(Ebook) RTL Hardware Design Using VHDL: Coding

for Efficiency, Portability, and Scalability by

Chu, Pong P. ISBN 9780471720928, 0471720925
download
https://ebooknice.com/product/rtl-hardware-design-using-vhdl-
coding-for-efficiency-portability-and-scalability-55138114

Explore and download more ebooks at ebooknice.com

Here are some recommended products that we believe you will be
interested in. You can click the link to download.

(Ebook) Biota Grow 2C gather 2C cook by Loucas, Jason; Viles, James

ISBN 9781459699816, 9781743365571, 9781925268492, 1459699815,
1743365578, 1925268497

https://ebooknice.com/product/biota-grow-2c-gather-2c-cook-6661374

(Ebook) Matematik 5000+ Kurs 2c Lärobok by Lena Alfredsson, Hans

Heikne, Sanna Bodemyr ISBN 9789127456600, 9127456609

https://ebooknice.com/product/matematik-5000-kurs-2c-larobok-23848312

(Ebook) SAT II Success MATH 1C and 2C 2002 (Peterson's SAT II Success)

by Peterson's ISBN 9780768906677, 0768906679

https://ebooknice.com/product/sat-ii-success-
math-1c-and-2c-2002-peterson-s-sat-ii-success-1722018

(Ebook) Master SAT II Math 1c and 2c 4th ed (Arco Master the SAT
Subject Test: Math Levels 1 & 2) by Arco ISBN 9780768923049,
0768923042

https://ebooknice.com/product/master-sat-ii-math-1c-and-2c-4th-ed-
arco-master-the-sat-subject-test-math-levels-1-2-2326094
(Ebook) Cambridge IGCSE and O Level History Workbook 2C - Depth Study:
the United States, 1919-41 2nd Edition by Benjamin Harrison ISBN
9781398375147, 9781398375048, 1398375144, 1398375047

https://ebooknice.com/product/cambridge-igcse-and-o-level-history-
workbook-2c-depth-study-the-united-states-1919-41-2nd-edition-53538044

(Ebook) Embedded SoPC Design with Nios II Processor and VHDL Examples
by Pong P. Chu ISBN 9781118008881, 111800888X

https://ebooknice.com/product/embedded-sopc-design-with-nios-ii-
processor-and-vhdl-examples-2318336

(Ebook) FPGA Prototyping by VHDL Examples: Xilinx MicroBlaze MCS SoC

by Pong P. Chu ISBN 9781119282747, 1119282748

https://ebooknice.com/product/fpga-prototyping-by-vhdl-examples-
xilinx-microblaze-mcs-soc-10991904

(Ebook) Embedded SoPC Design with Nios II Processor and Verilog

Examples by Pong P. Chu ISBN 9781118011034, 1118011031

https://ebooknice.com/product/embedded-sopc-design-with-nios-ii-
processor-and-verilog-examples-4640940

(Ebook) Digital Design with RTL Design, VHDL, and Verilog by Frank
Vahid ISBN 9780470531082, 9780470953655, 0470531088, 0470953659

https://ebooknice.com/product/digital-design-with-rtl-design-vhdl-and-
verilog-5104632
 ~ ~~ ~ ~~ ~

RTL HARDWARE DESIGN

USING VHDL
Coding for Efficiency, Portability,
and Scalability

PONG P.CHU
Cleveland State University

A JOHN WlLEY & SONS, INC., PUBLICATION

This Page Intentionally Left Blank
RTL HARDWARE DESIGN
USING VHDL
This Page Intentionally Left Blank
 ~ ~~ ~ ~~ ~

RTL HARDWARE DESIGN

USING VHDL
Coding for Efficiency, Portability,
and Scalability

PONG P.CHU
Cleveland State University

A JOHN WlLEY & SONS, INC., PUBLICATION

Copyright 02006 by John Wiley & Sons, Inc. All rights reserved.

Published by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey.

Published simultaneouslyin Canada.

No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form
or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning, or otherwise, except as
permitted under Section 107 or 108 of the 1976 United States Copyright Act, without either the prior
written permission of the Publisher, or authorization through payment of the appropriate per-copy fee to
the Copyright Clearance Center, Inc., 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, (978) 750-8400, fax
(978) 750-4470, or on the web at www.copyright.com.Requests to the Publisher for permission should
be addressed to the Permissions Department, John Wiley & Sons, Inc., 1 11 River Street, Hoboken, NJ
07030, (201) 748-6011, fax (201) 748-6008, or online at http://www.wiley.com/go/pennission.

Limit of LiabilityiDisclaimerof Warranty: While the publisher and author have used their best efforts in
preparing this book, they make no representations or warranties with respect to the accuracy or
completeness of the contents of this book and specifically disclaim any implied warranties of
merchantabilityor fitness for a particular purpose. No warranty may be created or extended by sales
representatives or written sales materials. The advice and strategies contained herein may not be
suitable for your situation.You should consult with a professional where appropriate.Neither the
publisher nor author shall be liable for any loss of profit or any other commercial damages, including
but not limited to special, incidental, consequential, or other damages.

For general information on OUT other products and services or for technical support, please contact OUT
Customer Care Department within the United States at (800) 762-2974, outside the United States at
(317) 572-3993 or fax (317) 572-4002.

Wiley also publishes its books in a variety of electronic formats. Some content that appears in print may
not be available in electronic format. For information about Wiley products, visit our web site at
www.wiley.com.

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data:

Chu, Pong P., 1959-

RTL hardware design using VHDL I by Pong P. Chu.
p. cm.
Includes bibliographical references and index.
“A Wiley-Intersciencepublication.”
ISBN-13: 978-0-471-72092-8 (alk. paper)
ISBN-10: 0-471-72092-5 (alk. paper)
1. Digital electronics-Data processing. 2. VHDL (Computer hardware description
language). I. Title.

TK7868.D5C462006
621.39‘2-4~22 2005054234
Printed in the United States of America.

10987654321
To my parents Chia-Chi and Chi-Te, my wife Lee, and my daughter Patricia
This Page Intentionally Left Blank
CONTENTS

Preface xix
Acknowledgments xxiii

1 Introduction to Digital System Design 1

1.1 Introduction 1
1.2 Device technologies 2
1.2.1 Fabrication of an IC 2
1.2.2 Classification of device technologies 2
1.2.3 Comparison of technologies 5
1.3 System representation 8
1.4 Levels of Abstraction 9
1.4.1 Transistor-level abstraction 10
1.4.2 Gate-level abstraction 10
1.4.3 Register-transfer-level(RT-level) abstraction 11
1.4.4 Processor-level abstraction 12
1.5 Development tasks and EDA software 12
1.5.1 Synthesis 13
1 S . 2 Physical design 14
1 S.3 Verification 14
1S . 4 Testing 16
1.5.5 EDA software and its limitations 16
vil
V\i\ CONTENTS

1.6 Development flow 17

1.6.1 Flow of a medium-sized design targeting FPGA 17
1.6.2 Flow of a large design targeting FPGA 19
1.6.3 Flow of a large design targeting ASIC 19
1.7 Overview of the book 20
1.7.1 Scope 20
1.7.2 Goal 20
1.8 Bibliographic notes 21
Problems 22

2 Overview of Hardware Description Languages 23

2.1 Hardware description languages 23
2.1.1 Limitations of traditional programming languages 23
2.1.2 Use of an HDL program 24
2.1.3 Design of a modem HDL 25
2.1.4 VHDL 25
2.2 Basic VHDL concept via an example 26
2.2.1 General description 27
2.2.2 Structural description 30
2.2.3 Abstract behavioral description 33
2.2.4 Testbench 35
2.2.5 Configuration 37
2.3 VHDL in development flow 38
2.3.1 Scope of VHDL 38
2.3.2 Coding for synthesis 40
2.4 Bibliographic notes 40
Problems 41

3 Basic Language Constructs of VHDL 43

3.1 Introduction 43
3.2 Skeleton of a basic VHDL program 44
3.2.1 Example of a VHDL program 44
3.2.2 Entity declaration 44
3.2.3 Architecture body 46
3.2.4 Design unit and library 46
3.2.5 Processing of VHDL code 47
3.3 Lexical elements and program format 47
3.3,l Lexical elements 47
3.3.2 VHDL program format 49
3.4 Objects 51
3.5 Data types and operators 53
 CONTENTS IX

3.5.1 Predefined data types in VHDL 53

3.5.2 Data types in the IEEE stdlogic-1164 package 56
3.5.3 Operators over an array data type 58
3.5.4 Data types in the IEEE numeric-std package 60
3.5.5 The stdlogic-arith and related packages 64
3.6 Synthesis guidelines 65
3.6.1 Guidelines for general VHDL 65
3.6.2 Guidelines for VHDL formatting 66
3.7 Bibliographicnotes 66
Problems 66

4 Concurrent Signal Assignment Statements of VHDL 69

4.1 Combinationalversus sequential circuits 69
4.2 Simple signal assignment statement 70
4.2.1 Syntax and examples 70
4.2.2 Conceptual implementation 70
4.2.3 Signal assignment statement with a closed feedback loop 71
4.3 Conditional signal assignment statement 72
4.3.1 Syntax and examples 72
4.3.2 Conceptual implementation 76
4.3.3 Detailed implementationexamples 78
4.4 Selected signal assignment statement 85
4.4.1 Syntax and examples 85
4.4.2 Conceptual implementation 88
4.4.3 Detailed implementationexamples 90
4.5 Conditionalsignal assignment statementversus selected signal assignment
statement 93
4.5.1 Conversion between conditional signal assignment and selected
signal assignment statements 93
4.5.2 Comparison between conditional signal assignment and selected
signal assignment statements 94
4.6 Synthesis guidelines 95
4.7 Bibliographic notes 95
Problems 95

5 Sequential Statements of VHDL 97

5.1 VHDL process 97
5.1.1 Introduction 97
5.1.2 Process with a sensitivity list 98
5.1.3 Process with a wait statement 99
5.2 Sequential signal assignment statement 100
X CONTENTS

5.3 Variable assignment statement 101

5.4 If statement 103
5.4.1 Syntax and examples 103
5.4.2 Comparison to a conditional signal assignment statement 105
5.4.3 Incomplete branch and incomplete signal assignment 107
5.4.4 Conceptual implementation 109
5.4.5 Cascading single-branchedif statements 110
5.5 Case statement 112
5.5.1 Syntax and examples 112
5.5.2 Comparison to a selected signal assignment statement 114
5.5.3 Incomplete signal assignment 115
5.5.4 Conceptual implementation 116
5.6 Simple for loop statement 118
5.6.1 Syntax 118
5.6.2 Examples 118
5.6.3 Conceptual implementation 119
5.7 Synthesis of sequential statements 120
5.8 Synthesis guidelines 120
5.8.1 Guidelines for using sequential statements 120
5.8.2 Guidelines for combinational circuits 121
5.9 Bibliographic notes 121
Problems 121

6 Synthesis Of VHDL Code 125

6.1 Fundamental limitations of EDA software 125
6.1.1 Computability 126
6.1.2 Computation complexity 126
6.1.3 Limitations of EDA software 128
6.2 Realization of VHDL operators 129
6.2.1 Realization of logical operators 129
6.2.2 Realization of relational operators 129
6.2.3 Realization of addition operators 130
6.2.4 Synthesis support for other operators 130
6.2.5 Realization of an operator with constant operands 130
6.2.6 An example implementation 131
6.3 Realization of VHDL data types 133
6.3.1 Use of the std-logic data type 133
6.3.2 Use and realization of the ’Z’value 133
6.3.3 Use of the ’-’ value 137
6.4 VHDL synthesis flow 139
6.4.1 RT-level synthesis 139
6.4.2 Module generator 141
 CONTENTS Xi

6.4.3 Logic synthesis 142

6.4.4 Technology mapping 143
6.4.5 Effective use of synthesis software 148
6.5 Timing considerations 149
6.5.1 Propagation delay 150
6.5.2 Synthesis with timing constraints 154
6.5.3 Timing hazards 156
6.5.4 Delay-sensitive design and its dangers 158
6.6 Synthesis guidelines 160
6.7 Bibliographic notes 160
Problems 160

7 Combinational Circuit Design: Practice 163

7.1 Derivation of efficient HDL description 163
7.2 Operator sharing 164
7.2.1 Sharing example 1 165
7.2.2 Sharing example 2 166
7.2.3 Sharing example 3 168
7.2.4 Sharing example 4 169
7.2.5 Summary 170
7.3 Functionality sharing 170
7.3.1 Addition-subtraction circuit 171
7.3.2 Signed-unsigned dual-mode comparator 173
7.3.3 Difference circuit 175
7.3.4 Full comparator 177
7.3.5 Three-function barrel shifter 178
7.4 Layout-related circuits 180
7.4.1 Reduced-xor circuit 181
7.4.2 Reduced-xor-vector circuit 183
7.4.3 Tree priority encoder 187
7.4.4 Barrel shifter revisited 192
7.5 General circuits 196
7.5.1 Gray code incrementor 196
7.5.2 Programmable priority encoder 199
7.5.3 Signed addition with status 20 1
7.5.4 Combinational adder-based multiplier 203
7.5.5 Hamming distance circuit 206
7.6 Synthesis guidelines 208
7.7 Bibliographic notes 208
Problems 208

8 Sequential Circuit Design: Principle 213

Xii CONTENTS

8.1 Overview of sequential circuits 213

8.1.1 Sequential versus combinational circuits 213
8.1.2 Basic memory elements 214
8.1.3 Synchronous versus asynchronouscircuits 216
8.2 Synchronous circuits 217
8.2.1 Basic model of a synchronous circuit 217
8.2.2 Synchronous circuits and design automation 218
8.2.3 m e s of synchronous circuits 219
8.3 Danger of synthesis that uses primitive gates 219
8.4 Inference of basic memory elements 221
8.4.1 D latch 22 1
8.4.2 DFF 222
8.4.3 Register 225
8.4.4 RAM 225
8.5 Simple design examples 226
8.5.1 Other types of FFs 226
8.5.2 Shift register 229
8.5.3 Arbitrary-sequence counter 232
8.5.4 Binary counter 233
8.5.5 Decade counter 236
8.5.6 Programmablemod-rn counter 237
8.6 Timing analysis of a synchronous sequential circuit 239
8.6.1 Synchronized versus unsynchronized input 239
8.6.2 Setup time violation and maximal clock rate 240
8.6.3 Hold time violation 243
8.6.4 Output-related timing considerations 243
8.6.5 Input-related timing considerations 244
8.7 Alternative one-segment coding style 245
8.7.1 Examples of one-segmentcode 245
8.7.2 Summary 250
8.8 Use of variables in sequential circuit description 250
8.9 Synthesis of sequential circuits 253
8.10 Synthesis guidelines 253
8.1 1 Bibliographic notes 253
Problems 254

9 Sequential Circuit Design: Practice 257

9.1 Poor design practices and their remedies 257
9.1.1 Misuse of asynchronous signals 258
9.1.2 Misuse of gated clocks 260
9.1.3 Misuse of derived clocks 262
9.2 Counters 265
 CONTENTS Xiii

9.2.1 Gray counter 265

9.2.2 Ring counter 266
9.2.3 LFSR (linear feedback shift register) 269
9.2.4 Decimal counter 272
9.2.5 Pulse width modulation circuit 275
9.3 Registers as temporary storage 276
9.3.1 Register file 276
9.3.2 Register-based synchronousFIFO buffer 279
9.3.3 Register-based content addressable memory 287
9.4 Pipelined design 293
9.4.1 Delay versus throughput 294
9.4.2 Overview on pipelined design 294
9.4.3 Adding pipeline to a combinational circuit 297
9.4.4 Synthesis of pipelined circuits and retiming 307
9.5 Synthesis guidelines 308
9.6 Bibliographic notes 309
Problems 309

10 Finite State Machine: Principle and Practice 313

10.1 Overview of FSMs 3 13
10.2 FSM representation 314
10.2.1 State diagram 315
10.2.2 ASM chart 317
10.3 Timing and performance of an FSM 32 1
10.3.1 Operation of a synchronous FSM 321
10.3.2 Performance of an FSM 324
10.3.3 Representative timing diagram 325
10.4 Moore machine versus Mealy machine 325
10.4.1 Edge detection circuit 326
10.4.2 Comparison of Moore output and Mealy output 328
10.5 VHDL description of an FSM 329
10.5.1 Multi-segment coding style 330
10.5.2 Two-segment coding style 333
10.5.3 Synchronous FSM initialization 335
10.5.4 One-segment coding style and its problem 336
10.5.5 Synthesis and optimization of FSM 337
10.6 State assignment 338
10.6.1 Overview of state assignment 338
10.6.2 State assignment in VHDL 339
10.6.3 Handling the unused states 341
10.7 Moore output buffering 342
10.7.1 Buffering by clever state assignment 342
XiV CONTENTS

10.7.2 Look-ahead output circuit for Moore output 344

10.8 FSM design examples 348
10.8.1 Edge detection circuit 348
10.8.2 Arbiter 353
10.8.3 DRAM strobe generation circuit 358
10.8.4 Manchester encoding circuit 363
10.8.5 FSM-based binary counter 367
10.9 Bibliographic notes 369
Problems 369

11 Register Transfer Methodology: Principle 373

11.1 Introduction 373
11.1.1 Algorithm 373
11.1.2 Structural data flow implementation 374
11.1.3 Register transfer methodology 375
11.2 Overview of FSMD 376
11.2.1 Basic RT operation 376
11.2.2 Multiple RT operations and data path 378
11.2.3 FSM as the control path 379
11.2.4 ASMDchart 379
11.2.5 Basic FSMD block diagram 380
11.3 FSMD design of a repetitive-additionmultiplier 382
11.3.1 Converting an algorithm to an ASMD chart 382
11.3.2 Construction of the FSMD 385
11.3.3 Multi-segment VHDL description of an FSMD 386
11.3.4 Use of a register value in a decision box 389
11.3.5 Four- and two-segment VHDL descriptions of FSMD 39 1
11.3.6 One-segment coding style and its deficiency 394
11.4 Alternative design of a repetitive-addition multiplier 396
11.4.1 Resource sharing via FSMD 396
11.4.2 Mealy-controlled RT operations 400
11.5 Timing and performance analysis of FSMD 404
11.5.1 Maximal clock rate 404
11.5.2 Performance analysis 407
11.6 Sequential add-and-shift multiplier 407
11.6.1 Initial design 408
11.6.2 Refined design 412
11.6.3 Comparison of three ASMD designs 417
11.7 Synthesis of FSMD 417
11.8 Synthesis guidelines 418
11.9 Bibliographic notes 418
Problems 418
 CONTENTS XV

12 Register Transfer Methodology: Practice 421

12.1 Introduction 42 1
12.2 One-shot pulse generator 422
12.2.1 FSM implementation 422
12.2.2 Regular sequential circuit implementation 424
12.2.3 Implementation using RT methodology 425
12.2.4 Comparison 427
12.3 SRAM controller 430
12.3.1 Overview of SRAM 430
12.3.2 Block diagram of an SRAM controller 434
12.3.3 Control path of an SRAM controller 436
12.4 GCD circuit 445
12.5 UART receiver 455
12.6 Square-root approximation circuit 460
12.7 High-level synthesis 469
12.8 Bibliographic notes 470
Problems 470

13 Hierarchical Design in VHDL 473

13.1 Introduction 473
13.1.1 Benefits of hierarchical design 474
13.1.2 VHDL constructs for hierarchical design 474
13.2 Components 475
13.2.1 Component declaration 475
13.2.2 Component instantiation 477
13.2.3 Caveats in component instantiation 480
13.3 Generics 48 1
13.4 Configuration 485
13.4.1 Introduction 485
13.4.2 Configurationdeclaration 486
13.4.3 Configurationspecification 488
13.4.4 Component instantiation and configuration in VHDL 93 488
13.5 Other supporting constructs for a large system 489
13.5.1 Library 489
13.5.2 Subprogram 49 1
13.5.3 Package 492
13.6 Partition 495
13.6.1 Physical partition 495
13.6.2 Logical partition 496
13.7 Synthesis guidelines 497
13.8 Bibliographicnotes 497
XVi CONTENTS

Problems 497

14 Parameterized Design: Principle 499

14.1 Introduction 499
14.2 q p e s of parameters 500
14.2.1 Width parameters 500
14.2.2 Fearue parameters 501
14.3 Specifying parameters 501
14.3.1 Generics 501
14.3.2 Array attribute 502
14.3.3 Unconstrained array 503
14.3.4 Comparison between a generic and an unconstrained array 506
14.4 Clever use of an array 506
14.4.1 Description without fixed-size references 507
14.4.2 Examples 509
14.5 For generate statement 512
14.5.1 Syntax 513
14.5.2 Examples 513
14.6 Conditional generate statement 517
14.6.1 Syntax 517
14.6.2 Examples 518
14.6.3 Comparisons with other feature-selection methods 525
14.7 For loop statement 528
14.7.1 Introduction 528
14.7.2 Examples of a simple for loop statement 528
14.7.3 Examples of a loop body with multiple signal assignment
statements 530
14.7.4 Examples of a loop body with variables 533
14.7.5 Comparison of the for generate and for loop statements 536
14.8 Exit and next statements 537
14.8.1 Syntax of the exit statement 537
14.8.2 Examples of the exit statement 537
14.8.3 Conceptual implementation of the exit statement 539
14.8.4 Next statement 540
14.9 Synthesis of iterative structure 541
14.10 Synthesis guidelines 542
14.11 Bibliographic notes 542
Problems 542

15 Parameterized Design: Practice 545

15.1 Introduction 545
 CONTENTS XVii

15.2 Data types for two-dimensional signals 546

15.2.1 Genuine two-dimensional data type 546
15.2.2 Array-of-arrays data type 548
15.2.3 Emulated two-dimensional array 550
15.2.4 Example 552
15.2.5 Summary 554
15.3 Commonly used intermediate-sizedRT-level components 555
15.3.1 Reduced-xor circuit 555
15.3.2 Binary decoder 558
15.3.3 Multiplexer 560
15.3.4 Binary encoder 564
15.3.5 Barrel shifter 566
15.4 More sophisticated examples 569
15.4.1 Reduced-xor-vectorcircuit 570
15.4.2 Multiplier 572
15.4.3 Parameterized LFSR 586
15.4.4 Priority encoder 588
15.4.5 FIFO buffer 59 1
15.5 Synthesis of parameterized modules 599
15.6 Synthesis guidelines 599
15.7 Bibliographic notes 600
Problems 600

16 Clock and Synchronization: Principle and Practice 603

16.1 Overview of a clock distribution network 603
16.1.1 Physical implementation of a clock distribution network 603
16.1.2 Clock skew and its impact on synchronous design 605
16.2 Timing analysis with clock skew 606
16.2.1 Effect on setup time and maximal clock rate 606
16.2.2 Effect on hold time constraint 609
16.3 Overview of a multiple-clock system 610
16.3.1 System with derived clock signals 611
16.3.2 GALS system 612
16.4 Metastability and synchronizationfailure 612
16.4.1 Nature of metastability 613
16.4.2 Analysis of MTBF(T!) 614
16.4.3 Unique characteristics of MTBF(T,) 616
16.5 Basic synchronizer 617
16.5.1 The danger of no synchronizer 617
16.5.2 One-FF synchronizer and its deficiency 617
16.5.3 Wo-FF synchronizer 619
16.5.4 Three-FF synchronizer 620
Exploring the Variety of Random
Documents with Different Content
maljuna malsaĝulino, ĉu vi estas kontenta?

La nutristino ekmaĉis siajn lipojn.

—Vivu nia caro!—ekkriis la rabistoj. Ni servos al via cara moŝto! Ni

meritos la pardonon per niaj kapoj!

—Oni donu al ili,—daŭrigis Ivano,—bonajn kaftanojn kaj po unu ora

monero al ĉiu! Mi faros ilin miaj opriĉnikoj! Ĉu vi deziras, kanajloj,
servi al mi kiel opriĉnikoj?

Iuj el la rabistoj ŝanceliĝis, sed plej multaj tuj ekkriis:

—Ni estas feliĉaj servi al via cara moŝto laŭ via ordono!

—Kia estas via opinio?—sin turnis Ivano al Serèbrjanij kun kontenta

mieno: ĉu taŭgas ili esti militistoj?

—Sendube, ili taŭgas,—respondis Serèbrjanij: sed mi kuraĝas peti

vin, via cara moŝto, ne faru ilin opriĉnikoj!

La caro opiniis, ke Serèbrjanij konsideras la rabistojn neindaj tian

honoron.

—Se mi iun pardonas,—li diris majeste,—mi pardonas tutplene kaj

donas mian tutan favoron.

—Kia favoro, via cara moŝto?—interrompis Serèbrjanij.

Ivano ekrigardis lin kun miro.

—Via cara moŝto,—daŭrigis Serèbrjanij, iom ŝanceliĝante: ili ja faris

bonan agon, sen ilia venko eble la tataroj atakus la urbon Rjazanjo.

—Nu, pro kio do ili ne povas fariĝi opriĉnikoj?—demandis Ivano,

trapikante Serèbrjanij’n per siaj okuloj.
—Pro tio, via cara moŝto!—ne tuj eldiris Serèbrjanij, vane penante
trovi pli konvenan esprimon,—pro tio, ke ili, kvankam rabistoj, tamen
estas pli laŭdindaj, ol viaj krimuloj!

Ĉi tiu neatendita kaj neintenca arogantaĵo de Serèbrjanij mirigis

Ivanon. Li ekmemoris, ke jam pli ol unu fojon Serèbrjanij tiel
malkaŝe parolis kun li. Tamen Serèbrjanij, kondamnita al morto,
propramove revenis en la antaŭurbon kaj sin prezentis al lia cara
volo. Pri multo oni povis kulpigi lin, nur ne pri malobeemo, kaj la
caro ne povis decidi, kiel konsideri ĉi tiun arogantaĵon, sed subite
nova homa figuro altiris lian atenton.

En la aron da rabistoj tute nerimarkite enŝteliĝis maljunulo preskaŭ

sesdekjara, bone vestita, kiu, sin kaŝante por ne esti vidata de la
caro, penadis atingi Serèbrjanij’n. Jam pli ol unu fojon li etendis sian
manon el post la unua vico de la rabistoj, penante kapti la baskon de
l’ princo kaj post malsukceso ree sin kaŝante post la dorsoj de l’
rabistoj.

—Kiu estas tiu rato?—demandis la caro.

Sed la maljunulo jam sin kaŝis en la aro.

—Deflankiĝu, homoj!—komandis la caro.—Montru al mi tiun, kiu sin

kaŝas tie!

Kelkaj opriĉnikoj disŝovis la aron kaj ekkaptis la maljunulon.

—Kiu vi estas?—demandis la caro kun suspektplena mieno.

—Li estas mia ĉevalservisto!—rapide diris Serèbrjanij, rekoninte sian

maljunan Miĥeiĉ’n: li min ne vidis, de kiam...

—Jes, jes, via cara moŝto!—jesis Miĥeiĉ, balbutante pro timego kaj
ĝojo: lia princa moŝto estas tute prava, mi lin ne vidis de kiam oni
malliberigis lin. Permesu do, via cara moŝto, ke mi nun rigardu mian
karan bojaron! Sinjoro Dio, mia karulo! Mi jam perdis esperon vin
iam revidi!

—Kion vi deziris diri al li?—demandis la caro ankoraŭ suspekteme:

por kio vi vin kaŝis post la dorsoj?

—Mi timas, via cara moŝto, Ivano Vasìljeviĉ, mi timas viajn

opriĉnikojn! Vi ja scias mem, ili estas tiaj...

Kaj Miĥeiĉ haltigis sian langon.

—Kiaj!—demandis Ivano, penante ŝajnigi bonkorecon: diru do,

maljunulo, diru senĝene, kiaj estas miaj opriĉnikoj?

Miĥeiĉ ekrigardis la caron kaj trankviliĝis.

—Ili estas tiaj, via cara moŝto, kiujn ni neniam estis vidintaj antaŭ la
litova militiro!—li tuj diris, kuraĝigita de l’ bonkora mieno de l’ caro:
mi ne volas ilin ofendi, sed ne fidindaj ili ĉiuj estas, certe, nefidindaj,
via cara moŝto!

La caro fikse rigardis Miĥeiĉ’n, mirante vidi la serviston same sincera,

kiel lia mastro.

—Nu, pro kio vi malfermegas la okulojn?—ree enmiksiĝis

Onùfrievna: Ĉu vi volas lin formanĝi? Ĉu ne la veron li diris? Tiajn
kanajlojn ĉu ni antaŭe vidis en Ruslando?

Miĥeiĉ ĝojis, trovinte helpantinon.

—Jes, avinjo, vi estas tute prava!—li diris: ili estas kulpaj pri ĉiu
malbono, kiu okazas en Ruslando! Ili ankaŭ kalumniis mian bojaron!
Ne fidu al ili, via cara moŝto, ne fidu! Ĉe la selo ili havas hundajn
kapojn kaj en la buŝo hundan langon! Mia mastro estas via plej
fidela servisto, tamen Vjàzemskij kun tiu Ĥomjàk lin kalumniis. Jen la
avino diras la veron, ke tiaj rabistoj neniam estis vidataj en
Ruslando.

ĥ
Kaj rigardante la ĉirkaŭstarantajn opriĉnikojn, Miĥeiĉ aliris pli
proksimen al Serèbrjanij: kvankam lupoj, vi nin nune ne formanĝos!
—li kvazaŭ deziris diri.

Kiam la caro eliris en la korton, li jam estis decidinta pardoni la

rabistojn. Li nur intencis ĝui kelke da tempo ilian konfuzon! La
enmiksiĝo de l’ nutristino venis ne ĝustatempe kaj preskaŭ kolerigis
Ivanon, sed feliĉe li havis sian bonkoran humoron, kaj, anstataŭ
ekkoleri, li elpensis ridindigi la maljunulinon kaj senvalorigi ŝin en la
okuloj de siaj korteganoj kaj samtempe moketi la ĉevalserviston de
Serèbrjanij.

—Do vi ne ŝatas la opriĉninon?—li demandis Miĥeiĉ’n kun bonkora

mieno.

—Kiu ĝin ŝatas? Via cara moŝto, de kiam ni revenis el Litovlando, ĉiuj
malfeliĉoj de mia bojaro okazas pro via opriĉnino. Se ne estus ĉi tiuj
senfeligistoj, Dio nin gardu, mia mastro estus, kiel antaŭe, via
favorato.

Miĥeiĉ ree ĵetis singardan rigardon al la caraj korpogardistoj kaj

samtempe pensis: Diablo ilin prenu! Mi volonte pereigus mian kapon,
se mi nur sukcesus senkulpigi mian karan bojaron antaŭ la caro!

—Bonegan serviston vi havas!—diris la caro al Serèbrjanij.—Mi estus

kontenta havi similajn servistojn! Ĉu de longe li estas ĉe vi?

—Via cara moŝto,—enmiksiĝis Miĥeiĉ, tute rekuraĝigita de la cara

laŭdo: mi servas al mia princo de lia infaneco. Eĉ al lia karmemora
patro mi servis, kaj mia patro servis al lia avo, kaj miaj infanoj, se mi
ilin havus, servus al liaj infanoj!

—Ĉu vi ne havas infanojn, avĉjo?—demandis Ivano ankoraŭ pli

bonkore.

—Du filojn mi havis, via cara moŝto, sed Dio forprenis ilin ambaŭ. Ili
falis en batalkampo apud Polock, kiam mi kun mia princo Nikito
Romànoviĉ kaj kun princo Pronskij defendis la urbon. Al mia pli aĝa
filo Bazilo iu polo dishakis la kapon, kaj mia pli juna filo Stefano
ricevis pafvundon en la bruston, jen tien ĉi, iomete pli supren ol la
maldekstra mampinto.

Kaj Miĥeiĉ per fingro montris sur sia brusto la lokon, kie Stefano
havis la vundon.

—Domaĝe!—diris Ivano, balancante la kapon, kvazaŭ li multe

kompatis Miĥeiĉ’n kaj liajn filojn.—Sed kion fari, maljunulo? Se Dio
prenis ilin, oni devas ricevi aliajn.

—Kiamaniere, via cara moŝto? Mia maljunulino jam mortis, ĉu el

maniko mi ricevos infanojn?

—Nu!—respondis la caro, kvazaŭ por konsoli la serviston: se estos

Dia volo, novan edzinon oni povas trovi!

—Sendube, oni povas, se oni deziras,—diris Miĥeiĉ, kontente

ridetante: sed mi ne tre ŝatas virinaĉojn, via cara moŝto, kaj pasis
jam la tempo, kiam mi min okupadis per tiaj aferoj!

—Estas virinaĉo kaj virinaĉo!—diris Ivano kaj prenante Onùfrievna’n

je ŝia talivesto: jen edzino por vi!—li diris kaj antaŭenŝovis la
nutristinon.

—Prenu ŝin, maljunulo, amu ŝin kaj vi nasku infanojn!

La opriĉnikoj, ĉe la ŝerco de l’ caro, laŭte ridegis. Miĥeiĉ mirigite

rigardis la caron, esperante ekvidi rideton sur lia vizaĝo, sed Ivano
restis serioza.

La senvivaj okuloj de la nutristino ekflamis.

—Senhontulo!—ŝi ekkriis: malpiulo! mi ne permesos, ke vi min

moku! Senhontulo, fi, herezulo senkonscienca!
La maljunulino ekfrapis per sia bastono la peronon, ŝiaj lipoj
ekmaĉadis ankoraŭ pli multe kaj la nazo bluiĝis.

—Ne koleru, avino,—diris la caro: mi svatas al vi bonan edzon: li vin

amos, faros al vi donacojn, instruos vin! Hodiaŭ post la vespera
preĝo ni festos vian edziĝan feston! Ĉu plaĉas al vi la fianĉino,
maljunulo?

—Indulgu, via cara moŝto!—ekkriis Miĥeiĉ, postenirante.

—Amo venos kun la tempo,—diris Ivano: kaj mi donos al ŝi bonan

doton!

Miĥeiĉ konsternite ekrigardis Onùfrievnan, kiun la caro ĉiam tenis je

la talivesto.

—Via cara moŝto, Ivano Vasìljeviĉ,—li ekkriis genuante: ekzekutigu

min, nur ne senhonorigu tiamaniere! Pli volonte mi iros eŝafodon, ol
edziĝos kun ŝi!

La caro iom pripensis kaj subite laŭte ridegis.

—Nu, bone!—li diris, fine ellasante la nutristinon, kiu rapide foriris,

insultante kaj kraĉante: ne prenis pastro la donon, rekaŝu sako la
monon. Mi deziris fari vian feliĉon, sed mi tute ne intencis vin
geedzigi perforte. Servu al via bojaro, kiel antaŭe, bona maljunulo,
kaj vi, Nikito, proksimiĝu! Mi pardonas al vi vian duan kulpon. Kaj
viajn kanajlojn mi ne faros opriĉnikoj, efektive miaj bravuloj povus
ofendiĝi. Ili iru Ĵizdro’n, al gvardia regimento. Se ili volonte batalas
kontraŭ tataroj, ili havos tie laboron! Kaj vi,—li daŭrigis kun speciala
favoro, sen ordinara ironio kaj metinte la manon sur la ŝultron de
Serèbrjanij:—vi restu ĉe mi. Mi pacigos vin kun la opriĉnino. Kiam vi
nin pli bone ekkonos, vi ĉesos nin eviti. Bone estas batali kontraŭ
tataroj, sed miaj malamikoj estas ne nur tataroj; ekzistas ankaŭ pli
malbonaj. Tiujn vi devas scii mordeti per dentoj kaj forbalai per
balailo!
Kaj la caro ekfrapis la princon je la ŝultro.

—Nikito!—li aldonis bonkore, ne forprenante la manon de lia ŝultro:

—vi havas veramantan koron, via lango ne scias ruzecon; ĝuste tiajn
servistojn mi bezonas! Fariĝu opriĉniko, mi donos al vi oficon de
Vjàzemskij! Al vi mi fidas, vi min ne perfidos!

Ĉiuj opriĉnikoj kun envio rigardis Serèbrjanij’n, ili jam antaŭvidis

novan naskiĝantan stelon, kaj multaj jam komencis intermurmureti
kaj esprimi sian malkontenton, ke la caro, malatentante iliajn
meritojn, starigas super ili malfavoraton altrangan el antikva princa
familio.

Sed la koro de Serèbrjanij dolore kunpremiĝis ĉe la vortoj de Ivano.

—Via cara moŝto,—li diris ne sen peno: mi vin treege dankas por via
favoro, sed bonvolu permesi, ke mi aliĝu al la gvardia regimento. Ĉi
tie mi ne scias, kion fari, mi ne estas alkutiminta vivi en la
antaŭurbo, kaj tie mi estos servanta al via cara moŝto ĝis miaj fortoj
sufiĉos!

—Jen kiel?—diris Ivano kaj demetis sian manon de l’ ŝultro de

Serèbrjanij: tio signifas, ke ni ne plaĉas al via princa moŝto? Eble vi
opinias, ke estas pli honorinda afero vivi kun viaj kanajloj, ol fariĝi
mia batalilestro? Bone,—li daŭrigis sarkasme:—mi ne deziras
kontraŭvolajn amikojn, mi ne deziras trudi mian amikecon kaj neniun
mi perforte detenas. Se vi bone kunvivas, estu tiel: servu ĉiuj kune!
Bonan vojaĝon, kanajlara vojevodo!

Kaj kun rigardo, plena de malestimo, la caro turnis al Serèbrjanij la

dorson kaj eniris en sian palacon.
 ĈAPITRO XXXVIII.

Elmarŝo el la antaŭurbo.

Godunòv proponis al Serèbrjanij loĝi en lia domo ĝis la elmarŝo. Nun

la propono estis farita tutkore, ĉar Godunòv, kiu bone observis ĉiujn
parolojn, ĉiujn gestojn de l’ caro, konkludis, ke la ventego
preterpasis kaj ke la caro kontentiĝos per malvarmeco kontraŭ la
princo.

Plenumante la promeson, donitan de li al Maksimo, Serèbrjanij tuj el

la cara palaco iris al lia patrino por redoni al ŝi la krucon. Maluto ne
estis hejme. La maljunulino jam sciis pri la morto de la filo kaj
akceptis Serèbrjanij’n kiel parencon; sed kiam li, fininte la komision,
adiaŭis ŝin, ŝi ne kuraĝis lin deteni, timante la revenontan edzon, kaj
ŝi kun benoj akompanis la gaston ĝis la dompordo.

Vespere, kiam Godunòv lasis Serèbrjanij’n solan en dormoĉambro,

dirinte al li "bonan nokton", Miĥeiĉ donis plenan liberecon al sia ĝojo.

—Nu, bojaro kara,—li diris: fine mi havas feliĉan tagon post tiom da
malfeliĉaj! De kiam vi estis malliberigita, mi, kara princo, kvazaŭ ne
vidis la Dian mondon! Ĉiam mi vagadis en Moskvo kaj en la
antaŭurbo, por aŭdi ion pri vi! Kiam hodiaŭ mi ekaŭdis, ke vi kun
rabistoj estas reveninta, mi flugkuris en la caran korton, kaj la caro
jam staras sur la perono! Tiam mi komencis klopodi por vin atingi el
post la dorsoj de l’ rabistoj, mi ne povis min deteni kaj kaptis vin je
la basko, kaj tiam la caro min rimarkis. Jes, kiom multe mi ektimis!
Kion mi travivis! Neniam mi tion forgesos! Du dankpreĝojn mi
mendos morgaŭ: la unuan—por via sano, la duan—pro tio, ke Dio
min liberigis de tiu cara sorĉistino kaj deturnis tiun malfeliĉon.

Kaj Miĥeiĉ komencis detale rakonti ĉion, kion li travivis post la ruinigo
de l’ domo de Morozov, kiel li, sciiginte Ringon kaj reveninte al la
muelisto, trovis tie Helenon kaj konsentis ŝin akompani ĝis la bieno
de Morozov, kien la servistoj de tiu lasta lin alportis dum la brulo.

Serèbrjanij senpacience aŭskultis senĉesajn deflankiĝojn de Miĥeiĉ.

—Kara princo,—parolis la maljunulo: mi ja ne estas blinda, mi ĉion

vidas, kvankam mi silentas. Mi devas konfesi, karulo, al mi treege ne
plaĉis viaj vizitoj al bojaro Druĵino. Neniu bono sekvos,—mi pensis,—
kaj mi eĉ hontis pro vi, kiam vi sidis kun li ĉe la sama tablo kaj trinkis
el la sama pokalo. Vi min komprenas, karulo? Kvankam, verdire,
neniu estas kulpa en tiaj aferoj,—Dio scias, de kie ĝi venas al la
homo,—tamen kontraŭ la edzo ĝi estis peko. Nun, certe, estas alia
afero; nun ŝi dependas de neniu, estu li en Dia regno! Kaj tro juna ŝi
estas por resti vidvino!

—Ne riproĉu min, Miĥeiĉ,—diris Serèbrjanij malkontente,—sed diru al

mi, kie ŝi estas nun kaj kion vi scias pri ŝi?

—Atendu, karulo, atendu, mi ĉion diros laŭorde. Jen, kiam mi revenis

de ĉe la rabistoj, la muelisto diras: "venis al mi fajrobirdo, akompanu
ŝin al reĝo Dalmato!" Komence mi ne povis kompreni, kiu birdo, kiu
Dalmato? Sed kiam li montris al mi la bojarinon, mi komprenis, ke li
parolas pri ŝi. Kaj ni ekvojaĝis ambaŭ kune al la bieno de Druĵino
Andrèeviĉ. Komence ŝi silentis kaj sidis kun mallevitaj okuloj; poste
ŝi komencis demandi pri sia edzo, pri tio kaj ĉi tio, fine pri vi; ŝi ne
rekte demandis, sed ĉirkaŭfraze, kvazaŭ kontraŭvole deturninte la
okulojn. Kompreneble, virina modo! Mi ĉion rakontis al ŝi, kion mi
estis scianta, kaj ŝi, malfeliĉulino, ankoraŭ pli multe ekmalĝojis,
mallevis la okulojn kaj la reston de l’ vojaĝo ŝi ne diris eĉ unu vorton
plu! Kiam ni estis jam proksime al la bieno, ŝi, videble, malkvietiĝis.
"Kial vi malkvietiĝas, bojarino?" mi demandis. Ŝi ekploregis. Mi devis
ŝin konsoli: "ne malĝoju, mia karulino, bojaro Druĵino ja estas sana!"
Ĉe la nomo de Druĵino ŝi ankoraŭ pli maldolĉe ploris. Mi tiam
ekrigardis ŝin kaj vere mi ne sciis, kion paroli plu. "Kaj princo Nikito
Romànoviĉ"—mi fine diris—"estas kvankam en malliberejo, tamen
sendube ankaŭ sana". Mi vere ne sciis, karulo, kion diri al ŝi, mi
sentis, ke mi ne tion diras, kio decas, sed ion ajn mi ja devis paroli!
Kaj kiam mi nomis vin, karulo, ŝi tuj haltigis la ĉevalon kaj diris: "ne,
mi ne povas veturi en la bienon de l’ bojaro!"—"Kion vi diras, via
bojarina moŝto, kien do vi veturos?"—"Ĉu vi vidas oritajn krucojn tie
post la arbaro?"—"Jes, bojarina moŝto, mi vidas."—"Tie estas
monaĥinejo",—ŝi diris,—"mi rekonas la krucojn: akompanu min
tien!" Mi komence rifuzis, sed ŝi insistis kaj insistis: "Akompanu! Mi
tie pasigos unu semajnon aŭ du, mi preĝos Dion, kaj poste mi
sciigos al bojaro Druĵino, kie mi estas, li sendos iun por min
akompani!" Nenio estis farebla, mi ŝin akompanis, karulo, mi ŝin tie
restigis ĉe la abatino!

—Kiom da verstoj estas ĝis la monaĥinejo?—demandis Serèbrjanij.

—De la muelejo restas ĉirkaŭ kvardek verstoj, de Moskvo iom pli ol

kvardek. Kiam ni iros Ĵizdro’n, la monaĥinejo estos preskaŭ survoje.

—Miĥeiĉ,—diris Serèbrjanij:—faru al mi servon. Pli frue ol matene mi

ne povas ekmarŝi kun mia regimento: miaj homoj devas ĵuri al la
caro per kruckisado. Sed vi tuj prenu du ĉevalojn kaj rajdu rapide, ne
kompatante la ĉevalojn; vizitu la bojarinon, rakontu al ŝi ĉion, petegu
ŝin, ke ŝi min akceptu, petegu ke ŝi nenion decidu antaŭ ol ŝi min
revidos!

—Bone, karulo, bone! Ŝajne vi supozas, ke ŝi povas fariĝi monaĥino?

Tio ne okazos, karulo. Pasos unu jaro, certe, ŝi sufiĉe ploros, afero
neevitebla, ĉu oni povas ne plori pri Druĵino? Estu li en Dia regno!
Kaj poste ni havos edziĝan feston! Mi diras la veron, ĉu ne, princo?
Ne ĉiam ni ja havos malĝojon kaj malfeliĉon!

ĥ ĥ
Miĥeiĉ tuj ekrajdis al la monaĥinejo, kaj Serèbrjanij tuj post tagiĝo
iris adiaŭi Godunòv’n.

Boriso jam estis reveninta de l’ matena preĝo, kiun li ĉeestis,

laŭkutime, kune kun la caro.

—Kial vi tiel frue leviĝis, princo?—demandis lin Godunòv: ni, kiuj

loĝas en la antaŭurbo, estas devigataj tion fari, sed vi povus iomete
ripozi post la hieraŭa tago. Aŭ ĉu vi ne havis komforton en mia
domo?

Sed la ruzeta rigardo de Godunòv montris, ke li bone sciis la kaŭzon

de l’ sendormeco de l’ princo.

La afableco de Godunòv, lia sincera simpatio al Serèbrjanij, la servoj,

kiujn li jam pli ol unu fojon estis farinta al la princo, kaj, kio estis plej
grava, lia plena malsimileco al aliaj korteganoj, allogis la princon. Li
konfesis antaŭ li sian amon al Heleno.

—Ĉion ĉi jam de longe mi scias!—diris Godunòv, ridetante.—Mi

divenis ĝin ankoraŭ dum via unua vizito en la antaŭurbon laŭ viaj
rigardoj, ĵetitaj al Vjàzemskij. Kaj krom tio, kiam mi intence ekparolis
kun vi pri Morozov, vi ne volonte parolis pri li, kvankam vi estis lia
amiko. Vi, princo, nenion scias kaŝi: kion vi pensas, tio estas videbla
sur via vizaĝo. Kaj tro verema vi estas en viaj paroloj, princo! Vi ne
ofendiĝu! Hieraŭ mi ektimis pro vi kaj eĉ koleris kontraŭ vi, princo,
kiam vi tute malkaŝe respondis al la caro, ke vi ne deziras fariĝi lia
opriĉniko.

—Ĉu mi povis respondi ion alian, Boriso Teodòroviĉ?

—Vi devus danki la caron kaj akcepti lian favoron.

—Vi ŝercas, bojaro? Ĉu mi povus danki la caron por tio? Vi ja mem

ne estas opriĉniko!
—Mi estas io alia, princo. Mi scias, kion mi faras. Mi ne kontraŭdiras
al la caro, li mem ne deziras, ke mi fariĝu opriĉniko. Tia estas mia
situacio. Sed vi, ricevinte la oficon de Vjàzemskij, fariĝinte
batalilestro de l’ caro, lia plej intima servisto, vi povus bone servi al
la tuta lando. Ni estas samideanoj kaj kune ni eble sukcesus faligi la
opriĉninon.

—Ne, ne, bojaro, ĉi tion mi ne povus! Vi ja mem diras, ke mia vizaĝo

aperigas ĉiujn miajn pensojn.

—La kaŭzo estas, ke vi ne volas vin devigi, princo. Se vi fine decidus

venki vian veremon kaj fariĝus opriĉniko, almenaŭ laŭaspekte, kiom
multe ni farus duope! Nun, vi scias, mi multe suferas: mi estas tute
sola, tute izolita, ĉiun homon mi devas timi, ĉiun vorton pripensi;
iafoje turniĝas al mi la kapo! Kaj se ni duope starus apud la cara
trono, niaj fortoj duobliĝus! Ne multe ekzistas da tiaj homoj, kiel vi,
princo. Se diri la veron, de post nia unua renkontiĝo mi esperis je vi!

—Mi ne taŭgas por tia rolo, Boriso Teodòroviĉ. Kiom da fojoj mi

penadis ludi fremdan rolon, ĉiam mi malsukcesis. Vi, efektive, estas
majstro en tiaj aferoj. Verdire, komence ne tre plaĉis al mi, ke vi
iafoje parolas ne tion, kion vi pensas, sed nun mi komprenas, kien vi
celas, kaj mi vidas, ke vi bone faras. Mi volonte farus same, sed mi
ne povas: Dio ne donis al mi tian kapablon. Tamen, ne penvaloras
nun ĉi tion pritrakti. Vi ja scias, ke la caro konsentis sendi min al la
gvardia regimento.

—Tio ne malhelpas, princo. Vi ree venkos tatarojn, la caro ree

ekdeziros vin vidi. Certe, li vin ne faros batalilestro, sed, se vi lin
petos, li faros vin opriĉniko. Sed, se vi ne havos la okazon venki la
tatarojn, vi ja nepre venos Moskvon, kiam finiĝos la vidvintempo por
Heleno Dmìtrievna. Vi ne timu, princo, ke ŝi fariĝos monaĥino, tio ne
okazos: la homan koron mi pli bone konas, ol vi. Ne pro amo ŝi
edziniĝis kun Morozov, nun ŝi ne havas la kaŭzon fariĝi monaĥino.
Atendu, ĝis kiam la larmoj sekiĝos, kaj, se vi deziras, mi vin svatos.
—Dankon, bojaro, dankon, Boriso Teodòroviĉ. Mi hontas, ke vi tiom
multe jam por mi estas farinta, per nenio mi povus al vi pagi. Se mi
havus okazon suferi turmentegon por vi, morti por vi, mi volonte tion
farus. Sed ne admonu min fariĝi opriĉniko aŭ kortegano. Pro tio mi
devas aŭ tute perdi konsciencon, aŭ esti simila je vi. La laston mi ne
povas. Ĉiu havas sian propran agadmanieron, destinitan de Dio:
falko flugas laŭ sia maniero, cigno laŭ alia,—nur ĉiu gardu sian
veron!..

—Do vi min plu ne kulpigas, princo, ke mi iras flankan vojon?

—Mi pekus, se mi vin kulpigus, bojaro. Ni ne parolu pri mi, sed kiom
da bonaĵo vi faris al aliaj! Ankaŭ al miaj kamaradoj ne bone estus
sen via helpo! Ne senkaŭze oni vin tre ŝatas en Ruslando, precipe la
popolamaso. Ĉiuj esperas je vi, la tuta lando rigardas vin.

La bruna vizaĝo de Godunòv iom ruĝiĝis, liaj okuloj ekbrilis pro

plezuro. Akceptigi sian agadmanieron al Serèbrjanij por li estis grava
afero kaj atestis pri lia alloganta forto.

—Miavice dankon al vi, princo,—li diris.—Pri unu mi vin petas: se vi

ne volas min helpi, bonvolu ne kredi almenaŭ, se vi aŭdos malbonan
parolon pri mi; diru al la kalumniantoj ĉion, kion vi pri mi scias!

—Estu senzorga, Boriso Teodòroviĉ! Al neniu mi permesos pensi pri

vi malbone, tiom malpli paroli. Miaj rabistoj jam preĝas por via sano,
kaj reveninte hejmen ili preĝigos ankaŭ siajn parencojn. Ke nur Dio
gardu vin!

—Dio gardas tiujn, kiuj ne faras malbonaĵon!—diris Godunòv,

modeste mallevante la okulojn,—tamen ĉio estas en Lia sankta volo!
Do, adiaŭ, princo, ĝis baldaŭa revido! Ne forgesu, ke mi deziras esti
invitota al via edziĝa festo!

Ili amike ĉirkaŭbrakis unu la alian, kaj la koro de Serèbrjanij ĝojis. Li

kutimis kredi, ke Godunòv ne faras falsajn supozojn, kaj lia antaŭa
timo pro Heleno malaperis.
Baldaŭ li forlasis la antaŭurbon kun sia infanteria taĉmento. Sed
antaŭe okazis io, kio, laŭ tiama opinio, estis malbona antaŭsigno.

Apud unu preĝejo la taĉmento devis halti pro amaso da almozuloj,

okupantaj la tutan straton antaŭ la preĝejo, atendante donacojn de
iu riĉa persono.

Malrapide rajdante kun sia taĉmento tra la homamaso, Serèbrjanij

ekaŭdis rekviemon kaj demandis, por kiu oni preĝas? Oni respondis,
ke ĝi estis meso por la filo de Maluto, de la tataroj mortigita
Maksimo. Samtempe ekaŭdiĝis laŭta plorego, kaj el la preĝejo oni
elportis maljunulinon svenintan: ŝia malgrasiĝinta vizaĝo estis larme-
malseka, kaj ŝiaj grizaj haroj senorde falis de sub velura ĉapeto. Tio
estis patrino de Maksimo.

Maluto en funebraj vestoj aperis sur la perono, kaj liaj okuloj

renkontiĝis kun tiuj de Serèbrjanij, sed la trajtoj de Maluto ne havis
ĉi tiun fojon esprimon de kutima krueleco, ili estis rigidaj, kvazaŭ sen
esprimo. Li ordonis kuŝigi la maljunulinon sur la peronon, revenis
mem en la preĝejon por aŭskulti ĝis fino la meson, kaj la rabistoj
kun la princo, sen ĉapoj kaj sin signante kruce, preterpasis la
preĝejon, de kie aŭdiĝis solena kaj malrapide kantata preĝo: "kun
sanktuloj Viaj lin en paco metu!"

Tiu malĝoja kantado kaj la rememoroj pri Maksimo ne bone impresis

la princon, sed li ankoraŭ ne forgesis la trankviligan parolon de
Godunòv, kaj la impresoj de l’ rekviemo baldaŭ malaperis. Ĉe la
vojturniĝo, enirante la malluman arbaron, li ĵetis la lastan rigardon al
la Aleksandra antaŭurbo, kaj kiam la oritaj kupoloj de l’ cara palaco
jam ne estis plu videblaj, li eksentis, kvazaŭ lia koro senpeziĝis.

La mateno estis suna kaj malvarmeta. La iamaj rabistoj, bone

vestitaj kaj armitaj, regulpaŝe sekvis la princon kaj la rajdistojn lin
akompanantajn. Verda mallumo ĉirkaŭis ilin de ĉiuflanke. La ĉevalo
de Serèbrjanij, plena de malpacienca kuraĝo, deŝiradis preterpasante
foliojn de l’ pendantaj branĉoj, kaj Bujano, kiu, post la morto de
Maksimo, ne forlasis plu la princon, kuris antaŭe, de tempo al tempo
levante sian vilan buŝegon, por flari la aeron, aŭ kliniĝante la orelon,
se iu malproksima sono aŭdiĝis en la arbaro.
 ĈAPITRO XXXIX.

La lasta revido.

Dum kelkaj tagoj jam vojaĝis Serèbrjanij kun sia taĉmento. Foje ili
haltis por pasigi nokton ĉe vojkruciĝo, de kie flanka vojo kondukis al
la monaĥinejo. La princo lasis siajn militistojn kaj sola ekrajdis
renkonte al Miĥeiĉ, kiu devis alporti al li respondon de Heleno.

La tutan nokton li rajdis seninterrompe. Ĉe tagiĝo li rimarkis sian

Miĥeiĉ’n, sidantan apud estingiĝanta fajro. Liaj du selitaj ĉevaloj sin
paŝtis ne malproksime.

Ekaŭdinte la ĉevalan piedfrapadon, Miĥeiĉ salte leviĝis.

—Mia kara princo!—li ekkriis, rekonante Serèbrjanij’n:—ne rajdu

pluen! Revenu, nenio jam estas farebla!

—Kio okazis?—demandis Serèbrjanij, kaj lia koro preskaŭ ĉesis bati.

—Ĉio estas finita, karulo! Dio ne donis al ni feliĉon!

Serèbrjanij desaltis teren.

—Diru,—li ekkriis: kio okazis?

La maljunulo silentis.

—Kio okazis al Heleno Dmìtrievna?—ripetis la princo konsternita.

—Ne ekzistas plu Heleno Dmìtrievna, karulo!—severe respondis
Miĥeiĉ:—ekzistas nur fratino Eŭdoksio!

Serèbrjanij ŝanceliĝis kaj sin apogis sur arbon.

Miĥeiĉ malgaje lin rigardis.

—Kion fari, kara princo? Videble, tia estis Dia volo. Ne feliĉa estas
nia sorto!

—Rakontu!—diris Serèbrjanij, rekonsciiĝinte.—Rakontu ĉion, ne

indulgu min. Kiam la bojarino monaĥiniĝis?

—Post kiam ŝi eksciis pri la ekzekutigo de Druĵino Andrèeviĉ, post

kiam en la monaĥinejo estis ricevita la cara ordono kun la nomoj de
ĉiuj ekzekutitoj, por kiuj oni devas preĝi; ŝi monaĥiniĝis unu tagon
antaŭ mia alveturo!

—Ĉu vi ŝin vidis?

—Jes, karulo.

Serèbrjanij estis ion dironta, sed ne povis.

—Mi ŝin vidis por unu momento; komence ŝi ne volis min akcepti.

—Kion ŝi ordonis diri al mi?—demandis Serèbrjanij kun peno.

—Ke vi preĝu por ŝi, karulo.

—Kaj nenion plu?

—Nenion, karulo.

—Miĥeiĉ!—diris la princo post mallonga silento: akompanu min en la

monaĥinejon, mi deziras adiaŭi ŝin!

La maljunulo balancis la kapon.

—Por kio, karulo? Ne maltrankviligu ŝin plu! Nun ŝi estas kvazaŭ
sanktulino. Prefere ni revenu al la taĉmento kaj ni iru rekte Ĵizdro’n.

—Mi ne povas,—respondis Serèbrjanij.

Miĥeiĉ ree balancis la kapon, sed poste montris al la princo unu el

siaj ĉevaloj.

—Prenu ĉi tiun,—li ekspiris: la via tro laciĝis!

Silente ili ekrajdis al la monaĥinejo.

La vojo iris la tutan tempon tra arbaro. Baldaŭ aŭdiĝis murmuro de

akvo, kaj malgranda rivereto ekbrilis tra densa verdaĵo de kanaro.

—Ĉu vi rekonas la lokon?—malgaje demandis Miĥeiĉ.

Serèbrjanij levis la kapon kaj ekvidis lokon, antaŭ nelonge bruligitan.

Tie kaj ĉi tie la tero estis elfosita; la ruinoj de konstruaĵoj kaj la
rompita rado montris, ke ĉi tie iam estis muelejo.

—Kiam ili arestis la sorĉiston,—diris Miĥeiĉ,—ili ankaŭ lian loĝejon

forbruligis, esperante tie trovi trezoron.

Serèbrjanij distrite ekrigardis la lokon, kaj ili daŭrigis la vojon, ne

parolante plu eĉ unu vorton.

Kelke da horoj poste la arbaro maldensiĝis. Inter la arboj ili rimarkis

blankan ŝtonan ĉirkaŭbaron kaj konstruaĵojn de la monaĥinejo,
staranta meze de arbaro. La monaĥinejo ne okupis, kiel ordinare, iun
altaĵon. Tra mallarĝaj kradfenestroj oni ne vidis vastajn stalojn,
ĉevalejojn, bovinejojn kaj aliajn mastrumajn konstruaĵojn, kiel en
aliaj monaĥejoj; la rigardo ĉie renkontis nur la nudajn trunkojn kaj la
malgajan pinglaĵon de pinoj, kiuj per mallarĝa ringo ĉirkaŭis la
barilon. La lokaĵo estis malgaja kaj senhoma; la monaĥinejo ne
ŝajnis esti riĉa.
La rajdantoj deĉevaliĝis kaj ekfrapis ĉe la pordeto. Pasis kelkaj
minutoj; ektintis la ŝlosiloj.

—Gloro al nia Sinjoro Jesuo Kristo!—mallaŭte diris Miĥeiĉ.

—Por eterne, amen!—respondis la fratino-pordistino, malŝlosante la

pordeton.—Kiun vi deziras vidi, sinjoroj?

—La fratinon Eŭdoksion,—duonvoĉe diris Miĥeiĉ, timante per tiu

nomo dolorigi la korvundon de sia bojaro.—Vi min konas, patrino, mi
estis ĉi tie antaŭ kelkaj tagoj.

—Ne, mi ne konas, sinjoro: mi nur de hodiaŭ estas pordistino, pli

frue estis fratino Agnio.

Kaj la pordistino timeme ekrigardis la alvenintojn.

—Tute egale, patrino,—daŭrigis Miĥeiĉ: bonvolu nin enlasi kaj diri al

via abatino, ke venis princo Nikito Romànoviĉ Serèbrjanij.

La pordistino ĵetis sur la princon timoplenan rigardon, posteniris kaj

fermis post si la pordeton.

Estis aŭdeble, kiel rapide ŝi malproksimiĝis, ĉiam balbutante: Dio

Sinjoro nia, savu nin!

—Kio okazis?—pensis la ĉevalservisto: por kio do ŝi timas mian

princon?

Li ekrigardis la princon kaj komprenis, ke lia polvokovrita armaĵo, liaj

vestoj, disŝiritaj en pikanta dornarbetaro kaj lia konsternita mieno
fortimigis la pordistinon. Efektive, la trajtoj de l’ princa vizaĝo tiel
multe ŝanĝiĝis, ke Miĥeiĉ mem povus lin ne rekoni, se li ne estus
kune alveninta.

Post iom da tempo ree aŭdiĝis la paŝoj de l’ pordistino.

—Ne koleru, sinjoroj,—ŝi diris per iom tremanta voĉo tra la pordeto:
nun la abatino ne povas vin akcepti; bonvolu veni morgaŭ post
matenpreĝo!

—Mi ne povas atendi!—ekkriis Serèbrjanij kaj, frapinte la pordeton

per la piedo, li elbatis ĝin kaj eniris la korton.

Antaŭ li staris la abatino, preskaŭ same pala, kiel li.

—Je la nomo de Jesuo Kristo,—ŝi diris per tremanta voĉo,—haltu! Mi

scias, kion vi deziras... sed Dio punas la krimulon, kaj senkulpa
sango falos sur vian kapon!

—Honorinda patrino!—respondis Serèbrjanij, ne komprenante la

kaŭzon de ŝia timo kaj tro ekscitita: honorinda patrino, permesu al
mi vidi fratinon Eŭdoksion! Nur por unu momento. Mi deziras adiaŭi
ŝin.

—Adiaŭi?—demandis la abatino: vi deziras nur adiaŭi ŝin?

—Jes, respektinda patrino; kaj mian tutan havon mi donacos al via

monaĥinejo.

La abatino ekrigardis lin, ne fidante.

—Vi venas perforte,—ŝi diris: vi vin nomas princo, sed Dio scias, kiu
vi estas kaj kiuj estas viaj intencoj... Mi scias, ke nuntempe la
opriĉnikoj venas en sanktajn monaĥinejojn por mortigi edzinojn kaj
filinojn de l’ sanktuloj, kiuj ĵus estis ekzekutitaj en Moskvo... Fratino
Eŭdoksio estis edzino de l’ ekzekutita bojaro...

—Sed mi ne estas opriĉniko!—ekkriis Serèbrjanij: mi mem donus

mian tutan sangon pro bojaro Morozov! Permesu, ke mi vidu la
bojarinon, ho, respektinda patrino!

Kredeble, veron kaj sincerecon esprimis la trajtoj de Serèbrjanij. La

abatino trankviliĝis kaj ekrigardis lin kun simpatio.
—Mi pekis kontraŭ vi!—ŝi diris: sed dank’ al Dio kaj Sankta Dipatrino
nun mi vidas, ke mi eraris. Gloro al Kristo, Sankta Triunuo kaj al ĉiuj
Diaj sanktuloj, ke vi ne estas opriĉniko! La pordistino min timigis, mi
intencis nur gajni tempon, por kaŝi la fratinon Eŭdoksion. Malfacilan
tempon ni nun travivas, bojaro! Eĉ la sanktaj rifuĝejoj ne estas bona
kaŝejo por malfavoratoj! Dank’ al Dio, ke mi eraris! Se vi estas amiko
aŭ parenco de Morozov, mi venigos vin al Eŭdoksio. Sekvu min,
bojaro, ĉi tien, en la ĝardenon: tie troviĝas ŝia ĉelo.

La abatino kondukis la princon tra la ĝardeno al izolita ĉelo, dronanta

en loniceroj kaj sovaĝaj rozujoj. Tie, surbenke, antaŭ la pordo, sidis
Heleno, nigre vestita, kun vualo antaŭ la vizaĝo. La malrektaj radioj
de l’ subiranta suno lumigis ŝin tra la densaj aceroj kaj oris super ŝi
iliajn velkantajn branĉojn. La somero proksimiĝis al fino. La lastaj
sovaĝaj rozoj estis velkantaj; la nigraj vestoj de l’ monaĥino estis
superŝutitaj de iliaj rozkoloraj folietoj. Malgaje observis Heleno
malrapide kaj unutone falantajn sekajn kaj flavajn acerajn foliojn, kaj
nur la bruo de alproksimiĝantaj paŝoj rompis ŝian meditadon. Ŝi levis
la kapon, rekonis la abatinon kaj leviĝis por iri renkonte al ŝi. Sed,
subite rimarkinte la princon, ŝi ekkriis, premis la manojn al la koro
kaj tute senforta falis sur benkon.

—Ne timu, infano!—diris karese la abatino: li estas via konata

bojaro, amiko de via mortinta edzo, li venis por adiaŭi vin.

Heleno ne povis respondi. Ŝi nur tremis kaj kun teruro rigardis la

princon. Longe ili ambaŭ silentis.

—Jen kiel ni revidis unu la alian!—fine diris Serèbrjanij.

—Alie estis neeble,—diris Heleno apenaŭ aŭdeble.

—Kial vi min ne atendis, Heleno Dmìtrievna?—demandis Serèbrjanij.

—Se mi vin atendus,—murmuretis ŝi,—tiam al mi mankus la fortoj...

vi ne permesus al mi... sufiĉe da pekoj mi jam havas...
Ekreĝis ree silento. La koro de Serèbrjanij forte batis.

—Heleno Dmìtrievna!—li diris per interrompita voĉo: mi por ĉiam vin

adiaŭas, por ĉiam... Permesu do, Heleno Dmìtrievna, ke mi vin
rigardu la lastan fojon, senvualigu vin, Heleno...

Heleno per maldikiĝinta mano levis la nigran teksaĵon, kovrantan

ŝian vizaĝon, kaj la princo ekvidis ŝiajn karajn plorruĝajn okulojn,
ekvidis la multe konatan karan rigardon, nebulitan per sendormaj
noktoj kaj animaj suferoj...

—Adiaŭ, ho, Heleno!—li ekkriis, falante teren antaŭ ŝi: adiaŭ por
ĉiam! Dio helpu min forgesi, ke ni povus esti feliĉaj!

—Ne, Nikito Romànoviĉ,—malgaje diris Heleno: feliĉo ne estas por ni

destinita. La sango de Druĵino Andrèeviĉ kuŝus inter ni kaj la feliĉo.
Pro mi li ricevis malfavoron de l’ caro, kaj mi pekis kontraŭ li, mi
estas kulpa pri lia morto! Ne, princo, ni ne povus esti feliĉaj. Kaj ĉu
ekzistas nuntempe feliĉaj homoj?

—Jes,—ripetis Serèbrjanij: ĉu ekzistas nuntempe feliĉaj homoj? Dio

ne havas favoron por nia sankta Ruslando; tamen mi neniam estis
supozanta, ke ni devos disiĝi por ĉiam!

—Ne por ĉiam, ne,—ekridetis Heleno malgaje: nur por ĉi tiu tera
vivo! Ĝi devis okazi. Ne dece estus, se ni ĝojus, kiam la tuta
patrolando suferas malfeliĉon.

—Kial,—diris Serèbrjanij malgajege: kial mi ne estis mortinta dum la

tatara milito? Kial la caro min ne estis ekzekutinta, kiam mi alportis
al li mian kulpan kapon? Kio nun restas por mi en la mondo?

—Portu vian krucon, Nikito Romànoviĉ, same kiel mi—la mian! Via
sorto estas pli facila ol la mia. Vi povas defendi la patrolandon, kaj
mi povas nur preĝi por vi kaj priplori mian pekon!
—Kiun patrolandon? Kie estas nia patrolando?—ekkriis la princo.—
Kontraŭ kiu defendi la patrolandon? Ne tataroj, sed nia caro pereigas
Ruslandon! Miaj pensoj konfuziĝas, Heleno... Vi sola povus ankoraŭ
subteni mian prudenton; nun ĉio mallumiĝas antaŭ mi, mi plu ne
vidas, kie estas vero, kie malvero! Ĉiu bono pereas, ĉiu malbono
triumfas. Ofte, ho, Heleno, pri princo Kurbskij mi ekmemoris, kaj mi
forpelis de mi tiujn malbonajn pensojn, sed tiam mi havis ankoraŭ
antaŭ mi la celon de mia vivo, mi estis forta,—nun mi plu ne havas la
celon kaj miaj fortoj malaperas... mia prudento konfuziĝas...

—Helpu al vi Dio, princo! Ĉu pro tio, ke via propra feliĉo pereis, vi

fariĝos cara malamiko, vi kontraŭstaros al la tuta popolo, kiu kliniĝis
antaŭ sia caro? Ekmemoru, ke Dio sendas al ni pruvojn, por ke ni
povu renkonti unu la alian en la venonta vivo! Rememorigu al vi vian
tutan vivon, ne mensogu antaŭ vi mem, princo!

La princo mallevis la kapon. La eksplodinta indigno cedis al severaj

ideoj de l’ devo, en kiuj li estis edukita kaj kiujn li ĝis nun portis kiel
sanktaĵon en sia koro, kvankam ne ĉiam li sukcesis agi laŭ ili.

—Portu vian krucon, Nikito Romànoviĉ!—ripetis Heleno,—iru, kien la

caro vin sendas. Vi forrifuzis fariĝi opriĉniko, kaj via konscienco
devas esti pura! Batalu kontraŭ la malamikoj de Ruslando, kaj mi ne
ĉesos preĝi por ni ambaŭ ĝis mia lasta horo!

—Adiaŭ, Heleno, adiaŭ, mia fratino!—ekkriis Serèbrjanij, sin ĵetante

al ŝi.

Heleno trankvile renkontis lian malesperan rigardon, ĉirkaŭbrakis lin

kvazaŭ fraton kaj kisis lin trifoje, sen iu timo aŭ konfuzo; ĉar en tiu
adiaŭa kiso jam forestis la sento, kiu antaŭ du monatoj, apud la
palisaro de l’ ĝardeno de Morozov, ŝin nevole kaj senkonscie ĵetis en
la brakojn de Serèbrjanij.

—Adiaŭ!—ŝi ripetis kaj, mallevinte la vualon, ŝi rapide foriris en sian

ĉelon.
Oni sonorigis por vesperpreĝo. La princo longe postsekvis Helenon
per sia rigardo. Li ne aŭdis, kion diris al li la abatino, li ne sentis, kiel
ŝi prenis lian manon kaj akompanis lin ĝis la pordeto. Silente li
surĉevaliĝis, silente li rajdis kun Miĥeiĉ tra la pina arbaro sur konata
vojeto. La sonoj de l’ monaĥineja sonorilo fine lin elrigidigis. Nur
tiam li komprenis sian tutan malfeliĉon. Lia koro disfendiĝis ĉe tiuj
sonoj, sed li tamen ameme aŭskultis ilin, kvazaŭ ili enhavis la lastan
adiaŭon de Heleno. Kaj kiam la kupraj sonoj, kunfluante, fine tute
malaperis en la vespera aero, ekŝajnis al li, ke ĉio parenca forlasis
lian vivon kaj ke de ĉiuflanke lin ĉirkaŭkaptas malvarma, senesperiga
soleco.

La sekvintan tagon la taĉmento de Serèbrjanij daŭrigis sian vojon,

Ĉiam pli kaj pli enprofundiĝante en mallumajn densajn arbarojn, kiuj
post iu interspaco aliĝis al la fama Brjanska densejo. La princo rajdis
fronte de l’ taĉmento, kaj Miĥeiĉ sekvis lin de malproksime, ne
kuraĝante rompi lian silenton.

Serèbrjanij rajdis, mallevinte la kapon, kaj meze de liaj malgajaj

pensoj, meze de lia malespero brilis al li, kvazaŭ matenruĝo, sento
konsolanta. Tio estis la konscio, ke li laŭforte plenumis sian devon,
ke li iris rektan vojon, ke intence li ne deflankiĝis eĉ por unu
momento. Netaksebla sento, kiu meze de malfeliĉoj kaj ĉagrenoj
ĉiuspecaj, kvazaŭ neforprenebla trezoro, vivas en la homa koro kaj
antaŭ kiu ĉiuj trezoroj de l’ mondo, ĉio, kio estas celo de l’ homa
penado, ĉio estas polvo...

Sole ĉi tiu konscio ebligis la princon ne morti, kaj rememorante ĉiujn

cirkonstancojn de sia adiaŭa revido kun Heleno, ĉiujn ŝiajn parolojn,
li trovis malgajan plezuron en la penso, ke efektive estus ne dece
ĝoji nuntempe, kaj ke li ne sin apartigas de ĉiuj, sed portas sian
parton de komuna malfeliĉo.

Ankaŭ la dirojn de Godunòv li ekmemoris, kaj li maldolĉe ridetis pri

la certeco, kun kiu Godunòv parolis pri sia scio de l’ homa koro.
—"Kredeble",—li pensis: "ne ĉion povas diveni Boriso Teodòroviĉ? La
ŝtataj aferoj kaj la koro de l’ caro estas por li bone konataj; li
antaŭvidas, kion diros Maluto, kion faros tiu aŭ alia opriĉniko; sed
kion sentas tiuj, kiuj ne serĉas sian profiton, por li estas tute
nekonata!"

Kaj kontraŭvole Serèbrjanij ekmemoris Maksimon kaj meditis, ke li

juĝus alie. Li ne dirus: "ŝi ne pro amo edziniĝis kun Morozov, do ŝi
vin atendas". Li dirus: "rapidu, mia frato! Ne perdu eĉ momenton,
lacpelu la ĉevalon, sed haltigu ŝin, dum estas ankoraŭ tempo!"

Kaj nun, la soleco ŝajnis al Serèbrjanij ankoraŭ pli senespera, ĉar li

sciis, ke neniu jam estos tia amiko por li, kiel Maksimo, neniu
plenigos lian animon per sia animo, neniu helpos al li kompreni tion,
kion li bone sentis per sia honesta koro, sed kion li ankoraŭ ne
sukcesis klare respeguligi en sia konscio...

Kaj de nun iros lia vivo sian vojon, ne demandante, ĉu liaj plej bonaj
deziroj koincidas kun ĝiaj severaj reguloj, kaj dum longe ankoraŭ
estos disetenditaj ĝiaj multkoloraj desegnaĵoj, en kiuj ĉiu detalo,
aparte prenita, havas, eble, neniun sencon, sed en kiuj ĉiuj partoj
estas interligitaj per unu seninterrompa ĉeno, sekvante unu la alian
kun severa interna logikeco...

Serèbrjanij mallevis la kapon kaj malstreĉis la kondukilojn, malrapide

rajdante tra densa arbaro, same mallumega, kiel liaj pensoj.
Egalpaŝa marŝado de l’ rabistoj interrompis la ĉirkaŭantan
trankvilecon. La sovaĝa loĝantaro de l’ densejo, sciuroj kaj aliaj
bestoj, ne havinte ĝis nun kaŭzon timi homon, ne sin kaŝis ĉe la
apero de l’ rajdantoj, sed nur suprenrampis la suprajn branĉojn, de
kie ili scivole observis la preterpaŝantajn. Multkoloraj pegoj,
alkroĉiĝinte al muskokovrita ŝelo de l’ arbaj trunkoj, direktis siajn
ruĝajn kapetojn al la gastoj kaj poste ree frapis kaj frapis la sekan
arbon.

Unu militisto duonvoĉe ekkantis tirtone sonantan melodion; aliaj

alkantis, kaj baldaŭ ĉiuj voĉoj formis komunan ĥoron, kiu potence
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade

Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.

Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and

personal growth!

ebooknice.com