We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 20
INTERMEDIATE DEPARTMENT ZIRLAI BU HNIHNA-2024
EXAM INBUATSAIHNA (SUGGESTION)
BUATSAIHTU : RENGTEKAWN KOHHRAN
ṬHEN KHATNA : “BIBLE CHUNGCHANG”
Zirlai -1na : THUTHLUNG HLUI BU KAN NEIH DAN
1. Thuthlung Hlui ziaktuten eng ṭawngin nge an ziah? = Hebrai Ṭawngin an ziak.. 2. Thuthlung Hluia hla siamtu pakhat hming han sawi teh? = Mosia. 3. Thuthlung Hluiah lehkhabu eng zât nge awm? = Lehkhabu 39 a awm. 4. Thuthlung Hlui ziaktu mi chi hrang hrangte kha tute nge? = Zawlnei te, puithiam te, roreltu te, lal te, hla phuah thiam te leh lehkhabu ziaktu dangte an ni. 5. Hmanlaia lehkhabu phek an siamna rairuang hming kha eng nge? = Papyrus Zawhna awm theite :- ● Thu pawimawh ziaka dah ṭhat nan – Lung phek te, thing phek te, savun te an hmanga ● Lehkha ziah nan – Thir tlawn hmawr zum leh riruang kung an hmang. ● A ziahna tur tui (ink) siam nan – thing hnai, thei rah rawng nei te, lung rawng nei te an chawhpawlh ṭhin ● Thuthlung hlui a- Dan ziaktu : Mosia Hla siamtute zinga pakhat : Davida Finna thu ziaktute zinga pakhat : Solomona
Zirlai -2na : THUTHLUNG HLUI BU ṬHEN DAN
1. Hebrai ṭawnga Torah kha eng tihna nge? = Dân tihna a ni. 2. Hebrai ṭawnga Nebiim kha eng tihna nge? = Zawlneite chanchin midangin an ziahsak hi Nebiim a ni. 3. Hebrai ṭawnga Ketubim kha engtihna nge? = Dân leh Zawlneite hlawm hnuaia tello, Thuthlung Hluia lehkhabu dang zawng hi Ketubim an ti. 4. Thuthlung Hluia finna bute kha engte nge? = Thufingte leh Thuhriltu 5. Zawlnei lian an tihte kha engte nge ni? = Isaia, Jeremia, Ezekiela Zawhna awm theite :- ● Juda te chuan thuthlung hlui bu -3 ah an ṭhen – (i) Dan (ii) Zawlneite (iii) Thuziakte ● Hla thu hmanga ziahte – Sam, Hla thlankhawmte, Ṭah hla ● 1&2 Chronicles, Ezra leh Nehemia te hi Israel hnam chanchin ziahna ● Zawlnei tete – Hosea, Joela, Amosa, Obadia, Jona, Mika, Nahuma, Habakuka, Zephania, Hagaia,Zakaria,Malakia
Zirlai -3na : THUTHLUNG THAR BU KAN NEIH DAN
1. Thuthlung Tharah lehkhabu eng zât nge awm? = Bu 27 a awm. 2. Thuthlung thara lehkhabu hming kim ziak chhuak hmasatu kha tu nge? = Alexandria khaw Bishop, Athanasius-a 3. Kristian hmasate thuziak tam tak zinga ngaihhlut hlawh bikte kha engte nge? = Pathianin ringtute tih chak nana a hman bik thuzuak te chuan ngaihhlut a hlawh zual. 4. A phêk keu theih lehkhabu hmang uar hmasatute kha tute nge? = Kristiante 5. Thuthlung Thar hi eng ṭawnga ziah nge a nih? = Grik ṭawng. Zawhna awm theite :- ● Chanchin ṭha an hrilh tirhin Aramaik leh Grik tawngte an hmang. ● Thuthlung Thar bute hi AD zabi pakhatnaah chuan an ziak zo tawh. ● Pathianin a hman bik lehkhathawnte hi Thuthlung Thara lehkhathawn kan hmuhte hi a ni.
Zirlai -4na : THUTHLUNG THAR BU ṬHEN DAN
1. Bible zir miten Mathaia, Marka leh Luka bute hi engtin nge an sawi? = Synoptic Gospels 2. Chanchin ṭha bu pali zingah eng bu nge tawi ber? = Marka 3. Thuthlung tharah Paula lehkhathawn engzat nge awm? = 13 a awm 4. Thuthlung thara ‘khuhhawnna’ bu kha eng nge a hming? = Thupuan bu. 5. Kohhran hmasa chanchin inziahna bu kha engnge a hming? = Tirhkohte Thiltih. Zawhna awm theite :- ● Chanchin Ṭha bu pali ah hian Isua pian atanga a thiha a thawhleh thlng kim takin kan hmu. ● Chanchin Ṭha hi Jerusalem atangin ram dang – Suria, Asia leh Europe ramah te a darh zel. ● Thuthlung tharah lehkhathawn 21 a awm.
ṬHEN HNIHNA – THUTHLUNG HLUIA THU PAWIMAWHTE
Zirlai -5na : ISRAEL FATE KANAAN RAM LUH THU
1. Pathianin Israel mite hnena ram pek a tiam kha eng nge a hming? = Kanaan 2. Jeriko khua aṭanga hluihlawn thil latu kha tu nge? = Akana 3. Kanan rama lut pahnihte kha han sawi teh? = Joshua leh Kaleba 4. Abrahama te khaw hlui kha eng nge a hming? = Ur khua 5. Pathian thu awih ṭhatna leh awih loh pawizia han sawi teh u.? = Pathian thu awihte chu Pathianin mal a sawm ṭhin. Zawhte awm theite :- ● Kanaan chu tuna Israel ram hi a ni ● Israel mite chu tam a tlak avangin ei tur tamna Aigupta ah an pem. ● Aigupa atanga Kanaan ram pan nan Kum 40 hun an hmang. ● Mosia chu Nebo tlangah a thi . ● Kanaan ram chu Josua hovin an lut. ● Kanaan rama hnamdang awmho chuan mi lem pathian Baal an bia.
Zirlai -6na : ISRAEL LALRAM DIN THU
1. Roreltute zinga a hnuhnung ber tu nge? = Zawlnei Samuela 2. Israel Lal hmasa ber kha tunge a hming? = Saula 3. Davidan Jebus-ho hnen aṭangin eng khawpui nge an lak? = Jerusalem an la. 4. Israel lal, Jerusalem khawpuia temple satu kha tu nge a hming? = Solomona 5. Lal ṭha ni turin eng nge ngai? = Lal ṭha ni turin Pathian thu awih a ngai. Zawhna awm theite :- ● Lal Saula hian Gibea khua aṭangin ro a rel. ● Davida chu Saula thih hnuah Samuelan Lal a tan hriak a thih. ● Lal Davida chuan Hebron aṭangin ro a rel. Zirlai -7na : TEMPLE SAK THU 1. Jerusalem khawpuia lal chênna in satu kha tu nge? = Davida 2. Solomonan temple sak nan eng thingte nge Lebanon aṭanga a lak? = Sidar te, Far te, Algum te a la. 3. Solomonan a lal kum eng zatnaah nge temple a sak ṭan? =A lal Kum 4-na, thla hnihna, Ziv thlaah. 4. Solomonan lal kum eng zatnaah leh eng tik thlaah nge temple a sak zawh? = A lal kum 11 -na, thla riatna, Bûl thlaah. 5. Temple chhung hmun tlawm berah eng bawm nge an dah? = Thuthlunna Bawm. Zawhna awm theite :- ● Davida chuan Jerusalemah Lal Chenna In a sa zo ● Pathianin Davida chu thisen a chhuah nasat avangin Temple sak a phallo. ● Temple ah chuan- - Pindan pawimawh bik pahnih a awm - Pindan hmasa zawkah Puithiam te chauh an lut thei - Pindan chhungrillah Puithiam lal ber chauh a lut thei - Pindan chhungril chu a bang pawh rangkachaka luan chhuah vek a ni. - A chhungah Cherub lem lian pui pui pahnih a awm. ● Lal Solomona chu Mipui hmaah dingin a ṭawngṭai a, Mipuite mal a sawm a, Ni 14 chhung zet hun an hmang(Temple hlan nan).
Zirlai -8 na : ISRAEL FATE BABULON SAL TAN THU
1. Pathuanin Juda-te Babulon lal hmangin a hrem dawn tih sawitu zawlnei kha tu nge? = Zawlnei Jeremia 2. Jerusalem hualtu Babulon lal kha tu nge? = Nebukadnezzara 3. Juda ramah eng hnam nge cheng tam ber? = Juda -te 4. Babulon sipaiten vawi eng zat nge Jerusalem khawpui an hual? = Vawi 2. 5. Eng tik kumah nge Babulon sipaiten Jerusalem khawpui an tihchhiat? = BC 586. Zawhna awm theite :- ● Israel ram chu CHHIM leh HMAR ah inṭhenin Chhim lam chu JUDA tih a ni a, Hmar lam chu ISRAEL tih a ni. ● Hmar lam Israel chu Assuria mi ten BC 722 khan an hneh. Hmar lam hi KUm 200 a ding ● Nebukadnezzara chuan Juda lal atan Zedekia a ruat
Zirlai -9 na : BABULON SAL TANNA ATANGA KIR LEH THU
1. Juda sal tangte an rama haw phalsaktu Persia lal kha tu nge? = Kura. 2. Eng tik kumah nge Persia-in Babulon an hneh? = BC 539. 3. Juda-te an rama an haw hmasak berin tute nge an hotute? = Zerubabela leh Puithiam lalber Jesua. 4. Nehemia hovin ni eng zat chhungin nge kulh an sak ṭhat? = Ni 52 chhungin. 5. Eng ti turin nge Ezra Judai ramah a haw? = Juda-te Pathian biak dan siamṭha turin. Zawhna awm theite :- ● Zawlnei Isaia chuan Kura chu Israel mite chhan chhuak tura Pathian ruat a ni a ti. ● Judate haw vawithumna hruaitu chu Nehemia a ni. Perisa Lal no hlantu a ni bawk.
Zirlai -10 na : JUDA TE KÛT CHI HRANG HRANG
1. Eng kûtahte nge Juda mipate Jerusalem-a an kal ṭhin? = Kalhlên Kût, Pawl Kût, Bâwkte Kût. 2. Kalhlên Kût laiin eng chhang nge an ei ṭhin? = Chhang dawidîm telh loh. 3. Pawl Kût hming dang eng nge? = Pentikos Kût. 4. Eng kût laiin nge Isua’n tuihalte a hnena kal tura a sawm? = Bâwkte Kût. 5. Eng kûtah bge chhang dawidîm telh puithiamten Pathian hnenah an hlan ṭhin? = Pentikos Kût / Pawl kût Zawhna awm theite :- ● Kahlen Kût hi kumtin Nisan thla, ni 14-na aṭangin an lawm a. Ni 7 chhung an lawm ṭhin. ● Israel miten chaw atana an rin chu buhpui Wheat a ni ● Pentikos (Pawl Kut) : Kahlen kût aṭanga chhuta ni 49 ral hnu, ni 50 naah buh thar lawman kut “Pawl Kut” an hmang ṭhin. ● Isua Kum 12 mi a nihin Jerusalem ah Kahlen kut hmang turin a kal.
ṬHEN THUMNA : THUTHLUNG HLUIA MI ROPUITE
Zirlai -11 na : SAMUELA
1. Samuela Nu leh Pa hming tu nge? = Hani leh Elkana 2. Elia fapate kha tu te nge an nih? Pathian pawi eng nge an sawi? = Hophnia leh Phinehasa te an ni a, Israel miten inthawina tur sa an rawn ken te chu inthawi hma hauhvin an lo lak ṭhensak ṭhin a. Pathian biak buk bula lo kal hmeichhiate an lo mutpui ṭhin. 3. Samuelan Mizpe leh Sen inkara lung a phu kha eng nge a hming? = Ebenezer. 4. Ebenezer tih awmzia eng nge? = Hei leh chen LALPAN min pui a ni. 5. Israel lal hmasa ber nibtura Samuelan hriak a thih kha tu nge? = Saula. Zawhna awm theite :- ● SAMUELA hi roreltute zinga a hnuhnungber a ni. ● Samuela chu Rama khuaah phum a ni. ● SAMUELA hi roreltute zinga a hnuhnung ber a ni. ● Samuela chu a nu leh Paten Silo khuaa Puithiam Elia kutah an hlan a, chutah chuan a seilian.
Zirlai -12 na : DAVIDA
1. Davida pa hming tu nge? = Jesaia 2. Davidan û mipa eng zat nge a neih? = Pasarih 3. Davida te bihrûkna pûk Saulan a luh chilhna hmun kha eng thlaler nge? = Engedi thaler. 4. Khawiah nge Davidan thuthlung bawm a dah? = Zion tlangah. Zawhna awm theite :- ● Mihringin pawn lam an en lain Pathian chuan thinlung lam e en zawk ṭhin. ● Samuelan Davida chu Lal a tan hriak a thih. ● Saula thih hnuinDavida chu Israel ramah lutin Hebron khuaah a awm phawt ● Davida hian Pathian biak a ngai pawimawh hle.
Zirlai -13 na ELIJA
1. Elija kha khawi khaw mi nge a nih? = Gilead rama khaw pakhat, Tisbe 2. Ahaba nupui hming tu nge? = Jezebeli 3. Khawkhen tur thu a hrilhlawk hnuah Elija khawiah nge a bihruk? = Jordan bul, Kerith luiah 4. Baala zawlnei eng zat nge Karmel tlángah lo kal? = 450 (zali sawmnga) Zawhna awm theite :- ● Israel ramah chuan kum thum (3) chhung khua a kheng a, ṭam a tla. ● Jezebeli hian Milem pathian Baala leh Aseri a be ṭhin.
Zirlai -14 na : ISAIA
1. Tu thih kumin nge Isaian Pathian inlarna a hmuh? = Judai ram lal, Uzia 2. ‘Zawlneinu’ tia Isaia bua lo lang kha tu nupui nge a nih? = Amoza 3. Isaia fapa pahnihte hming han sawi teh? = Sear-jesuba leh Maher-salal-hasbaza 4. ‘A thianghlim e’ tia Pathian faktute kha tute nge an nih? = Serafte 5. Isua hrilhlawkna hi Kristianten engtin nge kan pawm? = Chhandamtu lo kal tur thu a hrilhlawk hi Isua lo pian tur thu sawina niin kan pawm. Zawhna awm theite :- ● Siapihote Lalpa chu a thianghlim e, a thianghlim e, lei pum pui chu a ropuinain a khat” Sawitu : Seraf-te Sawina: Isaia ● 4. “Hmui bawlhhlawh pu mi ka ni” Sawitu : Isaia Sawina : Seraf-te emaw Pathian ● . “Tu nge ka tirh ang a, tunge ka tan kal ang” Sawitu : Pathian Sawina : Isaia ● “Kei heta hi ka awm mi tir ta che” Sawitu : Isaia Sawina : Pathian
Zirlai -15 na : ESTHERI
1. Estheri pa hming tu nge? = Abihaila 2. Lal Ahasuera nupui hmasa kha tu nge a hming? = Vasti 3. Estheri Juda hming tu nge? = Hadasi 4. Hamana chibai bûk ve duh lotu kha tu nge? = Mordekaia Zawhna awm theite:- ● Persia ram hi a zau hle a, India atanga Ethiopia thleng a ni ● Lal Ahasuera chuan Hamana a duhsak ber‟ ● Persia rama Jud ate chu Juda thla chhiar 12-na Adar thla ni 13 niah tihhlum vek tura tih an ni.
Zirlai -16 na : ZERUBABELA
1. Juda-te Judai rama an let leh phalna thupek chhuahtu kha tu nge? = Lal Kura 2. Babulon lal Jerusalem Temple aṭanga Pathian biakna bungrua la chhuaktu kha tu nge? = Nebukadnezzara 3. Zerubabela pu hming tu nge? = Jehoiakina 4. Temple sak ṭhat hna an thawh laiin tute nge lo zai? = Puithiamte 5. Temple an hlan niah khan kêlpa eng zat nge an hlan? = 12. Zawhna awm theite :- ● Lal Kura hi Juda-te chhan chhuak tura Pathian ruat a ni. ● Judai rama an kir leh atanga Kum hnihna, thla hnihnaah Temple sak thathna an tan. ● Temple sak ṭhat lawm nan Bawngpa – 100, Berampa-200, Beramno-400 an talh. ● Juda mite thlarau nun tichak turin zawlnei Hagaia leh Zakaria ten an fuih ṭhin.
ṬHEN LINA : THUTHLUNG THARA THU PAWIMAWHTE
Zirlai -17 na : ISUA LEH A ZIRTIRTE
1. Isuan tute Unau nge a koh hmasak ber? = Andria leh Simonate Unau 2. Isuan Simona hming Aramaik ṭawnga a phuahsak kha eng nge, eng tihna nge? = Kipha a ni a, ‘Lungpui’ tihna a ni. 3. Tu te unau nge ‘khawpui ri fate’ an tih kha? = Jakoba leh Johana 4. Chhiahkhawntu Mathaia hming dang eng nge? = Levia 5. Isuan Petera khawi lamah nge lên dêng tura a hrilh? = Li thûk lamah. Zawhna awm theite :- ● Andria chuan Isua a zui hmain Baptistu Johana a zui thin. ● Isua chu “Pathian Beramno” a ni Sawitu – Baptistu Johana Sawina – Andria ● “Mi zui rawh u; tichuan mihring mantuah ka siam ang che u” Sawitu -Isua Sawina – Petera leh Andria te unaua ● Mi rawn zui rawh‟ Sawitu –Isua Sawina – Matthaia ● Juda Iskariota tih loh Zirtir dangte chu Isua tan an rinawm vek.
Zirlai -18 na : TLANG CHUNGA THUSAWI
1. Engthawlna thu kha Isuan khawi aṭangin nge a sawi? = Tlang chung aṭangin 2. Isuan ‘Vanram an ta a ni si a’ a tihte khavtute nge? = Rilrua retheite leh Felna avanga tihduhdah tuarte. 3. Isuan ‘ Pathian an la hmu dawn si a’ a tihte kha tute nge? = Thinlunga thianghlimte 4. Tuten nge lei rochung ang? = Thuhnuairawlhte 5. Pathian faa vuaha la awm turte kha tute nge? = Remna siamtute. Zawhna awm theite :- ● Engthawlna thu sawi pakua a awm ● Engthawl chu “Vannei” tihna ● Lungngaite chu – Tlamuanin an la awm a ● Felnaa riltam te chu – An eng a la thawl ang.
Zirlai -19 na : THUPEK ROPUI BER
1. Thupek ropui ber eng nge tia Isua zawttu kha tu nge? = Lehkhaziaktute zinga pakhat. 2. Thupek ropui ber eng nge? = ‘Israel - hote u, ngai teh u, Lalpa kan Pathian chu Lalpa pakhat chauh a ni a; Lalpa i Pathian chu i thinlung zawng zawngin, i thlarau zawng zawngin, i chakna zawng zawngin i hmangaih tur a ni,’ tih hi. (Deu 6: 4-5) 3. Thupek ropui ber dawttu tu nge? = ‘Nangmah i inhmangaih angin i vêngte pawh i hmangaih tur a ni,’ tih hi. (Lev 19: 18) 4. Juda-ten vêngte an tih kha tute nge an khawh tir deuh bik? =An hnampuite 5. Pathian kan hmangaih dan tur eng nge? = A thuawih a ni. Zawhna awm theite :- ● Pathianin Israel mite hnena dan a pekah dan zaruk chuang zet a awm. ● Isua hun lain Judate Bible (Thuthlunghlui bu) chu kut ngeiin an ziak chhawng ṭhin. ● Juda sakhaw hruaitute – Puithiam la te, Saddukai te, Pharisai te, Heroda pawl te leh lehkhaziaktute. Zirlai -20 na : JENTAIL-TE HNENA CHANCHIN THA HRIL 1. Kornelia kha eng hnathawk nge a nih? = Sipai za hotu. 2. Juda-ten lunga an den hlum kha tu nge a hming? = Stephana 3. Khawi khuaah nge Isua ringtute kha Kristian tia an koh hmasak ber? = Antiokei. 4. Samari mite hnena Chanchin Ṭha hriltu kha tu nge? = Philipa 5. Jentail-te hnena Chanchin Ṭha thlentu atana Pathian ruat nia inngai kha tu nge? = Paula. Zawhna awm theite :- ● Juda te chuan sakhaw thilah chuan Jentail-te chu thianglo leh bawlhhlawhah an ngai thin. ● Kornelia mumangah mi pahnih puanvar sin a in lar. ● Joppa khuaah Petera ko turin a chhiahhlawh pahnih leh sipai pakhat a tir. ● Petera’n vana bawm uaithla hmuh ah chuan – ke pali nei te, rannung te leh sava te a awm.
Zirlai -21 na : LAL ISUA LO KAL LEHNA
1. Khawi tlânga a awm laiin nge Isua vanah a lawn? = Olive tlangah 2. Isua vana a lawn hnua a zirtirte hnena a lo kal leh tur thu hrilhtute kha tute nge? =Mi pahnih Puan var sin. 3. Isua lo kal leh hun tur tuin nge hria? = Pa chauhvin. 4. Isua lo hmuah dan ṭha ber eng nge ni? = Inring renga awm. Zawhna awm theite :- ● Khawvela hnam tinin Chanchin Ṭha an hriat hnuah Isua a lo kal leh dawn. ● Isua lo kal hmasak chuan Mihringte chhandam turin a lo kal. ● A lo kal leh hunah chuan mi tin chunga rorel turin a lo kal ang.
Zirlai -22 na : TAKSA THAWHLEHNA
1. Juda pawl pakhat thawhlehna ringlote kha tute nge? = Sadukai-te. 2. Thawhlehnaa nupui pasal inneih chungchang Isuan engtin nge a sawi? = Isuan thawhlehnaah chuan nupui pasal an innei dawn tawh lova, vana vantirhkohte tlukin an awm ang a ti. 3. Isua rorelnaah thiam loh changa sual hremna tuar turte kha tute nge? = Misualte leh ringlote. 4. Isua rorel hunah tuten nge thiam chang ang? = Isua ringa a thu zawmtute. Zawhna awm theite :- ● Hremhmun chu rawh tuina mei nen a tehkhin a ni. ● Isua a lo kal leh hunah chuan rorel turin a lo kal dawn. ● Ni hnuhnungah mitthite kaihthawh an ni ang a, mi tin krista hmaah an ding dawn a ni.
ṬHEN NGANA : THUTHLUNG THARA MI ROPUITE
Zirlai -23 na : PETERA
1. Petera khaw hming kha eng nge? = Bethsaida. 2. Isua pana tui chunga kal kha tu nge? = Petera 3. Peteran tu beng nge a sahthlak? = Malka 4. Hmel danglamna tlangah Isuan tute nge a biak? = Elija leh Mosia. 5. Juda Iskariota aiawh tura an thlan kha tu nge? = Mathaia Zawhna awm theite :- ● Petera leh Andria te hi unau an ni. ● Lalpa mi kalsan rawh mi sual ka nih hi Sawitu : Petera ; Sawina : Isua ● Peteran mahni inphatin engkim kalsanin Isua a zui. ● Pentikos nia Peteran thu a sawiin mi sangthum aliin Baptisma an chang.
Zirlai -24 na : THOMA
1. Hebrai ṭawnga Thoma hming awmzia kha eng nge? = Phîra 2. Isuan hmu lova ringte chan tur a sawi kha eng nge ni? = ‘ An eng a thawl e’ a ti. 3. Lazara te khuaa Isua a kal dawnin Thoman eng nge a sawi? = ‘A thihnaa thi ve turin i kal ang u’ a ti. 4. Isua zirtir Chanchin Ṭha hrila India rama lo kal kha tu nge? = Thoma. 5. Thoma kha engtin nge a thih? = Ringlo miten feiin an chhun hlum. Zawhna awm theite :- ● Thoma chu mi dilchhut, fiah taka a hriat theih nana finfiah thin mi a n. ● A thihnaa thi ve turin I kal ang u” Sawitu : Thoma ; Sawina : Isua Zirtirte ● Thoma chu kam zabi sawm pakhat (11) naah India ramah a lo kal.
Zirlai -25 na : PAULA
1. Paula pianna khua kha eng khua nge? = Tarsa. 2. Paula Juda hming kha eng nge? = Saula. 3. Paulan tu hnuaiah nge Pathian thu a zir? = Gamaliela hnuaiah. 4. Khawi khaw daiah nge Paula hnenah Isua a inlar? = Damaska khaw daiah. 5. Paula ṭawngṭaisaktu kha tu nge? = Anania. Zawhna awm theite :- ● “Isua, I tihduhdah hi ka ni e” Sawitu : Eng (Pathian/Isua) Sawina : Saula ● Ṭhahnem angaih fal em avangin ‘pharisaite pharisai’ a in ti hial a ni. ● Saula chu Damas khua kawtthler hmun pakhat ‘Ngil’ an tih hmunah a thleng.
Zirlai -26 na : STEPHANA
1. Jerusalem Kohhranin thil reltu tur mi engzat nge an thlan chhuah? = Mi pasarih(7) 2. Kohhran Upa thlan chhuahte kha eng ang mi nge an nih? = Thlarau leh finnaa khat, mi hming ṭha 3. Stephana an hekna kha eng nge? = “Jerusalem Temple leh Mosia dan a sawi chhe ṭhin” tiin. 4. Roreltuten Stephena hmel eng angin nge an hmuh? = Vantirhkoh hmel angin. 5. Stephanan amah deng hlumtute tan eng nge a tihsak? = Pathian hnenah ngaihdam a la dilsak. Zawhna awm theite :- ● Martar awmzia chu Thuhretu tihna a ni. ● Ringtute zinga martar hmasa ber – Stephana
Zirlai -27 na : KORNELIA
1. Kaisari khawpui kha eng tuipui kamah nge a awm? = Meditteranean 2. Kornelia kha eng pawl hotu nge a nih? = Sipai zahotu 3. Tu nge Kornelia hnenah inlar? = Pathian Vantirhkoh. 4. Joppa khuaah khan tu inah nge Petera a thlen? = Savun siamtu Simona inah. 5. Petera ko turin Kornelian tute nge a tirh? = A chhiahhlawhte pahnih leh Sipai pakhat. Zawhna awm theite ;- ● Kornelia chu Jentail mi a ni. ● . “Pathianin a tihthianghlim tawh chu nangin thiang lo ti suh” Sawitu : Aw (Pathian) Sawina : Petera ● Judate chuan Jentailte chu sakhaw thilah thianghlim lo angin an ngai.
ṬHEN RUKNA : THUTHLUNG HLUI LEH THUTHLUNG THAR INKAR THU
Zirlai -28 na : GRIK LALRAM HNUAIA JUDA TE
1. Grik lal ram dintu tu nge? = Alexander Ropuia 2. Alexander-a zirtirtu Grik mi fing kha tu nge? = Aristotle-a 3. Eng tik kumah nge Alexander-an Persia lal ram a hneh? = Kum BC 331 4. Juda-te inthawi khaptu Grik lal kha tu nge? = Antiochus Epiphanes 5. Grik miten eng Pathian tan nge Jerusalem Temple -ah maicham an siam? = Grik Pathian Zeus. Zawhna awm theite :- ● Thuthlung Hluia a bu hnuhnung ber chu Malakia a ni. ● Thuthlung hlui leh thuthlung thar inkarah kum 400 a tla. ● Alexandera chu kum BC 323-aha thi. ● Kum BC 167-ah Grik lal Antiochus Epiphanes-an Jerusalem Temple-ah Jud ate inthawi a khap.
Zirlai -29 na : MAKABIA HELNA
1. Juda-te milem Pathian hmaa inthawi tura nawrtu Grik lal kha tu nge? = Antiochus Epiphanes 2. Modein khuaa Juda puithiam, Grik mite thupek anga inthawi ve duh lo kha tu nge? = Matthathia 3. Makabia awmzia eng nge? = ‘Tuboh’ 4. Juda Makabia hova Jerusalem Temple an then fai hriat rengna kût kha eng nge? = Hanukka Kût 5. Juda rorelna sang Sanhedrin kha eng hun laiin nge a pian? = Hasmonia chhungkaw lal laiin. Zawhna awm theite :- ● . “Mi tin, Pathian dan tna thahnemngai leh thuthlung vuantute chu ka hnenah lo kal rawh u” Sawitu : Mattathia Sawina: Juda mipuite ● Mattathia fate panga leh a mah thlawptu mi tam tak nen thlalerah an biru ● Ram rorelnaa thu nei duh pawl „Saddukai‟ pawl pawh din a ni a. ● BC 164, December thlaah Jerusalem Temple, an la let
Zirlai -30 na : ROM LALRAM HNUAIH JUDA-TE
1. Rom sipai General Pompey-a kha engtik kumah nge Jerusalem Temple -ah an luh? = Kum BC 63 2. Heroda nupui Hasmonia lal chhungkaw thlah kha tu nge? = Mariamne-i (Mariam-i) 3. Isuam zirtir zinga mi Simona kha eng pawlah nge a tel ṭhin? = Zealot pawl 4. Pathian tana inserh thianghlim tura thlalera awm hrang kha eng pawl nge? = Essene 5. Heroda kha eng hnam nge? = Idumia Zawhna awm theite :- ● BC 40 khan Rom thuneituten Judai ram leh a chhehvela lal turin Heroda an ruat. ● Bethlehem leh a chhehvela naupang kum hnih hnuai lam thah na tur thu petu a ni.
THEN SARIHNA : RAWNGBAWLTU ENTAWN TLAKTE
Zirlai -31 na : JOHN WESLEY-A
1. John Wesley -a rawngbawlna aṭanga kohhran lo piang kha eng nge a hming? = Methodist kohhran 2. John Wesley -a nu tu nge? = Susanna Wesley 3. John Wesley -a unaupa, hla phuah thiam kha tu nge? = Charles Wesley 4. John Wesley -a kha eng tikah nge a thih? = March 2, 1791 5. John Wesley -a’n Christ Church College -ah engte nge a zirtir. = Grik ṭawng leh Thuthlung thar. Zawhna awm theite :- ● Rawng a bawl vanglaiin kum tin 8000 km vel a zin a, Kar tin semon 15 vel a sawi bawk. ● Kum 1735 khan England atangin America-ah pastor leh missionary hna thawk kawp turin a kal. Kum 1738-ah England-ah a let leh. ● John Wesley-a hi Unau 19 zinga 15-na a ni ● Apa – Pastor Samuel Wesley-a
Zirlai -32 na : WILLIAM CAREY-A
1. William Carey-a nupui tu nge? = Dorothy Backett-i 2. Eng tik kumah nge William Carey-a te chhungkua Kolkata an lo thlen? = November 1793 3. William Carey-an ring thar a neih hmasak ber kha tu nge a hming? = Krishna Pal 4. Eng tik kumah nge William Carey-a ten Serampore College an din? = Kum 1818 5. William Carey-a kha engtik kumah nge a thih? = 1834 Zawhna awm theite:- ● William Carey-a hi kum 1761 ah England-ah a lo piang. ● Leicester Baptist Kohhran ah Pastor hna a thawk ● An fapa Petera chu kum5 mi niin aboral. ● Kum 1799 ah a rawngbawlpui tur William Ward-a leh Joshua Marhman-a te an lo thleng ● Serampore ah Missionary hmunpui an din. ● India rama kum7 a awm hnuah ringthar a nei chauh a ni. ● Bengali,Hindi,Marathi,Oriya,Sanskrit Assamese leh a dangtein Bible an letling. ● Bible pumpui hi tawng chi 7 in an letlinga, Thuthlung Thar hi tawng chi 27 in an letling. ● Kum 1821 ah ringthar baptisma chang 1407 lai an nei. ● Bengali ṭawng chanchinbu hmasa ber ‘Digdarshan’ chu kum 1818 khan an chhuah. ● Hindu ho dan ‘Sati’ chu Carey-a hmalak na in kum 1829 ah khan tih tawp a ni.
Zirlai -33 na : SADHU SUNDAR SINGH
1. Sadhu Sundar Singh-a kha khawiah nge a pian? = Rampur, Punjab 2. Sundar Singh-a kha tute school dinah nge a kal? = America Presbyterian Missionary 3. Kum eng zat a nihin nge Sundar Singh-an baptisma a chan? = Kum 16 4. Chanchin ṭha hril turin Sadhu Sundar Singh-a engtinnge a inchei? = Puan rawng sendâng (safron) a sin a, Sikh -ho diar (turban) a khim. 5. Khawi ramah nge Sadhu Sundar Singh-a Chanchin ṭha hril tura a kal ṭhin? = Khawchhak lam - China, Japan Khawthlang lam - America, Europe Hmar lamah - Tibet Zawhna awm theite :- ● Kum 14 mi a nih in a nuin a thihsan. ● “Kei hi kawng chu ka ni” Sawitu : Isua, Sawina : Sundar Singh ● Sundar Singh-a 3 Spetember 1889-ah a lo piang.
THEN RIATNA : TLEIRAWLTE LEH TUNLAI KHAWVEL
Zirlai -34 na : ZUK LEH HMUAM
1. Zuk leh hmuamin a huam te kha engte nge? = Meizial,Kuhva,Sahdah,Ei chi –Gutkha leh Zarda. 2. Vaihlova tur awm, a ngawl min veitir thei kha eng nge? = Nicotine 3. Zial khuin chuapa thil a hnutchhiah kha eng nge? = ‘Tar’ 4. Chuapa ‘Tar’ tling khawmin hrisel lohna a siam kha engte nge? = Thaw hah te, âwmna benvawn te, chuap cancer te a siam thei. 5. Vaihlovah tur eng zat nge awma, chung zingah chuan Cancer siam thei eng zat nge awm? = Tur 250 a awm a, chung zinga 70 vel chuan Cancer a siam thei.
Zirlai -35 na : THIAN KAWM
1. Kan chhungte tih loha kan hnaih ber kha tute nge? = Ṭhiante. 2. Thirin thir a ti hriam ang bawkin miin eng nge a tihhriam? = A ṭhian hmel. 3. Ṭhian ṭha zia pathum kan zirlai buin a sawite kha engte nge? = (i) Thian tha chuan kan nih angina min pawm a, an bulah kan zalen thin. (ii) Thian tha chuan kan thatna tur an duh a, kan nihna dik tak min hrilh thin. (iii) Thian thate chuan min phatsan ve ngai lo. 4. Eng ang ṭhian bulah nge fimkhur taka awm ngai? = Ṭhian ṭha lo bulah. Zawhna awm theite :- ● “Khawvelah thian dik aia hlu engmah a awm lo” Sawitu : Thomas Aquinas
Zirlai -36 na : HUN HMAN ṬHAT
1. “Ruahmanna i siam lawk loh chuan hlawhchham turin i inruahman lawk a ni,” tia sawitu kha tu nge? = Benjamin Franklin 2. Hun thunun dan ṭha kn zirlai buin a sawi kha eng nge? = Lehkhaa kan tihturte ziah chhuah. 3. William Carey-a’n India ram thlai chanchin a ziahna bu kha eng nge a hming? = Flora Indica. 4. Engtikah nge Agrichultural and Horticultural Society of India din a nih? = Kum 1820 5. Ni tina kan tih tur thliar dan hlawm hnih inzirlai buin a sawi kha engte nge? = “Tih ngei ngei tur” leh “Tih kan châk zawng” te ziah chhuah. Zawhna awm theite :- ● Mihring thil hlu em em chu “HUN” hi a ni.
Zirlai -37 na : RILRU NGUINA
1. Rilru nguina daih rei hi sap ṭawngin eng nge an tih = Depression 2. Rilru nguina hmachhawn dan pathum in zirlai buin a sawi kha engte nge? = (i) Mi zinga awm a tha (ii) Tanpuitu zawn tur (iii) Pathian leh a kohhran hnaiha awm hi damna a ni. 3. Rilru ngui leh nguaia kan awm chhan eng nge ni? = Taksa lamah harsatna kan neih vang te, kan in chhungah harsatna eng emaw vang te, pawn lama kan thil tawn vang te a ni thei. 4. Depression hi Pathian nena kan hmachhawn chuan engah nge a chan hlauh theih kha? = Hlawhtlinna Rahbi pakhatah 5. A rawngbawlna hlawhtlin loh avanga rilru ngui taka England-a let leh kha tu nge? = John Wesley.
Zirlai -38 na : THLEMNA HNEH DAN
1. In zirlai buin thlemtu zia lang chiang tak a tih eng nge? = Kan lama ṭang, kan ṭhatna duhtu ni awm takin a inlantir a. Thil kan tih chak kan tana ṭha si lote chu ṭhat hmel leh duhawm takin a lantir. 2. Isuan thlemtu chhan let nan Thuthlung hluiah eng bu nge a hman? = Deutoronomy 3. Thilsual tihpui tura Josepha thlemtu kha tu nge? = Potiphara nupui. 4. Diabolan chibai buk tura a thlem khan Isuan engtinnge a chhan? = “Setan, kal bo daih rawh! Lalpa I Pathian chibai buk la, ama rawng chauh bawl rawh” tiin a chhang. 5. Thlemna hneh dan tur point pathumte kha engte nge? = (i) Thlemtu chu bumtu a ni tih hriat reng tur. (ii) Thlemna chu kalsan zel tur a ni. (iii) Thlemna chu Pathian thu hmanga chhan let tur a ni. Zawhna awm theite :- ● Isua chuan ni 40 leh zan 40 chaw a nghei. ● Diabola chuan Isua chu biak in chip zum atanga zuang thla tura ISua a thlem chuan Isua chuan “Lapa I Pathian fiah suh” tiin a chhang. ● Diabolan lung chhanga chan tir tura ISua a thlem chuan Isua chuan “ Mihring hi chhang chauhvin an nung lo vang a, Pathian kaa thu tin chhuakin an nung zawk ang” tiin a chhang.
Zirlai -39 na : NUN ZE MAWI
1. A aia ‘hmangaihna nasa zawk tu man an nei lo’ tia Isuan a sawi kha eng nge? = Mihringin a thian aia a nun a paih aliama hmangaihna nasazawk tu man an nei lo. 2. Chhan ngaite chhan ngam lo kha kan pi puten eng angin nge an ngaih? = An ngainep hle ṭhin. 3. Paulan pitar leh putar eng anga en turin nge min tih = Pitar chu Nu anga en tur leh Putar chu Pa anga thlem turin min ti. 4. Thupek tiam nei hmasa ber tia Paulan a sawi, nu leh pa thuawih chu eng nge hlawkna? = Nu leh pa thuawih chu ‘Damreina’ a ni. 5. Zirlai buin aia upa an awm laia chuhhelh zawka lo ṭan a mawi lohna thil pahnih a sawi kha engte nge? = (i) Hnathawhna hmunah Naupang zawk ten Upate ken tur. (ii) Ei in thuah leh induhsak theihna thil dangah Aia upate duhsaka a ṭha ṭha chantir tur” Zawhna awm theite :- ● “Nangmah I inhmangaih angina I vengte pawh I hmangaih tur ani” thupek ropui ber dawttu : Sawitu : Isua.
Zirlai -40 na : RIMAWI LEH TLEIRAWLTE
1. Rimawi chu eng nge ni? = Mihring aw emaw, hmanrua emaw, a inkawp emaw hmanga ri inchawih mawi siam chhuah hi Rimawi a ni. 2. Tunlaia rimawi chi hrang hrang Pathian fak nana kan hman ṭhinte kha engte nge? = Khuang, tingtang leh Keyboard 3. Sam 150 ziaktuin Pathian fakna hmanraw chi hrang hrang a sawite kha engte nge? = Kan aw te, tawtawrawt te, ṭingṭang chi hrang hrang te, khuang te, phenglawng te, darbenthek te 4. Ramhuaiin Saula a tihbuai khan a rilru tihharh nan tuin nge ṭingṭang tumsak? = Davida 5. In zirlai buin hla chi hnih a sawite kha engte nge? = Pathian min hnaihtir thei hla leh Pathian min hlattir thei hla a awm. Zawhna awm theite :- ● Rimawi chuan thinglung a tihuai thei a, a tizam thei bawk. Rimawi chuan rilru a tilawm thei a,rilru pawh a hnem thei. ● Rimawi hi sual leh ṭha indona hmun a ni thei.
ṬHEN KUANA: KOHHRAN NI PAWIMAWHTE
TUMKAU NI Zirlai -41 na : ISUA CHU LAL A NI 1. Jeriko khuaa Isuan mitdel a tih dam kha tu nge? = Bartimaia. 2. Juda-te lal sabengtungno chunga chuanga Jerusalem a luh tur thu sawitu kha tu nge? = Zawlnei Zakaria 3. Isua hmuaktuten a kalna turah engte nge an phah? = Puan leh chhâwl 4. Hosanna awmzia eng nge? = ‘Tunah chhandam rawh’ 5. Isuan zirtir eng zât nge sabengtungno kai tura a tirh? = Pahnih.
Zirlai -42 na : KHAWVEL CHHANDAMTU A PIANG
1. Mari hnena Vantirhkoh inlar kha tu nge? = Gabriela. 2. Josefa kha hming ziak turin khawi khuaah nge a kal? = Bethlehem-ah 3. Isua pian dawna chhiarpui neih tura thupek chhuahtu kha tu nge? = Kaisara Augusta 4. Nausen Isua kha khawiah nge an muttir? = Rawn chaw pekna thlengah 5. Khawchhak mi fingten Isua chibai buk nan engte nge an pek? = Rangkachak, Beraw leh Murra an pe.
________________________________________ Rengtekawn Kohhran - Intermediate Department
Download Full Handbook on Synthesis Strategies for Advanced Materials Volume III Materials Specific Synthesis Strategies 1st Edition A K Tyagi Raghumani S Ningthoujam PDF All Chapters