Understanding basic chemistry through problem

solving the learner s approach Kim Seng Chan

download

https://textbookfull.com/product/understanding-basic-chemistry-
through-problem-solving-the-learner-s-approach-kim-seng-chan/

Download more ebook from https://textbookfull.com

We believe these products will be a great fit for you. Click
the link to download now, or visit textbookfull.com
to discover even more!

Introduction to Polymer Science and Chemistry A Problem

Solving Approach Second Edition Chanda

https://textbookfull.com/product/introduction-to-polymer-science-
and-chemistry-a-problem-solving-approach-second-edition-chanda/

The Options Trader s Workbook A Problem Solving

Approach 1st Edition Augen Jeff

https://textbookfull.com/product/the-options-trader-s-workbook-a-
problem-solving-approach-1st-edition-augen-jeff/

Python Programming Using Problem Solving Approach

Thareja Reema

https://textbookfull.com/product/python-programming-using-
problem-solving-approach-thareja-reema/

Managerial Economics: A Problem Solving Approach, 5e

Brian T. Mccann

https://textbookfull.com/product/managerial-economics-a-problem-
solving-approach-5e-brian-t-mccann/
Pericyclic reactions : a mechanistic and problem
solving approach 1st Edition Kumar

https://textbookfull.com/product/pericyclic-reactions-a-
mechanistic-and-problem-solving-approach-1st-edition-kumar/

Globalisation and Korean Foreign Investment Young-Chan

Kim

https://textbookfull.com/product/globalisation-and-korean-
foreign-investment-young-chan-kim/

Collaborative Problem Solving An Evidence Based

Approach to Implementation and Practice Alisha R.
Pollastri

https://textbookfull.com/product/collaborative-problem-solving-
an-evidence-based-approach-to-implementation-and-practice-alisha-
r-pollastri/

Creative Thinking And Problem Solving Fabian

https://textbookfull.com/product/creative-thinking-and-problem-
solving-fabian/

Thermodynamics Problem Solving in Physical Chemistry

Study Guide and Map 1st Edition Kathleen E. Murphy

https://textbookfull.com/product/thermodynamics-problem-solving-
in-physical-chemistry-study-guide-and-map-1st-edition-kathleen-e-
murphy/
 Revised Edition

UNDERSTANDING
BASIC CHEMISTRY
THROUGH
PROBLEM SOLVING
THE LEARNER’S APPROACH

10441sc_9789813209770_tp.indd 1 3/2/17 3:54 PM

 b2530   International Strategic Relations and China’s National Security: World at the Crossroads

This page intentionally left blank

b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

 Revised Edition

UNDERSTANDING
BASIC CHEMISTRY
THROUGH
PROBLEM SOLVING
THE LEARNER’S APPROACH

KIM SENG CHAN

JEANNE TAN

WS Education
NEW JERSEY • LONDON • SINGAPORE • BEIJING • SHANGHAI • HONG KONG • TAIPEI • CHENNAI • TOKYO

10441sc_9789813209770_tp.indd 2 3/2/17 3:54 PM

 Published by
WS Education, an imprint of
World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.
5 Toh Tuck Link, Singapore 596224
USA office: 27 Warren Street, Suite 401-402, Hackensack, NJ 07601
UK office: 57 Shelton Street, Covent Garden, London WC2H 9HE

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data

Names: Chan, Kim Seng. | Tan, Jeanne.
Title: Understanding basic chemistry through problem solving /
by Kim Seng Chan (Victoria Junior College, Singapore), Jeanne Tan.
Description: Revised edition. | Hackensack, NJ : World Scientific, 2017. |
"Written for students taking either the University of Cambridge O-level
examinations or the GCSE examinations"--Preface. | Includes index.
Identifiers: LCCN 2016059284 | ISBN 9789813209770 (softcover : alk. paper)
Subjects: LCSH: Chemistry--Great Britain--Textbooks. | Chemistry--Textbooks. |
Chemistry--Great Britain--Examinations, questions, etc.--Study guides. |
Chemistry--Examinations, questions, etc.--Study guides.
Classification: LCC QD31.3 .C374 2017 | DDC 540--dc23
LC record available at https://lccn.loc.gov/2016059284

British Library Cataloguing-in-Publication Data

A catalogue record for this book is available from the British Library.

Copyright © 2017 by World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.

All rights reserved. This book, or parts thereof, may not be reproduced in any form or by any means,
electronic or mechanical, including photocopying, recording or any information storage and retrieval
system now known or to be invented, without written permission from the publisher.

For photocopying of material in this volume, please pay a copying fee through the Copyright Clearance
Center, Inc., 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA. In this case permission to photocopy
is not required from the publisher.

Typeset by Stallion Press

Email: [email protected]

Printed in Singapore

Devi - Understanding Basic Chemistry.indd 1 03-02-17 4:37:23 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

PREFACE

When a major examination approaches, students would start going

around in search for guidebooks that can help them to consolidate the
important concepts that are necessary to meet the requirements of these
assessments in the shortest amount of time. Unfortunately, most guide-
books are of the expository and non-refutational type, presenting facts
rather than explaining them. In addition, the links between concepts are
often not made explicit and presupposes that learners would be able to
make the necessary integration with the multitude of concepts that they
have come across in their few years of chemical education, forgetting that
some of them may lack the prior knowledge and metacognitive skills to
do it meaningfully. Hence, learners would at most be able to reproduce
the information that is structured and organized by the guidebook writer,
but not able to construct a meaningful conceptual mental model for
­oneself. As a result, they would not be able to fluidly apply what they
should know across different contextual questions that appear when
­sitting for that major examination.
This revised edition is a continuation of our previous few books —
Understanding Advanced Physical Inorganic Chemistry, Understanding
Advanced Organic and Analytical Chemistry, Understanding Advanced
Chemistry Through Problem Solving, and Understanding Basic Chemistry,
retaining the main refutational characteristics of the previous books by
strategically planting think-aloud questions to promote conceptual under-
standing, knowledge construction, reinforcement of important concepts,
and discourse opportunities. It is hoped that these essential questions
would make learners be more aware of the possible conflict between their
prior knowledge, which may be counterintuitive or misleading, with those
presented in the text, and hence in the process, make the necessary

b2779_FM.indd 5 2/3/2017 4:32:30 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

vi  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

c­ onceptual changes. In essence, we are trying to effect metaconceptual

awareness — awareness of the theoretical nature of one’s thinking —
while learners are trying to master the essential chemistry concepts and be
more familiar with their applications in problem solving. We hope that by
­pointing out the differences between possible misconceptions and the
actual chemistry content, we can promote such metaconceptual awareness
and thus assist the learner to construct a meaningful conceptual model of
understanding to meet the necessary assessment criteria. We want our
learners to not only know what they know, but at the same time, have a
sense of how they know what they know and how their new learnings are
interrelated within the discipline. This would enable them to better
­appreciate and easily apply what they have learned in any novel question
that they come across in major examinations.
Lastly, the content of this book would be both informative and
challenging to the practices of teachers. This book would certainly
­
­illuminate the instruction of all chemistry teachers who strongly believe
in teaching chemistry in a meaningful and integrative approach, from the
learners’ perspective. The integrated questions that are used as problem-
solving tools would definitely prove useful to students in helping them
revise f­undamental concepts learned from previous chapters, and also
grasp the importance and relevancy in the application to their current
learning. Collectively, this book offers a vision of understanding and
applying chemistry meaningfully and fundamentally from the learners’
approach and to fellow chemistry teachers, we hope that it would help you
develop a greater insight into what makes you tick, explain, enthuse, and
develop in the course of your teaching.

b2779_FM.indd 6 2/3/2017 4:32:30 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

ACKNOWLEDGEMENTS

We would like to express our sincere thanks to the staff at World Scientific
Publishing Co. Pte. Ltd. for the care and attention which they have given
to this book, particularly our editors Lim Sook Cheng and Sandhya Devi,
our editorial assistant Chow Meng Wai and Stallion Press.
Special appreciation goes to Ms Ek Soo Ben (Principal of Victoria
Junior College), Mr Cheong Tien Beng, Mrs Foo Chui Hoon, Mrs Toh
Chin Ling and Mrs Ting Hsiao Shan for their unwavering support to Kim
Seng Chan.
Special thanks go to all our students who have made our teaching of
chemistry fruitful and interesting. We have learnt a lot from them just as
they have learnt some good chemistry from us.
Finally, we thank our families for their wholehearted support and
understanding throughout the period of writing this book. We would like
to share with all the passionate learners of chemistry two important quotes
from the Analects of Confucius:
學而時習之，不亦悅乎? (Isn’t it a pleasure to learn and practice
what is learned time and again?)
學而不思則罔，思而不學則殆 (Learning without thinking leads to
confusion, thinking without learning results in wasted effort)

Kim Seng Chan

BSc (Hons), PhD, PDGE (Sec)
MEd, MA (Ed Mgt), MEd (G Ed), MEd (Dev Psy)

Jeanne Tan
BSc (Hons), PDGE (Sec), MEd (LST)

vii

b2779_FM.indd 7 2/3/2017 4:32:30 PM

 b2530   International Strategic Relations and China’s National Security: World at the Crossroads

This page intentionally left blank

b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

CONTENTS

Preface v
Acknowledgements vii

Chapter 1 The Particulate Nature of Matter 1

Chapter 2 Atomic Structure 21
Chapter 3 Chemical Bonding 37
Chapter 4 Mole Concept, Formula, and Stoichiometry 71
Chapter 5 Energy Change and Fuels 83
Chapter 6 Rate of Chemical Reactions 105
Chapter 7 Equilibria, Ammonia, and Sulfur 133
Chapter 8 Acids, Bases, and Salts 167
Chapter 9 Redox Reactions 201
Chapter 10 Electric Cells and the Reactivity Series 225
Chapter 11 Electrolysis 255
Chapter 12 The Periodic Table 285
Chapter 13 Metals and Extraction 323
Chapter 14 Air and the Environment 351
Chapter 15 Organic Chemistry 369
Chapter 16 Experimental Chemistry 419

Index451

ix

b2779_FM.indd 9 2/3/2017 4:32:30 PM

 b2530   International Strategic Relations and China’s National Security: World at the Crossroads

This page intentionally left blank

b2530_FM.indd 6 01-Sep-16 11:03:06 AM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

CHAPTER 1

THE PARTICULATE NATURE

OF MATTER

1. List the essential differences between a chemical and a physical change.

Indicate what type of changes take place in the following process and
explain clearly in each case:

Explanation:
During a physical change, the physical property of matter, such as tempera-
ture, pressure, density, mass, volume, color, boiling point, melting point,
energy content, etc., has changed BUT the chemical property of the matter
stays intact. Such physical change is reversible by changing the physical
conditions, such as temperature and pressure, back to their original states.
During a chemical change, the chemical property of matter has changed.
This change results in the formation of new substances which have different
chemical compositions from the starting substance. Such chemical change is
usually irreversible by any simple change of the physical conditions.

Q What is a chemical property?

A: 
The chemical property of a matter is actually its unique chemical potential
in reacting with other matter. For example, when sodium reacts with chlo-
rine to form sodium chloride, sodium atom loses an electron while chlorine
atom gains an electron. The potential of the sodium atom to lose an electron
in the presence of the chlorine atom is the chemical property for the sodium,
while the potential to gain an electron for the chlorine atom in the presence
of the sodium atom is the chemical property for chlorine.

b2779_Ch-01.indd 1 2/3/2017 4:00:20 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

2  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

So, does that mean that chlorine atom would forever have the same
Q potential to gain electrons irrespective of the type of substances that
it reacts with?

A: No! When a chlorine atom reacts with a hydrogen atom, the chlorine atom does
not gain an electron. In fact, the chlorine atom shares electrons with the hydro-
gen atom. In essence, the chemical property of a matter can vary, depending on
the chemical property of the other matter that it is reacting with. You can refer
to Understanding Basic Chemistry by K.S. Chan and J. Tan for more details.

Do you know?
— Matter is made up of very small particles, such as an atom, ion, or mol-
ecule, being attracted to one another by electrostatic forces of attrac-
tion. The different strengths of the attractive forces between these small
particles result in the different physical states of matter.
— There are three states of matter: solid, liquid, and gas. The strength of
the attractive force between the particles would give rise to the physical
state of the matter.
— If the strength of attraction is very strong, we have solid matter, which
results in its fixed shape and fixed volume. A weaker strength of attrac-
tion gives us liquid, which has a fixed volume but no fixed shape. The
strength of attraction is the weakest in a gas, causing it to have neither
a fixed shape nor a fixed volume.

— The force that causes the small particles to be attracted together is

known as electrostatic force. It is just a type of “electrical force”
between particles that possess opposite “electrical charges.” This elec-
trostatic force is the chemical bond that holds the particles together.
(Continued )

b2779_Ch-01.indd 2 2/3/2017 4:00:22 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

The Particulate Nature of Matter   3

(Continued )
— Thus, if the chemical bond is of different strengths, it will result in dif-
ferent types of arrangement of particles in the physical state, which
would therefore decide whether the matter has fixed shape or fixed vol-
ume. And because of the different types of arrangement, the particles
have different types of motion in the physical state and also different
levels of compressibility. Furthermore, the reason for different amounts
of energy being involved in the chemical reaction is due to the reaction
of different types of matter possessing different chemical bond strengths.
— In the solid state, the particles can only vibrate about a fixed position.
But in the liquid and gaseous states, the particles have translational
motion; it is free to move randomly in all directions.

Why is the compressibility of the solid and liquid so much lower than
Q that for the gas?

A: 
Since the gas particles are far apart, when we compress a gas by exerting
a pressure, the distance of separation between the gas particles can be de-
creased. If the pressure is high enough, the gas would be converted to the
liquid state in which the particles are closer to each other. This is what hap-
pens during the liquefaction of gas by the application of pressure. Further
compression would then be difficult to make the particles in the liquid state
to come even closer together as there would be too much repulsive forces
acting between the particles. We could expect more difficulty in compress-
ing a solid than a liquid.

So, it is actually the weak attractive forces between the particles in

Q the gaseous state that help to “pull” the particles even closer together
during compression?

A: You are right! A lot of students think that it is the applied pressure ALONE
that helps to “push” the particles together; this is INCORRECT. Without the
attractive forces acting between the particles in the gaseous state, the parti-
cles would not be “held on” together in the liquid state. This also explains
why a gas with extremely weak attractive forces is difficult to be liquefied
through the using of high pressure alone.

b2779_Ch-01.indd 3 2/3/2017 4:00:22 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

4  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

(a) Addition of potassium to water.

Explanation:
Potassium reacts with water to give potassium hydroxide and hydrogen as
follows:
2K(s) + 2H2O(l) → 2KOH(aq) + H2(g).
Since the new products, KOH and H2, have different chemical properties
from the reactants, the above change is a chemical change. In addition,
since the reactants cannot be formed back from the products simply by the
change of the reaction conditions, such as temperature and pressure, the
reaction is an irreversible one.

Do you know?
— Potassium is a metal and the fact that hydrogen gas is formed when
potassium reacts with water, indicates that water is acting as an acid.
— An acid is characterized by any one of the following three possible
reactions:
· An acid reacts with a metal to give hydrogen gas.
· An acid reacts with a carbonate/hydrogencarbonate to give carbon
dioxide gas.
· An acid reacts with a base to give salt and water.

(b) Salt dissolves in water.

Explanation:
Salt dissolves in water to give a salt solution. There is no change in the
chemical composition of the salt and the water. When heat is applied to
the salt solution to drive away the water, the original salt can be recovered.
Thus, the dissolving of the salt in water is just a physical change.

b2779_Ch-01.indd 4 2/3/2017 4:00:22 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

The Particulate Nature of Matter   5

But when the salt is dissolved, it disappears. So, shouldn’t the change
Q be a chemical one?

A: In a chemical change, the chemical property of the substance will change.
Solid salt, such NaCl, consists of sodium (Na+) and chloride (Cl-) ions be-
ing attracted to each other. When the salt dissolves, there is no change in the
chemical composition except that the ions are simply separated by the water
molecules. That is, the Na+ and Cl- ions of the salt are not transformed into
any other species that are different from themselves. During evaporation,
the water molecules that are between the ions are removed and this process
causes the ions to be closer to each other once again. Hence, the dissolution
of salt is a physical change!

Do you know?
— The salt that dissolves in water is known as the solute, while the water
is known as the solvent.
— The salt solution is homogeneous in nature as you cannot differentiate
the salt from the water and the solution does not resemble the solid salt
at all. Thus, these may mean that the salt solution is a compound. But
we are able dissolve as much salt as possible until it does not dissolve
any more. This would mean that the composition of the salt solution is
variable. From this, we can conclude that the salt solution is a mixture.
In addition, when the solution is evaporated to dryness, we get back the
same old solid salt. Therefore, all these phenomena mean that the dis-
solution of salt involves physical changes and not a chemical one!
— A mixture is a substance that contains two or more substances which are
physically together but have not chemically reacted with one another.
A mixture can be a mixing of more than two elements, a mixing of
more than two compounds, or a mixing of elements and compounds.
— A compound is a pure substance, containing two or more elements,
chemically combined together.
— An element is defined as a substance which cannot, by known chemical
means, be split up into two or more simpler substances.

(c) Burning a piece of paper in air.

b2779_Ch-01.indd 5 2/3/2017 4:00:22 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

6  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

Explanation:
Burning a piece of paper in air will result in the formation of carbon diox-
ide gas and water vapor. Since the new products, CO2 and H2O, which
have chemical properties different from the reactants, the above change is
a chemical change. In addition, since the reactants cannot be formed back
simply by the change of the reaction conditions, such as temperature and
pressure, the reaction is an irreversible one.

(d) Heating of ammonium chloride.

Explanation:
When ammonium chloride is heated, it decomposes to form the ammonia
and hydrogen chloride gases:

NH4Cl(s) → NH3(g) + HCl(g).

Since the new products, NH3 and HCl, which have chemical properties
different from the reactants, the above change is a chemical change.

But NH3 and HCl can easily form back to the solid NH4Cl upon
Q cooling. So, shouldn’t the above change be a physical change
instead?

A: 
You are right that the decomposition of NH4Cl is a reversible one. But be-
cause NH3 and HCl are chemically different from NH4Cl, the above change
cannot be classified as a physical change. So, from this example, it is impor-
tant to note that the important criteria to classify a change as a chemical one
is whether new compounds of different chemical properties are formed. The
reversibility of the change is a secondary criteria.

b2779_Ch-01.indd 6 2/3/2017 4:00:23 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

The Particulate Nature of Matter   7

Do you know?
— The formation of NH4Cl from NH3(g) and HCl(g) through diffusion is
a very good experiment to support the theory that matter is made up of
small particles, such as atom, ion or molecule.
— Diffusion refers to the process that explains the movement of
particles from a region of high concentration to one of a lower
concentration.

— The fact that particles of one matter can diffuse through another matter,
i.e., the NH3(g) and HCl(g) particles moving through the air particles,
is hard evidence that there are gaps between particles in a matter. Thus,
the bigger the gap between the particles, the greater the rate of diffu-
sion. We would expect diffusion to be slow in solid, faster in liquid, and
fastest in gas. In a nutshell, diffusion through higher-density matter is
slower than through lower-density matter.
— Diffusion is dependent on the concentration gradient, i.e., the higher the
concentration of the particles, the greater the rate of diffusion.
— Another factor that affects diffusion is temperature. The higher the
temperature means that the particles have higher kinetic energies,
resulting in a higher rate of diffusion.
— Another obvious variable is the mass of the particle. The larger the
mass, the slower the movement of the particle, hence the lower the rate
of diffusion. Thus, we would expect a denser gas, which has a higher
density because of a greater particulate mass, to diffuse slower than a
gas with lighter density. Therefore, the fact that the white solid ring is
formed closer to the HCl is an evident that a HCl particle is heavier in
mass than a NH3 particle.

b2779_Ch-01.indd 7 2/3/2017 4:00:23 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

8  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

But doesn’t a greater mass certainly mean higher K.E. since

Q
K.E. = 12 mv 2?

A: There is a fallacy here. If two particles of different masses have the same
speed, then the one that has a greater mass would have a greater K.E. But if
these two particles of different masses have the same K.E., then it can only
mean that the one that has a greater mass must have a lower speed.

(e) Addition of water to lime juice.

Explanation:
Addition of water to lime juice does not cause the formation of new
matter. Hence, the change is a physical change. In fact, this is simply a
dilution process.

Do you know?
— When you add more solvent to a solution, the amount of solute does not
change BUT the volume of the solution increases. So, we say that the
amount of solute is “conserved”!
— Since concentration is either defined as the molar concentration
(mol dm-3) or mass concentration (g dm-3), after dilution, the concen-
tration of the solution decreases because ONLY the volume of the solu-
tion is changed and not the amount of substances that is dissolved in the
solution.

b2779_Ch-01.indd 8 2/3/2017 4:00:24 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

The Particulate Nature of Matter   9

2. The melting and boiling points of six substances are given in the
following table.

Substance Melting point/°C Boiling point/°C

A 97 891
B 44 282
C –40 359
D 116 184
E –834 1432
F –189 –185

(a) Which substances are liquids at room temperature?

Explanation:
Room temperature is about 25°C. In order for a substance to remain as a
liquid at a particular temperature, the boiling point of the substance must
be above this particular temperature. Similarly, in order for the substance
to be a liquid, it must have a melting point that is below this particular
temperature. In this case here, we must look for substances with boiling
points that are above 25°C and melting points that are below 25°C. Hence,
substances C and E are liquids at room temperature.

In actuality, why can’t a substance remain as a solid at 25°C if its

Q melting point is below 25°C?

A: When a temperature is above the melting point or the boiling point of a

substance, this means that the substance can absorb heat energy from the sur-
roundings and undergo phase transition or change of state. But if the surround-
ing temperature is lower than the melting or boiling point of the substance,
there is not enough “supply” of heat energy from the surroundings to “help”
the substance undergo phase transition. Take for instance, a piece of ice at
0°C is left in the open with a temperature of 25°C; there is more than enough
heat energy in the surroundings for the ice to absorb and then melt. But if this
piece of ice is placed in a condition of 0°C, the piece of ice would not melt
completely as it cannot “extract” sufficient heat from the surroundings.

b2779_Ch-01.indd 9 2/3/2017 4:00:24 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

10  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

Wait a minute, you said that at 0°C, a piece of ice cannot melt com-
Q pletely. Does that mean that both ice and liquid water coexist at 0°C?

A: Yes! In fact, at the melting or boiling points of a substance, both physical

states of the substance coexist. A lot of students assume that at 0°C, you
only have solid ice, as 0°C is the freezing point of ice. But 0°C is also the
melting point of ice, so you would have the coexistence of both physical
states. We say that the system is at dynamic equilibrium during the phase
transition:

Q What is “dynamic equilibrium”?

A: The term “dynamic” means change. But you would not be able to see the net
change because both the rates of freezing and melting are the same. Hence,
you would not be able to observe ice continue to form from the freezing of
water and neither would you see water continue to form from the melting of
ice. At such a state, the system is said to be at “equilibrium” as there is no
net change being observed.

(b) Which substance will change its physical state when heated from 0°C
to 54°C?

b2779_Ch-01.indd 10 2/3/2017 4:00:25 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

The Particulate Nature of Matter   11

Explanation:
In order for a substance to change its physical state during heating, the
starting temperature must be either below its melting point or boiling
point or both. Since 0°C is below the melting point of substances A, B,
and D, while 54°C is above the melting point of substance B, this means
that only substance B would undergo a change of state when it is heated
from 0°C to 54°C.

Do you know?
— The energy content of a solid is lower than that of the liquid, while the
liquid is lower than that of a gas:

When a solid undergoes melting, the absorbed energy is used to “help”

weaken the bond between the particles in the solid state. As energy can-
not be created nor destroyed based on the Law of Conservation of
Energy, the energy that is absorbed during melting is “transferred” as
the energy content of the liquid. This thus makes the liquid possess a
higher energy content than the solid. Similarly, when the liquid is con-
verted to the gaseous state, the energy content of the gas is higher than
that of the liquid.

b2779_Ch-01.indd 11 2/3/2017 4:00:26 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

12  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

But since energy is absorbed during a melting process, why is the

Q measured temperature a constant value during this process?

A: The following is a heat curve that shows the corresponding changes in

temperature versus the energy absorbed (in calories) as water undergoes
the phase transition between the liquid and gaseous states.

From 0°C to 100°C, the energy that the system has absorbed increases the
temperature of the water because the energy that is absorbed is converted
into the kinetic energy of the particles. With a higher kinetic energy, the
particles move very rapidly. Due to the rapid movement, the particles can-
not attract each other strongly as the distance of separation between the
particles increases. At the 100°C point, the kinetic energy of the particles is
sufficient to help the particles overcome the attractive forces from the other
particles. Hence, the particles can escape into the gaseous phase. As a result,
the energy that is introduced into the liquid will not go into increasing the
temperature anymore (as the kinetic energy of the particles of liquid water
no longer increases); it will be used to just send the particles of the liquid
water into the gaseous state. So, imagine when the particles escape into the
gaseous phase, the energy from the flame cannot be imparted onto it, so
how can we have an increase in kinetic energy and in turn, an increase in
temperature? Therefore, no matter how high the temperature of the flame is,
a pot of boiling water will remain at 100°C until all of the liquid water has
been converted to the gaseous phase. Then, further heating of the gaseous
water particles without any liquid water present would then increase the
kinetic energy of the gaseous particles, hence the temperature of the gas.

b2779_Ch-01.indd 12 2/3/2017 4:00:27 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

The Particulate Nature of Matter   13

So, does it mean that when the liquid solidifies, the same amount of
Q energy that is absorbed during melting is given off?

A: Absolutely spot on! This is based on the Law of Conservation of Energy.

(c) Which substance exists in the liquid state over the smallest range of
temperature?

Explanation:
In order to exist as a liquid, the temperature must be below the boiling
point and above the melting point. Thus, to determine the range that the
substance would exist as a liquid, we need to calculate the temperature
range that is in between the melting and boiling points:

Melting Boiling Difference between boiling point

Substance point /°C point /°C and melting point/°C
A 97 891 891 – 97 = 794
B 44 282 282 – 44 = 238
C –40 359   359 – (-40) = 399
D 116 184   184 – 116 = 68
E –834 1432 1432 – (–834) = 2266
F –189 –185 –185 – (–189) = 4

The substance that exists as a liquid with the smallest range of tempera-
ture is F.

3. Use the Kinetic Particle Theory to explain each of the following:

(a) The volume occupied by 18 g of liquid water is 18 cm3, but 18 g
of water vapor occupies a volume of about 24,000 cm3 at room
temperature and pressure.

b2779_Ch-01.indd 13 2/3/2017 4:00:27 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

14  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

Explanation:
Both liquid water and water vapor consists of small particles in constant
random motion. The volume of 18 g of water vapor is so much larger than
the volume occupied by 18 g of water because the distance of separation
between the particles in the vapor state is much larger than that in the
liquid water.

Why is the separation between the particles so much larger in the

Q vapor state than in the liquid state?

A: The larger separation between the particles is brought about by the weaker
electrostatic attractive force between the particles in the vapor state than
in the liquid state. In a gas, the separation between particles is very large
compared to their particulate sizes, such that there are virtually no attrac-
tive or repulsive forces between the particles, except during collisional
contact. In a liquid, the particles are still far apart, but now they are close
enough such that attractive forces confine the matter to the shape of the
container that it occupies. In a solid, the particles are so close together that
the forces of attraction confine the matter to a specific shape with a distinct
boundary.

So, the distance of separation between the particles is a consequence

Q of the strength of the electrostatic attractive force and not the other
way round?

A: It depends! If you have a solid, a liquid, and a gas, then based on their
physical states which already are fixed, then you can say that the distance
of separation between the particles is a consequence of the strength of the
electrostatic attractive force. But if you are melting a solid or boiling a liq-
uid, then when the particles absorb energy which results in an increase in
the kinetic energy, the higher kinetic energy would cause the particles to
move faster, hence increasing the distance of separation. This increase in the
distance of separation then causes the weakening of the electrostatic force
of attraction between the particles.

b2779_Ch-01.indd 14 2/3/2017 4:00:27 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

The Particulate Nature of Matter   15

I see, so the difference in applying the concept depends on whether we

Q are talking about the product or the process?

A: Yes! In the product (a solid, a liquid, or a gas), the distance of separation is

already a consequence. But in the process, melting or boiling, the distance
of separation is not a fixed consequence, but rather, it is a change because
of the continual absorption of energy. This change would then lead to the
consequence, i.e., a weaker attractive force.

Do you know?
— There were a few simple assumptions that were made when deriving the
Kinetic Theory of Matter:
· Matter consists of a large number of small particles, which can be
atoms, ions, or molecules.
· There is a large separation between these particles, be it in the solid,
liquid, or gaseous state. As such, the size of the particle is negligible
as compared to the distance of separation between the particles.
Hence, the particles can be considered as point mass.
· The particles are in constant motion.
· As a consequence of constant motion, the particles possess kinetic
energy, which is the energy of motion. The faster the speed of the
particle, the higher the kinetic energy.
· The kinetic energy is transferred between the particles during their
collisions or onto the wall of the container. There is no loss in the total
energy of the system in accordance to the Law of Conservation of Energy.
· The higher the temperature of the matter, the higher the kinetic
energy of the particles in the matter.
· The collision on the wall of container gives rise to the concept of
pressure.
— In a nutshell, the Kinetic Theory Model assumes that matter is made up
of a large number of particles, widely separated, and in constant
motion, thus possessing kinetic energy which is transferred during col-
lision. This model is very useful to help us understand how two or more
types of matter react to give another substance. Basically, in a chemical
reaction, different particles from different types of matter must collide
with each other when they react and in this process, energy transfer
takes place causing chemical bonds to break and form.

b2779_Ch-01.indd 15 2/3/2017 4:00:27 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

16  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

(b) Water vapor at 100°C can burn our skin more badly than boiling water.

Explanation:
Water vapor at 100°C can burn our skin more badly than boiling water
because the water molecules in water vapor carry more kinetic energy
than those in boiling water. As a result of the greater amount of kinetic
energy, when the gaseous water molecules hit the skin, more heat energy
is transferred to the skin, causing the skin to burn more badly.

Is the average kinetic energy directly proportional to temperature

Q (K.E.ave ∝ T )? If so, then shouldn’t water vapor at 100°C and boiling
water have about the same amount of kinetic energy?

A: 
Yes, average kinetic energy is in fact directly proportional to temperature.
But this does not mean that water vapor at 100°C has the same amount of
energy as that of the boiling water. Why? This is because before the water
molecules in boiling water is converted to water vapor, there is an additional
amount of energy needed. This energy is known as the latent heat of vapori-
zation, which does not lead to an increase in the temperature of the water
vapor nor the boiling water. As a result, the water molecules in water vapor
actually carry more energy than those in boiling water.

(c) Water boils at a lower temperature high up in a mountain than it does

at sea level.

Explanation:
When water molecules gain more kinetic energy during heating, more
water molecules can evaporate off from the surface. But soon, these gase-
ous water molecules can be “knocked” back into the liquid water by air
molecules. As the temperature reaches the boiling point, more water mol-
ecules evaporate. As a result, the number of water molecules that are being
“knocked” back is relatively smaller than those that have evaporated.

b2779_Ch-01.indd 16 2/3/2017 4:00:27 PM

 6x9 b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

The Particulate Nature of Matter   17

Hence, you have boiling taking place. Up in a mountain, the pressure is

lower, meaning there are fewer air particles. As a result, we do not need a
higher temperature to create a substantial amount of water molecules to
“push against” the lower atmospheric pressure. Thus, the boiling point is
lower.

Do you know?
— Pressure is the collisional force exerted onto the wall of the container.
Mathematically, Pressure = Force
Area
, whereas Force = mass × acceleration
(F = m × a). The amount of collisional force acting on the wall depends
on the number of gas particles in the system, the volume of the system,
the mass of the gas particle, and the speed of the gas particle.

— More gas particles (n) at the same volume and temperature as compared
to another which contains fewer gas particles, would mean that there is
greater collisional frequency. Hence, there is higher pressure ( p ∝ n)!
— For the same amount of gas particles, a smaller volume (V ) at the same
temperature as compared to another one of larger volume, would also
mean that there is greater collisional frequency as the particles have less
space to move before knocking onto the wall of container again. Hence,
there is higher pressure (p ∝ 1/V )!
— For the same amount of gas particles, a higher temperature (T ) with the
same volume as compared to another one of lower temperature would
mean that there is greater collisional frequency as the particles have more
kinetic energy and the particles move very fast. Therefore, the duration
between two collisions is shorter, resulting in higher pressure ( p ∝ T )!

b2779_Ch-01.indd 17 2/3/2017 4:00:27 PM

 6x9
b2779   Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

18  Understanding Basic Chemistry Through Problem Solving

Why do we need a pressure cooker to cook at a higher altitude? How

Q does a pressure cooker work?

A: As the boiling point of water is low at high altitude, this would mean that
a smaller amount of heat is needed for the water to reach the lower boiling
point. This lower heat content is not sufficient to cook the food. In a pressure
cooker, the steam that is formed is not allowed to escape as it is sealed. As a
result, pressure would slowly build up in the cooker. This built-up pressure
would in turn increase the boiling point of water, hence allowing the water
to take in more heat energy before it boils. With more heat content, the food
can be cooked!

Q How does a pressure cooker shorten the cooking time of food?

A: The boiling point of water can be increased far beyond the 100°C than at
normal atmospheric pressure. As a result, more heat energy can be trans-
ferred into the system without losing this heat energy to vaporize the liquid
water. At a higher temperature, the rate of cooking is greater, thus a shorter
time is needed.

4. A 100-cm-long tube was clamped horizontally as shown on p. 7.

A piece of cotton wool soaked with concentrated sulfur dioxide solu-
tion was placed at one end of the tube, while another piece of cotton
wool soaked in concentrated hydrogen sulfide solution was placed at
the other end. The relative molecular masses of hydrogen sulfide and
sulfur dioxide are 34 and 64, respectively.
After several minutes, a ring of pale yellow solid was formed inside
the tube. The word equation for the reaction is
hydrogen sulfide + sulfur dioxide → sulfur + water.

(a) Identify the pale yellow solid formed in the tube.

Explanation:
The pale yellow solid is sulfur.

b2779_Ch-01.indd 18 2/3/2017 4:00:27 PM

Another Random Scribd Document
with Unrelated Content
avond, die hem het uitzicht hadden geopend op de vervulling zijner
wenschen, gevoelde hij zich neerslachtig en bedrukt. De
morgenhymnen uit den Amonstempel drongen als eene vermanende
stem tot zijn vertrek door, en hij zette alle zondige gedachten van
zich, met het voornemen de beslissing van zijn lot weder aan de
goden over te laten en zich van alle tooverkunsten te onthouden. Als
naar gewoonte daalde hij af in het voor hem gereed gemaakte bad.
Terwijl het lauwe water hem omspoelde, dacht hij met klimmende
levendigheid aan Nefert en aan den tooverdrank, dien hij haar eerst
niet had willen inschenken, maar dien hij haar toch werkelijk had
toegereikt, en die nu reeds kon gewerkt hebben. De liefde tooverde
rooskleurige, de haat bloedroode beelden voor zijne oogen. Hij
spande zijne krachten in om zich los te maken uit het net van
verzoekingen, dat hem al vaster en vaster scheen te omklemmen;
doch het ging hem als den man, die in een moeras is geraakt en
dieper zinkt, hoe meer moeite hij doet om zich uit den modder te
werken. Met het klimmen der zon steeg ook zijn levensmoed en zijn
zelfvertrouwen. Toen hij zich gereed maakte in zijn kostbaarst kleed
zijn huis te verlaten, was hij weder gestemd als gisteren avond, en
stond zijn besluit vast, zonder, en als het zijn moest zelfs in weerwil
van de goden, zijn doel na te streven.
De Mohar had zijn weg gekozen, en hij keerde nooit om, als hij
eene wandeltocht was begonnen.

74) Dit erfdeel van den Mohar is beschreven naar de

voortreffelijke voorstellingen van tuinen en huizen van Egyptische
grootte in de groeven van Tel-el-Amarna, afgebeeld door Lepsius
in zijne D e n k m ä l e r a u s A e g y p t e n u n d A e t h i o p i e n .
Abth. III. Het werd voor een bijzonder voorrecht gehouden, een
tuin te bezitten. In den papyrus IV uit het museum van Boelaq,
door Mariëtte uitgegeven, wil de schrijver aantoonen, dat elke
aardsche bezitting tot verzadiging leidt, en hij kiest tot voorbeeld
het huis met een tuin. „Gij hebt voor u,” zegt hij, „een stuk land
aangelegd met water doorsneden. Gij hebt uw tuingrond
omheind; sykomoren hebt gij in kringen geplant, ze keurig
schikkende over het gansche erf van uw huis. Gij vult uw hand
met alle bloemen die uw oog aanschouwt. Toch gebeurt het, dat
gij ten laatste van alles verzadigd wordt.”
 75) De afgestorvene, die gerechtvaardigd is, wordt na zijn dood
Osiris, dat is: hij komt tot volledige eenheid (Henosis) met de
godheid. De Osiris-mythe vindt men in al hare onderdeelen weder
in de letterkundige nalatenschap der Egyptenaars. Plutarchus
deelt haar volledig mede. De inhoud is, met voorbijgang van
hetgeen niet tot de hoofdzaak behoort, de volgende: Isis en
Osiris beheerschen gelukkig en zegen verspreidend het Nijldal.
Typhon (Seth) verleidt Osiris om in een kist te gaan liggen; hij
sluit die met zijn zeventig helpers en zet haar in den Nijl, die haar
noordwaarts in zee voert. Zij landt aan den oever van Byblos. Isis
zoekt die kist weeklagende, vindt haar en brengt haar naar
Egypte terug. Terwijl zij haar zoon Horus opzoekt, vindt Typhon
het lijk, snijdt het in veertien deelen en strooit die over het land.
Intusschen is Horus opgegroeid; deze bestrijdt en overwint
Typhon, zonder hem te dooden, en geeft aan zijne moeder haar
echtgenoot en aan zijn vader, die gedurende zijn schijnbaren
dood in de onderwereld heeft geheerscht, zijn troon op aarde
weder. Deze zinrijke mythe was een beeld van den cirkelloop der
natuur, van de loopbaan der zon en van het lot der menschelijke
ziel. De scheppende kracht der natuur en de volheid van den Nijl
worden door de droogte, het zonlicht door de duisternis, de
mensch door den dood, het goede beginsel door het booze, de
waarheid door den leugen schijnbaar vernietigd, hoewel zij allen
in de lente (de tijd waarop de Nijl begint te wassen), aan den
morgen, in een ander leven en op den dag der wedervergelding
zegepralen, evenals Osiris door Horus de overwinning op Typhon
heeft behaald.
76) Grieken en Romeinen berichten, dat de Egyptenaars zoo
verzot waren op satyre en bijtende scherts, dat zij goed en leven
op het spel zetten, om aan hun lust tot spot bot te kunnen vieren.
De aanstootelijke afbeeldingen in de zoogenaamde kiosk van
Medinet Haboe, caricaturen op een papyrus, enz. bevestigen deze
getuigenis. Merkwaardig is eene plaats bij Flavius Vopiscus (Ed.
Peter II, p. 208 c. 7), een Latijnschen geschiedschrijver uit den
tijd van Diocletianus, die de Egyptenaars bijna met de Franschen
vergelijkt. „Zij toch zijn,” zegt hij „gelijk men genoeg weet,
winderig, lichtgeraakt, opgeblazen, beleedigend en zeer ijdel, vrij,
uitermate begeerig naar nieuwtjes, makers van verzen en
stekelige gezegden, sterrenduiders, wichelaars, geneeskundigen.”
77) Thans Fajoem, alwaar bij den tempel van den god Sebek te
Krokodilopolis, versierde heilige krokodillen onderhouden en
rijkelijk gevoed werden.
 78) De godin van den overvloed.
79) Het was voor Germanicus eene voorspelling van zijn
aanstaanden dood, toen de Apis weigerde uit zijne hand te eten.
80) Phoenicië.
81) Een gebod uit de heilige schriften, dat telkens wederkeert.
Wij vinden het reeds op gedenkteekenen uit het oude rijk, bijv. te
Beni Hassan (12e dynastie).
82) Eene plaats in de nabijheid van de trappenpyramide van
Saqqarah in de Nekropolis van Memphis, waar reeds in de
oudheid druiven moeten zijn geteeld, want van rooden wijn van
Kakem (Kochome?) wordt meer dan eens gewaggemaakt.

NEGENDE HOOFDSTUK.

De zon stond ter middaghoogte. Hare stralen vonden geen

toegang tot de nauwe schaduwrijke straten van de woonstad Thebe,
maar zij brandden met verzengende hitte op den breeden weg van
den dijk, die naar het koninklijk paleis voerde en in den regel op dit
uur niet zeer bevolkt was. Maar op dienzelfden weg verdrongen zich
heden wagens en voetgangers, ruiters en dragers van draagstoelen.
De wandelaars kwamen niet enkel uit de stad, maar ook van de
havenzijde, waar de booten gewoonlijk de bewoners der Nekropolis
aan wal zetten. Op sommige plaatsen goten negers uit lederen
zakken water op den weg, maar er was zoo geweldig veel stof, dat
de straat en al wat zich daarop bewoog in een drogen nevel werd
gehuld.
De residentie van den pharao verkeerde in buitengewone
beweging, want als een loopend vuur, door een stormwind
aangeblazen, had zich een gerucht verbreid, dat de hutten der
armen zoowel als de paleizen der aanzienlijken met hoop en vrees
vervulde. Vroeg in den morgen waren drie boden te paard met
zwaar beladen briefzakken 83) uit het leger des konings gekomen, en
vóor het paleis van den stadhouder afgestegen. Evenals de
dorpsbewoners na lange droogte naar de zwarte onweerswolken
zien, die zich boven hun hoofd samenpakken, waaruit verkwikkende
regen, maar ook de vernielende bliksem en de verpletterende hagel
te voorschijn kunnen komen, zoo verkeerden de burgers in angstige
spanning en in blijde verwachting, zoo vaak er tijdingen kwamen van
het oorlogstooneel, iets wat maar zelden en met onregelmatige
tusschenpoozen gebeurde. Er was toch geen huis in de reusachtige
stad, dat niet een vader, een zoon of een bloedverwant had
gezonden naar het leger, dat in het verre noordoosten onder den
koning streed. Wel is waar brachten de boden uit het kamp meer
droeve dan blijde berichten over. De schriftrollen die zij bij zich
droegen, hielden gewoonlijk kennisgevingen in van dood en
verwonding, maar zelden van bevorderingen, koninklijke geschenken
en behaalden buit. Dit nam niet weg, dat zij toch met smachtend
verlangen werden te gemoet gezien en met gejuich ontvangen. Na
de aankomst snelden groot en klein naar het paleis van den
stadhouder; men verdrong zich om de schrijvers, die de ontvangen
brieven uitdeelden, en de berichten voor openlijke mededeeling
bestemd, alsmede de lijsten der gevallenen, of die op eene andere
wijze bezweken waren, voorlazen. Er is voor een mensch niets
pijnlijker dan de onzekerheid, en meestal ziet hij de slechte tijding
met grooter spanning dan de goede te gemoet. Ongeluksboden
rijden ook sneller, dan zij die goede dingen te verkondigen hebben.
De stadhouder Ani hield zijn verblijf in een zijgebouw van het
koninklijk paleis. Zijne bureelen omgaven een onafzienbaar ruim
plein. In de talrijke vertrekken, die allen op het plein uitkwamen,
zaten een menigte schrijvers onder opzichters te werken. Aan de
achterzijde van den open hof zag men eene overdekte, door zuilen
gedragene en van voren geopende ruimte, die veel op eene veranda
geleek. Hier was Ani gewoon recht te spreken, beambten, boden en
smeekelingen te ontvangen. Ook heden zat hij in deze vestibule,
zichtbaar voor alle aanwezigen, omgeven door een talrijk gevolg, op
een kostbaren troon. Hij liet zijn oog gaan over de volksmenigte, bij
troepen door de hooge poort in den hof toegelaten door wachters
met lange staven, die ze ook weder uitgeleide deden. Wat hij zag en
hoorde was niet zeer opwekkend, want uit elke groep, die een
schrijver omgaf, hoorde hij weeklachten opgaan. Zij die te vertellen
hadden van buit, aan hunne bloedverwanten ten deel gevallen,
waren wel te tellen. Een onzichtbare band, uit jammer en tranen
geweven, scheen het grootste deel van die hierheen gekomen waren
te verbinden. Hier stonden weeklagende mannen, die stof over hun
hoofd wierpen, daar scheurden vrouwen hare kleederen, terwijl zij
bitter schreiden en onder het zwaaien met den sluier uitkreten: »Ach
mijn man!” »Ach mijn vader!” »Ach mijn broeder!” — Ouders, die het
bericht ontvingen van den dood van hun zoon, vielen elkander
weenend om den hals; grijsaards rukten zich de baard- en
hoofdharen uit; jonge vrouwen sloegen zich op het hoofd en den
boezem, of vielen den voorlezenden schrijver op ’t lijf, om met eigen
oogen de namen te lezen der geliefden, die van hen waren
weggerukt. Hartstochtelijke zielsaandoeningen, hetzij dat ze uit
vreugde of uit smart worden geboren, dekken wij met een sluier,
waaraan men in dien tijd geene behoefte gevoelde.
Ter plaatse waar de klachten het luidst werden vernomen,
vertoonde zich een mannetje, dat rusteloos van de eene groep naar
de andere liep. Het was Nemoe, de dwerg van Katoeti, dien wij
reeds kennen. Hij stond nu naast eene vrouw uit den aanzienlijken
stand, die baadde in haar tranen, omdat haar echtgenoot in den
laatsten slag gesneuveld was. »Kunt gij lezen?” vroeg hij haar. »Daar
boven aan de architraaf staat de naam van Ramses, met al zijne
titels. Schenker des levens noemt hij zich! Nu ja! hij weet wat
nieuws te maken: weduwen bedoel ik, wier mannen hij laat
slachten.”
Eer de verbaasde vrouw hem antwoorden kon, stond hij bij een
diep bedroefd man, en zeide, terwijl hij hem aan zijn kleed trok:
»Flinker jongen dan uw gevallen zoon heeft men nooit in Thebe
gezien. Laat uw jongste verhongeren of sla hem kreupel, anders
slepen ze hem ook naar Syrië, want Ramses heeft veel gezond
Egyptisch vleesch noodig voor de Syrische gieren.”
De oude, die tot dusver daar had gestaan in stille berusting, balde
de vuist; maar de dwerg vervolgde, terwijl hij op den stadhouder
wees: »Wanneer die dáar den schepter zwaaide, zouden er geene
weezen en bedelaars meer zijn aan den Nijl. Heden is het heilige
water van den stroom nog zoet, maar weldra zal het ziltig smaken
als de noordelijke zee, van al de tranen, die aan zijne oevers worden
vergoten.”
Het was alsof de stadhouder deze woorden had gehoord, want hij
stond van zijn troon op, en hief als een weeklagende zijne handen
omhoog. Velen der aanwezigen merkten deze beweging op, en luide
jammerkreten vervulden het plein, dat de soldaten weder deden
ontruimen, om plaats te maken voor andere volksscharen, die zich
aan de poort verdrongen.
Terwijl deze zich opnieuw rondom de schrijvers groepeerden, zat
de stadhouder Ani met kalme waardigheid op zijn troon, door zijn
gevolg en zijne schrijvers omgeven, en verleende audientie. Hij was
een man van ruim veertig jaren en ’s konings eigen neef. Ramses I,
de grootvader van den tegenwoordigen pharao, had het wettig
koningshuis doen vallen, en zich door overweldiging van de kroon
der pharao’s meester gemaakt. Hij was gesproten uit een Semitisch
geslacht, dat na de verdrijving der Hyksos 84) in Egypte was
gebleven, en onder Thotmes en Amenophis zich door dapperheid
had onderscheiden. Na zijn dood volgde zijn zoon Seti hem op, die
zich het wettig recht op den troon zocht te verzekeren door Toeaä,
de kleindochter van Amenophis III, tot vrouw te nemen. Zij schonk
hem een eenigen zoon, dien hij naar zijn vader Ramses heette. Deze
prins kon zich met alle reden op de legitimiteit beroepen, omdat
zijne moeder aldus uit het rechtmatig koningshuis afstamde; want in
Egypte kon een adellijk geslacht, zelfs dat der pharao’s, in
vrouwelijke linie voortbestaan. Seti benoemde Ramses tot zijn
mederegent 85), om daardoor allen twijfel aan de rechtmatigheid
zijner heerschappij weg te nemen. Den jongen neef zijner gemalin
Toeaä, den stadhouder Ani, die weinige jaren jonger was dan
Ramses, liet hij in het Seti-huis opvoeden; hij beschouwde hem als
zijn eigen zoon, terwijl andere leden van het onttroonde koningshuis
uit den weg geruimd of van hunne goederen beroofd werden.
Ani toonde zich een getrouw dienaar én van Seti én van diens
zoon. De oorlogzuchtige en grootmoedige Ramses vertrouwde hem
als een broeder, hoewel hij zich niet ontveinzen kon, dat in zijne
eigene aderen minder zuiver koningsbloed vloeide, dan in die van
zijn neef. Het Egyptische koningshuis heette van den zonnegod Ra af
te stammen, en de pharao kon zich alleen door zijne moeder, Ani
daarentegen door zijne beide ouders op zoo hooge afkomst
beroemen. Doch Ramses zat op den troon, hij voerde de teugels van
het bewind met vaste hand, en dertien zonen verzekerden zijn huis
de heerschappij over Egypte naar het scheen voor eeuwig. Toen hij
na den dood van zijn krijgszuchtigen vader naar het noorden toog,
om nieuwe lauweren te plukken op het oorlogsveld, benoemde hij
Ani, die als gouverneur van de provincie Koesch 86) reeds de proef
had doorgestaan, tot stadhouder van het rijk.
Iemand van een sanguinisch temperament overschat vaak den
man van een kalmer natuur, in wiens karakter hij zich niet
verplaatsen en wiens voortreffelijke hoedanigheden hij zich niet
toeëigenen kan. Vandaar dat de neef, die zeer matig was in zijne
eischen en geen hartstocht bleek te kennen, op den oorlogzuchtigen
vurigen Ramses zulk een indruk maakte. Ani scheen vrij te zijn van
alle eerzucht en ondernemingsgeest. Hij nam de hem opgedragen
waardigheid aan, na tot het uiterste zich er tegen verzet te hebben,
en er was te minder reden om hem voor gevaarlijk te houden, daar
hij vrouw en kinderen had verloren, en dus geene nakomelingen
bezat. Wat zijn uiterlijk aangaat, was hij van meer dan middelbare
grootte. Zijne trekken waren buitengewoon regelmatig, zelfs fijn
geteekend, maar zijn gelaat overigens effen en weinig beweeglijk.
Zijne heldere grijze oogen en dunne lippen deden niet blijken, dat
zijn hart van zekere neigingen was vervuld. Veeleer had hij zich
gewend zijn gezicht tot een glimlach te plooien, die nu eens wat
sterker, dan weder wat minder, over het geheel voor verschillende
wijziging vatbaar was, maar toch nooit geheel werd gemist.
 Met vriendelijke welwillendheid had hij de klacht van een
grondbezitter aangehoord, wiens vee voor het leger des konings was
weggehaald, en hem beloofd deze zaak te zullen onderzoeken. De
berooide man verwijderde zich vol hoop; toen echter de schrijver, die
aan de voeten van den stadhouder zat, vroeg, aan wien het
onderzoek van deze daad der beambten moest worden
toevertrouwd, zeide Ani: »ieder heeft voor den krijg zijn offer te
brengen; het blijft bij het gebeurde.”
De nomarch 87) van Soean, in het zuidelijk gedeelte des rijks,
verlangde de middelen tot nieuwe en noodzakelijke versterkingen
van den rivieroever. De stadhouder hoorde ’s mans levendige
schildering met welgevallen, ja met eene uitdrukking van
deelneming aan, maar hij gaf hem de verzekering, dat de oorlog alle
middelen verslond en de kassen dus ledig waren. Toch was hij
geneigd een deel zijner eigene inkomsten, wanneer deze ten minste
ook niet uitbleven, ten offer te brengen tot bescherming van het
bedreigde bouwland in zijne getrouwe provincie Soean, die hij van
zijnentwege liet groeten. Zoodra de nomarch vertrokken was, beval
hij eene aanzienlijke som uit de staatskas te nemen en den
verzoeker achterna te zenden. Midden in het gesprek nu stond hij
van tijd tot tijd op, om de houding van een weeklagende aan te
nemen, opdat de bedroefden mochten weten, dat hij ook deel nam
in de verliezen die hun aangingen.
Reeds had de zon hare middaghoogte overschreden, toen men
zekere onrust bespeurde onder de volksgroepen rondom de
schrijvers op het plein, waarbij het geschreeuw van allerlei stemmen
werd gehoord. Vele mannen en vrouwen stroomden naar éen punt
samen, en ook de opmerkzaamheid der minst beweeglijke bewoners
van Thebe werd getrokken door een op deze plaats gansch
ongewoon voorval. Een soldaat van de wacht dreef de menigte uit
elkaar, om doorgang te verleenen aan eene afdeeling Libysche
politie-agenten, die een gevangene over het plein naar eene zijpoort
brachten. Eer zij daar kwamen, was er reeds een bode van den
stadhouder bij hen, om te vernemen wat er gebeurd was. De
overste der veiligheidsbeambten volgde, en berichtte Ani, die op
hem wachtte, onder levendig gebaar, dat een klein mannetje, het
dwergje van vrouwe Katoeti, reeds uren lang in den hof had
rondgeloopen, overal de gemoederen der burgers vergiftigende met
zijne oproerige taal.
Ani beval »den verblinde” in den kerker te werpen. Zoodra de
overste echter weg was, gebood hij zijn schrijver den dwerg vóor
zonsondergang bij hem te brengen.
Terwijl hij deze bevelen gaf, ontstond er weder eene beweging van
gansch anderen aard onder de saamgevloeide menigte. Evenals de
zee, naar het oud verhaal, ter rechter- en ter linkerzijde voor de
Hebreën week, opdat geen golf den voet der vervolgden zou
bevochtigen, zoo trad het verzamelde volk, vrijwillig maar als op
hooger last, onder eerbiedige buiging uiteen, en vormde een
breeden doorgang voor den opperpriester van het Seti-huis, die in
vol ornaat, vergezeld van eenige heilige vaders, recht op den
stadhouder toeging, terwijl hij de menigte zegende. Ani kwam hem
te gemoet, boog zich voor hem en zonderde zich terstond met hem
af op den achtergrond van de zuilengaanderij.
»Zoo is dan het ondenkbare toch gebeurd,” zeide Ameni. »Onze
onderhoorigen moeten den heerban volgen.”
»Ramses heeft soldaten noodig om te kunnen overwinnen,” gaf de
stadhouder ten antwoord.
»En wij brood om te leven,” riep de priester.
»Nochtans werd mij bevolen terstond, dus nog vóor den zaaitijd,
de tempelboeren te lichten. Ik betreur dit bevel, maar de koning wil
het, en ik ben de hand die moet uitvoeren.”
»De hand, waarvan hij zich bedient om te spotten met
eeuwenoude rechten, om voor de woestijn den weg te banen tot het
bouwland” 88).
»Uwe akkers zullen niet lang onbebouwd blijven. Ramses zal
nieuwe overwinningen behalen door de uitbreiding van het leger en
met de hulp der goden.”
»Der goden, die hij beleedigt!”
»Als de vrede gesloten is, verzoent hij de hemelsche goden
ongetwijfeld met driedubbel rijke gaven. Hij verwacht stellig, dat de
oorlog spoedig ten einde zal zijn, en hij schrijft mij, dat hij
voornemens is, na den eersten slag dien hij wint, den Cheta een
verdrag voor te slaan. Men spreekt ook van een plan des konings
om, na het sluiten van den vrede, weder in het huwelijk te treden,
en wel met de dochter van Chetasar den koning Cheta.”
Tot hiertoe had de stadhouder zijne oogen naar beneden gericht,
thans sloeg hij ze op, met een glimlach, als wilde hij zich wijden aan
de vreugde, die deze berichten bij Ameni moesten verwekken.
»Wat,” vroeg hij, »zegt gij van deze plannen?”
»Ik zeg,” gaf Ameni ten antwoord, en er lag iets schalksch in zijne
anders zoo ernstige stem, »ik zeg dat Ramses het bloed van uwe
tante en zijne moeder, dat hem recht geeft op den troon van dit
land, voor onveranderlijk rein schijnt te houden.”
»’t Is het bloed van den zonnegod!”
»Dat echter h a l f in zijne en g e h e e l in uwe aderen stroomt.”
De stadhouder maakte eene afkeurende beweging, en zeide zacht,
met een lachje als op het gelaat van een doode: »Wij zijn niet
alleen.”
»Hier is niemand, die ons hooren kan,” hernam Ameni, »en wat ik
zeide weet zelfs ieder kind.”
»Doch zoo het den koning ter oore kwam,” fluisterde Ani, »dan....”
»Dan zou hij ondervinden hoe onverstandig het is, de oude
rechten dergenen te minachten, aan wie het vrijstaat de reinheid
van het bloed der beheerschers van dit land te onderzoeken.”
»Nog zit Ramses op den troon van Ra; hem bloeie leven, heil en
kracht” 89)!
De stadhouder boog en vroeg dan: »Denkt gij aan het verlangen
van den pharao gehoor te geven?”
»Hij is de koning. Onze Raad, die binnen weinige dagen vergadert,
kan alleen beslissen hoe, niet of wij dit bevel ten uitvoer zullen
leggen.”
»Gij wilt met het afzenden der onderhoorigen nog toeven, en toch
heeft Ramses ze terstond noodig. Het bloedige handwerk van den
krijg vordert nieuwe werktuigen.”
 »En de vrede wellicht een nieuwen meester, die de zonen van dit
land weet te gebruiken ten beste van het land zelf, een echten zoon
van Ra!”
De stadhouder stond onbeweeglijk tegenover den opperpriester,
als een standbeeld uit metaal gegoten, en zweeg. Ameni deed zijn
schepter voor hem als voor een god ter neder zinken, en trad daarop
naar den voorgrond van de galerij. Om Ani’s mond speelde het
gewone glimlachje, toen hij hem volgde en zich weder vol
waardigheid op den troon nederzette.
»Zijt gij aan het einde uwer mededeelingen?” vroeg hij den
opperpriester.
»Mij blijft alleen nog te berichten,” antwoordde deze met luider
stem, zoodat hij door al de hier verzamelde
grootwaardigheidsbekleeders verstaan kon worden, »dat de dochter
des konings Bent-Anat, zich gisteren zwaar bezondigd heeft, en de
goden in alle tempels van dit land met offers zullen worden
aangeroepen, om de onreinheid van haar weg te nemen.”
Wederom trok eene schaduw heen over den zonneschijn op het
gelaat van den stadhouder. Nadenkend zag hij voor zich, en zeide:
»Morgen zal ik het Seti-huis bezoeken, tot zoolang bid ik u deze
aangelegenheid te laten rusten.”
Ameni boog en de stadhouder verliet de galerij, om zich terug te
trekken in den door hem bewoonden vleugel van het koningshuis.
Op zijn schrijftafel lagen verzegelde schriftrollen. Hij wist dat zij zeer
gewichtige tijdingen voor hem inhielden, maar het was zijne
gewoonte zijne begeerten in bedwang te houden, zijne onthouding
op de proef te stellen, en als een lekkerbek het beste gerecht het
laatst te laten opdragen. Zoo las hij dan ook nu eerst de minst
gewichtige brieven. Een stomme bediende, die aan zijne voeten zat,
verbrandde op een bekken met kolen de papyrus-rollen, die zijn
meester hem overgaf, en een beambte teekende kort de
hoofdpunten op, die Ani hem toeriep en straks moesten dienen voor
de verschillende antwoorden. Op een teeken van den stadhouder
verliet de beambte het vertrek, waarna Ani langzaam een brief des
konings opende. Uit het opschrift: »Aan mijn broeder Ani,” bleek, dat
hij over geene algemeene maar private aangelegenheden handelde.
Van deze regels, dit wist de stadhouder, hing het af, welke richting
zijn leven in de toekomst zou nemen. Met een lachje, dat ditmaal de
onrust van zijn gemoed voor hemzelf scheen te moeten verbergen,
maakte hij het zegelwas los, waarmede de brief, met ’s konings
eigene hand geschreven, was gesloten.
»Wat Egypte betreft,” dus schreef de pharao, »en de zorg voor
mijn land, en de hoop op een gelukkig einde van den krijg,
dienaangaande liet ik u door mijn schrijver onderrichten. Maar deze
woorden gelden den broeder, die verlangt mijn zoon te worden, en
daarom schrijf ik die zelf. De goddelijke geest van den gebieder, die
in mij leeft, legt mij zoo gaarne een onverwijld j a of n e e n op de
lippen, dat beslist wat het beste is. Gij nu verlangt mijn meest
geliefd kind, Bent-Anat, tot vrouw, en ik zou Ramses niet zijn, indien
ik niet ronduit bekende, dat, eer ik het laatste woord van uw brief
gelezen had, een onbepaald n e e n mij van de lippen wilde. Ik liet
de sterren ondervragen, en de ingewanden der offerdieren
onderzoeken, doch zij waren tegen uw bede. Toch vermag ik haar
niet af te wijzen, want gij zijt mij dierbaar, en uw bloed is even
koninklijk als het mijne. Het is nog koninklijker, zeide mij een oud
vriend, en hij waarschuwde mij voor uw eerzucht en uwe verheffing.
Toen veranderde mijn hart, want ik zou geen zoon van Seti zijn,
wanneer ik uit ijdele bezorgdheid een vriend wilde krenken. En wie
zoo hoog staat, dat de menschen vreezen, of hij misschien ook
beproeven zal Ramses boven het hoofd te groeien, deze schijnt mij
Bent-Anat waardig te zijn. Wil haar vragen, en wanneer zij vrijwillig
er in toestemt uwe vrouw te worden, dan mag de bruiloft gevierd
worden op den dag van mijne tehuiskomst. Gij zijt nog jong genoeg
om eene vrouw gelukkig te maken. Uwe meerdere rijpheid en
wijsheid zullen mijn kind voor ongeluk bewaren. Bent-Anat mag
weten, dat haar koninklijke vader uw aanzoek ondersteunt. Offer gij
echter aan de Hathors, opdat zij het hart van Bent-Anat, aan welker
beslissing wij beiden ons onderwerpen willen, gunstig voor u
stemmen.”
 Onder het lezen van dezen brief was de stadhouder meermalen
van kleur veranderd. Schouderophalend legde hij dien thans op de
tafel, stond op, plaatste zich met de armen op den rug tegen een
der zuilen, die de zolderbalken van het vertrek schraagden, en keek
peinzend naar den grond. Hoe langer hij nadacht, des te minder
vriendelijk werden zijne trekken. »Eene pil met honig zoet gemaakt,
zooals men die aan vrouwen geeft” 90), prevelde hij in zich zelf.
Wederom ging hij naar de tafel, doorlas den koninklijken brief
andermaal en zeide: »Men kan van hem leeren, hoe men weigert
onder den schijn van toe te stemmen, en daarbij niet vergeet zijne
edelmoedigheid te doen uitkomen. Ramses kent zijne dochter; zij is
een meisje als alle andere, en zal er zich wel voor wachten een man
te kiezen, die eens zoo oud is als zij, en die haar vader zou kunnen
zijn. Ramses wil zich onderwerpen. Ik moet mij onderwerpen! Maar
aan wien? Aan het oordeel en de keus van een eigenzinnig kind!”
Met deze woorden schoof hij den brief zoo wild op de tafel, dat hij
er overheen gleed op den grond. De stomme slaaf nam hem op en
legde hem weder voorzichtig op tafel. Zijn meester wierp intusschen
een kogel in een zilveren bekken. Verschillende beambten stoven
naar binnen, wien Ani beval den gevangen dwerg van vrouwe
Katoeti vóor hem te brengen. In zijne ziel was hij boos op den
koning, die daar ginds in zijn legertent waande, hem door een
bewijs zijner hoogste gunst gelukkig gemaakt te hebben. Wien men
zelf kwalijk gezind is, dien is men geneigd voor zijn vijand te
houden, en wanneer zoo iemand ons eene roos aanbiedt, dan
gelooven wij, dat hij ons die bloem niet toereikt om haar geur, maar
om haar doornen.
De dwerg Nemoe werd voor den stadhouder gebracht en wierp
zich voor hem ter aarde. Nadat Ani den beambte had bevolen heen
te gaan, riep hij den kleine toe: »Gij hebt mij gedwongen u in de
gevangenis te laten werpen; sta op.”
De dwerg stond op en zeide: »Heb dank, ook daarvoor dat gij mij
liet opsluiten!”
De stadhouder keek hem verwonderd aan; Nemoe ging echter half
ondeugend, half deemoedig voort: »Ik werd benauwd voor mijn
leven. Gij hebt het echter niet alleen niet verkort maar verlengd,
want in dien eenzamen kerker is de tijd mij lang gevallen en zijn de
minuten uren voor mij geworden.”
»Spaar uwe aardigheden voor de vrouwen,” hernam de
stadhouder. »Als ik niet wist, dat gij het goed meendet en handeldet
in den geest van uwe meesteres Katoeti, dan zou ik u naar de
steengroeve zenden.”
»Mijne handen,” zeide de dwerg al meesmuilende, »zouden toch
niet veel meer dan steenen voor het damspel kunnen breken. Doch
mijne tong is als water, dat den eenen boer rijk maken en den
anderen zijne akkers wegspoelen kan.”
»Men zal haar weten te beteugelen.”
»Voor mijne meesteres en voor u volgt zij toch den goeden weg,”
zeide de dwerg. »Ik bracht de klagende burgers aan het verstand,
wie hun vleesch en bloed naar de slachtbank voert, en van wien zij
vrede en geluk hebben te verwachten. Ik goot loog in de wonde en
prees den arts.”
»Maar ongeroepen en onvoorzichtig!” viel de stadhouder hem in
de rede. »Overigens hebt gij getoond, dat ge bruikbaar zijt, en ik zal
u voor later tijd sparen. Al te ijverige vrienden zijn waarlijk
schadelijker dan verklaarde vijanden. Als ik u noodig heb, zal ik u
roepen. Vermijd tot zoo lang alle praatjes. Ga nu naar uwe
meesteres en breng haar dezen brief, die voor haar is aangekomen.”
»Heil den zoon van den zonnegod, Ani!” riep de dwerg, terwijl hij
den voet van den stadhouder kuste. »Heb ik geen brief over te
brengen aan mijne meesteres Nefert?”
»Breng haar mijn groet,” antwoordde de stadhouder. »Zeg Katoeti,
dat ik haar na den maaltijd een bezoek zal brengen. De
wagenmenner des konings heeft niet geschreven, toch is hij
welvarend, zoo ik hoor. Pak je nu weg en bedwing je tong!”
De dwerg verliet het vertrek en Ani begaf zich naar eene luchtige
galerij, waar hem zijn weelderig maal werd opgedragen, bestaande
uit vele met bijzondere zorg toebereide gerechten. Zijn eetlust was
bedorven, toch proefde hij van alle schotels en gaf over elke aan den
hofmeester, die hem bediende, zijn oordeel ten beste. Onderwijl
dacht hij aan den brief des konings, aan Bent-Anat, en of het
geraden zou zijn zich aan eene afwijzing van hare zijde bloot te
stellen. Na den maaltijd leverde hij zich over aan zijn kamerdienaar,
die hem zorgvuldig schoor, blankette, aankleedde en opsierde, en
hem dan den spiegel voorhield. Hij beschouwde zijn beeld met
gespannen opmerkzaamheid, en toen hij zich in de draagstoel zette,
om zich naar zijne vriendin Katoeti te laten dragen, kwam hij tot de
overtuiging, dat hij toch nog altijd den naam verdiende van een
schoon man.
Wanneer hij nu eens aanzoek deed om de hand van Bent-Anat, en
zij hem verhoorde, wat dan? Dit was het juist wat hem bewoog tot
Katoeti te gaan, die altijd het rechte woord wist te vinden, wanneer
hij in verwarring gebracht door alles wat er voor en wat er tegen
was te zeggen, aarzelde een beslissenden stap te doen. Op haar
raad had hij de prinses tot vrouw begeerd, als een nieuw eerbewijs,
als eene verhooging van zijn inkomen, als een pand, dat zijn
persoon zou beschermen. Zij had nooit meer of minder indruk op
zijn hart gemaakt, dan iedere andere schoone vrouw in Egypte.
Thans stond de fiere edele persoon voor zijne verbeelding, en het
was hem als moest hij tot haar opzien als tot een wezen, dat hoog
boven hem verheven was. Hij had er spijt van Katoeti’s raad gevolgd
te hebben, en hij begon te wenschen, dat zij het aanzoek mocht
afslaan. Een huwelijk met Bent-Anat kwam hem bezwarend voor. Hij
was te moede als een man, die een schitterend ambt tracht te
verwerven, hoewel hij weet, dat zijne krachten niet berekend zullen
zijn voor de eischen die het hem stelt. Hij had het gevoel van een
eerzuchtige, wien de koninklijke waardigheid wordt aangeboden
onder voorwaarde, dat hij de zware kroon nooit van zijn hoofd mag
nemen. Doch ja, wanneer eens wat anders gelukte — en zijne oogen
fonkelden levendig bij deze gedachte — wanneer het noodlot hem
eens op de plaats van Ramses zette, dan verloor die verbintenis met
de prinses al dat schrikwekkende, dan was hij ook haar onbeperkte
koning, heer en gebieder, en niemand had hem rekenschap te
vorderen van hetgeen hij voor haar zijn zou en haar deed
ondervinden.
 83) De schrijflustige Egyptenaars schreven vele brieven,
waarvan er een groot aantal voor ons bewaard bleven. Zij kenden
ook eene vereeniging van briefbestellers en hadden daarvoor in
hunne taal het woord „faï sjaat.” Vgl. het voortreffelijk geschrift
van Maspero, D u g e n r e é p i s t o l a i r e c h e z l e s a n c i e n s
Egyptiens de l’époque pharaonique.
84) Stammen die uit het oosten kwamen, toen zij door eene
Aziatische volksverhuizing naar Egypte werden verdrongen. Zij
maakten zich meester van het Nijldal, dat zij bijna 500 jaren
beheerschten, totdat zij door de nakomelingen van het oude
wettige geslacht der pharao’s, die gedurende dien tijd zich tot
Opper-Egypte beperkt zagen, na langdurigen strijd verjaagd
werden.
85) Reeds bij zijne geboorte. In een opschrift te Abydus, door
Mariëtte uitgegeven en door Maspero verklaard, beroemt Ramses
zich, „dat hij reeds koning was in het ei.” Hij is de Sesostris der
Grieken. Zijn bijnaam Seseroe-Ra is op de gedenkteekenen
bewaard gebleven. Wanneer de Grieken van de groote daden van
Sesostris spreken, dan bedoelen zij wat Seti en Ramses te zamen
hebben verricht.
86) Ethiopië.
87) Hoofd van een nomos of provincie.
88) „Bij eene goede cultuur,” zeide Napoleon I, „bereikt de Nijl
de woestijn, bij eene slechte de woestijn den Nijl.”
89) Eene formule, die zelfs in particuliere brieven van
Egyptenaars achter den naam van den pharao voorkomt.
90) In de medische papyrussen zijn tweeërlei recepten voor
pillen bewaard, zonder honig voor mannen, met honig voor
vrouwen.

TIENDE HOOFDSTUK.
 Terwijl dit alles gebeurde, had het niet stil gestaan van bezoekers
in het huis van den wagenmenner Mena. Uitwendig geleek het op
Paäkers belendend erfgoed, maar de gebouwen waren hier wat
ouder, de kleuren van het schilderwerk op zuilen en wanden waren
verbleekt, en de groote tuin werd blijkbaar niet met zooveel zorg
onderhouden. Alleen in de nabijheid van het woonhuis had men
eenige rijke bloembedden aangelegd, die er keurig uitzagen, en de
opene galerij, waarin Katoeti zich met hare dochter ophield, was
inderdaad vorstelijk gemeubeld. Daar stonden sierlijk bewerkte
elpenbeenen stoelen en eene ebbenhouten tafel, die evenals de
rustbedden door vergulden voeten werd gedragen. Men zag er op de
schenktafel, de kleine tafeltjes en consoles, Syrische drinkschalen
van kunstrijken arbeid. Overal waren prachtige vazen met bloemen
gevuld, neergezet. Heerlijke geuren stegen er op uit albasten
schalen, en de vloer was bedekt met een mollig wollen tapijt, waarin
de voet bijna wegzonk. Ofschoon al deze kostbaarheden hier zonder
orde schenen bijeengebracht, lag er over het geheel toch een waas
van bekoorlijkheid, iets onbeschrijfelijk lieflijks.
De schoone Nefert lag op een rustbed uitgestrekt, spelende met
eene witte zachtharige kat. Een negerinnetje was bezig haar met
een waaier af te koelen, terwijl hare moeder Katoeti nog een
afscheidsgroet gaf aan hare zuster Setchem en diens zoon Paäker,
die de galerij verlieten. Beide hadden voor het eerst sedert vier
jaren, dat was sedert Mena’s huwelijk met de schoone Nefert, dezen
drempel overschreden, en het scheen dat de oude vijandschap zou
plaats maken voor eene nieuwe hartelijke verstandhouding en
samenleving. Nadat de gids met zijne moeder verdwenen waren
achter de granaatstruiken aan den ingang van den tuin, wendde
Katoeti zich tot hare dochter en zeide: »Wie had dat gisteren
gedacht? Ik geloof dat Paäker u nog altijd liefheeft.”
Nefert bloosde en sprak zacht, terwijl zij haar zijden katje met den
waaier sloeg: »Moeder!”
Katoeti lachte even. — Zij was eene flinke vrouw van edele
houding, die met hare scherpe maar toch fijne gelaatstrekken en
levendige oogen nog altijd aanspraak mocht maken op vrouwelijke
schoonheid. Zij droeg een lang gewaad van kostbare stof, dat tot
over hare enkels reikte, maar waarvan de eenvoudige donkere kleur
met opzet scheen gekozen te zijn. In de plaats van arm- en
enkelbanden, oor- en vingerringen, van een halsketen en gouden
sloten, waarvan de Egyptische dames en ook hare dochter en zuster
zich rijkelijk plachten te bedienen, had zij zich getooid met frissche
bloemen, die in den tuin van haar schoonzoon nooit vruchteloos
werden gezocht. Een gladde, gouden diadeem alleen, het teeken
harer koninklijke afkomst, bedekte van den vroegen morgen tot den
laten avond haar, voor eene schoone vrouw wel wat al te hoog maar
toch edel gevormd voorhoofd. Deze diadeem hield tevens hare lange
blauw-zwarte haren samen, die ongevlochten, alsof zij de kunstige
schikking van dit hoofdtooisel een ijdel werk achtte, over haar rug
nedervielen. Doch in het uiterlijk van deze vrouw was niets zonder
berekening, en de draagster van deze diadeem, al was haar kleed
eenvoudig en zonder kostbaar sieraad, kon er, dank zij hare
koninklijke gestalte, zeker van zijn, dat zij werd opgemerkt, dat
anderen haar kleederdracht, ja zelfs hare bewegingen zouden
navolgen.
Toch had Katoeti langen tijd behoeftig geleefd; ja op het oogenblik
waarop wij haar leeren kennen, kon zij weinig haar eigendom
noemen. Immers zij leefde op het goed van haar schoonzoon als zijn
gast en bestuurderes van zijne bezittingen, terwijl zij vóor het
huwelijk van hare dochter, met hare kinderen had gewoond in een
huis, dat aan hare zuster Setchem toebehoorde. Zij was de gade
geweest van haar eigen jong gestorven broeder 91), die door zijne
toomelooze praalzucht het gansche vermogen had verkwist, dat het
nieuwe koningsgeslacht hem gelaten had. Als weduwe was zij met
hare kinderen door Paäkers vader, haar zwager, als eene zuster
opgenomen. Zij bewoonde een eigen huis, genoot de inkomsten van
een landgoed, dat de oudere Mohar haar had geschonken, en liet
aan haar zwager de zorg over voor de opvoeding van haar zoon, die,
zich onderscheidende door zijne schoonheid en zijn overmoed, alle
aanspraken deed gelden van een jongeling van aanzienlijke
geboorte.
 Zulke groote weldaden zouden de trotsche Katoeti hebben
neergedrukt en beschaamd, wanneer zij er mede tevreden was
geweest en zich had kunnen voegen naar den aard en de
handelwijze der gevers. Dit was echter in geenen deele het geval.
Veeleer meende zij aanspraak te kunnen maken op eene
schitterender positie. Zij voelde zich beleedigd, wanneer men haar
lichtzinnigen jongen, terwijl hij nog op school was, vermaande zich
met meer ernst op zijn werk toe te leggen, daar hij later geheel op
eigene wieken zou moeten drijven. Ook had het haar gegriefd, zoo
vaak haar zwager als het te pas kwam op zuinigheid aandrong, en
haar openhartig als hij was, herinnerde aan haar beperkte middelen
en aan de onzekere toekomst harer kinderen. Bovendien wilde zij
zich gaarne gekrenkt achten, want zij begreep op dien grond te
mogen beweren, dat hare bloedverwanten met al hunne gaven de
beleedigingen haar aangedaan toch niet goed konden maken. Bij
haar bevestigde zich de ervaring, dat wij op niemand gemakkelijker
boos worden dan op een weldoener, wien wij het goede, dat hij ons
gedaan heeft, niet vergelden kunnen.
Nochtans, toen haar zwager voor zijn zoon aanzoek deed om de
hand harer dochter, gaf zij gaarne hare toestemming. Nefert en
Paäker waren te zamen opgegroeid, en door deze verbintenis werd
hare eigene toekomst en die harer kinderen, verzekerd. Kort na den
dood van den ouden Mohar, vroeg de wagenmenner Mena Nefert ten
huwelijk. Zij zou hem echter hebben afgewezen, wanneer de koning
zelf niet het aanzoek van zijn bijzonderen vriend ondersteund had.
Na de bruiloft nam zij haar intrek in Mena’s huis, en belastte zich,
toen hij ten krijg trok, met de zorg voor zijn aanzienlijke, maar reeds
door zijn vader met eenige schulden bezwaarde goederen. Het lot
gaf haar nu een middel aan de hand, om zich en hare kinderen
schadeloos te stellen voor lange ontberingen. Zij maakte er dan ook
gebruik van, door toe te geven aan hare aangeborene neiging om
opgemerkt en bewonderd te worden. Haar zoon deed zij schitterend
uitgerust opnemen onder eene afdeeling van de aanzienlijke jonge
wagenstrijders, en hare dochter omringde zij met vorstelijke pracht.
 Toen de stadhouder, een vriend van haar overleden gemaal, het
paleis der pharao’s te Thebe betrok, knoopte hij met haar
betrekkingen aan, en de scherpzinnige vrouw, die zich bewust was
van hetgeen zij wilde, wist zich bij den besluiteloozen man eerst
aangenaam; eindelijk onontbeerlijk te maken. Zij maakte behendig
gebruik van de omstandigheid, dat zij evenals hij gesproten was uit
het oude koningshuis, ten einde zijne eerzucht te prikkelen en hem
uitzichten te openen, waaraan hij, vóor zijn vertrouwelijken omgang
met haar, zelfs niet gedacht zou hebben, zonder zich als misdadig te
beschouwen. Dat Ani pogingen in het werk stelde om de hand der
prinses Bent-Anat te verkrijgen, was Katoeti’s werk. Zij hoopte in
stilte, dat de pharao den stadhouder afwijzen, ja persoonlijk
beleedigen zou. Het zou hem gemakkelijker den gevaarlijken weg
doen inslaan, die zij bezig was voor hem te effenen.
Bij dit alles was de dwerg Nemoe haar gehoorzaam werktuig. Zij
had hem met geen enkel woord in hare plannen ingewijd. Toch
sprak hij hare gemoedsaandoeningen in ronde woorden uit, die
alleen door een tik met den waaier bestraft werden. Nemoe had het
gisteren voor het eerst gewaagd te zeggen, dat, als de pharao eens
niet Ramses maar Ani heette, Katoeti dan geene koningin zou zijn,
maar eene godin. Want zij zou den pharao, die zelfs tot de
hemelsche goden behoorde, niet moeten gehoorzamen, maar hem
veeleer besturen. —
Katoeti had het blosje van hare dochter niet opgemerkt, want zij
keek in gespannen verwachting naar de tuindeur, en zeide: »Waar
blijft Nemoe? Er zullen toch voor ons wel tijdingen uit het leger zijn
gekomen?”
»Mena heeft in zoolang niet geschreven,” zeide Nefert. »Ha, daar
is de hofmeester!”
Katoeti richtte zich tot den beambte, die door een zijdeur der
veranda was binnengekomen, met de vraag: »Wat nieuws brengt
gij?”
»De koopman Abscha,” luidde het antwoord, »dringt op betaling
aan. De nieuwe Syrische wagen en de purperstof....”
»Verkoop koren!” beval Katoeti.
 »Onmogelijk, want de belastingen voor den tempel zijn nog niet
voldaan, en er is reeds zooveel aan de kooplieden geleverd, dat er
ter nauwernood genoeg overblijft voor de huishouding en den
zaaitijd.”
»Betaal dan met runderen.”
»Maar meesteres,” gaf de hofmeester angstig ten antwoord, »wij
hebben eerst heden weder een kudde aan den Mohar verkocht, en
de schepraderen moeten in beweging gehouden, het koren moet
gedorscht worden; voorts hebben wij offervee noodig, en melk,
boter en kaas voor het huishouden en mest om te stoken” 92).
Katoeti zag nadenkend vóor zich, en zeide toen: »Er moet toch
geld zijn. Rijd naar Hermonthis, en zeg den opzichter van de
stoeterij, dat hij tien van Mena’s geelvossen hierheen laat brengen.”
»Ik heb reeds met hem gesproken,” hernam de hofmeester; »hij
zegt echter dat Mena hem streng verboden heeft een enkel van zijne
paarden, op welk ras hij zeer trotsch is, prijs te geven. Alleen voor
den wagen van onze meesteres Nefert...”
»Ik verlang gehoorzaamheid,” sprak Katoeti op beslissenden toon,
terwijl zij den beambte belette verder te spreken, »en verwacht
morgen de paarden!”
»Maar de opzichter van de stoeterij is een koppig man, dien Mena
voor onontbeerlijk houdt, en die...”
Nefert was onder dit gesprek uit hare gemakkelijke houding
opgerezen. Op de laatste woorden van Katoeti verliet zij het rustbed
en zeide zóo bepaald, dat zelfs hare moeder er van schrikte: »Men
moet de bevelen van mijn echtgenoot gehoorzamen. De paarden,
die Mena lief heeft, blijven in hunne stallen. Neem dezen armband,
die de koning mij schonk, hij is meer waard dan twintig paarden.”
De hofmeester monsterde het met edelgesteenten rijk bezette
kleinood en zag Katoeti vragend aan. Zij haalde de schouders op,
gaf met een knikje hare toestemming en zeide: »Abscha mag dit
sieraad als onderpand bewaren tot Mena’s buit hier zal zijn
aangekomen. Sedert een jaar zond uw man niets van eenige
beteekenis.”
 Zoodra de beambte zich verwijderd had, strekte Nefert zich weder
op haar rustbed uit en zeide vermoeid: »Ik dacht dat wij rijk waren.”
»Wij zouden het kunnen zijn,” antwoordde Katoeti bitter. Toen zij
echter bespeurde, dat Nefert’s wangen op nieuw begonnen te
gloeien, vervolgde zij vriendelijk: »Onze hooge rang legt ons groote
plichten op. In onze aderen vloeit vorstelijk bloed en de oogen des
volks zijn gericht op de gemalin van den roemrijksten held in ’s
konings leger. Men mag niet zeggen, dat gij door uw echtgenoot
veronachtzaamd wordt. — Wat blijft die Nemoe toch lang uit!”
»Ik hoor gerucht in den hof,” zeide Nefert. »De stadhouder zal
komen.”
Katoeti zag weder naar den tuin. Daar zag zij een slaaf, die buiten
adem kwam aanloopen met de tijding, dat Bent-Anat, de, dochter
des konings, vóor de poort van het huis uit haar wagen gestegen en
in aantocht was met prins Rameri. Nefert verliet het rustbed, en ging
met Katoeti de hooge gasten in den tuin tegemoet. Zoodra moeder
en dochter zich neerbogen, om het kleed der prinses te kussen,
weerde Bent-Anat haar af en zeide: »Blijft op een afstand van mij;
de priesters hebben de onreinheid nog niet geheel van mij
weggenomen.”
»In weerwil hiervan zijt gij rein als het oog van Ra,” riep de prins,
die haar begeleidde, terwijl hij haar kuste, eer zij het beletten kon.
Het was haar zeventienjarige broeder, die in het Seti-huis werd
opgevoed, dat hij echter binnen weinige weken verlaten zou.
»Ik zal den wildzang bij Ameni aanklagen,” zeide Bent-Anat
lachend. »Hij wilde mij volstrekt begeleiden. Uw gemaal heeft hij
zich ten voorbeeld genomen, Nefert. Maar ook ik had te huis geen
rust, want wij komen om u eene goede boodschap te brengen.”
»Van Mena?” vroeg de jonge vrouw, de hand tegen haar hart
drukkende.
»Van hem!” antwoordde Bent-Anat. »Mijn vader prijst zijne
dapperheid en schrijft, dat hij bij de verdeeling van den buit vóor
allen zal mogen kiezen.”
Nefert sloeg op hare moeder een zegevierenden blik, en Katoeti
haalde ruimer adem. Bent-Anat streelde Nefert’s wangen, alsof zij
een kind was. Toen wendde zij zich tot Katoeti, nam haar mede in
den tuin en bad haar, die zoo vroeg hare moeder had moeten
missen, in eene gewichtige aangelegenheid te willen raden. »Mijn
vader,” zeide zij, na eenige inleidende woorden, »deelt mij mede, dat
de stadhouder Ani mij tot vrouw vraagt, en raadt mij de trouw van
den waardigen man met mijne hand te beloonen. Hij raadt, versta
mij wel, hij beveelt niet.”
»En gij?” vroeg Katoeti.
»En ik,” antwoordde Bent-Anat beslist, »moet hem afwijzen.”
»Moet gij dat?”
Bent-Anat gaf een teeken van toestemming en voegde er bij: »Ik
ben mij volkomen bewust van hetgeen ik doe. Ik kan niet anders.”
»Dan hebt gij mijn raad niet meer noodig, want ik weet dat
niemand, zelfs niet uw vader, u van een besluit kan afbrengen.”
»Zelfs geene godheid,” zeide Bent-Anat op vasten toon. »Maar gij
zijt Ani’s vriendin, en daar ik hem hoogacht, wil ik trachten hem
eene vernedering te besparen. Beproef of gij hem bewegen kunt van
zijn aanzoek af te zien. Wanneer ik hem ontmoet, wil ik mij houden
als wist ik niets van zijn brief aan mijn vader.”
Katoeti zag weder peinzend naar den grond. Daarna zeide zij: »De
stadhouder brengt zijne uren van uitspanning gaarne bij mij door,
pratende of aan het dambord: doch ik weet niet of ik het durf wagen
over zulke gewichtige zaken met hem te spreken.”
»Huwelijksplannen zijn vrouwenzaken,” hernam Bent-Anat met
een lachje.
»Doch het huwelijk van eene prinses is eene
staatsaangelegenheid,” zeide de weduwe op haar beurt. »En in dit
geval vraagt een neef de hand zijner nicht, die hem dierbaar is, en
hem, gelijk hij hoopt, de tweede meest gevreesde helft zijns levens
tot de schoonste kan maken. Ani is goed en niet hard. Gij zult in
hem een echtgenoot ontvangen, die zorgvuldig op elk uwer wenken
zal letten en zich gaarne voegen naar uw vasten wil.”
Bent-Anat’s oogen helderden op en vol vuur riep zij uit: »Dat is
het juist wat mij een beslist en onveranderlijk n e e n op de lippen
legt. Omdat ik fier ben als mijne moeder, en weet wat ik wil, gelijk
mijn vader, meent gij misschien dat ik een echtgenoot begeer, dien
ik beheerschen en in alles leiden kan? Hoe weinig kent ge mij nog.
Mijne honden, mijne dienaars, mijne beambten, en zoo de godheid
zulks wil, mijne kinderen mogen mij gehoorzamen.
Onderworpelingen, die mij de voeten kussen, zijn overal op straat te
vinden, en kan ik, als ik wil, bij honderden op de slavenmarkt
koopen. Wel twintigmaal is mijne hand gevraagd en wel twintig
vrijers wees ik af, niet omdat ik vreesde, dat zij mijn trots en mijn wil
konden buigen, maar omdat ik voelde tegen hen opgewassen te zijn.
De man, wien ik mijn hart wil schenken, moet hooger staan, moet
grooter, beter, sterker zijn dan ik ben. Ik wil trachten hem achterna
te fladderen, waar zijn machtige geest de wieken uitslaat, en daarbij
lachen over mijne zwakheid en vol bewondering zijne meerderheid
prijzen.”
Katoeti hoorde de jonkvrouw aan met het goedig lachje, waardoor
de man van ervaring zoo gaarne den dweper zijne meerderheid doet
gevoelen, en zeide: »In vroeger eeuwen mag er zulk een man
geleefd hebben, maar zoo gij in onze dagen op hem wachten wilt,
moet gij de lok der jeugd 93) dragen tot zij grijs wordt. Onze denkers
zijn geen helden en onze helden geen wijzen. — Daar komt uw
broeder aan met mijne Nefert.”
»Wilt gij Ani bewegen zijn plan te laten varen?” vroeg de prinses
dringend.
»U ten gevalle wil ik het beproeven,” gaf Katoeti ten antwoord.
Daarop keerde zij zich half tot den jongen Rameri half tot zijne
zuster en zeide: »De man die aan het hoofd staat van het Seti-huis,
Ameni, was in zijn jeugd juist gelijk gij hem hebt geschilderd, Bent-
Anat. — Zeg ons, gij zoon van Ramses, die onder de jonge
sykomoren opwast, bestemd om eens dit land te overschaduwen,
wien schat gij ’t hoogst onder uwe metgezellen? Is er iemand onder
hen, die alle anderen verre overtreft in edelen zin en geestkracht?”
De jonge Rameri zag de vraagster aan met levendige oogen en
antwoordde lachend: »Wij zijn allen zooals wij zijn, en doen meer of
minder gaarne wat wij doen moeten, en liefst alles wat wij niet doen
mogen.”
 »Kent gij dan in het Seti-huis,” vroeg de weduwe verder, »geen
jongeling met een grootschen aanleg, die een Snefroe 94), een
Thotmes, of ook maar een Ameni belooft te worden?”
»Voorzeker!” riep Rameri dadelijk, zonder aarzelen.
»En die is?” vroeg Katoeti.
»Pentaoer, de dichter!” hernam de jongeling.
Bent-Anat’s wangen werden hoog rood, terwijl haar broeder zijne
woorden nader toelichtte: »Hij is edel, verheven van geest, en alle
goden wonen in hem als hij spreekt. Dikwijls gevoelen wij veel lust
om in de schoolhoven te slapen, maar zijne woorden slepen ons
mede, en al vatten wij niet altijd wat er in zijne verhevene
denkbeelden ligt opgesloten, toch weten wij dat zij waar zijn en
grootsch.”
Bent-Anat haalde bij deze woorden sneller adem, en hare oogen
hingen aan de lippen haars broeders.
»Gij kent hem, Bent-Anat,” sprak Rameri verder. »Hij was met u bij
den Paraschiet en in den voorhof des tempels toen Ameni u onrein
verklaarde. Zijn uiterlijk is schoon en indrukwekkend als dat van den
god Menth 95), en ik geloof dat hij behoort tot zeker soort van
menschen, die men niet vergeten kan, als men ze eens heeft gezien.
Gisteren, toen gij den tempel had verlaten, sprak hij als nimmer te
voren. ’t Was of hij vuur uitgoot in onze zielen. Lach niet, Katoeti. Ik
voel het nog branden. Heden morgen deelde men ons mede, dat hij
uit den tempel was overgeplaatst, wie weet waar heen, en dat hij
ons vaarwel liet zeggen. Men acht het altijd overbodig ons de
gronden van zulke handelingen mede te delen; wij weten echter
meer dan de heeren denken. Hij moet u niet streng genoeg de les
gelezen hebben, Bent-Anat, en daarom zal hij uit het Seti-huis
gebannen zijn. Wij hebben echter besloten gezamenlijk zijne
terugroeping te verzoeken. De jonge Anana schrijft aan den
opperpriester een brief, dien wij allen zullen onderteekenen. Als éen
het alleen deed, zou hem dit slecht bekomen, maar als we allen
tegelijk opkomen, kunnen zij niets doen. Mogelijk zijn zij ook wel zoo
verstandig om hem terug te roepen. Zoo niet, dan beklagen wij ons
allen bij onze vaders, die tot de eersten des lands behooren!”
 »Dat heeft iets van een volledigen opstand,” zeide Katoeti.
»Heertjes, neemt u in acht! Ameni en de andere profeten laten niet
met zich spotten.”
»Wij ook niet,” antwoordde Rameri lachend. »Blijft Pentaoer
gebannen, dan vraag ik mijn vader, of hij mij naar de school van
Heliopolis of Chennoe wil verplaatsen en de anderen zullen mijn
voorbeeld volgen. — Kom, Bent-Anat! Ik moet vóor zonsondergang
weder in den val zijn. Vergeving, Katoeti, zoo noemen wij de school.
— Daar komt ook uw kleine Nemoe aan!”
Broeder en zuster verlieten den tuin. Zoodra de vrouwen, die hen
uitgeleide deden, haar den rug hadden toegekeerd, drukte Bent-
Anat de hand haars broeders met buitengewone warmte en zeide:
»Pas op, dat ge niet onvoorzichtig handelt! Maar uw eisch is billijk,
en gaarne help ik u.”

91) Huwelijken tusschen broeders en zusters waren in het oude

Egypte geoorloofd. Ofschoon dit in strijd was met de
Macedonische zeden, namen Ptolemaeën deze gewoonten toch
over. Toen Ptolemaeus II Philadelphus, zijne zuster Arsinoë
huwde, schijnt men het echter noodig geacht te hebben dit te
verontschuldigen door den stand van de planeet Venus met
betrekking tot Saturnus en den onvermijdelijken invloed van deze
constellatie.
92) In het aan hout zoo arme Egypte is heden nog gedroogde
koemest de voornaamste brandstof. — Ook in sommige gedeelten
van ons land wordt deze brandstof (bijv. de plaggen in ’t Gooi)
door arme lieden gebruikt. Vert.
93) Eene naar beneden gebogen haarvlecht, die alle jonge
leden van vorstelijke huizen droegen. Ook de jeugdige Horus
wordt er mede afgebeeld.
94) De eerste koning van de 4e dynastie, die ook in later tijd
nog in eere werd gehouden. Van hem heet het op meer dan ééne
plaats: „een dergelijke is niet gezien sedert de dagen van
Snefroe.” Voor de vereering zijner nagedachtenis waren ook later
priesters aangewezen. De gedenkteekenen van zijn tijd zijn de
oudste van alle die tot ons kwamen.
95) De krijgsgod der Egyptenaars.
 ELFDE HOOFDSTUK.

Zoodra Bent-Anat Mena’s erf verlaten had, kwam de dwerg Nemoe

met een brief in den tuin, en vertelde kort maar op zulk eene
komische manier al wat hem was wedervaren, dat de beide vrouwen
wel moesten lachen, en Katoeti met zekere uitgelatene vroolijkheid,
die haar anders vreemd was, zijne bekwaamheid prees, hoewel zij
hem tevens waarschuwde wat voorzichtiger te zijn. »Dat was een
kostelijke dag, die groote dingen bracht en nog grootere in de
toekomst doet verwachten,” zeide zij, terwijl zij het zegel van den
brief beschouwde.
Nefert ging zoo dicht mogelijk naast haar staan en vroeg: »Open
toch den brief, en zie of er niets in staat over hem?”
Katoeti maakte het was los, doorliep het schrijven met een
vluchtigen blik, streelde de wangen harer dochter en zeide
troostend: »Wellicht heeft uw broeder voor hem geschreven; ik zie
geen regel van zijne hand.”
Nefert keek nu ook eens in den brief, niet zoozeer om te lezen, als
wel om naar het haar welbekende handschrift van haar man te
zoeken. Evenals alle Egyptische vrouwen van goeden huize, zoo
verstond ook zij de kunst om te lezen, en zij had in de beide eerste
jaren van haar huwelijk zeer dikwijls gelegenheid gehad zich te
verwonderen en toch te verheugen over de gebrekkige letters, die
de ijzeren hand van den wagenmenner op den papyrus had
gekrabbeld voor haar, die met hare teedere vingers vast en zeker het
schrijfriet wist te hanteeren. Opmerkzaam gluurde zij in den brief en
zeide eindelijk, met tranen in de oogen: »Niets! — Ik ga naar mijne
kamer, moeder!”
 Katoeti kuste haar en zeide: »Hoor toch eens wat uw broeder
schrijft.”
Maar Nefert schudde het hoofd, wendde zich zwijgend af en
verdween in het huis.
Katoeti was haar schoonzoon niet bijzonder genegen, maar zij
hing met geheel haar hart aan haren schoonen lichtzinnigen zoon,
het evenbeeld van haar gestorven gemaal, den lieveling der
vrouwen, den vroolijksten jongeling onder de jonge edelen, die de
koninklijke garde van wagenstrijders uitmaakten. Hoe uitvoerig had
hij, die zoo moeielijk met het schrijfriet kon omgaan, ditmaal
geschreven! Anders was hij gewoon in korte woorden te vragen om
nieuwe middelen tot bevrediging van zijne spilzucht, maar dit was nu
eens een degelijke brief. Heden mocht zij ook eene dankzegging
verwachten, want nog kort geleden had hij eene aanzienlijke toelage
ontvangen, die zij weder had afgezonderd van de inkomsten der
goederen, die haar schoonzoon haar had toevertrouwd. — Zij begon
nu te lezen. De blijdschap waarmede zij den dwerg had ontvangen
was geveinsd geweest, en niet ongelijk aan de fraaie regenboog-
kleuren, die de sombere oppervlakte van een moeras bedekken:
Werp een steen in den poel, de glans zal verdwijnen; troebele
wolken borrelen op en verven het water met onreine donkere tinten.
Zoo vielen de berichten, die de brief van haar zoon inhield, als zware
rotsblokken in Katoeti’s ziel. De diepste smart welt voor ons altijd op
uit dezelfde bron, die ons met vreugde kan verzadigen, en die
wonden branden het heetst, die eene geliefde hand ons slaat. Hoe
meer Katoeti zich verdiepte in de moeilijk te ontcijferen volzinnen
van haar lieveling, die jammerlijk vol fouten waren, des te bleeker
werd haar gelaat, dat zij telkens bedekte met de bevende handen,
waaraan ten laatste het blad ontviel.
Nemoe zat tegenover haar neergehurkt op den grond en volgde
elke harer bewegingen. Toen zij eindelijk opsprong met een gil, die
door merg en been drong, en haar voorhoofd drukte tegen een
ruwen palmstam, kroop hij naar haar toe, kuste hare voeten, en riep
zoo hartelijk, dat het Katoeti zelfs verraste, zij die enkel gewoon was
jolige of scherpe woorden uit den mond van haar dwerg te
vernemen: »Meesteres, meesteres! Wat is er toch gebeurd?”
Katoeti kwam weer tot zich zelve, keerde zich om en trachtte te
spreken; maar haar doodsbleeke lippen bleven gesloten, en hare
oogen staarden zoo dof in de ruimte, als ware zij door doodskramp
overvallen.
»Meesteres, meesteres!” sprak de dwerg op nieuw, en steeds
hartelijker. »Wat deert u toch? Zal ik uwe dochter roepen?”
Katoeti maakte eene ontkennende beweging met de hand en riep
halffluisterend uit: »Die ellendigen, die laaghartigen!”
Haar adem begon sneller te gaan; het bloed steeg haar naar
wangen en oogen. Zij vertrapte den brief, en snikte zoo luid en
hevig, dat de dwerg, die nog nooit tranen in hare oogen had gezien,
angstig opstond en zacht berispend durfde zeggen: »Katoeti!”
Zij begon hierop bitter te lachen en sprak met bevende stem:
»Waarom roept gij dezen naam zoo luid? Hij is onteerd,
geschandvlekt. Hoe zullen de heeren en vrouwen zich nu verheugen!
Nu kan de nijd zijn geliefd kind, den spot, tegen ons in ’t harnas
jagen. En ik heb dezen dag zooeven nog geprezen! Men zegt:
vertoon uw geluk op de straten en verberg uw ongeluk. Omgekeerd!
omgekeerd! Den goden mag men zelfs niet laten blijken, dat men
zich verblijdt en hoopt, want ook zij zijn naijverig en hebben
vermaak in ons leed.”
Andermaal liet zij haar hoofd tegen den palmboom rusten.
»Gij spreekt van schande en niet van dood,” zeide Nemoe, »en
toch heb ik van u geleerd, dat men niets verloren moet achten,
behalve de afgestorvenen.”
Deze woorden misten hare krachtige uitwerking niet op de vrouw,
die bijna vertwijfelde. Driftig en onstuimig wendde zij zich tot den
dwerg en sprak: »Gij zijt verstandig en zeker wel te vertrouwen.
Hoor dan! Doch al waart gij Amon zelf, er is geene redding meer
mogelijk; neen, geene!”
»Toch moet men een middel trachten uit te denken,” hernam
Nemoe, en zijne slimme oogen ontmoetten die van zijne meesteres.
»Spreek toch! en geef mij uw vertrouwen. Mogelijk kan ik u helpen.
Gij weet dat ik de kunst versta om te zwijgen.”
»Weldra zullen de kinderen elkaar op straat vertellen, wat deze
brief mij heeft gemeld,” zeide Katoeti met bittere ironie. »Nefert
alleen mag van het gebeurde niets weten, niets, hoort gij! — Wat is
dat? De stadhouder komt! Ga dadelijk tot hem! Zeg hem dat ik
plotseling ongesteld ben geworden, zeer erg! Ik kan hem niet zien,
nu althans niet! — Niemand mag toegelaten worden, niemand!
Verstaat ge?”
De dwerg verdween terstond. Toen hij zijn last had volbracht en
terugkwam, vond hij zijne meesteres nog altijd in koortsachtige
overspanning. »Hoor dan,” zeide zij. »Eerst wat van minder
beteekenis is, dan het verschrikkelijke, het onuitsprekelijke. Ramses
overlaadt Mena met gunstbewijzen. Men is overgegaan tot de
verdeeling van den krijgsbuit van dit jaar. Voor elken aanvoerder
lagen groote schatten gereed, en de wagenmenner mocht vóor allen
kiezen.”
»Welnu?” vroeg de dwerg.
»Welnu?” herhaalde Katoeti. »Welnu? Hoe zorgde de waardige
huisheer voor de zijnen in het vaderland; hoe eerde hij zijne arme
verlatene vrouw; hoe zocht hij zijn bezwaard erfdeel van schulden te
ontheffen? Het is schandelijk, afschuwelijk! Het zilver, het goud, de
edelgesteenten ging hij met een glimlach voorbij, en hij nam de
schoone krijgsgevangene dochter van den vorst der Danaërs en
voerde haar naar zijne tent.”
»’t Is schandelijk!” prevelde de dwerg.
»Arme, arme Nefert!” riep Katoeti, en zij verborg haar aangezicht
met beide handen.
»En het andere?” vroeg Nemoe somber.
»Dat,” zeide Katoeti, »dat is... Maar ik wil kalm blijven, dood
bedaard en koel. Gij kent mijn zoon. Hij is lichtzinnig, maar hij heeft
mij lief en zijne zuster meer dan alles in de wereld. Dwaze die ik
was! Om hem tot spaarzaamheid te bewegen, had ik hem onze
benarde omstandigheden geschilderd. Toen nu die schandelijke daad
door Mena was bedreven, dacht hij aan ons en onze zorgen. Zijn
aandeel in den buit was gering en kon ons niet helpen. Zijne
kameraden dobbelden om de gewonnen deelen; hij zette het zijne
op ’t spel, om meer voor ons te winnen. Alles verloor hij, alles!
Eindelijk — het is afgrijselijk, schier niet om uit te spreken —
eindelijk zette hij tegenover eene ongehoorde som, altijd aan ons
denkende en aan ons alleen, de mummie van zijn afgestorven
vader 96). Hij verloor! Lost hij dit heilig onderpand niet in vóor het
einde van de derde nieuwe maan, dan wordt hij eerloos
verklaard 97), en de mummie valt den winner ten deel. Verachting en
verbanning uit de samenleving zullen dan zijn en mijn deel zijn.”
Katoeti drukte de handen stijf tegen het gelaat. De dwerg
prevelde echter bij zichzelf: »Die speler en huichelaar!” Toen zijne
meesteres wat bedaarde, zeide hij overluid: »Dat is ontzettend;
maar toch is alles nog niet verloren. Hoeveel bedraagt de schuld?”
Het klonk als een zware vloek, toen Katoeti antwoordde: »Dertig
Babylonische talenten” 98)!
De dwerg sprong op met een gil, als had hem een adder gebeten,
en vroeg: »Wie waagde het tegen zulk een waanzinnigen inzet?”
»Antef, de zoon van vrouw Hathor,” antwoordde Katoeti, »die
reeds in Thebe het erfgoed zijns vaders heeft verspeeld.”
»Die laat geen graankorrel van zijne vordering vallen!” riep de
dwerg. »En Mena?”
»Hoe kon mijn zoon, na al het gebeurde, zich tot hem wenden?
Het arme kind smeekt mij de hulp van den stadhouder in te roepen.”
»Van den stadhouder?” vroeg de dwerg, terwijl hij zijn groot hoofd
schudde. »Onmogelijk!”
»Ik weet hoe het met hem gesteld is; maar zijn stand, zijn naam!”
»Meesteres!” sprak de dwerg, en in zijne woorden lag hooge
ernst, »bederf de toekomst niet ter wille van het tegenwoordige.
Wanneer uw zoon zijne eer verliest onder koning Ramses, kan zij
hem door den toekomstigen pharao Ani teruggegeven worden!
Bewijst de stadhouder u thans zulk een ongehoorden dienst, dan zal
hij meenen met u afgerekend te hebben, wanneer dat werk gelukt
en hij den troon beklimt. Op dit oogenblik laat hij zich geheel door u
leiden, terwijl gij hem niet noodig hebt en enkel om zijnentwil voor
zijne verheffing schijnt te werken. Zoodra gij nu zijne hulp inroept en
hij u redt, verliest gij de vrijheid en belangeloosheid, waarin
tegenover hem uw kracht is gelegen. Hij zal met te meer onwil
bemerken dat gij van hem denkt partij te trekken, naarmate het hem
moeielijker vallen zal zulk eene groote som in korten tijd bijeen te
brengen. Gij weet toch in welke omstandigheden hij verkeert.”
»Hij steekt in schulden,” zeide Katoeti, »dat weet ik.”
»Dat moet gij ook weten,” ging de dwerg voort, »want gij zelve
drijft hem tot ongehoorde uitgaven. Door schitterende feesten aan
te richten, heeft hij de bevolking van Thebe voor zich gewonnen; als
verzorger van den heiligen Apis heeft hij te Memphis schatten
uitgegeven 99); de aanvoerders der door hem uitgeruste troepen, die
naar Ethiopië bestemd zijn, heeft hij met duizenden begiftigd; en
gijzelve weet wat zijne geheime agenten kosten in het koninklijk
leger. Van de meeste rijken hier te lande heeft hij sommen geleend,
en dat is goed, want zoovele schuldeischers zijn tevens zoovele
bondgenooten. De stadhouder Ani is volgens hunne berekening een
slecht schuldenaar, maar koning Ani zal een dankbaar betaler zijn.”
Katoeti zag den dwerg verbaasd aan en kon niet nalaten te
zeggen: »Gij kent de menschen.”
»Helaas, ja!” antwoordde de dwerg. »Wend u niet tot den
stadhouder. Eer gij het werk van jaren afbreekt en de toekomstige
grootheid van u en de uwen opoffert, moet gij liever de eer van uw
zoon prijsgeven.”
»En die van mijn gemaal en mijne eigene?” vroeg Katoeti. »Maar
gij weet niet wat dat beteekent! E e r is een woord dat de onvrije
wel kan nastamelen maar nimmer begrijpen. Gij wrijft de eeltplekken
die men u geslagen heeft; mij zal elke vinger, die met minachting op
mij wijst, verwonden als eene lans van essenhout met eene
vergiftigde koperen punt. O eeuwige goden, wie kan hier helpen?!”
De gefolterde vrouw bedekte hare oogen weder met de handen,
als wilde zij hare eigene smaadheid niet aanschouwen. De dwerg
zag haar medelijdend aan en zeide op zachter toon: »Herinnert ge u
den diamant, die uit Nefert’s schoonsten ring was gevallen? Wij
zochten dien maar vonden hem niet. Den volgenden dag liep ik door
de kamer en trapte op iets hards. Ik bukte en vond den steen. Wat
aan het edele gezichtsorgaan, het oog, was ontsnapt, dat had de
verachte eeltachtige voetzool gevonden. Wellicht gelukt het den
onvrijen kleinen Nemoe, die niet weet wat eer is, een redmiddel uit
te denken, dat zich aan den verheven geest zijner meesteres niet
voordoet.”
»Waaraan denkt gij dan?” vroeg Katoeti.
»Aan redding!” antwoordde de dwerg. »Is het waar dat uwe
zuster Setchem u heeft bezocht en dat gij u met elkander hebt
verzoend?”
»Zij bood mij de hand, en ik nam haar aan.”
»Ga dan tot haar. De menschen zijn nooit dienstvaardiger dan na
eene verzoening. De vijandschap die werd uitgedelgd beschouwen
zij als eene pas geheelde wond, die men met voorzichtigheid moet
aanraken. Setchem is van uw bloed en zij heeft een gevoelig hart.”
»Zij is niet rijk,” gaf Katoeti ten antwoord. »Elke palm in haar tuin
komt van haar echtgenoot en behoort aan hare kinderen.”
»Was ook Paäker niet bij u?”
»O ja, maar op verlangen zijner moeder,” zeide Katoeti. »Gij weet,
hij haat mijn schoonzoon.”
»Ik weet het,” zeide de dwerg, half binnen ’s monds; »doch als
Nefert hem wilde verbidden....”
De trotsche weduwe schrikte. Zij gevoelde dat zij den dwerg te
veel vrijheid had gegeven, en beval haar alleen te laten.
Nemoe kuste haar gewaad en vroeg schuchter: »Zal ik vergeten
wat ge mij hebt toevertrouwd, of veroorlooft ge mij, dat ik verder
over middelen peins om uw zoon te redden?”
Katoeti bleef eenige oogenblikken besluiteloos staan, en zeide
toen: »Gij hebt zeer verstandig uiteengezet wat ik laten moet:
mogelijk openbaart eene godheid u wat ik doen zal. Laat mij nu
alleen!”
»Hebt ge mij morgen vroeg ook noodig?” vroeg het manneke.
»Neen!”
»Dan rijd ik naar de Nekropolis om te offeren.”
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and

personal growth!

textbookfull.com