(eBook PDF) Essentials of Tourism download

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-essentials-of-tourism/

Download more ebook from https://ebookluna.com

 We believe these products will be a great fit for you. Click
the link to download now, or visit ebookluna.com
to discover even more!

(eBook PDF) Essentials of Tourism 2th by Chris Cooper

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-essentials-of-tourism-2th-by-chris-
cooper/

(eBook PDF) Tourism Information Technology 3rd Edition. CABI Tourism Texts
(Tourism Studies)

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-tourism-information-technology-3rd-
edition-cabi-tourism-texts-tourism-studies/

(eBook PDF) Practical Tourism Research (CABI Tourism Texts)

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-practical-tourism-research-cabi-
tourism-texts/

(eBook PDF) The Business of Tourism 10th

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-the-business-of-tourism-10th/
(eBook PDF) Translational Medicine in CNS Drug Development, Volume 29

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-translational-medicine-in-cns-drug-
development-volume-29/

Progress in Heterocyclic Chemistry Volume 29 1st Edition - eBook PDF

https://ebookluna.com/download/progress-in-heterocyclic-chemistry-ebook-
pdf/

(eBook PDF) The Economics of Recreation, Leisure and Tourism 5th Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-the-economics-of-recreation-
leisure-and-tourism-5th-edition/

(eBook PDF) Tourism The Business of Hospitality and Travel 6th Edition

https://ebookluna.com/product/ebook-pdf-tourism-the-business-of-
hospitality-and-travel-6th-edition/

Tourism: The Business of Hospitality and Travel 6th Edition Roy A. Cook -
eBook PDF

https://ebookluna.com/download/tourism-the-business-of-hospitality-and-
travel-ebook-pdf/
 Essentials of TOURISM
‘A timely update to a well-established text, that is widely respected for its clarity and expertise. It provides
Chris Cooper
loads of interesting case studies and examples that will engage students.’
Professor Noel Scott, University of the Sunshine Coast, Australia

‘A must read for all tourism students and researchers. This text addresses issues related to tourism and Essentials of
TOURISM
provides a comprehensive picture of the economic, environmental, cultural and social impacts of tourism.
It also emphasises government policy and sustainability concerns whilst addressing market forces with
cases from around the world.’
Professor Dimitrios Buhalis, Bournemouth University, UK

Will robots take over the roles of hotel staff? Are concerns around the climate making you think twice
about flying? How has the rise of Airbnb and social media impacted upon the tourism and hospitality
industries? For answers to these and many other contemporary tourism questions, look no further than
this third edition of Essentials of Tourism.

Maintaining its concise, lively and accessible style for students, key updates to this edition include: THIRD
EDITION

• New content related to changing government policy, technology, AI, robotics, digital marketing and

Chris Cooper
sustainable tourism
• Revised coverage of the essential elements of tourism including events, transport, accommodation
and the social and environmental impacts of tourism
• A wide range of new case studies offering insights into how tourism theory can be applied in varied
and international contexts
• Two new features including a focus on technology and a focus on employability in the tourism sector
• A recommended classic paper per chapter marking key milestones in tourism thinking
• Stunning new colour photography throughout to help illustrate the text

Essentials of Tourism is accompanied by a range of new online resources for

students and lecturers. Visit: study.sagepub.com/cooper3e

Chris Cooper is Professor in the School of Events, Tourism and Hospitality

Management at Leeds Beckett University, UK. He was awarded the UNWTO
Ulysses Medal for his contribution to tourism education and policy.

THIRD
EDITION
Cover image © shutterstock.com

Cooper_Essentials_of_Tourism_AW.indd 1-3 28/08/2020 15:14

 Contents

CONTENTS

List of Figures and Tables xiii

About the Author xvii
Preface xix
Case Matrix xxi
Online Resources xxiii

PART 1 TOURISM ESSENTIALS: AN INTRODUCTION 1

1 Tourism Essentials 3
Learning Outcomes 3
Introduction4
The History of Tourism 6
The Subject of Tourism 8
A Tourism System 13
Definitions of Tourism 18
Tourism Supply as a Complex System 22
Spatial Interaction Between the Components of the
Tourism System: Tourist Flows 23
Interrelationships and Classifications 24
The Tourist Experience 27
Summary29
Discussion Questions 29
Annotated Further Reading 29
References Cited 30

PART 2 DESTINATION ESSENTIALS 37

2 The Destination 39
Learning Outcomes 39
Introduction40
Defining the Destination 40
Common Features of Tourist Destinations 41
Accommodation, Food and Beverage 46
Retailing and Other Services 46
Access46
Ancillary Services 47
Infrastructure and Superstructure 47

00_COOPER_FM.indd 7 19/08/2020 1:16:20 PM

 viii ESSENTIALS OF TOURISM

Types of Tourism 48
Destination Stakeholders 48
The Sustainable Destination 51
The Competitive Destination 56
The Evolving Destination 60
Summary63
Discussion Questions 63
Annotated Further Reading 63
References Cited 64
3 The Economic Consequences of Tourism 69
Learning Outcomes 69
Introduction70
The Supply Side of Tourism: Definitions and Characteristics 70
The Demand Side of Tourism: Measurement Issues 72
The Economic Consequences of Tourism 75
The Economic Benefits of Tourism 81
The Economic Costs of Tourism 86
Summary87
Discussion Questions 87
Annotated Further Reading 87
References Cited 88
4 The Environmental Consequences of Tourism 93
Learning Outcomes 93
Introduction94
The Developing Relationship between Tourism and the Environment 94
Carrying Capacity 96
Consequences of Tourism for the Environment 98
Conflict101
Environmental Impact Assessment and Auditing 110
Overarching Issues 112
Summary114
Discussion Questions 114
Annotated Further Reading 114
References Cited 115
5 The Social and Cultural Consequences of Tourism 119
Learning Outcomes 119
Introduction120
Hosts and Guests 122
The Demonstration Effect 128
Modelling the Encounter 130
The Consequences of Tourism for the Host Community 131
Processes of Cultural Change 135
Assessing the Social and Cultural Consequences of Tourism 140
Summary140
Discussion Questions 141

00_COOPER_FM.indd 8 19/08/2020 1:16:20 PM

 Contents
Contents ix

Annotated Further Reading 141

References Cited 141
6 Sustainable Tourism 147
Learning Outcomes 147
Introduction148
Background to Sustainability 149
The Pillars of Sustainability 151
Concepts and Definitions 154
Types of Tourism Sustainability 155
Principles of Sustainable Tourism 158
Implementation of Sustainability 162
The Role of Government in Implementing Sustainable Tourism 163
Contemporary Tools of Sustainable Tourism 165
Sustainable Tourism Indicators 169
Summary172
Discussion Questions 172
Annotated Further Reading 172
References Cited 173

PART 3 TOURISM SECTOR ESSENTIALS 179

7 Visitor Attractions and Events 181
Learning Outcomes 181
Introduction182
Defining Visitor Attractions 182
Characteristics of Visitor Attractions 183
Classifying Visitor Attractions 186
Specific Types of Visitor Attraction 193
Managing Visitor Attractions 198
Management Issues  202
The Future of Visitor Attractions 204
Summary205
Discussion Questions 205
Annotated Further Reading 206
References Cited 206
8 Hospitality 211
Learning Outcomes 211
Introduction212
Definitions and Scope 212
History of the Hospitality Industry 214
Structure of the Hospitality Industry 214
Managing the Hospitality Industry 221
Hospitality Operations 227
Environmental Issues 231
Summary233
Discussion Questions 233

00_COOPER_FM.indd 9 19/08/2020 1:16:20 PM

 x ESSENTIALS OF TOURISM

Annotated Further Reading 233

References Cited 234
9 Intermediaries 239
Learning Outcomes 239
Introduction240
Tourism Distribution Channels 241
Distribution Strategy, Power and Relationships 242
Intermediaries245
Integration in the Distribution Channel 254
Reactionary Strategies 256
Technology257
Future Trends 261
Summary262
Discussion Questions 262
Annotated Further Reading 262
References Cited 263
10 Transport 267
Learning Outcomes 267
Introduction268
Transport Networks 269
Elements of a Transport System 269
Managing Transport Systems 272
Transport Modes for Tourism 279
Summary290
Discussion Questions 290
Annotated Further Reading 290
References Cited 291
11 Government and Tourism 297
Learning Outcomes 297
Introduction298
The Role of Government in Tourism 298
Tourism Policy 302
Government Tourism Organisations 306
Contemporary Approaches to Integrated Tourism Governance 310
Tourism Planning 313
Summary319
Discussion Questions 319
Annotated Further Reading 320
References Cited 320

PART 4 TOURISM DEMAND AND MARKETING ESSENTIALS 327

12 Demand 329
Learning Outcomes 329
Introduction330

00_COOPER_FM.indd 10 19/08/2020 1:16:20 PM

 Contents
Contents xi

Definitions and Concepts 331

The Tourist Consumer Decision-making Process 334
Models of Consumer Behaviour in Tourism 338
An Evaluation of Consumer Behaviour Models in Tourism 340
Determinants of Demand for Tourism 340
Suppressed Demand for Tourism 344
Macro Determinants of Tourism Demand 346
Forecasting Tourism Demand 350
Summary352
Discussion Questions 352
Annotated Further Reading 352
References Cited 353
13 Tourism Marketing 357
Learning Outcomes 357
Introduction358
The Concept of Marketing 358
Evolution of Marketing Approaches 359
A Tourism Marketing Gap? 364
Market Planning in Tourism and Hospitality 368
The Tourism Product 374
Putting it all Together: Tourism Product Markets 380
Summary382
Discussion Questions 382
Annotated Further Reading 382
References Cited 383

PART 5 TOURISM FUTURES: THE ESSENTIALS 389

14 Tourism Futures 391
Learning Outcomes 391
Introduction392
Future Tourism Scenarios 392
The Future Drivers of Tourism 394
Technological Drivers of Change 401
The Response – Tourism Futures 404
Tourism Market Futures 404
Destination Futures 406
Transport Futures 409
Future Tourism Products 410
Cross-Cutting Issues for Tourism Futures 411
Summary415
Discussion Questions 416
Annotated Further Reading 416
References Cited 416

Index 421

00_COOPER_FM.indd 11 19/08/2020 1:16:20 PM

00_COOPER_FM.indd 12 19/08/2020 1:16:20 PM
 List OfOfFigures
List Figures And
And Tables
Tables xiii

LIST OF FIGURES
AND TABLES

FIGURES

1.1 A study of tourism and choice of discipline and approach 14

1.2 A basic tourism system 15
1.3 Geographical elements in a tourism system with two destinations 16
1.4 Classification of international visitors 20
1.5 The gravity model 24
1.6 Leisure, recreation and tourism 26
1.7 Airline pricing and purpose of visit categories 27
1.8 The travel experience 28
1.9 Shorter flights are less efficient, but longer flights have a larger footprint 33

2.1 Destination management planning concepts 53

2.2 Conceptual model of destination competitiveness 57
2.3 The tourist area life cycle 60

3.1 The economic impact of tourism in a locality and leakage effect 79

3.2 Evaluating the impact of an event 90
3.3 The economic impact of an event 91

4.1 Influences upon carrying capacity 98

5.1 The relationship between tourist, destinations and tolerance levels 124
5.2 Types of encounter 129
5.3 Host attitudinal/behavioural responses to tourist activity 130
5.4 Levels of cultural penetration, Wuzhen, China 131

6.1 The three pillars of sustainable tourism 151

6.2 Muller’s sustainability pentagon 152
6.3 A continuum of sustainable tourism 155
6.4 A model of visitor management 166
6.5 The role of indicators in monitoring sustainability 170

7.1 Classification of visitor attractions 187

7.2 A hierarchy of tourist attractions 189
7.3 Classification of events and festivals 198
7.4 Key factors for effective attraction management 199

00_COOPER_FM.indd 13 19/08/2020 1:16:20 PM

 xiv ESSENTIALS OF TOURISM

8.1 The three domains of hospitality 213

8.2 Guest cycle for an accommodation unit 225
8.3 Percentage distribution of hotel revenue 229

9.1 Tourism distribution mechanisms 241

10.1 Transport mode selection model 273

10.2 The five freedoms of the air 277

11.1 A continuum of host community involvement in tourism planning 315

12.1 An individual’s demand for product X 332

12.2 Maslow’s hierarchy of needs 336
12.3 Model of consumer behaviour 339

13.1 The marketing planning process 369

13.2 Market growth – market share portfolio analysis matrix 370
13.3 Ansoff product market growth matrix for a British ski tour operator 370
13.4 Promotion planning 377
13.5 Tourism distribution mechanisms 379
13.6 The tourism product market 381

14.1 A framework for tourism trends analysis 403

14.2 The evolving response to crises in the tourism sector 413

TABLES
1.1 
UNWTO supply-side definition of tourism (International
Standard Industrial Classification, ISIC) 21

2.1 Types of carrying capacity 52

2.2 Strategic planning – from the traditional approach to experience strategies 54
2.3 The tourist area life cycle 61

3.1 The ten leading generators and destinations for international tourism 2018 81

4.1 
Emissions from international and domestic global tourism (including
same-day visitors), 2005 102
4.2 Types of environmental audit 111
4.3 The issue of scale with EIAs 111

5.1 Smith’s classification of tourists 123

5.2 Doxey’s irridex 129

00_COOPER_FM.indd 14 19/08/2020 1:16:20 PM

 List OfOfFigures
List FiguresAnd
And Tables
Tables xv

6.1 Milestones of sustainable tourism development 150

6.2 Sustainable tourism positions 156
6.3 The evolution of the sustainability concept in the tourism literature 157
6.4 Instruments of tourism sustainability 162
6.5 Stakeholder mapping for sustainability 163
6.6 Visitor management options 167
6.7 Types of sustainability indicators 171

7.1 A classification of recreational resources 187

7.2 Income breakdown for a 1.5 million visitor theme park 200

9.1 The basis of power in the distribution channel 243

9.2 Mass market tour operator pricing 249
9.3 Typical timescale for planning a summer tour programme 251

10.1 Comparison of strategies of LCCs and network carriers 293

11.1 The tourism policy cycle 302

11.2 The imperative for tourism planning 314
11.3 The evolution of tourism planning 315
11.4 Stages of the tourism planning process 317

12.1 Family life cycle stage and tourism characteristics 343

12.2 The demographic transition and tourism 347

13.1 Translating marketing orientation into action 360

13.2 Distinguishing features of tourism purchasing 365
13.3 Kotler’s Marketing Stages from Marketing 1.0 to 4.0 366

00_COOPER_FM.indd 15 19/08/2020 1:16:21 PM

00_COOPER_FM.indd 16 19/08/2020 1:16:21 PM
 ABOUT THE AUTHOR

Chris Cooper is Professor in the School of Events, Tourism and

Hospitality Management, Leeds Beckett University in the UK. His PhD
in Geography is from University College London. Chris has worked
as a researcher and teacher in every region of the world and has
extensive publishing experience. He gained experience in tour opera-
tion before returning to academic life. Chris works with international
agencies including the United Nations World Tourism Organization
(UNWTO). He held the Chair of the UNWTO’s Education Council
from 2005 to 2007 and was awarded the United Nations Ulysses
Medal for contributions to tourism education and policy in 2009.

00_COOPER_FM.indd 17 19/08/2020 1:16:21 PM

00_COOPER_FM.indd 18 19/08/2020 1:16:21 PM
 PREFACE

This third edition of Essentials of Tourism has moved to a new publisher – Sage, and
I have been delighted with their enthusiasm for the book and in particular Matthew Water’s
support and insight as commissioning editor – the book is much better for his input. This
edition sees a range of updates and new features, not least of which is a completely new set
of cutting-edge, international case studies and two new sections in each chapter devoted to
technology and employability. The literature and supporting materials have all been brought
up to date and I hope that you find this edition even better than the first. As before though,
Essentials aims to provide the reader with a text covering, literally, the ‘essentials of tour-
ism’. The book is structured into 14 chapters to allow tutors and students to complete the
teaching and learning of the ‘essentials’ of tourism in a course over one 14-week semester.
As such, the book does not assume any prior knowledge of tourism. The structure of the
book was arrived at by analysing tourism curricula from leading schools around the world
and then distilling those curricula into the ‘essential’ elements found at the core of every
course. Naturally, different institutions and different parts of the world emphasise differ-
ent aspects of tourism, but the 14 chapters in this book lie at the heart of tourism as it is
taught internationally – it is therefore up to you, the reader, to contextualise this material
within your own national systems of tourism.
The chapters fall naturally into five parts. Part 1 is designed to establish a framework
for studying tourism, a way of thinking that has stood the test of time and, despite the fast-
moving pace of change that tourism is experiencing, provides a stable analytical framework.
Part 2 focuses on the destination, arguably the most important and exciting part of the
tourism system. This part dissects the nature of the destination and examines the critical
issues of the consequences of tourism for the destination and looks closely at just what is
involved in sustainable tourism. Part 3 looks at the tourism sector, both public and private,
and analyses the key issues concerning attractions and events, hospitality, intermediaries,
transportation and the public sector in tourism. Clearly each of these sectors is distinct, but
in fact they have much in common in terms of how they are managed and their econom-
ics. Only the public sector stands out as being separate here, simply because it is there to
enable and guide tourism rather than to profit from it. Part 4 turns to the tourist in terms
of demand and marketing, focusing in particular on the contemporary issues of marketing’s
‘service dominant logic’ and how digital approaches have come to dominate contemporary
marketing. Finally, the book ends with Part 5 examining tourism ‘futures’ – a term used
because there are so many possible ‘futures’ and it is impossible to see which one ‘future’
will prevail.
To aid the use of the book, each chapter has three case studies illustrating contemporary
practice in tourism and drawn from destinations and issues around the globe. These cases
are international in focus and are designed to highlight important issues of the day. At the
end of each chapter, a longer case study is provided to draw the chapter together. Each
of these cases has discussion points and full sources. In addition, each chapter identifies

00_COOPER_FM.indd 19 19/08/2020 1:16:21 PM

 xx ESSENTIALS OF TOURISM

a ‘classic paper’ – a paper that has acted as a milestone in the thinking of tourism and of the
particular topic of the chapter. At the end of each chapter, there is an annotated list of key
sources and a set of discussion questions.

Finally, throughout the book hyperlinks are provided to aid you in going rapidly to the
original source of the material.

00_COOPER_FM.indd 20 19/08/2020 1:16:21 PM

Discovering Diverse Content Through
Random Scribd Documents
Excellentie! Ik weet dat men geneigd is zichzelf te hoog te schatten, maar ik bid
U, heb ik verdiend arm en ellendig rondtedolen, ver van de mynen, en vruchteloos
zoekende naar brood?

Beloont men den schildwacht niet die alarm roept, met het vyandelyk wapen op
de borst?

Ik ben afgewezen aan de poorten van Uw paleis, toen ik—geen belooning vroeg
—neen, toen ik om recht kwam smeeken voor de arme bevolking van Lebak.

En wat heeft Uwe Exc. my gedaan?

Uwe Exc. heeft een kabinetsbrief geteekend, waarin ik berispt werd! Waarin het
als hooge gunst werd voorgesteld, dat ik langer het Gouvernement dienen mocht.

En toen Uwe Exc. dien brief schryven deed—of liever toen men Uwe Exc. dien
brief liet teekenen—had zy voor zich liggen myn stukken van 24, 25 en 28
Februari No. 88, 91 en 93, waaruit ik zoo gemakkelyk te beoordeelen was.27 Of is
er in die brieven niet iets mannelyks, iets kordaats, iets dat den eerlyken,
standvastigen man aantoont? Iets dat denken doet aan het justum ac tenacem!

Excellentie, toen ik voor weinige dagen,—voor het eerst sedert lang,—die brieven
weder ter-hand nam, maakten ze op my dien indruk.

Maar Uwe Exc. wist niet dat ze geschreven waren in doodsgevaar! In grooter
gevaar dan dat van den schildwacht van wien ik sprak, omdat ik niet alleen was.
Gevoelt Uwe Exc. den angst die my bezielde by de minste ongesteldheid van
vrouw en kind? Was er geen heldhaftigheid in die plichtsvervulling?

En wat was het antwoord van den resident op myn aanklacht?

Hy klaagde in een brief dien ik nog toonen kan: “dat ik hem stoorde in zyn drukke
bezigheden.”

Excellentie, kan het scherper afgeteekend worden, dat onderscheid tusschen de

vereerders van den “geest des Gouvernements”, en my, dan door de brieven—den
myne en dien des residents van Bantam—te plaatsen naast elkander?

Op myn aanklacht volgde alzoo van den resident van Bantam een berisping,
omdat ik niet eerst particulier had geschreven, een klacht over storing in drukke
bezigheden, en het bericht dat hy ten-mynent komen zou, om over de zaak te
confereeren.
Het was juist een dusdanige konferentie die ik vreesde. Myn voorganger had zoo
dikwyls “gekonfereerd!”

Myn antwoord teekent de pozitie duidelyk. Het is een verzoek om de schuldigen

niet tegen my in bescherming te nemen.28

Het was in ’t belang van den resident myne aanklacht onwaar te maken. Uwe Exc.
toch zou, wanneer het door my gevraagd onderzoek had aangetoond hoe deerlyk
de toestand der bevolking was, daarvan aan den resident van Bantam rekenschap
gevraagd hebben, die dat alles vroeger had behooren te weten. Daarom was me
zyn komst zoo onaangenaam. Ik vreesde dat hy in zyn belang den Regent zou
waarschuwen, en in de gelegenheid stellen om lastige getuigen omtekoopen, of uit
den weg te ruimen.

“By de minste verdenking, schreef ik, zendt de regent een expresse naar zyn neef,
den regent van Tjanjor, die herwaarts op weg is, en belang heeft by zyn maintien.
Hy vraagt, ten koste van wat ook, geld, deelt het met kwistige hand uit aan ieder
dien hy in den laatsten tyd heeft te-kort gedaan, en het gevolg zou wezen dat het
schynen zou alsof ik een lichtvaardig oordeel had geveld, alsof ik een onbruikbaar
ambtenaar ware, om niet erger te zeggen.”

Ja, dan ware ik een lasteraar geweest.

Myn verzoek om de schuldigen niet tegen my in bescherming te nemen, moet

overtollig en zelfs belachelyk schynen aan ieder die onbekend is met den tegenzin
der meeste Indische autoriteiten om het “Gouvernement te bemoeilyken met
onaangename berichten,” en zichzelf voor pensioens-uur “soessah” op den hals te
halen.

En dat die bede niet overtollig, niet belachelyk was....

Excellentie, weinige uren na het ontvangen van dien brief, heeft de resident den
regent geld gegeven, en getracht hem te bewegen iets tegen my in te brengen!29

Dat is de hoofdambtenaar, op wiens rapporten moeten gebazeerd zyn de

berispingen in Uwer Excellentie’s kabinetsmissive, die my drongen myn ontslag
te vragen.

Het was de vraag niet of er iets tegen my kon gevonden worden, en al hadde ik, ik
weet niet wat misdreven, dit zou toch niet hebben af- of toegedaan tot de schuld
of onschuld des Regents. Hy was door my R. O. aangeklaagd: die klachte moest
onderzocht worden, en niet de eventueel tegen my bestaande bezwaren.
Maar er bestonden geen bezwaren tegen my. Want wat antwoordde de Regent op
de insidieuse vraag: “of hy iets tegen my had” waardoor zyn resident hem zoo
duidelyk tegen my zyn steun aanbood?

“Neen, ik heb niets tegen den adsistent-resident, volstrekt niets, dat kan ik
bezweren!”30

En toch heeft men middel gevonden Uwe Exc. dien kabinetsbrief te doen
teekenen, dien brief vol berisping en verwyt! Toch heeft men het U weten te doen
voorkomen alsof ik, ik die stipt myn plicht had gedaan, de schuldige was!

Waarom wilde Uwe Exc. my niet hooren?

Ik had goed gehandeld. Ik geloof dat ik edel gehandeld heb. Maar al ware dit niet
zoo, het recht om gehoord te worden heeft zelfs de misdadiger! En ik had het zoo
uitdrukkelyk gevraagd in myn brief van 28 Februari No. 93, waarvan ik ten
overvloede Uwe Exc. afschrift aanbood, uit vrees dat de resident van Bantam,
wiens belang meebracht dat ik niet gehoord werd, myn verzoek zou achterhouden.

Bovendien, Uwe Exc. had kunnen weten dat hare afkeuring; niet my alleen trof,
maar het principe: of het gouvernement al dan niet wilde, dat men wèl deed
zonder omzien.

Te-gelyk met de kabinetsmissive van 23 Maart 1865 No. 54, ontving ik een
partikulier schryven van een ambtenaar uit de omgeving Uwer Exc., met wien ik
vroeger nooit had gekorrespondeerd. Hy raadde my dringend aan, op de
kabinetsmissive niet te antwoorden.

Men scheen dus intezien dat er iets te antwoorden viel!

Hy wenschte my voorts geluk met den “goeden afloop der Lebaksche zaken, en
zegt: “dat ik dien grootendeels aan de gunst Uwer Exc. te danken had!”

Dit was—al bedoelde de schryver het zoo niet—dit was een bedreiging! Het
beduidde: “als ge niet zwygt zal het nog erger voor u afloopen.”

“Après tout, staat er, zyt ge er toch eervol afgekomen!”

Myn god, alsof er kwestie van oneer geweest was!

O, hadde Uwe Exc. de verontwaardiging gezien van iemand die tenmynent was,
toen ik dien brief ontving! Iemand die zeven jaar in Bantam de gruwelen had
bygewoond, waaraan ik een eind wilde maken!
Maar ik beweerde dat men Uwe Exc. misleid had.

Myn overplaatsing naar Ngawie kon ik echter niet aannemen. Ik wist niet hoe ik
daar te handelen had. Anders dienen dan te Lebak, konde en wilde ik niet!

Bovendien zag ik in, dat ik Uwe Exc. als ambtenaar niet kon naderen. Ik voelde
dat ik te kiezen had tusschen myn bestaan en myn plicht. Want ik hoopte dat Uwe
Exc. een particulier zou vergunnen, wat zy den ambtenaar geweigerd had: een
oogenblik gehoor. Ik hoopte dat myn verzoek om ontslag, eenvoudig als het is,
maar een scherp afgedrukt zegel zettende op myn vorige brieven, Uwe Exc. zou
hebben doen inzien dat ik geen gewoon ambtenaar was, geen frazenschryver, geen
ambtsbejager, maar iemand die—al meende dan Uwe Exc. dat ik dwaalde—toch
getoond had in die dwaling eerlyk te zyn.

Na myn bekomen ontslag overlaadde men my te Serang met eerbewyzingen. De

resident zeide: my te bewonderen, en bood me zyn huis aan. Maar ik moest naar
Batavia, om Uwe Excellentie te spreken.

Wat ik na dien tyd en ten-gevolge van dat alles geleden heb, ga ik voorby. Ik
vraag Uw medelyden niet, Excellentie.

Maar ik verzoek Uwe Exc. de moeite te willen nemen de bylagen dezes

aandachtig doortelezen, en vooral te letten op de beantwoording der aan den
kontroleur voorgelegde vraagpunten.

Die ambtenaar wist dat hy op dit oogenblik niets van my te hopen of te vreezen
had. Ikzelf herinner hem daaraan. Er behoorde voor hem moed toe om
verklaringen aftegeven die getuigden vóór zyn aftredenden chef, tegen den
resident die zyn chef bleef. Tegen het Gouvernement zelfs, dat getoond had my
niet te beschermen.

Om nog ten-overvloede de zedelyke waarde van de getuigenissen des kontroleurs

aantetoonen, neem ik de vryheid hierby overteleggen afschrift eener
korrespondentie, die vreemd schynen moge aan de behandelde zaak, maar in het
algemeen aantoont hoe ik myn verplichting opvatte. Ik durf vragen of ik op 29 en
en 30 Maart onwaarheden in myn belang eischen kon van den ambtenaar, wien ik
op den 3den te-voren den brief No. 87 schreef?31

Het zou me licht vallen, punt voor punt de beschouwingen te ontzenuwen, waarop
de afkeuring myner handelingen gebazeerd was. Ik kan bewyzen dat ik niet
onberaden ben te werk gegaan. Dat er niet altyd gunstige rapporten omtrent den
regent van Lebak zyn uitgebracht. Dat myn houding tegen-over den resident van
Bantam is geweest respectueus. Dat ik niet geweigerd heb hem inlichtingen te
geven. En eindelyk, dat er in de konferentie tusschen hem en my volstrekt geen
spraak geweest is over de GEGRONDHEID DER AANKLACHT—dat was een
uitgemaakte zaak!—maar over het principe OF HET GOUVERNEMENT
GAARNE ZAG DAT MEN DUSDANIGE ZAKEN BY DEN NAAM NOEMDE.

Daarop toch doelt myn geheele missive van 28 Februari die door den resident
nooit beantwoord is.32

Als Uwer Exc. na de lezing der stukken, eenige twyfel overblyft, ben ik bereid ten
klaarste aan te toonen:

Dat er werkelyk in Lebak gekneveld werd.

Dat ik myn plicht deed, door daarvan aan m’n chef kennis te geven en wel op de
wyze zooals ik het deed.

Dat ik niet verdiende daarvoor te worden berispt en gestraft.

Dat eindelyk die berisping, tegen de bedoeling Uwer Exc. voorzeker, heeft doen
zegevieren de noodlottige meening des residents van Bantam, en van de meeste
O. I. ambtenaren, dat het gouvernement niet wil dat men strikt uitlegge en nakome
den eed: de bevolking te beschermen tegen mishandeling en knevelary.33

Tallooze malen heeft men my aangeraden me tot den Minister van Koloniën te
wenden, tot de Staten-Generaal, of tot Zyne Majesteit den Koning. Tot nog toe
deed ik noch het een, noch het ander. Na myn verzoek om ontslag, heb ik over
deze zaak geen letter geschreven. Dit moge Uwe Exc. een bewys zyn dat ik niet
heb getracht opzien te baren door reklame of schandaal. Ik poogde eenvoudig te
doen wat ik schreef op 28 Februari 1855 en zocht een ander middel van bestaan.

Tot-nog-toe is me dit niet gelukt.

Thans ben ik in België, en zal trachten my eenigen tyd staande te houden door
letterkundigen arbeid. Ik geloof echter niet dat ik slagen zal. En al ware het dat ik
voor myn behoeften het noodige wist te verkrygen—myn vrouw en kinderen
hebben aanspraak op ander voedsel, dan wat hun gereikt wordt door het
medelyden myns broeders. Bovendien geloof ik dat ook ik-zelf niet verdiend heb
zonder have of huis rond te zwerven, dagelyks in angst voor het hoognoodige.

En men heeft my opmerkzaam gemaakt dat ik verkeerd deed, uit tegenzin in

rekriminatiën of publiek effekt, my te bepalen tot het zoeken naar een bestaan
voor myzelf. Myn lot toch in een afschrikkend voorbeeld geworden voor de
weinigen, die is Indië myn voorbeeld zouden willen navolgen, en thans zou er—
meer nog dan vroeger!—moed noodig zyn om iets te pogen tot tegengang der
gruwelen, die in Indië den Nederlandschen naam schande aandoen. Vooral is dit
 het geval, omdat het met my gebeurde voorviel onder het bestuur van Uwe
Excellentie die in Indië als strikt rechtvaardig geroemd werd.34

Deze omstandigheid werkt noodlottig op den indruk dien de my te-beurt gevallen

behandeling gemaakt heeft.

“Hy heeft het zelfs onder dien Gouverneur-Generaal niet kunnen bewerken dat er
verbetering kwam” heet het, en nu zou hem ieder een dwaas noemen die het onder
een anderen Gouverneur-Generaal weer beproefde.

Niet ieder acht zich geroepen, de martelaar te zyn eener goede zaak. Men laat de
zaken zoo als ze zyn, houdt, zoo men het noemt, “den boel met schipperen
gaande”, tracht alles te dekken en te dempen, wat de leugenachtige berichten van
tevredenheid en welvaart weerspreken zou, en de een vóór, de ander na, geniet in
vrede en rust het onverdiend pensioen35 latende den last der ongerechtigheid
drukken op de toekomst....

Op de toekomst, die schrikkelyk wezen zal!

Want er is in Indië meer publiek leven dan de Raden van Indië weten. Maar het
openbaart zich niet vóór de explozie.

Dáárom is het myn plicht terugtekomen op de zaken die ik behandelde, en ik

geloof Uwer Exc. een bewys van hoogachting te geven door my tot niemand
anders te wenden, dan tot Uwe Excellentie zelf.

Het verzoek dat ik Uwer Exc. te doen heb, is: de herhaling myner bede om dezen
brief en de daarby gevoegde stukken aandachtig te lezen, en my wel te willen
antwoorden op de vraag: of Uwe Exc. daarin niet aanleiding vindt, my te
ondersteunen in de pogingen die ik wil aanwenden, om op de meest eervolle wyze
weder te mogen intreden in Nederlandsch-Indischen dienst.

MAAR, EXCELLENTIE, ANDERS DIENEN DAN IK DIENDE TE LEBAK,

KAN IK NIET.

1 (Noot van 1875). Deze inleiding tot den brief aan G. G. in ruste is van 1865.
2 (Noot van 1875.) Dit stuk verscheen eenige maanden na den Havelaar, doch vóór
Minnebrieven. Deze opmerking diene tot opheldering van den toon. In diepen kommer
zaten ik en de mynen te wachten op den uitslag van m’n bitter protest. In-plaats daarvan
vernam ik dat de Havelaar zoo “mooi” was. Dat men dien “met byzonder genoegen
gelezen had.” En... we leden gebrek! Toch zal men in ’t nu volgende stuk nog altyd meer
droefheid ontwaren, dan verachting. Hiertoe namelyk meende ik eerst gerechtigd te zyn,
nadat ik ondervonden had dat ook de uitgave van dezen brief aan Van Twist zonder ’t
minste gevolg was gebleven. Vandaar de toon der inleiding van de Minnebrieven. Men
meene evenwel niet dat ik beweer in deze weinige woorden m’n verachting voor Publiek
volkomen gerechtvaardigd te hebben. Misschien is dit zoo, doch wáárlyk voel ik me in staat
meer te leveren! Het relaas der schurkeryen waarmee men geslaagd is, zooveel jaren lang
m’n pogingen te verydelen, zou boekdeelen vullen. De oorzaak die me terug houdt van
volledige openbaring, ligt... in kunstbesef. ’t Zou me onmogelyk wezen ’n “mooi boek”
samentestellen uit ’n eentonige aaneenschakeling van vilénie, als die welke my van de
Nederlandsche Natie te-beurt viel. Er ware veel goeds te bereiken geweest met ’n klein
deel der inspanning die van officieelen en partikulieren kant is aangewend om my ’t leven
—d. i. den arbeid!—onmogelyk te maken.
Tot zulke openbaring voel ik thans,—1875—te minder lust, omdat ik, na de edele poging
van den heer Mr. Vosmaer, meen gegronde hoop te mogen voeden op verandering. Het
boekjen “Een zaaier” is ’n GOEDE DAAD, waarvoor de Natie niet minder dan ikzelf den
moedigen dichter grooten dank verschuldigd is.
3 (Noot van 1865). Het zal wel onnoodig wezen, uittewyden over de toepassing der
aangehaalde stukken. Ik hoop lezers te vinden, die deze toepassing weten te maken zonder
myn hulp. Zeer dikwyls echter werd m’n hoop te dien aanzien teleurgesteld. Ervaringen
van dezen aard gaven my de verdrietige IDEËN 502 en 523 in de pen.
4 (Noot van 1865.) Ou—voeg ik er by—qui doivent toute leur considération à leur
fortune, bien ou mal acquise. ’t Is inderdaad schandelyk, dat juist zulke personen in
Nederland geëerd zyn, die aan de misbruiken welke bestreden moeten worden, hun
fortuin, en de daaruit voortvloeiende verheffing te danken hebben. Duymaer van Twist
zou niet gekozen kunnen worden tot lid der Eerste-Kamer, als-i niet behoorde tot de
hoogstaangeslagenen, dat is: tot de ryksten in den lande. En dat hy ryk is, heeft-i te danken
aan de lauwheid der Natie, die ’t duldt dat hy zyn overgespaard geld behoudt, in-stee van ’t
hem aftenemen ter gedeeltelyke vergoeding van de schade die zoo velen hebben geleden
onder en door zyn wanbestuur. Erger nog: Fransen van de Putte, de ryk geworden
kontraktant en vry-arbeider—men zegt, dat-i drie millioen wist te halen uit Javanen-arbeid,
in slechts elf jaren tyds, en al zy ’t iets minder, toch is ’t zeker dat het zeer veel is—die v. d.
Putte is Minister van Koloniën!
5 (Noot van 1865). ’t Is om jaloers te worden op China! Daar immers zou voor den
naïven menschenvriend hoop kunnen bestaan op verbetering, indien hy slagen mocht in ’t
doordringen tot den Keizer, die slechts bedrogen is door «leugenachtige rapporten» en
misschien zich zou verplicht voelen iets te doen tot herstel, indien men hem het
leugenachtige van die rapporten had aangetoond. Ik denk dat de drukpers in China niet vry
is. Dit is ’n bemoedigend denkbeeld voor ’n chineeschen menschenvriend. Hy kan zich
troosten met de gedachte: Als de Keizer ’t wist, wie weet òf er geen recht geschiedde!
Maar wat men te denken hebbe van ’n land, waar de gansche Natie rilt, zonder dat iemand
’n hand uitsteekt tot herstel, ook hy niet, die volgens alle mogelyke grondwetten van
eerlykheid en menschelyk gevoel zou geroepen zyn om z’n onderdanen geluk te geven
zooveel in z’n vermogen is ... och, ’t is te verdrietig om er aan te denken.
Wat helpt een vrye drukpers, als men niet leest? Wat helpt het lezen, als men slechts rilt?
Wat helpt het rillen, als men niet handelt?
Maar ik dacht hieraan niet, toen ik den Havelaar schreef! Ik bedroog my met de
Chineesche hoop: dat het «Keizerlyk kabinet» bedrogen was door valsche rapporten, en
met dankbaarheid de gelegenheid zou aangrypen om eens iets wáárs te nemen.
Ik heb ’t niet verder kunnen brengen dan den minister Thorbecke te dwingen tot de
erkenning: dat er besmetting heerschte in de politiek van den Staat.” Zoo’n verklaring is
niet zeer aangenaam voor den patiënt! Vooral wanneer hy daarna zoo zorgvuldig wordt
verpleegd ter genezing, als we na ’t oprichten van de liberale malzapotheek ondervonden
hebben! Ik ben zoo vry te gelooven dat er zelfs in China iets anders zou gevolgd zyn op
zoo’n rilling, dan ’t verruilen alleen van m’nheer Malz-Bruggeman, tegen m’nheer
Malz-Hof en konsorten.
6 (Noot van 1865) Toen ik Duymaer v. Twist in de gelegenheid stelde te weten wat hy
sedert lang had moeten weten—daarvoor betaalde hem de Natie!—was hy verrast, en: Dieu
nous garde d’une idée imprévue. Ik ben zoo vry te gelooven wel eens meer denkbeelden te
hebben gehad, die verrassend zouden wezen voor zoo’n ordinair wezen. Toch liet ik die
verrassing gelden als verlichtende omstandigheid. Voor twee tonnen gouds in ’t jaar kan
men geen held verlangen! In-weerwil van z’n allergemeenste ordinairheid, hield ik van
Twist voor eerlyk. Men ontwaart dit uit het stuk dat nu volgt. En zelfs nog in den Havelaar
heb ik den man met meer verschooning behandeld dan hy verdiende. Wat men te denken
hebbe van de eerlykheid des mans die na ’t ontvangen van den bovenstaanden brief, nà ’t
verschynen van Havelaar, Vry-Arbeid en Minnebrieven, geen aandrang voelde tot herstel—
voor zooveel mogelyk althans!—van wat hy misdreven had, dit laat ik over aan ’t oordeel
van elken lezer ... die lezen kan.
7 (Noot van 1865.) Het uitgeven der bylagen die dezen brief vergezelden, is me op dit
oogenblik te omslachtig. En ze zyn niet noodig, vind ik, na ’t zwygen van van Twist. Durft
hy beweren dat die bylagen niet aantoonden wat ik daar opgeef, welnu, dan zal ik altyd lust
en gelegenheid vinden om ze later te publiceeren. Het beste justificatoir bewys voor al m’n
beweringen, levert van Twist zelf, door z’n prachtige redevoering in de Tweede Kamer—
waar-i zeide dat hy zweeg uit vrees voor partydigheid—en dóór dat zwygen!
8 (Noot van 1875.) De hier bedoelde oorlog tegen de Padries—ten rechte: Pedirezen—
leverde het voorspel van den tegenwoordigen oorlog met Atjin. Ook de andere hier
aangehaalde byzonderheid, waarvan ik in den Havelaar iets meer zeg—schoon alles niet!
—staat in nauw verband met onze zeer wrakke politieke verhoudingen in Sumatra’s
Noordhoek.
9 (Noot van 1865.) Ontken eens, m’neer van Twist!
10 (Noot van 1865.) Spreek eens tegen, m’neer van Twist!
11 (Noot van 1875.) Deze brief komt in den Havelaar voor.
12 (Noot van 1875.) Ook het stuk waarin dit geschiedde, is in den Havelaar opgenomen.
13 (Noot van 1875.) Men zie alweer den Havelaar.
14 (Noot van 1875.) In den Havelaar.
15 (Noot van 1865.) De hier bedoelde bylage bevat de vraagpunten aan den kontroleur,
die later zyn gepubliceerd in de Minnebrieven.
16 (Noot van 1865). De resident van Bantam—sedert, naar ik vernomen heb, krankzinnig
overleden—was niet slechter, luier of bedorvener dan de meeste anderen. Integendeel. Zyn
fout was alleen dat hy nooit op de gedachte was gekomen dat er hooger beginsel kon
bestaan, dan eerbied voor den—nergens omschreven—”geest van ’t Gouvernement.”
Nadat ik myn ontslag had bekomen, zeide hy my met aandoening: “waarlyk, ik moet u
hoogachten, maar ... maar ... ge hadt geen ambtenaar moeten worden!” Ik vroeg hem, of
dan ’t Nederlandsch Gouvernement alleen zulke lieden kon gebruiken, die geen
hoogachting verdienen? Hy sloeg de oogen neer. En dit moest wel, want na die
tegenstelling van ambtenary en hoogachting, voelde hy schaamte over z’n bruikbaarheid.
Kort daarop werd hy ridder. Deze onderscheiding moet hem zéér gedaan hebben, want
slecht was hy niet.
(Noot van 1875). Later kwamen me walgelyke byzonderheden ter-oore, waaruit bleek dat
ik dien man altyd te goed beoordeeld had. Zoodra men de Havelaarszaak de eer der
diskussie waard keurt, zal ik ze openbaren.
17 (Noot van 1865.) Officiëele missive 24 Februari 1856. Zie Havelaar.
18 (Noot van 1875.) In het vyftiende hoofdstuk van den Havelaar komen eenige woorden
voor, die hierop doelen. Heeft men die voor ’n auteursgreep gehouden? Voor ’n poging om
effekt te maken? Welnu, ik zeide niets dan de eenvoudige waarheid. Waarom riep van
Twist me niet op tot bewys? De kommandant van Lebak was ’n eerlyk man en zou
ongetwyfeld z’n getuigenis hebben afgelegd. Zelfs nu nog neem ik desgevorderd op my, al
m’n beweringen te staven.
19 Ook dit alles is in den Havelaar behandeld.
20 (Noot van 1875). Na het onderzoek in loco door den heer Pahud is dit Distrikshoofd
ontslagen. De man had niet te klagen, dunkt me, dat-i hierdoor in gelyke konditie kwam als
Havelaar zelf. De Regent echter kreeg ... vermeerdering van traktement!
21 (Noot van 1875.) Wil men dit voor een schryvers-fraze houden.... ik kan er niets aan
doen! Ik betuig dat ik ook hier de zuivere waarheid zeg. En misschien zelfs zou ik nog in
staat zyn het te bewyzen.
22 (Noot van 1875.) Nog heden ben ik in ’t bezit van de in deze alinea aangehaalde
bewysstukken.
23 Zie de Vraagpunten aan den Kontroleur in de Minnebrieven.
24 (Noot van 1865). Later is me gebleken dat hy niet op dienzelfden dag gestorven is. Hy
heeft—als ik goed geïnformeerd ben—nog anderhalf etmaal geleefd. Hoe dit zy, de weduw
en de kinderen van den man die vermoord werd omdat hy zyn plicht wilde doen, wachten
nog altyd op recht, of althans op onderzoek. Over ’t feit zelf, de VERGIFTIGING, bestaat
in Lebak en in de omliggende landstreken, waar men vaak beter dan op de plaats zelf
geïnformeerd is, geen twyfel. Spreek me toch eens tegen, m’nheer va n T w i s t ! Die
man is vermoord onder uw bestuur! Gaat u dit niet aan? De Natie betaalde u immers
behoorlyk dáárvoor dat zulke zaken u wèl zouden aangaan?
25 (Noot van 1865.) Zie: Vraagpunten kontroleur, in de Minnebrieven.
26 [Noot van 1875.] Zou niet die moord in elk ander land ’n cause célèbre geworden
zyn? In Nederland is de invloed van schelmen—als ze maar geld hebben!—zóó groot, dat
geen tydschrift of courant ’n woord van deernis aan ’t overlyden van dien armen martelaar
besteed heeft. De laaghartige van Twist had er belang by dat de zaak gesmoord werd, en
ze werd gesmoord!
27 [Noot van 1865.] Men vindt al de hier genoemde stukken in den Havelaar.
28 (Noot van 1875.) De hier bedoelde brief van 25 Februari 1856, No. 91, komt almede
in den Havelaar voor. Dat het daarin gedaan verzoekt om den beschuldigde “noch direkt,
noch indirekt te waarschuwen” reden van bestaan had, blykt juist hieruit dat daaraan door
den resident niet voldaan is. Uit den Havelaar kan men zien hoe die hoofdambtenaar, den
“geest des Gouvernements” in ’t oog houdende, den misdadiger waarschuwde, en daardoor
niet alleen Havelaar’s ambtelyke positie onhoudbaar maakte, maar tevens z’n leven en dat
van z’n gezin op het spel zette.
29 (Noot van 1865.) By den brief aan van Twist was overlegd een afschrift van de
verklaring des kontroleurs, waarin dit gestaafd wordt. Spreek me eens tegen, m’nheer van
Twist!
30 (Noot van 1865). Ook hiervan legde ik ’t bewys over. Spreek me toch eens tegen,
m’nheer van Twist!
31 (Noot van 1865). Dezen brief van 5 Maart vind ik in den Havelaar niet, en ik heb
geen lust hem optezoeken. Bovendien, de geest die daarin heerscht—en dáárom is ’t hier te
doen—blykt uit het stuk van 15 Maart, No. 114, dat wèl in den Havelaar is opgenomen.
32 (Noot van 1865). De resident van Bantam zou tegen dien brief terstond geprotesteerd
hebben, indien er protest mogelyk geweest ware. Daarin immers wordt de met hem
gehouden konferentie behandeld als wisseling van gevoelen over de vraag: of men de
waarheid mocht zeggen aan ’t Gouvernement! en geenszins over de kwestie: of het door
my beweerde waarheid was?
33 (Noot van 1865.) Juist! En zoolang de van Twisten en konsorten worden geëerd,
terwyl men Havelaar met slyk werpt... zoolang blykt er dat ook de NEDERLANDSCHE
NATIE dit niet wil. Ieder die niet, binnen den kring van zyn vermogen, meewerkt om een
eind te maken aan den schandelyken triomf van onrecht, dat we sedert het verschynen van
den Havelaar beleven, is medeplichtig aan de schelmery waartegen ik opstond.
34 (Noot van 1875). De zeer gewone fout die ook ik maakte. Dorheid, droogheid,
deugdzaamachtigheid, worden vaak voor deugd aangezien. Thans ben ik minder naïf op dit
punt. De van Twisten hebben me genezen. Hoe lang zal ’t nog duren voor de meerderheid
des Nederlandschen Volks begint te walgen van de vuile tartufferie die ons arm land
verpest?
Doch ook vóór ’t doorbreken van ’n beetje verlichting, hoe is ’t mogelyk, dat het volk maar
altyd door genoegen neemt met de uitgaven voor ’t onderhoud van den zwerm gauwdieven
die, al geven onze wetten dan geen middelen aan de hand om hen voor ’t Gerecht te
roepen, toch waarlyk geen aanspraak kunnen maken op belooning? Ons leger, onze vloot,
onze koloniën, onze nyverheid... alles verkeert in slechten staat. En toch gaat men maar
voort met het opbrengen der belastingen: 1o. om dien toestand te doen voortduren, 2o. om
de ellendelingen in ’t leven te houden dìe—vooral sedert 1848! door onbekwaamheid,
plichtverzuim en baatzucht, de bewerkers waren van dien algemeenen achteruitgang!
Dat het peil der publieke zedelykheid laag staat, kan nu eenmáal niet anders. Het is ’n
onmisbaar gevolg van tien eeuwen demoralizeerende goddienery. Maar eilieve, ’t belang?
sedert jaren peins ik over de oorzaak van dat zonderling gebrek aan verzet, en kan alweer
geen andere verklaring vinden dan de bekende onbekwaamheid in de kunst van lezen.
Heeft men ook den hier—gewis reeds voor den tienden keer gepubliceerden—brief aan
van Twist niet begrepen?
35 (Noot van 1865.) En leeft daarvan rustig op z’n buitenplaats by Deventer, en koopt
landeryen, en behoort onder de hoogst-aangeslagenen, en wordt gekozen tot lid van de
Eerste-Kamer, en spreekt mee over dingen welker beoordeeling kunde, eer en integriteit
vorderen, en laat zich benoemen tot lid in ’t bestuur van Mettray, en blyft by voortduring
“zeer geacht” in ’t goddienend Nederland!
 AAN DE STEMGERECHTIGEN IN HET
KIESDISTRIKT TIEL.

»Dan zou ik aan dat volk vragen om eene plaats in de vertegenwoordiging ... om
te protesteeren...”

Ik heb mynen wensch te kennen gegeven, om te worden in aanmerking

gebracht by de aanstaande verkiezing van een lid der Tweede Kamer voor
Uw Distrikt, en gevoel my verplicht U de redenen meêtedeelen, die my tot
dien wensch bewegen.

Eerzucht in den gewonen zin bezielt my niet; en al ware dat zoo, dan nog
zou die zucht my niet nopen tot het begeeren van eene plaats in de
vertegenwoordiging des Volks, na de opmerkingen die ik gemaakt heb
omtrent de hoedanigheden, welke naar het gevoelen van vele Kiezers;
iemand die plaats waardig maken. Men behoeft slechts het oog te slaan op
de gronden, die gewoonlyk ter aanbeveling van dezen of genen Kandidaat
worden aangevoerd, en die gewoonlyk nederkomen op “de grondige kennis
der behoeften van ONS DISTRIKT”, om eens voor al genezen te zyn van
de meening, dat er eerzucht schuilen kan onder den wensch, om het
Nederlandsche volk te vertegenwoordigen.

En ook geldzucht bezielt my niet. Want al ware dit wél het geval, dan nog
zou ik my niet laten verlokken door de schadeloosstelling die den
Kamerleden wordt uitbetaald, en die naar myn inzien ten hoogste voldoende
is, om een politiek persoon door het aankoopen van boekwerken, en het
bekostigen van de zoo noodige reizen, op de hoogte zyner roeping te
houden.

En, eindelyk, ikzelf gevoel geen lust om lid te zyn van de Tweede Kamer.

Ik ben overtuigd dat ik, onder een Ministerie als het tegenwoordige by
voorbeeld, zeer spoedig zou overgaan tot het neêrleggen van myn mandaat,
na alvorens mynen Ambtgenooten te hebben voorgesteld dien stap
gezamenlyk te doen, om zoo krachtig mogelyk te protesteeren tegen
gouvernementeele insolentie.

Men zal dit van my gelooven, als ik hier byvoeg dat ik de schryver ben van
Max Havelaar, en dat men dus van my wel verwachten kan dat ik, waar het
noodig is, den moed hebben zou, eenigszins aftewyken van den
onbeschreven parlementairen slender.

En in weêrwil van dit alles stel ik my tot Kandidaat. Toch vraag ik U,

stemgerechtigden van Tiel, of Gy my de eer waardig keurt het
Nederlandsche volk te vertegenwoordigen tegenover de Regeering.

Ik vraag U of gy een vonnis wilt uitspreken in het geding tusschen Multatuli

en het Ministerie van Koloniën?

Ik zal my op die wyze driemalen wenden tot het volk, even als ik my, na
twee vergeefsche pogingen, nog éénmaal wenden zal tot Zyne Majesteit den
Koning, opdat ik wete of ik by Koning en Natie myn plicht verloren heb?

En juist daarom is, ook in dezen brief, myn toon niet de toon van iemand
die ambieërt, van iemand die stemmen zamelt, rondgaande met belofte en
gevlei. Wie een rechter tracht om te koopen, wantrouwt zyne zaak. De
stukken van den processe zyn in Uwe handen: de Max Havelaar is alom
gelezen. Ik wilde dit, en daarom schreef ik zooals ik schreef. Het staat ieder
vry dat boek aftekeuren,—ikzelf loop er niet hoog meê,—”het is my
volkomen om ’t even, hoe men de wyze beoordeele waarop ik myn “houd
den dief” heb uitgeroepen, mits men den kreet hoore, mits men my bysta in
het grypen en onschadelyk maken aan den dief.

Op den Max Havelaar was van de zyde des Gouvernements slechts één
antwoord mogelyk: “Gy hebt gelogen, de door U overgelegde stukken zyn
verzonnen”.

Dit antwoord is niet gegeven, en men zal dat niet geven.

Sedert twintig jaren heb ik my bezig gehouden met het gadeslaan der wyze,
waarop de Nederlandsche Natie, of de Regeering dier Natie, zich kwyt van
hare verplichtingen omtrent de Overzeesche bezittingen, en omtrent zich
zelve. Het behoeft immers niet gezegd, dat de fouten ginds, eindelyk zullen
terugwerken op de welvaart hier, en dat een goed bestuur van Indië, ook uit
een geldelyk oogpunt, betere vruchten zou afwerpen, dan er te verwachten
zyn van verkeerdheid.

De eeuwige wetten der zedelykheid gedogen niet, dat er op den duur

welvaart voorkome uit dwaling of misdryf. Geroofd goed brengt geen zegen
aan.

Sedert jaren alzoo nam ik my voor my te bekwamen tot het beoordeelen der
eindelyke gevolgen van het stelsel—of wat de moraliteit aangaat—van de
stelselloosheid, waardoor het wel of weer van zoovele millioenen
voortdurend heeft afgehangen van de grillen der Staatslieden, die sedert het
bestuur van van der Capellen, zich met weinig geluk of roem hebben
opgevolgd, zoo in het besturen der gewesten daarginder, als in het
vertrouwen des Konings hier te lande.

Ik stryd niet tegen personen, maar kan toch niet nalaten, in het voorbygaan
te wyzen op de volstrekte, op de algemeen erkende onbekwaamheid van
den man, aan wiens absent beleid op dezen oogenblik het onderkoningschap
over Nederlandsch-Indië is toevertrouwd, en op den noodlottigen invloed
der côteriën en byomstandigheden, die zulke benoemingen hebben kunnen
doordryven.
Om dwaling te ontgaan, acht ik het noodig myn gevoelen te vergelyken met
dat van anderen, vooral van tegenstanders; en ik geloof te kunnen
verzekeren, dat myne opinie over den tegenwoordigen landvoogd van Indië
zou onderschreven worden door den Minister van Koloniën zelven, die,
naar het heet, hem uitnoodigde zyn hoogen post nog een jaar te blyven
bekleeden. Natuurlyk.—Er moet nog een en ander bereikt worden, voor
men gezamenlyk kan aftreden, en een jaar wanbestuur meer, zou niet
noemenswaard toedoen tot de hoeveelheid brandstof, die daar ginds door de
zorg van een dozyn opvolgende Gouverneurs-Generaal, verzameld ligt om
te ontvlammen by de eerste gunstige gelegenheid.

In ’t voorbygaan deel ik u mede, dat die gelegenheid zich weldra zal

aanbieden. Ik zal Zyne Majesteit den Koning daarop in tyds opmerkzaam
maken.

Den Minister daarvan kennis te geven, zou verloren moeite wezen, daar die
Staatsdienaar zich gerust zou voelen by de—misschien onjuiste—meening,
dat het zyn tyd wel zou uithouden.” Die meening namelyk is het
hoofdartikel van den staatkundigen Katechismus, die wat Indië aangaat,—
en misschien Indië niet alleen,—ons regeert.

Wie de debatten heeft nagegaan der Tweede Kamer, naar aanleiding der
paragraaf van antwoord op de Koninklyke betuiging, dat daarginder alles
naar wensch ging, zal erkennen, dat ik niet alleen sta met myne meening
over den ellendigen toestand dier bezittingen, en dit valt te meer in het oog,
als men daarby die meening hoort beamen, juist door personen die zelven
voor een groot gedeelte de schuld dragen van dien toestand. Ik zal niet
uitwyden in termen van bewondering over zooveel oprechtheid, vreezende
dat sommigen daaraan een geheel anderen naam zouden geven, en bepaal
my tot de vraag, of er niet veel verkeerds moet bestaan, waar men
genoodzaakt is den Minister, die uit Koninklyken mond spreekt, een
dementi te geven, en waar juist zy die voor een groot gedeelte aansprakelyk
zyn voor het verkeerde, zich genoopt voelen, dat verkeerde als met den
vinger aantewyzen.
Ik wensch alweder myn gevoelen te vergelyken met dat van anderen, en
kies daartoe by voorkeur de (oude) Rotterdamsche Courant, die voorzeker
niet te beschuldigen is van geestverwantschap met my. Het behoeft dan ook
niet gezegd, dat ik niet alles onderschryf wat ik hier uit dat blad overneem,
doch juist de groote afwyking onzer richtingen, versterkt naar ik geloof. de
kracht der gevoelens, die zoo geheel overeenstemmen ondanks die
afwyking.

“Wederom is een nieuwe parlementaire zitting geopend. De eerste discussie

der Tweede Kamer liep als gewoonlyk over het adres van antwoord.—De
Grondwet vordert geen zoodanig adres, de aanbieding daarvan is eene daad
van parlementaire beleefdheid jegens het Hoofd van den Staat; van dáár dat
het gewoonte was geworden dat adres een weerklank te doen zyn van de
Troonrede.

“Van die gewoonte is men dezen keer afgeweken; dit adres bevat meer en
minder dan een weerklank; de Kamer heeft gemeend eenige paragrafen der
Troonrede onbeantwoord te moeten laten, en daarentegen aan te dringen op
de spoedige aanbieding van verschillende wetsontwerpen in de Troonrede
niet genoemd. In zoo verre is de Kamer in haar regt, en deze
aangelegenheid zoude onopgemerkt kunnen voorbygaan, ware het niet dat
de discussiën over dat adres een buitengewoon karakter hadden
aangenomen.—Aan den opmerkzamen beschouwer van ’s lands
aangelegenheden kan het niet ontgaan zyn, hoe die discussiën zich dit jaar
meer dan anders door bitterheid kenmerkten; hoe de Tweede Kamer, aan het
slot van haar adres, wees op de overeenstemming tusschen de Regeering en
den voornaamsten tak der Vertegenwoordiging, als eerste voorwaarde onzer
nationale instellingen, terwyl zy tegelyk een vry onbetamelyk ongeduld aan
den dag legde, om te toonen dat die gewenschte overeenstemming niet van
hare zyde mocht worden verwacht.

“Van waar die bitterheid? Van waar dat ongeduld? nadat dezelfde Kamer
nog zoo kort geleden met zoo groote meerderheid de spoorwegwet, door
ditzelfde Ministerie voorgedragen, had aangenomen. Zou dan de Kamer
waarlyk het epitheton haar door den heer Thorbecke zoo onzacht naar het
hoofd geslingerd, van wisselzieke Kamer verdienen? Men zoude zulks haast
beginnen te gelooven; immers geen der leden heeft den handschoen, haar
door den heer Thorbecke voor de voeten geworpen, opgevat; de slag kleeft
alzoo nog op het aangezigt van de groote meerderheid der leden. Of heeft
wellicht de Kamer het onbestemde gevoel, dat de tegenwoordige Regeering
niet een blind werktuig in de hand der Kamer wenscht te zyn, maar een
eigen overtuiging wenscht te volgen? Herinnert zy zich misschien met
weinig zelfvoldoening hare eerste motie ter zake der spoorwegen, en in
verband daarmede, hare laatste stemming over dat onderwerp; en hoe zy
daardoor aan de Regeering het recht toekende om de motiën der Kamer te
beschouwen als zinlooze uitboezemingen, onder den indruk van het
oogenblik geslaakt: uitboezemingen, die men later als van nul en geene
waarde herroept? Of is het wellicht het bewustzyn der Kamer, dat de
afgeloopen zitting tot de eindelooze en onvruchtbare debatten door haar
gevoerd, tot weinig degelyks heeft geleid, dat ’s lands welzyn en politieke
ontwikkeling door hare wyze van handelen veeleer is belemmerd dan
bevorderd; is het dat bewustzyn dat haar zoo ongeduldig doet zyn om aan
de natie diets te maken, dat het aan aangeboden wetten heeft ontbroken, niet
aan lust van de Kamer om ze af te doen?

“Mag men zich op het veld der gissingen en bespiegelingen wagen, dan
komt dit laatste het waarschynlykst voor.

“Toch is het denkende publiek niet vergeten hoe de Regeering ernstig heeft
aangedrongen op de afdoening van belangryke wetsontwerpen, met name
van de nieuwe rechterlyke inrichting; maar de Heer van Hoëvell meende,
dat het tyd was om naar Wiesbaden te gaan en—de behandeling der wet
bleef achterwege.1

“Die zelfde zucht tot tyd verbeuzelen bestaat nog by de Kamer als vroeger.
Wie dit nog mogt betwyfelen sla het byblad van 25 September op; daaruit
zal hy kunnen leeren hoe een ex-Minister van Koloniën (P. Myer) en een
ex-Gouverneur-Generaal (Duymaer van Twist) zonder de minste aanleiding,
gemeend hebben, zich te moeten verdedigen tegen een aantyging van
willekeur, voorkomende in een anoniem geschrift, dat meer van groot talent
dan van groot doorzigt getuigt. Die heeren stellen zich gerust. De natie
heeft sedert lang haar oordeel geveld over het bestuur des heeren Duymaer
van Twist als opperlandvoogd van Nederlandsch-Indië, zonder dat het voor
dien staatsman noodig zy van zichzelven getuigenis af te leggen in de
Kamer. De Nederlandsche natie is niet vergeten, hoe de onstaatkundige
regeling der troons-opvolging in het Ryk van Banjermassing, de
hoofdoorzaak was van den opstand op Borneo. Nog is de moord van den
heer Wynmalen, op de zendelingen, op de vrouwen en kinderen niet
vergeten; de vernedering, onze vlag op de Onrust aangedaan, niet
gewroken.2

“De natie herinnert zich nog al te wel hoe de door den Gouverneur-
Generaal Duymaer van Twist genomen maatregelen ten opzigte der Mekka-
gangers, die kiemen der ontevredenheid en fanatismus dermate in
Nederlandsch-Indië hebben gestrooid, dat eene aanmerkelyke
vermeerdering van leger en vloot noodzakelyk zyn geworden, en millioenen
schats vorderen om het geschokte gezag te handhaven; en er behoort
waarlyk meer dan eene gewone naïviteit in een volksvertegenwoordiger
Duymaer van Twist toe om, na door kortzigtigheid als opperlandvoogd
aanleiding te hebben gegeven tot zooveel onheil, aan de tegenwoordige
Regeering het verwyt te doen, dat de toestand van Nederlandsch-Indië niet
bevredigend is.

“Het is tyd en meer dan tyd, dat de Kamer wete dat het der natie
onverschillig is wie de ministeriëele zetels bekleeden; dat het
Nederlandsche volk moede is van die party-kwestiën, waarby het slechts
individuën geldt; dat zy van de Regeering verwacht de ontwikkeling van
hare zedelyke belangen, van haar materiëele hulpmiddelen en van hare
politieke regten; van hare Vertegenwoordiging, dat zy wake voor die regten,
dat zy een heilzaam tegenwigt tegen mogelyke willekeur vorme, een kracht
en steun schenke wanneer de Regeering haar plicht vervult.

“Mochten èn Regeering èn Volksvertegenwoordiging zoodanig hare roeping

begrypen, en de wensch der Tweede Kamer, aan het slot van haar adres, zal
geen ydele verzuchting zyn, maar een bron van welvaart en ontwikkeling
voor de natie worden.”
Er kankert eene diepe wonde aan ons staatsbestuur. Middelmatigheid en
onbekwaamheid,—numerieke sterkte in plaats stellende voor gehalte,—
hebben zich weten voorop te dringen, en de vruchten geplukt die, in het
belang van den staat, de belooning behooren te zyn van yver, kunde,
belangeloosheid. De personen die voordeel trokken van dien onnatuurlyken
stand van zaken, moesten uit eigenbelang voortdurend de waarheid
verdraaien, opdat niet hunne ongeschiktheid blyken zou uit de bitterheid der
vruchten van hunnen arbeid. “Java is rustig” luiden steeds de stereotype
telegrammen.—“Alles gaat naar wensch” schreven Kontroleurs,
Residenten, Gouverneurs en Ministers. De koffi kwam geregeld aan, de
verkooppryzen waren hoog, de batige saldo’s werden gediscompteerd op de
toekomst, en men begon te twyfelen aan het gezond verstand van den
enkele die zich afvroeg: “of dat alles zoo blyven kan?”

Neen, men twyfelt thans daaraan niet meer. Getuige het adres van antwoord
op de troonrede, getuige de rilling die naar de kernachtige uitdrukking van
een lid der Tweede Kamer, door het land ging na ’t verschynen van den
Max Havelaar, getuigen de werfdepôts in Zwitserland en aan den Ryn,
getuige de op nieuw aangevangen “Vrykooping” van Afrikaansche slaven,
om die te herscheppen in Nederlandsche militairen, getuige de intrekking
van het besluit waarby de infame wyze van werving der Javanen in
speelhuizen enz. is afgeschaft, getuigen de eindelooze expeditiën en
heldendaden, die onnoodig wezen zouden wanneer alles rustig ware,
getuige eindelyk dat onbestemd gevoel van angst, dat—zeer ten onrechte—
Bandjermassing in verband brengt met Djeddah, en de Islamsche
propaganda in Indië, met den moord van Damaskus!

Na myne studiën, die wat Indië aangaat, hoofdzakelyk reiken van Magelhan
tot de suikerkontrakten, van Houtman tot de drukperswet; na myne
persoonlyke opmerkingen, die ik in ruim twintig jaren voortzette, zonder
door lief noch leed my te laten afbrengen van myn plan, ben ik gekomen tot
de overtuiging dat er een andere, dan de tot nog toe gevolgde, wyze moest
uitgedacht worden, om te bewerken wat ik in mynen kring altyd te vergeefs
beproefde, en waarin ook zeer dappere en bekwame kampioenen (als by
voorbeeld de Heer van Hoëvell) tot heden niet dan zeer onvolkomen
geslaagd zyn.
Ik beweer niet die wyze gevonden te hebben, maar beproeven zal ik het, en
de uitgave van Max Havelaar is de eerste schrede op den weg dien ik wil
afleggen ten einde toe.

Niemand is zeker van de toekomst; waar het slagen zekerheid ware, zou de
verdienste van het pogen nuttig wezen. Ik weet niet of het my gelukken zal
een einde te maken aan de gruwelen, die daar ginds den naam en de
godsdienst van Nederland schande aandoen, maar dit verklaar ik plechtig,
dat ik my van myn streven op generlei wyze zal laten afbrengen, en dat alle
tegenwoordige en toekomstige ministers de moeite sparen kunnen, my door
“winstgevende” bedieningen,—zoo luidde de term van een bod, of nog
winstgevender kontrakten, te bewegen tot verraad aan het doel dat ik voor
oogen heb.

Myne bekwaamheden zyn luttel,—myne persoonlyke neigingen leiden my

meer tot kalmte dan tot moeilyken stryd,—maar hoe zwak ook, zie ik den
vyand rustig in ’t gezicht en wanhoop niet aan de overwinning. Ik heb
wilskracht en ik weet wat ik dragen kan: multa tuli.

Wat nu myne politieke geloofsbelydenis aangaat, geloof ik my te kunnen

bepalen tot de verklaring dat ik in de Tweede Kamer wenschte aan te
dringen op waarheid.

Het lust my dienaangaande eenige regelen te herhalen, die ik publiceerde na

den dood van den Volksvertegenwoordiger Stolte, omdat zy ook thans nog,
de vry juiste uitdrukking zyn van myne meening dienaangaande:

(Amsterd. Courant: December 1859).

“Met innige belangstelling las ik het artikel in de Amst. Courant van 6

dezer, waarin hulde wordt gebracht aan de verdiensten van den overleden
afgevaardigde uit Amsterdam, den heer H. Stolte.

“Het is een goed teeken dat het verlies van een lid der
volksvertegenwoordiging als de heer Stolte, niet onopgemerkt wordt
voorbygegaan, en het is te verwachten dat ook zy, die van den overledene
verschilden in staatkundige kleur, het afsterven betreuren van den man die,
naar ik met de redactie der Amst. Courant geloof: in het algemeen belang,
vooral met betrekking tot Indië, gedaan heeft wat hy kon.”

“Maar niet alleen dáárom betreur ik het overlyden van den afgevaardigde
Stolte.

“Want ik vertrouw dat deze betuiging zal mogen worden uitgesproken by

het graf van elken afgevaardigde.

“Neen, niet omdat hy gedaan heeft wat hy kon, maar omdat hy iets kon.

“De heer Stolte was,—men vergeve my de banaliteit van myn lof, de heer
Stolte was eene specialiteit.

“Ja, zóó banaal is die lof, dat hy denken doet aan ironie, want ook hier
weder heeft het misbruik veel goeds bedorven.

“Ik huldig in vollen ernst de specialiteit van den heer Stolte, en ik wensch
dat dusdanige specialiteiten meermalen hunne stem mogen doen hooren in
de raadzalen der volksvertegenwoordiging.

“Sedert byna twintig jaren en meer bepaald sedert 1848 volg ik met
inspanning de gedachtenwisseling dergenen, die zich by de behandeling van
Indische zaken op den voorgrond stellen, en hoe vaak ik ook verschilde van
inzicht met den thans overleden afgevaardigde uit Amsterdam, is my nooit
in de gedachte gekomen hem toetevoegen wat my wel eens op de lippen
zweefde waar anderen spraken: “Gy zyt onbevoegd”.

“Ik weet dat enkele tegenstanders op meer geestige dan gepaste wyze hem
trachtten bespottelyk te maken, daar hy eenmaal zich ontvallen liet dat hy
ter hoogeschool had gegaan op de baleh-baleh.

“Ik trek party voor die hoogeschool—helaas! pro aris et focis—ook ik ben
daar student geweest.
“Vergeeft het ons, gy die u koesterdet aan de borst eener andere alma mater,
vergeeft het ons dat wy het karakter bestudeerden van Javaan en Maleyer
by Maleyer en Javaan, en bespot ons niet omdat wy het volk zochten in het
volk. Het klinkt deftiger den Javaan optezoeken in prototypen uit de tyden
van Porus,—zyne rechtspleging te pandektiseeren,—en Hugo Grotius lastig
te vallen by een slokkan-proces.

“Maar of dat alles zoo doeltreffend is als de studiën van den heer Stolte,
meen ik te mogen betwyfelen.

“Het is verdrietig zyne woorden misduid te zien; ik haast my daarom hierby

te voegen, dat ik geenszins de baleh-baleh aanneem als eenige, nog zelfs de
voornaamste leerschool. Ik heb hoogen eerbied voor de resultaten van
studie in het boekvertrek, en waar ik gedwongen werd tot keuze, geloof ik
daaraan de voorkeur te moeten geven boven de meer empirische
gevolgtrekkingen van den praktikus:—ik stel den navigateur boven den
zeeman.

“Maar het kan zamengaan; ook zeelieden zyn noodig op het schip van den
Staat.

“Men kan, het een doende, het ander niet nalaten.

“En ik geloof dat de praktische Stolte beter te huis was op het terrein van
zyne geleerde tegenstanders, dan zy op het zyne.

“Ik moet kort wezen, omdat ik veel te zeggen heb;—want uitvoerigheid zou
my leiden tot te groote uitvoerigheid.

“Dus slechts een voorbeeld ter adstructie myner meening over de

noodzakelykheid dier verbinding van elementen in de
volksvertegenwoordiging.

“De vraag van den dag is: vrye arbeid of gedwongen arbeid.

“De theoristen—ik neem aan dat zy allen eerlyk zyn en dat hunne halzen
geen schaafmerk dragen van het systeemjuk,—de theoristen kunnen met
den besten wil onmogelyk zonder hulp van personen als Stolte die zaak
beoordeelen. Zy kunnen betoogen, bewyzen zelfs dat vrye arbeid beter is,
zedelyker, meer kans aanbiedt op welvaart.... gewis, wie twyfelt daaraan?

“Wie twyfelt er aan of absentie van roof, moord, diefstal, echtbreuk,

luiheid, wenschelyk ware?

“Wie twyfelt er aan of het goede beter zy dan het kwade?

“Maar die vragen zyn oiseus.

“De vraag is niet wat hier het betere zy. De vraag is of het betere kan
bereikt worden, en zoo ja, langs welken weg?

“En op die vraag kon de heer Stolte beter antwoorden dan de beste theorist.

“Want by dat antwoord staat op den voorgrond de kennis van de

eigenschappen des inlanders, wiens wil dien vryen arbeid moet mogelyk
maken. Wie dit over het hoofd ziet, kleeft de absurditeit aan die er liggen
zou in “dwang tot vryheid.”

“De vraag is: hoe oud, in hoeverre ontwikkeld is het volk, waarvoor men
brieven van handlichting vraagt?—Moet niet die handlichting een gevolg
zyn van zedelyke meerderjarigheid?3

“Zou niet de voogd, die aan zyn hem onbekenden pupil de rechten van
volwassenen wil geven, gaarne het oor leenen aan de berichten van hem die
met dien pupil langen tyd intiem heeft omgegaan?

“Doch, zegt men, die berichtgever kan dwalen.—Zeker, byna evenzeer als
de voogd zelf, die den pupil nooit zag.

“Ook hy kan dwalen die den pupil zag, korten tyd, vluchtig, in een
opgewonden oogenblik, door vreemd gekleurd glas.

“Myn beeld is zeker slecht gekozen, want het vereischt toelichting. Ik

bedoel hier den Gouverneur-Generaal.
“Mochten misschien deze woorden aanleiding geven tot wederspraak, het
zou my niet onaangenaam zyn. Immers gaarne zou ik myne denkbeelden
ontwikkelen over zekere specialiteit van specialiteiten.

“Ik betreur zeer het overlyden des heeren Stolte, en ik hoop dat zyne plaats
moge worden vervuld door iemand, die naast eerlykheid, yver en studie, het
gewicht in de schaal legt, dat men—met of tegen dank—genoodzaakt is
toetekennen aan mannen, die van de zaken iets meer hebben gezien dan
papier.”

(Handelsblad: December 1859.)

“Ik las gisteren een hoofdartikel in de Amsterdamsche Courant, dat de

volgende beschouwingen in my deed opkomen, waarvoor ik in uw geacht
blad een plaatsje verzoek.

“Ik stem volmaakt overeen met de in dat artikel geuite meening, dat er een
nauw verband bestaat tusschen de keuze van een kamerlid en batige saldo’s.
Maar ik ben zoo vry een ander gevoelen aantekleven omtrent de politieke
kleur, die een vereischte wezen zoude in den te verkiezen
volksvertegenwoordiger.

“Ik zie namelyk geen heil in uitsluitend behoud, evenmin als ik heil
verwacht van oppositie quand même, of van een liberalisme dat Westersche
vormen zou geven aan Oostersche zaken.

“Ik geloof integendeel, dat er iemand noodig is, die zonder eenige
afhankelykheid van partybegrippen het goede voorstaat, onverschillig of het
moet worden daargesteld als iets nieuws, of behouden uit het reeds
bestaande.

“Wat nu ter zake het goede zy komt, naar ik geloof voor dezen oogenblik op
het volgende neder, en ik meen te mogen rekenen op uwe toestemming, als
ik beweer, dat daarby kan worden buiten spel gelaten alle onderscheid van
staatkundige richting.
“Niemand zal ontkennen, dat er tot eene juiste beoordeeling van zaken
noodig is voor alles: kennis van die zaken.

“Van waar bekomt het moederland en de Tweede Kamer hare kennis over
Indië?

“Natuurlyk van den Minister van Koloniën. Deze van den Gouverneur-
Generaal, deze weder van directeuren, residenten, enz.

“De juistheid der beoordeelingen in het moederland gaat dus hand aan hand
met de juistheid van de opgaven van de Oost-Indische ambtenaren.

“Waar de laatste iets te wenschen overlaat, moet de eerste noodwendig

dwalen.

“Ik beweer dat dit vaak het geval is, ja, ik houd staande, dat dit meestal het
geval is. Byna had ik gezegd altyd...

“Er heerscht namelyk in Indië een geest van... hoe zal ik het noemen?... een
geest van vergoêlyken: van schipperen, van eerbied voor zyne Excellentie,
die alle verschil van gevoelen met zyne Excellentie, tot een HORS
D’OEUVRE maakt.

“Ik verzeker u in officieele adviezen te hebben gelezen, na een considerans,

die aanhaalde hoe Zyne Excellentie vroeger besliste in gelyksoortig geval:

“Ik vermeen dus in den geest van Uwe Excellentie te handelen door te
adviseeren, enz.”

“Ik laat nu daar wat men hebbe te denken van Excellentiën, die zoodanig
advies niet terugzenden, ik constateer slechts, en zou curieuse voorbeelden
van dien geest kunnen aanvoeren.

“Hieruit volgen onjuiste opgaven, partant: onjuiste oordeelvellingen in de

Tweede Kamer.
“Ik ben voor de handhaving van het byna onbeperkt gezag van den
landvoogd in Indië. Ik zoude verlangen, dat ieder hem diepe eerbied
betoone....

“Maar ik ben er tegen, dat men dien eerbied uite in... onwaarheden.

“En daarom geloof ik dit te mogen vooropstellen als een vereischte in den
nieuwen volksvertegenwoordiger: dat hy aandringe op WAARHEID in de
berichten die uit Indië werden gegeven als données voor de
beraadslagingen der Tweede Kamer.

“Welke hoedanigheden er noodig zyn, om dat aandringen vruchtbaar te

maken, is eene andere zaak, die hier nu niet behoeft te worden behandeld.”4

(Brief aan de kiezers te Amsterdam omtrent de keuze van een afgevaardigde

in verband met Indische specialiteiten en batige saldo’s.)

“Toen ik my geroepen achtte naar de mate van myn vermogen invloed

uitteoefenen op den loop der Indische zaken, stuitte ik op een moeielykheid
die ik aanvankelyk niet voorzag, doch waarvan het gewicht my aldra in het
oog viel.

“Die moeielykheid bestaat dáárin, dat ik in gemoede niet besluiten kan te

behooren tot een der beide zyden waarin de staatkundige strekking van de
personen die over Indische zaken het woord voeren, verdeeld is: ik heb
geene kleur.

“Ik ben kleurloos in dien zin dat ik huiveren zoude de begrippen

aantekleven dergenen die heil verwachten van streng behoud. Ik wensch
integendeel veel veranderd te zien, en begryp volstrekt niet hoe men, met
het oog op de wrange vruchten die het bestaande gedurig afwerpt, aan dat
bestaande kan verkleefd zyn.

“Maar evenmin acht ik het betreden wenschelyk van den weg dien anderen
betreden willen, van den weg die door onoordeelkundig afbreken, vóór er
iets nieuws zy in de plaats gesteld,—door het toepassen van Westersche
begrippen op Oostersche zaken,—door het ondermynen van Aziatisch
gezag met de rammeien van Westersche praeconceptiën,—evenmin wensch
ik dien weg betreden te zien die rechtstreeks leiden zoude tot algeheele
désorganisatie van het Nederlandsche bestuur in Indië...

“En die,—behoeft het gezegd?—evenzeer leiden zou tot vernietiging van

batige saldo’s!

“Maar het zyn die saldo’s niet alleen die verloren zouden gaan, indien niet
zeer spoedig herstel werd aangebracht aan het kunstmatig gebouw onzer
heerschappy in Indië. Ja, ik beweer zelfs, dat die saldo’s niet het
voornaamste zyn wat Nederland verliezen zoude, als eens “onrustbarende
telegrammen geen vat bieden zullen aan bemoedigende beschouwingen...”
Het geheel bestaan van ons Vaderland staat of valt met dat gebouw.

“De kleurloosheid myner staatkundige inzichten belemmert my in de uiting

myner denkbeelden, voor zoover ik daarvoor een kanaal zoek in eenig
dagblad. De welwillendheid toch eener redactie van zoodanig blad, mag my
niet leiden tot het voorstaan van beginselen, die in stryd wezen zouden met
de hare, terwyl weder, aan den anderen kant, ik myne ideën niet mag ten
offer brengen aan eene soort van wellevendheid, die nadeelig werken
zoude, en op de wyze waarop ik myne gedachten uit, en op de zaak die ik
voorsta.

“Dat ware te meer afkeurenswaardig omdat ik by het beoordeelen der

hoedanigheden die gewenscht worden in een nieuwen afgevaardigde, voor
alles geloof te moeten aandringen op waarheid.

“Het is daarom dat ik my tot U wend in dezen brief.

“Ik heb eerbied voor de kundigheden, den yver, de wetenschap van velen
die sedert jaren in de Kamer van de Volksvertegenwoordiging ter rechter-
en ter linkerzyde het woord voeren over Indische zaken. Met bewondering
ging ik meermalen de geslotenheid na van de syllogismen waarmede men
van déduktie tot déduktie geraakte tot konklusiën, die werkelyk een beter lot
hadden verdiend dan opgetrokken te wezen op... min juiste praemissen!
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and

personal growth!

ebookluna.com