ગુજરાત ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળ, ગાંધીનગર

જાહે રાત ક્રમાંક : ૨૪૫/૨૦૨૪૨૫ની સ્પધાાત્મક કસોટીનો વવગતવાર અભ્યાસક્રમ

અંગેની અગત્યની સૂચના

મંડળ દ્વારા તા.૦૫/૧૨/૨૦૨૪ ના રોજ અગત્યની સૂચનાથી જાહે રાત ક્રમાંક:

૨૪૫/૨૦૨૪૨૫, સાયવટટફિક આવસસ્ટટટ (રસાયણ જૂ થ),વગા-૩ સંવગગનો અભ્યાસક્રમ
પ્રસસદ્વ કરવામાં આવેલો છે . મંડળ દ્વારા ઉમેદવારોના વ્યાપક હિતને ધ્યાને લઇ ઉક્ત
સંવગગની પરીક્ષા ગુજરાતી અને અંગ્રેજીએમ બંને ભાષામાં લેવાનો સનર્ગય લીધેલો િોઇ, બંને
ભાષાનો અભ્યાસક્રમ નીચે મુજબ ધ્યાને લેવા સંબંસધત ઉમેદવારોને જર્ાવવામાં આવે છે .

DETAILED SYLLABUS of EXAM

PART: A (60 MARKS)

(1) Reasoning & Data Interpretation (30 Questions, 30 Marks):

1. Problems on Ages
2. Venn Diagram
3. Visual reasoning
4. Blood relation
5. Arithmetic reasoning
6. Data interpretation (charts, graphs, tables)
7. Data sufficiency
(2) Quantitative Aptitude (30 Questions, 30 Marks):
1. Number Systems
2. Simplification and Algebra
3. Arithmetic and Geometric Progression
4. Average
5. Percentage
6. Profit-Loss
7. Ratio and Proportion
 8. Partnership
9. Time and Work
10. Time, Speed and Distance
11. Work, Wages and chain rule

PART: B (150 MARKS)

(1) Constitution of India (10 Questions, 10 Marks)

1. Preamble of the Constitution
2. Fundamental rights
3. Directive principles of State Policy
4. Fundamental Duty
5. Power, role and responsibility of President, Vice President and
governor
6. Parliamentary system
7. Amendment of Indian Constitution, emergency provisions in
Indian Constitution
8. Centre – State Government and their relation
9. Judicial System of Indian Constitution
10. Constitutional body
(2) Current Affairs (10 Questions, 10 Marks)
1. Current events of state, national and international importance
(3) Comprehension (Gujarati {5 marks} & English {5 marks})
(10 Questions, 10 Marks)
1. to assess comprehension, interpretation and inference skills
A paragraph given with set of question on the basis of paragraph
Or statement and assertion type question can be asked
(4) Questions and Its Applications related to Technical Qualification
(120 Questions, 120 Marks)
1. Analytical Chemistry: (10 Questions, 10 Marks)
Introduction, The nature of analytical chemistry, The role of analytical chemistry,
Classification of analytical methods (classical and instrumental), Quantitative
analytical methods, An internal role for chemical analysis.

2. Synthetic Drugs: (05 Questions, 05 Marks)

General Classification, Chemotherapy, Antipyretics, Analgesics, Hypnotics, Sedatives,
Anaesthetics, Antimalerials, Antiseptics, Cardiovascular drugs, Methods of
preparation and uses of Antipyrine, Phenacetin, n-Hexyl resorcinol, Alprazolam,
Zaleplon, Benzocaine, Lidocaine, Chloroquine, Atenolol, Sulphadiazine, Trimethoprim
and Tolbutamide.
3. Steroids: (05 Questions, 05 Marks)
Occurrence, nomenclature, basic skeleton, Diel's hydrocarbon and stereochemistry,
Isolation, structure determination and synthesis of cholesterol, Bile acids.
Androsterone, Testosterone, Estrone, Progesterone, Aldosterone, Biosynthesis of
steroids.
4. Alcohol & Alcoholism: (05 Questions, 05 Marks)
Introduction, fermentation processes, conditions for fermentation- ethyl alcohol
from molasses, characteristics of enzymes, alcoholic beverages, manufacture of beer,
manufacture of spirits, manufacture of wines, manufacture of power alcohol,
importance of power alcohol as a fuel, Chemistry and Bio chemistry of Ethyl and
Methyl Alcohol, Physiological effect of Alcohol and Alcohol poisoning.
5. Errors and treatment of Analytical data: (05 Questions, 05 Marks)
Definition terms of mean and median. Precision standard deviation, relative standard
deviation. Accuracy, absolute error, relative error. Types of error in experimental
data determination (systematic), indeterminate (or random) and gross, Sources of
errors and its effects upon the analytical results, Methods for reporting analytical
data, Statistical evaluation of data indeterminate error, The uses of statistics.
6. Quality Control Management System: (05 Questions, 05 Marks)
Definition of Accreditation, History and development of ISO, Importance of
accreditation in Analytical Laboratories, Introduction to Quality, Quality Assurance,
Quality control, Quality system, Validation Criteria of new test methods and
calibration, GLP concepts.
7. Forensic Chemistry: (05 Questions, 05 Marks)
1. Analysis of chemicals and beverages: - Analysis of Jaggery, examination of
chemicals in trap cases (phenolphthalein), analysis of illicit liquor including methyl,
ethyl alcohol and other volatile compounds by Gas Head Space Analysis.
2. Fire and Arson: Chemistry of fire, definition, scientific investigation and
evaluation of clue materials, analysis of arson exhibits by instrumental methods,
managements of arson case.
8. Forensic Toxicology and poisons: (05 Questions, 05 Marks)
A. Toxicology: Introduction and concepts of forensic toxicological examination and its
significance,
B. Poisons: Classification, Extraction, isolation of poison (General procedure) Gaseous
and volatile poison, analysis of acidic drugs, basic drugs and neutral organic
poison,
C. Preparation of Aldrine, Malathion, Parathion, Methoxychlor.
9. Forensics Explosive: (05 Questions, 05 Marks)
Definition, classification, types, nature, composition, chemistry and characteristics of
explosives i.e RDX, PETN, NG-NC, TNT, TETRYL, ANFO etc. Explode mechanism, pyro
techniques, IEDs, Specific approach to scene of explosion, Systematic examination of
explosive and explosion residue in the laboratory using chemical and instrumental
techniques and interpretation of results, explosive act.
10. Crime Scene Management respect to forensic
(05 Questions, 05 Marks)
chemistry:
11. Narcotic drugs & psychotropic substances: (05 Questions, 05 Marks)
Introduction to Controlled Substances, Classification of controlled substances,
Precursor chemicals, Clandestine drug laboratories, Mandatory provisions of NDPS
Act, 1985; Commonly abused drugs, Drug dependence, Drug Tolerance, Designer
Drugs, Drug profiling, Systematic analysis of Drug of abuse by various chemical and
instrumental methods.
12. Oils and Fat: (05 Questions, 05 Marks)
Introduction, distinction between oils and fats properties, classification, edible oils,
manufacture of oil by solvent extraction, animal fats and oils, processing of animal
fats and oils, mineral oils, difference between animal, vegetable and mineral oils,
hydrocarbon oils and essential oils.
13. Alkaloids: (02 Questions, 02 Marks)
Classification, General method of determining structure, analytical and synthetic,
methods, structure of Coniine, Nicotine, Atropine and Papaverine.
14. Synthetic Dyes: (03 Questions, 03 Marks)
Classification of Dyes- Anionic and Cationic dyes, Mordant and Vat dyes, Reactive and
Dispersed dyes, Synthesis of Alizarin, Malachite green, Indigo, Congo red, Eosin.
15. Phase Rule: (05 Questions, 05 Marks)
Binary system: Zn-Cd and Pb-Ag, Zeotropic and azeotropic mixtures, Steam
distillation, Zone refining.
Osmosis: Desalination and reverse osmosis, Electro dialysis, Electrochemistry and
pollution control, Removal of Cu, Ag and Fe from waste water.
16. Solvent Extraction Separation: (03 Questions, 03 Marks)
Principles of solvent extraction, choice of solvent, distribution coefficient,
distribution ratio, percentage (%), extraction. The extraction process, solvent
extraction of metals, selective extraction and separation efficiency.
17. Nano technology: (02 Questions, 02 Marks)
Introduction and preparation, Introduction to Nanomaterials, Optical, magnetic and
chemical properties of Nanomaterials, Preparation of Nanoparticles: Chemical
Approaches: Chemical reduction; Sonochemical synthesis; Sol-Gel Synthesis; Self-
assembly, Physical Approaches: Aerosol spray; Gas condensation; Laser vaporization
and vapour deposition; Sputtering.
Nanostructured materials: Quantum dots, wells & wires; Carbon Nanotubes (CNTs):
Single walled carbon nanotubes (SWNTs), Multiwall carbon nanotubes (MWNTs),
Graphenes, Fullerenes, Metal/Oxide nanoparticles (NPs), Nano rods, Nanotubes and
Nano fibres, Semiconductor quantum dots, Polymer NPs.
Characterization techniques for Nanomaterials–I: Particle size Analyser (Laser
scattering), Optical Microscopy: Scanning Electron Microscopy (SEM), Transmission
Electron Microscopy (TEM), Scanning Tunnel Microscopy (STM).
Characterization techniques for Nanomaterials-II: X-ray Diffraction (XRD), Auger
Emission Spectroscopy, Electron Spectroscopy for Chemical analysis (ESCA)
Application of Nanomaterials: Applications Solar energy conversion and catalysis,
Polymers with a special architecture, Liquid crystalline systems, Applications in
displays and other devices, Advanced organic materials for data storage, Photonics,
Chemical and biosensors, Nano medicine and Nano biotechnology.
18. INSTRUMENTATIONS: (05 Questions, 05 Marks)
Fundamentals of Spectroscopy: Classification of spectra i.e. line, band, continuous
spectra/absorption, emission spectra; Wave properties of electromagnetic radiation;
Particle/photon properties of electromagnetic radiation; Electromagnetic spectrum.
19. UV-VIS Spectroscopy: (05 Questions, 05 Marks)
Theory; Beer and Lambert’s law - limitations and deviations from the law;
Terminologies associated with absorption measurements; Types of transitions;
Factors affecting spectral characteristics (structural and non-structural); Effect of
conjugation; Wood ward Fieser rule; Photometric titrations; Instrumentation,
applications (in analysis of organic compounds and inorganic complexes), advantages
and limitations of UV Visible spectroscopy; Quantitative analysis of binary mixtures
of absorbing substances by simultaneous equation method; Calibration of UV Visible
Spectrophotometer as per standard methods.
20. Fluorescence Spectroscopy: (02 Questions, 02 Marks)
Introduction: luminescence, photoluminescence; Theory of Fluorescence and
Phosphorescence; Jablonski diagram; Factors affecting fluorescence intensity
(structural and non-structural); Instrumentation, applications, advantages and
limitations of fluorescence spectroscopy.
21. IR Spectroscopy: (05 Questions, 05 Marks)
Theory of absorption of Infrared radiation by molecules; Molecular vibrations;
Factors influencing vibrational frequencies; Calculation of vibrational frequencies
(Hooke’s law); Sample handling techniques; Instrumentation (Dispersion and FTIR
spectrometer) and applications of IR Spectroscopy; Calibration of IR
Spectrophotometer as per Pharmacopoeia.
22. Atomic Spectroscopy: (05 Questions, 05 Marks)
Basics of atomic spectroscopy; Principle of atomic absorption and atomic emission
spectroscopy; Interferences in atomic spectroscopy; Factors affecting atomic
spectroscopy like solvents, buffers, other ions, etc; Flame Photometry; Atomic
emission spectroscopy with plasma and electrical discharge sources; Instrumentation
(including radiation sources like hollow cathode lamp), applications, advantages and
limitations of atomic absorption and atomic emission spectroscopy.
23. Mass Spectrometry: (05 Questions, 05 Marks)
Theory; Ionization techniques, Ion separating techniques; Different types of ions and
their significance in mass spectra, Fragmentation rules and rearrangements;
Instrumentation and applications of mass spectrometry. Overview of GC-MS and GC-
MS-MS, interpretation of results of Isomers.
24. Nuclear Magnetic Resonance spectroscopy: (03 Questions, 03 Marks)
Fundamental Principles-nuclear spin, magnetic moment; Proton NMR spectroscopy-
theory, chemical shift and factors affecting chemical shift, spin-spin coupling,
coupling constant, relaxation process, Instrumentation and applications of PMR;
Brief overview of C13 NMR.
25. X-ray spectroscopy Introduction; (05 Questions, 05 Marks)
Generation of X–rays; X-ray diffraction, Bragg’s law; Applications of X- ray diffraction,
EDXRF: Principle instrumentation, how does it works & Applications of EDXRF.
Raman spectra: Basic principle, Instrumentation, application of Raman spectra,
comparison of IR and Raman spectra.
26. Gas Chromatography: (05 Questions, 05 Marks)
Introduction; Theory and Principle of Gas-Chromatography; Mobile phase, Stationary
phases for GSC and GLC; Instrumentation (including temperature programming and
derivatization) and applications of GC. Principle and applications of Gas
chromatography with Head Space Technique.
High Performance Liquid Chromatography: Introduction; Theory, Classification and
Principle of HPLC; Mobile phase, Stationary phases for normal and reversed phase
HPLC; Instrumentation (including significance of guard column) and applications of
HPLC; Comparison of HPLC with GC; Overview of LC-MS, LC-MS/MS. Basic principle,
theory and applications of partition, adsorption, ion-exchange, size exclusion, Super
critical fluid and Affinity chromatography.
Current Trends and Recent Advancements in the Above Fields.

વવગતવાર અભ્યાસક્રમ : ગુજરાતીમાં

ભાગ-અ
(૧) તાફકા ક કસોટીઓ તથા ડે ટા ઇટટરવિટે શન (૩૦ િશ્નો, ૩૦ ગુણ)
૧. ઉંમર સંબંસધત પ્રશ્નો
૨. વેન આકૃ સતઓ
૩. દ્શ્ય આધાહરત તાસકગ ક પ્રશ્નો
૪. લોિીના સંબંધસવષયક પ્રશ્નો
૫. તાસકગ ક અંકગસર્ત
૬. માહિતીનું અથગઘટન (ચાટગ , આલેખ, કોષ્ટક)
૭. માહિતીની પયાગપ્તતા
(૨) ગાવણવતક કસોટીઓ(૩૦ િશ્નો, ૩૦ ગુણ)
૧. સંખ્યા પદ્ધસત
૨. સાદું રૂપ અને બીજગસર્ત
૩. સમાંતર શ્રેર્ી અને સમગુર્ોત્તર શ્રેર્ી
૪. સરે રાશ
૫. ટકાવારી
૬. નફો-ખોટ
૭. ગુર્ોત્તર અને પ્રમાર્
૮. ભાગીદારી
૯. સમય અને કાયગ
૧૦. સમય, ઝડપ અને અંતર
૧૧. કાયગ, મિે નતાણં અને સાંકળનો સનયમ

ભાગ-બ (૧૫૦ ગુણ)

(૧) ભારતનું બંધારણ (૧૦ િશ્નો, ૧૦ ગુણ)
૧. બંધારર્નું આમુખ
૨. મૂળભૂત િકો
૩. રાજ્યનીસતના માગગદશગક સસદ્વાંતો
૪. મૂળભૂત ફરજો
૫. રાષ્ટર પસત, ઉપરાષ્ટર પસત અને રાજ્યપાલની સત્તાઓ, ભૂસમકા અને જવાબદારીઓ
૬. સંસદીય પ્રર્ાલી
૭. ભારતીય બંધારર્માં બંધારર્ીય સુધારાઓ, ભારતીય બંધારર્માં કટોકટીને લગતી જોગવાઇઓ
૮. કે ન્દ્ર – રાજ્ય સરકાર અને તેના સંબંધો
૯. ભારતમાં ન્દ્યાયતંત્ર
૧૦. સંવૈધાસનક સંસ્થાઓ
(૨) વતામાન િવાહો (૧૦ િશ્નો, ૧૦ ગુણ)
૧. પ્રાદેસશક, રાષ્ટર ીય અને આંતરરાષ્ટર ીય કક્ષાની મિત્ત્વની સાંપ્રત ઘટનાઓ
(૩) ગુજરાતી અને અંગ્રેજી કોવરિહે ટશન (૧૦ િશ્નો, ૧૦ ગુણ)
(ગુજરાતી {૫ ગુણ} અને અંગ્રેજી {૫ ગુણ})
૧. સમીક્ષા, અથગઘટન અને અનુમાનના કૌશલ્યનું મૂલ્યાંકન
ગદ્યખંડ(પેરેગ્રાફ) આપવામાં આવશે અને ગદ્યખંડના આધારે પ્રશ્નો પૂછવામાં આવશે
અથવા સનવેદન પ્રકારના પ્રશ્નો પૂછવામાં આવશે.
(૪) શૈક્ષવણક લાયકાતને સંબંવધત વવષય અને તેની ઉપયોવગતાને લગતા િશ્નો
(૧૨૦ િશ્નો, ૧૨૦ ગુણ)
1. વવશ્લેષણાત્મક રસાયણશાસ્ત્ર: (૧૦ િશ્નો, ૧૦ ગુણ)
પહરચય, સવશ્લેષર્ાત્મક રસાયર્શાસ્ત્રની પ્રકૃ સત, સવશ્લેષર્ાત્મક રસાયર્શાસ્ત્રની ભૂસમકા,
સવશ્લેષર્ાત્મક પદ્ધસતઓનું વગીકરર્ (ક્લાસસકલ અને ઇન્દ્સ્ટુ મન્દ્ે ટલ) માત્રાત્મક સવશ્લેષર્ાત્મક
પદ્ધસતઓ. રાસાયસર્ક સવશ્લેષર્ માટે આંતહરક ભૂસમકા.
2. સાંશ્લેષીત ઔષધો: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
સામાન્દ્ય વગીકરર્, રસાયર્ સચસકત્સા, તાપશામક ઔષધો, વેદનાિર ઔષધો, હિપ્નોહટક્સ,
સનંરાપ્રેરકો, એનેસ્થેહટક્સ, એસન્દ્ટમેલેહરયલ્સ, જીવાણનાશી ઔષધો, કાહડગ યોવેસ્ક્યુલર દવાઓ.
એસન્દ્ટપાયહરન, ફે નાસેહટન, એન-િે ક્ઝાઈલ રીસોસસગનોલ, અલ્પ્રાઝોલમ, ઝેલેપ્લોન, બેન્દ્ઝોકે ઇન,
સલડોકે ઇન, ક્લોરોસક્વન, એટે નોલોલ, સલ્ફાહડયાસઝન, ટર ાઇમેથોસપ્રન અને ટોલબ્યુટામાઇડની
બનાવટની પદ્ધસતઓ તથા ઉપયોસગતાઓ.
3. સ્ટે રોઇડ્સ: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
પ્રાસપ્ત, નામકરર્, મૂળભૂત બંધારર્, ડાઈલ્સ િાઇડર ોકાબગન અને અવકાશ રસાયર્ સવયોજન.
કોલેસ્ટે રોલ, બાઈલ એસસડનું અલગીકરર્, બંધારર્ની રચના અને સંશ્લેષર્. એન્દ્ડર ોસ્ટે રોન,
ટે સ્ટોસ્ટે રોન, એસ્ટર ોન, પ્રોજેસ્ટે રોન, એલ્ડોસ્ટે રોન, સ્ટે રોઇડ્સનું જૈવસંશ્લેષર્.
4. આલ્કોહોલ અને આલ્કોહોવલઝમ : (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
પહરચય, આથવર્ની પ્રહક્રયાઓ, આથવર્ લાવવા માટે ની શરતો -મોલાસસસમાંથી ઇથાઈલ
આલ્કોિોલ, ઉત્સેચકોની લાક્ષસર્કતાઓ, આલ્કોિોસલક પીર્ાં, બીયરનું ઉત્પાદન, સસ્પહરટનું
ઉત્પાદન, વાઇનનું ઉત્પાદન, પાવર આલ્કોિોલનું ઉત્પાદન, બળતર્ તરીકે પાવર આલ્કોિોલનું
મિત્ત્વ, ઇથાઈલ અને સમથાઈલ આલ્કોિોલનું રસાયર્શાસ્ત્ર અને જૈવરસાયર્, આલ્કોિોલ અને
આલ્કોિોલ પોઈઝસનંગની શારીહરક અસર
5. વવશ્લેષણાત્મક પફરણામોની ત્રુફટ અને વનવારણ : (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
સરે રાશ અને મધ્યસ્થની વ્યાખ્યા. પહરશુદ્ધતા, સાપેક્ષ પ્રમાર્ભૂત સવચલન, સનપેક્ષ ત્રુટી અને સાપેક્ષ
ત્રુટી. પ્રાયોસગક માહિતી સનધાગરર્માં ત્રુટીના પ્રકારો-સનસિત (સસસ્ટે મેહટક), અસનસિત (અથવા
રે ન્દ્ડમ) અને ગ્રોસ. ત્રુટીના પ્રકારો અને સવશ્લેષર્ાત્મક પહરર્ામો પર તેની અસરો. સવશ્લેષર્ાત્મક
માહિતીની જાર્ કરવાની પદ્ધસતઓ, માહિતીની અસનર્ાગયક ક્ષસતઓનું આંકડાકીય મૂલ્યાંકન,
આંકડાકીય માહિતીઓની ઉપયોસગતા.
6. ગુણવત્તા વનયંત્રણ વ્યવસ્થાપન પદ્ધવત: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
માન્દ્યતાની(એહક્રહડટે શન) વ્યાખ્યા, ISOનો ઇસતિાસ અને સવકાસ, સવશ્લેષર્ાત્મક
પ્રયોગશાળાઓમાં માન્દ્યતાનું મિત્ત્વ, ગુર્વત્તાનો પહરચય, ગુર્વત્તા ખાતરી(QA), ગુર્વત્તા
સનયંત્રર્ (QC), ગુર્વત્તા પ્રર્ાલી, નવી પરીક્ષર્ પદ્ધસતઓ માટે ના વેસલડે શન ક્રાઈટે હરયા અને
કે સલબ્રેશન. GLP અંગેની સંકલ્પના.
7. િોરે વટસક રસાયણશાસ્ત્ર: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
1. રસાયણો અને પીણાઓનું પૃથક્કરણ: ગોળનું પૃથક્કરર્, ટરે પ કે સમાં રસાયર્ોની તપાસ
(ફીનોલ્ફથેલીન), ગેસ િે ડ સ્પેસ એનાલીસીસ દ્વારા સમથાઈલ, ઈથાઈલ આલ્કોિોલ અને અન્દ્ય
બાષ્પશીલ સંયોજનો સહિત ગેરકાયદેસર દારૂનું સવશ્લેષર્.
2. િાયર અને આસાન: આગનું રસાયર્શાસ્ત્ર, વ્યાખ્યા, વૈજ્ઞાસનક તપાસ અને સાંકેસતક સામગ્રીઓનું
મૂલ્યાંકન, ઉપકરર્ીય પદ્ધસતઓ દ્વારા આગના નમુનાઓનું સવશ્લેષર્, આગના કે સોનું સંચાલન.
8. િોરે વટસક ટોવસસકોલોજી અને ઝેર: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
A. ટોસક્સકોલોજી:- ફોરે સન્દ્સક ટોસક્સકોલોસજકલ પરીક્ષર્નો પહરચય, ધારર્ાઓ અને તેનું મિત્ત્વ.
B. ઝેર:- વગીકરર્, સનષ્કષગર્, ઝેરનું અલગીકરર્ (સામાન્દ્ય પ્રહક્રયા) વાયુયુક્ત અને બાષ્પશીલ
ઝેર, એસસહડક દવાઓનું સવશ્લેષર્, બેસઝક દવાઓ અને તટસ્થ કાબગસનક ઝેર.
C. એસલ્ડર ન, મેલાસથઓન, પેરાસથઓન, મેથોસક્સક્લોરનું સંશ્લેષર્ તૈયારી.
9. િોરે વટસસસ વવસ્િોટકો: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
વ્યાખ્યા, વગીકરર્, પ્રકારો, પ્રકૃ સત, રચના, રસાયર્શાસ્ત્ર અને સવસ્ફોટકોની લાક્ષસર્કતાઓ. ઉદા.
RDX, PETN, NG-NC, TNT, TETRYL, ANFO વગેરે. સવસ્ફોટની પદ્વસત, પાયરો ટે કસનક,
IEDs. સવસ્ફોટના સ્થળ માટે ચોક્કસ ચકાસર્ી અસભગમ. રાસાયસર્ક અને ઉપકરર્ીય તકસનકોનો
ઉપયોગ કરીને પ્રયોગશાળામાં સવસ્ફોટક અને સવસ્ફોટના અવશેષોની પદ્ધસતસરની તપાસ અને
પહરર્ામોનું અથગઘટન, સવસ્ફોટક અસધસનયમ.
10. િોરે વટસક રસાયણશાસ્ત્ર ક્ષેત્રે ક્રાઇમ સીન મેનેજમેટટ. (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
11. નાકોફટક ડર ગ્સ અને સાયકોટર ોવપક પદાથો: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
સનયંસત્રત પદાથો (કંટરોલ) નો પહરચય, સનયંસત્રત પદાથોનું વગીકરર્, પૂવગવતી(સપ્રકસગસ) રસાયર્ો,
ક્લેનડે સ્ટાઈન ડર ગ્સ લેબોરે ટરી, NDPS એક્ટ, 1985ની ફરસજયાત જોગવાઈઓ, સામાન્દ્ય રીતે
દુરુપયોગ કરવામાં આવતી દવાઓ, ડર ગ હડપેન્દ્ડન્દ્સ, ડર ગ ટોલરન્દ્સ, હડઝાઈનર ડર ગ્સ, ડર ગ
પ્રોફાઈસલંગ. દુરુઉપયોગ કરવામાં આવતી દવાઓનુ સવસવધ રાસાયસર્ક અને ઉપકરર્ીય પદ્વસતઓ
દ્વારા સવશ્લેષર્.
12. તેલ અને ચરબી: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
પહરચય, તેલ અને ચરબીના ગુર્ધમો વચ્ચેનો તફાવત, વગીકરર્, ખાદ્યતેલ, રાવક સનષ્કષગર્ દ્વારા
તેલનું ઉત્પાદન, પ્રાર્ીજ ચરબી અને તેલ, પ્રાર્ીજ ચરબી અને તેલની પ્રહક્રયા, ખસનજ તેલ,
પ્રાર્ીજ, વનસ્પસતજ અને ખસનજ તેલ વચ્ચેનો તફાવત, િાઇડર ોકાબગન તેલ અને આવ્યક
(એસેસન્દ્શયલ) તેલ.
13. આલ્કલોઇડ્સનું : (૦૨ િશ્નો, ૦૨ ગુણ)
વગીકરર્, બંધારર્ નક્કી કરવાની સામાન્દ્ય પદ્ધસત, સવશ્લેષર્ાત્મક અને સાંશ્લેસષત પદ્ધસતઓ,
સનકોહટન, એટર ોસપન, પાપાવેહરન, મોહફગ ન અને કોડે ઈનના બંધારર્.
14. કૃ વત્રમ રંગો : (૦૩ િશ્નો, ૦૩ ગુણ)
રંગોનું વગીકરર્- એસનઓસનક અને કે ટાયસનક રંગો, મોડગ ન્દ્ટ અને વેટ રંગો, પ્રસતહક્રયાશીલ અને
સવખરાયેલા રંગો, એસલઝાહરનનું સંશ્લેષર્, માલાકાઇટ ગ્રીન, ઈસન્દ્ડગો, કોંગો રે ડ, ઇઓસસન.
15. િે ઈઝ રૂલ : (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
બાયનરી સસસ્ટીમ Zn, cd, અને pb, Ag, ફે ઈઝ-રૂલની સૈદ્ધાંસતક વ્યુત્પસત્ત; એક ઘટક સસસ્ટમ:
પાર્ી સસસ્ટમ અને સલ્ફર સસસ્ટમ; કન્દ્ડેન્દ્સ્ડ ફે ઝ રૂલ; સસલ્વર-લેડ (Ag-Pb) સસસ્ટમ;
અવભસરણ: હડસેસલનેશન અને હરવસગ ઓસ્મોસસસ, ઇલેક્ટર ો ડાયાસલસસસ, ઇલેક્ટર ોકે સમસ્ટર ી અને
પ્રદૂષર્ સનયંત્રર્, ગંદા પાર્ીમાંથી Cu, Ag અને Fe દૂર કરવું.
16. દ્રાવક વનષ્કષાણ વવભાજન: (૦૩ િશ્નો, ૦૩ ગુણ)
 રાવક સનષ્કષગર્ના સસદ્ધાંતો, રાવકની પસંદગી, સવતરર્ ગુર્ાંક(હડસસ્ટર બ્યુશન ગુર્ાંક), સવતરર્
ગુર્ોત્તર, ટકાવારી (%) સનષ્કષગર્. સનષ્કષગર્ પ્રહક્રયા, ધાતુઓનું રાવક સનષ્કષગર્, પસંદગીયુક્ત
સનષ્કષગર્ અને સવભાજન કાયગક્ષમતા.
17. નેનોટે સનોલોજી : (૦૨ િશ્નો, ૦૨ ગુણ)
પહરચય અને બનાવટ, નેનોમહટહરયલ્સનો પહરચય, નેનોમહટહરયલ્સના પ્રકાશીય, ચુંબકીય અને
રાસાયસર્ક ગુર્ધમો, નેનોપાહટગ કલ્સની બનાવટ: રાસાયસર્ક અસભગમો: રાસાયસર્ક હરડક્શન ;
રૂપાંતર સોનોકે સમકલ સંશ્લેષર્; સોલ-જેલ સંશ્લેષર્; સેલ્ફ એસેમ્બલી. ભૌસતક અસભગમો:
એરોસોલસ્પ્રે; ગેસ ઘનીકરર્; લેસર બાષ્પીભવન અને વેપર હડપોસઝશન; સ્પુટહરગ.
નેનોસ્ટર સચડા સામગ્રી : ક્વોન્દ્ટમ ડોટ્સ, વેલ્સ અને વાયર; કાબગન નેનોટ્યુબ્સ (CNTs): સસંગલ
વોલ્ડ કાબગન નેનોટ્યુબ્સ (SWNTs), મસલ્ટવોલ્ડ કાબગન નેનોટ્યુબ્સ (MWNTs), ગ્રેહફન ,
ફુલહરન્દ્સ, ધાતુ/ઓક્સાઈડ નેનોપાહટગ કલ્સ (NPs), નેનોરોડ્સ, નેનોટ્યુબ્સ અને નેનોફાઈબસગ ,
અધગવાિકો, ક્વોન્દ્ટમ ડોટ્સ, નેનોપોસલમર NPs.
નેનોમફટફરયલ્સ માટે લાક્ષવણકતા તકવનકો - I:
પાટીકલ સાઈઝ એનાલાઈઝર(લેસર સ્કે ટહરંગ), ઓસપ્ટકલ માઇક્રોસ્કોપી: સ્કે સનંગ ઇલેક્ટર ોન
માઇક્રોસ્કોપી (SEM), ટર ાન્દ્સસમશન ઇલેક્ટર ોન માઇક્રોસ્કોપી (TEM), સ્કે સનંગ ટનલ માઇક્રોસ્કોપી
(STM).
નેનોમફટફરયલ્સ માટે લાક્ષવણકતા તકવનકો - II : એક્સ-રે હડફ્રેક્શન (XRD), અગર એસમશન
સ્પેક્ટર ોસ્કોપી, રાસાયસર્ક સવશ્લેષર્ માટે ઇલેક્ટર ોન સ્પેક્ટર ોસ્કોપી (ESCA)
નેનોમફટફરયલ્સનો ઉપયોગ : સોલાર એનજી કન્દ્વઝગન અને કે ટાસલસીસની ઉપયોસગતા, ખાસ
આસકગ ટેક્ચર સાથે પોસલમસગ, સલસક્વડ હક્રસ્ટલાઈન સસસ્ટમ્સ, હડસ્પ્લે અને અન્દ્ય હડવાઈસમાં
ઉપયોસગતા, ડે ટા સ્ટોરે જ માટે , એડવાન્દ્સ્ડ ઓગેસનક મહટહરયલ્સ, ફોટોસનક્સ, કે સમકલ અને
બાયોસેન્દ્સસગ, નેનોમેહડસસન અને નેનોબાયોટે કનોલોજી.
18. ઉપકરણીય પદ્વવતઓ :- (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
સ્પેસટર ોસ્કોપીના મૂળભૂત વસદ્વાંતો: સ્પેક્ટર ાનું વગીકરર્ એટલે કે રે ખા, બેન્દ્ડ, સતત સ્પેક્ટર ા/શોષર્,
ઉત્સજગન સ્પેક્ટર ા; ઇલેક્ટર ોમેગ્નેહટક રે હડયેશનના તરંગ ગુર્ધમો; ઇલેક્ટર ોમેગ્નેહટક રે હડયેશનના
કર્/ફોટન ગુર્ધમો; ઇલેક્ટર ોમેગ્નેહટક સ્પેક્ટર મ.
19. UV-VIS સ્પેસટર ોસ્કોપી: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
સથયરી; બીયર અને લેમ્બટગ નો સનયમ-સનયમની મયાગદાઓ અને સવચલનો; શોષર્ માપ સાથે
સંકળાયેલી પહરભાષાઓ; સંક્રમર્ોના પ્રકાર; સ્પેક્ટર લ લાક્ષસર્કતાઓને અસર કરતાં પહરબળો
(માળખાકીય અને સબન-માળખાકીય); જોડાર્ની અસર; વુડ વોડગ હફઝર સનયમ; ફોટોમેહટર ક
અનુમાપન; ઇન્દ્સ્ટુ મન્દ્ે ટે શન, ઉપયોસગતા (કાબગસનક સંયોજનો અને અકાબગસનક સંકીર્ગના સવશ્લેષર્માં
), યુવી દૃ્યમાન સ્પેક્ટર ોસ્કોપીના ફાયદા અને મયાગદાઓ; સમાંતર સમીકરર્ પદ્ધસત દ્વારા પદાથોના
હદ્વસંગી સમશ્રર્નું જથ્થાત્મક સવશ્લેષર્; પ્રમાર્ભૂત પદ્ધસતઓ મુજબ યુવી દૃ્યમાન
સ્પેક્ટર ોફોટોમીટરનું કે સલબ્રેશન.
20. ફ્લોરોસેટસ સ્પેસટર ોસ્કોપી: (૦૨ િશ્નો, ૦૨ ગુણ)
પહરચય: લ્યુસમનેસેન્દ્સ, ફોટોલ્યુસમનેસેન્દ્સ; ફ્લોરોસેન્દ્સ અને ફોસ્ફોરે સન્દ્ે સનો સસદ્ધાંત; જેબ્લોન્દ્સ્કી
ડાયાગ્રામ; ફ્લોરોસેન્દ્સની તીવ્રતાને અસર કરતાં પહરબળો (માળખાકીય અને સબન-માળખાકીય);
ફ્લોરોસેન્દ્સ સ્પેક્ટર ોસ્કોપીના ઇન્દ્સ્ટુ મન્દ્ે ટેશન, ઉપયોસગતા, ફાયદા અને મયાગદાઓ.
21. IR સ્પેસટર ોસ્કોપી: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
અણઓ દ્વારા ઇન્દ્ફ્રારે ડ રે હડયેશનના શોષર્નો સસદ્ધાંત; મોલેક્યુલર સ્પંદનો; વાઇબ્રેશનલ
હફ્રક્વન્દ્સીઝને પ્રભાસવત કરતાં પહરબળો; વાઇબ્રેશનલ હફ્રક્વન્દ્સીઝની ગર્તરી (િૂકનો સનયમ);
સેમ્પલ િે ન્દ્ડસલંગ તકનીકો; ઇન્દ્સ્ટુ મેન્દ્ટેશન (હડસ્પઝગન અને FTIR સ્પેક્ટર ોમીટર) અને IR
સ્પેક્ટર ોસ્કોપીની ઉપયોસગતા; ફામાગકોસપયા મુજબ IR સ્પેક્ટર ોફોટોમીટરનું કે સલબ્રેશન
22. એટોવમક સ્પેસટર ોસ્કોપી: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
એટોસમક સ્પેક્ટર ોસ્કોપીની મૂળભૂત બાબતો; અણશોષર્ અને અણ ઉત્સજગન સ્પેક્ટર ોસ્કોપીનો
સસદ્ધાંત; અણ સ્પેક્ટર ોસ્કોપીમાં િસ્તક્ષેપ; અણ સ્પેક્ટર ોસ્કોપીને અસર કરતાં પહરબળો જેમ કે રાવક,
બફર, અન્દ્ય આયનો, વગેરે; જ્યોત ફોટોમેટરી; પ્લાઝ્મા અને ઇલેસક્ટર કલ હડસ્ચાજગ સ્રોત સાથે અણ
ઉત્સજગન સ્પેક્ટર ોસ્કોપી; ઇન્દ્સ્ટુ મન્દ્ે ટે શન (િોલો કે થોડ લેમ્પ જેવા રે હડયેશન સ્રોત સહિત), ઉપયોસગતા,
અણ શોષર્ અને અણ ઉત્સજગન સ્પેક્ટર ોસ્કોપીના ફાયદા અને મયાગદાઓ.
23. માસ સ્પેસટર ોમેટરી: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
સથયરી; આયનીકરર્ તકનીકો, આયનને અલગ કરવાની તકનીકો; સવસવધ પ્રકારના આયન અને
માસ સ્પેક્ટર ામાં તેમનું મિત્ત્વ, ફ્રેગમેન્દ્ટેશન સનયમો અને પુનઃગોઠવર્ી; માસ સ્પેક્ટર ોમેટરીના
ઇન્દ્સ્ટુ મન્દ્ે ટેશન અને ઉપયોસગતા. જીસી-એમએસઅનેજીસી-એમએસ-એમએસની ઓવરવ્યૂ,
આઇસોમસગના પહરર્ામોનું અથગઘટન.
24. ટયુવસલયર મેગ્નફે ટક રે ઝોનટસ સ્પેસટર ોસ્કોપી: (૦૩ િશ્નો, ૦૩ ગુણ)
મૂળભૂત સસદ્ધાંતો – ન્દ્યુસક્લયર સસ્પન, મેગ્નેહટક મોમેન્દ્ટ; પ્રોટોન એનએમઆર સ્પેક્ટર ોસ્કોપી -
સસદ્ધાંત, રાસાયસર્ક સશફ્ટ અને રાસાયસર્ક શીફ્ટને અસર કરતા પહરબળો, સસ્પન-સસ્પન કપ્લીંગ,
કસપ્લંગ કોન્દ્સ્ટન્દ્ટ, હરલેક્સેશન પ્રહક્રયા, ઇન્દ્સ્ટુ મેન્દ્ટે શન અને પીએમઆરની ઉપયોસગતા; C13
NMR ની બ્રીફ ઓવરવ્યુ.
25. એસસ-રે સ્પેસટર ોસ્કોપી પફરચય: (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
એક્સ-સકરર્ોનું સનમાગર્; એક્સ-રે સવવતગન, બ્રેગનો સનયમ; એક્સ-રે સવવતગનની ઉપયોસગતા,
EDXRF: સસદ્ધાંત સાધન, તે કે વી રીતે કાયગ કરે છે અને EDXRF ની ઉપયોસગતા.
રમન સ્પેસટર ા: મૂળભૂત સસદ્ધાંત, ઇન્દ્સ્ટુ મેન્દ્ટેશન, રમન સ્પેક્ટર ાનો ઉપયોગ, IR અને રમન સ્પેક્ટર ાની
સરખામર્ી.
26. ગેસક્રોમેટોગ્રાિી : (૦૫ િશ્નો, ૦૫ ગુણ)
પહરચય; ગેસ-ક્રોમેટોગ્રાફીનો સથયરી અને સસદ્ધાંત; GSC અને GLC માટે મોબાઇલ ફે ઈઝ, સ્ટે શનરી
ફે ઈઝ; ઇન્દ્સ્ટુ મેન્દ્ટેશન (ટે મ્પરે ચર પ્રોગ્રાસમંગ અને ડે હરવેટાઇઝેશન સહિત ) અને GC નીઉપયોસગતા.
િે ડ સ્પેસ ટે કસનક સાથે ગેસ ક્રોમેટોગ્રાફીના સસદ્ધાંત અને ઉપયોસગતા.
હાઇ પર િોમાટસ વલવસવડ ક્રોમેટોગ્રાિી:પહરચય; HPLC નાસથયરી, વગીકરર્ અને સસદ્ધાંત; નોમગલ
અને હરવસગ ફે ઈઝ HPLC માટે મોબાઇલ ફે ઈઝ, સ્ટે શનરી ફે ઈઝ; ઇન્દ્સ્ટુ મેન્દ્ટેશન (ગાડગ કોલમના
મિત્ત્વ સહિત) અને HPLC ની ઉપયોસગતા; જીસી સાથે એચપીએલસીની સરખામર્ી; LC-MS,
LC-MS/MS નો ઓવરવ્યુ. પાટીશન, શોષર્, આયન-એક્સચેન્દ્જ, સાઈઝ એક્સ્ક્લુઝન, સુપર
હક્રહટકલ ફ્લુઇડ અને એહફસનટી ક્રોમેટોગ્રાફીના મૂળભૂત સસદ્ધાંત અને ઉપયોસગતા.
27 ઉપયુગક્ત ક્ષેત્રોમાં વતગમાન પ્રવાિ અને તાજેતરની પ્રગસતઓ

ખાસ નોંધ:
(૧)Part-A ના પ્રશ્નો ગુજરાતી અને અંગ્રેજી ભાષામાં રિે શે.
(૨) Part-B માટે ભાષા નીચે મુજબ રિે શે.
(૧) ભારતનું બંધારર્ અને વતગમાન પ્રવાિોના પ્રશ્નો ગુજરાતી અને અંગ્રેજી ભાષામાં
રિે શે.
(૨) ગુજરાતી કોસમ્પ્રિે ન્દ્શનના પ્રશ્નો માત્ર ગુજરાતી ભાષામાં રિે શે.
(૩) અંગ્રેજી કોસમ્પ્રિે ન્દ્શનના પ્રશ્નો માત્ર અંગ્રેજી ભાષામાં રિે શે.
 (૪) શૈક્ષસર્ક લાયકાતને સંબંસધત સવષય અને તેની ઉપયોસગતાને લગતા પ્રશ્નો
ગુજરાતી અને અંગ્રેજી ભાષામાં રિે શે.
(૩) સંબંસધત મુદ્દા (Topic) સામે દશાગવેલા ગુર્ સૂસચત ગુર્ છે , મંડળ દ્વારા જરૂર
જર્ાયે તેમાં ફે રફારને અવકાશ રિે લો છે . જે માટે મંડળ કોઈપર્ જાતનું કારર્ આપવા
બંધાયેલું નથી.
(૪) અભ્યાસક્રમનું ગુજરાતી ભાષાંતર ઉમેદવારોની સમજર્ માટે છે . ભાષાંતરના અથગઘટન
ના સકસ્સામાં અંગ્રેજી અભ્યાસક્રમમાં દશાગવેલી બાબતો આખરી ગર્વાની રિે શે.
(૫) પરીક્ષાના પ્રશ્નો ગુજરાતી અને અંગ્રેજી એમ બંન્ને ભાષામાં િોય ત્યારે તેવા પ્રશ્નોમાં જો
અથગધટન અંગેનો પ્રશ્ન ઉપસસ્થત થશે તો તે સંબંધે મંડળ દ્વારા સંબંસધત પ્રશ્નને ધ્યાને લઈ
મંડળ દ્વારા કરવામાં આવેલો સનર્ગય આખરી રિે શે.
(૬) સ્પધાગત્મક પરીક્ષાની પ્રોસવઝનલ આન્દ્સર કીની પ્રસસસદ્ધ બાદ સ્વૈસચ્છક રીતે/ મળેલ
વાંધાઓને ધ્યાને લઈ ફાઈનલ આન્દ્સર કી ની પ્રસસસદ્ધમાં કોઈ પ્રશ્ન રદ કરવામાં આવે તો, તેવા
સંજોગોમાં રદ થયેલા પ્રશ્નના ગુર્ની બાકી રિે લા પ્રશ્નના ગુર્ભારમાં પ્રો-રે ટા (Pro-Rata)
મુજબ ગર્તરી કરવામાં આવશે અને ત્યારબાદ ખોટા જવાબ આપવાના સંજોગોમાં પ્રશ્નને પ્રો-
રે ટા મુજબ, જે ગુર્ભાર આપવામાં આવેલો િોય તેના 1/4 માકગ ઉમેદવારે મેળવેલા ગુર્માંથી
ઓછા કરવામાં આવશે.
(૭) જાિે રાત ક્રમાંક:૨૪૫/૨૦૨૪૨૫ના અનુસંધાને તા.૨૮/૦૮/૨૦૨૪ના રોજ મંડળની
વેબસાઇટ પર પ્રસસદ્ધ કરવામાં આવેલી અન્દ્ય સૂચનાઓ યથાવત્ રિે શે.

સ્પધાગત્મક પરીક્ષાના કોલ લેટર ડાઉનલોડ કરવા માટે નો સવગતવાર કાયગક્રમ,

મંડળની વેબસાઈટ પર મૂકવામાં આવશે, જેની સંબંસધત ઉમેદવારોએ નોંધ લેવા આથી
જર્ાવવામાં આવે છે .

સ્થળ: ગાંધીનગર સવચવ

તારીખ : ૦૮/૦૪/૨૦૨૫ ગુજરાત ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળ