0% found this document useful (0 votes)
4 views

Chapter 8

The document discusses various types of lines and their properties, including straight, vertical, horizontal, oblique, curved, and parallel lines. It also covers geometric concepts related to circles and tangents, providing examples and illustrations to explain these concepts. The content is structured to facilitate understanding of geometric principles and their applications.
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
4 views

Chapter 8

The document discusses various types of lines and their properties, including straight, vertical, horizontal, oblique, curved, and parallel lines. It also covers geometric concepts related to circles and tangents, providing examples and illustrations to explain these concepts. The content is structured to facilitate understanding of geometric principles and their applications.
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 16

;dlaIKsl ks¾udK i|yd

Wmfhda.Sjk ;,rEm
08
cHdñ;sl yd hdka;s%l we£u hkq Ys,amSh l%u hgf;a rEmSh f,i f;dr;=re
bÈßm;a lrk m%n, cd;Hka;r udOHhla fõ' fuf,i f;dr;=re ±laùu i|yd
iïmQ¾Kfhka odhl jkafka úúOdldr kïj,ska y÷kajkq ,nk úúOdldr f;dr;=re
bÈßm;a lsÍug yels f¾Ld fõ' tu ksid f¾Ld j¾. ms<sn| j ±k .ekSug fuu
mßÉfþofha § ta ms<sn| lreKq lsysmhla bÈm;a lsÍu isÿfõ'
ia:dk.; l< ,laIHhla fjk hïlsis n,hla fhdod ;,a¨ lsÍug yelskï
bka ksrEmKh jkafka f¾Ldjls' f¾Ldjla ks¾udKfha § tlsfklg hdj msysá
,laIH iuqyhl odhl;ajhla ,efí' f¾Ljla tfia jqj o we£ï lr f;dr;=re ±laùu
i|yd úêu;a f,i w¢kq ,nk f¾Ld ms<sn| j ±k .ekSu wjYH fõ' fï wkqj my;
±lafjk f¾Ld j¾. ms<sn| idudkH lreKq ±k .ekSug yelshdj ,efnk w;r
;jÿrg;a wOHhk lghq;= lsÍfuka jeä f;dr;=re imhd .; yels h'

,laIHh ^Point&
,laIHhlska ia:dkhla ksrEmKh flf¾' fuhg úYd,;ajhla fkdue;'
;s;lska ,laIHhla we| fmkajkq ,nhs'

f¾Ldj ^Line&
,laIHhla .uka lrk m:h f¾Ldjla fõ'

ir, f¾Ldj ^Straight Line&


1

2
P Q
3
4
8'1 rEmh

158 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


P yd Q hk ,laIH fol hd lsÍfï wdldr lsysmhla fuu rEmh u.ska
fmkajd oS we;' fuys P yd Q § hd jk fia we| we;s f¾Ld j¾. y;r w;ßka ;=kajk
f¾Ldfõ È. wvq h' fuf,i ,laIHh folla hd lsÍfï flá u È.ska hq;a f¾Ldj
ir, f¾Ldjla f,i ye¢kafõ'

isria f¾Ldj (Vertical line)

8'2 rEmh

isria f¾Ldj hkq fok ,o ,laIHhl isg mDÓúfha uOH ,laIHh yryd .uka
lrk f¾Ldfõ fõ' fuh mDÓú mDIaGhg ,ïnl fõ' ,U leghl jQ kQ, t,af,k
iEu úg u isria f¾Ldjl iajrEmh fmkajhs'

;sria f¾Ldj ^Horizontal line&


8'3 rEmh

isria f¾Ldjg ,ïnlj w¢k iEu f¾Ldjla u ;sria f¾Ldjla fõ'


isria yd ;sria f¾Ld hk foj¾.h lvodish u; we| th iDcq j msysg jQ úg
by; ±la jQ f;dr;=r ;yjqre úh hq;= h'

159 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


wdk; f¾Ld ^Oblique lines&

8'4 rEmh

isria j fyda ;sria j fyda fkdjk f,i w¢k ir, f¾Ld wdk; f¾Ld fõ'

jl%dldr f¾Ldj ^Curved line&

8'5 rEmh

uOH ,laIHhl isg iudk ÿrlska .uka .kakd ;j;a ,laIHhl .uka ud¾.h
ksid ljdldr f¾Ldjla ks¾udKh fõ'

160 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


iudka;r f¾Ld (Parallel lines)

8'6 rEmh

hïlsis f¾Ldjlg iudk mr;rhla we;s j w¢kq ,nk ;j;a f¾Ld iudka;r
f¾Ld fõ' fïjd ir, iudka;r f¾Ld fyda pl% iudka;r f¾Ld fyda úh yels h'
hïlsis È.la flálr we| ±laùug my; ixfla;d;aul f¾Ld LKavh Ndú;
fõ' fï i|yd is.a ie.a ^Zig Zag& ,l=K Ndú; fõ'

ir, f¾Ldjla iudk fldgia y;rlg fn§u'


•• ir, f¾Ldjla we| tys wod< ÿr i,l=Kq fldg AB f,i kï lrkak'
•• AB ÿfrka wvlg jeä ÿrla ljlgqj f.k A iy B flakaø lr.ksñka
tlsfkl lefmk f,i pdm folla we| pdm lemqk ;eka hd lrñka
,nd.;a ,laIHh C f,i kï lrkak'
•• AC tf,i u iuÉfÊo fldg D ,laIHh ,nd.kak'
•• AD ÿr ljlgqfjka C ys isg i,l=Kq fldg iudk fldgia 4 ,nd.kak'

A D C E B

AD = DC = CE = EB

8'7 rEmh

161 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


ir, f¾Ldjla wkqmd;hg fn§u
7 cm È. ir, f¾Ldjla we| th 3 : 4 : 5 wkqmd;hg fn§u'
•• 7 cm È. ir, f¾Ldj we| th AB f,i kï lrkak'
•• AB g iq`M fldaKhla ±lafjk mßÈ A ys isg wdk; f¾Ldjla w¢kak'
•• hï ÿrla ljlgqjg f.k wdk; f¾Ldj Èf.a fldgia ,l=Kq lr 12
^3 + 4 + 5 = 12& jeks ,laIHh;a B ,laIHh;a hd lrkak'
•• 12 ,laIH yd 7 cm È. f¾Ldfõ wjidk fl<jr hd l< f¾Ldjg
iudka;rjk f,i 3 yd 7 ,laIH yryd iudka;r f¾Ld w¢ñka 7 cm
f¾Ldj lmd wkqmd;sl ÿr ,nd.kak'
^ir, f¾Ldj iudk fldgiaj,g fnod bka wk;=rej wkqmd; fjkalr we;'&

1 2
3 4
5
6
7 8
9
10
11
12
8'8 rEmh

;s%fldaKfha mßñ;sh § we;súg iumdo ;s%fldaKhla we£u'


•• 8 cm È. AB ir, f¾Ldjla w¢kak'
•• tys A ,laIHfha isg wdk; wdOdr f¾Ldjla w¢kak' tys iudk fldgia
3 la i,l=Kq fldg wjika ,laIHh yd B hd lrkak'
•• thg iudka;rj f¾Ld w¢ñka AB iudk fldgia ;=klg fnod tu fldgia
mdo jYfhka f.k ;s%fldaKh w¢kak'

1 2
1
2
3
8'9 rEmh

162 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


;s%fldaKhl mßñ;shg .e<fmk mdo w;r wkqmd;h 3:4:5 jQ o
;s%fldaKhla we£u'
•• 11 cm È. AB ir, f¾Ldjla we| tys A ,laIHfha isg iq`M fldaKhla
olajñka wdk; f¾Ldjla w¢kak'
•• wdk; f¾Ldfõ iudk fldgia 12 i,l=Kq lrkak'
•• B ,laIHh;a 12 ^3+4+5=12& ,laIHh;a hd fldg Bg iudka;rj 3"7
,laIH yryd iudka;r f¾Ld w¢ñka AB f¾Ldj lmkak'
•• AB f¾Ldfõ lemS we;s fldgia ;=k fhdod f.k ;s%fldaKh w¢kak' fuu
;s%fldaKfha fldaKj, w.hka olajkak' Tfí ks¾udKfha ksjerÈNdjh
;yjqre lr.kak'

A B
1
2
3 4
5 6
7
8
9
10
11
12
8'10 rEmh

jD;a; yd iam¾Yl (Cricles and Tangents)


jD;a; yd iam¾Yl wdYs%; ks¾udK ;dlaIKsl we¢fï § nyq, j Ndú; fõ'
lmams" M<jqï má ±;sfrdao" wlaI" ,Sjr wd§ WmlrK ;ekSfï § ta ms<sn| mQ¾j
ie,iqï we£u i|yd jD;a; yd iam¾Yl Ndú; fõ'

163 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


jD;a;hl mßêfhys msysá ,laIHhlg iam¾Ylhla we£u
•• jD;a;h we| mßêfha leu;s ia:dkhl P ,laIHh msysgqjkak'
•• P yd flakaøh hd fldg jD;a;fhka msg;g Èla lrkak'
•• P flakaøh lrf.k leu;s wrhlska ir, f¾Ldfõ iudk ÿr folla
i,l=Kq lr M yd N f,i kï lrkak'
•• M yd N flakaø lrf.k tlsfkl lefmk pdm folla we| bka ,efnk
uOH ,laIHh yd P hd fldg Èla lrkak'
•• QR f¾Ldj iam¾Ylh fõ'

8'11 rEmh

ndysr j msysá ,laIHhl isg jD;a;hlg iam¾Ylhla we£u


•• leu;s wrhla iys; jD;a;hla O flakaø fldg w¢kak'
•• jD;a;hg ndysr j leu;s ia:dkhl P ,laIHh i,l=Kq lr OP hd
lrkak'
•• OP iuÉfþo lr tu uOH ,laIHh f,i Q kï lrkak'
•• QP wrh jYfhka f.k jD;a;h fomiska lefmk fia pdmhla w¢kak'
•• tu pdmfhka jD;a;fha mßêh lefmk ,laIHh yryd P ys isg
tla me;a;lg iam¾Ylhla o" wjYH kï wks;a me;a;g;ajk fia iam¾Yl
folla w¢kak'
•• iam¾Yl ,laIHh R1, R2 f,i kï lrkak' ORP fldaKh iDcqfldaKS fõ'
^8'12 rEmh n,kak'&
^fuu uQ, O¾uh ñka u;=jg tk jD;a; yd iam¾Yl ish,a,g u mdol fõ'&

164 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


8'12 rEmh

iudk jD;a; follg fmdÿ ndysr iam¾Ylhla we£u'


•• wod< ÿßka jD;a; fol we| flakaø hd lr flakaø AB f,i kï lrkak'
•• AB f¾Ldfõ A ,laIHhg ,ïnlhla we| mßêh P j, § lefmk f,i
Èlalrkak'
•• AB ÿr ljlgqjg f.k P f¾Ldfõ flakaø fldgf.k AB g iudka;rj
wfkla jD;a;h lmd tu ,laIHh Q f,i kï lrkak'
•• PQ hd lrkak' AB, PQ iudka;r o fõ'

8'13 rEmh

165 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


iudk jD;a; follg fmdÿ ;S¾hla iam¾Ylh we£u'
•• A yd B flakaølr.;a jD;a; fol w¢kak'
•• AB ÿr iuÉfþo lr tu uOH ,laIHh C f,i kïlrkak'
•• AC iy CB iuÉfþo lr tu uOH ,laIHh L iy M jYfhka kïl-
rkak'
•• L flakaø lr.ksñka LA ÿr wrh jYfhka f.k jD;a;h lemS hk f,i
w¾O jD;a;hla w¢kak'
•• M flakaø lr .ksñka MB wrh jYfhka f.k L flakaø fldg.;a pdmhg
m%;súreoaO me;af;ka B jD;a;h lemS hk f,i w¾O jD;a;hla w¢kak'
•• w¾O jD;a; foflka jD;a; fol lemqKq ,laIHh hd lrkak'

8'14 rEmh

wiudk wrhka we;s jD;a; follg fmdÿ ndysr iam¾Ylhla


we£u'
wrhka 23 mm iy 11 mm ne.ska jQ jD;a; folla tlsfkl flakaø w;r ÿr 48
mm la jk fia mssysgd we;' fuu jD;a; folg fmdÿ iam¾Ylh we£u'

•• ir, f¾Ldjla we| th u; jD;a; fol kshñ; ÿßka we| flakaø f,i AB
kï lrkak'
•• jD;a; fofla wrhka w;r fjkia jQ 9 mm wrh jYfhka f.k f,dl=
jD;a;fha flakaøh u flakaø fldg ;j;a jD;a;hla w¢kak'
•• B ys isg tu l=vd jD;a;hg iam¾Ylhla w¢kak' ^jD;a; flakaø w;r ÿr
iuÉfþo fldg ,nd.;a P uOH ,laIHh flakaø fldg w¾O jD;a;hla we|
l=vd jD;a; mßêh lefmk ia:dkh Q f,i kï lrkak'&
•• AQ hd fldg tu f¾Ldj f,dl= jD;a;h lefmk f,i Èlalr tu lemqK
,laIHh R f,i kï lrkak'

166 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


•• QB ÿr wrh jYfhka f.k R ys isg B flakaø fldg.;a jD;a;h N ys § lmd
hd R.N lrkak' ^flakaø fldg w¢k ,o pdmh ;jÿrg;a §¾>lr we£fuka
ta whqßka u wfkla mi iam¾Ylh o we|.; yels fõ' 8'15 yd 8'16 rEmh&

8'15 rEmh

8'16 rEmh

wiudk jD;a; follg fmdÿ ;S¾hla iam¾Ylhla we£u'


wrhka 11 mm iy 23 mm ne.ska jQ jD;a; folla tlsfkl flakaø w;r ÿr
48 mm lajk f,i msysgd we;' jD;a; folg fmdÿ ;S¾hla iam¾Ylh w¢kak'

•• AB flakaø fldg .;a jD;a; fol kshñ; ÿßka we| .kak'


•• jD;a; fofla wrhkaf.a tl;=j wrh jYfhka f.k A fyd B fyda flakaø
lr jvd;a f,dl= jD;a;hla w¢kak'
•• AB iuÉfþo lr tu ,laIHh P f,i kï lrkak'
•• P flakaø fldgf.k PA ÿr wrh jYfhka f.k w¾O jD;a;hla w¢ñka
úYd,; u jD;a;h Q ys § lmkak'
•• QB hd lrñka l=vd jD;a;h R ys § lmkak'

167 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


•• QA ÿr wrh jYfhka f.k R flakaø lr .ksñka f,dl= jD;a;h T ys §
lmkak' ^úYd,; u jD;a;h fkdfõ'&
•• RT hd lrk f¾Ldj ;S¾hla iam¾Ylh fõ'
•• QA hd lr A jD;a;h ^úYd,; u fkdfõ& lemqk ia:dkh flakaø fldgf.k
QB wrh jYfhka f.k l=vd jD;a;h N ys § lmd NV hd fldg wfkla
iam¾Ylh o w¢kak'

8'17 rEmh

iúê nyqwi% (Polygons)


ir, f¾Çh mdo ;=kla fyda jeä ixLHdjlska iukaú; ixjD;a; rEmh nyqwi%h
kï fõ' tlsfkl fldaK iy tlsfkl mdo iudk ùfuka iEfok nyqwi% iúê
nyqwi% kï fõ' úúO iuñ;sl ks¾udK w,xldr fudaia;r leghï yev ksjrÈ j
we| .ekSug fuu ks¾udK Ndú; fõ'

jD;a;hla ;=< iúê nyqwi% we£u'


´kE u jD;a;hl wrh mßêh jgd ljlgqfjka i,l=Kq lrf.k hdfï §
iudk fldgia 6 la ,efí' tajd hd lsÍfuka Ivi%hla ,efí' fuu l%uh wkqj úúO
u,a fm;s" fudaia;r" ;s%fldaK ks¾udKh l< yels fõ' ^8'18 rEmh&

168 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


8'18 rEmh

´kE u wrhlska hq;a jD;a;hla ;=< ´kE u iúê nyqwi%hla we£u'

•• ´kE u wrhlska hq;a jD;a;hla w¢kak'


•• flakaøh yryd mßêh fomiska yuqjk ir, f¾Ldjla w¢kak' th jD;a;fha
úYalïNh fõ'
•• úYalïNh AB f,i kï lrkak' A ys isg AB g iq`M fldaKhlska
wdk;jk wdOdr f¾Ldjla we| tys A ys isg tlsfkl iudk ÿßka ,laIH
myla i,l=Kq lrkak'
•• 5 jeks ,laIHh B ,laIHh yd iuÕ hd fldg Bg iudka;rj 2 ,laIHh
yryd f¾Ldjla w¢ñka AB f¾Ldj lmkak' tu lemqKq ,laIHh C f,i
kï lrkak'
•• AB wrh jYfhka f.k A yd B flakaø lrf.k D ys § tlsfkl lefmk
fia pdm folla w¢kak'
•• D iy C hd lr jD;a;h E ys § lefmk f;la Èlalrkak' AE iúê nyq
wi%fha tla mdohls'
•• tys È. jD;a;h jgd i,l=Kq fldg tu ,laIHh hd lrñka iúê mxpdi%h
w¢kak' ^8'19 rEmh&

169 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


8'19 rEmh

fï whqßka ´kE u wrhlska hq;a jD;a;hla ;=< ´kE u mdo .Kkla we;s
iúê nyq wi% we¢h yels w;r" yeu úg u mdo .Kkg iudk fldgia .Kklg
úYalïNh fnod fojeks ,laIHh yryd muKla u DE f,i kï l< f¾Ldj we|.;
hq;= nj i,lkak'

mdohl È. ÿkaúg ´kE u iúê nyq wi%hla we£u


•• ir, f¾Ldjla we| wjYH mdofha È. tys AB f,i olajkak'
•• AB mdofha uOH ,laIHhg ,ïnlhla w¢kak' tu ,laIHh C f,i kï
lrkak'
•• AC ÿr wrh jYfhka f.k C flakaø lrf.k ,ïnlh lemS hk f,i
pdmhla we| lemqKq ,laIHh wxl 4 f,i kï lrkak'
•• AB wrh jYfhka f.k B flakaø lr.ksñka w¢k pdmfhka ,ïnlh
lmd tu ,laIHh wxl 6 jYfhka kï lrkak'
•• wxl 4 ;a 6 ;a w;r ÿr iïÉfþo fldg wxl 5 ,laIHh kï lrkak'
•• wxl 5 ;a 6 ;a w;r ÿrg iudk ÿrla wxl 6 g by<ska i,l=Kq fldg th
wxl 7 f,i kï lrkak'
•• wxl 5 isg A olajd ÿr ljlgqjg f.k wxl 5 flakaø lr .ksñka
jD;a;hla w¢kak'
•• ÿr ljlgqjg f.k kej; kej; jD;a;h mßêh jgd i,l=Kq fldg tu
,laIHh hd lrñka iúê mxpdi%h w¢kak'
•• tfiau tla tla wxlh flakaø lrf.k w¢kq ,nk jD;a; ;=< wxlhg
wod< iúê nyqwi% we|.; yels fõ'

170 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


8'20 rEmh
fuu l%uhg ;j ;j;a by<g ,laIH .Kk jeä lrñka we£fï § b;d iq`M
jYfhka nyqwi%fha yevh fjkia úh yels h' fuu l%uh ikaksl¾IK l%uhla neõ
i,lkak' ^Approximate Method&

fla;=l LKav (Cornic sections)


rEmfha ±lafjk mßÈ brgqjla ;j;a brgqjlg ;nd ne| tla brgqjla N%uKh
lrùfï § wdk; brgqj u.ska fla;= hq.auhla ckkh fõ'
fla;=jla tys wlaIhg ,ïnlj lemSfuka ,efnk jl%h jD;a;hls' wdk;j
lemSfuka ,efnk jl%h b,smaihls' we, Wig iudka;rj lemSfuka ,efnk
jl%h mrdj,hls' fla;= hq.auhu lefmk ;,hlsska lemSfuka ,efnk jl% hq.,h
nyqj,hls' ^fuys j,hka folls'&

8'21 rEmh

171 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


b,smaih (Ellipse)
uyd wlaIHh 8 cm o iq`M wlaIHh 5 cm jQ o b,smaihla hdka;s%l l%uhlg we£u
^lgq kQ,a l%uh&

hdka;s%l l%uh

•• uyd wlaIHh we| AB f,i kï lrkak' ^8 cm&


•• AB g ,ïn iuÉfÊolh we| ÿr fomi iudkjk f,i i,l=Kq lrkak'
^5 cm&
•• AB, CD tlsfkl lemqk ia:dkh ^uOH ,laIHh& O f,i kï lrkak'
•• AO wrh jYfhka f.k C flakaø fldg f.k AB lemSfuka kdNs fol
,ndf.k kdNs F1 yd F2 f,i kï lrkak'
•• F1, F2 iy C ,laIHj, w,afmfk;s ;=kla isgqjd kQ,la f.k w,afmfk;s
;=k jgd .eg .ikak'
•• C ys w,afmfk;a; .,jd ta fjkqjg mekai,a ;=v fhdodf.k kQ, nqre,a
fkdjk f,i mekai, .uka lrjñka b,smaih we| .kak' ^fuh hdka;s%l
l%uhls' fmdl=Kla" u,a md;a;shla" à fmdajl Wv ,E,a,la" lEu fïi
,E,a,la b,smaidldrj i,l=Kq lsÍu jeks ld¾hhka i|yd fuu l%uh
Ndú;hg .; yels h'&

8'22 rEmh

8'23 rEmh

172 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'


tal flakaøSh jD;a; l%uhg b,smaihla we£u
•• ir, f¾Ldjla we| tys uyd wlaIHfha È. i,l=Kq lr AB f,i kï
lrkak'
•• uyd wlaIHfha È.ska wvlg jeä ÿrla wrh jYfhka ljlgqj f.k A yd
B flakaø lr.ksñka tlsfkl lefmk pdm folla w¢kak'
•• pdm fol lemqk ,laIH fol hd fldg fomig Èlalr iq`M wlaIfha
È.ska wvla ne.ska tys fomfia i,l=Kq lr tu ,laIHhka CD f,i kï
lrkak'
•• f¾Ld fol lemqk uOH ,laIHh O f,i kï lrkak'
•• O flakaø lr .ksñka OA, OC wrhka jYfhka f.k jD;a; folla
w¢kak'
•• f,dl= jD;a;fha wrh ljlgqj wdOdrfhka mßêh jgd pdm lrñka jD;a;h
fol u iudk fldgia 12 lg tljr fnod olajkak' tfia ke;akï iuÉfþo
lrñka fldgia 16 lg fnod .kak'
•• ±kg u b,smaifha ,laIH 4 la ,eî we;' tajd kï" ABCD ,laIHh 4 hs'
b;sß ,laIH ,nd .ekSug AB g iudka;rj l=vd jD;a;h lemS we;s ,laIH
yryd fomig ;sria f¾Ld we| .kak'
•• tfia u f,dl= jD;a;h lemS we;s ,laIH yryd CD g iudka;rj isria
f¾Ld wod< ;sria f¾Ld yuqjk f,i w¢kak'
•• ABCD o ;sria yd isria f¾Ld yuqjk ,laIH iqug jl%hlska hd fldg
b,smaih w¢kak'
•• AO ÿr wrh jYfhka f.k C fyda D flakaø lr.ksñka AB lemSfuka
kdNs ^Focus& i,l=Kq lr.; yels fõ'

•• AB = uyd wlaIh (Major axis)


•• CD = iq`M wlaIh (Major axis)
•• F = kdNsh (Focus)

8'24 rEmh

173 fkdñf,a fnodyeÍu i|yd h'

You might also like