Visual Basic 2012 How to Program 6th Edition

Deitel Solutions Manual pdf download

https://testbankfan.com/product/visual-basic-2012-how-to-
program-6th-edition-deitel-solutions-manual/
We believe these products will be a great fit for you. Click
the link to download now, or visit testbankfan.com
to discover even more!

Visual C 2012 How to Program 5th Edition Deitel

Solutions Manual

https://testbankfan.com/product/visual-c-2012-how-to-program-5th-
edition-deitel-solutions-manual/

Visual C 2012 How to Program 5th Edition Deitel Test

Bank

https://testbankfan.com/product/visual-c-2012-how-to-program-5th-
edition-deitel-test-bank/

Visual C# How to Program 6th Edition Deitel Solutions

Manual

https://testbankfan.com/product/visual-c-how-to-program-6th-
edition-deitel-solutions-manual/

Management Leading and Collaborating in a Competitive

World 12th Edition Bateman Solutions Manual

https://testbankfan.com/product/management-leading-and-
collaborating-in-a-competitive-world-12th-edition-bateman-
solutions-manual/
Medical Terminology Simplified 5th Edition Gylys Test
Bank

https://testbankfan.com/product/medical-terminology-
simplified-5th-edition-gylys-test-bank/

Macroeconomics Canada in the Global Environment

Canadian 9th Edition Parkin Test Bank

https://testbankfan.com/product/macroeconomics-canada-in-the-
global-environment-canadian-9th-edition-parkin-test-bank/

Financial Accounting and Reporting 17th Edition Elliott

Solutions Manual

https://testbankfan.com/product/financial-accounting-and-
reporting-17th-edition-elliott-solutions-manual/

Macroeconomics 11th Edition Michael Parkin Test Bank

https://testbankfan.com/product/macroeconomics-11th-edition-
michael-parkin-test-bank/

Quantitative Analysis For Management 11th Edition

Render Solutions Manual

https://testbankfan.com/product/quantitative-analysis-for-
management-11th-edition-render-solutions-manual/
Anatomy and Physiology Foundations for the Health
Professions 1st Edition Deborah Roiger Test Bank

https://testbankfan.com/product/anatomy-and-physiology-
foundations-for-the-health-professions-1st-edition-deborah-
roiger-test-bank/
cshtp6_11_Inheritance.fm Page 1 Wednesday, February 8, 2017 10:34 AM

Object-Oriented
Programming: Inheritance 11
Objectives
In this chapter you’ll:
■ Understand how inheritance
promotes software
reusability.
■ Create a derived class that
inherits attributes and
behaviors from a base class.
■ Override base-class methods
in derived classes.
■ Use access modifier
protected to give derived-
class methods access to
base-class members.
■ Access base-class members
with base.
■ Understand how
constructors are used in
inheritance hierarchies.
■ See an overview of the
methods of class object,
the direct or indirect base
class of all classes.
cshtp6_11_Inheritance.fm Page 2 Wednesday, February 8, 2017 10:34 AM

2 Chapter 11 Object-Oriented Programming: Inheritance

Self-Review Exercises
11.1 Fill in the blanks in each of the following statements:
a) is a form of software reusability in which new classes acquire the members of
existing classes and enhance those classes with new capabilities.
ANS: Inheritance.
b) A base class’s members can be accessed only in the base-class declaration and
in derived-class declarations.
ANS: protected.
c) In a(n) relationship, an object of a derived class also can be treated as an object
of its base class.
ANS: is-a or inheritance.
d) In a(n) relationship, a class object has references to objects of other classes as
members.
ANS: has-a or composition.
e) In single inheritance, a base class exists in a(n) relationship with its derived
classes.
ANS: hierarchical.
f) A base class’s members are accessible anywhere that the app has a reference to
an object of that base class or to an object of any of its derived classes.
ANS: public.
g) When an object of a derived class is instantiated, a base class is called implic-
itly or explicitly.
ANS: constructor.
h) Derived-class constructors can call base class constructors via the keyword.
ANS: base.
11.2 State whether each of the following is true or false. If a statement is false, explain why.
a) Base-class constructors are not inherited by derived classes.
ANS: True.
b) A has-a relationship is implemented via inheritance.
ANS: False. A has-a relationship is implemented via composition. An is-a relationship is
implemented via inheritance.
c) A Car class has is-a relationships with the SteeringWheel and Brakes classes.
ANS: False. These are examples of has-a relationships. Class Car has an is-a relationship
with class Vehicle.
d) Inheritance encourages the reuse of proven high-quality software.
ANS: True.
e) When a derived class redefines a base-class method by using the same signature and re-
turn type, the derived class is said to overload that base-class method.
ANS: False. This is known as overriding, not overloading.
cshtp6_11_Inheritance.fm Page 3 Wednesday, February 8, 2017 10:34 AM

Exercises 3

Exercises
11.4 (Inheritance and Software Reuse) Discuss the ways in which inheritance promotes software
reuse, saves time during app development and helps prevent errors.
ANS: This hierarchy contains many “is-a” (inheritance) relationships. An Undergraduate-
Student is a Student. A GraduateStudent is a Student too. Each of the classes Fresh-
man, Sophomore, Junior and Senior is an UndergraduateStudent and is a Student.
Each of the classes DoctoralStudent and MastersStudent is a GraduateStudent and
is a Student.

Student

UndergraduateStudent GraduateStudent

Freshman Senior DoctoralStudent MastersStudent

Sophomore Junior

11.6 (Shape Inheritance Hierarchy) The world of shapes is much richer than the shapes included
in the inheritance hierarchy of Fig. 11.3. Write down all the shapes you can think of—both two-
dimensional and three-dimensional—and form them into a more complete Shape hierarchy with as
many levels as possible. Your hierarchy should have class Shape at the top. Class TwoDimension-
cshtp6_11_Inheritance.fm Page 4 Wednesday, February 8, 2017 10:34 AM

4 Chapter 11 Object-Oriented Programming: Inheritance

alShape and class ThreeDimensionalShape should extend Shape. Add additional derived classes,
such as Quadrilateral and Sphere, at their correct locations in the hierarchy as necessary.
ANS: [Note: Solutions may vary.]

Shape

TwoDimensionalShape ThreeDimensionalShape

Quadrilateral Ellipse Triangle Sphere Cube Cylinder

Trapezoid Circle Cone Prism

Parallelogram Dodecahedron Tetrahedron

Rhombus Rectangle

Square

11.7 (Protected vs. Private Access) Some programmers prefer not to use protected access, be-
cause they believe it breaks the encapsulation of the base class. Discuss the relative merits of using
protected access vs. using private access in base classes.
ANS: private instance variables are hidden in the derived class and are accessible only
through the public or protected properties and methods of the base class. Using
protected access enables the derived class to manipulate the protected members
without using the properties and methods of the base class. If the base class instancae
variables are private, the properties of the base class must be used to access the data.
This may result in a decrease in performance due to the extra accessor and method
calls. Declaring private instance variables in a base class helps you test, debug and
correctly modify systems. If a derived class could access its base class’s private in-
stance variables, classes that inherit from that base class could access the instance vari-
ables as well. This would propagate access to what should be private instance
variables, and the benefits of information hiding would be lost.
Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:
kial li, kvankam senkonscie, deturnis sian koron de Vjàzemskij, estis
la konata sendependeco de l’ princo.

En unu momento la opriĉnikoj deŝiris de Morozov lian superveston

kaj surmetis la arlekenan kaftanon.

Post la lastaj vortoj de l’ caro Morozov plu ne kontraŭparolis. Li ne

malhelpis, ke oni lin vestu, kaj silente staris dum la opriĉnikoj ridante
ordigis lian kaftanon. Liaj pensoj ŝajnis esti ie profunde, lia koro estis
okupita de ia interna laboro.

—Kaj la ĉapon ni forgesis,—diris Grjaznòj, kapkovrante Morozov’n

per multkolora kloŝo, kaj poste li posteniris kaj salutis la bojaron
ĝisteren.

—Druĵino Andrèeviĉ,—li diris: ni salutas vin okaze de via nova ofico!

Amuzu nin, kiel nin amuzis la mortinta Nogtev!

Tiam Morozov levis la kapon kaj ĉirkaŭrigardis.

—Bone!—li diris laŭte kaj firme: mi akceptas la novan caran favoron.

Ne konvenis al bojaro Morozov sidi apud Godunòv, sed konvenas al
la cara arlekeno sidi ĉe la cara tablo apud Grjaznòj kaj Basmanov.
Deflankiĝu, sklavoj, donu lokon al la nova arlekeno! Donu al li lokon
kaj aŭskultu vi ĉiuj, kiel li estos amuzanta la caron Ivanon!

Morozov faris ordonantan geston, kaj la opriĉnikoj kontraŭvole

deflankiĝis.

Tintante la sonoriletojn, la bojaro aliris la tablon kaj sidiĝis sur

benkon antaŭ la caro kun tiel majestaj manieroj, kvazaŭ li surhavus
ne arlekenan kaftanon, sed caran veston.

—Kiamaniere mi vin amuzos, via cara moŝto?—li demandis,

apogante siajn kubutojn sur la tablon kaj rigardante rekte en la
okulojn de l’ caro.—Strangaj fariĝis viaj amuzaĵoj, ne facile estas vin
per io mirigi! Multe da ŝercoj oni ŝercis en Ruslando, de kiam vi
fariĝis caro! Kiel junulo, vi amuziĝis en la stratoj de Moskvo,
piedpremante la popolon per via ĉevalo; vi amuziĝis kiam vi ĉasante
ordonis, ke viaj hundgardistoj mortigu la princon Ŝujskij; vi amuziĝis,
kiam la deputitaro el Pskovo venis plendi al vi kontraŭ via vojevodo,
kaj vi ordonis ŝmiri iliajn barbojn per varmega peĉo!

La opriĉnikoj volis salte leviĝi kaj sin ĵeti sur Morozov’n, sed la caro
per kapmovo detenis ilin.

—Sed,—daŭrigis Morozov: tio estis amuzo de infano, ĝi baldaŭ tedis

vin. Vi komencis perforte monaĥigi la famekonatajn virojn, prenante
iliajn edzinojn kaj filinojn por via plezuro. Sed ankaŭ tio vin tedis!
Tiam vi komencis kapti viajn plej fidelajn servistojn kaj turmentegi
ilin. Jen estis plej gajiga amuziĝo! Sed ne longedaŭra! Ne ĉiam oni
povas moki kaj malhonori la bojarojn kaj la popolon! Ankaŭ la Dian
preĝejon oni povas senhonorigi! Kaj vi kunvokis ĉiajn drinkulojn,
sentaŭgulojn, ĉiajn malindajn kanajlojn, vi igis ilin sin vesti monaĥe,
vi mem surmetis monaĥan veston, vi komencis tage mortigi kaj
nokte kanti preĝojn. Vi mem, sangkovrita, kantis, sonorigis kaj,
ŝajne, mem diradis la meson, kvazaŭ pastro. Ĉi tiu amuziĝo estis plej
gaja, krom vi neniu povus elpensi ion similan!

—Kion plu mi diros al via cara moŝto? Kiamaniere mi ankoraŭ

amuzos vin? Jen kion mi ankaŭ rakontos al vi. Dum vi kun viaj
opriĉnikoj amuziĝas, sonorigante en preĝejoj kaj sattrinkante la
homan sangon, venos la litova Ĝigimondo el okcidento, venos
germanoj el nordo, kaj de sudo kaj de oriento leviĝos la tataroj. La
ĥano tatara kun sia militistaro atakos Moskvon, kaj mankos la
vojevodoj por defendi la Diajn sanktaĵojn! Ekflamos la rusaj preĝejoj
kun sanktrestaĵoj, revenos la tempoj de la unua tatara invado de
Batìj. Kaj vi, la caro de l’ tuta Ruslando, falos teren antaŭ la ĥano kaj
surgenue kisos lian piedingon!

Morozov eksilentis.
Neniu interrompis lin; la ĉeestantoj apenaŭ spiris. La caro aŭskultis,
sin klininte antaŭen, pala, kun brulantaj okuloj, kun ŝaŭmantaj lipoj.
Konvulsie li premadis per la manoj la apogilojn de sia seĝo kaj,
ŝajne, ne preterlasis eĉ unu vorton el la parolado de Morozov, ĉion
engravurante en sian memoron, por ke poste li elpagu ĉiun sian
vorton per aparta turmentego.

Ĉiuj opriĉnikoj estis palaj; neniu kuraĝis ekrigardi la caron. Godunòv

mallevis la okulojn kaj preskaŭ ne spiris, por ne altiri ies atenton. Eĉ
Maluto sin sentis ĝenata.

Subite Grjaznòj eligis sian tranĉilon, alkuris al la caro kaj demandis,

montrante Morozov’n.

—Permesu, via cara moŝto, ke mi ŝtopu lian gorĝon!

—Silentu!—respondis la caro, preskaŭ murmurete kaj sufokiĝante

pro ekscitiĝo: lia moŝto bonvolu fini sian paroladon!

Morozov fiere ĉirkaŭrigardis.

—Vi atendas ankoraŭ miajn ŝercojn, via cara moŝto? Bone, mi vin
ankoraŭ amuzos! Restis ĉe vi unu fidela servisto, bojaro altranga, el
bona malnova familio; lian ekzekuton vi prokrastis, eble timante la
Dian koleron, eble, ĉar vi ankoraŭ ne elpensis por li indan ekzekuton.
Li vivis en izoliteco, en malfavoro, kaj vi povus forgesi pri li, sed via
cara moŝto neniun forgesas... Vi sendis al li vian malbenitan
Vjàzemskij’n, por bruligi lian domon kaj forrabi lian edzinon. Kaj kiam
la bojaro venis al vi plendi kontraŭ Vjàzemskij kaj peti justan juĝon,
vi ordonis al ili interbatali en via ĉeesto, por amuzi vin... Vi esperis,
ke la juna Vjàzemskij mortigos vian maljunan serviston. Sed Dio ne
permesis, ke li pereu, Dio aperigis la veron.

—Tiam, kion vi faris, via cara moŝto? Tiam,—daŭrigis Morozov, kaj lia
voĉo ektremis, kaj la sonoriletoj de lia vesto ektintis: tiam vi trovis,
ke tro da honoro restas ĉe via servisto, kaj vi decidis lin senhonorigi
per maniero ankoraŭ ne aŭdita...
—Tiam,—ektondris Morozov, forpuŝante la tablon kaj rektiĝante,—
tiam via cara moŝto surmetis arlekenan kaftanon sur la bojaron
Morozov kaj ordonis, ke li, kiu estis defendinta Moskvon kaj Tulon,
amuzu vin kune kun viaj sklavoj kaj krimaj servistoj!

Minaca estis la aspekto de l’ maljuna vojevodo meze de silentantaj

opriĉnikoj. Lia arlekena vesto ricevis tute alian sencon. El sub la
densaj brovoj brilis fulmoj. La blanka barbo majeste kovris la
bruston, kiu iam akceptis multe da malamikaj ekbatoj kaj nun estis
kovrita per multkoloraj flikaĵoj; kaj lia indignanta rigardo esprimis
tiom da indeco, tiom da nobleco, ke, kompare kun li, la caro Ivano
montriĝis malŝatinda.

—Via cara moŝto!—daŭrigis Morozov, plialtigante la voĉon: via nova

arlekeno staras antaŭ vi. Aŭskultu lian lastan ŝercon! Dum via vivo la
buŝo de l’ rusa popolo estas sigelita de timo; sed finiĝos via
bestsimila regado, kaj restos en Ruslando nur memoro pri viaj agoj,
kaj transiros via nomo de posteuloj al posteuloj por eterna malbeno,
ĝis fine venos la terura Lasta Juĝo! Kaj tiam centoj kaj miloj da viroj
kaj virinoj, da infanoj kaj maljunuloj, ĉiuj, kiujn vi pereigis kaj
mortigis, ĉiuj stariĝos antaŭ Sinjoro Dio, plendante kontraŭ vi, ilia
turmentinto. Kaj en tiu terura tago venos ankaŭ mi antaŭ la Eterna
Juĝisto, mi venos en la nunaj vestoj kaj mi repostulos de vi mian
honoron, kiun vi prenis hodiaŭ de mi! Kaj vi ne havos plu viajn
opriĉnikojn, por silentigi la plendantojn. Kaj la Sinjoro Juĝisto
ekaŭdos ilin, kaj ĵetita vi estos en eternan flamon, preparitan por la
diablo kaj por liaj servistoj!

Morozov eksilentis kaj kun malestimega rigardo por la caraj favoratoj

li turnis al ĉiuj la dorson kaj malrapide foriris.

Neniu lin haltigis. Majeste li iris inter la vicoj de tabloj, kaj nur kiam
ne aŭdiĝis plu la tintado de liaj sonoriletoj, la opriĉnikoj kvazaŭ
elrigidiĝis, kaj Maluto, leviĝante, demandis la caron:

—Ĉu via cara moŝto ordonas tuj mortigi lin aŭ lin malliberigi?
—Malliberigi!—diris Ivano, kun peno spirante.—Gardu lin! Ke li
manĝu kaj vivu! Ne turmentegu lin, ke li ne mortu antaŭtempe: vi
respondos per via kapo!

Vespere la caro havis kun Maluto specialan interkonsiliĝon.

La bojaroj Kòliĉev’j, kiuj jam de longe sidis en malliberejo kaj estis

turmentegitaj de Maluto, parte konfesis sian kulpon, parte estis
sufiĉe kulpigitaj per atestoj de siaj amikoj kaj servistoj, kiuj ne povis
suferi la turmentegojn kaj ilin denuncis. Ankaŭ multaj aliaj personoj
estis enmiksitaj en la sama afero. Kaptitaj laŭ la ordono de l’ caro kaj
kruele elturmentitaj ĉu en Moskvo, ĉu en la antaŭurbo, tiuj personoj
siavice nomis multajn aliajn, kaj la nombro de turmentataj kaj
turmentotaj kreskis ĉiutage kaj fine atingis tri cent.

Ivano, ŝatante la opinion de alilandaj reĝoj, decidis atendi la

forveturon de la litovaj senditoj, kiuj tiam gastis en Moskvo, kaj
poste aranĝi por ĉiuj kondamnitaj komunan ekzekuton; kaj por ke
ĝia efiko estu pli frapanta kaj teruriga por la estontaj ribeluloj, la
ekzekuto estis plenumota en Moskvo publike.

En la sama tago estis ekzekutotaj Vjàzemskij kaj Basmanov. La

muelisto, kiel sorĉisto, estis bruligota sur lignaro, kaj por Vulturo, kiu
havis trobravecon enŝteliĝi en la caran dormoĉambron kaj kiun oni
gardis por solena spektaklo, Ivano destinis specialan, tute novan
turmentegon. La sama sorto atendis la bojaron Morozov.

Pri la detaloj de tiu komuna ekzekuto la caro interparolis kun Maluto

ĝis malfrua nokto, kaj la kokoj jam dufoje kantis, kiam li adiaŭis
Maluton kaj foriris en sian dormoĉambron.
 ĈAPITRO XXXV.

Ekzekuto.

Post la forveturo de la litovaj senditoj la moskvanoj kun teruro

ekvidis rapide preparatajn aranĝojn por la morgaŭa ekzekutado.

Sur la granda bazara placo, en la centro de Kitàj-gorod[93], oni

konstruis multe da pendigiloj kaj kelkajn eŝafodojn. Aparte sur
horizontala trabo, apogita sur du palisoj, pendis grandega fera
kaldrono. Aliflanke staris izolita paliso kun kelkaj ĉenoj, ĉirkaŭ ĝi
kuŝis amaso da sekaj branĉoj kaj da ligno por lignaro. Inter la
pendigiloj troviĝis nekonataj iloj, kies destinon la moskvanoj kun
teruro penadis diveni.

Iom post iom ĉiuj kutimaj vizitantoj de l’ bazaro disiĝis teruritaj.

Senhomiĝis ne nur la placo, sed ankaŭ la apudaj stratoj. La loĝantoj
fermis pordojn de siaj domoj kaj murmurete parolis pri la
okazontaĵo. La sciigo pri la terura ekzekutado, okazonta morgaŭ,
disvastiĝis en la tuta Moskvo, kaj ĉie ekregis mortsimila silento. La
butikoj estis fermitaj, neniu eliris sur la straton, nur de tempo al
tempo pretergalopis kurieroj de l’ caro Ivano, kiu, alveninte el la
antaŭurbo, loĝis en sia amata palaco ĉe la strato Arbàt. En Kitàj-
gorod oni ne aŭdis aliajn sonojn, krom frapado de hakiloj kaj
interparolado de opriĉnikoj, observantaj la laboron de ĉarpentistoj.

Kiam venis la nokto, silentiĝis ankaŭ ĉi tiuj sonoj, kaj la luno,

staranta super la dentohavaj muroj de Kitàj-gorod, lumigis la tute
senhoman placon kun palisoj kaj pendigiloj. Neniu lumo brilis en la
domoj; ĉiuj fenestraj kovriloj estis fermitaj, nur tie kaj ĉi tie briletis
lampetoj ĉe la eksteraj pordoj de preĝejoj, antaŭ la sanktaj
pentraĵoj. Sed neniu dormis en ĉi tiu nokto, ĉiuj preĝis, atendante la
tagiĝon.

Fine la fatala mateno venis, kaj en la ĉielo oni ekvidis multege da

korvoj kaj da monedoj, kiuj, antaŭsentante sangon, de ĉiuflanke
rapidis al Kremlo, kun laŭtaj krioj amase rondflugis super la placo kaj
per nigra tavolo kovris la domajn tegmentojn, la krucojn de preĝejoj
kaj eĉ la trabojn de pendigiloj.

La silenton rompis malproksimaj sonoj de tamburinoj kaj

tulumbasoj[94], pli kaj pli laŭtiĝantaj kaj alproksimiĝantaj. Montriĝis
taĉmento da rajdantaj opriĉnikoj po kvin en la vico. Fronte rajdis
tamburinistoj, por dispeli la homamason kaj fari vojon al la caro, sed
senbezone ili batis iliajn tamburinojn kaj tulumbasojn: neniun homan
estaĵon ili renkontis.

Ilin sekvis la caro Ivano surĉevale, en parada vesto, kun sagujo ĉe la

selo, kun orita pafarko sur la dorso. Lian kaskon ornamis tiel nomata
Dejesuo, t. e. kolorigita sur arĝento pentraĵo de Jesuo Kristo kun
Dipatrino, Ivano la Baptisto kaj aliaj sanktuloj. La ĉevalkovrilo brilis
per multekostaj ŝtonoj, kaj ĉirkaŭ la kolo de lia nigra ĉevalo estis
alligita hunda kapo.

Apud la caro rajdis lia filo, Ivano Ivànoviĉ, kaj ilin sekvis aro da
korteganoj, po tri en la vico. Poste iris pli ol tricent kondamnitoj al
mortpuno. Kun katenoj ĉe la piedoj kaj manoj, elturmentitaj per
malsato kaj doloro, ili apenaŭ moviĝis, pelataj de akompanantaj
opriĉnikoj.

La procesion finis nova kavaleria taĉmento.

Kiam la procesio atingis la placon, kaj la tuta militistaro deĉevaliĝis

kaj amasiĝis ĉirkaŭ la pendigiloj, Ivano, ankoraŭ surĉevale,
ĉirkaŭrigardis kaj kun mirego ekvidis, ke sur la placo forestis la
popolo.

—Kunvoku la popolon!—li ordonis al siaj opriĉnikoj: ke oni nenion

timu! Diru al moskvanoj, ke la caro ekzekutigas krimulojn, sed al
senkulpuloj li promesas sian favoron.

Iom post iom la placo pleniĝis je popolamaso, la fenestraj kovriloj

malfermiĝis, kaj ĉe la fenestroj aperis palaj timemaj vizaĝoj.

Dume la fajro sub la fera kaldrono ekflamis, kaj ekzekutistoj

supreniris eŝafodon.

Ivano ordonis apartigi el la aro da kondamnitoj dekkelkajn malpli

kulpajn.

—Homoj!—li ekkriis laŭtvoĉe, por ke ĉiu lin aŭdu en la placo: kiel

amikoj kaj kunuloj de ribeluloj, al kiuj vi montradis gastamecon, vi
meritas la saman ekzekuton, kiel ili; sed, malĝojante pri viaj
pereontaj animoj, mi pardonas vin kaj donacas al vi la vivon, por ke
vi pentofarante elpagu viajn kulpojn kaj preĝu pri mi, neinda!

Laŭ la signo de l’ caro, la pardonitaj deiris flanken.

—Moskvanoj!—tiam diris Ivano: hodiaŭ vi vidos ekzekutojn kaj

turmentegojn; sed mi punas krimulojn, kiuj volis perfidi Ruslandon al
malamikoj! Ploregante, mi donas iliajn korpojn al turmentegoj, ĉar
mi estas juĝisto, destinita de Dio mem, por juĝi mian popolon!
Senpartia estas mia juĝo, ĉar mi, kiel Abrahamo, levinta tranĉilon
super sia propra filo, oferdonas miajn plej intimajn favoratojn! Ilia
sango falu sur la kapojn de miaj malamikoj!

Tiam el la aro da kondamnitaj oni elkondukis la bojaron Druĵino

Andrèeviĉ Morozov.

La caro, en la unua eksplodo de kolerego, destinis por li plej terurajn

turmentojn, sed, laŭ nekomprenebla ŝanĝemeco de sia karaktero,
eble pro komuna amo de moskvanoj al la bojaro Morozov, Ivano
hieraŭ forprenis sian ordonon kaj destinis al li malpli kruelan
mortpunon.

La diako[52], staranta ĉe la eŝafodo, malvolvis longan rulpaperon kaj

legis per laŭta voĉo:

—Estinta bojaro Morozov! Vi intencis ribeligi la regnon, venigi la

ĥanon el Krimeo kaj la litovan reĝon Ĝigimondon kaj fari aliajn
malfeliĉojn al sankta Ruslando! Vi kuraĝis per malbonaj akraj paroloj
insulti la caron de l’ tuta Ruslando kaj ribeligi kontraŭ li liajn bonajn
regatojn. Pro tio vi meritis ne nur la mortpunon, sed kruelajn
turmentegojn; sed la granda caro, memorante viajn antaŭajn
meritojn, ekkompatis vin kaj ordonis ne turmentegi vin kiel la aliajn,
sed mortpuni per forhako de l’ kapo, kaj vian havaĵon ankaŭ ne
konfiski.

Morozov, jam staranta sur la eŝafodo, faris krucsignon.

—Mi estas pura antaŭ Dio kaj antaŭ la caro,—li diris tute trankvile:
mian animon mi fordonas al Jesuo Kristo, kaj la caron mi petas pri
unu sola favoro. Ĉion, kio restas post mi el mia havaĵo, oni dividu je
tri partoj: la unuan mi destinas por preĝejoj kaj por mesoj pro mia
peka animo; la duan—por almozuloj; la trian—por miaj fidelaj
servistoj; al ĉiuj miaj sklavoj mi donas liberecon! Mian vidvinon mi
pardonas, kaj ŝi bonvolu edziniĝi laŭ bontrovo...

Post ĉi tiuj vortoj Morozov ree faris krucsignon kaj metis la kapon sur
eŝafodon.

Eksonis surda sono, la kapo de Druĵino Andrèeviĉ ruliĝis, kaj lia

nobla sango ruĝigis la tabulojn de l’ eŝafodo.

Post li la opriĉnikoj, ĉe mirego de l’ popolo, elkondukis la caran

batalilestron, princon Vjàzemskij, la opriĉnikon Teodoron Basmanov
kaj lian patron Aleksison Basmanov, kiun Teodoro denuncis dum
turmentegoj.

—Moskvanoj!—diris Ivano, montrante la kondamnitajn: jen estas viaj

kaj miaj malamikoj! Forgesinte sian ĵuron, ili vin premegis je mia
nomo; malŝatante la Dian juĝon, ili prirabis vin, pereigis vin, kiujn mi
komisiis al ilia gardado. Kaj nun ili akceptos turmentojn, indajn je
iliaj krimoj.

Vjàzemskij kaj ambaŭ Basmanov’j estis kondamnitaj al kruela morto.

La diako legis la verdikton, per kiu ili estis kulpigataj pri intenco
pereigi la caron per sorĉaĵo, pri rilatoj kun malamikoj de l’ regno kaj
pri premegado de popolo je la nomo de l’ caro.

Kiam la ekzekutistoj kun Teodoro Basmanov supreniris la eŝafodon, li

sin turnis al la popolo kaj ekkriis laŭtvoĉe:

—Homoj! antaŭ ol morti, mi volas pentofari antaŭ vi! Mi volas, ke vi

aŭdu pri miaj ĉiuj pekoj! Aŭskultu, homoj!

Sed Maluto, staranta post li, malhelpis lin daŭrigi. Per lerta sabrobato
li forhakis lian kapon en la sama momento, kiam li volis komenci sian
konfeson.

Lia sangokovrita kadavro falis sur eŝafodon, kaj la forhakita kapo

ruliĝis, tintante per orelringoj, sub la piedojn de l’ cara ĉevalo, kiu
desaltis flanken, ronkante kaj timeme ĝin strabe rigardante. Per sia
lasta aroganteco Basmanov sukcesis eviti la turmentojn.

Lia patro kaj Vjàzemskij ne estis tiel feliĉaj. Ilin kune kun la rabisto
Vulturo oni suprenirigis sur eŝafodon, kie estis preparitaj terurigaj
iloj. Samtempe oni metis la maljunan mueliston sur lignaron kaj
alĉenigis lin al la paliso.

Vjàzemskij, elturmentita kaj senforta, kun peno staris, subtenata sub

la brakoj per ekzekutistoj, kaj promenigis ĉirkaŭe frenezajn
rigardojn. En liaj okuloj vidiĝis nek timo, nek pento. Ekvidinte la
alĉenigitan mueliston kaj la fumon, ĉirkaŭantan lin sur la lignaro, la
princo rememoris liajn lastajn parolojn, kiam la maljunulo, ensorĉinte
lian sabron, rigardis en sitelon da akvo; li ekmemoris ankaŭ, ke li
mem, dum luna nokto, observis la akvon sub la bruanta muelrado,
penante vidi sian estontecon, kaj ekvidis nur la akvon ruĝan, kiel
sango, kaj dentohavajn grandegajn segilojn, fermatajn kaj
malfermatajn ferajn prenilojn...

La muelisto ne vidis Vjàzemskij’n. Ensorbita en si mem, li murmuris

ion mallaŭte kaj kiel frenezulo dancis sur lignaro, tintante per la
ĉenoj.

—Ŝikalu! Likalu!—li murmuris: alflugis korvoj por riĉa festeno!

Ekturniĝis la rado, ekturniĝis! Kio estis supre, fariĝis malsupre!
Ŝahadam! Vento, alflugu el mia muelejo, ataku miajn malamikojn!
Kulla! Kulla! Disventumu la flamon, estingu la fajron!

Kaj efektive, kvazaŭ respondante al lia sorĉado, vento leviĝis sur la

placo, sed, anstataŭ estingi la fajron, ĝi fortigis la flamon, kiu
ĉirkaŭkaptis la sekan lignon kaj kaŝis la figuron de la muelisto.

—Ŝahadam! Kulla! Kulla!—aŭdiĝis ankoraŭ el post la fuma nubo, sed

baldaŭ la krakado de l’ flamanta ligno kovris la voĉon...

Vulturo preskaŭ tute ne ŝanĝiĝis sekve de longa malliberigo kaj

kruelaj turmentoj. Lia forta naturo kontraŭstaris al ĉio, nur lia mieno
ŝanĝiĝis, fariĝis pli mola, la okuloj rigardis pli trankvile.

De post la sama nokto, kiam li estis kaptita en la cara dormoĉambro

kaj ĵetita en malliberejon, la konsciencriproĉoj lin plu ne turmentis. Li
akceptis la venontan ekzekuton kiel elpagon de liaj pasintaj krimoj,
kaj sur la putra pajlo de l’ malliberejo li ekdormis trankvile, kiel li jam
de longe ne dormis.

La diako legis por la popolo pri la krimo de Vulturo kaj la destinita al

li ekzekuto.
Vulturo, starante sur la eŝafodo, sin signadis kruce, rigardante la
kupolojn de l’ preĝejoj, kaj poste kvarfoje falis teren antaŭ la popolo,
salutante al ĉiuj kvar flankoj.

—Pardonu, homoj!—li ekkriis: ho, pardonu al mi miajn pekojn,

pardonu min, rabiston, ŝteliston, mortigiston! Pardonu al mi ĉion,
kion mi pekis kontraŭ vi! Mi meritas la mortpunon, pardonu miajn
kulpojn vi, homoj!

Kaj sin turninte al ekzekutistoj, li mem metis siajn brakojn en

destinitajn ingojn.

—Nu, alligu!—li ordonis, ordigante sian grizan krispan barbon, kaj ne

diris unu vorton plu...

Tiam, laŭ signo de Ivano, la diako sin turnis al aliaj kondamnitaj kaj
legis iliajn verdiktojn, laŭ kiuj ili ĉiuj estis kulpigataj pri komploto
kontraŭ la caro, pri intenco fordoni Novgorod’n kaj Pskov’n al litova
reĝo kaj pri krimaj rilatoj kun la turka sultano.

Oni estis kondukonta ilin ĉu al pendigiloj, ĉu al kaldrono, ĉu al aliaj

ekzekutiloj.

La popolo laŭtvoĉe preĝis.

—Sinjoro Dio!—aŭdiĝis sur la placo: pardonu ilin, Dio, Jesuo Kristo!

Prenu iliajn animojn!

—Preĝu pri ni, ho, sanktuloj!—kriadis kelkaj el la popolamaso:

ekmemoru nin, kiam vi estos en la Dia regno!

La opriĉnikoj, por surdigi ĉi tiujn aklamojn, laŭte vokis:

—He, he! Pereu la malamikoj de l’ caro!

Sed en ĉi tiu momento la popolo ekmoviĝis, ĉiuj kapoj turniĝis

unuflanken, kaj eksonis la aklamoj:
—Frenezulo venas! Rigardu, rigardu! jen la frenezulo!

Ĉe la rando de l’ placo montriĝis viro kvardekjara kun maldensa

barbo, kun pala vizaĝo, nudpieda, vestita sole per blanka tola
ĉemizo. Lia vizaĝo esprimis eksterordinaran bonecon, kaj sur la lipoj
ludis stranga, kvazaŭ infana, bonkora rideto.

La apero de ĉi tiu figuro meze de tiom da homaj vizaĝoj, esprimantaj

timon, teruron aŭ kruelecon, forte impresis ĉiujn. La placo silentiĝis,
la ekzekutado haltis.

Ĉiuj konis la frenezulon, sed neniu ankoraŭ estis vidinta tian

esprimon de lia vizaĝo, kiel hodiaŭ. Kontraŭ kutimo, konvulsio
trakuris ĉi tiun ridetantan buŝon, kvazaŭ alia nekutima sento batalis
kontraŭ la bonkoreco.

Kliniĝinte antaŭen, tintigante la ĉenojn kaj la ferajn krucojn, lin

kovrantajn, la frenezulo, sin direktante al Ivano, iris tra la
homamaso, kiu disiĝis antaŭ li:

—Ivaĉjo, Ivaĉjo!—li kriis de malproksime, movante sian lignan

rozarion kaj ĉiam ridetante: Ivaĉjo, pri mi vi forgesis!

Ekvidinte lin, Ivano volis turni la ĉevalon kaj deiri flanken. Sed la
frenezulo jam staris antaŭ li.

—Rigardu min, Ivaĉjo!—li diris, prenante lian ĉevalon je la brido: kial

do vi ne ordonas ekzekuti la frenezulon? Ĉu Bazĉjo estas malpli bona
ol aliaj?

—Dio gardu vin!—diris la caro, prenante plenmanon da oraj moneroj

el sia desegnita saketo, pendanta sur ora ĉeneto ĉe lia zono: prenu,
Bazĉjo, iru, preĝu pri mi!

La frenezulo etendis ambaŭ manplatojn, sed tuj fortiris ilin, kaj la

mono disŝutiĝis teren.
—Aj, aj! ĝi brulas!—li ekkriis svingante kaj surblovante la fingrojn:
por kio vi brulruĝigis la monon? Por kio vi ekbruligis inferan fajron?

—Iru, Bazĉjo,—ripetis Ivano senpacience: lasu nin, ĉi tie ne estas

loko por vi!

—Ne, ne! Mia loko estas ĉi tie, kun martiroj! Donu al mi ankaŭ
pormartiran kroneton! Por kio vi min forgesis? Por kio vi ofendas
min? Donu al mi la saman kroneton, kiel al aliaj!

—Iru for!—diris Ivano kun naskiĝanta kolero.

—Mi ne foriros!—obstine ripetis la frenezulo, alkroĉiĝante al la

jungaĵo de la cara ĉevalo, kaj li ekridis, montrante Ivanon per la
fingro.—Rigardu, rigardu, vi ĉiuj! Kion li havas sur la frunto? Kion vi
havas Ivaĉjo? Kornoj super via kapo! Kapraj kornoj! Kaj via kapo
fariĝis hunda kapo!

La okuloj de Ivano ekbrilegis.

—For, frenezulo!—li ekkriis kaj, eligante la ponardegon de l’ apude

staranta opriĉniko, li levis la manon super la malfeliĉulo.

Krioj de indigno aŭdiĝis en la homamaso.

—Ne tuŝu lin! Ne tuŝu la sanktan frenezulon! Disponu je niaj kapoj,

nur ne tuŝu la sanktulon!

Kaj Bazĉjo ĉiam ridetis duoninfane, duonfreneze.

—Traboru min, reĝo Saulo!—li diris, forŝovante la krucojn, kovrantajn

lian bruston: traboru ĉi tien, en la koron! Ĉu mi estas malpli bona, ol
tiuj martiroj? Enirigu ankaŭ min en la Dian regnon! Eble vi envias, ke
vi ne estos tie kun ni, reĝo Saulo, reĝo Irodo, reĝo de infero?

La ponardego ektremis en la mano de l’ caro. Unu momenton

ankoraŭ, kaj ĝi eniĝus en la bruston de l’ frenezulo, sed denove la
voĉoj en la popolamaso detenis la caron. La caro venkis sian volon,
sed la ventegon sekvis fulmotondro.

Kun ŝaŭmanta buŝo, kun brilegantaj okuloj, kun levita ponardego, li

donis spronojn al sia ĉevalo, kiu salte sin ĵetis en la aron de l’
kondamnitaj, kaj la cara ponardego trapikis la plej proksime
starantan.

Kiam li malrapide revenis sur sian lokon, kun mallevita sanggutanta

ponardego, la frenezulo jam estis forigita de opriĉnikoj.

Ivano eksvingis la manon, kaj la ekzekutistoj eklaboris. Sur la pala

vizaĝo de l’ caro aperis ruĝo: liaj okuloj pligrandiĝis, bluaj vejnoj
vidiĝis sur lia frunto, la naztruoj plilarĝiĝis...

Kiam fine, satiginte sian kruelan naturon, li turnis la ĉevalon kaj

ekrajdis hejmen, sangmakulita kaj ĉirkaŭita de siaj sangkovritaj
militistoj, la korvoj, sidintaj ĝis tiam sur preĝejaj krucoj kaj sur
domaj tegmentoj, unu post alia eksvingis flugilojn kaj
malsuprenflugis sur amason da disŝiritaj membroj kaj sur kadavrojn,
balanciĝantajn sur pendigiloj...

Boriso Godunòv ne troviĝis en tiu tago inter la sekvantaro de Ivano:

hieraŭ li proponis akompani la litovajn senditojn el Moskvo.

La sekvintan tagon la placo estis purigita, kaj la kadavroj estis ĵetitaj

en la fosaĵon, ĉirkaŭantan Kremlon. Tie post kelke da jaroj
moskvanoj konstruis kelkajn lignajn preĝejojn "super ostoj kaj
sango", kiel diras la antikvaj kronikoj.

Pasis multaj jaroj; la impreso pri la terura ekzekuto jam malaperis el

la memoro de l’ popolo; sed longe ankoraŭ staris apud la fosaĵo de
Kremlo tiuj malriĉaj preĝejoj, kaj la vizitantoj aŭdis tie preĝojn pri
martiroj, elturmentitaj kaj mortigitaj laŭ ordono de l’ caro Ivano la
Kvara de l’ tuta Ruslando.
 ĈAPITRO XXXVI.

Reveno en la antaŭurbon.

Terureginte Moskvon, la caro ekdeziris sin montri korfavora kaj

grandanima. Laŭ lia ordono, la malliberejoj estis malfermitaj kaj ĉiuj
malliberuloj, kiuj jam ne esperis por si pardonon, estis liberigitaj.
Kelkaj eĉ ricevis donacojn de l’ caro. Ŝajne, lia kolerego, de longe
tropleniginta lian animon kaj ĉiam kreskinta, eksplodis dum la lasta
ekzekutado kaj forlasis lian animon, kvazaŭ garbo da flamantaj
radioj el fajrospiranta vulkano. Lia animo trankviliĝis, kaj li ĉesis ĉie
serĉi perfidon.

Ne ĉiufoje, verŝinte sangon de senkulpuloj, Ivano havis riproĉojn de

konscienco. Tio dependis ankaŭ de aliaj cirkonstancoj. Ĉielaj signoj,
subita fulmotondro, apero de popolaj malfeliĉoj vekis lian senteman
imagon kaj iafoje igis lin fari publikan penton; sed kiam ne okazis
brulado aŭ malbonega rikolto aŭ iu alia malfeliĉo, lia interna voĉo
silentis, lia konscienco dormetis. Tiel okazis en la nuna tempo.
Trankvila estis la animo de l’ caro. Post siaj mortigoj Ivano sentis
kvazaŭ kontentiĝon, kiel homo satmanĝinta post longa fastado.
Obeante pli al sia kutimo ol al kora bezono, li, revenante en la
antaŭurbon tra la monaĥejo de Sankta Triunuo, interrompis sian
vojaĝon por preĝi dum kelkaj tagoj.

Dum la tuta vojaĝo la fronte rajdantaj oficistoj plenmane disdonadis

arĝentajn monerojn al almozuloj kaj, forlasante la monaĥejon, la
caro lasis al la ĉefabato riĉajn donacojn, por ke oni preĝu pri lia
sano.
Dume en la antaŭurbo okazis io tute neatendita.

Godunòv, sendita antaŭen por prepari triumfan akcepton de l’ caro,

fininte ĉion necesan, sidis en sia domo, ĉe kverkligna tablo, apoginte
la kapon sur la manplaton. Li primeditadis ĉion okazintan dum la
lastaj tagoj, la publikan ekzekuton, kiun li sukcesis ne ĉeesti, la
malfacile divineblan karakteron de l’ terura caro kaj la rimedojn por
ne perdi lian favoron, ne partoprenante la farojn de l’ opriĉnikoj,—
kiam subite eniris lia servisto kaj anoncis, ke ĉe la doma pordo
atendas princo Nikito Romànoviĉ Serèbrjanij.

Aŭdinte ĉi tiun nomon, Godunòv mirigite leviĝis.

Serèbrjanij estis malfavorato de l’ caro, kondamnita al morto. Li estis

forkurinta el malliberejo, kaj rilatoj kun li povis kosti al Godunòv lian
kapon. Aliparte, rifuzi al la princo gastamecon aŭ denunci lin al la
caro, tio estus malindaĵo, kiun ne riskus Godunòv, timante perdi la
popularecon, kiun li plej multe ŝatis. Samtempe li ekmemoris, ke la
caro en la lastaj tagoj estis en bonega humoro, kaj li tuj decidis sian
agadmanieron.

Li ne eliris el la domo, por akcepti la princon, sed ordonis, ke oni lin

tuj invitu en la ĉambron. Neniuj fremdaj atestantoj ĉeestis, kaj
Godunòv, decidinte lin akcepti, deziris montri plenan gastamecon.

—Estu la bonveninta, princo,—li diris, ĉirkaŭbrakante la gaston:

bonvolu sidiĝi! Kiel vi kuraĝis reveni la antaŭurbon? Sed antaŭe
permesu, ke mi vin regalu, certe, vi estas tre laca?

Laŭ lia ordono oni alportis manĝaĵon kaj kelkajn pokalojn da vino.

—Diru, mi petas, princo,—demandis Godunòv: ĉu iu vin vidis, kiam vi

supreniris la ŝtuparon?

—Mi ne scias,—naive respondis la princo: eble, iu vidis, mi min ne

kaŝis, mi rekte alrajdis al via domo. Mi scias, ke vi ne simpatias por
la opriĉnikoj!
Godunòv sulkigis la vizaĝon.

—Boriso Teodòroviĉ,—daŭrigis Serèbrjanij konfideme: mi ne estas

sola, kun mi venis ĉirkaŭ ducent rabistoj el apud Rjazanjo.

—Kion vi diras, princo?—ekkriis Godunòv.

—Ili restis ekster la antaŭurbo. Ni ĉiuj prezentas niajn kapojn al la

caro: li bonvolu nin ekzekutigi aŭ pardoni, laŭ sia bontrovo!

—Mi scias, princo, mi aŭdis, kiel vi kun tiuj rabistoj forpelis tatarojn;
sed eble vi ne scias, kio dume okazis en Moskvo?

—Mi ĉion scias,—respondis Serèbrjanij, sulkigante la brovojn.—Mi

veturis ĉi tien kaj esperis, ke la opriĉnino estas finita, sed ĉe vi
fariĝas ĉiam pli kaj pli malbone. Dio pardonu al la caro! Sed kial do
vi, Boriso Teodòroviĉ, nur observas ĉion kaj nenion kontraŭdiras?

—Nu, princo, mi vidas, vi estas ĉiam la sama. Se mi eĉ dirus al la

caro, ĉu li obeus min?

—Tute egale,—obstine respondis Serèbrjanij: ĉu li obeos aŭ ne, sed

vi devis nepre eldiri vian opinion. De kiu li ekscius la veron, se ne de
vi?

—Ĉu, vi opinias, li ne scias la veron? Ĉu vi opinias, ke li efektive

kredas al la denuncoj, laŭ kiuj tiom da homoj estis ekzekutitaj?

Kaj Godunòv haltis, timante, ĉu li ne diris tro multe, sed li tuj

ekmemoris, ke li parolas kun Serèbrjanij, kies sincera mieno estis
garantio kontraŭ perfido.

—Ne, princo,—li daŭrigis duonvoĉe: maljusta vi estas kontraŭ mi. La

caro ekzekutigas tiujn, kontraŭ kiuj li koleras, kaj la impulsojn de lia
koro ĉu oni povas kontroli? "La koro de l’ caro estas en la mano de
Dio",—diras la Sankta Skribo. La bojaro Morozov provis paroli la
veron al la caro,—kio sekvis? Morozov estas ekzekutita, tamen ĉu tio
helpis al la aliaj? Kaj vi, princo, ŝajne, malbone gardas vian kapon,
se vi, sciante pri la ĵusaj ekzekutoj, kuraĝis veni en la antaŭurbon?

Ĉe la nomo de Morozov Serèbrjanij ekspiris. Li multe amis la

bojaron, kvankam Morozov estis forpreninta lian feliĉon.

—Nu, Boriso Teodòroviĉ,—li diris al Godunòv, respondante al lia

demando: se decidos la sorto, helpos neniu forto! Verdire, la vivo
tedis min, ne bona vivo komenciĝis en Ruslando!

—Aŭskultu, princo, vi mem vin ne ŝparas, tia certe estas via

karaktero, sed Dio zorgas pri vi. Ĝis nun, malgraŭ ĉio, vi restas en
vivo. Eble, la sorto ne destinis, ke vi pereu senbezone. Se vi estus
reveninta antaŭ unu semajno, vi certe jam ne ekzistus plu; sed nun,
ŝajnas al mi, vi povas havi iujn esperojn. Nur ne rapidu aperi antaŭ
la caro, antaŭe mi devas paroli kun li.

—Mi dankas vin, Boriso Teodòroviĉ, sed vi ne zorgu multe pri mi, nur
miajn rabistojn, se eble, bonvolu pardonigi. Kvankam krimuloj, ili ja
bone elpagis siajn kulpojn!

Godunòv mirigite ekrigardis la princon. Li ne povis alkutimiĝi al la

naiveco de l’ princo, kaj lia indiferenteco pri la propra vivo ŝajnis al
Godunòv nenatura.

—Ĉu pro iu ĉagreno vi, princo, ne volas plu vivi?—li demandis.

—Eble pro ĉagreno. Por kio vivi nun? Ĉu vi volas kredi, Boriso
Teodòroviĉ, iafoje malgraŭvole mi pensas pri Kurbskij[34]: timo
ekposedas min, mi mem tiam havas la deziron forlasi la patrolandon
kaj iri for al la poloj, se nur la poloj ne estus niaj malamikoj!

—Jes, princo! En la nuna tempo ni ne havas alian vojon: aŭ imiti la

princon Kurbskij kaj por ĉiam forlasi la patrolandon, aŭ fari, kiel mi—
resti apud la caro kaj peni konservi lian favoron. Kaj vi, princo, celas
nek unu, nek alian: la caron vi ne forlasas kaj samtempe vi
kontraŭstaras al li; tio estas neeble, princo, oni devas elekti tion aŭ ĉi
tion. Se vi ne deziras forkuri el Ruslando, plenumu la volon de l’
caro. Kaj se li vin ekamos, eble li mem forlasos sian opriĉninon. Se
ni, ekzemple, estus duope apud li, subtenante unu la alian, tiel ke
hodiaŭ mi dirus al li necesan vorteton, morgaŭ vi,—io nepre restos
en lia kapo, senĉesa gutado eĉ ŝtonon traboras. Sed perforte, kara
princo, nenio estas farebla!

—Se li ne estus la caro,—malgaje diris Serèbrjanij,—mi scius, kion mi

devus fari, sed nun mi mem ne povas decidi, kion fari: unuflanke,
Dio malpermesas kontraŭstari al la caro, duaflanke—mi ne povas
simpatii por li; se oni min dispecigos, mi ne povas interrilatiĝi kun
opriĉnikoj!

—Atendu, princo, ne malesperu! Ekmemoru, kion mi tiam diris al vi!

Ni lasu la opriĉnikojn; ni ne kontraŭparolu al la caro; la opriĉnikoj
pereigos sin mem. Jam tri ĉefoj ne ekzistas, ambaŭ Basmanov’j kaj
Vjàzemskij. Atendu, princo, la tuta opriĉnino sin mem formanĝos.

—Kaj ĝis tiam kion fari?—demandis Serèbrjanij.

—Ĝis tiam,—respondis Godunòv, evitante tuj malkovri la ideon, kiun

li intencis firmigi en la kapo de sia interparolanto: ĝis tiam, se la caro
vin pardonos, vi ree povas batali kontraŭ tataroj, tio ja estas utila
faro!

En la cerbo de Serèbrjanij ne facile kunvivis du malsamaj impresoj,

kaj la perspektivo batali kontraŭ tataroj tuj malaperigis lian
malĝojon.

—Jes,—li diris: nenio plu al ni restas, ol batali kontraŭ tataroj! Bone

estus, se ni ne atendus, kiam ili venos Ruslandon, sed se ni kun ĉiuj
niaj regimentoj atakus ilin en Krimeo, eble ni eĉ povus almiliti
Krimeon!

Li eĉ ekridetis ĉe tiu ĉi penso.

Godunòv demandis lin pri lia kontraŭvola liberigo kaj pri la batalo
apud Rjazanjo. Jam vesperiĝis, kaj ili ĉiam sidis kaj interparoladis
antaŭ du pokaloj da vino.

Fine Serèbrjanij leviĝis.

—Adiaŭ, bojaro,—li diris: jam vesperiĝis!

—Kien vi iras, princo? Restu ĉe mi, pasigu la nokton, morgaŭ mi

parolos kun la caro pri vi, li devas reveni.

—Neeble estas, bojaro! Mi devas reveni al la miaj. Mi timas, ke ili

komencos malpacon kun iu. Se la caro estus en la antaŭurbo, ni
rekte irus al li kun nia pento,—estu, kio estos,—sed estas danĝere
resti longtempe apud ĉi tieaj kanajloj: kvankam ni havas nian
tendaron ne survoje, apud la arbaro, tamen iu taĉmento da
opriĉnikoj ĉiam povas veni...

—Adiaŭ, princo,—diris Godunòv.—Gardu vin, ne iru al la caro, ĝis

kiam mi sendos voki vin.

—Atendu! Kien vi iras?—aldonis Godunòv, vidante, ke Serèbrjanij

volas eliri en la straton, kaj preninte lin je la mano, li elkondukis lin
tra la korto.

—Adiaŭ, Nikito Romànoviĉ!—li ripetis kaj ĉirkaŭbrakis la princon.—

Dio estas kompatema, eble, via afero bone sukcesos!

Kaj ne pli frue, ol kiam la princo surĉevale trairis la kortan pordegon,

Godunòv revenis en sian ĉambron, tre kontenta, ke Serèbrjanij ne
konsentis pasigi la nokton en lia domo.

La sekvintan matenon la caro kun granda pompo revenis la

antaŭurbon, kvazaŭ post sukcesplena militiro. La opriĉnikoj
akompanis lin kun aklamoj: he, he, hurrà! tra ĉiuj stratoj ĝis la
palaco.
Nur la maljuna nutristino Onùfrievna akceptis lin per insultoj:

—Besto!—ŝi ekkriis, irante renkonten al li: kiel la tero ne englutas

vin, sangavidan beston! Vi haladzas sangan odoron, mortigisto! Kaj
vi kuraĝis ankoraŭ viziti la tombon de Sankta Sergèj post via moskva
krimo! Dia fulmotondro frapos vin, malbenitan, kune kun via diabla
militistaro!

Sed ĉi tiun fojon la insultoj de l’ maljunulino tute ne impresis la

caron. Estis neniu fulmotondro aŭ ventego. La suno bele brilis en la
sennuba ĉielo kaj lumigis la orornamitajn multkolorajn flankdomojn
de l’ palaco kun iliaj strangformaj kupoloj. Ivano ne diris eĉ unu
vorton kaj preteriris apud la nutristino en siajn ĉambrojn.

—Atendu, atendu!—ŝi daŭrigis, sekvante lin per okuloj kaj frapante

la plankon per sia bastono: Diaj fulmoj frapos vin kaj bruligos vian
tutan malpian antaŭurbon!

Kaj la maljunulino foriris en sian ĉambreton, malrapide movante la

piedojn kaj kolere rigardante la korteganojn, kiuj deflankiĝis antaŭ
ŝi, plenaj je superstiĉa timo.

En la sama posttagmezo Godunòv, vidante, ke la caro estas

bonhumora kaj kontraŭ sia kutimo deziras iom ripozi, sekvis lin en
lian dormoĉambron. La amo de la caro por li rajtigis lin tion fari,
precipe se li havis ion raporti, kion ne ĉiuj devis aŭdi.

En la cara dormoĉambro staris du litoj: unu farita el nuraj tabuloj

nekovritaj,—tie Ivano Vasìljeviĉ kuŝis dum periodoj de anima
ekscitiĝo kaj de pentofarado; alia—pli larĝa, estis kovrita per mola
ŝaffelaĵo, lanugaj kusenegoj kaj silkaj kusenoj; en ĉi tiu lito la caro
dormis, kiam lia animo estis trankvila. Verdire, ĝi ne ofte okazis, kaj
pli ofte ĉi tiu lasta lito restis neuzata.

Bone oni devis koni la naturon de l’ caro, por ĉiam senerare diveni
lian humoron. Ne ĉiam dum turmentoj de l’ konscienco li fariĝis
pardonema kaj korfavora. Ne malofte li aljuĝis siajn
konsciencriproĉojn al artifikoj de l’ diablo, kiu deziris malhelpi al li
persekutadi la perfidon, kaj tiam, anstataŭ montriĝi pardonema, li,
por kontraŭbatali la diablon, ĉiam preĝante kaj farante krucsignojn,
sin donadis al plej granda krueleco. Ne ĉiam ankaŭ lia videble
trankvila vizaĝo atestis pri interna trankvileco. Ofte ĝi estis ne pli ol
ŝajno, kaj la caro, kun sia eksterordinare traiga rigardo kaj la
kapableco diveni fremdajn pensojn, pli ol unu fojon mirigis sian
interparolanton kaj frapis lin per neatendita eksplodo de kolero dum
momentoj, kiam ĉi tiu esperis vidi esprimon de favoro.

Sed Godunòv sciis distingi la plej malgrandajn nuancojn de l’

karaktero de l’ caro kaj ĉiam senerare divenis kaj komprenis la por
aliaj neklarigeblajn ŝanĝojn de lia vizaĝo.

Kiam la caro kuŝiĝis en sian molan liton, Boriso Godunòv, vidante en

liaj trajtoj nenion krom laciĝo, diris sen iaj preparoj:

—Via cara moŝto, via malfavorato troviĝis!

—Kiu?—demandis Ivano, oscedante.

—Nikito Serèbrjanij, la sama, kiu sabrovundis vian perfidulon

Vjàzemskij kaj estis malliberigita.

—Ha!—diris Ivano: fine oni kaptis la paseron! Kiu lin kaptis?

—Neniu, via cara moŝto. Li mem venis kaj kunvenigis ĉiujn rabistojn,
kun kiuj li apud Rjazanjo venkis la tatarojn. Ili ĉiuj kune kun
Serèbrjanij venis konfesi al via cara moŝto siajn kulpojn.

—Ili retrovis la prudenton, bone!—diris Ivano.—Ĉu vi vidis lin?

—Jes, via cara moŝto! Li rekte venis al mi; li ne sciis, ke vi forestas,

kaj li venis peti min, ke mi raportu pri lia reveno al via cara moŝto!
Komence mi intencis lin malliberigi, sed poste venis al mi la ideo, ke
Skuratov eble kulpigos min, ke mi alproprigas al mi lian rajton; certe,
Serèbrjanij ne forkuros, se li mem venis ĉi tien!
Godunòv parolis tute malkaŝe, kun sincera mieno, sen iu konfuziĝo,
kvazaŭ sen ruzeco, sen iu simpatio por Serèbrjanij. Kiam li hieraŭ
estis elkondukanta Serèbrjanij’n per la korta pordo, li tute ne havis la
intencon kaŝi de la caro lian viziton (tro danĝere tio estus!), li nur ne
volis, ke iu el la opriĉnikoj, pli frue ol li, sciigu la caron pri tiu vizito
kaj, kiel unua sciiganto, kolerigu la caron eble eĉ kontraŭ Godunòv
mem. La aludo, ke Serèbrjanij estis malamiko de l’ ekzekutita
Vjàzemskij, ne sencele estis uzita de Godunòv.

La caro oscedis ankoraŭ unu fojon, sed nenion respondis, kaj

Godunòv, observante lin tre atente, ne legis en lia vizaĝo ion similan
je kolero eĉ kaŝita. Male, ŝajnis al li, ke la intenco de Serèbrjanij sin
prezenti kun la rabistoj al la cara volo, plaĉis al Ivano.

La caro Ivano, verŝante sangon kaj tremigante ĉiujn, havis tamen la

deziron, ke oni opiniu lin justa kaj eĉ favorkora; lia krueleco ĉiam
havis la ŝajnon de severa justeco, kaj la fido je lia favorkoreco tiom
pli multe flatis lin, ĉar ne ofte li renkontis tiun fidon.

Post iom da tempo Godunòv kuraĝis demandi:

—Via cara moŝto, eble mi devas voki Gregoron Lukìĉ?

Sed la lastaj ekzekutoj jam trosatigis Ivanon; kelkaj kapoj nenion

povis aldoni por lia kontentiĝo nek povis ree eksciti lian sangsoifon,
nun dormantan.

Li fikse ekrigardis Godunòv’n.

—Ĉu vi opinias, ke mi ne povas vivi sen mortigoj?—li diris severtone:

la ribelulojn, kiuj subfosas la regnon, ĉu oni povas kompari kun
Nikito, kiu vundis Afonĉjon? Kaj la rabistoj ankaŭ ne ĉiuj meritas
mortpunon. Ili ĉiuj kun Nikito kolektiĝu en mia korto. Kiam mi eliros
el la dormoĉambro, mi ekvidos, kion fari kun ili!

Godunòv, dezirinte al la caro bonan ripozon, foriris kun profunda

saluto.
Ĉ
Ĉio nun dependis de l’ humoro de Ivano post lia vekiĝo.
 ĈAPITRO XXXVII.

Pardono.

Sciigita de Godunòv, Serèbrjanij venis en la caran korton kun ĉiuj siaj

rabistoj.

En disŝiritaj, diversspecaj vestoj, unuj en kaftanoj, aliaj en ŝafpeltoj,

kelkaj en bastŝuoj aŭ nudpiedaj, multaj vunditaj, kun bandaĝitaj
kapoj kaj vizaĝoj, ĉiuj sen ĉapoj kaj sen armaĵo, ili silente amase
staris en la korto de la palaco, atendante la vekiĝon de l’ caro.

Ne por la unua fojo la rabistoj nun vidis la antaŭurbon; ili vizitadis

ĝin kiel harpistoj, kiel almozuloj aŭ kiel ursaj kondukantoj. Kelkaj eĉ
partoprenis la lastan brulatencon, dum kiu Ringo kun Vulturo venis
liberigi Serèbrjanij’n. Multe da konataj figuroj ni trovus inter ili, sed
ne ĉiuj ĉeestis. Forestis tiuj, kiuj, defendante Ruslandon, mortis
antaŭnelonge sur Rjazanja batalkampo, forestis tiuj, kiuj, post la
venko, ŝatante la liberan nomadan vivon, ne deziris prezenti al la
caro siajn kulpajn kapojn. Forestis Ringo, Dmiĉjo, la flavruĝa kantisto
kaj Vulturo! Ringo, kiu la lastan fojon vizitis la antaŭurbon la tagon
post la dia juĝo, malaperis Dio scias kien; Dmiĉjo sekvis lin; la
kantiston, kiel ni scias, mortpunis Serèbrjanij, kaj la kadavron de
Vulturo nun disŝiregis hundoj kaj bekpikis korvoj apud la muroj de
Kremlo...

Dum du horoj jam staris la bravuloj, kun mallevitaj okuloj; ili ne sciis,
ke la caro de longe ilin observas el sia malgranda fenestreto super la
doma pordo. Ĉiuj silentis same kiel Serèbrjanij, kiu staris aparte,
enpensiĝinte kaj ne atentante la homojn, amasiĝantajn apud la
pordego kaj en la korto. Meze de scivoluloj troviĝis la nutristino de l’
caro. Ŝi staris sur la perono, sin apogante sur bastonon, kaj rigardis
ĉirkaŭen per siaj senvivaj okuloj, atendante la aperon de Ivano, eble,
kun celo malhelpi lin per sia ĉeesto fari novan kruelaĵon.

Ivano Vasìljeviĉ, satrigardinte el la kaŝita fenestro siajn

malfavoratojn, kun ĝojiga penso, ke nun ili troviĝas inter vivo kaj
morto kaj ke ne agrable ili devas sin senti, subite aperis sur la
perono, akompanata de kelkaj stolnikoj[43].

Ĉe la apero de l’ caro, en orŝtofa vesto kaj kun desegnita bastono en

la mano, la rabistoj genufleksis kaj kliniĝis ĝisteren.

Ivano silentis iom da tempo.

—Bonan tagon, ĉifonuloj!—fine li diris kaj, sin turnante al

Serèbrjanij, li aldonis: pro kio vi venis la antaŭurbon? Ĉu vi enuas
sen malliberejo?

—Via cara moŝto,—respondis Serèbrjanij modeste: la malliberejon mi

forlasis ne propramove, min perforte forkondukis la rabistoj. Ili poste
venkis la Ŝirinan ĥanon Ŝiĥmàt, pri kio vi jam devas scii, via cara
moŝto. Kune ni batalis kontraŭ tataroj, kune ni venis prezenti al vi
niajn kulpajn kapojn: bonvolu ekzekutigi aŭ pardoni, laŭ via
bontrovo!

—Ĉu vi lin estis forkondukintaj el la malliberejo?—demandis Ivano la

rabistojn: kial vi lin konas?

—Via cara moŝto!—duonvoĉe respondis la rabistoj: li estis savinta

nian hetmanon, kiam en Medvedevka oni volis lin pendigi. La
hetmano siaflanke lin forkondukis el la malliberejo!

—En Medvedevka?—ripetis la caro kaj ekridetis: tio estis, kiam vi

regalis Ĥomjàk’n per vipbatoj? Mi memoras la okazintaĵon. Mi
pardonis al vi tiun unuan kulpon kaj, laŭ nia interkonsento, vi estis
malliberigita post via dua kulpo, kiam ree vi atakis miajn servistojn
en la domo de Morozov. Kiel vi klarigos al mi ĉi tion?

Serèbrjanij volis respondi, sed Onùfrievna sin enmiksis en la

interparoladon.

—Por kio kalkuli liajn kulpojn?—kolertone ŝi sin turnis al Ivano.—

Anstataŭ rekompenci lin pro tio, ke li venkis la tatarojn kaj defendis
la sanktan preĝejon, vi nur penas trovi iun lian kulpon. Ĉu ne sufiĉas
por vi la moskvaj ekzekutoj? fi, lupo nesatigebla!

—Silentu, maljunulino!—diris Ivano severtone: ne decas al virinaĉo

min instrui!

Sed kolerante kontraŭ Onùfrievna, la caro ne deziris ŝin inciti kaj, sin
turnante al la rabistoj, ĉiam starantaj surgenue, li diris:

—Kie estas via hetmano, kanajloj? Li eliru antaŭen!

Serèbrjanij respondis anstataŭ la rabistoj.

—Ilia hetmano forestas, via cara moŝto! Tuj post la Rjazanja batalo li
forlasis nin. Mi proponis al li iri kune, sed li ne konsentis!

—Li ne konsentis?—ripetis Ivano.—Ŝajnas al mi, ke via hetmano

estas la sama blindulo, kiu kun maljunulo penetris en mian
dormoĉambron! Aŭskultu, ĉifonuloj! Mi ordonos trovi vian hetmanon
kaj mortpuni lin!

—Atendu, kion faros al vi mem la diabloj post via morto!—

ekmurmuretis la nutristino.

Sed la caro ŝajnigis, ke li ne aŭdas, kaj daŭrigis, rigardante la

rabistojn:

—Kaj vin ĉiujn, pro tio, ke vi mem venis al mi kun viaj kulpaj kapoj,
mi pardonas. Oni donu al ili tuj kvin barelojn da mieltrinkaĵo! Nu,