Download the full version of the textbook now at textbookfull.

com

Software Engineering and Algorithms in

Intelligent Systems Radek Silhavy

https://textbookfull.com/product/software-
engineering-and-algorithms-in-intelligent-systems-
radek-silhavy/

Explore and download more textbook at https://textbookfull.com

 Recommended digital products (PDF, EPUB, MOBI) that
you can download immediately if you are interested.

Cybernetics and Algorithms in Intelligent Systems Radek

Silhavy

https://textbookfull.com/product/cybernetics-and-algorithms-in-
intelligent-systems-radek-silhavy/

textbookfull.com

Artificial Intelligence and Algorithms in Intelligent

Systems Radek Silhavy

https://textbookfull.com/product/artificial-intelligence-and-
algorithms-in-intelligent-systems-radek-silhavy/

textbookfull.com

Software Engineering Perspectives in Intelligent Systems:

Proceedings of 4th Computational Methods in Systems and
Software 2020, Vol.1 Radek Silhavy
https://textbookfull.com/product/software-engineering-perspectives-in-
intelligent-systems-proceedings-of-4th-computational-methods-in-
systems-and-software-2020-vol-1-radek-silhavy/
textbookfull.com

Labs on Chip: Principles, Design and Technology Eugenio

Iannone

https://textbookfull.com/product/labs-on-chip-principles-design-and-
technology-eugenio-iannone/

textbookfull.com
Regional Development and Public Policy Challenges in India
1st Edition Rakhee Bhattacharya (Eds.)

https://textbookfull.com/product/regional-development-and-public-
policy-challenges-in-india-1st-edition-rakhee-bhattacharya-eds/

textbookfull.com

Warriors The Broken Code 5 The Place of No Stars 5th

Edition Erin Hunter Group

https://textbookfull.com/product/warriors-the-broken-code-5-the-place-
of-no-stars-5th-edition-erin-hunter-group/

textbookfull.com

Exercises in epidemiology : applying principles and

methods Second Edition. Edition Weiss

https://textbookfull.com/product/exercises-in-epidemiology-applying-
principles-and-methods-second-edition-edition-weiss/

textbookfull.com

Big Data Challenges: Society, Security, Innovation and

Ethics 1st Edition Anno Bunnik

https://textbookfull.com/product/big-data-challenges-society-security-
innovation-and-ethics-1st-edition-anno-bunnik/

textbookfull.com

Monstrous as a Croc (Daughters of Neverland #4) 1st

Edition Kendra Moreno [Moreno

https://textbookfull.com/product/monstrous-as-a-croc-daughters-of-
neverland-4-1st-edition-kendra-moreno-moreno/

textbookfull.com
Minimally Invasive Surgical Techniques for Cancers of the
Gastrointestinal Tract: A Step-by-Step Approach Joseph Kim

https://textbookfull.com/product/minimally-invasive-surgical-
techniques-for-cancers-of-the-gastrointestinal-tract-a-step-by-step-
approach-joseph-kim/
textbookfull.com
Advances in Intelligent Systems and Computing 763

Radek Silhavy Editor

Software
Engineering and
Algorithms in
Intelligent Systems
Proceedings of 7th Computer Science
On-line Conference 2018, Volume 1
Advances in Intelligent Systems and Computing

Volume 763

Series editor
Janusz Kacprzyk, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland
e-mail: [email protected]
The series “Advances in Intelligent Systems and Computing” contains publications on theory,
applications, and design methods of Intelligent Systems and Intelligent Computing. Virtually all
disciplines such as engineering, natural sciences, computer and information science, ICT, economics,
business, e-commerce, environment, healthcare, life science are covered. The list of topics spans all the
areas of modern intelligent systems and computing such as: computational intelligence, soft computing
including neural networks, fuzzy systems, evolutionary computing and the fusion of these paradigms,
social intelligence, ambient intelligence, computational neuroscience, artificial life, virtual worlds and
society, cognitive science and systems, Perception and Vision, DNA and immune based systems,
self-organizing and adaptive systems, e-Learning and teaching, human-centered and human-centric
computing, recommender systems, intelligent control, robotics and mechatronics including
human-machine teaming, knowledge-based paradigms, learning paradigms, machine ethics, intelligent
data analysis, knowledge management, intelligent agents, intelligent decision making and support,
intelligent network security, trust management, interactive entertainment, Web intelligence and multimedia.
The publications within “Advances in Intelligent Systems and Computing” are primarily proceedings
of important conferences, symposia and congresses. They cover significant recent developments in the
field, both of a foundational and applicable character. An important characteristic feature of the series is
the short publication time and world-wide distribution. This permits a rapid and broad dissemination of
research results.

Advisory Board
Chairman
Nikhil R. Pal, Indian Statistical Institute, Kolkata, India
e-mail: [email protected]
Members
Rafael Bello Perez, Universidad Central “Marta Abreu” de Las Villas, Santa Clara, Cuba
e-mail: [email protected]
Emilio S. Corchado, University of Salamanca, Salamanca, Spain
e-mail: [email protected]
Hani Hagras, University of Essex, Colchester, UK
e-mail: [email protected]
László T. Kóczy, Széchenyi István University, Győr, Hungary
e-mail: [email protected]
Vladik Kreinovich, University of Texas at El Paso, El Paso, USA
e-mail: [email protected]
Chin-Teng Lin, National Chiao Tung University, Hsinchu, Taiwan
e-mail: [email protected]
Jie Lu, University of Technology, Sydney, Australia
e-mail: [email protected]
Patricia Melin, Tijuana Institute of Technology, Tijuana, Mexico
e-mail: [email protected]
Nadia Nedjah, State University of Rio de Janeiro, Rio de Janeiro, Brazil
e-mail: [email protected]
Ngoc Thanh Nguyen, Wroclaw University of Technology, Wroclaw, Poland
e-mail: [email protected]
Jun Wang, The Chinese University of Hong Kong, Shatin, Hong Kong
e-mail: [email protected]

More information about this series at http://www.springer.com/series/11156

Radek Silhavy
Editor

Software Engineering
and Algorithms in Intelligent
Systems
Proceedings of 7th Computer Science On-line
Conference 2018, Volume 1

123
Editor
Radek Silhavy
Faculty of Applied Informatics
Tomas Bata University in Zlín
Zlín
Czech Republic

ISSN 2194-5357 ISSN 2194-5365 (electronic)

Advances in Intelligent Systems and Computing
ISBN 978-3-319-91185-4 ISBN 978-3-319-91186-1 (eBook)
https://doi.org/10.1007/978-3-319-91186-1
Library of Congress Control Number: 2018942343

© Springer International Publishing AG, part of Springer Nature 2019

This work is subject to copyright. All rights are reserved by the Publisher, whether the whole or part
of the material is concerned, specifically the rights of translation, reprinting, reuse of illustrations,
recitation, broadcasting, reproduction on microfilms or in any other physical way, and transmission
or information storage and retrieval, electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar
methodology now known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this
publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are exempt from
the relevant protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors and the editors are safe to assume that the advice and information in this
book are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither the publisher nor the
authors or the editors give a warranty, express or implied, with respect to the material contained herein or
for any errors or omissions that may have been made. The publisher remains neutral with regard to
jurisdictional claims in published maps and institutional affiliations.

Printed on acid-free paper

This Springer imprint is published by the registered company Springer International Publishing AG
part of Springer Nature
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland
Preface

This book constitutes the refereed proceedings of the software engineering-related

papers of the 7th Computer Science On-line Conference 2018 (CSOC 2018), held
in April 2018.
Particular emphasis is laid on modern trends, concepts, and application of
intelligent systems into a software engineering field. New algorithms, methods, and
application of software engineering techniques are presented.
CSOC 2018 has received (all sections) 265 submissions, 141 of them were
accepted for publication. More than 60% of accepted submissions were received
from Europe, 30% from Asia, 5% from Africa, and 5% from America. Researches
from 30 countries participated in CSOC 2018 conference.
CSOC 2018 conference intends to provide an international forum for the dis-
cussion of the latest high-quality research results in all areas related to computer
science. The addressed topics are the theoretical aspects and applications of com-
puter science, artificial intelligences, cybernetics, automation control theory, and
software engineering.
Computer Science On-line Conference is held on-line and modern communi-
cation technology, which are broadly used improves the traditional concept of
scientific conferences. It brings equal opportunity to participate to all researchers
around the world.
I believe that you will find the following proceedings interesting and useful for
your own research work.

March 2018 Radek Silhavy

v
Organization

Program Committee
Program Committee Chairs

Petr Silhavy Tomas Bata University in Zlin, Faculty of Applied

Informatics
Radek Silhavy Tomas Bata University in Zlin, Faculty of Applied
Informatics
Zdenka Prokopova Tomas Bata University in Zlin, Faculty of Applied
Informatics
Roman Senkerik Tomas Bata University in Zlin, Faculty of Applied
Informatics
Roman Prokop Tomas Bata University in Zlin, Faculty of Applied
Informatics
Viacheslav Zelentsov Doctor of Engineering Sciences, Chief Researcher
of St. Petersburg Institute for Informatics
and Automation of Russian Academy of Sciences
(SPIIRAS)

Program Committee Members

Boguslaw Cyganek Department of Computer Science, University

of Science and Technology, Krakow, Poland
Krzysztof Okarma Faculty of Electrical Engineering, West Pomeranian
University of Technology, Szczecin, Poland
Monika Bakosova Institute of Information Engineering, Automation
and Mathematics, Slovak University of Technology,
Bratislava, Slovak Republic

vii
viii Organization

Pavel Vaclavek Faculty of Electrical Engineering and Communication,

Brno University of Technology, Brno,
Czech Republic
Miroslaw Ochodek Faculty of Computing, Poznan University
of Technology, Poznan, Poland
Olga Brovkina Global Change Research Centre Academy of Science
of the Czech Republic, Brno, Czech Republic
and Mendel University of Brno, Czech Republic
Elarbi Badidi College of Information Technology, United Arab
Emirates University, Al Ain, United Arab Emirates
Luis Alberto Morales Head of the Master Program in Computer Science,
Rosales Superior Technological Institute of Misantla,
Mexico
Mariana Lobato Baes Superior Technological of Libres, Mexico
Abdessattar Chaâri Laboratory of Sciences and Techniques of Automatic
control and Computer engineering, University
of Sfax, Tunisian Republic
Gopal Sakarkar Shri. Ramdeobaba College of Engineering
and Management, Republic of India
V. V. Krishna GD Rungta College of Engineering & Technology,
Maddinala Republic of India
Anand N. Khobragade Maharashtra Remote Sensing Applications Centre,
Republic of India
Abdallah Handoura Computer and Communication Laboratory, Telecom
Bretagne, France

Technical Program Committee Members

Ivo Bukovsky Roman Senkerik

Maciej Majewski Petr Silhavy
Miroslaw Ochodek Radek Silhavy
Bronislav Chramcov Jiri Vojtesek
Eric Afful Dazie Eva Volna
Michal Bliznak Janez Brest
Donald Davendra Ales Zamuda
Radim Farana Roman Prokop
Martin Kotyrba Boguslaw Cyganek
Erik Kral Krzysztof Okarma
David Malanik Monika Bakosova
Michal Pluhacek Pavel Vaclavek
Zdenka Prokopova Olga Brovkina
Martin Sysel Elarbi Badidi
Organization ix

Organizing Committee Chair

Radek Silhavy Tomas Bata University in Zlin, Faculty of Applied

Informatics

Conference Organizer (Production)

OpenPublish.eu s.r.o.
Web: http://www.openpublish.eu
Email: [email protected]

Conference Website, Call for Papers

http://www.openpublish.eu
Contents

The Digitization of Society – Case of Specific Chosen State Alliance

of Four Central European States . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Michal Beno and Darina Saxunova
An Efficient Security System in Wireless Local Area Network
(WLAN) Against Network Intrusion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
P. H. Latha and R. Vasantha
FMHT: A Novel Framework for Mitigating Hidden Terminal Issue
in Wireless Mesh Network . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
T. H. Naveen and G. Vasanth
Recursive Algorithm for Exhaustive Search of Possible Multiversion
Software Realizations with the Choice of the Optimal Versions Set . . . . 30
Roman Yu Tsarev, Denis V. Gruzenkin, and Galina V. Grishina
Noise Detection and Elimination by Using Analytical Approach . . . . . . 37
N. Rekha and Fathima Jabeen
A Novel Experimental Prototype for Assessing IoT Performance
on Real-Time Analytics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
B. C. Manujakshi and K. B. Ramesh
FAN: Framework for Authentication of Nodes in Mobile Adhoc
Environment of Internet-of-Things . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
G. N. Anil
Towards a Conceptual Model of Intelligent Information System
for Smart Tourism Destinations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Tomáš Gajdošík
An Integrated Schema for Efficient Face Recognition in Social
Networking Platforms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Ramesh Shahabadkar and S. Sai Satyanarayana Reddy

xi
Visit https://textbookfull.com
now to explore a rich
collection of eBooks, textbook
and enjoy exciting offers!
xii Contents

Functional Specification to Support Security Risk Assessment

of Large Systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Neila Rjaibi and Latifa Ben Arfa Rabai
The Way of Quality Management of the Decision Making Software
Systems Development . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
O. N. Dolinina, V. A. Kushnikov, V. V. Pechenkin,
and A. F. Rezchikov
An IoT Approach to Positioning of a Robotic Vehicle . . . . . . . . . . . . . . 99
Miroslav Dvorak and Petr Dolezel
Preparing Influence Analysis of Meteoparameters
on Production Process . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Jela Abasova and Pavol Tanuska
Data Model Design in Automatic Transit System (PRT)
Simulation Software . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Jakub Lorenc, Wiktor B. Daszczuk, and Waldemar Grabski
Patch-Based Denoising with K-Nearest Neighbor and SVD
for Microarray Images . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
S. Elavaar Kuzhali and D. S. Suresh
Hypervisors Comparison and Their Performance Testing . . . . . . . . . . . 148
Maxim Polenov, Vyacheslav Guzik, and Vladislav Lukyanov
The Multicriteria Model Support to Decision in the Evaluation
of Service Quality in Customer Service . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Tatyana Belém de Oliveira Barreto, Plácido Rogério Pinheiro,
and Carolina Ferreira Gomes Silva
Intelligent Method of Reconfiguring the Mechanical
Transport System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Stanislav Belyakov and Marina Savelyeva
Efficient Load Balancing and Multicasting for Uncertain-Source SDN:
Real-Time Link-Cost Monitoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Thabo Semong and Kun Xie
Decision Trees Accuracy Improvement for Production
Errors Classification . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Michal Kebisek, Lukas Spendla, Pavol Tanuska, and Lukas Hrcka
The Computational Structure of the Quantum Computer Simulator
and Its Performance Evaluation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Viktor Potapov, Sergei Gushanskiy, Vyacheslav Guzik,
and Maxim Polenov
Contents xiii

Integration of Production Line with the Wonderware Platform . . . . . . . 208

Andrea Vaclavova and Michal Kebisek
The Semantic Models of Arctic Zone Legal Acts Visualization
for Express Content Analysis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
A. V. Vicentiy, V. V. Dikovitsky, and M. G. Shishaev
Proposal of a DTN Routing Scheme for Educational
Social Networks in Developing Countries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Takahiro Koita and Shin Harada
Fetal Hypoxia Detection Based on Deep Convolutional Neural
Network with Transfer Learning Approach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Zafer Cömert and Adnan Fatih Kocamaz
Analysis of Causes for Differences in Modeling Results of Multi-hop
Wireless Networks Using Various Network Simulators . . . . . . . . . . . . . 249
I. O. Datyev, A. A. Pavlov, M. V. Ashkadov, and M. G. Shishaev
Pattern Lock Evaluation Framework for Mobile Devices:
Memorizability and Timing Issues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Agnieszka Bier, Adrian Kapczyński, and Zdzisław Sroczyński
On Finding Model Smells Based on Code Smells . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Erki Eessaar and Ege Käosaar
Synthesis of Intellectual Tools to Support Models Translation
for Mobile Robotic Platforms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Maxim Polenov, Artem Kurmaleev, and Sergey Gushanskiy
The Tool for the Innovation Activity Ontology Creation
and Visualization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Sergey V. Kuleshov, Alexandra A. Zaytseva, and Alexey J. Aksenov
Modeling and Performance Analysis of Priority Queuing Systems . . . . . 302
Dariusz Strzęciwilk and Włodek M. Zuberk
Method of User Interface Design Based on Semantic Approach . . . . . . . 311
Svetlana A. Belikova, Yury I. Rogozov, and Alexandr S. Sviridov
Embedded Software Monitoring Using Pulse Width Modulation
as a Communication Channel for Low Pin Count
Microcontroller Applications . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Przemyslaw Mazurek and Dawid Bak
Synthesis of the Life Cycle Stages of Information
Systems Development . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
Alexandr N. Belikov, Yuri I. Rogozov, and Oksana V. Shevchenko
xiv Contents

Towards Requirements Engineering Process for Self-adaptive

Embedded Systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
Zina Mecibah and Fateh Boutekkouk
An Approach to Develop Software that Uses Blockchain . . . . . . . . . . . . 346
Samantha Almeida, Adriano Albuquerque, and Andreia Silva
Metrics in Software Development and Evolution
with Design Patterns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Anna Derezińska
Design and Validation of a Scheme of Infrastructure of Servers,
Under the PPDIOO Methodology, in the University
Institution - ITSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
Leonel Hernandez and Genett Jimenez
Accelerating Massive Astronomical Cross-Match Based on Roaring
Bitmap over Parallel Database System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380
Jianfeng Zhang, Hui Li, Mei Chen, Zhenyu Dai, and Ming Zhu
Proposal of the Methodology for Identification of Repetitive
Sequences in Big Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390
Martin Nemeth and German Michalconok
Computing Importance Value of Medical Data Parameters
in Classification Tasks and Its Evaluation Using Machine
Learning Methods . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397
Andrea Peterkova, Martin Nemeth, German Michalconok, and Allan Bohm
The Concept of Constructing the Designer for Processes
of Algorithms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
Yuri Rogozov
The Method of Forming Contents for a NoSQL Storage
of Configurable Information System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412
Sergey Kucherov, Yuri Rogozov, and Elena Borisova
Computation of Nonlinear Free-Surface Flows Using
the Method of Fundamental Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 420
Mohamed Loukili, Laila El Aarabi, and Soumia Mordane
Quality of Service for Aggregated VoIP Streams . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431
Przemysław Włodarski
Improving Case Based Software Effort Estimation
Using a Multi-criteria Decision Technique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438
Fadoua Fellir, Khalid Nafil, Rajaa Touahni, and Lawrence Chung
Contents xv

Automated Logical-Probabilistic Methodology and Software

Tool as Component of the Complex of Methodologies
and Software Tools for Evaluation of Reliability
and Survivability of Onboard Equipment of Small Satellites . . . . . . . . . 452
Vadim Skobtsov, Natalia Lapitskaja, Roman Saksonov,
and Semyon Potryasaev
A Multicriteria Structured Model to Assist the Course
Offering Assertiveness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464
Rodrigues Forte de Lima Silva Junior and Plácido Rogério Pinheiro
Algorithms for Congestion Control in LTE Mobile Networks . . . . . . . . 474
Teodor Iliev, Tsviatko Bikov, Grigor Mihaylov, Elena Ivanova,
Ivaylo Stoyanov, and Ventsislav Keseev
Author Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485
 The Digitization of Society – Case of Specific
Chosen State Alliance of Four
Central European States

Michal Beno1 ✉ and Darina Saxunova2

( )

1
VSM/CITY University of Seattle, Panonska cesta 17, 85104 Bratislava, Slovakia
[email protected]
2
FM CU, Odbojarov 10, P. O. Box 95, 820 05 Bratislava, Slovakia
[email protected]

Abstract. The purpose of this research is to study the process of the Visegrad
Group citizens being gradually incorporated in the digital environment. The
present digital world needs digital sovereign residents who are competent i.e.
capable of dealing with Information Age systems; electronic devices, digital
computers and modern scientific technologies and are open i.e. who are open and
proactively ready to benefit from advantages and challenge possible risks of
intended usage. Further requirements on the direction through the entire digital
world are digital access and the spreader usage of distinctive products and serv‐
ices. An online survey was conducted examining this development, and respond‐
ents were questioned on certain issues and aspects of the digital world in the
Visegrad Group; including countries as the Czech Republic, Hungary, Poland and
Slovakia

Keywords: Internet of things · Digitalization · ICT · Electronic devices

Services

1 Introduction

The digitization is believed to be the next step, more significant, greater acclaim than
the Internet, crucial for positive change in society. Technological progress, innovation
and engagement, greater consumer power and increased competition are some of the
prerequisites and enablers to render for further development. Digital technology can
offer a myriad of tools to maximize human skills.
The term “digitization” designates the analogue information conversion into digital
information. The term “digitalization” refers to the adoption or increase in the use of
digital computer technology by all voluntary interrelations within society. As Commu‐
nications scholar Feldman [1] argues, unlike analogue data with “continuously varying
values, digital information is based on the two distinct states. In the digital world, things
are there or not there, on or off. There are no in-betweens.” Pepperell [2] states that
“digital information is discrete and clean, whilst analogue information is continuous and
noisy”.

© Springer International Publishing AG, part of Springer Nature 2019

R. Silhavy (Ed.): CSOC 2018, AISC 763, pp. 1–11, 2019.
https://doi.org/10.1007/978-3-319-91186-1_1
2 M. Beno and D. Saxunova

Life in every country of the world has changed dramatically due to what is referred
to as “the digital world” – the extensive communication among human beings through
creating digital artefacts that can be shared mutually among them via an Internet connec‐
tion, and the ability of searching and finding information. The Internet and especially
social technologies are used for various purposes by different groups of people.
A study in Australia shows that parents, students and other stakeholders in education
expect students to participate in the digital world for multiple reasons, for instance,
ensuring life-long learning and being digitally prepared for future technologies [3].
The digital economy is growing at seven times the rate of the rest of the economy,
but Europe is lagging behind many other regions when it comes to fast, reliable and
connected digital networks [4]. The Internet usage represents fundamental statistics
monitored worldwide, the results in 2016 were as follows: 11.2% in the European Union
compared to 88.8% of the rest of the world. The highest user rate was evidenced in
Germany (17.8%), UK (14.7%), France (13.8%). The Visegrad Group countries (further
abbreviated V4 Group) together reported 11.5% user rate [5]. The European Union
digital economy grows by 12% each year, with 7 million jobs in the ICT sector, esti‐
mating half of the productivity growth from investment in ICT. It is common knowledge
that there are more mobile phone subscriptions than people in Europe [4].
This scientific paper examines the accession and entrenching of the V4 Group citi‐
zens in the digital environment. The present digital world needs digital sovereign resi‐
dents who are competent i.e. capable of dealing with Information Age systems; elec‐
tronic devices, digital computers and modern scientific technologies, concurrently they
are open i.e. who are open and proactively ready to benefit from advantages and chal‐
lenge possible risks of intended usage. The digital access and spreader utilization of
different products and services are further significant requirements on the way through
the digital world.
Some years ago, those who had their own email account were labelled “digital
pioneers”. In 2015, there were over 863 105 652 websites on the World Wide Web [6]
which was invented in March 1989 by Berners-Lee [7]. In August 1998, Google was
officially registered [8] and, after 14 years, there was an annual even growth of daily
searches. In 2012, Google Zeitgeist reported 1.2 trillion searches worldwide [9].
The current digitalization is not characterised only by changes in communication
behaviour and media usage, in the meantime, digital innovations have penetrated almost
all areas of our lives, sometimes causing disruptive changes and reformation. It affected
the re-establishment of our purchasing behaviour, daily work routine and economic
sectors, e.g. Web 2.0 applications, car and accommodation sharing, flight ticket reser‐
vations, etc. This utilization requires more implicit knowledge and competences than
merely surfing the Internet.
An online survey was aimed to overlook these developments, to examine and ascer‐
tain the opinion of a group of respondents being questioned about these issues and
aspects of the digital world in the group of the four countries, called the Visegrad Group,
which includes the Czech Republic, Hungary, Poland and Slovakia.
 The Digitization of Society – Case of Specific Chosen State Alliance 3

2 Methodology

A two-step research project was conducted to focus on the main topic of this paper.
Firstly, the results of the collected survey data were examined. The final step is aimed
at investigating the issues and advances and identifying the benefits and advantages of
a digital society.
Electronic surveys have distinctive technological, demographic and response char‐
acteristics that have an impact on many aspects. A survey design, subject privacy and
confidentiality, subject, distribution methods and response rates are critical methodical
components that must be addressed in order to conduct online research.
Surveys are generally perceived not to be the perfect vehicles for data collection,
because surveys require subjects to recall past behavior and, as suggested by others,
survey questions lead to biased subjective judgements and answers [10].
However, research costs (observations, focus groups, interviews, telephone surveys)
and the scope of the research may make it impractical or financially impossible to use
more than one data collection approach. Electronic surveys provide the ability to conduct
large-scale data collection by other than organizations at the centers of power in
society [11].
Using new technology offers an inexpensive possibility of conducting a survey
online, instead of using other options. Email/web surveys are widely considered to be
cheaper than postal surveys, responses are faster, more complete, are less likely to be
ignored and more accurate [12, 13].
With the advent of WWW and electronic mail, the Internet has opened up new pros‐
pects in surveying. Rather than being mailed a paper survey, a respondent can now be
given a hyperlink to a website containing the survey. Alternatively, in an email survey,
a questionnaire can be sent to a respondent via email, possibly as an attachment [14].
This section continues describing the scope of the study. The research only covers
the domain of the V4 Group, in addition having guided the authors’ choice. Respondents
were chosen from different age groups, as we realized that a certain level of compre‐
hension of the digital world was crucial to answer the questionnaire, so only an educated
audience was selected for the research. The questionnaire of the survey was prepared in
the V4 Group’s national languages to avoid misunderstanding an English text. A general
viewpoint of the digital world was solicited from V4 Group citizens. There were 11
questions based on the 4 determinants of competence, openness, access and the variety
of accepted practices in the digital world.
We have created our own Index called COVA which includes these determinants:
Competence, in this area, the V4 Group population is questioned on their knowledge
of digital topics. Openness as the next determinant regarding citizens’ digital attitudes,
openness to digital topics and innovations, fears, opportunities and benefits is studied.
Variety of uses i.e. the regular use of online/computer applications is monitored.
Access, this determinant considers users’ access to the digital infrastructure, i.e. Internet
usage, usage of devices and broadband function.
These areas have a different influence on the digital self-determination of an indi‐
vidual. Owing to this reason, we divided the questionnaire into 4 parts of varying impor‐
tance, which are included in the calculation of the total index in %.
4 M. Beno and D. Saxunova

In this case, we calculated the COVA as follows:

Competence (𝟒𝟎%) ∗ Competence of V4 Group country in %

𝐂𝐎𝐕𝐀 = ( +
𝟏𝟎𝟎
Openness (𝟑𝟎%) ∗ Openness of V4 Group country in %
+
𝟏𝟎𝟎
(1)
Variety of uses (𝟏𝟎%) ∗ Variety of uses of V4 Group country in %
+
𝟏𝟎𝟎
Access (20%) ∗ Access of V4 Group country in %
)
𝟏𝟎𝟎
The survey questionnaire contained several types of questions for respondents to
answer consisting of open questions, questions allowing respondents to note their
answers on a different scale, with ranges varying from “disagree” to “agree”. A few of
the questions required respondents to check appropriate replies.
Data were collected from February 2, 2017 to March 10, 2017 through online
sampling on the web of survio.com. Survio is an online survey service using the free
and easy tools for any type of online survey.
The findings from an online survey examine the viability of advanced operations in
the digital world. The survey was an appropriate research strategy, because the purpose
of the study was to describe the incidence of the phenomenon under investigation. The
analysis of the study assisted researchers to refine the scale.
The questionnaire was mailed to people from the 4 different countries, using a
modern online survey system, a comprehensive survey developed by the Survio
company, which provides an effective solution for data collection, analysis and sharing
results. 1 017 out of 1 501 questionnaires were completed. The response rate in Slovakia
and the Czech Republic is 53.00%, in Poland 83.60% and in Hungary 100%. The drop-
out rate is only 2.90%. Most drop-outs occurred already at the beginning of the survey,
probably due to disinterest. The average processing time is between 2–5 min (55.97%).
This is within the calculated time requirement of 8 min.
The survey was coded, so that it was possible to determine the type of a respondent,
including gender, age, education and occupation. We used the codes as control variables
in the analyses. The sample consists of 49.56% of the male and 50.44% female respond‐
ents; the majority (55.75%) are university graduates and 30.09% are high school (secon‐
dary education) graduates (GCE level). Most of the examinees are represented by full-
time employees (56.54%); almost 10% are self-employed persons and businesspersons.

3 Results

To accompany society towards the digital age means to enable every human being to
move freely within the digitalized world. An important aspect of the digitization of the
population is Internet usage. The total number of users worldwide on December 31,
2016 was 3 696 238 430 [15].
In our opinion, a detailed picture of the digitization status of the population can be
given, by a much more complex and broader view of the subject. It is crucial to pay
 The Digitization of Society – Case of Specific Chosen State Alliance 5

attention not only to the pure utilization rate, but also to the dimensions that deal with
usage behavior, knowledge of digital media, and attitude.
Digital society needs “digital citizens” self-confident, who can cope well with
modern products, devices and technologies (competence) and be proactive with the
advantages and possible risks of utilization (openness). Further requirements are digital
access and a wide range of different usages of products and services. There is almost no
profession for which a computer and digital technology are not needed. Inhabitants who
are unable to access this spectrum; become increasingly limited in social and economic
progression. The ratio of off-liners become increasingly smaller in numbers. Thus, the
objective is to enable every individual to be able to move independently and freely in a
digitalized world, regardless of gender, education and age.
Firstly, we calculated our 2017 COVA, which is a composite index of the digitali‐
zation rate of countries, based on specific information which we summarized as access,
competence, openness, and the variety of usages in the digital world. The results of our
estimation demonstrate that citizens of V4 group countries with access to this digital
environment are at a pre-medium level, as presented in Table 1.

Table 1. COVA in % (N = 1017).

Country Competence in % Openness Variety of uses Access COVA
in % in % in %
Czech 64.95 60.21 39.34 44.95 56.37
Republic
Hungary 69.97 55.60 34.33 49.44 57.99
Poland 66.13 68.54 40.04 48.47 60.78
Slovakia 67.25 63.72 35.68 45.82 58.75

These indexes highlight that a large proportion of Czech, Slovak, Hungarian and
Polish inhabitants participate in the digitalized world. But the COVA value of each
country still shows a development potential. Further analysis revealed that competence
and openness shows above average results. This means that the infrastructure and equip‐
ment are provided in many places to enable residents to participate in the digital world.
The necessary ability and skills have increased in these countries and most respondents
are aware of the capabilities required in the virtual world.
However, the digital world affords just as many difficulties as it does have solutions
to the questions of the variety of uses and access. Three major factors in the use of digital
technologies continue to differentiate the citizens of V4 Group and to serve as barriers
to those two indexes: access to technology, individual competence in the variety of uses,
and security. The access index remains under the total index value, with growth poten‐
tial. It is fundamental to note that the majority of the V4 Group population uses the
Internet frequently.
The most remarkable result is the “variety of uses” sector which is below the other
pillars. It appears that ordering online services, posting articles, utilization of smart home
services and personal data have little importance for most citizens. It can be reasonably
assumed that there are issues linked to the deficiencies regarding Internet security and
the absence of building trust in newer technologies. We believe that citizens are not
6 M. Beno and D. Saxunova

correctly informed about the benefits of these digital facilities and proving the fact that
the small share of the capacity of digital facilities is utilized.

Competence
Digital competence could benefit citizens, communities, the economy and society in
general in various areas. Van Deursen [16] defined five areas in which citizens can gain
personal benefit from Internet usage: social, economic, political, health and cultural. All
these areas contribute to specific and societal-level benefits. This categorization has also
been used in this paper.
Society is above average in the awareness of basic digital terms e.g. homepage
(90.44%), App (86.71%), Cloud (61.13%), website (96.86%) and social networks
(96.49%). Obvious arguments are that English terms are technically less known than
expressions in national languages, showing that a small proportion of respondents are
familiar with words e.g. Industry 4.0 (13.16%), Smart metering (16.15%), e-health
(42.79%) and e-government (51.16%).
We identify the following applications for smart homes, e.g. energy saving, service
for monitoring and improving energy efficiency of the end-user; home automation,
remote control devices for security monitoring.
Further evidence depicts that a very high percentage (99.76%) of the V4 Group
population possesses basic knowledge of computers (including installation of equipment
87.77%) and electronic communications, have Internet skills (99.76%), knowledge of
the use of social media (90.87%) and the operation of specialized software for Internet
calling (94.43%) and Internet banking (93.21%). Creating web applications (21.66%) is
the only fundamental component which lags presently behind the remaining computer
knowledge, because this requires specialized skills.

Openness
It is well-known fact that the Internet is one of the greatest inventions of mankind’s and
it is understood to be a worldwide network of computerized devices and servers. The
vast opportunities and potential of digital media are explained in this section. Many
advantages of Internet utilization are confirmed by 99.19% of respondents and a first
search for required information on the Internet was conducted by 93.49% of the inter‐
viewees. Due to this fact, the Internet should be used in a way that creates harmony both
at work and home.
As mentioned in the Introduction, skills are vital for the further development of the
population in order to benefit from the knowledge and experience of others, from partic‐
ipation, sharing ideas, solutions and gathering much diverse information. It is believed
that schools have commenced to take a different approach by introducing digital media
into the educational system itself, 89.63% of respondents agree that digital media should
be part of the school syllabus. 78.83% positively regard the work-life balance provided
by Internet usage.
Almost 49% of respondents prefer usage of the Internet instead of contacts via tele‐
phone or personal encounter/meeting. The analysis identifies the significant result that
only 37% of interviewees would prefer to be offline more, and 35.44% are reluctant to
use digital devices like the computer, tablet or smartphone, for fear of reaching their
Visit https://textbookfull.com
now to explore a rich
collection of eBooks, textbook
and enjoy exciting offers!
 The Digitization of Society – Case of Specific Chosen State Alliance 7

determined restricted limit. The most remarkable result emerging from the data is that
only 14.02% of respondents prefer avoiding the Internet as much as possible e.g. limiting
computer time of usage, calling instead of sending instant messages or texts, using an
alarm clock or timer, etc.

Variety of Uses
The way people interact, sharing information, and even do business is changing, to keep
up with the continuous evolution of this global network. There are several actual and
potential barriers to the sustained use of ICT by the population.
Respondents were asked about their regular usage of online/computer applications.
It is obvious that Internet users mostly search through search engines for information
on the net (99%), use social networks (81%) e.g. Facebook, Xing, Google+, WhatsApp
and others to contact one another, buying/purchasing online (77%) and do Internet
banking (76%). Ordering online services is used by only 53% of respondents, with 45%
using forums, blogs and searching for help. 18% utilize modern technologies like smart
home services. Most of population is not interested in posting messages, articles or
saving personal data for that matter.
The service trade has been a rapidly growing phenomenon worldwide, apart from
during the years of the financial crisis and slightly worsening in recent years. It is a
remarkably fast developing sector, attracting the attention of researchers, who strive to
reveal and remove shortcomings leading to service quality improvement and enhance‐
ment of investor returns. Our results offer invaluable evidence for the future develop‐
ment of online services in these four countries. As anticipated, our survey proves that
courier service (75%) is the top sector among the rest. Remarkably, cab reservation and
car rental are among the less frequently utilized categories (total 29%). We found a high
ratio of holiday and private accommodation bookings (total 87%). Only 10% of respond‐
ents refuse to use any of the listed services online.
The impact of IT on the consumer sector is difficult to measure. Our argument is the
consumers’ receipt of a considerable fraction of the benefits from Internet usage. How
can one improve the efficiency? One option could be a detailed time study of how people
spend their free time.
Internet usage is covered by several different time studies. In 2000, a study by the
Stanford Institute for the Quantitative Study of Society (SIQSS) [17] found that
increased Internet usage correlated with isolating behaviors such as spending less time
with friends and family. The more time people spend on the Internet, the less time they
spend on interacting with people in the “real world”. Dryburgh [18] finds that Canadians
who use the Internet spend less time watching TV, reading, sleeping and doing leisure
activities at home. A Swiss study found that the Internet did not cause people to spend
less time on social activities but did cause less TV watching [19]. Anderson and Tracey
[20] analyze a UK time study, finding that people who gain access to the Internet spend
significantly less time on hobbies, games and musical instruments.
As far as we are aware, this is the only section to which countries should pay attention
for future development, especially of modern technologies like Smart metering, e-
government and e-health. All nations have the potential for growth. The population in
general must be more inclusive in the digitalization of each country.
8 M. Beno and D. Saxunova

Access
We believe the use of the Internet has changed our way of thinking, as well as having
made a unique contribution by providing our society with immediate and convenient
access to an extraordinary range of ideas and information. Access to information and
ideas has always been important for both personal development and the progress of a
community and nation.
The proliferation of devices has changed the way people interact with the world
around them. In 2010, experts estimated that 17.6 million tablets were sold — a number
that was expected to increase more than three-fold in 2011. Market projections predicted
that there could be more than 300 million tablets sold worldwide in 2015, with more
than 80 million tablet users in the U.S. alone [21, 22].
Business or home users can choose from many types of portable devices, with
modern products constantly arriving on the market. This paper focuses on four portable
devices and one desktop PC. Smart media devices are those that can transfer data by
means of a wired non-cellular or cellular wireless connection: mobile phone, smart‐
phone, tablet and laptop.
Most residents are familiar with the use of modems and telephone lines to access the
Internet, but there are many other options available, e.g. Wi-Fi, Mobile Internet, Cable
TV, as illustrated in Table 2.

Table 2. Internet connections in % (N = 1017).

Internet connections %
Dial-up modem 9.51
ISDN 8.48
ADSL 28.82
WiFi 86.63
Cable TV 25.86
Optical cable 27.14
Mobile Internet 71.04

The analysis identifies discrepancies among various types of Internet connections,

from traditional dial-up access (9.51%) to the many different broadband options, espe‐
cially Wi-Fi (86.63%) and Mobile Internet (71.04%).
The findings in this paper are based on the real behavior of a sample of users. It
reveals which devices the users use. We live in a mobile world. 75% of all users utilize
the smartphone and 82% laptop, rather than the desktop PC (64%), as shown in Fig. 1.
Our study provides further evidence for a potential mobile environment, digitalization
and further utilization. Mobile phones present only 36%, which means that users prefer
the Internet via smartphone or tablet (52%).
 The Digitization of Society – Case of Specific Chosen State Alliance 9

Fig. 1. Devices (N = 1017), author’s own elaboration.

4 Conclusion

Digital Information Technology has become increasingly intensive and rapidly

entrenched in our society. Digitization has major consequences for the way people live,
work and study, for promoting health and combating diseases, and for dealing with
freedom and security.
The Visegrad Group have a strong potential to lead in the digital area, but only if the
stakeholders manage to coordinate efficiently grasping this once-in-a-lifetime opportu‐
nity. This was one of the recommendations resulting from the Think Visegrad Confer‐
ence that took place on November 30, 2016 in Brussels, to debate the Visegrad Group
Contribution to the EU Digital Single Market [23].
Although access to ICT cannot be considered a basic human right, it has earned its
place in the discussions of governments, major corporations and civil society groups as
being a crucial component to the successful development of any society. ICT is one of
the most innovative and growing sectors in the global economy. According to the OECD
data of 2011, 4.9% of people worked in this sector, 3.3% in Slovakia and 3.2% in the
Czech Republic [24].
The different results of the Boston Consulting Group e-intensity Index suggest that
V4 Group have different expertise, and each of them has its own areas of success. In
2015, the Czech Republic had the highest Index, followed by Poland, then Slovakia and
Hungary. This means that, for example, e-commerce has not become as prevalent and
popular as in other countries e.g. UK, South Korea, Denmark, China [25].
A person who can read clearly has the advantage. The Internet is a powerful commu‐
nication tool and information resource which can provide many benefits to the popula‐
tion, from searching, using Skype, making reservations, to online banking. Initiatives
promoting the benefits of the Internet and programs usage assist in teaching the popu‐
lation. Citizens are trained skills needed to navigate through many goods and services
offers online, are important in encouraging people of all ages to access and use it.
10 M. Beno and D. Saxunova

However, it is also important to recognize that many people, particularly in the older
age groups, will never participate totally in the digital world. The majority in this group
commented that they prefer being offline more frequently, visit friends or call them,
rather than using modern Internet tools. They avoid using this medium as much as
possible.
The possibilities of modern technology may be benefitted by people when they are
knowledgeable about the manners of digital media usage in an increasingly digitalized
world. The citizens’ participation in the area of digital healthcare for seniors, economic
opportunities in business and dating platforms enables to bring this process in social and
economic life. The research results in our conclusion that those who can recognize the
opportunities of digitalization and the appropriate competences, can only gain advantage
in the digital transformation.
Our experiment has reviewed the necessary requirements for a digital world –
competence, openness, variety of uses and access. Taking them into consideration, a
conceptual Index is projected for developing a digital society. The COVA Index
proposes level aspects. The objective is to highlight all different areas that should be
considered when comparing and developing a digital world. Many respondents share
the opinion of growing openness and skills ability in the three elements –technical,
economic and social. Acquired skills and openness deliver numerous, substantial bene‐
fits to individuals, enterprises, governments and societies. The evidence implying from
this paper encourages the idea that the variety of digital world usage must be observed
carefully. Modern technology, such as Smart metering, e-government and e-health, is
not shaped by individuals.
We have demonstrated that V4 Group citizens access the digital world through
modern technologies. The results show that there are numerous usages regarding digital
instruments, mostly portable devices connected via Wi-Fi. The research results lead to
highlighting the potential growth of myriad applications, especially online reservation
services and Smart metering applications.

References

1. Feldman, T.: An Introduction to Digital Media. Routledge, New York (1997). ISBN
978-0415154239
2. Pepperell, R.: The Posthuman Condition: Consciousness Beyond the Brain. Intellect Books,
Portland (2003)
3. Howell, J.: Teaching with ICT: Digital Pedagogies for Collaboration and Creativity. Oxford
University Press, South Melbourne (2014)
4. Europäische Kommission: Digital Agenda for Europe: rebooting Europe’s economy,
Manuscript updated in November 2014. Ed. The European Union explained. Publ. Off. of the
Europ. Union, Luxembourg (2014)
5. Internet World Stats. http://www.internetworldstats.com/stats9.htm. Accessed 15 Mar 2017
6. Internet Live Stats. http://www.internetlivestats.com/total-number-of-websites/. Accessed
23 Mar 2017
7. Berners-Lee, T.: Information management: a proposal. http://faculty.georgetown.edu/
irvinem/theory/Berners-Lee-HTTP-proposal.pdf. Accessed 14 Mar 2017
 The Digitization of Society – Case of Specific Chosen State Alliance 11

8. History.com. http://www.history.com/this-day-in-history/google-is-incorporated. Accessed

23 Mar 2017
9. Google Zeitgeist: ein Jahr Suche. https://www.google.com/zeitgeist/2012/#the-world.
Accessed 14 Mar 2017
10. Schwarz, N.: Self-reports: how the questions shape the answers. Am. Psychol. 54(2), 93–105
(1999)
11. Couper, M.P.: Web-based surveys: a review of issues and approaches. Publ. Opin. Q. 64,
464–494 (2000)
12. McCoy, S., Marks, Jr., P.V.: Using electronic surveys to collect data: experiences from the
field. In: Proceedings of Americas Conference on Information Systems 2001, Boston, USA
(2001)
13. Tse, A.C.B.: Comparing the response rates response speed and response quality of two
methods of sending questionnaires: email vs mail. J. Market Res. Soc. 40(4), 353–362 (1998)
14. Fricker, Jr., R.D., Schonlau, M.: Advantages and disadvantages of internet research surveys:
evidence from literature. Field methods 14(4), 347–367 (2002). Sage publications Quarterly
64
15. Internet World Stats, World Internet users and 2017 Population Stats. http://
www.internetworldstats.com/stats.htm. Accessed 04 Apr 2017
16. van Deursen, A.J.A.M.: Internet skills. vital assets in an information society. university of
twente. http://doc.utwente.nl/75133/. Accessed 15 Mar 2017
17. SIQSS, Stanford SIQSS Study. http://cs.stanford.edu/people/eroberts/cs201/projects/
personal-lives/stanford.html. Accessed 07 Apr 2017
18. Dryburgh, H.: Changing our ways: why and how Canadians use the internet. statistics Canada
report no. 56F0006XI. http://citeseer.ist.psu.edu/viewdoc/
download;jsessionid=2533748515B47DFC7AD79DF86E868C4F?
doi=10.1.1.556.4068&rep=rep1&type=pdf. Accessed 07 Apr 2017
19. Franzen, A.: Social capital and the internet: evidence from swiss panel data. Kykios 56, 341–
360 (2003)
20. Anderson, B., Tracey, K.: Digital living: the impact (or otherwise) of the internet on everyday
life. Am. Behav. Sci. 45(3), 456–475 (2001)
21. CNN: Tablets sales may hit $75 billion by 2015. http://money.cnn.com/2011/04/19/
technology/tablet_forecasts/index.htm. Accessed 04 Jul 2017
22. Gartner: Gartner Says Apple Will Have a Free Run in Tablet Market Holiday Season as
Competitors Continue to Lag. http://www.gartner.com/newsroom/id/1800514. Accessed 04
Jul 2017
23. ThinkVisegradfund, Internet users (per 100 people). https://think.visegradfund.org/wp-
content/uploads/R_30_11_2016_Contribution_Single_Market.pdf. Accessed 07 Jul 2017
24. OECD, ICT employment (indicator). https://doi.org/10.1787/0938c4a0-en. Accessed 07 Apr
2017
25. BCG.perspectives, The 2015 BCG e-Intensity Index. https://www.bcgperspectives.com/
content/interactive/telecommunications_media_entertainment_bcg_e_intensity_index/.
Accessed 07 Apr 2017
Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:
19:10. Daarom bevat het O. T. ook niet enkele, op zichzelf staande
Messiaansche teksten, die in eene Christologie des O. T. atomistisch
worden saamgegaard; maar heel de O. T. bedeeling met haar
personen en gebeurtenissen, haar ambten en instellingen, haar
wetten en ceremoniën is eene heenwijzing en heenbeweging naar
de vervulling in het N. T. Er is eene „Symbolik der Schöpfung”, eene
typiek in de natuur, welke blijkens Jezus’ gelijkenissen in Hem en in
zijn koninkrijk hare verwezenlijking erlangt. Er is eene onbewuste
verwachting en hope in de religie en in de historie der volken, welke
in het Christendom tot hare waarheid komt. Er is eene
rechtstreeksche en opzettelijke voorbereiding en afschaduwing van
de λογικη λατρεια in de instellingen en gebeurtenissen des O. T.
Tempel en altaar, priester en offerande, Zion en Jerusalem, profeet
en koning, alle zijn ze voorbeelden en schaduwen van eene
hoogere, geestelijke, waarachtige werkelijkheid. En vooral het
koningschap kreeg onder Israel zulk eene typische beteekenis. De
theocratische koning, die vooral in David met zijne nederige afkomst,
zijne rijke levenservaring, zijne edele natuur, zijn diep gevoel, zijn
poetischen aanleg, zijne groote gaven, zijn onbezweken moed, zijne
schitterende overwinningen belichaamd werd, Smend, Altt. Rel.
Gesch. 58, was een zoon Gods, 2 Sam. 7:14, Ps. 2:6, 7, Ps. 89:27,
de gezalfde bij uitnemendheid, Ps. 2:2, 18:51, wien allerlei
lichamelijke en geestelijke zegeningen werden toegewenscht, Ps.
2:8v., 21, 45, 72, die zelfs als Elohim werd aangesproken, Ps. 45:7.
De koning is drager der hoogste, der Goddelijke waardigheid op
aarde. In David heeft de theocratische koning zijn zuiverst beeld
gevonden; daarom zal het koningschap ook blijven in zijn huis, 2
Sam. 7:8-16. Deze belofte Gods aan David is dan de grondslag, het
middelpunt van alle volgende verwachting en profetie. De profetie,
die bij de typiek ter verklaring bijkomt, ziet uit het verleden en heden
naar de toekomst heen en teekent den te verwachten Davidide
steeds duidelijker in zijn persoon en werk af. De meening, b. v. van
Paul Volz, Die vorexilische Jahweprophetie und der Messias,
Göttingen 1897, dat de Messiasidee aan de voorexilische profeten
vreemd is, wordt door de feiten weerlegd en is slechts door eene
willekeurige kritiek staande te houden. Naarmate het koningschap in
Israel en Juda minder aan zijne idee beantwoordde, nam de profetie
de belofte van 2 Sam. 7 op en klemde zich daaraan vast, Am. 9:11,
Hos. 1:11, 3:5, Mich. 5:1, 2, Jes. 9:5, 6, 11:1, 2, 10, Jer. 23:5, 30:9,
33:17, 20-22, 26, Ezech. 34:23, 24, 37:22-24. Deze gezalfde koning
zal uit Davids huis voortkomen, als dit tot nederheid vervallen, van
den troon verstooten, aan een afgehouwen tronk gelijk geworden zal
zijn, Jes. 11:1, 2, Mich. 5:1, 2, Ezech. 17:22; God zal hem als eene
spruite aan Davids huis doen voortspruiten, Jer. 23:5, 6, 33:14-17,
zoodat hij zelfs den naam van Spruite draagt, Zach. 3:8, 6:12. Maar
ondanks zijn nederige geboorte, zal hij toch de echte, ware,
theocratische koning zijn. Ofschoon afkomstig uit het kleine,
verachte Bethlehem, waar het Davidisch koningshuis zijn oorsprong
heeft en zich, verdreven uit de heerschappij, terugtrekt, Mich. 5:2, cf.
3:12, 4:9, 14, zal de Messias toch een Heerscher over Israel zijn,
wiens uitgangen en oorsprongen als Heerscher, van God uit, al zijn
van ouds af, van de dagen der eeuwigheid, deel II 243. Hij wordt
door God gegeven, is een eeuwig koning, draagt de namen van
Wonderbaar Raadgever, sterke God, cf. 10:21, Deut. 10:17, Jer.
32:18, eeuwig Vader (voor zijn volk), Vredevorst, Jes. 9:5, 6, is
gezalfd met den Geest der wijsheid en des verstands, des raads en
der dapperheid, der kennis en vreeze des Heeren, 11:5, wordt
gelegd tot een beproefden kostelijken grondsteen in Zion, 28:16, is
een rechtvaardig, zegerijk, zachtmoedig en daarom op een ezelin
rijdend koning, die niet trotsch is op zijne macht maar door God
ondersteund wordt, Jer. 33:17, 20, 22, 26, Zach. 9:9v., dien het volk
noemt en erkent als den Heere onze gerechtigheid, Jer. 23:6, cf.
33:16, waar Jeruzalem zoo genoemd wordt als de stad, in welke
Ihvh zijne gerechtigheid wonen doet; die een held zal zijn als David
en wiens huis zal wezen als God, als de Engel Gods, die eens bij
den uittocht Israels leger voorging, Zach. 12:8, cf. Mal. 3:1, die
eeuwig heerschen, een rijk van gerechtigheid, vrede en welvaart
stichten zal, en zijne heerschappij ook over de Heidenen, tot de
einden der aarde uitbreiden zal, Ps. 2, 45, 72, Ezech. 37:25, Zach.
6:13, 9:10 enz. Dit heerlijk Messiasbeeld wordt dan daardoor nog
afgewerkt, dat deze toekomstige koning ook als profeet en priester
geteekend wordt. Wel treden deze trekken niet op den voorgrond,
want in het Godsrijk zal de Geest Gods op allen uitgestort worden,
Joël 2:28, Zach. 12:10, 13:2v., Jer. 31:34, en al het volk zal
priesterlijk en den Heere heilig zijn, Jes. 35:8, Joël 3:17, Zach.
14:20, 21; maar toch wordt de Messias ook als profeet voorgesteld,
op wien in bijzondere mate de Geest des Heeren rust, en die eene
blijde boodschap brengen zal aan Israel en de Heidenen, Deut.
18:15, Jes. 11:2, Jes. 40-66, Mal. 4:5; en hij zal de priesterlijke en de
koninklijke waardigheid in zich vereenigen, Jer. 30:21, Zach. 3, 6:13,
Ps. 110. In den knecht des Heeren bij Jesaja komen duidelijk alle
drie ambten aan het licht; hij is priester, die door zijn lijden de
zonden zijns volks verzoent, hij is profeet, die met Gods Geest
gezalfd het aangename jaar des Heeren verkondigt, hij is koning, die
verheerlijkt wordt en de vrucht van zijn arbeid geniet. Hoe diep deze
Messiasverwachting in Israel is ingegaan, toonen ons de psalmen;
vele gaan uit van het Davidisch koningschap en zijn in engeren zin
messiaansch, Ps. 2, 18, 20, 21, 45, 61, 72, 89, 132, andere spreken
alleen van God of Jahveh als Koning, Ps. 10, 24, 29, 44, 47, 48, 66,
68, 87, 93, 95-100, 145-150. Cf. de werken over de Christologie des
O. T. van Hengstenberg, 2e Ausg. 1854, van Oosterzee, 1859-61,
Bade, 2 Bde, 2e Aufl. Münster 1858, Böhl 1882, R. Gordon, Christ as
made known to the ancient Church, 4 vol. Edinburgh 1854; voorts
werken over de O. T. voorspellingen als van Riehm, Die messian.
Weissagung, Gotha 1875. Hofmann, Weissagung und Erfüllung
1841, ’44. Schriftbeweis, 2e Aufl. 1859, Orelli, Die alttest.
Weissagung von der Vollendung des Gottesreiches in ihrer gesch.
Entw. 1882; vervolgens werken over de theologie des O. T. van
Schultz, Oehler, Smend, Dillmann, Riehm, Kayser, Kuenen, De
profeten I 234v., Duhm, Die Theologie der Propheten 1875. König,
Die Theologie der Psalmen 1857. Dornstetter, Das endzeitliche
Gottesreich nach der Prophezie, Würzburg 1896. Stade, Die mess.
Hoffnung im Psalter, in Gottschick’s Zeits. f. Th. u. K. II 1895 S. 369-
413. Boehmer, Das Reich Gottes in den Psalmen, Neue Kirchl. Zeits.
VIII 1897, Heft 8-10; en eindelijk ook nog dogmatische leerboeken,
als van Dorner Chr. Gl. I 702. Grétillat, Exposé IV 95. Runze,
Katech. der Dogm. Leipzig Weber 1898 § 75.

2. Ook na het uitsterven der profetie is de Messiasverwachting in

het hart van Israels volk blijven leven. In de apocriefe litteratuur
vinden we wel de verwachting van Israels toekomstige verlossing en
heerschappij, maar zonder dat daarbij van den Messias anders dan
eenige weinige aanduidingen voorkomen, 1 Makk. 2:57, 4:46, 9:27,
14:41. Ook Philo heeft niets over den Messias. In het algemeen was
de eigengerechtigheid van het Judaisme aan de
Messiasverwachting niet gunstig; Israel had immers de wet, was
door hare onderhouding rechtvaardig en had daarom geen verlosser
van noode; hoogstens was er plaats voor een aardsch koning, die de
Joden vergold naar hunne verdienste en hen tot heerschappij bracht
over de volken der wereld. De Messias werd enkel en alleen een
politiek persoon. Maar in het volk bleef toch de Messiasverwachting
leven en kwam telkens weer boven, vooral in tijden van druk. Ze
werd onderhouden en gevoed door de lectuur des O. Testaments; tal
van plaatsen werden Messiaansch verklaard, gelijk de LXX bewijst;
de Joden vonden in de Schriften zelfs 456 Messiaansche beloften,
75 in den Pentateuch, 243 in de Profeten, en 138 in de Hagiographa;
en vooral de apocalyptische literatuur van Henoch, het Psalterium
Salomonis, Baruch, de Sibylle, 4 Ezra nam de Messiasverwachting
weer op en werkte ze uit. Men verwachtte over het algemeen, dat Hij
aan het einde van den ‎‫‏ֹע ָל ם ַה ֶּז ה‏‬‎ verschijnen zou, nadat bange tijden,
de zoogenaamde Messiasweeën en Elias of ook een ander profeet
als Mozes of Jeremia waren voorafgegaan. Hij werd gewoonlijk
aangeduid als Messias, Menschenzoon, Uitverkorene, Zoon Davids,
enkele malen ook als Zoon Gods, en werd opgevat als een mensch
die te voren reeds bestond en bij God verborgen was, die uit
Bethlehem te voorschijn zou komen, rechtvaardig, heilig en met vele
gaven door God toegerust was en die het rijk Gods op aarde
bevestigen zou. In hoofdzaak komt daarmee de verwachting
overeen, die volgens het getuigenis des N. T., Luk. 1:38, 74, 2:25
enz. in de volkskringen aangetroffen werd, Schürer, Neutest.
Zeitgesch. 613. Weber, System 333. Baldensperger, Das
Selbstbewusstsein Jesu im Lichte der Mess. Hoffnungen seiner Zeit,
Strassb. 1888, 2e Aufl. 1892. Herzog2 9, 653. Marti, Gesch. d. isr.
Rel. 289. Holtzmann, Lehrb. der neut. Theol. I 68. Ludwig Paul, die
Vorstellungen vom Messias u. vom Gottesreich bei den Synopt.
Bonn 1895.
Te midden van deze verwachtingen treedt de Christus zelf op, en
in zijne prediking sluit Hij terstond bij haar zich aan. Het koninkrijk
Gods, dat door de profeten voorspeld en verwacht werd, waarin God
koning en zijn wil aller lust zal zijn, dat naar oorsprong en natuur een
hemelsch koninkrijk is en thans ook al in de hemelen aanwezig is,
Mt. 6:10, dat koninkrijk komt ook op aarde, het is nabij, Mk. 1:15.
Maar aanknoopende aan die verwachtingen, brengt Jezus er
terstond eene groote wijziging in; van de Joodsche traditie gaat Hij
terug tot de Schrift, en verstaat onder het koninkrijk niet allereerst
een politieke, maar een religieus-ethische heerschappij. De God
Abrahams, Izaks en Jakobs, Mk. 12:26, de God Israels, Mt. 15:30,
dien Jezus als zijn God erkent en belijdt, is zeker ook en voor alles
Koning, Mt. 5:35, 18:23, 22:2, de Heere des hemels en der aarde,
Mt. 11:25, maar Hij is ook de Vader in de hemelen, die in zijn rijk als
een Vader over zijne kinderen heerschen wil; zijn rijk is ook eene
familie, eene gemeente, Mt. 6:4, 6, 9, 7:11, Mk. 3:34, 35; en deze
beide gedachten van het koningschap en het vaderschap Gods
schaden niet maar bevorderen elkaar. Voorts: ingang in dat
koninkrijk is er niet door farizeesche wetsonderhouding, maar door
bekeering, geloof, wedergeboorte, Mt. 18:3, Mk. 1:15, Joh. 3:3, en
daarom staat het juist open voor de armen, de verlorenen, de
tollenaren en zondaren, Mt. 5:3, 9:11, 12, 11:5, 28-30, Luk. 19:10.
Dat koninkrijk, dat eenerzijds voor alles moet gezocht worden en
eene andere en betere gerechtigheid dan die der farizeën onderstelt,
Mt. 5:20, 6:33, 13:44-46 en dan als een loon wordt voorgesteld,
bewaard in de hemelen, Mt. 5:12, 6:20, 19:21, 20:1-7, 24:45, is toch
andererzijds met heel zijn inhoud, vergeving der zonden, Mt. 9:2,
26:28, Luk. 1:77, 24:47, gerechtigheid, Mt. 6:33, eeuwig leven, Mt.
19:16, 25:46, Mk. 8:43 eene alle werk en verdienste ver te boven
gaande gave, Mt. 19:29, 23:12, 24:47, 25:21, 25:34, Luk. 6:32v.,
12:32, 37, 17:10, 22:29. In zoover de zaligheid hier nog niet ten volle
wordt genoten, is het koninkrijk dus nog wel toekomstig; maar in
zoover het door de wedergeboorte, vergeving, vernieuwing hier
reeds aanvankelijk in de harten geplant wordt, is het tegenwoordig,
Mt. 11:11, 12:28, 23:13, Mk. 4:26-29, 10:15, Luk. 10:18, 17:21.
Schmoller, Die Lehre vom Reiche Gottes in den Schriften des N. T.
Leiden 1891 en anderen, zooals Joh. Weiss, Gunkel, hebben dit
laatste ten onrechte ontkend. Het koninkrijk Gods is bij Jezus niet
alleen een in den hemel gereedliggend, op gerechtigheid als loon
geschonken goed, en dus alleen een religieus begrip; maar het is
ook aanvankelijk op aarde in de weldaden van bekeering, geloof,
wedergeboorte, vernieuwing gerealiseerd, het wast allengs op en
doordringt alles, het is tegelijk een ethisch begrip. Dat is, Jezus
neemt het begrip van het rijk Gods over, zooals het in de Schrift en
vooral later in de apocalyptiek in eschatologischen zin ontwikkeld
was. Maar Hij verbindt daarmede de later door het Judaisme
verwaarloosde gedachte, dat, al zal het koninkrijk Gods in
eschatologischen zin eerst aan het einde der dagen door eene in de
wereld ingrijpende daad Gods gerealiseerd worden, het desniettemin
door eene religieus-ethische vernieuwing, door het koninkrijk Gods
in dezen zin, moet voorafgegaan en voorbereid worden. Bij de
profeten des O. T. gaan deze gedachten saam en zijn ze
ineengeweven. Zij kennen slechts ééne komst van den Messias. Het
Godsrijk is inbegrip van alle geestelijke en natuurlijke weldaden; het
brengt tegelijk bekeering en terugkeer (herstel van Israel als volk en
rijk); het is terzelfder tijd een ethisch en een religieus begrip. Maar
Jezus maakt tusschen deze onderscheid. Het koninkrijk is er in
religieus-ethischen, het komt in eschatologischen zin. De ééne idee
van het rijk Gods komt in twee groote momenten tot stand. De ééne
komst van den Messias splitst zich in een dubbele, ter behoudenis
en ten gericht, ter voorbereiding en ter voltooiing. Das Messiaswerk
wird Heilswerk, es entwindet sich der Eschatologie und mündet ein
in die Soteriologie, Baldensperger, Das Selbstbew. Jesu 114.
Daargelaten de vraag, hoe langen tijd er voor Jezus’ bewustzijn en
dat der apostelen tusschen zijn tegenwoordig en zijn toekomstig
koninkrijk verloopen zou; het feit staat vast, dat beide ook temporeel
onderscheiden zijn. Cf. Holtzmann I 215-225, en voorts de litt. over
het rijk Gods, die te vinden is bij Frédéric Krop, La pensée de Jésus
sur le royaume de Dieu d’après les évangiles synoptiques avec un
appendice sur la question du fils de l’homme. Paris Fischbacher
1897 p. 7. s. Cf. ook nog A. Ritschls Idee des Reiches Gottes im
Lichte der Gesch., kritisch untersucht von Dr. Rich. Wegener, Leipzig
Deichert 1898.
Tot deze onderscheiding is Jezus niet gekomen, doordat zijn
arbeid, in Galilea hoopvol begonnen, later zonder gevolg bleef en Hij
nu op geen andere wijze aan zijne roeping getrouw kon blijven dan
door tegelijk zijn Messiasschap en het lijdensprogram te openbaren,
Holtzmann, I 284. Want van den aanvang af was aan Jezus zijne
plaats in dat koninkrijk, welks Evangelie hij predikte, volkomen klaar
en duidelijk. Behalve uit de aanwijzing in den doop door Johannes,
Mt. 3:11v., Joh. 1:26v., blijkt dit duidelijk daaruit, dat Jezus terstond
optrad met de namen van Zoon des menschen en Zoon Gods. Den
eersten naam ontleende Jezus, gelijk thans, vooral na
Baldensperger’s belangrijke studie over Das Selbstbewusstsein
Jesu, Strassb. 1888, 2e Aufl. 1892 vrij algemeen erkend wordt, met
bewustheid aan Dan. 7:13, om daarmede aan te duiden èn dat Hij
de Messias was, zonder wien het koninkrijk Gods niet komen kon,
èn dat Hij het was in gansch anderen zin, dan zijne tijdgenooten in
hunne aardschgezinde verwachtingen zich dit voorstelden. De naam
menschenzoon is alzoo geen symbool voor het toekomstige Godsrijk
(Hoekstra), noch benaming van Jezus als den waren, idealen
mensch (Herder, Schleiermacher, Neander, Lange, Ebrard,
Thomasius, Godet, Beyschlag enz.) of als den nederigen, zwakken
mensch (Grotius, de Wette, Ewald, Baur, Strauss, Kuenen,
Schenkel, Stier, Nösgen enz.), maar is bepaald aanduiding van zijne
boven allen verheven, Messiaansche waardigheid in den zin, gelijk
Hij zelf die verstond. Nu hebben, evenals vroeger reeds de
rationalist Paulus, Comm. über das N. T. op Mt. 8:20 en Uloth in de
Godg. Bijdragen 1862, zoo in den jongsten tijd Lagarde, Wellhausen,
Brandt, Oort en vooral Lietzmann wel beweerd, dat Jezus zich nooit
in het Arameesch ‎‫‏בר נוש‏‬‎ noemde of daarvan alleen zich bediende
om zichzelven in den derden persoon als den mensch aan te duiden;
dat de Arameesche woorden later ten onrechte door ὑιος του
ἀνθρωπου vertaald werden en in de christelijke apocalyptiek in
aansluiting aan Dan. 7:13 van den Messias verstaan werden, en in
die beteekenis dan Jezus in den mond zijn gelegd. Maar deze
hypothese is toch zeer onwaarschijnlijk, het ontbreekt haar aan alle
verklaring, wanneer en waarom de Arameesche uitdrukking zoo in
het grieksch is weergegeven, in Messiaanschen zin verstaan is, en
zonder eenige reden Jezus in den mond is gelegd, cf. Schulze, Die
Religion Jesu und der Glaube an Christus, Halle 1897 S. 7-13. Fréd.
Krop, La pensée de Jésus sur le royaume de Dieu 124 s. Kähler, Zur
Lehre v. d. Versöhnung, Leipzig 1898 S. 78. Veeleer is het
waarschijnlijk, dat de uitdrukking ‫‏בר נוש‏‬‎ reeds in de Joodsche
apocalyptiek den Messias aanduidde, of dat Jezus zelf opzettelijk
dien titel aan Daniel ontleende, om zichzelf duidelijk en toch in
anderen zin, dan zijne tijdgenooten dachten, als Messias aan te
duiden. In elk geval, Jezus noemt zich zoo, waar Hij door zijn
nederig leven, Mt. 8:20, 11:19, door zijn dienen, Mt. 20:28, door zijn
zoeken en zaligmaken van het verlorene, Mt. 18:11, door zijne
vergeving van zonden, Mk. 2:10, door zijne macht over den Sabbat,
Mk. 2:18, door zijn lijden, Mk. 8:31, 9:12, 31, 10:33, door zijn
wederkomst, Mk. 13:26, 14:62 het koninkrijk der hemelen op aarde
sticht, uitbreidt en voltooit. Met deze aanspraak en dezen naam trad
Jezus niet eerst op tegen het einde van zijn leven, Hij was zich zijn
Messiasschap bewust van het eerste oogenblik zijner openbare
werkzaamheid af aan en begon deze krachtens die bewustheid.
Reeds op twaalfjarigen leeftijd wist Hij, dat Hij moest zijn in de
dingen zijns Vaders, Luk. 2:49. In den doop door Johannes ontving
Hij van zijne roeping het Goddelijk teeken en zegel, Luk. 3:21. En
terstond trad Hij op met den naam van Menschenzoon, lang vóór het
voorval in Cesarea Philippi, Mk. 2:10, 28. Hij geeft zichzelven van
den aanvang af eene bijzondere en geheel eenige plaats in het
koninkrijk Gods, doet werken die zijn Messiasschap onderstellen, en
eischt eene eere, die alleen dan Hem toekomt, wanneer Hij de
Messias is, Mt. 5:11, 10:18, 32, 37, 12:6, 41, 19:29. Maar wel is het
waar, dat Hij den naam van Zoon des menschen in den eersten tijd
spaarzaam gebruikt, en dat Hij te veelvuldiger hem bezigt, als Hij na
het voorval bij Cesarea met de Messianiteit ook het lijdensprogram
verbinden kan. Jezus moest zijne discipelen zoo opvoeden, dat zij
Hem erkenden als Messias en toch niet op Hem overdroegen al die
aardsche politieke verwachtingen, die in Jezus’ tijd met de
Messiaansche idee verbonden waren. Litt. over de uitdrukking Zoon
des Menschen bij Oort, De uitdrukking ὁ υἱος του ἀνθρωπου in het
N. T. Leiden 1892 bl. 5v. H. Lietzmann, Der Menschenson, Freiburg
Mohr 1896. Holtzmann, Neut. Theol. I 246. H. Appel, Die
Selbstbezeichnung Jesu, Der Sohn des M. Stavenhagen 1896. Ook
Theol. Tijdschr. Nov. 1894. Mei 1895. Theol. Stud. van Dr.
Daubanton enz., Mei 1895. Kähler, Zur Lehre v. d. Versöhnung 1898
S. 75 f. Fréderic Krop, La pensée de Jésus etc. p. 118-132.
Hiermede is gezegd, dat Jezus’ zelfbewustzijn als Messias zich niet
historisch of psychologisch verklaren laat. Het is terstond bij Jezus’
optreden aanwezig; het is niet af te leiden uit den invloed der
apocalyptische litteratuur, die zonder twijfel door Baldensperger in
het algemeen en ook in betrekking tot Jezus overschat wordt. Deze
ziet zich daarom ook zelf genoodzaakt, om verder, n.l. tot het
religieuse bewustzijn van Jezus, tot zijn Godsbewustzijn terug te
gaan en te zeggen, dat bij den doop met zijn Godsbewustzijn zijne
Messianiteit Hem onmiddellijk bewust werd; toen ontwaarde Hij
Gods nabijheid als nooit te voren, toen hoorde hij inwendig in zich de
stem: Gij zijt mijn Zoon, Baldensperger, Das Selbstbew. Jesu S. 160.
Tot op zekere hoogte is dit juist. Jezus’ bewustzijn, dat Hij de
Messias was, vloeide voort uit de wetenschap, dat Hij in eene geheel
eenige verhouding stond tot God. Hij noemde zich Zoon des
menschen maar ook Zone Gods, cf. deel II 243. In het O. T. werd
zoo het volk Israel, dan de koning en vooral de Messias aangeduid.
Deze theocratische beteekenis heeft de naam Zoon Gods misschien
ook nog in den mond van de bezetenen, Mt. 8:29, de Joden, Mt.
27:10, den Hoogepriester, Mt. 26:63, en zelfs van de discipelen in
den eersten tijd, Joh. 1:50, 11:27, Mt. 16:16. Maar Jezus legt in
dezen naam een anderen en dieperen zin. Hij is Zoon Gods, niet
omdat Hij Messias en Koning is, maar Hij is het laatste, omdat Hij
het eerste is, omdat Hij Zoon des Vaders is. God is zijn Vader, Luk.
2:49; Hij is de ééne Zoon, dien de Vader liefhad en dien Hij ten
laatste zond, Mk. 12:6; bij den doop Mt. 3:17, en later bij de
verheerlijking, Mt. 17:5 noemt God Hem zijn geliefden Zoon, in wien
Hij al zijn welbehagen heeft; en in Matth. 11:27 zegt Hij, dat alles,
wat tot uitvoering van Gods εὐδοκια noodig is, Hem is overgegeven
en dat alleen de Vader den Zoon en de Zoon den Vader kent. Dit
Zoonschap is de bron van al zijn leven, denken en handelen. In die
bewustheid stelt Hij zich boven de ouden, Mt. 5:18v., boven Jona en
Salomo, Luk. 11:31, 32, boven de engelen zelfs, Mk. 13:32.
Wetende, dat Hij in geheel eenige verhouding staat tot den Vader en
koning van het Godsrijk is, spreekt Hij zalig, Mt. 5:3v., Luk. 10:23,
vergeeft Hij de zonden, Mk. 2:20, eischt Hij alles om zijnentwil te
verlaten, Mt. 5:11, 10:18, 22 enz., en verbindt daaraan den ingang in
het eeuwige leven. De Synoptici bevatten reeds in kiem alles, wat
later door de apostelen en ook door de christelijke kerk over den
persoon van Christus geleerd werd. Het is waar, dat de discipelen
vóór Jezus’ opstanding nog geen recht inzicht hadden in zijn
persoon en werk. De evangeliën zeggen ons dat zelve. Vandaar dat
Jezus in zijn onderwijs ook met de vatbaarheid zijner jongeren
rekende, hen allengs opleidde tot de kennis van zijn Zoonschap en
zijne Messianiteit en veel overliet aan de onderwijzing des Geestes,
Joh. 16:12. Maar de opstanding deed reeds een wonderbaar licht
opgaan over den persoon en het werk van Christus; van toen af gold
Hij voor alle discipelen als ein himmlisches Wesen; de leer van
Paulus en Johannes over het wezen van Christus vond bij geen der
discipelen bestrijding, Weiszäcker, Das apost. Zeitalter2 16. 110. Wat
zij eraan toevoegen, is niets nieuws, maar alleen uitbreiding en
ontwikkeling. Jezus is waarachtig mensch, vleesch geworden en in
het vleesch gekomen, Joh. 1:14, 1 Joh. 4:2, 3, uit de vaderen,
zooveel het vleesch aangaat, Rom. 9:5, Abrahams zaad, Gal. 3:16,
uit Juda’s stam, Hebr. 7:14, uit Davids geslacht, Rom. 1:3, geboren
uit eene vrouw, Gal. 4:4, Hebr. 2:14, mensch in vollen, waren zin,
Rom. 5:15, 1 Cor. 15:45, 1 Tim. 2:15, die moede, dorstig, bedroefd,
verheugd was als wij, Joh. 4:6v., 11:33, 38, 12:27, 13:21, Hebr. 4:15,
onder de wet was, Gal. 4:4, gehoorzaamheid geleerd heeft tot den
dood toe, Phil. 2:8, Hebr. 5:8, 10:7, 9, geleden heeft, gestorven is en
begraven enz. Maar deze zelfde mensch was tegelijk van alle zonde
vrij, Mt. 7:11, 11:29, 12:50, Joh. 4:34, 8:29, 46, 15:10. Hd. 3:14, 2
Cor. 5:21, Hebr. 4:15, 7:26, 1 Petr. 1:19, 2:26, 1 Joh. 2:1, 3:5; Hij is
ook opgestaan, verheerlijkt, gezeten aan Gods rechterhand, Hd.
2:34, 5:31, 7:55 enz. Hij bestond reeds vóór zijne vleeschwording,
Joh. 1:1, 17:5, 1 Cor. 10:4, 9, Hebr. 11:26, was toen in de gestaltenis
Gods, Phil. 2:6, eerstgeborene aller creatuur, Col. 1:15, hooger dan
de engelen, Hebr. 1:4, door wien God alles geschapen heeft en in
wien alles bestand heeft, Joh. 1:3, 1 Cor. 8:6, Col. 1:16, Ef. 3:9,
Zoon Gods in geheel eenigen zin, Joh. 1:14, 5:18, Rom. 8:3, 32, Gal.
4:4, en zelf God, Joh. 1:1, 20:28, Rom. 9:5, 2 Thess. 1:1, Tit. 2:13,
Hebr. 1:8, 9. (1 Joh. 5:20), 2 Petr. 1:1. Cf. art. Christologie,
Schriftlehre van Kähler in Herzog3 4, 4 met de daar aangehaalde litt.
 3. Deze apostolische getuigenis aangaande Jezus den Christus
was te veelomvattend, dan dat zij terstond in het christelijk
bewustzijn kon opgenomen en in eene alle dwaling afsnijdende,
duidelijke formule kon weergegeven worden. Bij de apostolische
vaders is daarvan dan ook nog geen sprake, al kennen zij aan
Christus eene geheel eenige plaats toe en al noemen zij Hem met
allerlei heerlijke en verheven namen, deel II 250. Door de ter linker
en ter rechter zijde opkomende dwalingen van het Ebionitisme en
het Gnosticisme werd eerst het christelijk denken gewekt, om de
apostolische getuigenis zich in haar veelzijdigheid toe te eigenen en
de verhouding van Christus, beide tot God en tot de menschheid, tot
klaarheid te brengen. Het Ebionitisme hield Jezus wel voor den
Messias, geloofde soms ook wel, dat Hij op bovennatuurlijke wijze
ontvangen en bij den doop met eene Goddelijke kracht toegerust
was, maar het zag overigens in Jezus niets dan een mensch, uit
Davids geslacht, met Gods Geest gezalfd en tot koning over een bij
zijne wederkomst op te richten aardsch rijk aangesteld. Het
Gnosticisme, de stof verachtend en de schepping der wereld aan
een δημιουργος toeschrijvend, maakte ook bij Christus eene scherpe
scheiding tusschen het Goddelijke en het menschelijke; de hoogste
aeon, n.l. Christus, was uit den hemel nedergedaald en had zich
voor een tijd lang met den aardschen mensch Jezus vereenigd, of
bracht uit den hemel een psychisch lichaam mede of nam tijdelijk
een schijnlichaam aan, om de menschheid uit de banden der
materie te bevrijden. Harnack meent wel, dat de erkenning van
Jezus als een door God uitverkoren en met den Geest toegerust
mensch niet ebionietisch maar christelijk was, D. G. I 245, en zegt
ook, dat de leer der twee naturen van Christus oorspronkelijk
gnostisch was, I 220, 516, maar hij moet toch toegeven, dat in de
oudste overlevering Jezus ook als Zoon Gods beleden en nooit voor
een ψιλος ἀνθρωπος gehouden werd, I 153-168, cf. Loofs in
Herzog3 4, 18 f. Er mogen verschillende voorstellingen geweest zijn,
hoe een en hetzelfde subject tegelijk Zoon Gods en mensch kon zijn;
maar zoo werd Christus van het begin af door allen erkend. Deze
belijdenis moest leiden en leidde onder Justinus, Irenaeus en
Tertullianus, cf. deel II 250-256, tot de leer der twee naturen. De
uitdrukking δυο οὐσιαι χριστου komt het eerst voor in een fragment
van Melito, welks echtheid echter betwijfeld wordt, Harnack, D. G. I
165, volgens Loofs, Herzog3 4, 31 ten onrechte. Irenaeus heeft de
formule van de twee naturen nog niet, maar leert duidelijk, dat
Christus waarlijk de Zoon, de Logos, en zelf God is, dat Hij als
zoodanig mensch is geworden, en dat deze menschgeworden Logos
eene onverbrekelijke eenheid is. Hij is vere homo et vere deus, adv.
haer. IV 6, 7, het is een en dezelfde Christus, die de wereld
geschapen heeft en die geboren en gestorven is, III 9, 3. 16, 6. 19, 1
enz. Tertullianus leert evenzoo en spreekt nog sterker van twee
substanties in Christus, carnea en spiritalis, van twee conditiones,
divina et humana, de carne Chr. 5, en nam in Hem aan duplicem
statum, non confusum sed conjunctum in una persona, Deum et
hominem verum, adv. Pr. 27. Spoedig werd daarna in het Westen
voor deze leer van Christus de formule gebezigd, dat Hij was una
persona met duo naturae. Augustinus drukt zich geregeld aldus uit;
ita vero inter Deum et homines mediator apparuit, ut in unitate
personae copulans utramque naturam, et solita sublimaret insolitis et
insolita solitis temperaret, Ep. ad Volus. 3. In het Oosten bleef echter
de terminologie, evenals in de triniteitsleer, langen tijd onvast en
daarom voor allerlei misverstand vatbaar. De woorden οὐσια, φυσις,
ὑποστασις, προσωπον misten nog strenge bepaling en werden
daarom dooreen gebruikt; zelfs Cyrillus duidt de menschelijke natuur
van Christus nog dikwerf als ὑποστασις in plaats van als φυσις aan,
en spreekt dan toch weer van ééne natuur in Christus, μια
σεσαρκωμενη φυσις; de vereeniging van beide naturen werd door
Gregorius Naz. en Nyss. als eene μιξις, ἀνακρασις, en door Cyrillus
als eene ἑνωσις φυσικη of κατα φυσιν aangeduid; en datgene, wat
door de hypostatische vereeniging tot stand kwam, werd meermalen
niet εἱς maar ἑν genoemd, Schwane, D. G. II 294 f. 341 f. De epistola
dogmatica van Paus Leo den Groote aan Flavianus droeg er echter
veel toe bij, om ook in het Oosten het helder inzicht en het
nauwkeurig spraakgebruik in de leer van Christus te bevorderen,
Halm, Bibl. der Symbole u. Glaubensregeln3 321-330. En te
Chalcedon werd, na verwerping van het Nestorianisme, het
Patripassianisme, het Eutychianisme enz., de belijdenis van Christus
vastgesteld als van één en denzelfden Zoon en Heere, τελειον τον
αὐτον ἐν θεοτητι και τελειον τον αὐτον εν ανθρωποτητι, θεον αληθως
και ἀνθρωπον αληθως τον αυτον,..... ἑνα και τον αὐτον χριστον, υἱον,
κυριον, μονογενη, ἐν δυο φυσεσιν (volgens de oorspr. lezing; niet ἐκ
δυο φυσεων) ἀσυγχυτως, ἀτρεπτως, ἀδιαιρετως, ἀχωριστως
γνωριζομενον, Hahn, ib. 166.

4. Daarmede waren scherp en belijnd de grenzen getrokken,

binnen welke de kerkelijke leer van Christus verder ontwikkeld kon
worden. Maar het was er ver van af, dat hiermee vroeger en later
eenstemmigheid werd verkregen. De vraag: wat dunkt u van den
Christus? heeft in het christelijk leven en ook in de theologie allerlei
antwoorden uitgelokt; zij houdt alle eeuwen door hoofden en harten
der menschen verdeeld. Zelfs binnen die kerken, welke samen het
Chalcedonense aanvaarden, is er bij alle overeenstemming toch ook
nog aanmerkelijk verschil. In de theologie van het Oosten bleef de
grondgedachte deze, dat God zelf mensch moest worden, opdat de
mensch de Goddelijke natuur, de onsterfelijkheid, het eeuwige leven,
de θεωσις, deelachtig zou worden. De gevolgen der zonde zijn veel
meer physisch dan ethisch van aard, en daarom loopt naast het
rationalisme in de Grieksche kerk altijd de mystiek. Deze mystiek
moest er toe leiden, dat, al werd de menschelijke natuur van
Christus ook erkend, de sterkste nadruk toch viel op zijne Godheid,
op het ingaan der Goddelijke natuur in de menschelijke, op de
eenheid van beide, op het wezen van Christus meer dan op zijne
historische verschijning, op zijne vleeschwording meer dan op zijne
voldoening. Bij den persoon van Christus kwam het daarom vooral
aan op zijn Goddelijk wezen, dat in menschelijken vorm werd
medegedeeld en zoo door den mensch ontvangen en genoten
wordt. Aan strenge onderscheiding der beide naturen werd daarom
allerminst behoefte gevoeld; ze wordt bij Athanasius, de
Cappadociërs, ja zelfs nog ten deele bij Cyrillus gemist; de
Grieksche lezing van het Chalcedonense is eene correctie van den
oorspronkelijken tekst; de uitdrukking ἐν δυο φυσεσιν is door ἐκ δυο
φυσεων vervangen. Het monophysitisme was in het Oosten eene
macht; hoezeer veroordeeld en onderdrukt, het kwam toch telkens
weer boven, in de leer der theopaschieten, der aphthartodoceten,
der aktisteten en der monotheleten; het droeg er toe bij om de
grenslijn tusschen het Goddelijke en het menschelijke uit te
wisschen en om de kerken in het Oosten meer en meer voor den
ondergang in het Heidendom rijp te maken, cf. deel II 292. 293.
Daartegen onderscheidde het Westen streng tusschen de
Goddelijke en menschelijke natuur van Christus; de terminologie van
una persona en duo naturae stond reeds sedert Tertullianus vast; op
het ethische lag meer dan op het physische, op de voldoening, het
lijden en den dood, meer dan op de menschwording de nadruk. Toch
werd ook hier niet alle gevaar van de vergoddelijking der
menschelijke natuur van Christus vermeden. Het Oosten nam bijna
geen notitie van het Westen en onderging met name in het geheel
niet den invloed van Augustinus. Maar omgekeerd nam het Westen
wel de theologie en bepaaldelijk ook de mystiek van het Oosten
over. Daardoor drong ook in de Latijnsche kerk en theologie de
gedachte door van eene vergoddelijking van het menschelijke. De
mystische contemplatie, de leer van het donum superadditum, de
transsubstantiatie berusten alle op de gedachte, dat het eindige aan
het oneindige deel hebben kan. Dit kon niet zonder invloed blijven op
de christologie, want de menschelijke natuur was nauwer dan eenig
ander schepsel met de Godheid vereenigd. Als Adam door het
donum superadditum, als de geloovigen door de gratia infusa, als de
mystieken door de contemplatie reeds der Goddelijke natuur
deelachtig en in zekeren zin vergoddelijkt werden, cf. deel I 220v.
276v. II 152v. 518. 522v., dan moest dit in veel sterker mate nog het
geval wezen bij den mensch Christus. Geheel in overeenstemming
met Joh. Damascenus, de fide orthod. III 3. 7. 17. 19, cf. Dorner,
Lehre v. d. Person Christi II 267 f., leerde daarom de scholastieke en
Roomsche theologie, dat iedere natuur in Christus wel zichzelve blijft
en de mededeeling der Goddelijke eigenschappen aan de
menschelijke natuur niet reëel is te denken, maar dat toch de
Goddelijke natuur de menschelijke geheel doordringt en doorgloeit,
gelijk warmte het ijzer, en haar de Goddelijke heerlijkheid en wijsheid
en macht deelachtig maakt (περιχωρησις, θεωσις). Daaruit wordt
dan afgeleid, dat Christus als mensch reeds hier op aarde de
scientia beata, de visio Dei bezat; Jezus was reeds op aarde een
comprehensor ac viator, wandelend door aanschouwen en niet door
geloof; van geloof en hope kan en mag er bij Hem geen sprake zijn.
Voorts werden al de gaven, waarvoor de menschelijke natuur van
Christus vatbaar was, Hem niet allengs, maar terstond, in eens bij
zijne menschwording geschonken. Als mensch bleef Hij wel eindig
en beperkt; ook had Hij in den staat zijner vernedering allerlei
defecten (vatbaarheid voor lijden en dood) en affecten
(aandoeningen van smart, honger, koude enz.). Maar Hij ontving
toch bij zijne menschwording in eens alle wijsheid, waarvoor zijne
menschelijke natuur vatbaar was. Zijne toeneming daarin, Luk. 2:52,
is niet objectief maar subjectief te verstaan; het scheen aan anderen
zoo toe; ook bad Hij niet uit behoefte, maar alleen om onzentwil, om
ons een voorbeeld te geven. Jezus was eigenlijk nooit kind, Hij was
dadelijk man. En omdat zijne menschelijke natuur zoo door de
Goddelijke verheerlijkt en vergoddelijkt is, daarom heeft ook zij recht
op en is ook zij voorwerp van aanbidding; ja ieder deel van de
menschelijke natuur van Christus, zooals inzonderheid het heilige
hart, is Goddelijke vereering waardig. Cf. Lombardus, Sent. III dist.
9. 13 sq. 23. Thomas, S. Theol. III qu. 7-15. 25. 33. 34. Bonaventura,
Brevil. IV 6. Bellarminus, de Christo III. IV. Petavius, de incarn. X. XI.
Theol. Wirceb. IV 260 sq. Scheeben, Dogm. III 1-261. Kleutgen,
Theol. d. Vorz. III 213 f. Pesch, Prael. IV 86 sq. 111 sq. Jansen,
Prael. II 669. C. v. Schaezler, Das Dogma v. d. Menschw. Gottes
1870 S. 164 f. Simar, Dogm. 420 f.
Dezelfde grondgedachte treffen wij aan in de Luthersche
theologie. Maar zij is hier toch anders uitgewerkt en toegepast.
Grieksche en Roomsche theologie leerden wel eene mededeeling
van Goddelijke gaven maar niet van Goddelijke eigenschappen aan
de menschelijke natuur; en zij leerden ook wel eene ware en
wezenlijke mededeeling der Goddelijke eigenschappen, maar dan
niet aan de menschelijke natuur als zoodanig, doch aan de
hypostase van beide naturen. Luther echter leerde, dat ook reeds in
den staat der vernedering de menschheid van Christus was, waar de
Godheid was, en dat beide naturen niet alleen in den persoon maar
ook beide onderling met hare eigenschappen vereinigt und
vermischt waren, Köstlin, Luthers Theol. II 392. f. Daarom konden de
Roomsche theologen de Luthersche Christologie en vooral de
ubiquiteitsleer eenparig bestrijden, Bellarminus, de Christo III 9.
Petavius, de incarn. X 7-10 enz. Maar toch is er, hier evenals in de
leer van het avondmaal, verwantschap. De Lutherschen leeren toch
uitdrukkelijk, dat de beide naturen in Christus nooit vermengd of in
elkaar veranderd worden, maar dat elk van beide tot in eeuwigheid
zichzelve blijft en haar wezenlijke eigenschappen behoudt en nooit
de eigenschappen der andere natuur tot haar eigene ontvangt,
Form. Conc. ed. Müller 675.676. Ook zeggen zij niet, dat alle
Goddelijke eigenschappen in gelijken zin en in gelijke mate aan de
menschelijke natuur worden medegedeeld; de quiescente
eigenschappen van oneindigheid enz. werden haar niet zelve
rechtstreeks, doch alleen door bemiddeling van de andere
eigenschappen geschonken; de operatieve echter, zooals
alomtegenwoordigheid, almacht, alwetendheid werden rechtstreeks
en onmiddellijk het deel van de menschelijke natuur; en zelfs schreef
men haar dikwerf niet alleen de multivolipraesentia of ubiquitas in
den zin van Chemniz maar bepaald de omnipraesentia toe, ib. 685
sq. En zakelijk komen Roomsche en Luthersche theologie daarin
overeen, dat zij de menschelijke natuur boven de haar gestelde
grenzen verheffen en de menschelijke ontwikkeling van Jezus
benevens den staat zijner vernedering in schijn oplossen. In de
Luthersche theologie is dat al zeer duidelijk uitgekomen. Bij de
menschwording n.l. werd wel niet temporeel maar toch logisch
onderscheid gemaakt tusschen de incarnatio (assumtio carnis) en de
exinanitio (conceptio in utero). Van de eerste is alleen de Logos
subject; en zij bestaat daarin, dat Hij de in zichzelve eindige
menschelijke natuur vatbaar maakt voor de inwoning van de volheid
der Godheid en haar de bovengenoemde Goddelijke eigenschappen
mededeelt. Maar op deze manier dreigde niet alleen het onderscheid
tusschen Goddelijke en menschelijke natuur maar ook dat tusschen
den staat van vernedering en van verhooging geheel teloor te gaan.
Daarom nam men aan, dat in het tweede moment, in de exinanitio,
van welke niet de Logos maar de Godmensch het subject was, deze
de eerst medegedeelde eigenschappen weder in zekeren zin
afgelegd had. Maar over den aard dezer exinanitio was er groot
verschil en werd er zelfs tusschen de Giessensche en Tubingsche
theologen een langdurige (1607-1624) strijd gevoerd. Volgens de
Tubingers legde Christus alleen het publieke gebruik van die
eigenschappen af; Hij behield ze wel en Hij gebruikte ze ook, want
de onderscheiding tusschen potentia en actus gaat bij de Goddelijke
eigenschappen niet op; eene potentieele alomtegenwoordigheid,
alwetendheid enz. is ongerijmd; maar Christus gebruikte die
medegedeelde eigenschappen in den staat zijner vernedering alleen
op latente, verborgen wijze (κρυψις χρησεως); de staat der
verhooging is niets anders dan een zichtbaar vertoonen van wat
onzichtbaar reeds van de ure der ontvangenis af bestond. Op deze
wijze werd echter heel de menschelijke ontwikkeling van Jezus, zijn
toenemen in kennis en wijsheid, zijn hongeren en dorsten, zijn lijden
en sterven slechts schijn. En daarom zeiden de Giessensche en de
latere Luthersche theologen liever, dat Christus in het moment der
exinanitio heel het gebruik der medegedeelde eigenschappen had
afgelegd (κενωσις χρησεως); Hij bleef ze wel behouden, maar alleen
potentia, niet actu; eerst bij de verhooging nam Hij ze ook in gebruik.
Cf. Chemniz. de duabus naturis in Christo 1570. Gerhard, Loc. IV c.
11-14. Quenstedt III 79 sq. Hollaz 765 sq. Buddeus, Inst. theol. IV c.
2 en voorts Dorner, Entw. II 771-847. Gesch. der prot. Theol. 569 f.
Frank, Theol. der Concordienformel III 165-396. Schneckenburger,
Vergl. Darst. § 26 Id. Zur kirchl. Christologie. Die orthodoxe Lehre
vom doppelten Stande Christi nach luth. und ref. Fassung 1868.
Sartorius, Christi Person und Werk I3 520 f. Philippi, Kirchl. Gl. IV 1
S. 243 f. Herzog1 art. Doppelter Stand Christi. Herzog2 art. Kenotiker
und Kryptiker. Herzog3 art. Comm. idiom.
De Gereformeerden verkeerden van den aanvang af in veel
gunstiger conditie; zij hebben de Grieksche, Roomsche en
Luthersche vermenging van het Goddelijke en menschelijke ook in
de leer van Christus principieel overwonnen. Ofschoon de eenheid
des persoons ten strengste handhavende, hebben zij ook op de
menschelijke natuur van Christus den stelregel: finitum non est
capax infiniti toegepast en dezen niet alleen in den staat der
vernedering maar ook zelfs in dien der verhooging gehandhaafd.
Zoo kreeg de Geref. theologie ruimte voor eene zuiver menschelijke
ontwikkeling van Christus, voor eene successieve mededeeling van
gaven, voor een wezenlijk onderscheid tusschen vernedering en
verhooging. En toch heeft zij daarbij het nestorianisme, waarvan ze
steeds beschuldigd werd, ernstig vermeden. En dat kwam daardoor,
dat in Grieksche, Roomsche en Luthersche theologie de nadruk
altijd viel op de vleeschwording van het Goddelijk wezen, van de
Goddelijke natuur. Indien die natuur niet vleesch wordt, schijnt het
werk der zaligheid, de gemeenschap met God, gevaar te loopen.
Maar de Gereformeerde theologie stelt op den voorgrond, dat de
persoon des Zoons vleesch is geworden; niet de substantie maar de
subsistentia des Zoons nam onze natuur aan. In dien persoon ligt de
eenheid der beide naturen, in weerwil van beider strenge
onderscheiding, onwankelbaar vast. Gelijk in de leer der triniteit, van
den mensch als beeld Gods en van de verbonden, zoo treedt ook
hier in de leer van Christus de Gereformeerde gedachte van het
persoonlijke, bewuste leven als het rijkste en hoogste leven, zeer
duidelijk op den voorgrond. Cf. Calvijn, Inst. II c. 12-14. Beza, de
hypostatica duarum in Christo naturarum unione, Tract. Theol. I 625-
645 II 74-101. Ursinus, Tract. theol. 652-663. Martyr, Loci Comm.
loc. 17 p. 212. Zanchius, de incarnatione Filii Dei, Op. VIII p. 15-296.
Polanus, Synt. VI c. 12 sq. Owen, Declaration of the glorious
mystery of the person of Christ, God and man, Works, Edinb. I. en
meer litt. bij Walch, Bibl. theol. sel. I 259. M. Vitringa V p. 45. 202.

5. Al deze ontwikkelingen van de leer van Christus gaan uit van

en bewegen zich binnen de grenzen van het symbolum
Chalcedonense. Maar lang niet alle Christenen konden zich vinden
in deze belijdenis. Ten allen tijde waren er, die ter rechter of ter linker
zijde afweken en in het voetspoor traden van het oude Ebionitisme
of Gnosticisme. Aan de eene zijde staan het Arianisme,
Nestorianisme, Socinianisme, Deisme, Rationalisme enz., cf. deel II
260-264, en aan den anderen kant het Patripassianisme,
Sabellianisme, Monophysitisme, middeleeuwsch Pantheisme,
Anabaptisme, de Theosophie enz., cf. deel II 264-268 en voorts
Petavius, de incarnatione I c 1: synopsis haeresum omnium, quae
cath. in carnationis fidem oppugnarunt. Forbesius à Corse, Instruct.
hist. theol. lib. 2. 3. 5. 6. M. Vitringa V 46 sq. Baur, Lehre v. d.
Dreiein. u. Menschw. Gottes 1841-43. Dorner, Entw. der Lehre v. d.
Person Christi2 1851-54. Réville, Histoire du dogme de la divinité de
Jésus-Christ 1869. Münscher-v. Coelln, D. G. Art. Christologie,
Kirchenlehre van Loofs in Herzog3 4, 16. Vooral in de nieuwere
theologie is de gedachte heerschend geworden, dat de leer der twee
naturen wel paste bij de Grieksche theologie en kerk, maar thans
voor ons alle religieuse waarde verloren heeft, dat ze ook onder de
kritiek van het Socinianisme en Rationalisme onherroepelijk gevallen
is en daarom thans in geheel nieuwen, religieus-ethischen zin,
behoort gewijzigd te worden. Deze nieuwe Christologie heeft hare
voornaamste vertegenwoordigers in Kant, Schleiermacher en
Ritschl.
Kant kon de bijbelsche en kerkelijke leer van Christus niet
aanvaarden, wijl hij de kenbaarheid van het bovennatuurlijke
loochende en, uit het du sollst tot het du kannst besluitende, geen
Verlosser van noode had. Christus kon daarom voor Kant nog
slechts blijven een voorbeeld der zedelijkheid en een leeraar der
deugd. Alwat Schrift en kerk voorts nog van dien Christus uitsprak,
had slechts symbolische waarde. De kerkelijke Christus is het
symbool van de Gode welgevallige menschheid; deze is de ware,
eengeboren, veelgeliefde Zoon, om welken God de wereld schiep.
De menschwording van Christus symboliseert het ontstaan van het
ware zedelijke leven in den mensch; zijn plaatsvervangend lijden
beteekent, dat de zedelijke mensch in ons boeten moet voor het
kwaad van den zinlijken mensch; het geloof aan Christus duidt aan,
dat de mensch ter zijner zaligheid gelooven moet aan de idee der
Gode welgevallige menschheid. In één woord, de historische
mensch Jezus is geen middelaar of zaligmaker, maar alwat de kerk
van dien persoon belijdt, geldt ten volle van de idee der menschheid,
Religion ed. Rosenkranz, 69 f. Kant begon er in de nieuwe
philosophie mede, om evenals de oude Gnostieken den historischen
Christus van den idealen te scheiden; en anderen hebben dat
voortgezet. Fichte ging uit van de gedachte, dat God en mensch
absoluut één waren. Maar Christus heeft deze eenheid het eerst in
zichzelf erkend en klaar uitgesproken; dat is zijne groote, historische
beteekenis; duizenden zijn door Hem tot deze erkentenis, tot deze
gemeenschap met God gekomen. Maar al is dit historisch zoo
geweest, toch is daarmede niet gezegd, dat de mensch niet uit
zichzelf, niet anders dan door Christus, tot die gemeenschap komen
kan. Als Jezus terugkwam, zou Hij volkomen tevreden zijn, dat het
Christendom in de harten heerschte, ook al was zijn persoon geheel
vergeten. Slechts de metaphysische, eeuwige waarheid, de
erkenning der eenheid met God, maakt zalig; het historische is een
op zichzelf staand, voorbijgaand feit, Anweisung zum seligen Leben,
vooral 6e Vorl. Bij Schelling in zijne eerste periode is het absolute
geen onveranderlijk zijnde maar een eeuwig worden, dat dus in de
wereld als zijn logos en zoon tot openbaring komt. De theologie
meent, dat Christus de eengeboren en vleeschgeworden Zoon Gods
is. Dat is onjuist; God is eeuwig en kan niet in een bepaald
tijdsmoment de menschelijke natuur hebben aangenomen; het
Christendom als historisch feit heeft voorbijgaande beteekenis. Maar
eeuwig blijft de idee; de wereld is de zoon Gods; de menschwording
Gods bestaat daarin, dat het absolute, om zichzelf te zijn, in eene
wereld, in eene veelheid van individuen, in een rijke geschiedenis, in
een historisch proces tot openbaring komt. De wereld is dus God zelf
in zijn worden; de menschwording Gods is principe van alle leven en
geschiedenis; het eindige is de noodzakelijke vorm voor het
openbaar worden Gods; alles moet begrepen worden van de idee
der menschwording uit. En dit is ook de esoterische waarheid van
het Christendom; de historische inkleeding is maar tijdelijke vorm
voor deze eeuwige idee, Vorles. über die Methode des akad.
Studiums, 1803, Werke I 5 S. 286 f. Evenzoo zeide Hegel, dat
hetgeen de theologie symbolisch in voorstellingen weergaf, door de
philosophie in begrippen werd omgezet; Christus is niet de eenige
Godmensch, maar de mensch is wezenlijk één met God en wordt
zich dit ook op het hoogste standpunt zijner ontwikkeling bewust,
Religionsphilos., Werke XII 235 f. Van deze philosophische
praemissen uit zochten Marheineke, Rosenkranz, Göschel, Daub,
Conradi e. a. nog wel de vleeschwording Gods in Christus te
handhaven, maar Strauss trok de consequenties en zeide in zijn
Leben Jesu, 1835 II 716 f. 734 f., dat de idee hare volheid niet in één
exemplaar uitstort maar alleen in eene veelheid van individuen; de
menschheid is de menschgeworden God, die ontvangen is van den
H. Geest, zondeloos leeft, opstaat uit de dooden, opvaart ten hemel
enz. In de moderne dogmatiek, welke van deze wijsgeerige
gedachte uitgaat, blijft er daarom geen plaats meer over voor
Christus, anders dan een religieus genie, een leeraar der deugd, een
profeet, die de religie het diepst verstaan, Gods liefde het duidelijkst
geopenbaard en de eenheid en gemeenschap van God en mensch
het klaarst uitgesproken heeft; maar de persoon van Christus staat