PANUTO: Sumulat ng isang balita tungkol sa sakit na Dengue gamit ang mga sumusunod na

datos sa ibaba. Bumuo ng sariling pamagat at headline o ulo ng balita.

Source: World Health Organization

Mga pangunahing katotohanan
• Ang dengue ay isang impeksyon sa virus na naililipat sa mga tao
sa pamamagitan ng kagat ng mga nahawaang lamok.
• Humigit-kumulang kalahati ng populasyon ng mundo ang nasa
panganib na magkaroon ng dengue na may tinatayang 100–400
milyong impeksyon na nangyayari bawat taon.
• Ang dengue ay matatagpuan sa mga tropikal at sub-tropikal na
klima sa buong mundo, karamihan sa mga urban at semi-urban na
lugar.
• Bagama't maraming impeksyon sa dengue ay walang sintomas o
nagdudulot lamang ng banayad na karamdaman, ang virus ay
maaaring magdulot paminsan-minsan ng mas malalang mga kaso,
at maging ng kamatayan.
• Ang pag-iwas at pagkontrol sa dengue ay nakadepende sa vector control. Walang partikular
na paggamot para sa dengue/severe dengue, at ang maagang pagtuklas at pag-access sa
wastong pangangalagang medikal ay lubhang nagpapababa ng mga rate ng pagkamatay ng
malubhang dengue.
Mga sintomas
Karamihan sa mga taong may dengue ay may banayad o walang sintomas at gagaling sa loob
ng 1–2 linggo. Bihirang, ang dengue ay maaaring maging malubha at humantong sa
kamatayan.
Kung mangyari ang mga sintomas ay karaniwang nagsisimula ang mga ito 4-10 araw
pagkatapos ng impeksyon at tumatagal ng 2-7 araw. Maaaring kabilang sa mga sintomas ang:
• mataas na lagnat (40°C/104°F)
• matinding sakit ng ulo
• pananakit sa likod ng mata
• pananakit ng kalamnan at kasukasuan
• pagduduwal
• pagsusuka
• namamagang glandula
• pantal.
Ang mga indibidwal na nahawahan sa pangalawang pagkakataon ay nasa mas malaking
panganib ng malubhang dengue.
Ang malalang sintomas ng dengue ay kadalasang dumarating pagkatapos mawala ang lagnat:
• matinding pananakit ng tiyan
• patuloy na pagsusuka
• mabilis na paghinga
• dumudugong gilagid o ilong
• pagkapagod
• pagkabalisa
• dugo sa suka o dumi
• pagiging uhaw na uhaw
• maputla at malamig na balat
• pakiramdam na nanghihina.
Ang mga taong may mga malalang sintomas na ito ay dapat makakuha ng pangangalaga
kaagad.
Pagkatapos gumaling, ang mga taong nagkaroon ng dengue ay maaaring makaramdam ng
pagod sa loob ng ilang lingo

Diagnostics (palatandaan) at Treatment (paggamot)

Walang tiyak na paggamot para sa dengue. Ang pokus ay sa paggamot sa mga sintomas ng
pananakit. Karamihan sa mga kaso ng dengue fever ay maaaring gamutin sa bahay gamit ang
gamot sa pananakit.
Ang acetaminophen (paracetamol) ay kadalasang ginagamit upang makontrol ang pananakit.
Ang mga non-steroidal na anti-inflammatory na gamot tulad ng ibuprofen at aspirin ay iniiwasan
dahil maaari nilang mapataas ang panganib ng pagdurugo.
Para sa mga taong may malubhang dengue, madalas na kailangan magpaospital.

Risk factors
 Ang dating impeksyon sa DENV ay nagpapataas ng panganib ng indibidwal na
magkaroon ng malubhang dengue.
 Ang urbanisasyon (lalo na hindi planado), ay nauugnay sa paghahatid ng dengue sa
pamamagitan ng maraming panlipunan at kapaligiran na mga kadahilanan: density ng
populasyon, kadaliang kumilos ng tao, pag-access sa maaasahang mapagkukunan ng
tubig, kasanayan sa pag-iimbak ng tubig atbp.
 Ang mga panganib sa komunidad sa dengue ay nakasalalay din sa kaalaman, saloobin
at kasanayan ng isang populasyon sa dengue, dahil ang pagkakalantad ay malapit na
nauugnay sa mga pag-uugali tulad ng pag-imbak ng tubig, pag-iingat ng halaman, at
proteksyon sa sarili laban sa kagat ng lamok. Ang nakagawiang vector surveillance at
kontrol na mga aktibidad na nakikipag-ugnayan sa komunidad ay lubos na
nagpapahusay sa katatagan ng isang komunidad.
 Maaaring umangkop ang mga vector sa mga bagong kapaligiran at klima. Ang
interaksyon sa pagitan ng dengue virus, ang host at ang kapaligiran ay dinamiko. Dahil
dito, ang mga panganib sa sakit ay maaaring magbago at lumipat sa pagbabago ng
klima sa mga tropikal at subtropikal na lugar, kasabay ng pagtaas ng urbanisasyon at
paggalaw ng mga populasyon.

Prevention and control (Pag-iwas at control)

Ang mga lamok na nagkakalat ng dengue ay aktibo sa araw.
Bawasan ang panganib na magkaroon ng dengue sa pamamagitan ng pagprotekta sa iyong
sarili mula sa kagat ng lamok sa pamamagitan ng paggamit ng:
• mga damit na tumatakip hangga't maaari sa iyong katawan;
• kulambo kung natutulog sa araw, ang pinakamainam na lambat ay sinabugan ng insect
repellent;
• mga screen ng bintana;
• mga mosquito repellents (naglalaman ng DEET, Picaridin o IR3535); at
• mga coils at vaporizer.

Ang pag-aanak ng lamok ay maiiwasan sa pamamagitan ng:

 pagpigil sa mga lamok na makapasok sa mga tirahan na nangingitlog sa pamamagitan ng
pamamahala at pagbabago sa kapaligiran;
 wastong pagtatapon ng solidong basura at pag-alis ng mga artipisyal na tirahan na gawa ng
tao na maaaring maglaman ng tubig;
 pagtatakip, pag-alis ng laman at paglilinis ng mga lalagyan ng imbakan ng tubig sa tahanan
linggu-linggo;
 paglalagay ng angkop na mga pamatay-insekto sa mga lalagyan ng imbakan ng tubig sa
labas.

Source: DEPARTMENT OF HEALTH

 Ang mga pinakabagong ulat noong Hunyo 29, 2024 ay
nagpapakita ng 30% na pagtaas sa bilang ng mga kaso. Mula
sa 6,323 kaso na naiulat noong Mayo 19 hanggang Hunyo 1
(simula ng tag-ulan), 8,246 na kaso ang naiulat sa buong
bansa noong Hunyo 2 hanggang Hunyo 15.
 May kabuuang 90,119 na kaso ng dengue ang naiulat mula sa
simula ng 2024 hanggang Hunyo 29, kung saan 233 ang
namatay sa parehong yugto ng panahon. Ang bilang ng mga
kaso ngayong taon ay 19% na mas mataas kaysa sa tally
noong nakaraang taon na 75,968 sa parehong yugto ng panahon.
 Batay sa epidemic curve, sinabi ng DOH na ang mga kaso sa lingguhang batayan noong
2024 ay mas mataas kaysa sa naobserbahan noong 2023 mula Enero 1 hanggang Mayo
 11. Mula Mayo 12 hanggang Hunyo 29, ang lingguhang bilang ng kaso ay bumalik sa
alinman sa ibaba o bahagyang higit sa naitala noong 2023. Maaaring maiugnay ito sa
patuloy na pinaigting na pagsisikap ng mga lokal na pamahalaan na patayin ang mga lamok
sa pamamagitan ng paghahanap at pagsira sa kanilang pinamumuhayan at
pinangingitlugang tubig.
 Pitong rehiyon ang nagpakita ng pagtaas ng kaso sa nakalipas na anim na linggo bago ang
Hunyo 29: MIMAROPA, Cagayan Valley, Western Visayas, Ilocos Region, Central Luzon,
CALABARZON, at National Capital Region. Ang DOH ay hindi naglalabas ng mga partikular
na pangalan ng mga lokal na pamahalaan upang payagan ang kanilang coordinated risk
communication, community engagement, at response on localized Dengue outbreaks, gaya
ng itinatadhana sa ilalim ng Seksyon 7 ng Republic Act No. 11332.
 Patuloy ang DOH sa pagpapaalala sa kahalagahan ng pagpapanatili ng mga hakbang at
interbensyon. Pinaigting ang implementasyon sa ‘4S’ strategy para labanan ang Dengue:
Search and Destroy mosquito breeding grounds by eliminating stagnant water and their
containers; Self-protection measures like insect repellent and wearing long-sleeved shirts
and long pants; Seek early consultation with a doctor or health worker for any symptoms;
and Support fogging or spraying in a local hotspot or outbreak areas where an increase
in cases is registered.
 “With rain comes the rise of Dengue. We know what works, and that is to kill mosquitoes.
Protect loved ones too through clothing and mosquito repellants. Do not self-medicate; ask
your doctor or nearby clinic if you have Dengue,” wika ni Health Secretary Teodoro J.
Herbosa.
Villanueva National High School
PAGSULAT NG BALITA

Blg PANGALAN BAITANG AT SEKSYON

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
PAGSULAT NG BALITA CONTROL NUMBER:

________________________________________________________________
________________________________________________________________

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
________________________