आदर्श प्रश्नपत्रम ् अर्धवार्षिकी परीक्षा

कक्षा नवमी विषय:- संस्कृतम ्-119 (2024-25)

समयः -होरात्रयम ् सम्पर्णा
ू ङ्काः-80

सामान्यनिर्देशाः -
1 अस्मिन ् प्रश्नपत्रे चत्वारः खण्डाः सन्ति |
2 प्रत्येकं खण्डम ् अधिकृत्य उत्तराणि एकस्मिन ् स्थाने क्रमेण लेखनीयानि |
3 उत्तरलेखनात ् पर्वं
ू प्रश्नस्य क्रमाङ्कः अवश्यं लेखनीयः |
4 सर्वेषां प्रश्नानाम ् उत्तराणि संस्कृतेन लेखनीयानि |
5 प्रश्नानां निर्देशाः ध्यानेन पठनीयाः |

‘क’ भागः
अपठितावबोधनम ् (10 अङ्काः ) 10

1 अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम ् उत्तराणि लिखत -

शद्
ु धं पर्यावरणम ् एव अस्माकं जीवनस्य आधारः | स्वच्छ- पर्यावरणे एव वयं स्वस्थाः भवामः
शद्
ु धं श्वासं प्राप्नम
ु ः च | असन्तलि
ु तेन पर्यावरणेन अतिवष्टि
ृ ः,अनावष्टि
ृ ः,भक
ू म्पः
उल्कापातादयः च उत्पाताः भवन्ति, यैः न केवलं मानवजातेः अपितु पश-ु पक्षिणामपि विनाशः
सम्भवति | यन्त्रालयानां विषयक्
ु तं जलं जनाः नद्यां निपातयन्ति येन जलचराणां मानवानां
चापि हानिः भवति | धनप्राप्तये वनवक्ष
ृ ाणां कर्तनं भवति येन अनावष्टि
ृ ः भवति | वक्ष
ृ ाणां
कर्तनात ् शद्
ु धवायोः उपलब्धता न्यन
ू ा जायते येन मानवाः पश-ु पक्षिणः रोगग्रस्ताः भवन्ति |
प्रदष
ू णमपि प्रसरति | अतः पर्यावरणस्य रक्षणाय वक्ष
ृ ाणां रक्षणं तेषां संवर्धनम ् च अस्माकं
कर्तव्यम ् | एवम ् अस्माकं सर्वेषाम ् मनसि इयं भावना भवितव्या -
सर्वे भवन्तु सखि
ु नः , सर्वे सन्तु निरामयाः |

1.एकपदे न–उत्तरत-(केवल-प्रश्नद्वयम ्)
1X2=2
( क ) कस्य रक्षणाय वक्ष
ृ ाणां रक्षणम ् आवश्यकम ् अस्ति ?
( ख ) कीदृशे पर्यावरणे वयं स्वस्थाः भवामः ?
( ग ) शद्
ु धं पर्यावरणम ् कस्य आधारः ?

2. पर्ण
ू वाक्येन-उत्तर–-(केवल-प्रश्नद्वयम ्)
2X2=4
( क ) अस्माकं कर्तव्यम ् किम ् ?
( ख ) कथं जलचराणां मानवानां च हानिः भवति ?
( ग ) सर्वेषाम ् मनसि का भावना भवितव्या ?

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 1
 3 .अस्य अनच्
ु छे दस्य कृते उपयक्
ु तं शीर्षकं संस्कृतेन लिखत | 1X1=1

4. यथानिर्देशम ् उत्तरत -(केवल-प्रश्नत्रयम ् )

1X3=3
ु तम ् ‘ इति विशेषणपदस्य किं विशेष्यपदं गद्यांशे प्रयक्
( क ) ‘विषयक् ु तम ् ?
(1 ) हानिः ( 2 ) नद्याम ् ( 3 ) जलम ् (4 ) जनाः

ु तं जलं जनाः नद्यां निपातयन्ति |’ अत्र किं कर्तृपदम ् ?

( ख )` यन्त्रालयानां विषयक्
(1) जनाः ( 2 ) विषयक्
ु तम ् ( 3 ) यन्त्रालयानाम ् (4 ) जलम ्
( ग ) ‘ अल्पा’ इति पदस्य किं पर्यायपदं गद्यांशे प्रयक्
ु तम ् ?
(1) भावना ( 2 )उपलब्धता (3) न्यन
ू ा (4 ) हानिः

ृ ाणां कर्तनं भवति |’अत्र किं क्रियापदम ् ?

( घ ) `धनप्राप्तये वनवक्ष
(1) धनप्राप्तये (2) वनवक्ष
ृ ाणाम ् (3) कर्तनम ् (4 ) भवति

“ ख ‘’ भागः
रचनात्मकं कार्यम ् ( 15 अङ्काः )
2 भवान ् हर्षेशः उदयपरु ं वसति | भवान ् उदयपरु स्य सौन्दर्यं द्रष्टुं स्वमित्रं राकेशम ् आमन्त्रयति |
अतः मञ्जष
ू ा याः सहायतया इदं पत्रं सम्पर्य
ू तस्मै प्रेषयतु भवान ् | ½x10=5
12/10 हिरणनगरी
1—----------------
प्रिय मित्र 2—----------------!
शभ
ु कामनाः |
आशास्ति त्वं सम्यक्तया कुशलं भविष्यसि |
मित्रवर ! इदम ् उदयपरु ं नगरम ् अतीव 3—-------------यक्
ु तं वर्तते | इदं नगरम ् महाराणा
उदयसिंहः राजाधिराजेन 4—-----------आसीत ् | इदं प्रतीयते यत ् एतत ् नगरं धरायाः
5—--------------अस्ति | इदं सरोवराणां नगरमपि कथ्यते | अतः अत्र अनेके
6—--------------सन्ति | अनेन अत्र ग्रीष्मस्य अनभ
ु वमपि न भवति | निकटे एव महाराणा
महाभागानां स्मरणं कारयन्ती 7—--------------अपि वर्तते | अत्र भमि
ू ः रक्तवर्णा अस्ति |
समीपे एव स्थितं वैष्णव सम्प्रदायस्य प्रसिद्धं,तीर्थं 8—--------अपि अस्ति | यत्र जनाः
अहर्निशं तीर्थयात्रां करणाय आगच्छन्ति | एकलिङ्ग महादे वस्य 9—---------------आर्य
समाजस्य प्रवर्तकस्य महर्षि दयानन्दस्य स्मरणं कारयति | यत्र महर्षि: दयानन्दः
सत्यार्थप्रकाशं महाग्रन्थं रचितवान ् |
मित्र ! अहम ् इच्छामि यत ् भवान ् अवश्यमेव अस्य नगरस्य 10—---------------------अत्र
शीघ्रम ् आगच्छे त ् | शीघ्रम ् च आगमनस्य सच
ू नां यच्छतु भवान ् |
भवदीयं मित्रम ्
हर्षेशः

मञ्जष
ू ा – दे वालयः ,हल्दीघाटी ,राकेश ,स्थापितम ् ,दर्शनार्थम ् ,उदयपरु म ् ,सरोवराः
स्वर्गम ् ,सौन्दर्य ,नाथद्वारम ्

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 2
 प्रदत्तं चित्रं दृष्ट्वा मञ्जष
ू ायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया पञ्चवाक्यानि संस्कृतेन लिखत - 1x5=5
3

मञ्जष
ू ा

सद
ू ः , जलपात्रम ् , खाद्यपदार्थान ् , बालिकाः , वार्तां , परस्परम ् , कुर्वन्ति , प्रसन्नतया ,
स्थालिका: , रोटिकाः , जनेभ्यः , शाकम ् , यच्छति ,सप
ू -ओदनम ्

अथवा

मञ्जष
ू ाप्रदत्तशब्दानां सहायतया निम्नलिखितविषयमधिकृत्य पञ्च- संस्कृतवाक्यैः एकम ्
अनच्
ु छे दम ् लिखत -
अल्पाहारगह
ृ म्
मञ्जष
ू ा

पाचकः ,जनाः , प्रसन्नतया ,भोजनम ् , भत्ृ यः , रोटिकाम ् , कुर्वन्ति , स्थालानि , वार्तां ,

जलम ् ,तिष्ठन्ति, परिवेषयति, जनसम्मर्दः

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 3
 मञ्जष
ू ायाः सहायतया अधोलिखितकथां परू यित्वा पन
ु ः लिखत - 5
4
रमन : मननः द्वौ 1……… आस्ताम ् | रमनस्य विशालं भवनम ् आसीत ् | तस्य अनेके
.2……चलन्ति स्म | अत एव सः सर्वदा प्रसन्नचित्तः 3………स्मरन ् आनन्दे निमग्नः भवति
स्म | मननः तावत ् 4………आसीत ् | अधिकाधिकं धन-सङ्ग्रहं कर्तुम ् इच्छति स्म | सर्वदा
क्रुद्धः 5……….दःु खी च भवति स्म | एकदा मननः कार्यवशात ् रमनस्य गह
ृ म ् अगच्छत ् |
ृ छत ् -`` भवतः आनन्दस्य 6……… किं रहस्यम ् ?” रमन:
आनन्दमग्नं तं दृष्ट्वा सः अपच्
उवाच –” मित्र ! मम 7……..अङ्ग- रक्षकाः सन्ति | प्रथमं तु सत्यं, यत ् माम ् 8……… सर्वदा
रक्षति | द्वितीयः स्नेहः , अहं सर्वान ् कर्मचारिणः पत्र
ु वत ् मन्ये | तत
ृ ीयः न्यायः , यः माम ्
अन्यायात ् रक्षति | चतर्थ
ु ः त्यागः, मां दानाय प्रेरयति | अतः एतेषां 9 ……….अहं सर्वदा
10……….जीवामि लोकहितं च करोमि इति |” मननः श्रद्धया तस्य चरणयोः अपतत ् |

मञ्जष
ू ा

ईश्वरम ् ,धनिकौ , असन्तष्ु टः, लोभी , उद्योगाः , शान्तेश्च ,आनन्दे न,

सहायतया , चत्वारः , अपराधात ्

अथवा
मञ्जष
ू ायाः सहायतया अधोलिखितसंवादं परू यित्वा पन
ु ः लिखत -
जयेशः - मोहन ! अस्मिन ् ग्रीष्मावकाशे 1…………………?
मोहन:- अहम ् 2 ………………………
जयेशः - किं तत्र 3………………………………?
मोहनः - 4……………………………एतदर्थमेव गच्छामि |
जयेशः - मम मातामही जयपरु नगरे वसति , तत्र 5………………….|
मोहनः- शोभनम ् | अग्रिमवर्षे अवश्यं गन्तव्यम ् |
मञ्जष
ू ा

1 दे हरादन
ू नगरं गमिष्यामि |
2 त्वम ् कुत्र गमिष्यसि ?
3 अहम ् अग्रिमवर्षे गमिष्यामि |
4 तत्र मम मातामही वसति |
5 भ्रमणाय गमिष्यसि ?

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 4
 “ग” भागः
अनप्र
ु यक्
ु त- व्याकरणम ् ( 25 अङ्काः )
5 ½x4=2
निर्देशानस
ु ारम ् उत्तरत - -( केवलं प्रश्नचतष्ु टयम ् )
1 ` दिव्या ‘ अस्मिन ् पदे कस्य वर्णस्य उच्चारणस्थानं कण्ठः ?
2 ` द् ‘ वर्णस्य उच्चारणस्थानं किम ् ?
3 ` प ् ‘ इति वर्णः दन्त्यः अथवा ओष्ठय: |
4 च ् ,क् ,र् ,म ् एतेषु वर्णेषु कः वर्णः नासिक्यः ?
5 अ, इ ,ओ एतेषु वर्णेषु कः वर्णः तालव्यः ?

6 अधोलिखितरे खाङ्कितपदे षु सन्धिं सन्धिच्छे दं वा कुरुत -(केवलं प्रश्नचतष्ु टयम ् ) 1x4=4

1 गच्छन ् पिपीलको याति योजनानां शतान्यपि |

2 राजपत्र
ु ः राजा +उचितं प्रणम्य प्रतापं वदति |
3 विद्यालये आदर्शछात्रस्य चयनम ् अभवत ् |
4 काष्ठात ् +अग्निः जायते मथ्यमानात ् |
5 स: मनि
ु ः तपः प्रभावाद् अहङ्कारम ् +प्राप्तवान ् |

अधोलिखितवाक्येषु प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितविभक्तिपदं चित्वा रिक्तस्थानानि परू यत -

1x4=4
7 (केवलं प्रश्नचतष्ु टयम ् )
1 …………नमः |
(क) मनि
ु म् (ख) मन
ु ये (ग) मनि
ु ः (घ) मन
ु ी
2 पिता ………….सह गच्छति |
(क) विकासेन (ख) विकासम ् (ग) विकासात ् (घ) विकासाय
3 …………उभयतः .वक्ष
ृ ाः सन्ति |
(क) मार्गेण (ख) मार्गस्य (ग) मार्ग : (घ) मार्गम ्
4 ………….विना सीता दःु खिता अभवत ् |
(क) रामः (ख) रामस्य (ग) रामम ् (घ) रामाय
5 अलं ……………|
(क) चिन्तया (ख) चिन्ताम ् (ग) चिन्तायाः (घ) चिन्तायै

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 5
 अधोलिखितवाक्येषु प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितशब्दरूपं चित्वा रिक्त स्थानानि परू यत -
8 1x4=4
(केवलं प्रश्नचतष्ु टयम ् )
1 …………मख
ु ं पादाः च रक्तेन विलिप्ताः |
(क) नकुलस्य (ख) नकुलम ् (ग) नकुलेन (घ) नकुलात ्
2 हे ………..! ज्ञान विघ्नोSहङ्कारः |
(क) मन
ु ौ (ख) मन
ु े (ग) मनि
ु ः (घ) मनि
ु म्
3 पठामस्तावत ् एतादृशीं ज्ञानवर्धिनीं ……………|
(क) कथा: (ख) कथायाः (ग) कथा (घ) कथाम ्
4 …………….मधरु ाणि सन्ति |
(क) फले (ख) फलस्य (ग) फलानि (घ) फलम ्
5 नकुलः …………….व्यापाद्य खण्डशः कृतवान ् |
(क) तम ् (ख) तस्य (ग) सः (घ) तेन

अधोलिखितवाक्येषु प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितधातरू

ु पं चित्वा रिक्तस्थानानि परू यत - 1x4=4
9
(केवलं प्रश्नचतष्ु टयम ् )
1 अत्र स्यत
ू े त्वं किमेतत ् …………..?
(क) नयसि (ख) नयति (ग) नयतः (घ) नयन्ति
2 न ………….शोकसमो रिपःु |
(क) स्थ (ख) सन्ति (ग) स्तः (घ) अस्ति
3 यय
ू म ् एतत ् प्रश्नं …………..|
(क) पच्
ृ छ (ख) पच्
ृ छत (ग) पच्
ृ छतम ् (घ) पच्
ृ छसि
4 तौ इदं कार्यम ् ……………|
(क) अकरोत ् (ख) अकुर्वन ् (ग) अकुरुताम ् (घ) अकरोः
5 छात्राः गरु
ु ं ……………|
(क) नमेताम ् (ख) नमेत (ग) नमेत ् (घ) नमेयःु

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 6
 अधोलिखितवाक्येषु रे खाङ्कितपदानाम ् प्रकृतिप्रत्ययौ संयोज्य विभज्य वा विकल्पं
10 1x3=3
चिनत
ु - (केवलं प्रश्नत्रयम ् )
1 बालकाः उद्यानम ् आ+गम ्+ल्यप ् क्रीडन्ति |
(क) आगच्छन ् (ख) आगन्तम
ु ् (ग) आगत्य (घ) हसत ्
2 न शक्नोमि द्रष्टुं स्वदे शदर्दु शाम ् |
(क) दृश ् +ल्यप ् (ख) दृश ् +तम
ु न
ु ् (ग) दृश ् +क्त्वा (घ) दृश ् +शत ृ
3 दै वम ् आलस्यं विहाय परु
ु षार्थः विधेयः |
(क) वि +हा +ल्यप ् (ख) वी +हा +ल्यप ् (ग) वि +हस ् +ल्यप ् (घ) वि +हन ् +ल्यप ्
4 जलं पा + क्त्वा बहिः गच्छ |
(क) पातम
ु ् (ख) पिबन ् (ग) पीत्वा (घ) पिब

11 अधोलिखितवाक्येषु मञ्जष
ू ाप्रदत्त-उचितैः अव्ययपदै ः रिक्तस्थानानि परू यत - ½x4=2
(केवलं प्रश्नचतष्ु टयम ् )
1 त्वम ् …………आगच्छसि ?
2 ……………अशोकः नाम नप
ृ ः अभवत ् |
3……………..कोलाहलः भवति |
4 ईश्वरः………………अस्माकं रक्षकः अस्ति |
5 राधिका …………..वार्तां करोति |
मञ्जष
ू ा

सम्यक् , एव , कुतः , अत्र , उभयत्र

12 अधोलिखितवाक्येषु उचितैः सङ्ख्यापदै ः रिक्तस्थानानि परू यत - (केवलं प्रश्नचतष्ु टयम ् ) ½x4=2

1 उद्याने ……………………….( 45 ) वक्ष
ृ ाः सन्ति |
2 किं तव समीपे ………………..( 64) रुप्यकाणि सन्ति ?
3 अस्मिन ् गह
ृ े …………………..( 3) परु
ु षाः वसन्ति |
4 मम पस्
ु तकालये ……………..(.50) संस्कृत-कथा- पस्ति
ु काः सन्ति |
5 अस्माकं विद्यालये ……………..( 4) प्रयोगशालाः सन्ति |

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 7
 “ घ ‘’ भागः
पठित-अवबोधनम ् ( 30 अङ्काः ) 5
13
अधोलिखितगद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानामत्त
ु राणि संस्कृतेन लिखत -
भवतु , चिरकालपालितम ् इमं नकुलं बालरक्षायां व्यवस्थाप्य गच्छामि | तथा कृत्वा गतः |
ततस्तेन नकुलेन बालसमीपम ् उपसर्पन ् कृष्णसर्पः दृष्टः | स तं व्यापाद्य खण्डशः कृतवान ्
|अत्रान्तरे ब्राह्मणोऽपि श्राद्धं गह
ृ ीत्वा गह
ृ म ् उपावत्त
ृ ः | ब्राह्मणं दृष्ट्वा नकुलः रक्त
-विलिप्त-मख
ु -पादः तस्य चरणयोः अलठ
ु त् |

1 एकपदे न–उत्तरत-(केवलं प्रश्नद्वयम ्)

½x2=1
क .कृष्णसर्पः केन दृष्टः ?
ख. ब्राह्मणः किं गह
ृ ीत्वा गह
ृ म ् उपावत्त
ृ ः ?
ग. ब्राह्मणः कं बालरक्षायां व्यवस्थाप्य गच्छति ?

2 पर्ण
ू वाक्येन उत्तरत -(केवलं प्रश्नद्वयम ् ) 1x2=2
क. कीदृशः नकुलः ब्राह्मणस्य चरणयोः अलठ
ु त्?
ख .नकुलेन कुत्र कृष्णसर्पः दृष्टः ?
ग .कृष्णसर्पं दृष्ट्वा नकुलः किं कृतवान ् ?

3 यथानिर्देशम ् उत्तरत -(केवलं प्रश्नद्वयम ् ) 1x2=2

क.`कृतवान ् ‘इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम ् अस्ति ?
ख. `नकुलः’अस्य कर्तृ पदस्य क्रियापदं किम ् अस्ति ?
ग . `नीत्वा’ इत्यर्थे अत्र किं पदम ् प्रयक्
ु तम ् ?
.

अधोलिखितश्लोकद्वयं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम ् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत -

14
गौरवं प्राप्यते दानात ् न तु वित्तस्य सञ्चयात ् | 5
स्थितिरुच्चैः पयोदानां पयोधीनामधः स्थितिः ||

सद्भिस्तु लीलया प्रोक्तं शिलालिखितमक्षरम ् |

असद्भि: शपथेनापि जले लिखितमक्षरम ् ||

1 एकपदे न–उत्तरत-(केवलं प्रश्नद्वयम ्) ½x2=1

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 8
 क. गौरवं कस्मात ् प्राप्यते ?
ख. पयोदानां स्थिति: कथं भवति ?
ग. कैः प्रोक्तं वचनं जले लिखितमक्षरम ् इव भवति ?

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 9
 2 पर्ण
ू वाक्येन उत्तरत -(केवलं प्रश्नद्वयम ् ) 1x2=2
क.गौरवं कस्य सञ्चयात ् न प्राप्यते ?
ख .सद्भिस्तु प्रोक्तं वचनं कथं भवति ?
ग .केषां स्थिति: अधः भवति ?

3 यथानिर्देशम ् उत्तरत -(केवलं प्रश्नद्वयम ् ) 1x2=2

क `अधः’ अस्य विपर्ययपदम ् किम ् अस्ति ?
ख .` गौरवं’ अस्य कर्तृपदस्य क्रियापदं किम ् अस्ति ?
ग `सागराणाम ् ‘ इत्यर्थे अत्र किं पदम ् प्रयक्
ु तम ् ?

15 अधोलिखितनाट्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम ् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत - 5

प्रतापः -(समाश्वस्य ) अयि भ्रातः ! कथं जयघोषं कृत्वा मां लज्जयसे ?

ु ः - दे व ! कथं भवान ् वदति एवम ् ? किं न खलु कृतं भवता राज्यत्राणाय ?

राजपत्र
स्वदे शं स्वाधीनं कर्तुं भवता किं न सोढम ् ? विजेष्यते ननु भवान ् |
प्रतापः-कुतस्तावत ् विजयः ! स्वदे शमेव त्यक्तंु तत्परोऽहम ् |
भटः -(अञ्जलिं बद्ध्वा ) महाराज ! नैवं तावत ् स्वामिभाग्यानाम ् अनग
ु न्तारः वयम ् |
वयं सर्वे त्वाम ् अनग
ु मिष्यामः |
प्रतापः- एवं न वक्तव्यम ् | कृतज्ञोऽस्मि भवताम ् अहम ् | वीरै ः धीरै ः बहु उपकृतं
दे शस्य | स्वदे शे एव तिष्ठद्भिः भवद्भिः दे शस्य स्वतन्त्रतायै प्रयत्नः समाधेयः |

1 एकपदे न–उत्तरत-(केवलं प्रश्नद्वयम ्) ½x2=1

क. कः विजेष्यते ?
ख. प्रतापः कं त्यक्तंु तत्पर: अस्ति ?
ग .भटः कथं महाराजं कथयति ?

2 पर्ण
ू वाक्येन उत्तरत -(केवलं प्रश्नद्वयम ् ) 1x2=2
क. सर्वे भटाः कम ् अनग
ु मिष्यन्ति ?
ख .कैः दे शस्य बहु उपकृतम ् ?
ग .कः भटानां कृतज्ञोऽस्ति ?

3 यथा निर्देशम ् उत्तरत -(केवलं प्रश्नद्वयम ् ) 1x2=2

क “अनग
ु मिष्यामः”.इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम ् ?

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 10
 ख .”भवता “अस्य कर्तृपदस्य क्रियापदं किम ् अस्ति ?
ग . “ कर्तव्यः “ इत्यर्थे अत्र किं पदम ् प्रयक्
ु तम ् ?

16 अधोलिखितवाक्येषु रे खाङ्कितपदानि आधत्ृ य प्रश्ननिर्माणं कुरुत- 1x5=5

-(केवलं प्रश्नपञ्चकम ्)
1 ऐश्वर्यस्य विभष
ू णं सज
ु नता अस्ति |
2 ब्राह्मण : राज्ञा श्राद्धार्थं निमन्त्रितः |
3 परतन्त्रे दे शे जीवनं नरकायते |
4 विद्यया भान्ति सद्गण
ु ाः |
5 तस्योपरि एका बलाका विष्ठाम ् उद्सज
ृ त्|
6 प्रतापः दीर्घं निःश्वसति |

½x4=2
मञ्जष
ू ातः समचि
ु तपदानि चित्वा अधोलिखित-श्लोकस्य अन्वयं परू यत -
17
शोको नाशयते धैर्यं शोको नाशयते श्रत
ु म्|
शोको नाशयते सर्वं , नास्ति शोकसमो रिपःु ||
अन्वयः -शोकः …… नाशयते ,..........श्रत
ु म ् नाशयते | शोकसमः .,.........न…..

मञ्जष
ू ा

रिपःु , धैर्यम ् , अस्ति , शोकः

अथवा
मञ्जष
ू ायाः साहाय्येन श्लोकस्य पङ्क्तेः भावार्थे रिक्तस्थानानि परू यित्वा पन
ु ः
लिखत -
सर्वस्य लोचनम ् शास्त्रं यस्य नास्त्यन्धः एव सः |
भावः - शास्त्रं सर्वेषां ………….नेत्रम ् ………..| यस्य समीपे शास्त्ररूपि ……….
न अस्ति सः तु …………एव अस्ति |
मञ्जष
ू ा

अन्धः , जनानां , अस्ति , नेत्रम ्

1x4=4
18

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 11
 -अधोलिखितवाक्येषु रे खांकितपदानां प्रसङ्गानक
ु ू ल- उचितार्थं चित्वा लिखत -
(केवलं प्रश्नचतष्ु टयम ्)
1. मदीयेन एव खड्गेन जहि माम ् |
(क) वधं कुरु (ख) दानं कुरु (ग) मानं कुरु (घ) कार्यं कुरु
2 कीटोऽपि सम
ु नः सङ्गादारोहति सतां शिरः |
(क) सागराणाम ् (ख) मेघानाम ् (ग) सज्जनानाम ् (घ) पष्ु पाणाम ्
3 मढ
ू ै ः पाषाणखण्डेषु रत्नसंज्ञा विधीयते |
(क) दर्ज
ु नैः (ख) बालैः (ग) सज्जनैः (घ) मर्खै
ू ः
4 क्षिप्रम ् अक्रियमाणस्य तद् रसं कालः पिबति |
(क) अधन
ु ा (ख) इदानीम ् (ग) शीघ्रम ् (घ) अद्य
5 तौ हि मम परायणम ् |
(क) धर्मः (ख) शरणम ् (ग) कर्तव्यम ् (घ) चरित्रम ्
19 ½x8=4

मञ्जष
ू ायाः सहायतया अधोलिखितकथां परू यित्वा पन
ु ः लिखत -

परु ा ………1……..नाम मनि

ु रासीत ् | एकदा यदा सः तरुच्छायोपविष्टः आसीत ्
तदा वक्ष
ृ स्योपरि स्थिता बलाका तस्य उपरि विष्ठाम ् उदसज
ृ त् |
मन
ु ेः……2………सा बलाका ……3…………अभवत ् | मनि
ु ः
………4………..अहङ्कारम ् उपगतः | एकदा असौ मनि
ु ः ब्राह्मणगह
ृ ं गत्वा
भिक्षाम ् अयाचत | ब्राह्मणी………5……. परिचर्यां करोति स्म | ``प्रतीक्षस्व
क्षणम ्’’ इति ……6………गहि
ृ णी तम ् अवदत ् | एतत ् श्रत्ु वा सः तां कोपदृष्ट्या
दृष्टवान ् , परं न अहं बलाकेति तया कथितम ् | तदा मनि
ु ः ताम ् अकथयत ्-`` त्वम ्
कथम ् अनन्यगोचरः बलाकावत्त
ृ ान्तं जानासि ?’’ ब्राह्मणी अकथयत ् -``अहं भर्तृ-
सेवायाः अपरं कञ्चन धर्मं न करोमि | त्वम ् इतः………7………. समीपं गच्छ ,
तदा त्वं निरहङ्कारः भविष्यसि |’’ मनि
ु ः धर्मव्याधस्य गह
ृ म ् अगच्छत ् , तस्य सर्वां
क्रियाविधिं दृष्टवा परितष्ु टः भत्ू वा ………8………..अगच्छत ् |

मञ्जष
ू ा

वनम ् , दृष्टमात्रा , महातपा , तपःप्रभावात ् , पतिव्रता , भर्तुः ,

धर्मव्याधस्य , भस्मसात ्

DAV/2024-25/HT/IX/SANSKRIT 12