Get the full ebook with Bonus Features for a Better Reading Experience on ebookmeta.

com

Sustainable Manufacturing Systems: An Energy

Perspective First Edition Lin Li

https://ebookmeta.com/product/sustainable-manufacturing-
systems-an-energy-perspective-first-edition-lin-li/

OR CLICK HERE

DOWLOAD NOW

Download more ebook instantly today at https://ebookmeta.com

 Recommended digital products (PDF, EPUB, MOBI) that
you can download immediately if you are interested.

Principles of Sustainable Energy Systems Third Edition

Frank Kreith

https://ebookmeta.com/product/principles-of-sustainable-energy-
systems-third-edition-frank-kreith/

ebookmeta.com

Developing Sustainable and Energy Efficient Software

Systems 1st Edition Artem Kruglov

https://ebookmeta.com/product/developing-sustainable-and-energy-
efficient-software-systems-1st-edition-artem-kruglov/

ebookmeta.com

Sustainable Manufacturing for Industry 4.0: An Augmented

Approach 1st Edition K. Jayakrishna

https://ebookmeta.com/product/sustainable-manufacturing-for-
industry-4-0-an-augmented-approach-1st-edition-k-jayakrishna/

ebookmeta.com

Understanding Hinduism Susan Bradley

https://ebookmeta.com/product/understanding-hinduism-susan-bradley/

ebookmeta.com
Common Core Paradigmatic Shifts 1st Edition Jocelyn A
Chadwick

https://ebookmeta.com/product/common-core-paradigmatic-shifts-1st-
edition-jocelyn-a-chadwick/

ebookmeta.com

Ravensong Ravensong 1 1st Edition Cayla Fay

https://ebookmeta.com/product/ravensong-ravensong-1-1st-edition-cayla-
fay-4/

ebookmeta.com

A Decade of Namibia Politics Economy and Society the Era

Pohamba 2004 2015 1st Edition Henning Melber

https://ebookmeta.com/product/a-decade-of-namibia-politics-economy-
and-society-the-era-pohamba-2004-2015-1st-edition-henning-melber/

ebookmeta.com

Anesthesia in Low Resourced Settings Near Misses and

Lessons Learned 1st Edition John G Brock Utne

https://ebookmeta.com/product/anesthesia-in-low-resourced-settings-
near-misses-and-lessons-learned-1st-edition-john-g-brock-utne-2/

ebookmeta.com

Stress Management for Life: A Research-Based Experiential

Approach, 5th Edition Michael Olpin

https://ebookmeta.com/product/stress-management-for-life-a-research-
based-experiential-approach-5th-edition-michael-olpin/

ebookmeta.com
Introduction to Data Mining Global Edition Pang Ning Tan
Michael Steinbach Anuj Karpatne Vipin Kumar

https://ebookmeta.com/product/introduction-to-data-mining-global-
edition-pang-ning-tan-michael-steinbach-anuj-karpatne-vipin-kumar/

ebookmeta.com
Sustainable Manufacturing Systems
 IEEE Press
445 Hoes Lane
Piscataway, NJ 08854
IEEE Press Editorial Board
Sarah Spurgeon, Editor in Chief

Jón Atli Benediktsson Andreas Molisch Diomidis Spinellis

Anjan Bose Saeid Nahavandi Ahmet Murat Tekalp
Adam Drobot Jeffrey Reed
Peter (Yong) Lian Thomas Robertazzi
Sustainable Manufacturing Systems

An Energy Perspective

Lin Li
University of Illinois at Chicago
Chicago, IL, USA

MengChu Zhou
University Heights
Newark, NJ, USA

IEEE Press Series on Systems Science and Engineering

MengChu Zhou, Series Editor
Copyright © 2023 by The Institute of Electrical and Electronics Engineers, Inc. All rights reserved.

IEEE Standards designations are trademarks of The Institute of Electrical and Electronics
Engineers, Incorporated (http://www.ieee.org/).

Non-IEEE trademarks are the respective property of their owners.

Published by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey.

Published simultaneously in Canada.

No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any
form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning, or otherwise,
except as permitted under Section 107 or 108 of the 1976 United States Copyright Act, without
either the prior written permission of the Publisher, or authorization through payment of the
appropriate per-copy fee to the Copyright Clearance Center, Inc., 222 Rosewood Drive, Danvers,
MA 01923, (978) 750-8400, fax (978) 750-4470, or on the web at www.copyright.com. Requests to
the Publisher for permission should be addressed to the Permissions Department, John Wiley &
Sons, Inc., 111 River Street, Hoboken, NJ 07030, (201) 748-6011, fax (201) 748-6008, or online at
http://www.wiley.com/go/permission.

Trademarks: Wiley and the Wiley logo are trademarks or registered trademarks of John Wiley &
Sons, Inc. and/or its affiliates in the United States and other countries and may not be used
without written permission. All other trademarks are the property of their respective owners.
John Wiley & Sons, Inc. is not associated with any product or vendor mentioned in this book.

Limit of Liability/Disclaimer of Warranty: While the publisher and author have used their best
efforts in preparing this book, they make no representations or warranties with respect to the
accuracy or completeness of the contents of this book and specifically disclaim any implied
warranties of merchantability or fitness for a particular purpose. No warranty may be created or
extended by sales representatives or written sales materials. The advice and strategies contained
herein may not be suitable for your situation. You should consult with a professional where
appropriate. Neither the publisher nor author shall be liable for any loss of profit or any other
commercial damages, including but not limited to special, incidental, consequential, or other
damages. Further, readers should be aware that websites listed in this work may have changed or
disappeared between when this work was written and when it is read. Neither the publisher nor
authors shall be liable for any loss of profit or any other commercial damages, including but not
limited to special, incidental, consequential, or other damages.

For general information on our other products and services or for technical support, please contact
our Customer Care Department within the United States at (800) 762-2974, outside the United
States at (317) 572-3993 or fax (317) 572-4002.

Wiley also publishes its books in a variety of electronic formats. Some content that appears in print
may not be available in electronic formats. For more information about Wiley products, visit our
web site at www.wiley.com.

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data applied for

Hardback ISBN: 9781119578246

Cover Design: Wiley

Cover Images: © Aleksey Popov

Set in 9.5/12.5pt STIXTwoText by Straive, Pondicherry, India

 v

Contents

Author Biography xv
Preface xvii
Acknowledgments xxiii
List of Figures xxv

Part I Introductions to Energy Efficiency in Manufacturing Systems 1

1 Introduction 3
1.1 Definitions and Practices of Sustainable Manufacturing 3
1.1.1 Current Status of Manufacturing Industry 3
1.1.2 Sustainability in the Manufacturing Sector and Associated Impacts 5
1.1.3 Sustainable Manufacturing Practices 10
1.2 Fundamental of Manufacturing Systems 12
1.2.1 Stages of Product Manufacturing 12
1.2.2 Classification of Manufacturing Systems 13
1.2.2.1 Job Shop 13
1.2.2.2 Project Shop 14
1.2.2.3 Cellular System 15
1.2.2.4 Flow Line 15
1.2.2.5 Continuous System 15
1.3 Problem Statement and Scope 18
Problems 19
References 19

2 Energy Efficiency in Manufacturing Systems 23

2.1 Energy Consumption in Manufacturing Systems 23
2.1.1 Energy and Power Basics 23
2.1.2 Energy Generation 24
2.1.2.1 Primary Energy 25
vi Contents

2.1.2.2 Secondary Energy 27

2.1.3 Energy Distribution 27
2.1.3.1 Electricity 28
2.1.3.2 Steam 30
2.1.3.3 Compressed Air 30
2.1.4 Energy Consumption 31
2.1.4.1 Indirect End Use 33
2.1.4.2 Direct Process End Use 33
2.1.4.3 Direct Non-process End Use 34
2.2 Energy Saving Potentials and Energy Management Strategies for
Manufacturing Systems 35
2.2.1 Machine Level 39
2.2.1.1 Intrinsic Characteristics of Machine Tools 41
2.2.1.2 Processing Conditions 42
2.2.2 System Level 43
2.2.2.1 Inhomogeneous System 44
2.2.2.2 Machine Maintenance 45
2.2.3 Plant Level 46
2.2.3.1 Indirect End Use 46
2.2.3.2 Direct Non-process End Use 47
2.3 Demand-side Energy Management 49
2.3.1 Electricity Bill Components 50
2.3.1.1 Electricity Cost 51
2.3.1.2 Demand Cost 51
2.3.1.3 Fixed Cost 52
2.3.2 Energy Efficiency Programs 52
2.3.3 Demand Response Programs 55
2.3.3.1 Incentive-based Programs 56
2.3.3.2 Price Base Options 57
Problems 59
References 59

Part II Mathematical Tools and Modeling Basics 65

3 Mathematical Tools 67
3.1 Probability 67
3.1.1 Fundamentals of Probability Theory 67
3.1.1.1 Basics of Probability Theory 67
3.1.1.2 Axioms of Probability Theory 69
3.1.1.3 Conditional Probability and Independence 72
 Contents vii

3.1.1.4 Total Probability Theorem 73

3.1.1.5 Bayes’ Law 74
3.1.2 Random Variables 74
3.1.2.1 Discrete Random Variables 75
3.1.2.2 Continuous Random Variables 82
3.1.3 Random Process 88
3.1.3.1 Discrete-time Markov Chain 89
3.1.3.2 Continuous-time Markov Chain 92
3.2 Petri Net 94
3.2.1 Formal Definition of Petri Net 95
3.2.1.1 Definition of Petri Net 95
3.2.2 Classical Petri Net 99
3.2.2.1 State Machine Petri Net 101
3.2.2.2 Marked Graph 102
3.2.2.3 Systematic Modeling Methods 105
3.2.3 Deterministic Timed Petri Net 106
3.2.4 Stochastic Petri Net 109
3.3 Optimization Methods 113
3.3.1 Fundamentals of Optimization 113
3.3.1.1 Objective Function 114
3.3.1.2 Decision Variables 114
3.3.1.3 Constraints 115
3.3.1.4 Local and Global Optimum 116
3.3.1.5 Near-optimal Solutions 117
3.3.1.6 Single-objective and Multi-objective Optimization 117
3.3.1.7 Deterministic and Stochastic Optimization 118
3.3.2 Genetic Algorithms 119
3.3.2.1 Initialization 119
3.3.2.2 Evaluation 121
3.3.2.3 Selection 121
3.3.2.4 Crossover 123
3.3.2.5 Mutation 124
3.3.2.6 Termination Criteria 125
3.3.3 Particle Swarm Optimizer (PSO) 126
3.3.3.1 Initialization 126
3.3.3.2 Evaluation 128
3.3.3.3 Personal and Global Best Positions 128
3.3.3.4 Updating Velocity and Position 129
3.3.3.5 Termination Criteria 132
Problems 132
References 134
viii Contents

4 Mathematical Modeling of Manufacturing Systems 139

4.1 Basics in Manufacturing System Modeling 139
4.1.1 Structure of Manufacturing Systems 139
4.1.1.1 Basic Components 139
4.1.1.2 Structural Modeling 140
4.1.1.3 Types of Manufacturing Systems 141
4.1.2 Mathematical Models of Machines and Buffers 142
4.1.2.1 Timing Issues for Machines 143
4.1.2.2 Machine Reliability Models 143
4.1.2.3 Parameters of Aggregated Machines 145
4.1.2.4 Mathematical Model of Buffers 146
4.1.2.5 Interaction Between Machines and Buffers 147
4.1.2.6 Buffer State Transition 147
4.1.2.7 Blockage and Starvation 148
4.1.3 Performance Measures 150
4.1.3.1 Blockage and Starvation 150
4.1.3.2 Production Rate and Throughput 151
4.1.3.3 Work-in-process 151
4.2 Two-machine Production Lines 152
4.2.1 Conventions and Notations 152
4.2.1.1 Assumptions 152
4.2.1.2 Notations 152
4.2.2 State Transition 154
4.2.2.1 State Transition Probabilities 155
4.2.2.2 System Dynamics 157
4.2.3 Steady-state Probabilities 157
4.2.3.1 Identical Machines 159
4.2.3.2 Nonidentical Machines 160
4.2.4 Performance Measures 161
4.2.4.1 Blockage and Starvation 161
4.2.4.2 Production Rate 161
4.2.4.3 Work-in-process 162
4.3 Multi-machine Production Lines 162
4.3.1 Assumptions and Notations 163
4.3.1.1 Assumptions 163
4.3.1.2 Notations 163
4.3.2 State Transition 164
4.3.2.1 State Transition Probabilities 165
4.3.2.2 System Dynamics 167
4.3.3 Performance Measures 167
4.3.3.1 Blockage and Starvation 167
 Contents ix

4.3.3.2 Production Rate 168

4.3.3.3 Work-in-process 169
4.3.4 System Modeling with Iteration-based Method 169
4.4 Production Lines Coupled with Material Handling Systems 174
4.4.1 Assumptions and Notations 174
4.4.1.1 Assumptions 175
4.4.1.2 Notations 175
4.4.2 State Transition and Performance 175
4.4.2.1 Blockage and Starvation 175
4.4.2.2 Production Rate 176
Problems 179
References 180

5 Energy Efficiency Characterization in Manufacturing Systems 181

5.1 Energy Consumption Modeling 181
5.1.1 Operation-based Energy Modeling 182
5.1.2 Component-based Energy Modeling 185
5.1.3 System-level Energy Modeling 188
5.2 Energy Cost modeling 191
5.2.1 Energy Cost Under Flat Rate 192
5.2.1.1 Energy Consumption Cost 192
5.2.1.2 Demand Cost 192
5.2.2 Energy Cost Under Time-of-use Rate 196
5.2.2.1 Energy Consumption Cost 196
5.2.2.2 Demand Cost 198
5.2.3 Energy Cost Under Critical Peak Price (CPP) 199
5.2.3.1 Energy Consumption Cost 199
5.2.3.2 Demand Cost 200
Problems 203
References 203

Part III Energy Management in Typical Manufacturing Systems 205

6 Electricity Demand Response for Manufacturing Systems 207

6.1 Time-of-use Pricing for Manufacturing Systems 208
6.1.1 Introduction to TOU 208
6.1.2 Survey of TOU Pricing in US Utilities 209
6.1.3 Comparison of Energy Cost Between Flat Rate and TOU Rates 210
6.2 TOU-Based Production Scheduling for Manufacturing Systems 216
6.2.1 Manufacturing Systems Modeling 216
x Contents

6.2.2 Energy Consumption and Energy Cost Modeling 218

6.2.3 Production Scheduling for TOU-based Demand Response 219
6.2.3.1 Production Scheduling Problem Formulation 219
6.2.3.2 PSO Algorithm for Near-optimal Solutions 220
6.2.3.3 Case Study Setup 221
6.2.3.4 Optimal Production Schedules 222
6.3 Critical Peak Pricing for Manufacturing Systems 228
6.3.1 Introduction to Critical Peak Pricing (CPP) 228
6.3.2 Comparison of Energy Cost Between TOU and CPP Rates 229
Problems 234
Appendix 3.A Supplementary Information of Demand Response
Tariffs 235
References 255

7 Energy Control and Optimization for Manufacturing Systems Utilizing

Combined Heat and Power System 257
7.1 Introduction to Combined Heat and Power System 257
7.2 Problem Definition and Modeling 258
7.2.1 Objective Function 260
7.2.1.1 Electricity Cost 260
7.2.1.2 Operation Cost for the CHP System and Boiler 261
7.2.2 Constraints 262
7.3 Solution Approach 263
7.3.1 Initialization 263
7.3.2 Evaluation 264
7.3.3 Updating Process 265
7.4 Case Study 266
7.4.1 Case Study Settings 267
7.4.2 Results and Discussions 269
Problems 270
References 271

8 Plant-level Energy Management for Combined Manufacturing and HVAC

System 273
8.1 Definition and Modeling 273
8.1.1 Objective Function 274
8.1.1.1 Calculate TEL(t) 276
8.1.1.2 Estimate q(t) 278
8.1.2 Constraints 279
8.2 Solution Approach 281
8.2.1 Initialization 281
 Contents xi

8.2.2 Evaluation 282

8.2.3 Updating Process 282
8.3 Case Study 283
8.3.1 Model Settings 284
8.3.2 Results and Discussions 287
Problems 289
References 290

Part IV Energy Management in Advanced Manufacturing Systems 291

9 Energy Analysis of Stereolithography-based Additive

Manufacturing 293
9.1 Introduction to Additive Manufacturing 293
9.1.1 Illustration of MIP SL-based AM Process 294
9.2 Energy Consumption Modeling 296
9.2.1 Energy Consumption of UV Curing Process 297
9.2.2 Energy Consumption of Building Platform Movement 298
9.2.3 Energy Consumption of Cooling System 298
9.3 Experimentation 298
9.3.1 Experiment Design Methodology 298
9.3.2 Experiment Apparatus 299
9.4 Results and Discussions 300
9.4.1 Baseline Case Results Using Default Conditions 300
9.4.2 Factorial Analysis Results 302
9.4.3 Product Quality Comparison 305
Problems 308
References 308

10 Energy Efficiency Modeling and Optimization of Cellulosic Biofuel

Manufacturing System 311
10.1 Introduction to Cellulosic Biofuel Manufacturing 311
10.2 Energy Modeling of Cellulosic Biofuel Production 313
10.2.1 Energy Modeling of Biomass Size Reduction Process 314
10.2.2 Energy Modeling of Biofuel Chemical Conversion Processes 314
10.2.2.1 Heating Energy 315
10.2.2.2 Energy Loss 316
10.2.2.3 Reaction Energy 317
10.2.2.4 Energy Recovery 320
10.2.2.5 Total Energy Consumption 321
10.3 Energy Consumption Optimization Using PSO 321
xii Contents

10.3.1 Problem Formulation 321

10.3.2 Solution Procedures 322
10.3.2.1 Initialization 322
10.3.2.2 Evaluation 323
10.3.2.3 Updating Process 323
10.4 Case Study 323
10.4.1 Case Settings 324
10.4.2 Energy Analysis of Baseline Case 324
10.4.2.1 Energy Consumption Breakdown 324
10.4.3 Energy Analysis of Optimal Results 327
Problems 328
References 329

11 Energy-consumption Minimized Scheduling of Flexible Manufacturing

Systems 333
11.1 Introduction 334
11.2 Construction of Place-timed PN for FMS Scheduling 335
11.2.1 Basic Definitions of PN 335
11.2.2 Place-timed PN Scheduling Models of FMS 336
11.3 Energy Consumption Functions 338
11.3.1 Calculating the Earliest Firing Time of Transitions 339
11.3.2 Two Energy Consumption Functions 340
11.3.2.1 Energy Consumption Function E1 341
11.3.2.2 Energy Consumption Function E2 341
11.4 Dynamic Programming for Scheduling FMS 344
11.4.1 Formulation of DP for FMSs 344
11.4.1.1 States and Stages 344
11.4.1.2 State Transition Equation 344
11.4.1.3 Bellman Equation 345
11.4.2 Reachability Graph of PNS 345
11.4.3 DP Implementation for Scheduling FMS 347
11.5 Modified Dynamic Programming for Scheduling FMS 348
11.5.1 Evaluation Function of Transition Sequences 349
11.5.2 Heuristic Function 350
11.5.3 MDP Algorithm for FMS Scheduling 351
11.6 Case Study 353
11.7 Summary 358
Problems 358
References 359
 Contents xiii

Part V Summaries and Conclusions 363

12 Research Trends and Future Directions in Sustainable Industrial

Development 365
12.1 Insights into Sustainable Industrial Development 365
12.2 Energy and Resource Efficiency in Manufacturing 366
12.2.1 Equipment Design 366
12.2.2 Smart Manufacturing 367
12.3 Industrial Symbiosis 369
12.4 Supply Chain Management 371
12.5 Circular Economy 373
12.6 Life Cycle Assessment 376
References 378

Glossary 387
Acronyms 391
Index 393
 Another Random Document on
Scribd Without Any Related Topics
had hij door verbazing niet erger getroffen geweest kunnen zijn, dan
thans. Ze wist het toch, en.… ze sprak daar zóó over, op luchtigen,
lachenden toon!

„Zeg me dan toch, wat je meent.”

„Och niets, vent. Niets anders, dan dat ik een anoniemen brief heb
gekregen.”

Nu werd Van Brakel zoo wit als een doek. Zij had een anoniemen
brief gekregen!

„En?”

„O, hij is allesbehalve vleiend voor je; maar ik wil hem je toch wel
laten lezen.”

Hij liep haar na, naar haar kamer, en rukte als ’t ware het papier haar
uit de hand.

Een zucht van verlichting ontsnapte hem, en in een oogenblik was

hij weer meester van zichzelven. Hij knikte langzaam met het hoofd,
haalde de schouders minachtend op en lachte.

„Wel, het is heel mooi.”

„Wie zou het geschreven kunnen hebben?”

„Het is een dameshand,” zei hij, het schrift haast met welgevallen
bekijkend. „Weet je wat ik denk?”

„Nu, wat dan?” [94]

„Dat de vrouw van een der leden van ons partijtje vruchteloos heeft
beproefd haar man thuis te houden en nu tracht de anderen tot
wegblijven te nopen, opdat haar man, bij gebrek aan medespelers,
vanzelf thuis blijft.”

„Hemel, dat is best mogelijk,” zei Lucie.

„Welzeker. Nu, als j i j er op gesteld bent, Luus, wil ik ’s avonds wel

bij je thuis blijven zitten, als je me maar tot ’n uur of één gezelschap
houdt, want vóór dien tijd kan ik niet slapen.”

„Ik dank je hartelijk, hoor! Ga jij gerust in de soos zitten homberen; ik

moet veel te vroeg op, en ik heb het veel te druk om zoo laat naar
bed te gaan.”

Toen Van Brakel dien dag uitging, liep hij direct naar het postkantoor
en verzocht voortaan a l l e brieven voor hem of zijn vrouw maar aan
te houden; hij zou ze ’s morgens wel door een bediende laten
afhalen.

Hoezeer hem deze maatregel een gevoel van gerustheid gaf, was hij
toch zeer ontstemd over dien brief. Wie zou de laaghartigheid
hebben gehad hem te verraden? Vruchteloos ging hij in gedachten
hun kennissen na; niet één harer rechtvaardigde het vermoeden, dat
ze zoo boosaardig wezen zou. Want hij zag er niets goeds in.
Slechts een streven om twist en tweedracht te zaaien, om een
ongelukkig huwelijk te maken.

Bah! Wat had men toch een gemeene lui in de wereld!

Hij vertelde het aan mevrouw Du Roy, en deze ging een licht op. Het
hinderde haar reeds lang, dat Van Brakel in zulke goede termen
bleef met zijn vrouw. Niemand, dacht ze, kon twee heeren dienen,
en dus kon niemand het ook twee dames doen. Ze had al eens
spottend daarop gezinspeeld, en [95]dan zag ze heel goed dat Van
Brakel zich daarover boos maakte; dat hij een houding aannam,
alsof zij sprak over iets, waarover zij niet spreken mocht. Ook
hinderde het haar, dat hij altijd pertinent weigerde een woord te
zeggen over zijn vrouw. Een stil vermoeden had ze, dat zijzelve
eigenlijk niets anders was en bleef dan een noodzakelijk kwaad,
waarvan zich Van Brakel zekerlijk graag, hoe eer hoe liever, zou
afmaken, als hij maar kon; dat haar persoonlijkheid ten slotte niets
meer voor hem was, dan een verhoogde rente van geleend geld. Zij
kende mevrouw Van Brakel wel, en toen ze haar den eersten keer
zag in een toko—’t was nog vóór ze Van Brakel geld leende—toen
had ze met één oogopslag gezien, dat die blonde vrouw met haar
eenigszins onverschillig uiterlijk aantrekkelijke eigenschappen moest
hebben. Thans besefte zij dat levendiger dan ooit. Hoe schoon ze
ook zelve was, met haar zuiver profiel, haar fraaien lichaamsbouw
en prachtige haren,—ze voelde zich nog altijd overwonnen, en dat
ontstemde haar geweldig.

Van Brakel’s verhaal hoorde zij zwijgend aan, en het bevestigde

haar opnieuw, hoe hij voor moeilijkheden met Lucie terugbeefde, als
voor het ergste, dat hem kon overkomen. Zijn eerste angst, zijn
vreugde toen hij zag dat niets was ontdekt; zijn spoed om
maatregelen tegen herhaling te nemen,—zij gevoelde heel goed,
waaruit dat alles voortsproot: zij begreep, dat ze hem haast geen
grooter dienst zou kunnen doen, dan door te zeggen, dat ze genoeg
van hem had en hij niet behoefde terug te komen.

Een oogenblik had ze er lust in, maar zij verwierp het plan dadelijk.
Als ze daartoe overging, dan zou hij ook tevens [96]weten, dat hij
onder haar plak stond; dan zou die genegenheid voor zijn vrouw op
hem gewroken worden, al zou het hem ook zijn betrekking kosten.
Eigenlijk was voor haar al veel van de aardigheid af. Van Brakel was
haar in het geheel niet meegevallen! Ze vond hem een man van
geusurpeerde reputatie; iemand die zijn krachtig uiterlijk en zijn
antecedenten geen eer aandeed. Had zij op het moment ander
gezelschap op het oog gehad, dan had ze hem met genoegen laten
gaan. Dan, van de eenzaamheid was ze zeer afkeerig.

„Zij is een gansje,” antwoordde ze lachend, toen Van Brakel zijn

verhaal eindigde.

„Ze kon toch de waarheid niet ruiken.”

„Dat niet. Maar iedere vrouw, die een man vertrouwt, is een domme
gans en waard dat ze bedrogen wordt.”

„Nu ja, da’s ook wat moois!” zei Van Brakel. Hij had haar graag het
bekende spreekwoord van den waard en diens gasten naar het
hoofd geworpen, maar hij durfde niet.

„Wat moois! Het is een waarheid die je bovendien zelf bewijst. Kijk
eens, Herman. Ik houd heel veel van ’n man, ja, maar het is gemeen
volk, zie je, en die er een bedriegt, verdient een stoel in den hemel.”

Het vervulde hem met afschuw haar zóó te hooren spreken. Was dat
nu taal voor een vrouw? Enfin, het w a s er dan ook een vrouw naar!

„Laten we er niet verder over spreken. Het is Goddank alweer

voorbij.”

„Goddank?” zei ze spottend.

„Ja zeker.” [97]

„Heere, heere, wat zit je er toch over in, dat zij het zal te weten
komen!”

„Natuurlijk.”

„Zoo, vindt je dat natuurlijk? Weet je hoe ik het vind? Ik vind het
l a f .”
Zij stond vlak voor hem, met haar gezicht dicht bij het zijne, ’t Was of
haar oogen gloeiden van kwaadheid; haar lippen zagen wit en om
haar mond vertoonden zich de trekken, die haar leeftijd markeerden.
Van Brakel werd niet boos; hij bezag haar met aandacht en vond
haar leelijk.

„Kom,” zei hij kalmeerend, „maak geen ruzie; wat heb je daaraan;
het dient immers nergens toe?”

Zonder te antwoorden ging ze haar kamer binnen en dronk een glas

water. Wat een kerel! Ze had hem een lafaard genoemd, en hij gaf
haar niet eens een klap! Hij zei: „Maak geen ruzie; wat heb je er
aan.” Wat waren mannen toch voor wezens! Als hij haar een pak
slaag had gegeven, zou ze hem gerespecteerd en liefgehad hebben.

Nu verachtte zij hem; maar zij zou ’t hem wel inpeperen!

Toen ze weer achter kwam, was hij aan de tafel gaan zitten en las in
een courant.

„Je hebt eigenlijk gelijk,” zei ze, „waarom zouden we ruzie maken?”

Het deed hem maar half genoegen; hij had wel gewenscht, dat het
tot een vreedzame scheiding ware gekomen; tot een soort van
m o d u s v i v e n d i , waarbij zij zich van haar kant verbond hem
noch om geld noch om genegenheid lastig te vallen; wat dan van zijn
kant zou komen, stond hem niet recht duidelijk voor den geest. [98]

Maar zij dacht daar niet over; ze had geheel andere plannen, en ze
had ook geduld genoeg om te wachten tot het geschikte moment
dáár zou zijn om die plannen uit te voeren.
Hij had er geen oogenblik langer aan gedacht, de hoofdingenieur
Willert; toen hij den opzichter den mond sloot, meende hij inderdaad,
dat de man lasterde. Van veel had hij Van Brakel kunnen verdenken,
maar daarvan niet. Zelfs toen eenige weken later zijn vrouw met een
verslagen gezicht vroeg:

„Heb je dat gehoord van dien Van Brakel,” had hij met eenige
ergernis, vermoedende wat het wezen zou, gezegd:

„Neen, ik heb niets van hem gehoord.”

Willert had zoo zijn eigenaardige opvattingen. Het scheen hem toe,
alsof men hem door kwaadsprekerij in het harnas wilde jagen tegen
iemand, die zijn sympathie niet had, en daartegen moest hij zich
verzetten.

„Het is anders geen geheim, de heele stad weet het.”

„Maar kindlief, w a t weet dan de heele stad?”

En nu volgde het verhaal, dat, eenige overdrijving daargelaten,

groote overeenstemming opleverde met de werkelijkheid. Het viel
niet te loochenen, vond Willert, dat, zóó bezien, het een schijn van
waarheid had. Ware mevrouw Du Roy arm, dan zou hij het
denkbeeld dadelijk hebben verworpen; maar juist de omstandigheid
dat zij gefortuneerd was, sterkte de verdenking.

„Ik weet niet,” zei Willert, „of ik het kan onderzoeken. Met welk recht
kan ik mij in die zaken mengen, als ik er officiëel niet mede in
aanraking kom?”

„Je kunt toch wel zorgen, dat hij wordt overgeplaatst.” [99]

„Ja.… zie je.… ook dat vind ik niet gerechtvaardigd. Als ambtenaar
is hij hier zeer goed op zijn plaats.”
„Kom, kom,” zei mevrouw, die, waar het zulk een aangelegenheid
betrof, het zwak had van alle dames en het officiëele niet van het
particuliere wist te onderscheiden, „dat is maar gekheid. Hij is hier
niet op zijn plaats. Een ingenieur, die zulke dingen doet, moet weg.”

Maar Willert, die zwaar op de hand was, wilde er nog niet aan. Hij
moest het nog overwegen, en hij had ook de zekerheid nog niet, dat
het waar was. Nu was het zijn vrouw niet zoozeer te doen om Van
Brakel van de plaats weg te krijgen. In tegenstelling van haar man
mocht ze hem wel, en hij was ook tegen haar altijd even beleefd en
voorkomend geweest.

Alleen vond zij zijn gedrag nu onvergeeflijk, en het was dááraan dat
ze een eind wilde maken, door Van Brakel eenvoudig zijn
overplaatsing te bezorgen, waarmede zij inderdaad alleen een
goede bedoeling had.

Nu haar man had geweigerd, wist ze dat er een zware wijs zou
opgaan om hem van opinie te doen veranderen. Hij hield altijd zoo
stijfhoofdig vast aan eene eenmaal bij hem gevestigde meening.
Toch kon zulk een schandelijke toestand niet blijven voortduren.
Zelve ingenieurs-vrouw, trok zij het zich aan, dat er op de plaats in
den betrekkelijk kleinen kring van Europeesche ingezetenen op die
manier over werd gesproken. Eerst wilde zij naar Lucie gaan en haar
waarschuwen. Doch wat was dat moeilijk! Ze waren volstrekt niet
intiem; ze zagen elkaar zoo weinig mogelijk. En dan een bezoek te
gaan afleggen om met zulk een mededeeling te eindigen. Mevrouw
Willert zag er tegen op: het idee alleen maakte haar zenuwachtig.
[100]Neen, dàt was onmogelijk. Ten slotte schreef zij het briefje met
eenigszins verdraaide hand. Het kwam er ook niet op aan, dacht ze,
hoe het gebeurde,—als de arme, jonge vrouw maar op een discrete
manier tot het vermoeden werd gebracht, dat het met haar man niet
in orde was en zij hem in het oog moest houden. Toch woog die
anonieme brief haar zwaar op het gemoed, toen hij verzonden was,
en ze kon niet nalaten nog eens op de praatjes over Van Brakel
terug te komen toen des middags Willert van zijn bureau te huis
kwam.

„Wel, heb je er niets nieuws van gehoord?”

„Je bedoelt van Van Brakel? Ja, ik heb het zoo stil mogelijk
onderzocht.”

„En.…”

„Wel, ik had mij de moeite kunnen besparen van het langs een
omweg te doen. Het is waar, en iedereen weet het, zooals je van
morgen zei.”

„Zie je wel! Zoo’n gemeene kerel!”

„’t Is treurig, dat is zeker.”

„En ge zijt nu niet van plan daar iets aan te doen? Wilt ge er je toe
bepalen het „treurig te vinden?”

„Ik heb je van ochtend al gezegd, dat ik er o f f i c i ë e l niets tegen

kan uitrichten, Hij zou me heel beleefd kunnen verzoeken mij niet te
bemoeien met zijn particuliere aangelegenheden, en hij is daar zeer
zeker brutaal genoeg voor.”

„Maar als ge eens een geheim rapport zondt naar Batavia?”

„Daar houd ik niet van. Ik doe ’t nooit.”

„Je kunt het toch zoo niet laten.… Als we zijn vrouw eens
waarschuwden?” [101]
„Ik? Alsof ze mij dat in dank zou afnemen! Heb jij er misschien lust
in?”

„’t Is waar, Willert, maar i e t s moet er toch worden gedaan. Hoe

denk je over een brief?”

„Maar kindlief, hoe is het mogelijk? Wat zou dat voor een houding
hebben?”

„Ongeteekend.…”

Daar stoof Willert op.

„Doe me één pleizier, hè, en laat het nu hiermee uit zijn. Ik begrijp
niet hoe je aan zoo iets schandelijks kunt denken. Een anonieme
brief! Wel foei, je moest je schamen!”

Schamen deed ze zich niet, want ze was overtuigd met een goede
bedoeling te hebben gehandeld, maar zij begreep wel, dat het zeer
dom zou zijn hem iets te vertellen. Indien hij ’t had goedgekeurd, zou
zij het dadelijk hebben gezegd; nu achtte zei het ’t verstandigst te
zwijgen. Willert kwam zelf op de zaak weer terug.

„Er woont bij hem in ’t paviljoentje een zekere Geerling, een

jongmensch, dat op een handelskantoor is.”

„Ja wel, ik ken hem. ’t Is zoo’n overdreven net manneke.”

„Hm! Nu, die twee doen samen.”

„Hè?” vroeg mevrouw Willert. „Wat bedoel je?”

„Wel, die amuseert zich met een nichtje van die mevrouw Du Roy.”

„Och, zoo!”
Mevrouw moest in zichzelve lachen. Die Willert kon zich toch zoo
zonderling onbeholpen uitdrukken!

Het deed mevrouw Willert aan den eenen kant genoegen, dat ze
geen gevolgen vernam van haar anoniemen brief, [102]schoon het
toch pijnlijk was, van de andere zijde beschouwd, daar zij weldra
genoodzaakt zou wezen de Van Brakels te inviteeren. Haar man was
namelijk vijf en twintig jaren in ’s lands dienst, en ofschoon zij nu
niet vond, dat dit een zaak was om feestelijk te herdenken, stond hij
er op; het kon hem niet schelen, had hij gezegd; iedereen wist en
mocht weten, dat hij als intellectueel ontwikkeld man zichzelven
gevormd had; daar was hij trotsch op.

’t Zou een groote partij wezen.

De ambtenaren, die onder Willert dienden, hadden besloten een

cadeau te geven. Er was een vergadering belegd; eerst hadden zich
krachtige stemmen verheven om nu eens niet te doen, zooals
iedereen bij zulke gelegenheden altijd deed; de discussie was lang
geweest en hardnekkig, tot ten slotte was besloten een p i è c e d e
m i l i e u te geven en een prachtalbum met de portretten, een
besluit, dat het hart van den eenigen photograaf ter plaatse van
vreugde sneller deed kloppen, toen hij het des avonds uit de courant
vernam.

Het was voor de Willerts een drukke tijd. Van alle kanten regende
het gelukwenschen. Een klerk van den Waterstaat zat dag in, dag uit
adressen te schrijven op enveloppen om kaartjes p. r.; thuis hadden
de bedienden den moed geheel verloren; de s e p è n en de
binnenjongen hadden plechtig verklaard, dat als ze zóó hard
moesten werken, zij liever b r e n t i vroegen, een bedreiging, die
mevrouw Willert met een portret des Konings in wel gedepreciëerd,
maar toch edel metaal wist te bezweren; zijzelve was één en al
bedrijvigheid en toen de groote dag dáár was, gevoelde zij zich
doodmoe en af; maar het huis was keurig ingericht om feest te
vieren. [103]

Bij al die buitengewone bedrijvigheid had ze in het geheel niet meer

gedacht aan de Van Brakels, en toen ze hen in den stroom van
gasten zag binnenkomen, gunde zij zich geen tijd aan hen te
denken, ja scheen haar op dat gewichtig moment het geheele geval
eigenlijk de moeite niet waard.

„Dag mevrouw,” zei Van Brakel met zijn gewone bonhomie, „mag ik
er u en den hoofd-ingenieur nog vijf en twintig bij wenschen?”

’t Vloog haar door het hoofd, dat ’t jammer was, want hij was toch
wel een goeie, knappe man.

„Dankje,” zei ze. „A p r o p o s Van Brakel, ik moet je in den loop van

den avond even spreken.”

„Heel graag, mevrouw. Mag ik dan meteen een quadrille

verzoeken?”

„Ik dacht, dat je niet danste.”

„Het gebeurt me ook zelden; maar op deze partij.…”

„Ah zoo!”

Hoe kwam het toch, dacht ze, dat haar man zoo’n hekel aan hem
had. Hij was wezenlijk niet onaardig.

Lucie zag er weer uit om te stelen; zij was niet alleen een knappe
vrouw overdag, maar ze was er nog kaarsmooi bij. Alleen: ze begon
alweder meer en meer haar figuur te verliezen; maar ’t was toch zoo
erg niet, dacht ze, of ze kon nog wel meedansen. Terwijl bij den
aanvang van het feest de dames in de binnengalerij stonden en
zaten, en met haar fraaie kleurrijke toiletten en haar blanke halzen
en armen, het licht nog lichter schenen te maken, hoopten zich in de
voorgalerij de heeren opeen, evenals een veelhoofdige zwarte
massa, slechts gebroken door witte dassen en vesten, en [104]hier en
daar bekroond door het glinsteren van brilleglazen en het blinken
van kale hoofden onder het licht der kroonlampen.

Nu en dan opende zich de massa en verleende doorgang aan nieuw

aankomende families, die de gastvrouw en den gastheer begroetten
en geluk wenschten; dan zagen de dames om naar haar kennissen,
en voegden zich daarbij, terwijl de heeren het gezelschap vóór
vergrootten, waar gerookt en een p o u s s e c a f é gedronken werd.

Eenige valsche tonen door het inlandsche muziekcorps ter plaatse

uitgestooten, waren het sein voor de danspartij. Mevrouw Willert had
liever de schutterijmuziek gehad, welke veel beter was, maar alle
dames die ze sprak, hadden eenparig verklaard, dat het veel
lekkerder dansen was op de „ronzebons”, en dus had zij de
zoogenoemde ronzebons dan maar geëngageerd.

Willert opende het bal met de vrouw van den resident, waarna de
resident volgde met de vrouw van den afdeelings-commandant,
welke laatste dame zich verschrikkelijk verongelijkt achtte, omdat de
Regeering de snoodheid had gehad te verklaren, dat de resident de
p r é s é a n c e had, zelfs al was de afdeelings-commandant een
generaal, een bepaling, welke ook terugsloeg op de positie van de
wederhelften dier autoriteiten. Mevrouw Willert had zich moeten
excuseeren; zij kon onmogelijk mede het bal openen, want er was
juist een boodschap van achteren gekomen, dat een reusachtige
schaal met croquetten, die de voorhoede zouden uitmaken van een
wandelend souper, was verongelukt in de goot, welk feit den
leverancier van het souper, die voor de bediening zorgde, zoo
woedend had gemaakt, dat hij bezig [105]was den schuldigen
inlandschen bediende halfdood te slaan.

Behalve dit en enkele kleine ongevalletjes, slaagde overigens het

feest uitmuntend; mevrouw Willert was daar zeer tevreden over, toen
Van Brakel haar kwam vragen voor de beloofde quadrille.

Toen de nummers hunner dansrijen in rust stonden, en mevrouw

Willert gevoelde, dat zij Van Brakel toch een verklaring schuldig was,
overviel haar een gevoel van spijt. Het was haar maar zóó ontvallen,
in een onbewaakt oogenblik; nu ze voor de noodzakelijkheid stond
dezen jongen man te kapittelen over zijn onzedelijk gedrag,
schroomde zij te beginnen, en wist eigenlijk volstrekt niet hoe ze het
lastige en teere onderwerp zou aanvatten. Ze was zelve wel niet zoo
jong meer, maar toch behoorde ze nog volstrekt niet voor een man
van omstreeks dertig jaren tot de „oude dames;” zij was nog zoo
diep niet in de veertig, en daarbij goed bestand gebleven tegen den
„tand des tijds.” Zij keek zoo eens in den spiegel tegenover haar aan
den muur. Wel, ze had desnoods best voor zijn vrouw kunnen
doorgaan, vond ze, zonder dat het gek zou gestaan hebben. Van
Brakel was nieuwsgierig. Wat kon mevrouw Willert hem te zeggen
hebben? De gedachte, dat het over de „firma” Du Roy kon wezen,
kwam zelfs in het geheel niet bij hem op.

„U zei in ’t begin van den avond, dat u me wilde spreken”, ving hij
argeloos aan.

„Ja,” antwoordde ze een beetje verlegen, „dat is ook zoo. Maar ik

kan me heusch niet meer herinneren waarover.….”

„Neen,” lachte hij, met het onbezorgdste gezicht van de [106]wereld,

„dat kan ik me best voorstellen. Op zulk een avond en bij zulk een
drukte!”
Mevrouw Willert vond zichzelve kinderachtig; komaan, het moest er
maar uit! En een machtige overwinning op haar zenuwen behalend,
zei ze kortaf en snel achtereen:

„Ah ja! Nu weet ik wat het is … Er wordt over u gesproken … Men

zegt dat u zekere relaties hebt, die niet vereerend voor u zijn. Ik
wilde …”

En a v a n t d e u x ! klonk de luide, bevelende stem van den

dansmeester; het waren hun dansrijen, die aan de beurt kwamen.

Van Brakel, bleek, verstomd en in verwarring, bewoog zich

voorwaarts in een c a v a l i e r s e u l , terwijl mevrouw Willert een
oogenblik heel alleen bleef staan in haar rij, maar, zich bezinnend,
met een zetje haar cavalier achternastoof.

Toen ze weer op hun plaats terug waren, na de andere dansfiguur

geregeld te hebben meegemaakt, zei hij niets. Na afloop der
quadrille, bracht hij haar naar haar plaats, boog, mompelde iets van
een dankbetuiging en ging naar achteren. Voor hij zijn plaats aan zijn
speeltafeltje weer innam, ging hij naar het geïmproviseerde buffet en
trachtte met een flesch bier den kemel van mevrouw Willert door te
zwelgen, wat echter niet gelukte.

Dat was, dacht hij, weer die vervloekte kerel, die Willert, die z’n
vrouw had opgestookt! Wat duivel bezielde toch dezen man? Eerst
had hij hem bespionneerd, als hij ’s avonds mee poeterde om een
lapje in de sociëteit, en nu had de gladakker, dacht hij, waarschijnlijk
hetzelfde gedaan, als hij, Van Brakel, naar mevrouw Du Roy ging.
Geheel ’t gesprek [107]vergetend met Geerling en diens
mededeeling, dat de „geheele stad” het wist, schold de ingenieur in
gedachten zijn V o r g e s e t z t e voor al wat leelijk was.
Hij vertoonde zich niet meer dien avond. Wel zag hij mevrouw Willert
herhaalde malen in de achtergalerij, en dan voelde hij, als het ware,
dat ze naar hem keek, maar hij hield zich alsof hij het vreeselijk druk
had met de ingewikkeldste spelen, welke een h o m b r e u r in
handen kan krijgen, ofschoon hij tevens zoo gruwelijk slecht
speelde, dat zijn p a r t n e r s hem vroegen „of hij niet lekker was”,
dan wel „of hij er nu heelemaal niets meer van kon.”

Voor geen geld had hij de op die manier aangevangen conversatie

met mevrouw Willert hervat.

Zij, daarentegen, had dat gaarne gewenscht. Nu slechts het ijs

gebroken was, scheen het haar niet moeilijk meer. Inderdaad was ze
met opzet naar achteren gegaan om hem een wenk te geven; maar
hij keek niet, en ze vond het wel een beetje dwaas hem van zijn
partijtje af te halen.

„Wel,” zei ze, toen ze weer bij de dansende paren terugkwam, tegen
Lucie, „amuseer je je nogal?”

„O uitstekend. Ik heb haast aldoor gedanst.”

„En hindert het je niet?”

„Och!… ’n beetje; maar s o e d a h !”

„Wees maar voorzichtig, hoor!”

Lucie lachte vroolijk.

„Ik kan er wel tegen. Als ik in die omstandigheden was, heb ik er

nooit last van gehad.”

„Ik weet het niet; ik kan er moeilijk over oordeelen, want [108]ikzelve
heb nooit in het geval verkeerd, maar het komt me toch nogal
gevaarlijk voor.”

Het jonge vrouwtje haalde met een onverschillig gelaat de dikke

blanke schouders op.

„Het kan me niet schelen; ik ben maar ééns jong, en daarvan moet ik
profiteeren.”

„Ga je gang, kind. Wat mij betreft, hoe meer hoe liever. Ik gun je erg
graag genoegen, natuurlijk in de eerste plaats op mijn eigen partij.
Heb je al wat gegeten?”

„Neen.”

„Kom dan mee. Ik heb in al de drukte ook nog niets gehad. Om je de

waarheid te zeggen, heb ik van agitatie den heelen dag haast niets
gegeten, en krijg ik een onaangenaam gevoel in mijn maag.”

„En om u de waarheid te zeggen, gaat het mij ook zoo. Daar ik me

kleeden moest, en dat ’n beetje lang duurde, heb ik Van Brakel maar
zonder mij laten dineeren.”

Zij gingen gearmd naar een der zijkamers. Van Brakel, die juist over
den middel-doorgang zat, zag ze in de verte gaan, en een
onaangenaam gevoel beving hem.

Daar zou zonder eenigen twijfel Lucie op de hoogte gebracht

worden, en daar zou haar, God weet wat nog meer van hem verteld
worden; daar zou je de poppen aan het dansen krijgen! Een
pleizierig avondje!

En Van Brakel wischte zich het zweet van ’t voorhoofd; hij had bij
zulke gelegenheden altijd erg veel last van de warmte!
’t Zag er den volgenden dag akelig uit in het anders zoo nette huis
van den hoofdingenieur Willert. Toen mevrouw [109]een inspectie
hield over haar meubilair, kon ze zuchtend de opmerking niet
weerhouden, dat in een geheel jaar de inboedel niet zoo leed als
door één feest. Er waren vlekken in den marmeren vloer, die er uit
zag alsof al de gasten vuile voeten hadden gehad, en die vol strepen
was en krassen; de marmeren bladen harer tafels, knapen en
consoles zagen er ook verschrikkelijk uit; haar achtergalerij geleek
wel een verlaten kroeg, zoo morsig was het van sigarenasch en de
bij het openmaken van flesschen en het inschenken van glazen
gestorte dranken; op het gepolitoerde hout van de speeltafeltjes
teekenden zich uitgebeten kringen; hier en daar op den grond
verhief zich e n b a s r e l i e f een plat getrapt saucijzebroodje of
eenig ander eten, waarmede een gast een ongelukje had gehad en
dat dus de ware bestemming niet had bereikt; op het voorerf waren
de randen der gras- en bloemperken door de wielen van rijtuigen
geheel verwoest.

Mevrouw Willert was woedend, en dit verergerde nog toen de

s e p è n haar met een bedrukt gezicht kwam vertellen, dat het zilver
niet compleet was, maar dat hij het b e t o e l niet helpen kon.

Toen Willert opstond met zware hoofdpijn door de veelvuldige

toosten, die hij, in het gewone leven haast een onthouder, had
moeten beantwoorden en bedrinken, was het eerste, wat hij zag, zijn
vrouw, die in wanhoop nederzat.

„Die doordrijverij van jou ook,” mopperde ze, „om dat malle feest te
vieren! Het is schande zooals mijn arm huis er uit ziet. Het kost niet
slechts een handvol geld, maar het is een ruïne voor ’t huishouden.
Zie me zulk een boel eens aan! En nog gestolen van het zilver
ook … wie weet door wien?” [110]
Hij zei niets en ging stil naar de badkamer, bij zichzelven ook het
feest verwenschend, dat hij zich verplicht had geacht te vieren, dat
hij had doorgedreven tegen den zin zijner vrouw, en dat hem nu zoo
innig katterig had gemaakt, dat het met ziek zijn gelijk stond.

Zij dacht niet meer aan de Van Brakel’s. In geen dagen was
mevrouw Willert met iets anders bezig naar lichaam en geest, dan
met het herstellen van de schade aan haar huis en inrichting door
dat feest toegebracht, en eerst toen alles weer geheel in orde was
en even keurig netjes als altijd, gevoelde zij zich in staat aan dit feest
terug te denken, zonder verbittering of nijd.

Het was ook waarlijk niet noodig geweest, dat zij zich met de
aangelegenheden van Van Brakel inliet. Er was niets meer dat Lucie
niet wist. Zij had zich wezenlijk vermaakt op de partij. Den volgenden
dag, toen zij vermoeid en met pijn in de beenen op een divan lag uit
te rusten, nadat ze t e l q u e l het huishouden had gedaan, dacht ze
nog met genoegen terug aan het heuglijk feit, dat ze zoo flink had
gedanst en zulke prettige conversatie had gehad. Zij werd in haar
herinnering gestoord door een brief, dien haar baboe binnenbracht:
een koelie had dien afgegeven. En in dien brief stond ruw weg, dat
haar man „het hield met mevrouw Du Roy L’Exant;” het adres dezer
„dame” stond er bij, en verder, dat Van Brakel, twee avonden in de
week, dat wel eens nachten werden, bij die vrouw doorbracht. Lucie
werd onder het lezen bevangen door een koortsig gevoel van kou;
ze twijfelde niet aan de waarheid; zonder zich rekenschap te
[111]kunnen geven van het wáárom, besefte zij dat dit niet gelogen
kon zijn; het verband tusschen dezen ook ongeteekenden brief,
schoon van geheel anderen stijl en handschrift, en den eersten was
haar thans duidelijk. Het was waar: Herman bedroog haar. Allerlei
kleinigheden, die zij sedert eenigen tijd als terloops had opgemerkt,
kwamen haar thans voor den geest, als zooveel bewijzen, dat h e t
waar was: de eigenaardige geuren soms van zijn kleederen; kleine
voorwerpen, waarvan hij zich nooit een liefhebber had getoond, en
waaraan hij nooit behoefte had gehad, kocht hij zich tegenwoordig;
zoo had hij, die gouden sieraden voor een man altijd p o e n e r i g
had genoemd, tegenwoordig een gouden ring en gouden
manchetknoopen; nu herinnerde zij zich, dat hij vroeger weleens
lachend had gezegd, dat de lui in de sociëteit nooit later wilden
blijven dan een uur of twee, en het gebeurde tegenwoordig wel, dat
hij tot vijf uren uit bleef. Waar was hij dan?

Zij had hem vertrouwd, ten volle; hij had haar alles ter wereld kunnen
wijsmaken, zonder dat zij ooit aan de waarheid zijner woorden zou
hebben getwijfeld.

En het was juist dàt wat haar zoo smartelijk trof; hij had dat
vertrouwen lafhartig misbruikt en de gemakkelijke gelegenheid
aangegrepen om haar voor te liegen en te bedriegen. Het scheen
haar toe, dat, als hij eerlijk was voor den dag gekomen met de
verklaring, dat hij niet langer van haar hield, maar van een ander,
haar dit niet zóó verschrikkelijk zou hebben aangegrepen, als thans.

Nadat zij zóó eenigen tijd doelloos starend op den divan gezeten
had, kwamen de tranen, en weende zij lang; toen de [112]tranen de
smart hadden verlicht, volgde de verontwaardiging. Zulk een
gemeene kerel, dacht ze; zoo’n huichelaar, als hij was! Juist in den
laatsten tijd had hij allerlei attenties voor haar, en terwijl hij bij die
andere vrouw kwam, toonde hij zich tegenover haar soms zoo.…
Neen, maar dàt zou niet meer gebeuren; dàt in der eeuwigheid niet!

Zij zou hem nog niet toonen, dat ze alles wist; neen, ze wilde eerst
de zekerheid hebben; ze wilde overtuigd zijn, dat het waar was, en
tegelijk met het vaststellen van deze gedragslijn, kwam de wensch
bij haar op om die vrouw te zien; om te weten hoe het schepsel er uit
zag, dat er in was geslaagd Herman haar te ontrooven.

Van Brakel lette er niet op toen hij ’s middags thuis kwam, dat Lucie
er ontsteld uitzag en hem nauwelijks antwoordde, terwijl zij deed
alsof ze het met haar huishoudelijke bezigheden erg druk had. Den
vorigen avond, na afloop der partij bij Willert, had hij gevreesd, dat
de bom zou barsten, maar reeds onder het huiswaarts rijden zag hij,
dat hij zich weer had vergist en zijn vrouw van niets wist,
hoegenaamd.

Nu ze wèl wist, bemerkte hij dat niet. Men ging aan tafel, en hij, die,
als naar gewoonte, in de sociëteit eenige bittertjes had genoten,
voerde het woord alleen en praatte over allerlei onbelangrijke dingen
en bemoeide zich met de kinderen, die, met weinig zorg opgevoed,
alles tegen hem zeiden, wat hun voor de kleine mondjes kwam,
waarmee hij zich dan kostelijk vermaakte.

„Ga je niet slapen?” vroeg hij, na het eten.

„Neen.”

„Nou, ik wel! Kom, ik zou ook maar een dutje pakken.” [113]

„Neen, ik heb naaiwerk, dat af moet.”

„Kom,” herhaalde hij op gerekten toon, en wilde haar meetrekken.

Maar ze weerde hem af. Op een anderen dag, nu niet. Nu m o e s t

ze iets afmaken voor den kleinen jongen. Hij moest maar slapen
gaan en een beetje vroeg opstaan, want zij had wel trek in een
wandeling dien namiddag.

’t Viel hem wèl een beetje tegen, maar niet erg. Vroeger zou hij met
dat naaiwerk geen genoegen genomen en zich het recht