Probability: An Introduction Through Theory and

Exercises 1st Edition Paolo Baldi pdf download

https://ebookmeta.com/product/probability-an-introduction-
through-theory-and-exercises-1st-edition-paolo-baldi/

Download more ebook from https://ebookmeta.com

We believe these products will be a great fit for you. Click
the link to download now, or visit ebookmeta.com
to discover even more!

An Introduction to Proof Theory: Normalization, Cut-

Elimination, and Consistency Proofs 1st Edition Paolo
Mancosu

https://ebookmeta.com/product/an-introduction-to-proof-theory-
normalization-cut-elimination-and-consistency-proofs-1st-edition-
paolo-mancosu/

Educational Leadership Management and Administration

through Actor Network Theory 1st Edition Paolo Landri

https://ebookmeta.com/product/educational-leadership-management-
and-administration-through-actor-network-theory-1st-edition-
paolo-landri/

An introduction to probability and statistics using

BASIC First Edition Groeneveld

https://ebookmeta.com/product/an-introduction-to-probability-and-
statistics-using-basic-first-edition-groeneveld/

Doing Quantitative Research in Education with IBM SPSS

Statistics 3rd Edition Daniel Muijs

https://ebookmeta.com/product/doing-quantitative-research-in-
education-with-ibm-spss-statistics-3rd-edition-daniel-muijs/
Universal Well Control 1st Edition Raabe

https://ebookmeta.com/product/universal-well-control-1st-edition-
raabe/

Blockchain in Life Sciences Wendy Charles

https://ebookmeta.com/product/blockchain-in-life-sciences-wendy-
charles/

SAP S/4HANA Financial Accounting Configuration: Learn

Configuration and Development on an S/4 System 2nd
Edition Andrew Okungbowa

https://ebookmeta.com/product/sap-s-4hana-financial-accounting-
configuration-learn-configuration-and-development-on-
an-s-4-system-2nd-edition-andrew-okungbowa-2/

Why Philosophy Matters 20 Lessons on Living Large 1st

Edition Raymond Angelo Belliotti

https://ebookmeta.com/product/why-philosophy-matters-20-lessons-
on-living-large-1st-edition-raymond-angelo-belliotti/

Rules of the Friend Zone A Friends to Lovers Snowed in

together Curvy Girl Romance Hot Texas Nights Book 4
1st Edition Kat Baxter

https://ebookmeta.com/product/rules-of-the-friend-zone-a-friends-
to-lovers-snowed-in-together-curvy-girl-romance-hot-texas-nights-
book-4-1st-edition-kat-baxter/
How We Work Live Your Purpose Reclaim Your Sanity and
Embrace the Daily Grind 1st Edition Leah Weiss Phd

https://ebookmeta.com/product/how-we-work-live-your-purpose-
reclaim-your-sanity-and-embrace-the-daily-grind-1st-edition-leah-
weiss-phd/
Universitext

Series Editors
Nathanaël Berestycki, Universität Wien, Vienna, Austria
Carles Casacuberta, Universitat de Barcelona, Barcelona, Spain
John Greenlees, University of Warwick, Coventry, UK
Angus MacIntyre, Queen Mary University of London, London, UK
Claude Sabbah, École Polytechnique, CNRS, Université Paris-Saclay, Palaiseau,
France
Endre Süli, University of Oxford, Oxford, UK
Universitext is a series of textbooks that presents material from a wide variety
of mathematical disciplines at master’s level and beyond. The books, often well
class-tested by their author, may have an informal, personal, or even experimental
approach to their subject matter. Some of the most successful and established books
in the series have evolved through several editions, always following the evolution
of teaching curricula, into very polished texts.
Thus as research topics trickle down into graduate-level teaching, first textbooks
written for new, cutting-edge courses may find their way into Universitext.
Paolo Baldi

Probability
An Introduction Through Theory
and Exercises
Paolo Baldi
Dipartimento di Matematica
Università di Roma Tor Vergata
Roma, Italy

ISSN 0172-5939 ISSN 2191-6675 (electronic)

Universitext
ISBN 978-3-031-38491-2 ISBN 978-3-031-38492-9 (eBook)
https://doi.org/10.1007/978-3-031-38492-9

Mathematics Subject Classification: 60-XX

© The Editor(s) (if applicable) and The Author(s), under exclusive license to Springer Nature Switzerland
AG 2023
This work is subject to copyright. All rights are solely and exclusively licensed by the Publisher, whether
the whole or part of the material is concerned, specifically the rights of translation, reprinting, reuse
of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction on microfilms or in any other physical way, and
transmission or information storage and retrieval, electronic adaptation, computer software, or by similar
or dissimilar methodology now known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this publication
does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are exempt from the relevant
protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors, and the editors are safe to assume that the advice and information in this book
are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither the publisher nor the authors or
the editors give a warranty, expressed or implied, with respect to the material contained herein or for any
errors or omissions that may have been made. The publisher remains neutral with regard to jurisdictional
claims in published maps and institutional affiliations.

This Springer imprint is published by the registered company Springer Nature Switzerland AG
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland

Paper in this product is recyclable

Preface

This book is based on a one-semester basic course on probability with measure

theory for students in mathematics at the University of Roma “Tor Vergata”.
The main objective is to provide the necessary notions required for more
advanced courses in this area (stochastic processes and statistics, mainly) that
students might attend later.
This explains some choices:
• Random elements in spaces more general than the finite dimensional Euclidean
spaces are considered: in the future the student might be led to consider r.v.’s with
values in Banach spaces, the sphere, a group of rotations. . .
• Some classical finer topics (e.g. around the Law of Large numbers and the Central
Limit Theorem) are omitted. This has made it possible to devote some time to
other topics more essential to the objective indicated above (e.g. martingales).
It is assumed that students
• Are already familiar with elementary notions of probability and in particular
know the classical distributions and their use
• Are acquainted with the manipulations of basic calculus and linear algebra and
the main definitions of topology
• Already know measure theory or are following simultaneously a course on
measure theory
The book consists of six chapters and an additional chapter of solutions to the
exercises.
The first is a recollection of the main topics of measure theory. Here “recol-
lection” means that only the more significant proofs are given, skipping the more
technical points, the important thing being to become comfortable with the tools
and the typical ways of reasoning of this theory.
The second chapter develops the main core of probability theory: independence,
laws and the computations thereof, characteristic functions and the complex Laplace
transform, multidimensional Gaussian distributions.
The third chapter concerns convergence, the fourth is about conditional expecta-
tions and distributions and the fifth is about martingales.

v
vi Preface

Chapters 1 to 5 can be covered in a 64-hour course with some time included for
exercises.
The sixth chapter develops two subjects that regretfully did not fit into the time
schedule above: simulation and tightness (the last one without proofs).
Most of the material is, of course, classical and appears in many of the very
good textbooks already available. However, the present book also includes some
topics that, in my experience, are important in view of future study and which are
seldom developed elsewhere: the behavior of Gaussian laws and r.v.’s concerning
convergence (Sect. 3.7) and conditioning (Sect. 4.4), quadratic functionals of Gaus-
sian r.v.’s (Sects. 2.9 and 3.9) and the complex Laplace transform (Sect. 2.7), which
is of constant use in stochastic calculus and the gateway to changes of probability.
Particular attention is devoted to the exercises: detailed solutions are provided
for all of them in the final chapter, possibly making these notes useful for self study.
In the preparation of this book, I am indebted to B. Pacchiarotti and L. Caramel-
lino, of my University, whose lists of exercises have been an important source, and
P. Priouret, who helped clarify a few notions that were a bit misty in my head.

Roma, Italy Paolo Baldi

April 2023
Contents

1 Elements of Measure Theory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

1.1 Measurable Spaces, Measurable Functions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.2 Real Measurable Functions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3 Measures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.4 Integration. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.5 Important Examples . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.6 Lp Spaces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1.7 Product Spaces, Product Measures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Exercises . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2 Probability . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.1 Random Variables, Laws, Expectation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.2 Independence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
2.3 Computation of Laws. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
2.4 A Convexity Inequality: Jensen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
2.5 Moments, Variance, Covariance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
2.6 Characteristic Functions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.7 The Laplace Transform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
2.8 Multivariate Gaussian Laws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
2.9 Quadratic Functionals of Gaussian r.v.’s, a Bit of Statistics . . . . . . . . . 90
Exercises . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3 Convergence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
3.1 Convergence of r.v.’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
3.2 Almost Sure Convergence and the Borel-Cantelli Lemma . . . . . . . . . . 117
3.3 Strong Laws of Large Numbers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
3.4 Weak Convergence of Measures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
3.5 Convergence in Law . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
3.6 Uniform Integrability . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
3.7 Convergence in a Gaussian World . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
3.8 The Central Limit Theorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
3.9 Application: Pearson’s Theorem, the χ 2 Test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

vii
viii Contents

3.10 Some Useful Complements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

Exercises . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
4 Conditioning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
4.1 Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
4.2 Conditional Expectation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
4.3 Conditional Laws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
4.4 The Conditional Laws of Gaussian Vectors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
Exercises . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
5 Martingales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
5.1 Stochastic Processes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
5.2 Martingales: Definitions and General Facts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
5.3 Doob’s Decomposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
5.4 Stopping Times . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
5.5 The Stopping Theorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
5.6 Almost Sure Convergence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
5.7 Doob’s Inequality and Lp Convergence, p > 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
5.8 L1 Convergence, Regularity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Exercises . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
6 Complements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
6.1 Random Number Generation, Simulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
6.2 Tightness and the Topology of Weak Convergence . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
6.3 Applications. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
Exercises . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
7 Solutions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

References . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
Notation

Real, Complex Numbers, .Rm

.x ∨ y .= max(x, y) the largest of the real numbers x and y

.x ∧ y .= min(x, y) the smallest of the real numbers x and y

.x, y the scalar product of .x, y ∈ Rm or .x, y ∈ Cm

+
.x , .x
− the positive and negative parts of .x ∈ R: .x + = max(x, 0), .x − =
max(−x, 0)
.|x| according to the context, the absolute value of the real number x,
the modulus of the complex number x or the norm of the vector x
.ℜz, .ℑz the real and imaginary parts of .z ∈ C
.= {y ∈ R , |y − x| < R}, the open ball centered at x with radius
.BR (x)
m

R
∗
.A , .tr A, .det A the transpose, trace, determinant of matrix A
Functional Spaces
.Mb (E) real bounded measurable functions on the topological space E
.f ∞ the sup norm.= supx∈E |f (x)| if .f ∈ Mb (E)
.Cb (E) the Banach space of real bounded continuous functions on the topological
space E endowed with the norm . ∞
.C0 (E) the subspace of .Cb (E) of the functions f vanishing at infinity, i.e. such
that for every .ε > 0 there exists a compact set .Kε such that .|f | ≤ ε
outside .Kε
.CK (E) the subspace of .Cb (E) of the continuous functions with compact support.
It is dense in .C0 (E)
To be Precise
Throughout this book, “positive” means .≥ 0, “strictly positive” means .> 0. Sim-
ilarly “increasing” means .≥, “strictly increasing” .>.

ix
Chapter 1
Elements of Measure Theory

The building block of probability is the triple .(Ω, F, P), where . F is a .σ -algebra of
subsets of a set .Ω and .P a probability.
This is the typical setting of measure theory. In this first chapter we shall peruse
the main points of this theory. We shall skip the more technical proofs and focus
instead on the results, their use and the typical ways of reasoning.
In the next chapters we shall see how measure theory allows us to deal with many,
often difficult, problems in probability. For more information concerning measure
theory in view of probability and of further study see in the references the books
[3], [5], [11], [12], [17], [19], [24], [20].

1.1 Measurable Spaces, Measurable Functions

Let E be a set and . E a family of subsets of E.

. E is a .σ -algebra (resp. an algebra) if

• .E ∈ E,
• . E is stable with respect to set complementation;
• . E is stable with respect to countable (resp. finite) unions.

 means that if .A ∈ E then

This also .Ac ∈ E and that if .(An )n ⊂ E then also
n An ∈ E. Of course .∅ = E ∈ E.
.
c

Actually a .σ -algebra is also stable with respect to countable intersections: if

.(An )n ⊂ E then we can write

∞
 
∞ c
. An = Acn ,
n=1 n=1

© The Author(s), under exclusive license to Springer Nature Switzerland AG 2023 1

P. Baldi, Probability, Universitext, https://doi.org/10.1007/978-3-031-38492-9_1
2 1 Elements of Measure Theory


so that also . ∞n=1 An ∈ E.
A pair .(E, E), where . E is a .σ -algebra on E, is a measurable space.
Of course the family .P(E) of all subsets of E is a .σ -algebra and it is immediate
that the intersection of any family of .σ -algebras is a .σ -algebra. Hence, given a class
of sets . C ⊂ P(E), we can consider the smallest .σ -algebra containing . C: it is the
intersection of all .σ -algebras containing . C (such a family is non-empty as certainly
. P(E) belongs to it). It is the .σ -algebra generated by . C, denoted .σ ( C).

Definition 1.1 A monotone class is a family .M of subsets of E such that

• .E ∈ M,
• .M is stable with respect to relative complementation, i.e. if .A, B ∈ M and
.A ⊂ B, then .B \ A ∈ M.

• .M is stable with respect to increasing

 limits: if .(An )n ⊂ M is an increasing
sequence of sets, then .A = n An ∈ M.

Note that a .σ -algebra is a monotone class. Actually, if . E is a .σ -algebra, then

• if .A, B ∈ E and .A ⊂ B,then .Ac ∈ E hence also .B \ A = B ∩ Ac ∈ E;
• if .(An )n ⊂ E then .A = n An ∈ E, whether the sequence is increasing or not.
On the other hand, to prove that a family of sets is a monotone class may turn out
to be easier than to prove that it is a .σ -algebra. For this reason the next result will
be useful in the sequel (for a proof, see e.g. [24], p. 39).

Theorem 1.2 (The Monotone Class Theorem) Let . C ⊂ P(E) be a family

of sets that is stable with respect to finite intersections and let .M be a
monotone class containing . C. Then .M also contains .σ ( C).

Note that in the literature the definition of “monotone class” may be different and
the statement of Theorem 1.2 modified accordingly (see e.g. [2], p. 43).
The next definition introduces an important class of .σ -algebras.

Definition 1.3 Let E be a topological space and .O the class of all open sets
of E. The .σ -algebra .σ (O) (i.e. the smallest one containing all open sets) is the
Borel .σ -algebra of E, denoted .B(E).

Of course .B(E) is also the smallest .σ -algebra containing all closed sets. Actually
the latter also contains all open sets, which are the complements of closed sets,
1.1 Measurable Spaces, Measurable Functions 3

hence also contains .B(E), that is the smallest .σ -algebra containing the open sets.
By the same argument (closed sets are the complements of open sets) the .σ -algebra
generated by all closed sets is contained in .B(E) hence the two .σ -algebras coincide.
If E is a separable metric space, then .B(E) is also generated by smaller families
of sets.

Example 1.4 Assume that E is a separable metric space and let .D ⊂ E be a

dense subset. Then the Borel .σ -algebra .B(E) is also generated by the family
. D of the balls centered at D with rational radius. Actually every open set is

a countable union of these balls. Hence .B(E) ⊂ σ ( D) and, as the opposite

inclusion is obvious, .B(E) = σ ( D).

Let .(E, E) and .(G, G) be measurable spaces. A map .f : E → G is said to be

measurable if, for every .A ∈ G, .f −1 (A) ∈ E.

It is immediate that if g is measurable from .(E, E) to .(G, G) and h is measurable

from .(G, G) to .(H, H) then .h ◦ g is measurable from .(E, E) to .(H, H).

Remark 1.5 (A very useful criterion) In order for f to be measurable it

suffices to have .f −1 (A) ∈ E for every .A ∈ C, where . C ⊂ G is such that
.σ ( C) = G.

Indeed the class .

G of the sets .A ⊂ G such that .f −1 (A) ∈ E is a .σ -algebra,
thanks to the easy relations
∞
 
∞ 
f −1 (An ) = f −1 An ,
. (1.1)
n=1 n=1
f −1 (A)c = f −1 (Ac ) .

As .
G contains the class . C, it also contains the whole .σ -algebra . G that is
generated by . C. Therefore .f −1 (A) ∈ E also for every .A ∈ G.

The criterion of Remark 1.5 is very useful as often one knows explicitly the sets
of a class . C generating . G, but not those of . G.
For instance, if . G is the Borel .σ -algebra of a topological space G, in order to
establish the measurability of f it is sufficient, for instance, to check that .f −1 (A) ∈
E for every open set A.
4 1 Elements of Measure Theory

In particular, if E, G are topological spaces, a continuous map .f : E → G is

measurable with respect to the respective Borel .σ -algebras.

1.2 Real Measurable Functions

+
If the target space is .R, .R, .R , .Rd , .C, we shall always understand that it is endowed
+
with the respective Borel .σ -algebra. Here .R = R ∪ {+∞, −∞} and .R = R+ ∪
{+∞}.
Let .(E, E) be a measurable space. In order for a numerical map (i.e. .R-valued) to
be measurable it is sufficient to have, for every .a ∈ R, .{f > a} = {x, f (x) > a} =
f −1 (]a, +∞]) ∈ E, as the sets of the form .]a, +∞] generate the Borel .σ -algebra
(Exercise 1.2) and we can apply the criterion of Remark 1.5. Generating families of
sets are also those of the form .{f < a}, .{f ≤ a}, .{f ≥ a} (see Exercise 1.2).
Many natural operations are possible on numerical measurable functions. Are
linear combinations, products, limits . . . of measurable functions still measurable?
These properties are easily proved: for instance if .(fn )n is a sequence of
measurable numerical functions and .h = supn fn , then, for every .a ∈ R, the sets
−1
.{fn ≤ a} = fn ([−∞, a]) are measurable and

∞

. {h ≤ a} = {fn ≤ a} ,
n=1

hence .{h ≤ a} is measurable, being the countable intersection of measurable sets.

Similarly, if .g = infn fn , then
∞

{g ≥ a} =
. {fn ≥ a} ,
n=1

hence .{g ≥ a} is also measurable.

Recall that

. lim fn (x) = lim ↓ sup fk (x), lim fn (x) = lim ↑ inf fk (x) , (1.2)
n→∞ n→∞ k≥n n→∞ n→∞ k≥n

where these quantities are .R-valued. If the .fn are measurable, then also .limn→∞ fn ,
limn→∞ fn , .limn→∞ fn (if it exists) are measurable: actually, for the .lim for
.

instance, the functions .gn = supk≥n fk are measurable, being the supremum of
measurable functions, and then also .limn→∞ fn , being the infimum of the .gn .
1.2 Real Measurable Functions 5

As a consequence, if .(fn )n is a sequence of measurable real functions and

fn →n→∞ f pointwise, then f is measurable. This is true also for sequences of
.

measurable functions with values in a separable metric space, see Exercise 1.6.
The same argument gives that if .f, g : E → R are measurable then also .f ∨ g
and .f ∧ g are measurable. In particular

f+ = f ∨ 0
. and f − = −f ∨ 0

are measurable functions. .f + and .f − are the positive and negative parts of f and
we have

f = f+ − f− ,
.

|f | = f + + f − .

Note that both .f + and .f − are positive functions.

Let .f1 , .f2 be real measurable maps defined on the measurable space .(E, E).
Then the map .f = (f1 , f2 ) is measurable with values in .(R2 , B(R2 )). Indeed, if
.A1 , A2 ∈ B(R), then .f
−1 (A × A ) = f −1 (A ) ∩ f −1 (A ) ∈ E. Moreover, it
1 2 1 1 2 2
is easy to prove, with the argument of Example 1.4, that every open set of .R2 is a
countable union of rectangles .A1 × A2 , so that they generate .B(R2 ) and we can
apply the criterion of Remark 1.5.
As .(x, y) → x + y is a continuous map .R2 → R, it is also measurable. It follows
that .f1 + f2 is also measurable, being the composition of the measurable maps
.f = (f1 , f2 ) and .(x, y) → x + y. In the same way one can prove the measurability

of the maps .f1 f2 and . ff12 (if defined). Similar results hold for numerical functions
.f1 and .f2 , provided that we ensure that indeterminate forms such as .+∞ − ∞, .0/0,

.∞/∞. . . are not possible.

As these examples suggest, in order to prove the measurability of a real func-

tion f , one will seldom try to use the definition, but rather apply the criterion
of Remark 1.5, investigating .f −1 (A) for A in a class of sets generating the
.σ -algebra of the target space, or, for real or numerical functions, writing f as

the sum, product, limit, . . . of measurable functions.

If .A ⊂ E, the indicator function of A, denoted .1A , is the function that takes the
value 1 on A and 0 on .Ac . We have the obvious relations

1Ac = 1 − 1A ,
. 1∩An = 1An = infn 1An , 1∪An = supn 1An .
n

It is immediate that, if .A ∈ E, then .1A is measurable. A function .f : (E, E) → R

is elementary if it is of the form .f = nk=1 ak 1Ak with .Ak ∈ E and .ak ∈ R.
The following result is fundamental, as it allows us to approximate every positive
measurable function with elementary functions. It will be of constant use.
Exploring the Variety of Random
Documents with Different Content
The Project Gutenberg eBook of Het Kindeken
Jezus in Vlaanderen
 This ebook is for the use of anyone anywhere in the United
States and most other parts of the world at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away
or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License
included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you
are not located in the United States, you will have to check the
laws of the country where you are located before using this
eBook.

Title: Het Kindeken Jezus in Vlaanderen

Author: Felix Timmermans

Release date: November 19, 2018 [eBook #58311]

Language: Dutch

Credits: Produced by Jeroen Hellingman and the Online

Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ for Project
Gutenberg (This file was produced from images
generously
made available by The Internet Archive/Canadian
Libraries)

*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK HET KINDEKEN

JEZUS IN VLAANDEREN ***
 HET KINDEKEN JEZUS IN VLAANDEREN

Van denzelfden schrijver verschenen vroeger:

PALLIETER , 9e druk.
PALLIETER, 10e druk. Prachtuitgave, geïllustreerd door
Anton Pieck.
SCHEMERINGEN VAN DEN DOOD, 2e druk.
BOUDEWIJN, 2e druk.
DE ZEER SCHOONE UREN VAN JUFFROUW
SYMFOROSA, BEGIJNTJE, 2e druk.
ANNA-MARIE, 2e druk.

In de kader en de landschappen van ons

schoon en goed Vlaanderen, heb ik mij het
Goddelijke verhaal van het Kindeken Jezus,
zijne zoete moeder en zijn goeden
voedstervader verbeeld, en met wat
letterkunde in groot genoegen omcierd.

En vol van grooten eerbied draag ik deze

tafereelkens aan Maria Viola, van Holland
op.

Felix Timmermans.
HET KINDEKEN JEZUS
IN VLAANDEREN

DOOR
FELIX TIMMERMANS

DERDE DRUK
 AMSTERDAM
P. N. VAN KAMPEN & ZOON
 INHOUD.

Bladz.
De aankondiging 1
De bezoeking 9
De veropenbaring aan Jozef 19
Het huwelijk van Maria en Jozef 36
De opschrijving te Bethlehem 44
Kerstmis 72
De opdracht 95
De drie koningen 111
Herodes, en de moord der onnoozele kinderen 140
De vlucht 163
De wederkomst naar Nazareth 183
 DE AANKONDIGING.

M
urmelend bad Maria in de late Zondagstilte:

„Hij kusse mij met den kusse zijns mondts; want uw borsten zijn
beter dan wijn. Welriekende naar de alderbeste zalven; uitgestorte oly is uw
naam, daarom hebben de jonge dochterkens u bemint ….

„Ik ben een bloeme des veldts en eene lelie der dalen …

„Gelijk een appelboom onder de boomen der boschagen alzoo is mijn lief
onder de zonen, onder zijne schaduw heb ik gezeten en zijn vrucht is zoet in
mijn kele.

„Hij heeft mij geleidt in den wijnkelder, hij heeft de liefde in mij geschikt,
onderzet mij met bloemen, omzet mij met appelen want ik quelle van
liefde!….”

Maria zweeg en even opziende uit het zwaar getijdenboek, zag zij reeds de
smalle sikkel van de maan in den perelmoeren hemel hangen.

De avond kwam, en in het proper tuintje stonden aangename geuren van

boonen van genuchten, en ievers was een vogel die voor zijn eigen floot.

Zij duwde haren neus in de gele bloemen die zij in een blauw delftsch
vaasje op de tafel had gezet, en zij zuchtte.

Het was van een week en zoet gevoel dat haar deed stil zijn en de oogen
luiken. Het was het vrouwelijk verlangen om kinderen te hebben, zoete,
zachte kinderen met blond haar en blozende gezichten; en die zij in hare
kinderlijke verbeelding niet zag grooter worden, en haar zouden gegeven
zijn lijk ’s avonds de dauw op de beemden zijgt.

Want Maria was zeer rein en zuiver van gepeinzen.

Zij verlangde zoo smachtend naar ’t bijzijn van een eigen kind! Ach, hoe
dikwijls heeft zij niet gestaan met tranen in de oogen, te droomen naar de
blijde kinderen die bij avonddaling, zingend uit de velden kwamen!

En nu in dezen Maartschen Zondagavond liep er haar hart van over en

voelde zij daardoor een groote eenzaamheid.

Want zij was nog maar een maagdeken van achttien jaar.

Zij woonde in het witte huisje, met geel en zwart geruite vloeren, alleen
sedert hare goede moeder Anna in de geur van heiligheid gestorven was.

Daar aan den witten muur hong moeders beeltenis, geschilderd door den
monnik Lucas, een man die heilige boeken verluchtte en ’t leven der
aartsvaders en eremieten kunstig op ’t glas wist neer te malen en te bakken.

De schemering die om de eenvoudige dingen waarde, zooals er daar waren

koperen kandelaars en gebloemde tellooren en zilveren glazen vazen met
wassen bloemen in, liet nog alleen zien het bleeke hoofd der
eerbiedwaardige moeder Anna.

Met die profetelijk bijeengehouden lippen, de

perelzwarte oogen en het haar zorgelijk over de
ooren gekamd, zoo leefde ze steeds helder voort in
de verbeelding van haar eenig kind. Zoo zag Maria
haar nog de boterhammen snijden, de avondgebeden
zeggen en ’s Zondags uit de beste kamer komen,
gereed om naar de kerk te gaan; hare zwarte
kleederen ruischten dan, een kerkboek stak onder
den arm en een witte trekmuts verhelderde haar
hoofd.

De moeder bracht haar kind op in de vreeze Gods, en toen ze kalm en

gelaten haar ongerepte ziel, door Onzen Lieven Heer liet afplukken lijk een
bloem, kwam er een lach op hare lippen en begon haar lichaam naar
kostelijk fruit te rieken.
Maria, die toen nog maar zestien jaren was, en zag hoe hare moeder kalm
sterven kon, hield een grooten troost over, en met de goede herinnering
harer, leefde zij het eenvoudige, witte leven voort.

De dag kwam en de nacht, het wierd winter en weer zomer en Maria at

zuinig den schaarschen kruimel brood dien zij verdiende over het
kantkussen gebogen. Dit had ze nog geleerd toen zij met haar ouders op de
heuvelen van Zuid-Vlaanderen woonde—en haar genot was leven in den
Heer en bidden in het boek door Lucas rijkelijk met kleurige printen en
guldene versiersels opgeluisterd.

Maar nu in dezen Zondagavond was zij stil van weemoed en vol van
moederlijk verlangen.

Toen kwamen er trage stappen aan. ’t Was de korte, dikke parochie-paap,

die al wandelend in zijn brevier aan ’t lezen was.

Hij wandelde nevens de haag, zag Maria aan het open venster zitten en riep
haar welgezind een goeden avond toe, en dan kwam hij door het tuinpoortje
over den blonden wegel naar haar.

Hij bleef buiten aan het venster staan, lachte haar eens vaderlijk toe, en toen
Maria, die recht gestaan was, hem zijnen zegen vroeg, gaf hij hem haar met
lui gebaar, en zei daarna, dat het een schoone avond was, maar dat er
morgen wel zou kunnen regen komen.

Bedeesd en vol van eerbied voor den dienaar Gods gaf zij karig bescheid en
liet de avondstilte heerschen.

Het hoofd van dezen paap was groot, rood en vetblinkend tegen de
avondlucht.

„Ja, ja, het is goe weer,” zei hij nogmaals. Want hoe hij ook vol iever was
voor ’t zielenheil zijner schapen, toch kon hij niet den geest van God in
zijne woorden leggen. Hij bezag Maria, die niets op haar gemak in den boek
aan ’t blaren ging. Hij zag maar al te duidelijk hoe dit meisje vrouw aan ’t
worden was, en hoe zij haar borsten wegdrukte in het spannende,
zwaarplooiend blauwe kleed. En vol bekommernisse om haar
zielezuiverheid zocht hij naar woorden om haar zijn onrust dietsch te
maken. Want hij wist maar al te wel hoe gevaarlijk de duivel zoekt en vindt,
bijzonder in den maagdekenstijd. En hij zei: „Ge zoudt nonneken moeten
worden.”

„Ja?” vroeg Maria verschietend.

„Ja,” zei de paap.

Weer kwam de stilte tusschen hen, de avond groeide en een ster kwam hen
bezien. Eindelijk zei de man dat hij naar ’t lof moest gaan, wenschte haar
een goeden nacht en zette zijn lezende wandeling langs een smalle wegel
door de velden voort, in de richting van een spits kerktorentje.

Maria was daarna zeer aangedaan. Nonneken worden!

Medeen zag zij het klooster der witte nonnekens, waar het proper en helder
was en waar de zoete fijne geur van wierook in de lange gangen hing.

Het was haar steeds een aangename stond als zij bij de zusterkens haar kant
kwam leveren. Zij konden toch zoo gemakkelijk lachen, waren steeds
opgeruimd, pratend en vlug, en zoolang het seizoen duurde vulden zij het
biezen korfken van Maria met de schoonste, sappigste appelen. ’t Moest er
plezierig zijn. Maar dan zou ze nooit meer door de verre velden kunnen
wandelen, geen kruid en waterlelies meer kunnen plukken langs het water
van de Nethe, de leeuwerikken niet meer naar den hemel zien klimmen en
niet meer de goedheid van den avond voelen nijgen op haar hart! De velden
met hun sneeuw en hun zon, met hun bloemen en patattenvuren, och ’t was
er toch heerlijk! en zoo aangenaam om te bidden!

En Maria zag over het land en voelde tranen in de oogen komen.

De hemel was blauwer geworden, maar een ijl groen licht bleef hangen,
daar waar de zon was heengegaan; daartegen stonden de bottende boomen
fluweelig zwart, en er was een verre stilte over het land. Een vledermuisken
fladderde voorbij de mane-sikkel, en door het berkenboomen-dreefken
stuurde een manke herder zijn schapen naar den stal.

Toen bromde de klok voor ’t avondlof en in de verte wierd er een lichtje

aangestoken.

Maria ging met een zucht van ’t venster weg. Zij wierp haren blauwen
katoenen kapmantel om, nam haar kerkboek van de schouw en ging naar ’t
lof.

Zij stapte door het dreefken, hare kleederen ruischten in de stilte en heur
hart woog zwaar van weemoed.

En toen gebeurde het.

Er waaide een zoete muziek door de fijne takken der boomen. Maria zag
bevreesd omhoog en toen ze weer voor zich keek, stond er daar, geweven
uit avonddamp en maneschijn, een overschoone engel met kers-roode
kazuivel om, en leliënbloemen in zijn hand.

Hij was doorlicht van een hemelsch vuur en blonk als een kerkraam in de
zon. Met zijn ruischende pauwsteertenvlerken hief hij zich boven den
grond, en een bedwelmende reuk van violen en kruidnagelen walmde van
hem uit.

Het was alsof Maria ineens dat zag, wat ze steeds had verlangd, maar nooit
had kunnen bepalen, en zonder vrees, maar overloopend van eerbied en
ootmoedigheid, dierf zij den engel niet bezien en knielde neer in de
madeliefkes van den weg.

En met een wonderzoet geluid, nooit van een mensch gehoord, lijk een
orgel, zong het uit den schoonen engel zijn mond, dat zij begroet was en
den Heer bezat, en zij gebenedijd was onder alle vrouwen, alsmede de
heilige vrucht haars lichaams.

Maria dierf niet vragen hoe dit gebeuren zou, maar de engel zong: „De
Heilige Geest zal over U nederdalen en de kracht des Allerhoogsten zal U
overlommeren.”

Er kwam toen een stilte waarin Maria sprak vol overgave en bevend van
verheuging: „Ziehier het dienstmaagdeken des Heeren, mij geschiedde naar
uw woord!” en als Maria weder opzag om den engel met haar oogen te
bedanken, dreef het muziek uit de boomen, was het weer stil en
avondeenzaamheid, en trage nevelen bedekten de velden ….

Als Maria weder binnenkwam, vergat zij de lamp aan te steken, en weenend
viel zij op tafel. Zij weende van overgroot geluk en van wondere
begenadiging, dat de tranen op de gele bloemen leekten.

Buiten stond de lucht vol sterren.

 DE BEZOEKING.

E
en bloeiende lentedag had de wereld omhangen met verheuging.

En Maria stapte langs de Nethedijk, dragende in een toegeknoopten

handdoek, wat kleederen, een paar boterhammen en een sneedje gebakken
spek. Want zij had de vrucht haars lichaams in haar voelen opspringen, en
dit blijde nieuws wilde zij gaan melden aan hare nicht Elizabeth, alsook aan
haren bruidegom Jozef, den timmerman.

Dezen Jozef aan wien zij was verloofd van in haar jonkheid (een oud
gebruik in die dagen), niet opdat hij haar als gewone man zou dienen, maar
als een die over haar zou waken, en in tijd van nood een toevlucht zoude
zijn, dezen Jozef had zij maar éens gezien, toen haar vader in laten
ouderdom stierf en Jozef er de doodkist voor maakte.

Zij stelde hem zich steeds voor; een klein, krachtig oud man met
korenkleurigen stoppelbaard, gezondroos van wezen als een kind, en de
goede, vrome, doch heldere oogen, diep onder het zware voorhoofd. Hij
was nog een verre afstammeling van een koning die zich David noemde, en
groot en vroom in de geschiedenis der volkeren is geweest.

Vernuftige schrijvers hielden dezen machtigen heerscher over

de rijke landen van het oosten voor een dichter van
ongemeene zeldzaamheid, en menige zijner souterliedekens
kende Maria van buiten.

Och! wat zouden hare nicht en deze Jozef blijde zijn, als zij
vernamen de groote zegening die Maria was gegeven!

En Maria, voortstappende, hommelde een lieken in haar

mond. Want nu zij God in zich droeg, was Maria uitermate
geestelijk verheugd, zoo bedwelmd en weggesmolten in zalige
zielsgewaarwordingen, dat ze voor niets anders nog gedachten had.

Eindelijk ging zij moeder zijn! Moeder zijn, wat zij toch reeds zoo lang had
betracht en verwacht.

En van wien? Van Hem die Hemel en aarde geschapen heeft, die de sterren
doet muziek maken in de duisternissen, die zich kleedt met het licht, en de
wereld op zijn asem draagt! die zingt in de harten der menschen en lacht in
de droppelen dauw! Ja, zij was de uitverkorene van wie gezegd wierd in de
oudheid: „Eene maagd zal zwanger worden en een zoon baren, en men zal
zijn naam heeten: Emmanuel, dat is: God met ons.”

En als opgeheven van zoetigheid en overweldigd van geluk, knielde ze voor

een wit veldkapelleken neer en zong met luider stemme: „Mijn ziel verheft
den Heer!”

Opgewekt huppelde ze voort. Nog nooit had ze de velden, de aarde en de

lucht zoo heerlijk en zoo schoon gezien, nooit was er zooveel licht en waren
er zooveel blijde koleuren.

Zij zag de wereld door haar geluk en alles juichte in haar.

Onder een warmblauwen hemel, met muziekwolken doorvlokt, stonden al

de hoven en boogaards in witten en rozen bloei. De groene beemden lagen
vol plassen goud van de boterbloemen, duiven toerden rond de roode
nokken der daken, de merel zong, de nachtegaal zong en al de vogelen
zongen hun blijde talen.

Een zilveren windeken spoelde door de lucht, en rolde en wimpelde de

zoetste reuken uiteen, en de molens sloegen kruisen van blijdschap naar de
zon, die speelde met de schaduwwerpende wolken.

En zie! wat was er toch voor wonders te zien aan haar gering wezentje!

Zij, ongekend en eenzaam in haar woonste, zag hoe bij haar aankomst de
boeren op het veld hun ploeg stil hielden en haar een goeden dag
toeknikten, en hoe de paarden hunne koppen naar haar omkeerden. Een
zeilschip dreef voorbij, en de schipper en zijn vrouw bogen eerbiedig het
hoofd. En zie! een manke herder in oud soldatenpak, knielde neer in ’t gras
tusschen zijn schapen en ontblootte zijn kalen schedel, murmelend: „Wees
gegroet, Maria!”

Waarom vlogen de zwaluwen rond haar hoofd en begosten de vogelen met

luider kelen te zingen als zij voorbij de boomen kwam? Waarom sprongen
de zilveren visschen telkens boven het water? En stegen t’allenkanten
zooveel leeuwerikken op?

’t Was al om den Heer dien zij in zich droeg, ’t was om haar te groeten en te
loven, haar, de uitverkorene boven die duizenden, haar, de begenadigde! En
zij hief hare olijfgroene oogen naar den hemel, en weer viel het juichend
van hare roode lippen: „mijn ziel, mijn ziel verheft den Heer!….”

Zoo kwam Maria op de Grobbendonksche heuvelen en de sparrebosschen,

waar er konijntjes naar haar kwamen zien.

En toen zij de ruischende bosschen vol opbeurende terpentijnreuk was

doorgestapt, zag zij ginder het dorp liggen, met zijn hupsch kerktorentje,
waaruit het luidde voor den noen.

Een blonde wegeling huppelde van de heuvelen naar het witgekaleide

huisje van den koster Zachaar, die met hare nicht Elizabeth gehuwd was.

Maria zag hare nicht in den bloeienden boogaard waschgoed te drogen

hangen; en om zich te verhaasten bij Elizabeth te zijn, ging Maria langs
achter, waar een scheef lattenpoortje in de doornenhaag was gemaakt.

Het was alsof nicht Elizabeth haar gewaar wierd, want zij liet het
waschgoed vallen en zag met de hand boven de oogen naar Maria toe.

Een blijde kreet ontsnapte haar keel en zij liep haar jonger nichtje tegemoet.

„Elizabeth! nicht Elizabeth!” riep Maria vol verheuging.

Elizabeth wierd bij dien roep als met licht vervuld, zij ijlde naar Maria toe
en viel weenend om haar hals.

„O Maria zoete nicht!” riep ze in vervoering.

„Boven alle vrouwen zijt gij gezegend en alsook de vrucht van uwen
schoot!” Zij juichte dat de moeder van God zelf tot haar kwam, en vertelde
verder, dat zoo haast zij Maria gehoord had, het kind in haren schoot van
vreugde opgesprongen was. En hier bloosde zij van voldoening. „Ja
eindelijk heeft God onze gebeden verhoord.”

Nieuwe tranen vulden haar oogen. „O zoete nicht, zalig zijt gij, want alles
zal gebeuren zooals de engel tot u gesproken heeft!”

Toen liep Maria haar hart over, de woorden die zij dezen morgen niet had
kunnen vinden om haar geluk te uiten, borrelden nu, als een lang-gesloten
bron, uit haren mond. „Mijn ziel verheft den Heer! mijn geest heeft gejuicht
in God die mijn redder is, hij heeft neergezien op zijn klein
dienstmaagdeken, en van nu af aan zullen alle geslachten mij zalig
noemen …”

Terwijl Maria verder haren schoonen lofzang zong, was Zachaar

bijgekomen en stond verwonderd naar de vrouwen te zien, en omdat hij,
arme man, voelde dat er groote dingen om hem gebeurden, en hij niet
spreken kon door een verlamming op de tong, barstte hij ook in weenen uit
en kuste knielend Maria’s kleine handjes.

Terwijl zij voor het huis gingen, vertelde Elizabeth, hoe Zachaar in de kerk
ineens stom en doof geworden was, omdat hij de woorden van een engel,
die hem de eindelijke geboorte van een kind kwam melden, niet gelooven
kon; en dit moest zoo nog duren tot de bevalling.

Maria zag hem medelijdend aan, maar hij schudde zijn mager, met witte
haren omkranst hoofd, als wilde hij zeggen: „’t Is niets, ’t niets, ik heb het
verdiend en ’t zal wel overgaan.”

En hij liep hen voor om in den kelder een potteken bier te tappen.
Elizabeth bracht Maria op de kelderkamer, het was de beste kamer, die
slechts gebruikt werd als Zachaar den parochiepaap met een fleschken wijn
trakteerde.

Hier zou Maria slapen.

Het was er ruim en koel, en op de hooge eiken glazen kast vol porcelein,
staken winterperen hun steertje naar omhoog. Maria zag verblijdend rond,
want de heilige printen aan de muren, de geraniums voor ’t venster, de
ronde mahoniehouten tafel op de ronde strooien mat, de wassen bloemen
onder glazen stolpen op de schouw, en het groote bed met breede, witten
gordijnen er over, ’t was allemaal in den geest harer familie en de traditie
van hun geslacht, en dat werkte vertrouwend op Maria, zoodat zij zich hier
aanstonds thuis gevoelde.

Zij lei haar mantel af, verfrischte zich en deed malsche sloefkens aan haar
voeten.

In de keuken was vóór Maria’s komst de tafel reeds gezet voor twee
menschen, maar Elizabeth nam gauw de aarden tellooren weg, en haalde er
porceleinen met bloemen en vogelen beschilderd, zij zocht de zilveren
lepels en vorken, bij hun vijf-en-twintigjarig huwelijk hun geschenk
gedaan, en als al het eetgerief schitterend en feestelijk op een wit en rood
gewafeld anmelaken stond, schepte zij met veel beslag de kervelsoep in.
Terwijl na een kort gebedeken Maria en Zachaar reeds aten, ging Elizabeth
voort met eten te bereiden, went zij had maar een poover noenmaal gereed
gemaakt; soep, patatten met gebruinden ajuin, daar het in de vasten was, en
Maria moest feestelijk onthaald worden!

Onder het mes vielen dikke schellen heerlijke geurige hesp, die zij bakte
met geklutste eieren; gedroogde pruimen lagen weldra in hun sap te
pruttelen, en een versch gegoten kaneelpudding stond in den koelen kelder
te verharden.

Onder het eten vertelden ze van de reis, van het weer, van nichten en
kozijnen, en Zachaar schudde steeds met zijn glimlachend hoofd als teeken
van goedkeuring …
Als de tafel afgeruimd was, moest de man naar de kerk, om alles in
gereedheid te brengen voor het hoogfeest van Paschen.

Hij klopte zijn pijpken uit, en met een arm vol wassen keersen verliet hij,
steeds vriendelijk knikkend, de twee vrouwen.

Het wierd toen stil in de witte keuken.

De store was neergelaten, en de deur stond open op den hof en de heuvelen,

en de zon die vierkantte op den rooden tichelvloer, lei een stralenden
weerslag in de koperen marmittekens.

Terwijl er buiten een kieken kakelde, de horlogiekast eentonig tiktakte, en

de moor op de stoof een liedje piepte, zat Elizabeth, een kous afbreiend, te
luisteren naar Maria, die, in den leunstoel gezeten, met de witte kat op
haren schoot, vertelde hoe het groote wonder haar was overkomen.

Elizabeth luisterde verwonderd en hield op met breien. Zij was reeds oud,
deze vrouw, maar in haar glimmend aangezicht waren geen rimpels en nog
een frissche meiskesblos leefde op de juksbeenderen. Haar mond alleen was
wat weggetrokken, wat slechts een teeken was van haar blijden toestand.

Zoo geleek ze veel op Anna, Maria’s moeder, doch de levende oogen, de

smalle lippen en de spitse neus gaven haar meer een burgerlijk voorkomen,
minder ingetogen. Ze was de deftige huisvrouw die een wijselijk beleid en
klaar beraad in huiselijke zaken en menschen had.

Naderhand, met het voorhoofd gefronst, aanhoorde ze Maria’s zangerige

woorden, en na een stilte zei ze zwaarwichtig met de wijsvinger op den
duim: „Maria, ge moet nu met Jozef trouwen.”

Als eenig antwoord begon Maria te weenen.

Trouwen! Ach, daar had ze nog nooit aan gepeinsd, daar had ze met haar
zuivere gedachten nooit aan dùrven peinzen.
Doch als Elizabeth gewaar wierd waarom Maria daar verdriet in vond, dan
wist ze haar gerust te stellen, dat ze niet vreezen moest van Jozef om hem
als man te nemen, want dat hij was een heilig man, en die haar reinheid en
haar maagdom zou eerbiedigen, dat hij steeds verlangde om wettig in haar
bijzijn te mogen wonen, maar haar niet bezocht om geen opspraak te
verwekken, en ten leste dat Maria huwen moest ter wille van haar en Jozefs
eerbaarheid voor ’t aanschijn van de menschen.

Als Elizabeth dit betoog door vele herhalende woorden Maria had te
verstaan gegeven, stond deze op, liet een groote zucht van blijdschap en
verlichting, veegde de traantjes uit haar oogen en viel nicht Elizabeth om
den hals.

De wolk, die een schaduw over haar hagelwit zielken was komen werpen,
was gevlucht, en weer juichte haar hert in haar lichaam.

„Had mijn heilig moederken dit eens mogen beleven!” snikte Maria op
Elisabeth’s schouders.

„Uwe moeder ziet het van uit den Hemel, zoete nicht,” troostte Elizabeth,
en zij klopte moederlijk zoete kloppekes op Maria’s rug.

„En,” voegde ze er nadien bij, „gij zult Jozef gelukkig maken; te naaste
maand komt hij weer naar hier om hout te koopen, hij doet dit ongeveer alle
maanden, dan zult gij hem zien en gij zult zijn hart vol verheuging zetten!
Kom, zoete nicht, troost U, het huwelijk is een zegen.”

„Ja, ja,” zei Maria, glimlachend achter heur tranen, „ik geloof het.”

En zij begosten de koffie gereed te maken. Weldra kriepte en sjirpte de

koffiemolen, en terwijl Maria de gemaalde boontjes met kokend water
begoot, sneed nicht Elizabeth de lange tarweboterhammen.

De aangename koffiereuk vermengde zich in het deurgat met den reuk van
den bloeienden boomgaard. De zon scheen over de heuvelen, en Maria
dacht dat haar leven nu voortaan niets anders meer zou zijn dan blijheid,
zielsgenot en zonneschijn.