0% found this document useful (0 votes)
8 views12 pages

3 Mustaqil Ish

Uploaded by

isaboyevdiyorbek
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
8 views12 pages

3 Mustaqil Ish

Uploaded by

isaboyevdiyorbek
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 12

3-MUSTAQIL ISH

1-Misol
a) Kramer formulalaridan foydalanib quyida berilgan sistemani yechimini izlaymiz;


x1 − 2x2 + x3 = 1






 2x1 + x2 − 2x3 = −1



3x1 − 2x2 + x3 = 2

1 −2 1
△= 2 1 −2 = 1·1·1+2·1·(−1)+(−2)·(−2)·3−3·1·1−1·(−2)·(−2)−2·(−2)·1 =
3 −2 1
= 1 − 4 + 12 − 3 − 4 + 4 = 6 ̸= 0

1 −2 1
△x1 = −1 1 −2 = 1·1·1+(−2)·(−1)·1+(−2)·(−2)·2−2·1·1−1·(−2)·(−1)−1·(−2)·(−1) =
2 −2 1
=1+2+8−2−4−2=3

1 1 1
△x2 = 2 −1 −2 = 1 · (−1) · 1 + 1 · (−2) · 3 + 2 · 2 · 1 − 3 · 1 · (−1) − 1 · 2 · (−2) − 1 · 2 · 1 =
3 2 1
= −1 − 6 + 4 + 3 + 4 − 2 = 2

1 −2 1
△ x3 = 2 1 −1 = 1 · 1 · 2 + (−2) · (−1) · 3 + 2 · (−2) · 1 − 1 · 1 · 3 − 1 · (−1) · (−2) − 2 · (−2) · 2 =
3 −2 2
=2−4+6−3−2+8=7

△ x1 △ x2 △ x3
x1 = = 36 = 12 ; x2 = = 2
6
= 13 ; x3 = = 76 ;
△ △ △
Demak
1 1 7
(x1 ; x2 ; x3 ) = ( ; ; )
2 3 6
1
b) Tenglamalar sistemasini Gauss usuli yordamida yechimini izlaymiz;

x1 − 2x2 + x3 = 1






 2x1 + x2 − 2x3 = −1



3x1 − 2x2 + x3 = 2

Kengaytirilgan
 matritsani
 tuzib olamiz:  
1 −2 1 1 I · (−2) + II 1 −2 4 1
   
 2 1 −2 −1  I · (−3) + III : −4 −3  II · (−4) + III · 5 :
   
 0 5
   
3 −2 1 2 0 4 −2 −1
 
1 −2 4 1
 
: 0 5 −4 −3 
 
 
0 0 6 7

7
6x3 = 7 =⇒x3 = 6
7 5 1
5x2 − 4x3 = −3 =⇒ 5x2 − 4 · 6
= −3 =⇒ 5x2 = 3
=⇒ x2 = 3
1
x1 − 2x2 + x3 = 1 =⇒ x1 = 2

Demak
1 1 7
(x1 ; x2 ; x3 ) = ( ; ; )
2 3 6
c) Tenglamalar sistemasini Teskari matritsa yordamida yechimini izlaymiz;

x1 − 2x2 + x3 = 1





 2x1 + x2 − 2x3 = −1



3x1 − 2x2 + x3 = 2

     
1 −2 1 x 1
   1  
A=2 1 −2 X=x2  B=−1 AX = B =⇒ X = A−1 B
     
     
3 −2 1 x3 2

2
Bu yerda A−1 deganda A- matritsaning teskari matritsasini tushunamiz;
Teskari matritsa quyidagicha topiladi:

1
A−1 = · AT
detA

bunda detA ̸= 0 bo‘lgandagina teskari matritsa mavjud bo‘ladi. Aksincha detA = 0 bo‘lsa,
teskari matritsa aniqlab bo’lmaydi.
Faraz qilaylik
 teskari matritsa
 mavjud bo‘lsin.
A A21 A31
 11 
Ya‘ni AT = A12 A22 A32 , bunda Aij = (−1)i+j Mij - yordamida
 
 
A13 A23 A33
A- matritsa elementlarning algebraik to’ldiruvchilarini topamiz.
Endi yuqoridagilarga amal qilgan holda sistemani yechimini izlaymiz;
1 −2 1
detA = 2 1 −2 = 1 − 4 + 12 − 3 − 4 + 4 = 6 ̸= 0
3 −2 1

1 −2
A11 = M11 = = 1 · 1 − (−2) · (−2) = −3
−2 1

2 −2
A12 = −M12 = = −(2 · 1 − (−2) · 3) = −8
3 1

2 1
A13 = M13 = = 2 · (−2) − 1 · 3 = −7
3 −2

−2 1
A21 = −M21 = = −((−2) · 1 − 1 · (−2)) = 0
−2 1

1 1
A22 = M22 = = 1 · 1 − 1 · 3 = −2
3 1

1 −2
A23 = −M23 = − = −(1 · (−2) − (−2) · 3) = −4
3 −2

3
−2 1
A31 = M31 = = (−2) · (−2) − 1 · 1 = 3
1 −2

1 1
A32 = −M32 = − = −(1 · (−2) − 1 · 2) = 4
2 −2

1 −2
A33 = M33 = = 1 · 1 − (−2) · 2 = 5
2 1
 
−3 0 3
1 
A−1 =
−8 −2 4
 
6 
−7 −4 5
     
−3 0 3 1 (−3) · 1 + 0 · (−1) + 3 · 2
     
X = A−1 × B = 16 −8 −2 4 × −1 = 16 (−8) · 1 + (−2) · (−1) + 4 · 2 =
     
     
−7 −4 5 2 (−7) · 1 + (−4) · (−1) + 5 · 2
   
1
3
  2
= 16 2 =  13  Demak =⇒(x1 ; x2 ; x3 ) = ( 21 ; 31 ; 76
    
   
7
7 6

1.3. Tenglamalar sistemasini quyidagi usullarda yechilsin:


a) Kramer formulalari bo‘yicha;
b) teskari matritsa yordamida (matritsalar usulida);
c) Gauss usulida yeching.
 
 2x + x2 + 3x3 = 7,  2x − x2 + 2x3 = 3,
 1  1

 

1.3.1. 2x1 + 3x2 + x3 = 1, 1.3.2. x1 + x2 + 2x3 = −4,

 


 3x + 2x + x = 6.  4x + x + 4x = −3.

1 2 3 1 2 3

 
 3x − x2 + x3 = 12,  2x − x2 + 3x3 = −4,
 1  1

 

1.3.3. x1 + 2x2 + 4x3 = 6, 1.3.4. x1 + 3x2 − x3 = 11,

 


 5x + x + 2x = 3.  x − 2x + 2x = −7.

1 2 3 1 2 3

4
 
 3x − 2x2 + 4x3 = 12,  8x + 3x2 − 6x3 = −4,
 1  1

 

1.3.5. 3x1 + 4x2 − 2x3 = 6, 1.3.6. x1 + x2 − x3 = 2,

 

 2x − x − x = −9.
  4x + x − 3x = −5.

1 2 3 1 2 3

 
 4x + x2 − 3x3 = 9,  2x + 3x2 + 4x3 = 33,
 1  1

 

1.3.7. x1 + x2 − x3 = −2, 1.3.8. 7x1 − 5x2 = 24,

 

 8x + 3x − 6x = 12.
 
 4x + 11x = 39.
1 2 3 1 3

 
 2x + 3x2 + 4x3 = 12,  x + 4x2 − x3 = 6,
 1  1

 

1.3.9. 7x1 − 5x2 + x3 = −33, 1.3.10. 5x2 + 4x3 = −20,

 

+ x = −7.  3x − 2x + 5x = −22.

 4x 
1 3 1 2 3

 
 3x − 2x2 + 4x3 = 21,  3x − 2x2 − 5x3 = 5,
 1  1

 

1.3.11. 3x1 + 4x2 − 2x3 = 9, 1.3.12. 2x1 + 3x2 − 4x3 = 12,

 

 2x − x − x = 10.
  x − 2x + 3x = −1.

1 2 3 1 2 3

 
 4x + x2 + 4x3 = 19,  2x − x2 + 2x3 = 0,
 1  1

 

1.3.13. 2x1 − x2 + 2x3 = 11, 1.3.14. 4x1 + x2 + 4x3 = 6,

 


 x + x + 2x = 8. 
 x + x + 2x = 4.
1 2 3 1 2 3

 
 2x − x2 + 2x3 = 8,  2x − x2 − 3x3 = −9,
 1  1

 

1.3.15. x1 + x2 + 2x3 = 11, 1.3.16. x1 + 5x2 + x3 = 20,

 


 4x + x + 4x = 22. 
 3x + 4x + 2x = 15.
1 2 3 1 2 3

 
 2x − x2 − 3x3 = 0,  −3x1 + 5x2 + 6x3 = −8,
 1

 


1.3.17. 3x1 + 4x2 + 2x3 = 1, 1.3.18. 3x1 + x2 + x3 = −4,

 

 x + 5x + x = −3.
  x − 4x − 2x = −9.

1 2 3 1 2 3

5
 
 3x + x2 + x3 = −4,  3x − x2 + x3 = −11,
 1  1

 

1.3.19. −3x1 + 5x2 + 6x3 = 36, 1.3.20. 5x1 + x2 + 2x3 = 8,

 

 x − 4x − 2x = −19.
 
 x + 2x + 4x = 16.
1 2 3 1 2 3

 
 3x − x2 + x3 = 9,  2x + 3x2 + x3 = 4,
 1  1

 

1.3.21. 5x1 + x2 + 2x3 = 11, 1.3.22. 2x1 + x2 + 3x3 = 0,

 


 x + 2x + 4x = 19. 
 3x + 2x + x = 1.
1 2 3 1 2 3

 
 2x + 3x2 + x3 = 12,  x − 2x2 + 3x3 = 14,
 1  1

 

1.3.23. 2x1 + x2 + 3x3 = 16, 1.3.24. 2x1 + 3x2 − 4x3 = −16,

 


 3x + 2x + x = 8.  3x − 2x − 5x = −8.

1 2 3 1 2 3

 
 3x + 4x2 − 2x3 = 11,  x + 5x2 − 6x3 = −15,
 1  1

 

1.3.25. 2x1 − x2 − x3 = 4, 1.3.26. 3x1 + x2 + 4x3 = 13,

 

 3x − 2x + 4x = 11.
  2x − 3x + x = 9.

1 2 3 1 2 3

 
 4x − x2 = −6,  5x + 2x2 − 4x3 = −16,
 1  1

 

1.3.27. 3x1 + 2x2 + 5x3 = −14, 1.3.28. x1 + 3x3 = −6,

 

 x − 3x + 4x = −19.
  2x − 3x + x = 9.

1 2 3 1 2 3

 
 x + 4x2 − x3 = −9,  7x + 4x2 − x3 = 13,
 1  1

 

1.3.29. 4x1 − x2 + 5x3 = −2, 1.3.30. 3x1 + 2x2 + 3x3 = 3,

 

3x − 7x = −6.  2x − 3x + x = −10.

 
2 3 1 2 3

6
Bir jinsli tenglamalar sistemasini yeching
1-misol 
x1 − 2x2 + 3x3 = 0






 2x1 + x2 − 3x3 = 0



3x1 − 2x2 − 3x3 = 0

Ushbu bir jinsli tenglamalar sistemasini yechimini izlaymiz;


Buning uchun avvalo noma’lumlar koeffitsentlaridan tuzilgan ∆ ni hisoblaymiz
bunda quyidagi ikki holat bo‘lishi mumkin;
1) Agar ∆ ̸= 0 bo‘lsa, sistema yagona (0; 0; 0) yechimga ega bo‘ladi.
2) Agar ∆ = 0 bo’lsa, sistema cheksiz ko’p yechimga ega deyiladi.
Endi yuqoridagi misolni qarab chiqamiz;
1 −2 3
∆= 2 1 −3 = 1 · 1 · (3−) + (−2) · (−3) · 3 − 3 · 1 · 3 − 1 · (−3) · (−2) − 2 · (−2) · (−3) =
3 −2 −3
−3 − 12 + 18 − 9 − 6 − 12 = −24 ̸= 0
Demak, endi ma’lumki,

0 −2 3 1 0 3 1 −2 0
∆x1 = 0 1 −3 = 0; ∆x2 = 2 0 −3 = 0; ∆x3 = 2 1 0 = 0;
0 −2 −3 3 0 −3 3 −2 0
∆x1 ∆x2 ∆x3
Bundan esa x1 = = 0; x2 = = 0; x3 = = 0;
∆ ∆ ∆
Yechimlarga ega bo’lamiz, ya’ni (0; 0; 0)
2-misol

x1 − x2 + x 3 = 0






 2x1 + x2 + 2x3 = 0



x1 − 3x2 + x3 = 0

ushbu misolni yechimlarini qilamiz;


1 −1 1
∆= 2 1 2 = 1·1·1+2·1·(−3)+(−1)·2·1−1·1·1−1·2·(−3)−2·(−1)·1 = 1−6−2−1+6+2 = 0
1 −3 1

7
Bunday holda sistemadagi ixtiyoriy ikki tenglamani bir-biriga hadma-had qo‘shamiz , natijada
sistemada noma’lumlar soni uchta bo‘lgan ikkita tenglama hosil bo‘ladi. Natijada quyidagi
holat bo‘ladi:
Bu misolda sistemada 1 va 3 tenglamalarni qo‘shamiz hosil bo‘lgan tenglamalardagi ikkita
noma’lumni uchinchisi orqali ifodalaymiz, natijada uchinchi noma’lumni ma’lum son deb
hisoblab ikki noma’lumli tenglamalar sistemasini uchinchi noma’lumga bog‘liq yechimini
izlaymiz:
  
2x1 − 4x2 + 2x3 = 0
 x1 − 2x2 + x3 = 0
 x1 − 2x2 = −x3

=⇒ =⇒
2x1 + x2 + 23 = 0
 2x1 + x2 + 2x3 = 0
 2x1 + x2 = −2x3

Kramer formulasiga ko‘ra yechimni izlaymiz:


1 −2
∆= = 1 · 1 − 2 · (−2) = 5 ̸= 0;
2 1
−x3 −2
∆x1 = = −x3 − 4x3 = −5x3
−2x3 1
1 −x3
∆x2 = = −2x3 + 2x3 = 0
2 −2x3
∆x1 −5x3 ∆x2 0
Demak, x1 = = = −x3 x2 = = = 0.
∆ 5 ∆ 5
yechim quyidagicha ifodalanadi, ya’ni (−x3 ; 0; x3 ) , x3 ∈ ℜ

Bir jinsli tenglamalar sistemasini yeching


 
x1 + 2x2 − 4x3 = 0 5x1 − 3x2 + 2x3 = 0

 

 


 

1. a) 2x1 − x2 − x3 = 0 b) 2x1 + 4x2 − 3x3 = 0

 


 

x1 + 3x2 + x3 = 0
 3x1 − 7x2 + 5x3 = 0

 
x1 − 2x2 − x3 = 0
 




 5x1 + x2 + 2x3 = 0

 

2. a) 2x1 + 3x2 + 2x3 = 0 b) 3x1 + 2x2 − 3x3 = 0

 


 

3x1 − 2x2 + 5x3 = 0
 2x1 − x2 + x3 = 0

 
x1 + 2x2 − 5x3 = 0
 
x1 + 3x2 + 2x3 = 0






 

3. a) 2x1 − x2 + 3x3 = 0 b) 2x1 − 4x2 + x3 = 0

 


 

3x1 − 5x2 + 4x3 = 0
 3x1 − 2x2 − 4x3 = 0

8
 
8x1 + x2 − 3x3 = 0 2x1 − x2 + 4x3 = 0

 


 


 

4. a) x1 + 5x2 + x3 = 0 b) 7x1 − 5x2 + 3x3 = 0

 


 

x1 − 7x2 + 2x3 = 0
 5x1 − 4x2 − x3 = 0

 
3x1 − 2x2 + x3 = 0
 


 2x1 + x2 + 3x3 = 0 



 

5. a) 3x1 − x2 + 2x3 = 0 b) 2x1 + 3x2 − 5x3 = 0

 


 

x1 + 3x2 + 4x3 = 0
 5x1 + x2 − 4x3 = 0

 
6x1 + 5x2 − 4x3 = 0 5x1 + x2 − 6x3 = 0

 


 


 

6. a) x1 + x2 − x3 = 0 b) 4x1 + 3x2 − 7x3 = 0

 


 

3x1 + 4x2 + 3x3 = 0
 x1 − 2x2 + x3 = 0

 
x1 − x2 + 2x3 = 0 x1 − 2x2 + x3 = 0

 


 


 

7. a) 2x1 + x2 − 3x3 = 0 b) 3x1 + 3x2 + 5x3 = 0

 


 

3x1 + 2x3 = 0
 4x1 + x2 + 6x3 = 0

 
x1 + 4x2 − 3x3 = 0 2x1 − x2 + 2x3 = 0

 


 


 

8. a) 2x1 + 5x2 + x3 = 0 b) 3x1 + 2x2 − 3x3 = 0

 


 

x1 − 7x2 + 2x3 = 0
 5x1 + x2 − x3 = 0

 
7x1 + x2 − 3x3 = 0 7x1 − 6x2 − x3 = 0

 


 


 

9. a) 3x1 − 2x2 + 3x3 = 0 b) 3x1 − 3x2 + 4x3 = 0

 


 

x1 − x2 + 2x3 = 0
 4x1 − 3x2 − 5x3 = 0

 
x1 − 2x2 + x3 = 0 2x1 − x2 + 3x3 = 0

 


 

 
10. a) 3x1 + x2 + 2x3 = 0 b) x1 − 3x2 + 2x3 = 0

 


 

2x1 − 3x2 + 5x3 = 0
 x1 + 2x2 + x3 = 0

9
 
3x1 − x2 − 3x3 = 0 3x1 − x2 + x3 = 0

 


 


 

11. a) 2x1 + 3x2 + x3 = 0 b) 2x1 + 3x2 − 4x3 = 0

 


 

x1 + x2 + 3x3 = 0
 5x1 + 2x2 − 3x3 = 0

 
2x1 − x2 − 5x3 = 0 2x1 − x2 − 3x3 = 0

 


 


 

12. a) x1 + 2x2 − 3x3 = 0 b) x1 + 2x2 − 4x3 = 0

 


 

5x1 + x2 + 4x3 = 0
 x1 − x2 + x3 = 0

 
4x1 − x2 + 10x3 = 0
 





 x1 + x2 + x 3 = 0

 

13. a) x1 + 2x2 − x3 = 0 b) 2x1 − 3x2 + 4x3 = 0

 


 

2x1 − 3x2 + 4x3 = 0
 3x1 − 2x2 + 5x3 = 0

 
x1 − 3x2 − 4x3 = 0
 





 x1 + 5x2 + x3 = 0

 

14. a) 5x1 − 8x2 − 2x3 = 0 b) 2x1 − 3x2 − 7x3 = 0

 


 

2x1 + x2 − x3 = 0
 3x1 + 2x2 − 6x3 = 0

 
7x1 − 6x2 − x3 = 0 x1 − 8x2 + 7x3 = 0

 


 


 

15. a) 4x1 + 5x2 = 0 b) 3x1 + 5x2 − 4x3 = 0

 


 

x1 − 2x2 + 3x3 = 0
 4x1 − 3x2 + 3x3 = 0

 
3x1 − 2x2 + x3 = 0 2x1 + 4x2 − 3x3 = 0

 


 


 

16. a) 2x1 − 3x2 + 2x3 = 0 b) x1 − 3x2 + 2x3 = 0

 


 

4x1 + x2 − 4x3 = 0
 3x1 + x2 − x3 = 0

 
5x1 + x2 − 2x3 = 0
 
3x1 + 2x2 = 0





 

17. a) x1 − x2 + 2x3 = 0 b) 3x1 − x2 + x3 = 0

 


 

4x1 − 2x2 + 5x3 = 0
 2x1 + 2x2 − 3x3 = 0

10
 
x1 + 3x2 − x3 = 0
 





 4x1 + x2 + 4x3 = 0

 

18. a) 2x1 + 5x2 − 2x3 = 0 b) 3x1 − 2x2 − x3 = 0

 


 

x1 + x2 + 5x3 = 0
 3x1 − 2x2 + 5x3 = 0

 
5x1 − 5x2 + 4x3 = 0 2x1 − x2 + 2x3 = 0

 


 


 

19. a) 3x1 + x2 + 3x3 = 0 b) 4x1 + x2 + 5x3 = 0

 


 

x1 + 7x2 − x3 = 0
 2x1 + 2x2 + 3x3 = 0

 
2x1 + x2 − x3 = 0 x1 + 2x2 − 5x3 = 0

 


 


 

20. a) 3x1 − 2x2 + 4x3 = 0 b) x1 − 2x2 − 4x3 = 0

 


 

2x1 − 5x2 + 3x3 = 0
 2x1 − 9x3 = 0

 
3x1 + 2x2 − x3 = 0 4x1 − x2 + 5x3 = 0

 


 


 

21. a) 2x1 − x2 + 3x3 = 0 b) 2x1 − 3x2 + 2x3 = 0

 


 

4x1 + 3x2 + 4x3 = 0
 2x1 + 2x2 + 3x3 = 0

 
5x1 − 4x2 + 2x3 = 0 5x1 + 8x2 − 5x3 = 0

 


 


 

22. a) 3x2 − 2x3 = 0 b) 7x1 + 5x2 − x3 = 0

 


 

4x1 + x2 − 3x3 = 0
 2x1 − 3x2 + 4x3 = 0

 
3x1 − x2 + 2x3 = 0 5x1 − 3x2 + 4x3 = 0

 


 


 

23. a) x1 + x2 + x3 = 0 b) 3x1 + 2x2 − x3 = 0

 


 

x1 + 3x2 + 3x3 = 0
 8x1 − x2 + 3x3 = 0

 
2x1 − x2 + 3x3 = 0 3x1 + 2x2 − 3x3 = 0

 


 

 
24. a) x1 + 2x2 − 5x3 = 0 b) 2x1 − 3x2 + x3 = 0

 


 

3x1 + x2 + x3 = 0
 5x1 − x2 − 2x3 = 0

11
 
x1 − 3x2 − 2x3 = 0
 


 x1 + 2x2 + 3x3 = 0 



 

25. a) 2x1 − x2 − x3 = 0 b) 3x1 − x2 + 4x3 = 0

 


 

3x1 + 3x2 + 2x3 = 0
 2x1 x2 + x3 = 0

 
x1 − 3x2 + 5x3 = 0
 


 4x1 + x2 + 3x3 = 0 



 

26. a) 8x1 − x2 + 7x3 = 0 b) x1 + 2x2 − 3x3 = 0

 


 

2x1 + 4x2 − 5x3 = 0
 2x1 − x2 + 2x3 = 0

 
 


 2x1 + 5x2 + x3 = 0 

 x1 + 2x2 + 4x3 = 0

 

27. a) 4x1 + 6x2 + 3x3 = 0 b) 5x1 + x2 + 2x3 = 0

 


 

x1 − x2 − 2x3 = 0
 4x1 − x2 − 2x3 = 0

 
5x1 − 6x2 + 4x3 = 0
 
x1 + x 2 + x3 = 0





 

28. a) 2x1 − 3x2 + 4x3 = 0 b) 3x1 − 3x2 + x3 = 0

 


 

4x1 − 11x2 + 10x3 = 0
 2x1 − 3x2 + 3x3 = 0

 
3x1 − 2x2 + x3 = 0 2x1 + 4x2 − 3x3 = 0

 


 


 

29. a) 2x1 − 3x2 + 2x3 = 0 b) x1 − 3x2 + 2x3 = 0

 


 

4x1 + x2 − 4x3 = 0
 3x1 + x2 − x3 = 0

 
x1 − 2x2 + x3 = 0 2x1 − x2 + 3x3 = 0

 


 


 

30. a) 3x1 + x2 + 2x3 = 0 b) x1 − 3x2 + 2x3 = 0

 


 

2x1 − 3x2 + 5x3 = 0
 x1 + 2x2 + x3 = 0

12

You might also like