-"
"
5
5
!1 1 1 3"
" " "
3
!8
"
5
5
50 50
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
!! 5
! ! !! ! ! ! !5 ! !"#!!
!!!
fuys!C
! !! , fuys wNsu; ksh40
! 3wNsu; ksh;hls'
;hls'
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
!
5 5 55 40 40
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
##"
"
##"
"
!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!
!
!" ! ! ! ! ! !" ! ! ! ! ! ! !!
!
!"#!! ! ! !! !" 15
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !"! ! ! ! ! !"!! ! ! ! ! !"# ! ! ! !! !" 15
! ! ! 15
fuys !
fuys C!4 wNsu; ksh;hls' 40
fuys !! wNsu; ksh;hls' 40
40
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(c) (i) ! ! !!!
(c) (i) ! ! !!!
! ! !!! 10 10
! !
!" ! !" ! !!" !!!
! ! !!! !" 10
! ! !" ! !" ! !!" !!! !" !!! !"
!!! !"
! !!! ! !!! !
10 10
!!! !!!
!! !" ! ! ! ! ! !""
! ! ! !!" ! ! !
! !! ! !"" 10
!!! !!! !
! !!! !
!!!
! !!! !" ! !! !!! ! ! ! !""
!!! !!!!" ! ! !!! ! !""
!!!
! !!! ! 10 10
10
!!!
!!!!!!! !" ! ! ! !
! !!! ! !! "
!!!!!! ! ! !!" ! ! ! !! !! !!! ! !! "
!!! !!!
, fuysC!
fuys wNsu; ksh;hls'
5 ! wNsu; ksh;hls' 30
, fuys !! wNsu; ksh;hls' 30
30
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
! !"! ! ! !. 5 5
!
! !" ! !" ! ! !
(ii)! !"!! !" ! ! !
(ii) ! ! ! !" ! ! !!! !"
!" ! ! !. 5
! 15
! !
20 20
15
!
15 20
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
#$"
" #$"
"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 48 -
16 jk m%Yakh
(a)
C
(a)
! ! !" ! !"
C
D ! ! !" ! !"
E
D
!! ! ! ! !"
E B (3, 1)
!! ! ! ! !"
B (3, 1)
A !
A ! ! ! ! ! ! ! ! !!!!!!! !"! ! !"!
BD: ys iólrKh
!
!!! !!! 10
BD ysys iólrKh
BD: iólrKh A !!!!
!!
! ! !!
! !!hehs .ksuq'
! ! ! !!!!!!! !"! ! !"! 10
!
! ! ! ! ! !! yd ! !!!
! ! !!!!!. 10 10
! ! !!hehs
hehs .ksuq' 10
!! hkak D ,CIHhg wkqrEm! fõ hehs !!
.ksuq'
! ! ! !! ! !! yd ! ! ! ! !.
!!
10
! ! ! ! ! ! ! !!"
!! hka
hkak! D ,CIHhg
k ! IHhg wkq
,la wkqrrEm
Em fõ
fõ hehs
hehs .ks
.ksuuq' q'
!! !
!! !! !!! ! ! ! ! !
! ! !! ! ! ! !! ;!!" u; msysgd we;s neúka
! !
10
! ! ! !! !! ! ! ! ! ! ! !!.
!! !! ! !! !!
! !
! ! ! !! ! 10
! ! ! !! ! ! ! ! ! !!.
10 10
túg !" u; fõ'
! ! ! !! ! 10
! ! !!! ! !
10 10
túg !" u; fõ'
fuh
! ! !. 50
! ! !!! ! ! 10 10
--------------------------------------------------------------------------------------------
50
! ! !. 50
--------------------------------------------------------------------------------------------
#&"
"
!!!! ! !! ! !! ! ! 10 20
10
!! ! !!! ! !". 20
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(b)
!! ! !! "
!! "
5
! !! " 5
O !!! !!
10
10 10
!! " !! "
10
25 25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
15
""!! , !! wNHka
wNHka;;rj
rjiaiamm!Y lrhss !
r®Ylrhs ⇒ ! ! !! ! !! ! ! !! ! " 15
15
!! !! ! ! !! ! ! !! ! ! ! ! !! ! " 5
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !! ! ! ! ! !! ! ! ! ! ! !! ! ! !! ! ! !! ! ! !! ! " 5
"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""!! ! ! !!! ! ! ! !! ! ! ! ! ! !! ! ! !! ! ! !! ! ! !! ! " 10 10
tan(" ) + tan( ! )
tan(" + ! ) = . 10
1 # tan " tan ! 10 10 10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Let # = " = ! : 5 5
tan ! + tan !
tan 2! =
1 " tan ! tan !
2 tan ! 5
= . 5
1 " tan 2 ! 10
10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
tan 3! = tan(! + 2! ) 5 5
tan ! + tan 2!
= 5 5
1 " tan ! tan 2!
tan ! (1 " tan 2 ! ) + 2 tan !
= 55
1 " tan 2 ! " 2 tan 2 !
3 tan ! " tan 3 ! 5 5
= 20
1 " 3 tan 2 ! 20
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
#("
"
tkï x =
tkï
4 ± 16 ! 4 4 ± 2 3
= = 2± 3 5 5
2 2
5! ! & 5' #
! ! tan $ ! ! 1. 5 5
12 4 % 12 "
& 5' #
2 ! 3 ! 1 , neúka tan $ ! = 2 + 3 . 5 5 2525
% 12 "
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
a 2 = b 2 + c 2 ! 2bc cos A. 5
5
a2 ! b2 ! c2
cos A = !
2bc
a2 ! b2 ! c2
1+
' A$ 2bc 10
±ka" tan 2 % " =
±ka
&2# a ! b2 ! c2
2
10
1!
2bc
#)"
"
#*"
"
O" O"
l"
h"
u"
v"
2m "m "
wxY=jj p,kh
ixhqla; wxY= p,kh ùug
ùug mgka
mgka .ka
.kak õ.h v hehs .ksuq'
kdd m%m%ffõ.h
moaOO;s;s
moa hh gg I = ! (M v) fhdouq
fhdouq' '
0 = 3mv " 2m ! u
5 5
2u 5 5
!v= .
3
1
Yla;
Yla ;s shixia
ixia:ß;:s sl ksuh
ksh huh ka"ka, (3mg )h =
u.su.s (3m)v 2 fõ"
fõ' fuys h hkq
hkqwjYH
wjYHWi
Wifõ'
fõ'
2
v2 4u 2 4 gl 2l 1010
! h= = = = . 55 25
2 g 9(2 g ) 18 g 9
25
1 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 95% la muKs' wxY=
foll p,s;h i|yd wdfõ.h iudkhs .uH;d m˙jr®;kh iy Yla;s ixia:ß;s kshuh ksjer†j
fh°u fuhska wfmalaId lr we;s w;r tys myiq;dj 56% la muKs' fuh .uH;d ixia:ß;s uQ,Or®uh
fh°fuka o" úi¢h yels fõ' Yla;s ixia:ß;s kshuh fh°fï° ialkaOh 3m fjkqjg m fh°u ksid
iïmQr®K ,l=Kq ,nd .ekSug fkdyels ù ;snqKs' ;jo ksh; ;ajrKfhka p,s;h i|yd jQ p,s;
iólrKh fhdod f.k .egÆj úi|Sug W;aidy lr ;snqKs'
.uH;d ixia:ß;s kshuh yd Yla;s ixia:ß;s kshuh Ndú;fhka ir, .egÆ úi|Sug isiqkaj yqre
lr ùfuka fuu u
5u ≥r®j,;d uÛyrjd .; yelsh'
" m 3m "
u v
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
" m 3m " - 60 -
!"
"
! h= = = = . 5
2g 9( 2 g ) 18 g 9
25
2 jk m%Yakh
5u u
" m 3m "
u v
" m 3m "
!"
"
moa
moaOO;s i`oyd I = ! (M v) fhdouq
;shh i|yd fhdouq" '
0 = (3mv ! mu ) ! (5mu ! 3mu ) 5 5
! 3mv = 3mu
! v = u . -----------(1)
5 5
ksksõõgka
gkaff.a.am%m%;;Hd.;s
Hd.;skskshhuh
uhu.s
u.skka a
10 10
v + u = e (5u + u )
(1) ! 2u = 6eu
1
! e= . 5 5 25
3 25
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 96% la muKs' m%;Hdia:
jia;= folla w;r .egqula úia;r ls¯u i|yd wjYH iólrK ksjer†j fh°u fuhska wfmalaId lrk
w;r tys myiq;dj 65% la muKs'
m%;Hia: .egqula i|yd wdfõ.h iudkhs .uH;d m˙jr®;kh fyda .uH;d ixia:ß;s kshuh
yd ksõgkaf.a m¯laIKd;aul kshuh ksjer†j fh°fï° ksjer† †Ydj ms<sn| wjfndaOh u† lu
ksid .egÆjg idr®:lj ms<s;=re ,sùug fkdyels ù ;snqKs' ta i|yd isiqkaj ir, wNHdij, ksr;
lrùfuka fuu ≥r®j,;dj uÛyrjd .; yelsh'
A u
"
"
B
s1 " "
C
"
1
P ys p,s;h i`oyd s = u t + at 2 fhdouq'
2
1 2 w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
A isg B olajd: a = g t1 , fuys t1 hkq A g my<ska jQ m<uq mäh fj; ,`.d ùug .kq ,enQ ld,h 5
2 - 61 -
fõ'
2a
3 jk m%Yakh
A u
"
"
B
s1 " "
C
"
1
PPysysp,s i`oyd s = u t + at 2 fhdouq
p,s;;hhi|yd fhdouq' '
2
1 2
A isg B
A B olajd:
d( a = g t1 , fuys tt11 hkq A
A gg my<s
my<skka a jQjQ m<uq
m<uq mäh
mäh fj;
fj; <Ûd
,`.d ùug
ùug .kq
.kq ,enQ
,enQ ld,h
2
ld,h
fõ' fõ' 5
2a
! t1 = .
g
t1t1ld,hl°
ld,hl§p,kh ÿrss11 hehs .ksuq'
p,khjQjQ;s;srriaia≥r
3 2a 3
AA isisgg BB ola
olajjdd: s1 = u ! t1 = ga ! = a > 2a . 55
2 g 2
5 "
5
#"
"tneúkaPPwxY=
tneúka wxY=jjAAggmy<s
my<skka jQa jQm<uq
m<uqmäfha
mäfhafkdj°'
fkdj§'
2( 2 a )
AAisisggCCola
olajjd d.kq
.kq,enQ ld,htt22 =
,enQld,h fõ'
fõ' 5 5
g
3 a
s = ut 2 = ga ! 2 = 3a .
2 g
55 25 25
4 jk m%Yakh
a
v"
"
R P
" "
Mg
r®Yk n,h PP N
m%l!Yk " .ksuq'
N hehs
hehs .ksuq'
F = ma ! fhdouq
fhdouq' '
P ! R = Ma -------------- (1) 55
H
HWW hkq
hkq tka
tka"‚fï
fï cjh
cjh hehs
hehs .ks
.ksuuq' q' 5
túg H = P ! v
túg 5
v1 "
P1 "
R"
α
Mg "
!" $"
"
F = ma : α
H ( R + Ma)v
" v1 = = . ^2&
((2)ka
ka )
P1 ( R + Mg sin ! )
5 5 25
25
(i)
4 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (
!"
fuu m%Yakh! !""!"!
wks
!! "j" dr®
"! h" jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 93% la muKs' P = FV
hk iïu; iólrKj, fh°u ms<sn| ±kqu m¯laId ls¯u fuhska wfmalaId lrk w;r tys
myiq;dj 75% la muKs'
F F = ma :
=m
FFF==F=F aaam
mm
m=F
= ::=a::am
am : :a :
tall w;r iïnkaOh ksjer†j fhdod (2)
fkd.ekSu5 ksid ° we;s ms<s;=rg ,Ûd ùug fkdyels
P ! R ! P1 !sin
Mg R !"Mg = 0sin " = 0 ----------
---------- (2) 5555 5 5
PP
1P !P!
ù we;' fujeksP
!RR
!R
P
! R
!!R
Mg!Mg
! Mg!RMg Mg
!sin
sinsin
Mg sin
sin
""" 0
sin
"
="
==0
=0
=
" 00=----------
----------
----------
----------
1 11 1 1 1 ir, .egÆ úi|Sfï° tall m˙jr®;5kh 0 (2)
---------- (2)
(2)
(2)
----------
(2) (2) iy n, ,l=Kq ls¯ï ms<sn| úfYaI wjOdkh
fhduq lrñka .egÆ
H ;jo Hvúi|S
= Pu1g! vfhduq l< hq;=h'
;jo
;jo
;jo
;jo HH
;jo
;jo H==
;joH=H =PP=1P=1!!
P
1H !P
1P !
=v
1v
1
!
1vP
!
1v
1
1 11 1 v!
1 v 1
(i) (i)
(i) (i)(i)
(i)(i)
(i)
2 2
|2a |2= 3225+24 = 5 """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
5555 55 555
|| |aa|aa|| == 222222=
|a|=a=| =|a3= 3+3++444
3323|2=2+ +34+4=4+ 5"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
==54=5"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
5"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
folu i|yd
5="""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
5 """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
="""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""&'()"*(+,"
2 2
|| b|b|bb||==|b|=b=||=|b4=|2b2|2= 22 2 4 25+23 = 5
4+4++333+243+23==32=
4424|2=+ 55=55= 5
+=53=
5
5555 55 5 5
a(ii)
# c =c= a # c = 3! + 4(1 " ! ) = 4 " !
(ii)
(ii)
(ii)
(ii)(ii) a3c3=
(ii)(ii)aaa# #ca#cac#=#=
!
3!
#3=!3++3!
c! +4434+((41!
=+! +1((14" (!
1"4(+"1"!1! ))"()1!=
4"! ")=44)!
)=!= 44"
= !
4=!
=")"4"
! "!"4!!" !
5555 55 55 5
1! 1
! " = 111-" 1"1= 15 -" 5555 55 5 5 25
!
! "
!
!! ="="=2="
""! =-"-"-"=-"-" -"2
222 22 2
25 25
25 2525
2525
25
a; .Ks;h %"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhql%" we.hSï jdr®;dj 2016
%"%"%"%"%" %"
"" " " " " " " - 64 -
5 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK yd ks.uk (
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 91% la muKs' ffoYsl
foll w†Y .=Ks;h ms<sn| oekqu m¯laId ls¯u fuhska wfmalaId lrk w;r tys myiq;dj 52% la
muKs' i yd j tall ffoYsl weiqfrka ffoYsl foll w†Y .=Ks;h m%ldY ls¯u ksjer†j fhdod
fkd.ekSfuka fndfyda wfmalaIlhka wjidk ms<s;=r lrd <Ûd ù fkd;sìKs'
w†Y .=◊;h ms<sn`o úúO .egÆ úi`°ug fhduq ls¯fuka fuu ≥r®j,;dj u. yrjd .;
yelsh'
6 jk m%Yakh
A n,
n,;%;ssf%flda
ldaKKhh
" R
" A1 T"
T" B "
w" B1
" " "
" 1010
O w R"
" " O1
"
55 T w 2wl
= !T = 5 5
AB OA a
5 5 25
25
úl,am l%uh 1
A
" R
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016 "
- 65 - T" B
2! " " 5
!!
25
úl,am l%uh 1
úl,am l%uh 1
A
" R
"
T" B
!! 2! " " 55
" "
O w
"
"
T w
,dó m%m%ffïhh
,dó u.skka" a,
ïhh u.s = . 10
10
sin() ' 2( ) &) #
sin $ + ( !
%2 "
sin 2!
" T =w
cos!
2w l & l#
= 2w sin ! = $! sin ' = ! . 5 5
a % a"
55
2525
."
" úl,am l%uh 2
úl,am l%uh 2
A
" R
"
55
T" B
!! 2! " "
" "
O w
"
"
OB g ,ïn
,ïn ÈYdjlg
†Ydjg úfNa
úfNaokh
okhlruq
lruq' '
T cos ! = w sin 2! 10
10
sin 2!
T =w
cos! 55
= 2w sin !
2w l & l#
= $! sin ' = ! . 5 5 25 25
a % a"
wksgj,ïn
fuu m%YakhOB dr®h jqÈYdjlg
j;a ms<s;úfNa
=re iemhS g W;a' idy lr we;af;a 79% la muKs' wxY=jla
okhulruq
u; ls%hd lrk tal;, n, ;=kl iu;=,s;;dj hgf;a ±kqu m¯laId ls¯u fuu m%Yakfhka wfmalaId
T cos ! = w sin 2! 10
lr we;s w;r myiq;dj 23% la muKs' n, ,l=Kq ls¯u ms<sn| ≥r®j,;djhla mej;Su yd n,
;%sfldaKh Ndú; ls¯ug W;aidy lrsinwe;s
2! wfmaÈlhka n, ;%sfldaKh tla jru y∫kd fkd.ekSu
T =w 5
fya;=fjka iïmQr®K ,l=Kq ,nd .ekScos
ug! fkdyels úh' fndfyda wfmalaIlhska ir, l%u wkq.ukh
= 2w ls
fkdlr n, úfNaok l%uh Ndú; sin¯u
! ksid .egÆj ixlSr®K ;;a;ajhg m;alr f.k we;' ksjer†
f,i n, igyka we| .ekSu iy tajdg wkqrEm ir, l%u ^n, ;%sfldaK l%uh" ,dñf.a m%fïhh& u.ska
2w l & l#
.egÆ úi|Sug yqrelrùfuka =fuu ≥r®$!
j,;d = ! . .; yels
sin ' uÛyrjd 5 h' 25
a % a"
7 jk m%Yakh
AA yd
yd BB is i|yd" P( A # B) = P( A) + P( B) " P( A ! B). 5
5
isooaë
aëka
ka i`oyd,
3p
!! P( A # B) = " P( A ! B) . ------------- (1) 5 5
2
2p
P( A # B)) " P( A ! B) = .nj §° we;'-------------
we;' (2)
3
3p 2p
(1) and
yd (2) # " 2 P( A ! B) =
2 3
5p
" P( A ! B) = . 5 5
12
AAydydBBiaiajjdh;a kï" P( A ! B) = P( A) P( B) .
dhla;;kï" 5 5
5p p
" = p! /"
! ! 12 2!
"
5 5 5 25
! p= . (! p > 0)
! ! 6 ! !
25
5
! p= . (! p > 0) 55
!! ! ! 6 ! ! 25
25
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 90% la muKs' ir,
isoaêj, iïNdú;dj ms<sn| uQ,sl fh°ï fuhska wfmalaId lrk w;r tys myiq;dj 61% la muKs'
isoaê foll iajdh;a;dj ms<sn| wjfnda5Oph fkdue;s
p lñka fuu .egÆjg iïmQr®K ,l=Kq ,nd
6 " = p!
.ekS
! iq
m<uq fnda,h ug fkdyels
ÿ ùfï !! ù !;sn=qKs' ! .
iïNdú;djh 12 2!
n+6
iïNdú;dj ms<sn| uQ,sl m%f!
ïhhka 5 5 ir, .egÆ úi£ug yqre lr
p = ksj. er†j6(!fhdod
p > 0n).ekSfuka
m<uq fnda,h
! iq ÿ yd fojk
ùfuka fnda
fuu! !≥r® ,h! l¿
j,;dj ùfï
!
uÛyrjd .; yelsh' 6 =!
iïNdú;djh ! ! . 10
(n + 6) (n + 5)
25
6 n 4 5.
! 8 ! m%Yak=h
jk
(n + 6) (n + 5) 15
! 2n 2 ! 23n + 60 = 0 5.
! (n ! 4)(2n ! 15) = 0
! n = 4 . (! n Ok mQ!K ixLHdjls') 6 5.
m<uq
m<uq fnda
fnda,,hh iqiq≥ÿùfï iïNdú;djh =
ùfïiïNdú;djh . 25
n+6
6 n
m<uq fnda
m<uq fnda,,hh iqiq≥ÿ yd
yd fojk
fojk fnda
fnda,,hh lΩ
l¿ ùfï
ùfï iïNdú;djh
iïNdú;djh = ! . 10
10
(n + 6) (n + 5)
! (n ! 4)(2n ! 15) = 0
uOHkHh7 7jQjQ11g
x, y yd z hkq uOHkh 11 wvq m%Nm%skNak
g wvq mQ!mQ
skak Kr®K
ixLHd hehs
ixLHd .ks.ks
hehs uq' uq'
x+ y+z
túg = 7. 5 5
3
! x + y + z = 21 ----------------(1)
ydzz m%Nskak yd tlu ud;h 33 neúka wu;rj .;a mQr!®K ixLHd foflka wvq ;rñka
x,x,yyyd
tllajj;a;a33 úh
tlla wfkl tthehs
úh hqhq;;=h=h' ' wfkl hehs .ks
.ksuuq' q'
x+ y+ z +t +3
mQmQr!®K
KixLHd
ixLHdmfyys uOHkh 55 neúka
mfyysuOHkHh neúka = 5 fõ'
fõ' 5 5
5
! 21 + 3 + t = 25 5
! t =1. 5 0"
"
ta khska"a" mQ
mQr!®K ixLHd xx,, y,
K ixLHd y, zz,, 33,,11fõ'
fõ'tlu
tluud;h ud;h3 3o o"x, x, y ydz m%z Nm%skNak
y yd skak o neúka
o neúka tajtadhs
jk dhsa ka
y˙hgu
yßhgu tlla tlla 33úhúh hqhq;;=h=h' 'zz==33hehs hehs.ks
.ksuu
q' q'
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 80% la muKs' wiuQys;
o;a; i|yd uOHkHh iy ud;h hk ñkqï ms<sn| ±kqu fuhska wfmalaId lrk w;r tys myiq;dj
36% la muKs' ! t =1.
° we;s o;a
ta;khs
iïnka
ka" mQO
!K f.k xixLHd
lrixLHd , y, z, 3mfyys
,1 fõ' tlu
uOHkHh o x,fkdyels
ud;h,sù3ug y yd z m%ùu ksiod;aneúka
Nskak ixLHd
tajdhska
y∫kd .ekSug ksyßhgu
jer† ;r®tlla
l f.dv
3 úhke.S
hq;u=hg' zfkdyels
= 3 hehs ùu ksq'id;a fuu .egÆjg ,l=Kq ,nd .ekSug
.ksu
wmyiq ù ;snq◊'
kej; (1) ! x + y = 18 . ------------- (2) 5
uOHkHh" uOHia:h iy ud;h hk flakaøsl m%jK;d ñKqï iïnkaO .egÆ úi|Sug isiqkaj
x yd ≥r®
fhduq ls¯fuka fuu y hkq
j,;djh uÛyrjd
11g wvq .; yels
mQ!K ixLHd h' ^2& ka ^x = 8 yd y = 10) fyda ^x = 10 yd y = 8)
neúka
fõ' ta khska" ixLHd my 1, 3, 3, 8 yd 10 fõ'
5
25
10 jk m%Yakh
1 + 2 p + 3q + 20 + 10 55
uOHkHh µ = 3 !
uOHkHh =3
p + q +8
! 2 p + 3q + 31 = 3 p + 3q + 24
! p = 7. 55
n
# f i xi2
!2 = i =1
n
" µ2 55
# fi
i =1
"
"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
"
- 70 -
1"
úl,amm l%
úl,a l%uuhh
n
! f i (xi " x )
2
#2 = i =1 55
n
! fi
i =1
úp,;djh =
úp,;djh
6 6 1(1 ! 3) 2 + 7(2 ! 3) 2 + q(3 ! 3) 2 + 5(4 ! 3) 2 + 2(5 ! 3) 2
! = 5
5 5 1+ 7 + q + 5 + 2 5
6 4+7+5+8
! =
5 15 + q
! q = 5. 5 5
15
15
fuu m%Yakh wksjdr®h jqj;a ms<s;=re iemhSug W;aidy lr we;af;a 80% la muKs' ° we;s
wiuQys; ixLHd; jHdma;shl fkdokakd ixLHd; ksudkh ls¯u fuhska wfmalaId lrk w;r tys
myiq;dj 21% la muKs' ixLHd; jHdma;s yd iïnkaO ishÆ ks¯laIK i|yd
úl,amm%l%
ludYk
h ,shd ±laùug
wmyiq ùu ksid wfmaÈlhkag iïmQr®K ,l=Kq ,nd .ekSug fkdyels ù we;' §úp,;dj¶ ms<sn|
n
! f i (xi " x )
2
2"
" w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 71 -
(10) ixhqla; .Ks;h II - B fldgi
11 jk m%Yakh
Part B
(a)
F = ma fhdouq'
fhdouq'
Q(3m) i`oyd
i|yd 3mg ! T = 3mf 55
P(m) i`oyd T ! mg = mf
55
i|yd
T"
2mg = 4mf
f" P"
T" g
mg " ! f = . 55
2
f"
Q"
3mg "
A"
A"
A"
V ( B,W ) = v
V ( B,W ) = v V ( B,W ) = v
V (W , E ) = u ! "
V (W , E ) = u ! " V (W , E ) = u ! "
! !
V (!B" , E ) = " "!
" !
AB i`oyd "
BC
! i`oyd 5
V B E
"
AB
!
i`oyd BC i`oyd 5
5
!
V ( B, E ) = " " ! ( , )
AB i`oyd"= " !"
!
i|yd
BC i`oyd 5!" i|yd
"
V ( B, E ) = V ( B, W ) + V (W , E ) "
V ( B, E ) = V ( B, W ) + VV(W( B,,EE)) = V ( B, W ) + V"(W , E )
= V (W , E ) + V ( B, W )
= V (W , E ) + V ( B, W ) = V (W , E ) + V ( B, W )
5
5
5 5
= PQ + QRi
= PQ + QRi = PQ + QRi
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla;!#"
.Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
" !#" - 74 - !#"
"
"
"
"
"
30
30
30
"
" "
30
"
30
3030
" "
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
"
" "
AB AB i`oyd
i|yd
i`oyd #PQR
( ! PQR1
AB i`oyd ## !! PQR 1
1
" "
"
2
u2 u
R1SR1 v22 !vu22!"
=S = "
R1S = v ! 4 " 4
PR1PR = R1=S R 4"
! PS 5 55
1 1 S ! PS "
PR11 = R1 S ! PS " 5
= &$ 14&v 2 ' u22 ' 23u #! . # 5
1 2&=% $ 2 4v 2 ' u '"# 3u ! . 55
= $ 24v% ' u ' 3u ! . " 5
2% "
BC i`oyd # ! PQR2
BC i|yd
i`oyd #( ! PQR2
BCPRi`oyd
2 = PT# + TR
! 2PQR
" 2" " " "
PR2 = PT + TR 2
PR 3=uPT + 2TR2u" 2 " " " " " "
=2
2 3u
+ v ! " 2 " 5 " 5 "
242 u
3=u + vu ! " 5
= = 1 &$ +42v 2v'2 u!2 + 3" u4#! 5 5
22 % 1 4 " 5
& 2 2 # 5
1 = $ 2 41v 2'2u +2 # 3u 2!
= PR&$1. PR
2%
(
24v%2 =' u 4v+ ! u3u !! 3u "
4 "
) 5
1 PR1 + PR2 = 4v 2 ! u 2
uq`M ld,h =4
( (
PR1. PR12 = 2 4v 22 ! u 2 !2 3u 2
PR1. PR2 = 4av4 ! ua ! 3u
+
) ) PR2PR
PR1 "PR = 1 2+!PR
v u
2
2 2 = 4v ! u
" 2 2
2
PR1 PR2 + PR = 4v ! u
1 2
a a
uq`M ld,h a=
uqΩ ld,h a+ 5 !$"
PR1 " PR22= v 22! u 2 "
uq`M ld,h = PR
+ 1 PR2 PR1 " PR2 = v ! u "
" PR1 PR2
!!! !!! ! !$"
" = ! !!! !!!!! ! !$"
" ! !
!!! !!! 25
=! . 5
!!! !!! ! 25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 75 -
!!! !!! !
= ! !!! !!!!! !
! !
!!! !!!
=!
!!! !!! !
. 5
12 jk m%Yakh 25
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"
"
(a) A
S
10 10 ! !!! ! ! !
f ! !! !! ! !
S
mg
R F
!
! "
!
"
! C
B
2mg
! !! ! ! ! !! !! !!!! ! !!!!! !!
! F
= !
" 10
f 10
!%"
"
15
15
! !
(i) P wxY=j i`oyd ! !!!!!!!"
wxY=j i|yd
!
=! !!! !
15
!! !
(ii) moaO;sh i`oyd ! !!!!!!! = !!" + ! ! !
moaO;sh i|yd 15
! !
10
!
(iii) moaO;sh i`oyd 4""""""""""!!! ! !!" ! !!
moaO;sh i|yd "
! 10 60
" 60
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"
(b)
55
55
"
hdka;%sl
hdka Yla;sh
;%sl Yla ixia;s;sfhka
;s ixia :ß;sfhka
!
!!"# ! !!"# !"# ! ! !"#$ ! !!!!!!!!! ! !!!!!!!!
! 25
25
! !
^ú'Y' = 10, =10, =KE=10,
(PEpd'Y' 10, iólrKh
Eqn=05)= 05)
5 40
!!! ! ! !! ! ! !"# ! ! !" 5
40
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
!."
"
Pi`oyd
i|yd!!! !!!!!!!!!!!! ! !!" !"# ! ! !!" -------- (1) 15 15
Q i`oyd
i|yd !!!!!!!!!!!!!!!" ! !!!!!!!!!!! ! !"! -------- (2) 10 10
! ! !!" !"# ! !
!!
!!! ! ! !"# ! ! !"! 10
! 10
!!"
= !
(2!"# ! ! ! ! ! !"# ! ! !!
= !!"
!
(5!"# ! ! ! ! !! 20
20
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
igyk
igyk# (
!
0<!! ! i`oyd mDIaGfhka P bj;a
i|yd mDIaGfhka bj;afkdfõ'
fkdfõ'
!
!!!!! ! !!" ! !
!" !!"! !
!! !!!! !"# ! ! !! ! !!!"#!! ! ! !
!" ! !
!!" ! ! !
!!!!! ! ! ! ! !! ! !
! ! ! !
!/"
"
.=re;ajh
.=re;ajhhgf;a
hgf;amuKla P ysPp,s;h
muKla ys p,si`oyd
;h i|yd
O O isg A olajd
O isg A olajd #
v 2 = 2 ga ! v = 2ag ." 55
a"
4mg ( x " a)
v ;ka;;a;=fõ h #( T =
wd;;sh
;=fõ wd;;s ,x ! a 5 5
a
A "
F F= =ma
ma : ! T + mg = m!x! 5 5
O ( x ! a) 55
T bj;a
bj;alsÍfuka #
ls¯fuka ! 4mg + mg = m!x!
a
a"
4g
" !x! + (x ! a ) = 4 g . a
a a 4
x 4g & 5a #
( !x! + $ x ' ! = 0 ---------------------------- (1) 5 5
a % 4 "
A
T
mg
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
!0"
- 81 -
"
4g 5a 5 5
túg 1 ka X!! + X = 0. X = x" ! X! = x! yd X!! = !x!. 5
a 4
" X! 2 = # 24(cg2 ! X 2 ) ------------------------ (2)
g !!
tu.ska X!! + ! X = 0; fuys !
5a
2
5 a =túg2 1 ka . (!X! +> 0) X = 0.
5 a ! 5= x!aX!! yd
X = x " ! X! = x!X yd = x "XX !! = ! !x!." X!a =! x! X yd
yd = !x!. X!! = !x!5. 5! 2 5 a
4 4 x! 4= 2 ga when x = a ! X = 2 ga , X = ! úg'
5 5 g 4 40
tu.ska X!! + ! 2 X = 0; fuys ! = 2 5 . (! ! > 0) 5
4g 4g
túg 1 ka2 X!! +2 2túg = 20(1)
X túg katúgX!!1+ka X!!X+=40g. X = 0. 4 g &
.1 ka - a
a2
#
a (2) a.(2) , )
" X! = # (ac ! X ) ------------------------ túg 25ga = 2
$c - * 5 ' ! 5
4
a $% + 4 ( !"
2 g g g )
x! = X!2! ga
tu.ska 2
+ !when ;tu.ska
X =x0tu.s
= fuys
a ka !
!! =+ !
Xtu.ska
!X 2! 2 X!=! .!+
=2 0;2!
(2!
!
ga ,fuys
X
fuys>2=00
X)!
;2 = =!2a2 !úg'
fuys .= (!22 ! >. (0! ! > 0)
"a X = # (c 2! X 4 )a2------------------------ a a 2 9a 2 (2)
5 5 " a = 2c ! 5 ! c = 40
5 5 2 5 5 55 58 16
40 40 40
4 g & 2 , - ax!) =# 2 ga when ! 2 a
túg (2) . 2 ga = $c - * 5 x = a ! X = 2 ga , X = ! úg'
' ! 3a 4
2 2 2 a
2 $
% ! 2 + 4
2 ( 2 !
" 2 ! c = (! c > 0) 5
" X! = # (c ! X " X = ! 2
( c
) ------------------------
" X = # (c ! X ) 4
# ! 2
X 2
) (2) 2
------------------------
------------------------ (2)
5 (2) 5
2
4 g & , - a ) #
2 2 a2 túg
2 9a 2. 2 ga = a $c 2 - *
(2) ' ! 5aa 5 a
" a = 2 c
x ! 2 ga ! ! 2c
when =
flakaøh
x a fokq !
,nkafka
X a2
2X ga
! 2 , 04 ; (X x!",==! X.úg'
x! = 2 ga when x = a úg"! ! 8 x! X= =2 ga 16,ksidxX= =a ! 4 úg'
2 gawhen
= = ! =
!$ =
% X = 2 ga + = ! úg'5
4 4
5 5 5 5 5
3a 5 a 2 2 2 9a52 5
22
! c = 4 g & (! c >
,- 0 )
a
2
# 4 g &" a 2
= 2
a c
5 4 g, 2 ) , - 5
&
- #
! a ! # c =
túg (2) . 2 ga = túg 4 túg
$c (2)
2
- *túg. 2)'(2) ga!. = 2 ga$5c=2 - * $c '- !* 8 )' !5 5
16
a %$ + 4 ( "! a $% a+ %$4 ( !"+ 4 ( "! a 3a
5a 3a AL= + = a.
flakaøh fokq ,nkafka X 2= 0 ; x = 2 . ! c2 = 5 2(! c >2 0) 5 25
4 4
2 2 a 2 a 2 9=a2 4c 2 2! a ! 2 4a
c 2 9a 2 9a 2
" a = 2c ! ! c = " a = 2c !
" = !c =
8 16 8 8 16 16 1
5a cos ! = 3
flakaøh fokq ,nkafka X = 0 ; x = . 5 25
3a 3a 3 a 4
!c= (! c > 0) ! c = ! c(! =5 c > 0 ) 5
(! c > 0) 5a 3a 5
4 4 4 AL= + = a. 5 .kq ,enQ ld,h = # $ "
4 4 Aisg L olajd
!
5a 5 a 5 a 25
flakaøh fokq ,nkafka flaflakaøh
kXaøh = 0fokq;fokqx,nka
flakaøh ,nkafka
= fokq fka X = 01 ;X =x 0= ; .x = 5 . 5
. ,nkafka 25 a 3a 25 25
4 cos ! = 5 4 4 5
5 1 +a & = a. -1, 1 )#
AL=
3 = 4 %4. - cos * '".
2 g$ + 3 (!
#1$ "
Aisg L olajd .kq ,enQ ld,h cos !==
a 3a " 15 3! a 3a a 5 3a 5
AL= + = a. AL= +AL=5= a+. = a. 5 5
4 4 4 4 4 4
# $"
1 a &cos 1 Aisg
# L olajd .kq ,enQ ld,h =
=cos ! =%1. -αcos=1 * '". 5
1 -1 , ) 5 !
cos ! = 2 g cos $ ! = + 3 (!!1" 5 5 5
3 3 3
"
1 a& , 1 )#
" 15 A AisgL L
#.kq
olajd
$ " ,enQ ld,h
.kq ,enQ
=
ld,h
#%.$ " # 5$-1*" '".
- cos 5
Aisg L olajd .kq ,enQ ld,h =Aisg L olajd .kq 5,enQ
is g ola j d 2 =
g ld,h
$ = + 3 (5! 5
! 35 !!
" 15
1 a& -1, 1 ) #1 a & 1 a & -1, 1 )# -1, 1 )#
'". *5 '". 5
!1" 3
= %. - cos * ='". =%. -5 cos%. *- cos 5
" 2 g$ + 3 (!2 g $ 2 g $ + 3 (! + 3 (!
15 35
15 15 15 !1"
"
" " "
35 35 35
LL
T1
T1 T1
(!x1!!x++!!x+ ! )mg44"gg(!x!&mg
!!x(!+
1 (1(14
{
(+41+gg(+")(a)a)&&$a $(1 + " )a a #aa4##!4 !
}
!&a(")x4!"gga)==(0x("1"+aa!#)a)=#m(!1x! +
++ " )a x%a+(xx%'x!a'a')aa!('1g(+(1x=(+!)0(a"))"!="g0==00 "
" ! )m!x! "
5
(1 + ! ) mg !x!x!++!x! + 4 g %%xx& ''xa('5'(+5(1(++)(())" =""0==005 5 5
(1 + ! ) mg (1
(14+4 (g1g(+)( ) a
a )$$a4g % 4
a #!44!! "
5
{ }
L + (
(1T+1 ! )mgT1 !x!!x!++ !x! + ( x&% x!$'a)(5!(+xg! (=)a0) "!"= g 0= 0 55
!x! +
(1(1+4+g"()a)a(1&$+ " )a4 g 4 !a #
4 g % x &' a ' (1 + (& ) "a=#0 5 a#
L !x!(+ 1 +4 g( )a &$!x! +% x(1'+a(')a(1a%+#x(4')!a '" (=15+ 0 ( )5 5" = 0 25
L (1 + ! )mg L (1 ( ) a 4
4 g % x &' (5 + ( ) &"a=#0
+ g $ 4 a 4 ! 2525
!x! + $ ! #
(1 + ! )mg (1 + ! )mg !x!(+1 +4(1g(+)a( )$!xa!4+%gx(1'+(&5( + (4%)!x '"(=5 +0 ( ) " = 0
)a $ 4a!# a #4 ! 25
!x ! + !x! + & % x
$
' a ' %( x1 +'( a )' (1"+=(0) "5= 50 5
O OL L (1 +4 g( )a(1&$ +4 g(a)aa &$ a # 4 ! a # 4 !
(1 ) mg
fla Centre
(1k ø
a h ) C
mg : x !x
x ! OC
+ =!x!(+5 +%!x)' )(5 +% x( ') 5(5"+=(0) " = 0
(OC
=
1C1 11+1(=)a((51$++ !
O + ! + !
Centre : = (a4)a4 $ 4 ! 4! 25
25 25
Centre C1 : x = OC1 = (5 + ! ) 5 5
4
a
O
O O C1C L1=L 2=a2"a ("5(+5!+a)! ) a 5 25 25
AA Centre C1 : xCentre = OC = ( 5 + ! ) a4a4 a 55
Centre C1 :Cx1 L==OC 1
2Ca11 ":=(x5(5=++OC !!4))1 = (5 + ! ) 4
A 44 5
O O aa
= (=3("3!")! ) aa 5 a
Centre CCentre1: Cx 1=LCOC 1 :21xa== (OC 55++1!a4!=))4(5 +a ! ) a 55
A C1 L==(32""
= a(" !C)(15L+=4!42)a " (54+ ! ) 4 5 5
A A 4 4 55
aa
kj kj drh c1 c=1 (=3(!3 "!)" ) a (>(a0>)0!
úia;drh " a< 3.
5) +24a!a") (5 +) !!) "a < 3.
úiakj;úia;drh
c1 c1 A C1 L == 2(C 3a 1""L!(a4= 5
A kj úia;drh c1 = (3 !="()3 " !4()>=04()3! "! " )<4 3. 55 5
4 4 4 5
c1 iïmQiïmQ!K
®K ir,ir<wkq
riïmQ!K wkqj!;S j r®
ir< wkqj!;S p,s;h ; S p,s p,s;h
; h ! !
a!=)aa(3 " ! ) a a
úia;drh cir< ( 3 ( 3 ) AC1 !1 c!1 c1 5 5 5
=4(>(3(0>!)! )"!<" 3(<>. 30AC
kjiïmQ!K wkqj!;S = "
kj úia;drh
=
c
1 kj
1 úia;drh
= !( 3 " ! "4 c)1p,s;h !
0
" )4 .) ! " < 3. 55
c1 c 4 4 AC c
c1 !
1
a a1 a 1 aa 5
iïmQ!K ir< wkqj!;S a p,s;h ! (5 (+
5 !+ )! ) " a" a
# (#3 ("3 !
" )! )
LL iïmQ!K
kj úia;drh iïmQ!K
kj cúia;drh
= (3wkqj!;S
1 ir< !c1"=) ir< (3 !p,s;h ("> )0) !
wkqj!;S !(">p,s;h 0<)3! " 4< 3.
. a4! a44
c1L c1 4 4 (5 + AC ! )AC 1 "! ac!1#c(3AC " !) !c 5
5 +5 !+ "
4 1
4" #4 3#"3!" !
1 1 4 1
5 5
iïmQ!K iïmQ!K
ir< wkqj!;S ir< wkqj!;S p,s;h ! p,s;h ! a !
a) a a
L
L L
( 5++ !!)" 4"a#a3#
5 (5 +AC!"4 1)!!1"cAC (15a +#1!(!3)"c51!4")a # (355" 5! ) a 5 2525
" (3
! " !
25
"4 !" 1 " 4 4 4
25
5 + ! ""a4!#13" " !a ! " 4 a# 3 " ! 5a
L " "L (5 +5 !+ )! ("5"4+a#!#)3("3""!a! #) (3 " ! )
5 +
4 4
" .4 . 4
" " " ! 1" 5 25 25
" 1 " ! 1 5 5 25
5
5 + ! ". 4 # 3 "" !+ !! " 4 # 3 " ! "
"
"" " "
" 5 5 25 25
" ." ! 1 " " ! 1."
" !2"!2" .
" "
"" " " !2"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks; h we.hSï jdr®;dj 2016
"" " - 83 - . .
"
" "
!2"
!2" !2"
úl,am l%uh
úl,am
X =l%uh
úl,am cos !t + B sin !t hehs .ksuq ; fuys A yd B ks!Kh l< hq;= ksh; fõ'
Al%uh
úl,am úl,am
l%uh l%uh
A yd B
X# = A=!cos
XX =XAA "!=At!A
cos
=Xcos ! B+sin
+ tsin
+ BB
tcos ! tt!+
sin
!sin
t hehs
+!BBhehs
! thehs
t!
.ksuq
hehs
sincos
!t! tu. q'; fuys
.ks.ksuq
.ksuq
hehs
;5fuys
fuys
;.ksuq
A B kSks!Kh
A yd
fuys ; Afuys
Br®K
yd B
A yd
l< hq;=
h l<
ks!Kh
ks!Kh
l<hq; = ksh;
hq;=
l< hq;=
B ks!Kh
;fõ'fõ'
kshksh;
l<ksh;
fõ'
hq;=fõ'ksh; fõ'
X! =!" A"!Asin
## !t !
+ B+!Bcos !t.!t. a55 5
# X!X=="A !!! sin
sin !!ttsin
+ B!!! cos
cos t .
t = 0 yd x = a jk úg X = ! !5tyd
# X = " A t + B!
! cos . X!5= V = 2ga . "
a 4a !
t =t 0= 0 yd
x = a= jk X !ayd yd
úg XX == !
= !
5 Xa!=! V= V
! XX
=5 2ga . ". "
2ga
t = 0 tyd= 0xx =ydaaxjkjk
jkúgúg
= VX! ==
yd
=úga jk úg 4X 4=yd yd = V2ga
= .2ga
" . "
5 5 5 4 4 5 5
5 5
a 5 5 V 5
$ # = A , V = B! " B =
4 !
a a V V
$ $# 5#= a A , Va =VB=!B" B =B =5V V
$ 4# $4 ==#AA, , V =A = ,BV !!" "
= BB!! ="!B =
4 4 ! !
5 5 5a 5
5 cos5 !t + V sin !t. 55
5
úiÿu: X = " 5
4 !
a a V V 25
úiÿu:
úiÿu: X =X"= "cos !t a!
a cos + t +Vsinsin!t.V!t.
úi∫u X = 4" X4cos
úiÿu:( úiÿu: = "!tcos+ !sin t + !t.sin !t.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
!
4 4 ! ! 25 25 25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
a! 25 25
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
!
wjl,kfhkaa: X= sin !t + V cos !t .
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
5
4
a!
wjl,kfhkaa: X! =!X! = aa!! !t + V cos !t .
sin
!t5. 5 55 5
wjl,kfhkaa:
X ! sina! t++VV!coscos !tt. .
wjl,kfhkaa:
wjl,kfhka wjl,kfhkaa:
( =4
my;au ,laIHh L g <`.djkafka = !t sin
X4 sin X t =+!
! V
0 "úgcos§h'
4 4 5
X! =!X! 0="úg
my;au
my;a "my;au,laIHh
u ,la
my;au HhLjk
I,laIHh
,laIHh
my;au
gL<`.djkafka
,laIHh
g <`.djkafka
L gL<`.djkafka
gL <Ûdjka fXka=( 00X
g <`.djkafka
§h'§h'
!"úg
"úg úg§h'°h' 5 5 55
0 "úg
=§h' 5
" m<uq jrg t = t1 , úg
"m<uqjrg jkahehs lshuq'lshuq'
" fka hehs
"
m<uq
m<uq t =tt1=, túg
jrg jrg 4,Vúghehs lshuq'
hehs lshuq'
m<uq
túg !t1t ==jrg
jrg
túg( tanm<uq "t11, t úg
= thehs
, úg5lshuq'
5hehs lshuq' 4V !
a!
1
tan " = ; fuys
fuys 0 < " < "
4V 4V a! 2
túgtúg !t1!=t1"= "4V 4V5 5
tantan 4V 4V ! !
; fuys
; fuys
túg tan !t1tan
túg #=t1a!
"! =t1" =$"!
aa!! a!
5 5 5tan " =" = 4V
tan
5tan
4V0 <0"<<" <"! " !
!a"!;=fuys ;0fuys
" =atan < " 0<2 <2"" < "
a! a! 2 2
#t1#=t1"=$"!$ ! 5a 5 a
ir,ir<wkq
wkqj!;s t1 p,s;fhys
jr®;#S p,s t$1 != "flakaøh
=;"#fhys $k
fla ! aøh x = fyda AC = 55 fõ'
fyda fõ'
5 5 5
4 4
5a 5a a a
ir<ir<
wkqj!;s
wkqj!;s p,s;fhys
p,s;fhys flakaøhx =x =5afyda
flakaøh fyda
5a = = afõ' fõ' a
ACAC 5 5
ir<
a wkqj!;s p,s;fhys
ir< wkqj!;s c (flakaøh
p,s;fhys
a! ) flakaøh fyda
x =4 4x = AC
fyda=
4 AC4 fõ'
= fõ' 5
= c cos" = 4 4 4 4 5
4 2 2 2
a a c (V
16 ac!(a)+!a) !
a c=cos
= c cos" = 2 (a!2 )c2(a! )
a " = c
4 4 = c cos="c = cos16 "V16 =V+22a+!a22!22
4 4 2 16 ga 2 1 2 2
= c. V 16aV !
+ = + ac ! 5
16 ! 2 ga + 4 ga 3 5
2 2ga ga 1 1
= c=
. c. 2 ga 2 ga = =c1 c 1
= c.16 = !
16c
2
3a ! 2 ga + 4 ga 3
.
ga + 4 ga = 3c =5 5c
!c= 16 ! 2 16 ! 2 ga + 43ga 35
ga + 4 ga 5
;j o" by;ska 4
3a 3a
;jo" ! c =k
by;s c a 3a 3a
! c =4=!4c =
!
&1#
)t1 4= ( '4 cos '1 $ ! #3"
"
% 3"
#3" #3"
1& -1 , 1 ) #
#3"
" " t = %. - cos * '" . 5 #3"
" " 1
/$ + 3 (! 5 35
35
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 84 -
% 3"
1 & 1 & --11,, 11))##-1 , 1 )1#& , 1 )#
1& tt1 =-=1 ,11%t&%)1..
#=-- cos
cos
% ''"".t.1 *= '"%.5. - cos5-1 * '" .
** cos
.- 5
t1 = %. - cos1 */ .
'" / $ +5 33(! + 3 / (!$5 + 3 (!
/$ +/3$$(! + (!
14 jk m%Yakh 35
35 3
35
(a)
(a) (a) (a)
(a)
!"
!"!! !"yd
!! !!hehs
yd!!"
yd !"!! yd hehs
! !!!" !!"!.ksuq'
hehs
hehs !uyd
hehs
!
.ksuq'
.ks !" ! ! hehs .ksuq'
q' .ksuq'
!" ! ! yd !" .ksuq'
!! !!! ! ! ! ! !!! ! ! !! ! ! ! ! !!!
"" !
Túg
"túg
Túg Túg
!"
!"!!! "!"
!"!"! !
! !"yd
Túg
yd
yd! yd
!" !"
!
!"!!!
!
!"
! !!
!"!"
!
!"!!
!yd!"5 ! !" 5! 5!"5 ! 5
" Túg !" ! !" ! yd!! !"
!!! ! ! !" ! ! !! !! ! ! !! ! ! !
! !
!! 5! 555 ! "" 5 " 5 "
! "
!"
!" !
! !"
!" !
!" !!"!"
! ! !" !!!"
!" ! !"!"
!"!" !"
!" !
! !"!"
!""" ! !"
" ! !" "
!" ! !" ! !"!" ! !" ! !" ! !"" ! !"
!! !! ! ! ! ! ! ! !
! !! !! !! !
!! !" ! " ! !! ! ! " ! !
! !!
!! !
!!!!-----------
! !! ! ----------- (2)!" -----------
!5 5
(2)
!! ! -----------
(2) (2)
"" ! !! !" 55!---------
5
! !! ! ! !" !! ! !! ! !!" ! ! ! ! !
! !
33 3 55 ! 53 !" 5
(1) yd
yd (2)
(1),!!!"(2) yd3k
(1) u.ska
(2)a ,!!!"
u.ska !(1)
u.ska!
,!!!" ,!!!"yd
!"
5
!"! !"5 ,!!!"
(2) u.ska
(1) yd (2) u.ska yd !u.s !" 22 2 2
2 2525 2
25 25
#!"
#!" #!" #!"
#!"
"" " "
"
4 44
3 33
Y
5 55
!! R
!
3 33
A AA X
B P ."." B
." x 10 10 B xx
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
5
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! !!" !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
5 !! !!" 55
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!"
"! "!"!
! ! !AE 10
! ! !
AE gg ,ïNj
,ïNj úfNaokfhka
úfNaokfhka : !"# g
! ,ïNj úfNaokfhka
! !! !"#
!
AE!g ,ïNj úfNaokfhka
! ! !"#
!
! ! !"# :! !
: !!!!!!"#
10!!!!!!!!!"#
!"# !"#
!! ! !"#
! ! !"#
! ! ! ! !
! !
A AA
! ! !! !!
!!!!!!!!!!!!! ! ! ! ! ! ! ! !!!!!!!!!!!!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!! !!!!
! ! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !" 5!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
5
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!" " 55
10= ! !! yd !"40g iudka;r fõ' 1
iïm%hqla;fha
iïm% hqla;fha úYd,;a yd !" giïm%hqla;fha
jh R = ! !! yd
úYd,;ajh iudka;r
iudka;fõ'
iïm%hqla;fha úYd,;ajhR10
úYd,;ajh
r fõ' R = ! !! yd !" g iudka;r fõ'40
##" ##"
##"
" ""
ABAB,ïNj
,ïNj ! Y! =
!
!
!
!!! !
! !
!
! ! !!" 10 10
5
! ! ! !
! ! "-
5
! ! !
iïm%hqla;fha
iïm% jh R = ! ! ! ! ! ! ! !!,
úYd,;ajh
hqlafha úYd,;a 5 5
tys l%tys
shd l%shd AB iuÛ
fr®Ldjf!Ldj AB iu`.
idokidokflda Kh !"#!! !! ! ! !!! ! th
fldaKh AEg iudka;r
th AE ;r. fõ' 5
g iudkafõ' 5
5 5
4040
iïm% hqla;hgÈla
iïm%ma;hg †lalrk
lrk AB yuq
,oyuqjk
,o AB P hehs
jk ,la
,laIHh P hehs .ksuq'
IHh.ksuq'
>Qr®K .ekS
B >Q!K fuka
.ekSfuka
! !
!" ! !!! !"# ! !!! !"# 10 10
! !
! !!! ! ! !
!
5
15
! ! !!. 5 15
!
------------------------------------------------------------------------------------------------
!
túg BP,
túg ! ! !.
5
!
w;sfw;sf!l n,h !" gg iudka;r
r®l n,h iudka;fõ'
r fõ'
5
R
F
A 1 1 B 3
5"
2
!
A
!! ! !
!
!"#!"! ! !! !!!"#!"! 15 15
!
! !! ! !!
!
! ! !" !!. 5 5 25
25
#$"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
"
- 88 -
15 jk m%Yakh
(a)
A"
! !"
"
w1 " w1 "
B" D" 10
w2 " a T" T" w2 "
"
10
w1 " a w1 "
"
iuñ;shg 5 5 X"C X"
iuñ;s hg
"
tlatla
tla tla nr
nroKafâ
oKafå 2a 2a
È. †. hehs .ksuq'
hehs .ksuq'
A AB yd
yd BC i`oyd
i|yd
(b)
oKav
oKa ~ úYd,;ajh
úYd,;a jh wd;;sh$f;rmqu
wd;;s h$ f;rmqu " D"
BC(!") 2W wd;;shh
wd;;s 1010
AB("#) 3W f;rmqu
f;rmq u 1010
%&
wd;;shh"
CD(!$) 3W wd;;s
1010 $& C"
wd;;shh" !&
AC($") W wd;;s
1010
30 ! "& 30 !
W f;rmqu
u" " " B"
1010
AD($%) f;rmq A"
X
2 " #& W"
W 3
X(%#) = 5 5
2
$&
W" 30
W
W 3
2
30 !
" 2 #&
"& " "
W 3 %&
2 W 3" 30
"
2W W"
"
30 !
"
30 ! 85
" !&
85
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
#."
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
"
- 91 -
16 jk m%Yakh
"! "
!"
O" G" A"
x 5
" 5
iuñ;siuñ;sfhka
fhka ialkaialkaO kaøhg OA
O flaflakaøhg OAu;
u; ms
msysghs'
ysghs' 5 5
tall tall
jr®.j!.
M,hl lkaOh ! hehs
M,hliaialkaOh .ksuq'
hehs .ks uq'
1
#m = r 2 ( # " ) ! .
2
10
2
1 2 2 10
5 $" 2
r ! r cos# d#
3
5
%
2
x=
"
r 2!
2 55
#
2
2r
=
3# !#cos$ d$ "
"
2
!
2r
= sin " 2 5
3! !
#
2" 5
"
2r & '#
=
3' $2 sin 2 !
% ""
"
4r
=
3!
-"
5 5
4r
ialialkaO kaøhg ≥rÿr =
flaakaøhg
kaO fla 40
3!
40
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
jia;=j ialkaOh RS isisg
jia ;=j ia lkaOh iaialkaO
lkaO fla flakaøhg
kaøhg RS g ÿr
≥r
(!)
D C
3a 10
2a 2! 10
A B
R Q
4a 2!
a 10
10
S P
1 a2 4 a 2a 10
a $" # ! " =
3! 2 3! 10
" 2 4
2
"
( "% 2
&6 ) # a !
x1 " 55
' 8$ "
"
#0"
" ialkaO flakaøh w!: ±laùfuka"
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 94 -
a 2" !a 2 2a 10
(48 $ ! ) x1 = 2a 2" # 3a + 4a 2" # a $ "#
ialkaO flakaøh w!: ±laùfuka"
ialkaO flakaøh wr®: oelaùfuka
a 2" !a 2 2a
(48 $ ! ) x1 = 2a 2" # 3a + 4a 2" # a $ "# 10
10
8 8 3!
238
# x1 = a"
3(48 " ! ) 5 5
"
= k a -" 50 50
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
T"
G
R1 " "#1" 10
" a
F" ! 10
S" "
"
U R2
" V
" P "
W" " !
"
"
A
(a)∞≥ legh
A odÿ tla
legh jrla úisl<
tlajrla úis l<
úg núg n ixLHdj
ixLHdj ,l=Kq ,l= Kq l< ,eîfï
l< uqyqK; uqyqK ; ,eîfï
iïNdú;dj )my; ±lafõ' P(n) my;
P(niïNdú;dj
±lafõ'
n 1 2 3 4 5
1 1 1 1 1
P(n)
"
6 6 3 6 6
ii==1,
1, 22.i`oyd
i|yd iijkjk
úislsÍfï§
úis ls,efnk ,efnkXixLHdj
¯fï°ixLHdj Xi hehs .ksuq'
i hehs .ksuq'
túg P(X 1 + X 2 = 6) = P( X 1 = 1 yd
túg yd X 2 = 5 ) + P( X 1 = 5 yd
yd X 2 = 1)
+ P( X 1 = 2 "yd
yd X 2 = 4 ) + P( X 1 = 4 "yd
yd X 2 = 2 )
+ P( X 1 = 3"yd
yd X 2 = 3 ) .
1 1 1 1
= 4! ! + ! 15 15
6 6 3 3
2
= . 5 5 20
9 20
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; $3"
.Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
" - 97 -
BB∞≥
odÿ i`oydX Xfjkq
leghi|yd
legh jg YYi i .fhdouq'
i fjkqjg fhdouq'
i
n 2 3 4 5
1 1 1 1
P(n)
3 6 3 6
1 1 1 1 15
túg P(Y1 + Y2 = 6) = 2 ! ! + !
15
túg
3 3 6 6
1
= . 5 5
4 2020
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
fíhs
fÄhsm%fïhfhka
m%fïhfhka
P(sum = 6 A) P( A) 10
P(A sum = 6) = 10
P(sum = 6 A).P( A) + P(sum = 6 B ).P(B )
2 1 5 5
!
9 2 8
=
2 1 1 1
= .
17 55
! + !
9 2 4 2 10 30
10 30
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
n m
!x i !y
j =1
j
5
(b) µ 1 = i =1
µ2 = ." 5
n " m
n m
!x +! y i i
±ka µ 3 =
±ka
i =1 j =1
55
m+n
nµ1 + mµ 2
= - 5
m+n " 5 15
15
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&"
"
n n
$!"
" w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 98 -
" % 5
! $
n i =1
!"
= n! 12 + n d12 $$! ( ( x i ' µ 1 ) = 0 and "
( ( xi ' µ1 ) 2 !!
i =1
n
$ n
# &
" n
" =! n (x " µ " d ) 2
nn i 1 1 2
" "
=!
= i =1 ( xx i " µ 1 " d 1)
! ii 11 11) 22 "
( d
i =1 i =1 i =1
" " " µ "
! ( xi " µ3 ) 2 " 2d1 ! ( xi " µ1 ) + ! d12 "
5 i =1 "
"
=
nii==11 n
5
i =1
2
" " " =! " ( x i "=µ!
nn
1 " (dx1i)"2µ 1 " d 1 )
2
n n n
!
!{{ }}}
= {( xi " µ1 ) 2 + 2d1 ( xi " µ1 ) + d12 }
==i =! ( x " µ=11")d 1+) 2" d ( x " µ" ) + d 5
55
" " 1n 2 2
nn (ixi "i µ 1 2 1 i 1 12
5 = !
! { i =n1 ( x " µ ) 2 2
= in=1 ( xiii " µ111)2 + 2d111(nxiii " µ111) + d111 n 2
! !
+
= ni =nnn1 ( xi " µn3 )2 " 2d1 nn ( xi " µ1 ) + nn dn 12 5
2 d
" ( nx " µ
!
n
) + d 22 n
5 5
" " =
= !
!{{
!!
ii==11 ( x " µ ) 22 " 22d
i n= 1 (( x
!{
= ! xiiii = 1133) 2(+x1i2"d1µ
x i "
" µµ 3 ") !
2d")2d1 i =12(( x
! "
11(" x)i "+µ
= ! ( xi " µ1 " d 1 ) 2 x i !
}!}
ii21d
"
" µ
µ
i =1
1 )) ++
") +(11xdi1"2µ
2 i =1 d
} =11! d
)+
122 "5 2
11 (d"x1i " µ 1 "
55
5 d1 ) 2
=i =niiii1====1111 ( xi " µn 1&) + 2"d1n1iii(===x111i " µ1 1) + n d1 niii= n "
" "
==11 i =1 n # "
i =1 22 !
= i =n1( xi "=µ 3 ) 2&&$(2x"i 2"ndµ
! ! ! !!n2( x " µ ) + n d( n2 ( x ' µ )
! !
) 2 d ( x nn ) +i 5
d 1 2 # 5
n
1 " i 1 " µ 1
" !
==i =n1n! (2x+ i " n µ
d
$ n2d1 ( xi " µ1 ) + (
!
321)$!"( ( i
3
x 1 ' µ )
1
= 0 andi
i
1 (di =11 "(( xx5iii '
2
1
' µ
µ 5111 )) 22" !!
1 #
5
i = i 1 = i 1
!{ } !{
12 12 $ 2 nn
= i 1 =
2i =1 niii==n=111 " n
= !! "
n n d ( ( x ) 0 and
"
" =
= i =!
i =1
n
1 12(+
= n! 1 +i n d1&1$$! ( x " µ12 $)! + i =2
1 d ii(=x
$&$% niii===111 ii$n 5 n11
1 µ"1 µ
'
( x1 &'i µ ) 1= 0 iy = ) + dand
iy
1 = n ( xni " µ12 )#! ""+ 2d1 (2x#i " µ1 ) + d1
n(n ( x i ' n µ(
n
1) (
2
!!!"i ' µ 1 )n !
2 x#
} 2
n
2
(i 12 ( x µ )
" !
="=n" ! 12(2+ xi n"=dµn2! $)!$
!
2 " n2(dx12 '
1 2$$%1 ( 5 1i $ 51( i
3 % + n d !!
$!µ(5x)i = )+
"( x0µ1'and 5
µ )
= i=
= d101 (and
=
i =1 " i 5
x
n
'
i 5 i5
" µ!=11 2
)
3 !!""
!!"" 2d
1
!( x " µ ) +
!
" i 1 d12 5
"= ni =!1 1 2+ n d21 $ i =( x 1
" ! ( '
ii=1 i =11µ ) = 0 and i =1 i =1 5 n ! "
!! "
1 i =1 i =1
"= n (! + d $) . i =1 $ 5 n !
12 12 &$ n
#
= n ( ! + d )
% . 5 55 5 " ! n
= n (! 11 + d11 )$%. 5n2 2 % &! " 30
2
( ( x 5 ' µ ) ( x i ' µ1 ) 2
" " 2$ 5 i 1 $ " 5n 30 30 (
" "= n! 12 + n d
2
2 1 $! 2( 2i 5 1 "
( x ' µ ) = 0 and= n! 2 +5n d 2 $! " ( x ' µ ) = 0 30
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- i =1 !
and i =""1
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
= n ( ! + d ) .
=1n (! +i =1d1 ) .
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
" 1 5 1 n 1 $ ! ( i 1
" n
" m
= n (! 12 + d12 )$. 1 5 $!
i =1
30 30
"
m ( y " µ ) 2 = m(# 2 + d 2 ) , fuys d = µ ! µ .
% 5 %" 5 30
tf,iu, !
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
m ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 5 "
tf,iu,
m
y
j " 3 2
m
2
d
2
, fuys d
2 3 2
. 5 "
tf,iu
" !
! (
" jj
" µ
33
) =
2
( #
2
2 2
+
2
2
)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
tf,iu, 2
2
j =1 ( y j " µ3 ) = m(# 2 + d 2 ) , fuys 22 22
fuys d 2
2
=
= µ
µ 3
3
!
! µ
µ 2
2
" . 5 5
5 05 0505 "
=m n (! 1 + d1 ) .
"----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
j =1
mjj==11 5 = n (! 12 + d12 ) . 5
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2 2 2 05
30
tf,iu, ! mn ( ytf,iu,
j " µ! 3) ( 2
=y2 jm"(#µm23 )2+2 d=2m ) ,(#fuys
2
2
2 + dd222) =
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- µ3 !dµ22 =. µ3 ! µ 2 .
, fuys 5 5
tf,iu, j!
n(y
31) = m(mm# 2( y+i d!2 µ )2 d 2 = µ 3 ! µ 2 .
) ,3fuys
2
"
"
n ( xj i"!µjµ
j =1 ( xi ! µ 3 ) 2
= "
"3 )2 + m
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
=1 n
2+ ( y ! µ ) ---------------------------------------------------------------------------------
5
5 05 " 05
" ( xii ! µ 33) + j =1 ( yiii ! µ 333) 22 "
"
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
" 2 i =1---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 05
# 32 = nmi =1
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 55
# 22 = ii==11 n m +mjjn =1
j==112 m " m5
3
+2 3 (2y"itf,iu,
# 33 =!2n ( xy j !"2 µ ) (m=x++m2!n(m#µ(2y)+
22 2 2
tf,iu, "" " "" "
3 i2 !
2 d µ) ,)fuys
!dµ2 3= !) 2µ(3y!j "µµ 2 .3 ) 2 = m(# 22 + d 22 )5, fuys d 2 = µ 3 ! µ 2 .
n (!j 1=21 +( xdi i12!) µ +33m)m 2(!i+ n+ d
+ 2 ( y
2 ) ! µ ) 5 5
=2 n=(!i =1221 + d2122 ) +i =m j =1 d 22i) " j =31 05
) ++mn ((!
1
! 22222 j+
j =1
=3 2n (! 1i1=1+ #d311=m +=1d 222 ) " "
#---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- " 5
#= 3 = 2n m + n m+n " "---------------------------------------------------------------------------------
m2+ n n22m +2md 222) 22
( n ! 212 + m 2 !m2 + )
2 +nm n ( d
2+
2 n
52 m
n((n!!1 22++(dm
" 1n
x +22µ1)m3++
)(!! )(! 2
n d(2+1d2+
" )122+d+(m
1
2mdy )(i!!22 µ ) +.3 )d 2 )
=
== (nn(! 11 +=m 1 i !
2
d1!)22m 2 +) m +
+ n
(n!( d2 11++dmd 2 "
) 22 ) .
2 " 5 " ( x i "! µ )
35 +5 ( yi ! µ 3 ) 2 10
= 2 i =1 m +mn+ n mj =+ 2
1 n " . 5 10 5
"# 3 = 2 m m+2 +n n 2 2 "# = 2 i = 1 j = 1
" 10
2 2
" (n ! 1 2+ = m! (n2!2)1+ +nm (md+!1 n2+) md 2
+ n2( 2d) 1. + md 2 ) 2
3
"---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5m+ n 5 10
(n ! 12 + m! 2 2 ) + n( d21 + md 2 2)
=---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- . 5 10
= n (! 1 + d1 )m++mn(! 2 +md+2n) " .
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- n (! 12 + d12 ) + m (! 22 + d 22 ) 10
= m + n = " 10
" m<uq Èk" 100mi`oyd: +n
"m<uq Èk 100 i`oyd:
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- m+n
m<uq
"
m<uq †k Èk2 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
100
100 i|yd
i`oyd:
2 2 2
( n ! + m ! ) + n ( d + md )
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"= (n ! 1 + m! 22 ) +5n( d12 + md 22 )
2
"n = 1001 , µ1 =22.3, 1
!1 = 0.82 " . . 5
nn = 100 , µ = m
2 .3 + , n ! = 0 . 8 "
= 10
m<uq Èk
= 100 , m<uq 100 i`oyd:
2Èk .3, 100!i`oyd: m + n
11 = 0.8 "
1
µ11 =i`oyd: 1
" "m<uq Èk" 100
fojk Èk 100 i`oyd : "
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
"nfojk = 100
fojk Èk
Èk†k , 100 ==i`oyd
µn1100 100 .3, :µ !
2i|yd = 12.=3,0.8 " ! = 0---------------------------------------------------------------------------------
.8 "
,100µ1 i`oyd
= 2.3,: 1 ! 1 = 0.8 " 1
fojk
n = 100
m<uq m = 100 Èk,, 100 µ2 =i`oyd: 1.7, ! 2 = 0.5 "
fojk m
m =
= 100
Èk
100 100 , µ
fojk i`oyd
2
µ22i`oyd = 1..100
=
Èk 1 7
7: ,, i`oyd !
! 222 = =: 0 0..5 5"
" m<uq Èk 100 i`oyd:
"fojk Èk 100 : "5
n = 100 , µ1 =230 2 .3 +, 170! 1 = 0.8 " 5 , µ = 2.3,
mby;ska, = 100 ,µµ 3m2=== 2301.7+
100 , 170 µ !=2=1= 2.7.0, .5 " ! = 0n.5="100 5 1 !1 = 0.8 "
by;ska,
m = 100 µ , µ= 230
= 1 200
.+
7 ,170 2
! = 2 = . 0 . 5 " 2 5
by;ska,
by;s ka µ33 =2 200 =22 .
fojk Èk 100 i`oyd 200 : 5
fojk Èk 100 i`oyd :
by;ska, µ3by;ska,
230 + 170 230 + 170
2 . 555 5
= 230µ+3170 = = = 2. 5
m = 100µ,3µ=2 =200
by;ska, 1.7, ! 2 = 0.5 = 2
200 . " m = 100 , µ2 = 1.7, ! 2 = 0.5 "
200
5 5
230 + 170 5
by;ska, µ3 = = 2. 5 230 + 170 5
200 by;ska, µ 3 = = 2.
$#" 200
" 5 $#"
$#" 5
"
" w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
$#" $#"
- 99 -$#"
" "
"
d1 = −0.3, yd
yd d 2 = 0.3 fõ'
fõ'
100
σ 32 = [0.8 2 + 0.5 2 + (0.3) 2 + (0.3) 2 ] 55
200
1
= [0.64 + 0.25 + 0.09 × 2]
2
1.07
= = 0.535
2
5
σ 3 = 0.535 .
5 20
20
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
17 jk m%Yakhg ms<s;=re iemhSu ms<sn| ks¯CIK" ks.uk yd fhdackd (
80
80
70
70 64%
64 myiq;dj we;af;a (a) ys
60 55%
55
Facility Index
60
myiq;dj
50 42%
wjidk wkqfldgig jk
- 36 - 40% 42
50
36% 37% w;r th 14% ls'
36 37 40
40
40
29%
29
30
30
20
20 14%
14
10
10
00
(i)
(i) (ii)
(ii) (iii)
(iii) (i)
(i) (ii)
(ii) (iii)
(iii) (iv)
(iv) (v)
(v)
(a)
(a) (b)
(b)
17
17 jk m%Yakfhys fldgi yd wkqfldgi
Parts and Sub Parts
33
w'fmd'i'^W'fm<& ixhqla; .Ks;h we.hSï jdr®;dj 2016
- 100 -
˚˚˚ fldgi
fmd≥ Wmfoia (
Ú m%Yak m;%fha we;s uQ,sl Wmfoia lshjd fyd¢ka f;areï .; hq;=h' tkï tla tla
fldgiska fldmuK m%Yak ixLHdjlg ms<s;=re iemhsh hq;= o l=uk m%Yak wksjdr®h fõ
o fldmuK ,l=Kq ,efí o fldmuK ld,hla ,efí o hk lreKq ms<sn|j ie,ls,su;a
úh hq;= w;r" m%Yak fyd¢ka lshjd ms<s;=re b†˙m;a ls¯ug n,dfmdfrd;a;= jk m%Yak
ms<sn|j ksrjq,a wjfndaOhla we;s lr f.k ms<s;=re ,súh hq;=h'
Ú ishÆu m%Yak fyd¢ka lshjd f;dardf.k ms<s;=re ,súh hq;=h' m%Yak hgf;a ° we;s
f;dr;=re;a" ,nd .; hq;= ms<s;=re fyda idOkh l< hq;= m%;sM, ljfr® o hkak;a
meye†,sj wjfndaO lr .; hq;=h'
Ú meye†,s w;a wl=˙ka ms<s;=re iemhsh hq;=h' ms<s;=re ,sùfï° ks,a mdg fyda lΩ mdg mEka
muKla Ndú; l< hq;=h' wfkl=;a mdg mEka Ndú; ls¯fuka je<lsh hq;=h'
úfYaI Wmfoia (
Ú rEm igyka we¢h hq;= wjia:dj,° tajd b;d meye†,sj we| kï l< hq;=h' fuys°
fr®Ldj, †. yd fldaKj, úYd,;aj ixikaokd;aulj ksjer† rEmh yd wkqrEm
jk fia ±laùu wjYH fõ' rEmigykaj, ksrjoH;dj iy iïnkaO;d ±lSug;a ta
weiq˙ka myiqfjka ms<s;=re lrd t<öug;a ufydamld¯ fjhs' rEm igykaj, f;dr;=re
we;=<;a ls¯fï° o" ksrjoH;dj flfrys jeä wjOdkhla fhduq ls¯u w;HjYH fõ'
^ksoiqk ( n, ,l=Kq ls¯u&
Ú .Kkh ls¯ïj,° tla tla mshjr meye†,sj i|yka l< hq;= w;r" wjYH ia:dkj,°
mshjr w;r iïnkaOh ±lafjk iudk ,l=Kq fyda fjk;a wod< ixfla; fyda ,shd
±laùug ie,ls,su;a úh hq;=h' tla mshjrl fyda msgqjl fyda we;s m%ldYk yd
iólrK B<Û mshjrg fyda msgqjg msgm;a ls¯fï° tajdfha ksrjoH;dj ms<sn|j b;d
ie,ls,su;a úh hq;=h'
Ú wjYH ia:dkj,° ksjer†j tall Ndú; l< hq;=h' wjYH wjia:dj,° ksjer† tall
m˙jr®;kh ms<sn|j o ie,ls,su;a úh hq;h
= '
Ú idOlj,g ì¢h yels jr®.c m%ldYk tljru idOlj,g fjkalr .ekSfï yelshdj
m%.=K l< hq;=h'
Ú ° we;s f;dr;=re Ndú;fhka ks.ukhlg t<ôh hq;= wjia:dj,° úf,dau l%shdj,sh b†˙m;a
ls¯u ,l=Kq wysñùug fyda wvqùug fya;= fõ' tneúka m%Yakh u.ska wfmalaIs; wdldrhg
ms<s;=r b†rsm;a l< hq;=h' tfy;a §kï u muKla¶ fyda §u kï muKla¶ i;H nj idOkh
l< hq;= wjia:dj,° úf,dau jYfhka o m%;sM,h ,efnk nj ikd: jk m˙† ms<s;=re
b†˙m;a l< hq;= fõ'
Ú iEu úfgl°u wjidk ms<s;=r ir,u wdldrfhka ±laùug wjOdkh fhduq l< hq;=h'
wjidk ms<s;=r" m%Yakfhys wid we;s wdldrh wkqj meye†,sj ±laúh hq;=h'
Ú ms<s;=r lrd t<öug wjYH iqΩ ls¯ï ^ixLHduh" ù„h fyda ;%sfldaKñ;sl& lgqjev f,i
ie,l=j o ms<s;=r iu`.u mfilska b†˙m;a lrkak'
Ú ms<s;=r iïmQr®K ls¯ug fkdyels wjia:dj,° jqj o m%Yakhg ms<s;=r ,nd .ekSug w∞<
b†˙ mshjr ,shd ±laùu fndfydaúg M,odhs úh yelsh'
Ú m%Yakhl w. fldgiaj, mjd uq,a fldgiaj,ska iajdëk jQ myiq fldgia ;sìh yels
neúka m%Yakhl uq,a fldgi wmyiq jqj o m%Yk
a h w;ayer fkdhd b;s˙ fldgia ms<sn|j o
wjOdkh fhduq ls¯u jeo.;a fõ'