Wind Speed and Direction

 Wind speed and direction are inputs in calculation of evapotranspiration. Wind speeds are
controlled by local pressure anomalies which in turn are influenced by the temperature
and local topographic features. The wind speed exhibits a wide variation not only from
place to place but also during the day. The wind direction may influence evaporation if
the surrounding environment has different humidity in different directions.
 The wind speed is measured using an anemometer (usually a cup type). The number of
rotations of the anemometer over a time interval is displayed by a counter or logged using
a data logger and indicates the average speed over that interval. Normally, the wind speed
over a three-minute period is considered as the instantaneous wind speed at that time. The
daily wind run or the average wind speed is calculated from counter readings on
successive days at the principal observation times. The wind direction is reported as 16
points of the compass either as a numerical figure or an alphabet character. Observations
are made daily in the morning or twice daily in morning and evening. Wind speed
measurements may be instantaneous; these are accumulative if the wind run over a time
interval is observed.
 Errors in wind speed might arise as the result of observer mis-reporting the counter total.
Instrumental errors might arise from poor maintenance or damage to the spindle. Because
of large variability in wind speed in space and time, it is difficult to set up convincing
rules to detect suspect values.

Humidity – Concept

Humidity is basically the amount of water vapour in the air. The amount of water vapour that
the air can hold is determined by its temperature.

 Humidity is a measurement of the amount of water vapour present in the air, regardless of
temperature.
 It's measured in gallons of water per cubic metre of air (g/m3).
 At different times of the day, it varies drastically from place to place.
 Humidity Capacity refers to the greatest quantity of moisture that the air can contain at a
given temperature.

Types of Humidity

Humidity is classified into three types namely

1. Absolute Humidity
2. Relative Humidity
3. Specific Humidity *

Absolute Humidity

 Absolute humidity represents the weight of the actual amount of water vapour contained
in a unit volume of air.
  It is measured in grams per cubic metre.
 Absolute humidity varies from location to place on the earth's surface.
 As volume changes as an air mass ascends or descends, the absolute humidity varies with
contraction or expansion of air, it is less commonly utilized by meteorologists.
 The numerators and denominators of a unit of measurement differ significantly, making it
unsuitable for mathematical manipulation.

Relative Humidity

 The ratio between the entire capacity of the air to contain moisture at a particular
temperature and the actual amount of moisture carried by it is known as relative
humidity.
 It's measured in percentages.
 The relative humidity drops as the temperature rises.
 Over the oceans, relative humidity is higher, whereas, over the continental, it is lower.
 Dew point temperature is the temperature at which relative humidity reaches 100% and
the air is said to be saturated.
 In other terms, the dew point temperature is the temperature at which moisture
condensation begins when air is cooled. The saturation temperature of water vapour at its
partial pressure is the same as this temperature.

Significance of Humidity

 Humidity has a huge impact on human health because it affects our thermal comfort.
 Humidity can store a lot of energy and then release it when it converts to a liquid state,
like rain.
 Humidity in the air stabilises our climate and avoids severe temperature swings due to its
qualities.

Conclusion

Humidity thus impacts almost the majority of observable weather phenomena starting from
clouds through the fog, rain to storms and finally to such dramatic weather phenomena as
hurricanes. It is not even possible to forecast the weather exactly without comprehensive
knowledge of humidity in all layers of the atmosphere. Thus humidity is the most important
factor which has a huge impact on climatology.

Precipitation

The falling of water from the sky in various forms is known as precipitation.
They're all formed by clouds in the troposphere.

 Precipitation happens when any form of water particle falls from the upper atmosphere to
the earth's surface. Frictional drag and gravity induce the drop to the ground. When a
 particle falls from the cloud, it creates a turbulent wake behind it, promoting faster and
more frequent drops.
 Depending on the atmospheric conditions, the crystallized ice may reach the ground as
ice pellets or snow, or it may melt and convert into raindrops before reaching the earth's
surface.
 Rain, snow, sleet, freezing rain, hail, snow grains, and diamond dust are all examples of
diverse types of precipitation. They are several types of water that fall from the frozen
clouds in the sky.
Forms: The different forms of precipitation are as follows:
1. Rain

 Rain is a form of precipitation that is in the form of water drops of a size that is larger
than 0.5mm. The maximum raindrop size is about 6mm. Drops of larger size break up
into smaller drops as it falls down on the Earth’s surface.
 Rainfall is the predominant form of precipitation and therefore, the term precipitation is
used synonymously with rainfall. The magnitude of the rainfall shows high temporal and
spatial variation. This variation causes the occurrence of hydrologic extremes like floods
and droughts.
2. Snow
Snow consists of ice crystals in a flaky form, having an average density of 0.1g/cc. It is also an
important form of precipitation that usually forms in colder climates and higher altitudes.
3. Drizzle
Drizzle is a fine sprinkle of tiny water droplets that have a size less than 0.5mm and an intensity
greater than 1mm/h. The tiny drops that form a drizzle appear floating in the air.
4. Glaze or Freezing Rain
The glaze is formed when rain or drizzle comes in direct contact with the cold ground at around
0 degrees celsius. This water drops freeze to form an ice coating known as glaze.
5. Sleet
Sleet is frozen raindrops that are formed when rainfall passes through the air in the atmosphere at
subfreezing temperatures.
6. Hail
Hail is a kind of showery precipitation in the form of pellets or lumps that have a size greater
than 8mm. Hail occurs during violent thunderstorms.

1.5 Brown and Grey Air Smog

 Brown Air Smog

Brown air smog, also known as photochemical smog, is a type of air pollution that results from
the reaction between sunlight and pollutants such as hydrocarbons and nitrogen oxides in the
atmosphere. This type of smog is most common in urban areas with high traffic and industrial
activities. Here are some key points about brown air smog:
Key Components

1. Nitrogen Oxides (NOx): Emitted from vehicles, power plants, and industrial facilities.
2. Volatile Organic Compounds (VOCs): Released from vehicles, industrial processes,
and the use of certain products like paints and solvents.
3. Sunlight: Acts as a catalyst for chemical reactions between NOx and VOCs.

Formation

 During the day, sunlight breaks down NO2 into NO and a free oxygen atom.
 The free oxygen atom reacts with O2 to form ozone (O3).
 Ozone, along with other secondary pollutants formed from VOCs, creates photochemical
smog.

Effects

1. Health: Causes respiratory problems, eye irritation, and can exacerbate conditions like
asthma and bronchitis.
2. Environment: Damages crops, forests, and bodies of water. Ozone can also harm
wildlife.
3. Visibility: Reduces visibility, contributing to hazardous driving conditions.

Prevention and Control

1. Reducing Emissions: Implementing stricter emissions standards for vehicles and

industrial facilities.
2. Alternative Energy: Promoting the use of renewable energy sources to reduce reliance
on fossil fuels.
3. Public Transportation: Encouraging the use of public transportation, carpooling, and
other forms of shared mobility to reduce the number of vehicles on the road.
4. Regulation and Policy: Enforcing regulations and policies aimed at controlling air
pollution.

 Gray air smog

Gray air smog, also known as industrial smog or sulfurous smog, primarily results from the
burning of fossil fuels such as coal and oil. Unlike photochemical smog (brown air smog), which
is more common in sunny, warm climates, gray air smog tends to occur in cooler, humid
climates where industrial activities are prevalent.

Causes of Grey Air Smog

1. Combustion of Coal: The burning of coal releases a mixture of smoke, sulfur dioxide (SO₂),
carbon monoxide (CO), and particulate matter into the atmosphere.
2. Temperature Inversions: This meteorological condition traps pollutants near the ground,
preventing their dispersion and leading to higher concentrations of smog.
 3. Industrial Emissions: Factories and power plants emit significant amounts of pollutants,
contributing to the formation of grey air smog.

Characteristics of Grey Air Smog

1. Appearance: It often appears as a thick, grey haze in the air, reducing visibility.
2. Composition: It contains high levels of sulfur compounds, particulate matter, and other
pollutants.
3. Health Effects: Exposure can cause respiratory issues, aggravate asthma, and other lung
conditions.

Environmental Impact

1. Acid Rain: Sulfur dioxide can lead to the formation of acid rain, which harms ecosystems,
corrodes buildings, and affects water quality.
2. Reduced Visibility: The presence of particulate matter can significantly reduce visibility,
affecting transportation and daily activities.

Mitigation Strategies

1. Regulations: Implementing stricter emissions standards for industries and power plants.
2. Clean Energy: Transitioning from coal to cleaner energy sources, such as natural gas, wind, or
solar power.
3. Technological Solutions: Installing scrubbers and filters in factories to reduce emissions.

1.6 TRANSPORT AND DIFFUSION OF POLLUTANTS

1. Basic Concepts

 Transport: The movement of pollutants from one location to another, primarily driven
by atmospheric processes such as wind and weather patterns.
 Diffusion: The spread of pollutants from areas of higher concentration to areas of lower
concentration, influenced by molecular motion and turbulence.

2. Mechanisms of Pollutant Transport

 Advection: The horizontal transport of pollutants by the wind.

 Convection: The vertical transport of pollutants due to buoyant forces, often associated
with thermal currents and weather systems.
 Turbulence: Irregular and chaotic flows that enhance the mixing and dispersion of
pollutants.

3. Factors Affecting Pollutant Transport and Diffusion

 Wind Speed and Direction: Strong winds can transport pollutants over long distances,
while variable winds can create complex dispersion patterns.
  Atmospheric Stability: Stable atmospheric conditions tend to limit vertical mixing,
while unstable conditions promote it.
 Topography: Mountains, valleys, and urban structures can influence local wind patterns
and create areas of accumulation or dispersion.
 Temperature Inversions: A layer of warmer air above cooler air can trap pollutants near
the ground, leading to higher concentrations.

Key Components

1. Sulfur Dioxide (SO2): Emitted from the burning of sulfur-containing fossil fuels like
coal.
2. Particulate Matter (PM): Tiny particles or droplets that are released into the air from
industrial processes, combustion, and other activities.
3. Sulfuric Acid (H2SO4): Formed when sulfur dioxide reacts with water vapor in the
atmosphere.

Formation

 Industrial processes and the burning of fossil fuels release sulfur dioxide and particulate
matter into the air.
 In the presence of moisture, sulfur dioxide can convert to sulfuric acid, which further
reacts to form particulate matter.
 The combination of these pollutants, especially under stagnant air conditions, leads to the
formation of gray air smog.

Effects

1. Health: Causes respiratory problems, including bronchitis and emphysema, and can
worsen cardiovascular diseases.
2. Environment: Acidifies soils and water bodies, damaging ecosystems and affecting plant
and animal life.
3. Infrastructure: Corrodes buildings and structures, particularly those made of limestone
and marble, due to acid rain.

Prevention and Control

1. Emission Reductions: Implementing technologies such as scrubbers in industrial

facilities to remove sulfur dioxide from emissions.
2. Cleaner Fuels: Using cleaner sources of energy, such as natural gas, renewables, or low-
sulfur coal.
3. Regulations: Enforcing air quality standards and regulations to limit the amount of sulfur
dioxide and particulate matter released into the atmosphere.
4. Monitoring and Reporting: Regularly monitoring air quality and reporting levels of
pollutants to the public.

-THE END-
NOTES IN NEPALI MEDIUM
हावाको गति र दिशा
• हावाको गति र दिशा बाष्प ट्रान्सपिरेसनको गणनामा इनपुटहरू हुन्। हावाको गति स्थानीय दबाव
विसंगतिहरू द्वारा नियन्त्रण गरिन्छ जुन बारीमा तापक्रम र स्थानीय टोपोग्राफिक सुविधाहरूबाट प्रभावित
हुन्छ। हावाको गतिले ठाउँ -ठाउँ मा मात्र नभई दिनको समयमा पनि व्यापक भिन्नता देखाउँ छ। हावाको
दिशाले वाष्पीकरणलाई असर गर्न सक्छ यदि वरपरको वातावरणमा फरक फरक दिशामा आर्द्रता छ।
• हावाको गति एनिमोमिटर (सामान्यतया कपको प्रकार) प्रयोग गरी मापन गरिन्छ। समय अन्तरालमा
एनिमोमिटरको परिक्रमाहरूको संख्या काउन्टरद्वारा प्रदर्शित हुन्छ वा डेटा लगर प्रयोग गरेर लग इन
गरिन्छ र त्यो अन्तरालमा औसत गतिलाई संके त गर्दछ। सामान्यतया, तीन मिनेटको अवधिमा हावाको
गतिलाई त्यस समयमा तुरुन्तै हावाको गति मानिन्छ। दैनिक हावा चल्ने वा औसत हावाको गति प्रमुख
अवलोकन समयमा क्रमिक दिनहरूमा काउन्टर रिडिंगहरूबाट गणना गरिन्छ। हावाको दिशालाई कम्पासको
16 बिन्दुहरू या त संख्यात्मक आकृ ति वा वर्णमाला वर्णको रूपमा रिपोर्ट गरिएको छ। अवलोकनहरू हरेक
दिन बिहान वा दिनको दुई पटक बिहान र साँझमा गरिन्छ। हावा गति मापन तत्काल हुन सक्छ; यदि
समय अन्तरालमा हावा चल्छ भने यी संचयी हुन्छन्।
• हावाको गतिमा त्रुटिहरू पर्यवेक्षकहरूले काउन्टर कु ललाई गलत रिपोर्ट गर्ने परिणामको रूपमा उत्पन्न हुन
सक्छ। इन्स्ट्रुमेन्टल त्रुटिहरू खराब मर्मत वा स्पिन्डलमा क्षतिबाट उत्पन्न हुन सक्छ। स्थान र समयमा
हावाको गतिमा ठू लो परिवर्तनशीलताको कारणले, संदिग्ध मानहरू पत्ता लगाउन विश्वस्त नियमहरू सेट
अप गर्न गाह्रो छ।

आर्द्रता - अवधारणा
आर्द्रता मूलतः हावामा पानीको वाष्पको मात्रा हो। हावाले समात्न सक्ने जल वाष्पको मात्रा यसको
तापक्रमले निर्धारण गर्छ।
• आर्द्रता तापक्रम जस्तोसुकै भए तापनि हावामा रहेको जलवाष्पको मात्राको मापन हो।
• यो प्रति घन मिटर हावा (g/m3) पानीको ग्यालनमा मापन गरिन्छ।
• दिनको विभिन्न समयमा, यो ठाउँ अनुसार एकदम फरक हुन्छ।
आर्द्रता क्षमताले आर्द्रताको सबैभन्दा ठू लो मात्रालाई बुझाउँ छ जुन हावाले दिइएको तापक्रममा समावेश गर्न
सक्छ।
आर्द्रताको प्रकार
आर्द्रतालाई तीन प्रकारमा वर्गीकृ त गरिएको छ
1. निरपेक्ष आर्द्रता
2. सापेक्ष आर्द्रता
३. विशिष्ट आर्द्रता *
निरपेक्ष आर्द्रता
• निरपेक्ष आर्द्रताले हावाको एकाइ मात्रामा रहेको जल वाष्पको वास्तविक मात्राको तौललाई जनाउँ छ।
• यसलाई ग्राम प्रति घन मिटरमा नापिन्छ।
• निरपेक्ष आर्द्रता पृथ्वीको सतहमा स्थान अनुसार फरक हुन्छ।
• वायुको द्रव्यमान माथि वा झर्ने बित्तिकै भोल्युममा परिवर्तन हुँदा, पूर्ण आर्द्रता हावाको संकु चन वा
विस्तारसँग भिन्न हुन्छ, यसलाई मौसमविद्हरूले कम प्रयोग गर्छन्।
• मापनको एकाइको अंक र डिनोमिनेटरहरू महत्त्वपूर्ण रूपमा भिन्न हुन्छन्, यसलाई गणितीय हेरफे रको
लागि अनुपयुक्त बनाउँ दछ।
सापेक्ष आर्द्रता
• कु नै विशेष तापक्रममा आर्द्रता राख्ने हावाको सम्पूर्ण क्षमता र त्यसले बोक्ने आर्द्रताको वास्तविक मात्रा
बीचको अनुपातलाई सापेक्षिक आर्द्रता भनिन्छ।
• यो प्रतिशतमा मापन गरिन्छ।
• तापक्रम बढ्दै जाँदा सापेक्षिक आर्द्रता घट्छ।
• महासागरहरूमा, सापेक्षिक आर्द्रता बढी छ, जबकि, महाद्वीपमा, यो कम छ।
• ओस बिन्दुको तापमान तापमान हो जसमा सापेक्षिक आर्द्रता 100% पुग्छ र हावालाई संतृप्त भनिन्छ।
• अन्य सर्तहरूमा, ओस बिन्दुको तापक्रम त्यो तापक्रम हो जसमा हावा चिसो हुँदा आर्द्रता संक्षेपण सुरु
हुन्छ। यसको आंशिक दबावमा जल वाष्पको संतृप्ति तापक्रम यो तापक्रम जस्तै हुन्छ।
आर्द्रताको महत्व
• आर्द्रताले मानव स्वास्थ्यमा ठू लो प्रभाव पार्छ किनभने यसले हाम्रो थर्मल आरामलाई असर गर्छ।
• आर्द्रताले धेरै ऊर्जा भण्डारण गर्न सक्छ र त्यसपछि यसलाई पानी जस्तै तरल अवस्थामा रूपान्तरण
गर्दा छोड्छ।
• हावामा रहेको आर्द्रताले हाम्रो हावापानीलाई स्थिर बनाउँ छ र यसको गुणहरूको कारणले गर्दा तापमानमा
गम्भीर परिवर्तन हुनबाट जोगाउँ छ।
निष्कर्ष
यसरी आर्द्रताले बादलदेखि कु हिरो, वर्षादेखि आँधीसम्म र अन्तमा हरिके नजस्ता नाटकीय मौसमी
घटनाहरूमा देख्न सकिने अधिकांश मौसमी घटनाहरूलाई असर गर्छ। वायुमण्डलको सबै तहहरूमा
आर्द्रताको विस्तृत जानकारी बिना मौसमको ठ्याक्कै पूर्वानुमान गर्न सम्भव छै न। यसरी आर्द्रता सबैभन्दा
महत्त्वपूर्ण कारक हो जसले मौसम विज्ञानमा ठू लो प्रभाव पार्छ।
वर्षा
आकाशबाट विभिन्न रूपमा पानी पर्नुलाई वर्षा भनिन्छ।
तिनीहरू सबै ट्रपोस्फियरमा बादलहरूद्वारा बनाइएका छन्।

• पानीको कणको कु नै पनि रूप माथिल्लो वायुमण्डलबाट पृथ्वीको सतहमा खस्दा वर्षा हुन्छ। घर्षण ड्र्याग
र गुरुत्वाकर्षणले ड्रपलाई जमिनमा उत्प्रेरित गर्दछ। जब एक कण बादलबाट खस्छ, यसले छिटो र अधिक
बारम्बार थोपाहरूलाई बढावा दिँदै, यसको पछाडि एक अशान्त जग सिर्जना गर्दछ।
• वायुमण्डलीय अवस्थाहरूमा निर्भर गर्दै, क्रिस्टलाइज गरिएको बरफ बरफ वा हिउँ को रूपमा जमिनमा पुग्न
सक्छ, वा पृथ्वीको सतहमा पुग्नु अघि पग्लिन र वर्षाको थोपामा परिणत हुन सक्छ।
• वर्षा, हिउँ , हिमपात, चिसो वर्षा, असिना, हिउँ को दाना, र हीराको धुलो सबै विविध प्रकारको वर्षाका उदाहरण
हुन्।
वर्षाको सबैभन्दा सामान्य प्रकारहरू झरी, असिना र हिउँ हुन्।

झरी
झरी भनेको पानीको थोपाको रूपमा पृथ्वीको सतहमा झर्ने वर्षा हो। वर्षाका थोपाहरू माइक्रोस्कोपिक
क्लाउड कन्डेन्सेशन न्यूक्लीको वरिपरि बन्छन्, जस्तै धुलोको कण वा प्रदूषणको अणु।

बादलबाट झर्ने तर जमिनमा पुग्नुअघि नै जमेको पानीलाई स्लिट वा आइस पेलेट भनिन्छ।

असिना
चिसो तूफान बादलमा असिनाको रूप। धेरै चिसो पानीका थोपाहरू जम्मा हुँदा, वा धूलो वा फोहोर जस्ता
चीजहरू छु ने बित्तिकै ठोस हुन्छ। आँधीले बादलको माथिल्लो भागमा असिनाहरू उडाउँ छ। असिना झर्नु
अघि थप जमेको पानीका थोपाहरू थपिन्छन्।

स्लिटको विपरीत, जुन तरल हुन्छ जब यो बन्छ र पृथ्वीमा खस्दा जम्छ, असिना ठोस बरफको ढु ङ्गाको
रूपमा खस्छ।

हेलस्टोनहरू सामान्यतया साना चट्टानको आकारका हुन्छन्, तर तिनीहरू 15 सेन्टिमिटर (छ इन्च) जति
ठू ला हुन सक्छन् र एक पाउन्ड भन्दा बढी तौल हुन सक्छन्।

हिउँ
हिउँ वर्षा हो जुन बरफ क्रिस्टल को रूप मा खस्छ। असिना पनि बरफ हो, तर असिना भनेको जमेको
पानीका थोपाहरूको संग्रह मात्र हो। हिउँ एक जटिल संरचना छ। बरफ क्रिस्टलहरू बादलहरूमा व्यक्तिगत
रूपमा बनाइन्छ, तर जब तिनीहरू खस्छन्, तिनीहरू हिमपातहरूको समूहमा एकसाथ टाँस्छन्।

हिमपात तब हुन्छ जब धेरै व्यक्तिगत हिमपातहरू बादलबाट खस्छन्। असिना आँधीको विपरीत, हिमपात
सामान्यतया शान्त हुन्छ। असिनाहरू कडा हुन्छन्, जबकि हिउँ का टु क्राहरू नरम हुन्छन्।

जब हिउँ नरम फ्लेक्सको सट्टा बलको रूपमा खस्छ, यसलाई ग्रुपेल भनिन्छ। यो तब हुन्छ जब हिउँ
पग्लिन्छ र हिउँ क्रिस्टल वरिपरि वर्षा फारम हुन्छ।

हिउँ को लागि जमिनको तापक्रम चिसोको नजिक वा कम हुन आवश्यक हुन्छ — ०-डिग्री सेल्सियस (३२-
डिग्री फरेनहाइट) भन्दा कम। न्यानो जमिनमा परेको हिउँ सम्पर्क मा पग्लिन्छ।
1.5 खैरो र खरानी हावा धुवाँ
• खैरो हावा धुवाँ
ब्राउन एयर स्मोग, जसलाई फोटोके मिकल स्मोग पनि भनिन्छ, वायु प्रदूषणको एक प्रकार हो जुन सूर्यको
किरण र वायुमण्डलमा हाइड्रोकार्बन र नाइट्रोजन अक्साइडहरू जस्ता प्रदूषकहरू बीचको प्रतिक्रियाको
परिणाम हो। यस प्रकारको धुवाँ उच्च ट्राफिक र औद्योगिक गतिविधि भएका शहरी क्षेत्रहरूमा धेरै
सामान्य छ। यहाँ ब्राउन हावा धुवाँको बारेमा के ही मुख्य बुँदाहरू छन्:
प्रमुख अवयवहरू
1. नाइट्रोजन अक्साइड (NOx): सवारी साधन, पावर प्लान्ट र औद्योगिक सुविधाहरूबाट उत्सर्जित हुन्छ।
2. वाष्पशील जैविक यौगिकहरू (VOCs): सवारी साधनहरू, औद्योगिक प्रक्रियाहरू, र पेन्ट र सॉल्भेन्टहरू
जस्ता निश्चित उत्पादनहरूको प्रयोगबाट निस्कन्छ।
3. सूर्यको किरण: NOx र VOCs बीचको रासायनिक प्रतिक्रियाहरूको लागि उत्प्रेरकको रूपमा कार्य गर्दछ।

निर्माण
• दिनको समयमा, सूर्यको किरणले NO2 लाई NO मा विभाजन गर्छ र एक मुक्त अक्सिजन परमाणु
हुन्छ।
• मुक्त अक्सिजन परमाणुले O2 सँग प्रतिक्रिया गरेर ओजोन (O3) बनाउँ छ।
• ओजोन, VOCs बाट बनेका अन्य माध्यमिक प्रदूषकहरूसँग, फोटोके मिकल धुवाँ सिर्जना गर्दछ।

असरहरु
1. स्वास्थ्य: श्वासप्रश्वास समस्या, आँखा जलन, र दम र ब्रोन्काइटिस जस्ता अवस्थाहरू बढाउन सक्छ।
2. वातावरण: बाली, वन, र पानी को शरीर को क्षति। ओजोनले वन्यजन्तुलाई पनि हानि पुर्‍याउन सक्छ।
3. दृश्यता: खतरनाक ड्राइभिङ अवस्थाहरूमा योगदान गर्दै, दृश्यता कम गर्दछ।

रोकथाम र नियन्त्रण
1. उत्सर्जन घटाऊने: सवारी साधन र औद्योगिक सुविधाहरूको लागि कडा उत्सर्जन मापदण्डहरू लागू गर्ने।
2. वैकल्पिक ऊर्जा: जीवाश्म ईन्धनमा निर्भरता कम गर्न नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतहरूको प्रयोगलाई बढावा
दिने।
3. सार्वजनिक यातायात: सडकमा सवारी साधनको संख्या घटाउन सार्वजनिक यातायात, कारपुलिङ्ग, र
साझा गतिशीलताका अन्य रूपहरूको प्रयोगलाई प्रोत्साहन गर्ने।

नियमन र नीति: वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्ने उद्देश्यले नियम र नीतिहरू लागू गर्ने।

• खैरो हावा धुवाँ

खैरो हावा धुवाँ, जसलाई औद्योगिक धुवाँ वा सल्फरस धुवाँ पनि भनिन्छ, मुख्यतया कोइला र तेल जस्ता
जीवाश्म इन्धनहरू जलाउने परिणाम हो। फोटोके मिकल स्मोग (ब्राउन एयर स्मोग) को विपरीत, जुन
घमाइलो, न्यानो मौसममा अधिक सामान्य हुन्छ, खैरो हावा धुवाँ चिसो, आर्द्र मौसममा देखा पर्दछ जहाँ
औद्योगिक गतिविधिहरू प्रचलित हुन्छन्।

खैरो हावा धुवाँको कारणहरू

1. कोइलाको दहन: कोइला जलाउँ दा धुवाँ, सल्फर डाइअक्साइड (SO₂), कार्बन मोनोअक्साइड (CO), र
कणहरू वायुमण्डलमा निस्कन्छ।
2. तापक्रम उल्टो: यो मौसमी अवस्थाले प्रदूषकहरूलाई जमिनको छे उमा थुन्छ, तिनीहरूको फै लावटलाई
रोक्छ र धुवाँको उच्च सांद्रता निम्त्याउँ छ।
3. औद्योगिक उत्सर्जन: कारखाना र पावर प्लान्टहरूले महत्त्वपूर्ण मात्रामा प्रदूषकहरू उत्सर्जन गर्छन्,
जसले खैरो हावाको धुवाँको निर्माणमा योगदान पुर्‍याउँ छ।

खैरो वायु धुवाँ को विशेषताहरु

1. उपस्थिति: यो प्राय: हावामा बाक्लो, खैरो धुवाँको रूपमा देखा पर्दछ, दृश्यता कम गर्दछ।
2. रचना: यसमा उच्च स्तरको सल्फर यौगिकहरू, कणहरू, र अन्य प्रदूषकहरू हुन्छन्।
3. स्वास्थ्य प्रभावहरू: एक्सपोजरले श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ, दम र फोक्सोको
अन्य अवस्थाहरू बढाउन सक्छ।
पर्यावरण प्रभाव
1. एसिड वर्षा: सल्फर डाइअक्साइडले एसिड वर्षाको गठन गर्न सक्छ, जसले पारिस्थितिक प्रणालीलाई हानि
पुर्‍याउँ छ, भवनहरू कोर्रोड गर्छ र पानीको गुणस्तरलाई असर गर्छ।
2. घटेको दृश्यता: कणको उपस्थितिले दृश्यतालाई उल्लेखनीय रूपमा कम गर्न सक्छ, यातायात र दैनिक
गतिविधिहरूलाई असर गर्छ।
न्यूनीकरण रणनीतिहरू
1. नियमहरू: उद्योगहरू र पावर प्लान्टहरूका लागि कडा उत्सर्जन मापदण्डहरू लागू गर्ने ।
2. स्वच्छ ऊर्जा: कोइलाबाट स्वच्छ ऊर्जा स्रोतहरूमा संक्रमण, जस्तै प्राकृ तिक ग्याँस, हावा, वा सौर ऊर्जा।
3. प्राविधिक समाधानहरू: उत्सर्जन कम गर्न कारखानाहरूमा स्क्रबर र फिल्टरहरू स्थापना गर्ने गर्ने ।

1.6 प्रदुसण पदार्थको ओसारपसार र प्रसार

1. आधारभूत अवधारणाहरू
• ओसारपसार: एक स्थानबाट अर्को स्थानमा प्रदूषकहरूको आवागमन, मुख्यतया वायुमण्डलीय प्रक्रियाहरू
जस्तै हावा र मौसम ढाँचाहरूद्वारा संचालित।
• प्रसार: आणविक गति र अशान्तिबाट प्रभावित उच्च एकाग्रता भएका क्षेत्रहरूबाट कम एकाग्रता भएका
क्षेत्रहरूमा प्रदूषकहरूको फै लावट।
2. प्रदूषक प्रसारको संयन्त्र
Advection: हावा द्वारा प्रदूषकहरूको तेर्सो ढु वानी।
• संवहन: प्रदूषकहरूको ठाडो ढु वानी उछाल बलहरूको कारणले गर्दा, प्रायः थर्मल करेन्टहरू र मौसम
प्रणालीहरूसँग सम्बन्धित हुन्छ।
• टर्ब्युलेन्स: अनियमित र अराजक प्रवाह जसले प्रदूषकहरूको मिश्रण र फै लावटलाई बढाउँ छ।
3. प्रदूषक ओसारपसार र प्रसारलाई असर गर्ने कारकहरू
• हावाको गति र दिशा: बलियो हावाले प्रदूषकहरूलाई लामो दूरीमा ढु वानी गर्न सक्छ, जबकि परिवर्तनशील
हावाले जटिल फै लावट ढाँचाहरू सिर्जना गर्न सक्छ।
• वायुमण्डलीय स्थिरता: स्थिर वायुमण्डलीय अवस्थाहरूले ठाडो मिश्रणलाई सीमित गर्दछ, जबकि अस्थिर
अवस्थाहरूले यसलाई बढावा दिन्छ।
टोपोग्राफी: पहाड, उपत्यका, र शहरी संरचनाहरूले स्थानीय हावाको ढाँचालाई प्रभाव पार्न सक्छ र जम्मा वा
फै लावटको क्षेत्रहरू सिर्जना गर्न सक्छ।
• तापक्रम विपरित: चिसो हावा माथिको तातो हावाको तहले प्रदूषकहरूलाई जमिन नजिकै थुन्न सक्छ,
जसले उच्च सांद्रता निम्त्याउँ छ।

प्रमुख अवयवहरू
1. सल्फर डाइअक्साइड (SO2): कोइला जस्ता सल्फर युक्त जीवाश्म इन्धनहरू जलाउँ दा उत्सर्जित हुन्छ।
2. कण पदार्थ (PM): स-साना कणहरू वा थोपाहरू जुन औद्योगिक प्रक्रियाहरू, दहन र अन्य
गतिविधिहरूबाट हावामा छोडिन्छन्।
3. सल्फ्यूरिक एसिड (H2SO4): सल्फर डाइअक्साइडले वायुमण्डलमा पानीको वाष्पसँग प्रतिक्रिया गर्दा
गठन हुन्छ।

निर्माण
औद्योगिक प्रक्रियाहरू र जीवाश्म ईन्धनहरू जलाउँ दा सल्फर डाइअक्साइड र कण हावामा निस्कन्छ।
• आर्द्रताको उपस्थितिमा, सल्फर डाइअक्साइड सल्फ्यूरिक एसिडमा परिणत हुन सक्छ, जसले कण पदार्थ
बनाउन थप प्रतिक्रिया गर्दछ।
• यी प्रदूषकहरूको संयोजन, विशेष गरी स्थिर वायु अवस्थाहरूमा, खैरो धुवाँको निर्माणमा जान्छ।

असरहरू
1. स्वास्थ्य: ब्रोन्काइटिस र एम्फिसेमा सहित श्वासप्रश्वास समस्याहरू निम्त्याउँ छ, र हृदय रोगहरू बिग्रन
सक्छ।
2. वातावरण: माटो र जल निकायहरूमा अम्लीय बनाउँ छ, पारिस्थितिकी तंत्रलाई क्षति पुर्‍याउँ छ र
बोटबिरुवा र जनावरहरूको जीवनलाई असर गर्छ ।
3. पूर्वाधार: एसिड वर्षाका कारण भवनहरू र संरचनाहरू, विशेष गरी चूना ढु ङ्गा र संगमरमरले बनेका
संरचनाहरू कोर्रोड गर्दछ।
रोकथाम र नियन्त्रण
1. उत्सर्जन कटौती: उत्सर्जनबाट सल्फर डाइअक्साइड हटाउन औद्योगिक सुविधाहरूमा स्क्रबर जस्ता
प्रविधिहरू लागू गर्ने ।

2. क्लिनर इन्धन: प्राकृ तिक ग्याँस, नवीकरणीय ऊर्जा, वा कम-सल्फर कोइला जस्ता ऊर्जाको सफा स्रोतहरू
प्रयोग गर्ने ।

3. नियमहरू: वायुमण्डलमा निस्कने सल्फर डाइअक्साइड र कण पदार्थको मात्रालाई सीमित गर्न वायु
गुणस्तर मापदण्ड र नियमहरू लागू गर्ने ।

4. अनुगमन र प्रतिवेदन: नियमित रूपमा हावाको गुणस्तर अनुगमन गर्ने र प्रदूषकहरूको स्तरहरू
सार्वजनिक रूपमा रिपोर्ट गर्ने।
-समाप्त-