KHỞI

ĐỘNG
 Nghe bài hát “Tình ca ban mai” https://youtu.be/1WtwG3NXheQ
Và thực hiện các yêu cầu:
Em có thích bài hát này không? Vì sao?
Theo em, thế nào là một tình yêu đẹp? Hãy chia sẻ bằng lời cảm
nhận và suy nghĩ của em.
HÌNH THÀNH
KIẾN THỨC
I. TÌM HIỂU CHUNG
 HS xem vi deo
https://www.youtube.com/watch?v=n9HFXbzTv7I
và hãy điền nhanh các thông tin vào Phiếu học tập số
01 để tìm hiểu chung về tác giả và bài thơ.
 PHIẾU HỌC TẬP số 01
Tìm hiểu chung
Câu hỏi Đáp án
1. Thông tin nào sau đây không chính xác khi nói về tiểu sử nhà thơ Chế Lan .............
Viên?
A. Tên đầy đủ là Phan Lạc Hoa.
B. Sinh tại Cam Lộ, Quảng Trị, đi học ở Quy Nhơn, Bình Định.
C. Có cuộc đời bất hạnh.
D. Cách mạng tháng Tám nổ ra, hăng hái tham gia các hoạt động cách mạng.
2. Nhận định sau về Chế Lan Viên Đúng hay Sai? .............
“là thi sĩ hào hùng hàng đầu của một thời kì lịch sử.”
A. Đúng
B. Sai
 PHIẾU HỌC TẬP số 01
Tìm hiểu chung
Câu hỏi Đáp án
3. Kể nhanh những tác phẩm tiêu biểu của Chế Lan Viên.
4. Nêu một nhận định khái quát về đặc điểm thơ Chế Lan Viên.
5. Chọn từ điền vào chỗ trống: Sau Cách mạng thàng Tám, thơ Chế Lan Viên .............
giàu .... sâu sắc.
A. nhạc điệu
B. tư tưởng
C. hình ảnh
D. cảm xúc
6. Điền vào chỗ trống:
Chế Lan Viên được Đảng và nhà nước tặng....
 Đáp án của Phiếu học tập 01
Câu Đáp án
1 C
2 A
3 Thơ: Điêu tàn (1937), Ánh sáng và phù sa (1960),
Hoa ngày thường - Chim báo bão (1967)...
Văn xuôi:Vàng sao (1942)
Tiểu luận phê bình: Kinh nghiệm tổ chức sáng tác (1952), Nói chuyện thơ
văn (1960)

4 Nhà thơ lớn của văn học Việt Nam hiện đại và nhà văn hóa tiêu biểu của dân
tộc.
5 B
6 Huân chương Độc lập hạng 2, Giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật đợt 1
năm 1996
1. Tác giả

a, Cuộc đời
- Chế Lan Viên (1920 – 1989), tên
khai sinh là Phan Ngọc Hoan.
Sinh tại Cam Lộ, Quảng Trị, đi học ở
Quy Nhơn, Bình Định.
- Cách mạng tháng Tám nổ ra, hăng
hái tham gia các hoạt động cách
mạng.
1. Tác giả
b. Sự nghiệp:
Bắt đầu làm thơ từ năm 12, 13 tuổi. Năm
17 tuổi, với bút danh Chế Lan Viên, ông
xuất bản tập thơ đầu tay nhan đề Điêu
tàn
- Theo ánh sáng cách mạng giải phóng
dân tộc, Chế Lan Viên là một trong
những thi sĩ của phong trào Thơ mới
chuyển thơ từ sầu đau, điên cuồng, hư
vô, siêu hình sang những vần thơ giàu tư
tưởng sâu sác, mới mẻ vào khỏe mạnh.
1. Tác giả
- Tác phẩm chính:
+ 15 tập thơ: Điêu tàn (1937),
Ánh sáng và phù sa (1960),
Hoa ngày thường - Chim báo bão
(1967),..
+ 07 tác phẩm văn xuôi: Vàng
sao (1942)
+ 08 tiểu luận và phê bình văn học:
Kinh nghiệm tổ chức sáng tác (1952),
Nói chuyện thơ văn (1960)
 2/ Bài thơ “Tình ca ban mai”

Đọc văn bản

Trò chơi: “Hỏi xoáy đáp xoay”

HS làm việc cá nhân: GV yêu cầu HS lần lượt trả lời nhanh các câu hỏi ngắn:
? Bài thơ được in trong tập thơ nào?
? Bài thơ viết về đề tài gì? Nhận xét gì về đề tài ấy.
? Cách tổ chức khổ thơ có gì đặc biệt?
? Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Vì sao?
? Em hiểu như thế nào về nhan đề của bài thơ?
 2/ Bài thơ “Tình ca ban mai”

* Xuất xứ: Nằm trong tập Ánh sáng và phù sa (1960) - tập thơ
được xem là tiêu biểu nhất cho phong cách Chế Lan Viên sau Cách
mạng. Sau này được in trong “Chế Lan Viên toàn tập”
* Đề tài: Tình yêu – là đề tài quen thuộc trong thơ ca; Chế Lan
Viên không có nhiều bài thơ về tình yêu nhưng bài nào cũng đặc
sắc, mang một vẻ đẹp trí tuệ riêng.
 2/ Bài thơ “Tình ca ban mai”

* Cách tổ chức bài thơ: Bài thơ gồm chín khổ thơ, tám khổ có 2
dòng thơ, riêng khổ cuối có 1 dòng.
* Bố cục: 02 phần
- Phần 1: Bốn khổ đầu: Hình tượng “em”
- Phần 2: Các khổ còn lại: Sức mạnh của tình yêu lứa đôi.
 2/ Bài thơ “Tình ca ban mai”

* Nhan đề: là sự ghép chung của hai danh từ tình ca và ban mai, không có
một quan hệ từ nào => có nhiều cách hiểu khác nhau:
+ Tình ca về ban mai: tình ca về sự khởi đầu, về sự sống.
+ Tình ca từ (của) ban mai: tình ca là âm thanh đẹp đẽ được cất lên từ ban
mai.
+Tình ca luôn mang tính chất của ban mai - luôn là sự lạc quan, là ánh sáng,
là hồi sinh.
=> “Tình ca ban mai” là khúc ca của một tiếng lòng rạo rực nỗi yêu thương,
của một tình yêu sáng trong nồng đượm như một buổi sáng sớm mai.
II. KHÁM PHÁ
VĂN BẢN
Hoạt động nhóm: Thời gian 05 phút
- Nhóm 1, 3: Tìm hiểu 4 khổ đầu: Hình tượng
“em”

- Nhóm 2,4: Tìm hiểu các khổ còn lại: Sức

mạnh của tình yêu
Nhóm 1, 3: Tìm hiểu 4 khổ đầu: Hình tượng “em”

Thực hiện yêu cầu sau:

1. Em được miêu tả trong các thời điểm nào?
2. Những biến đổi của hình tượng “em” được so sánh với những thời điểm trong một
ngày và cảnh sắc thiên nhiên. Phân tích ý nghĩa của cách biểu đạt này

Nhóm 2,4: Tìm hiểu các khổ còn lại: Sức mạnh của tình yêu.
Thực hiện yêu cầu sau:
1. Chỉ ra sự lặp lại hình ảnh thơ trong dòng thơ thứ 8 và 16.
2. Sức mạnh của tình yêu đôi lứa được thể hiện như thế nào trong các khổ thơ 6,7, 8?
3. Khổ thơ cuối có khác biệt gì với các khổ thơ trước đó? Ý nghĩa của sự khác biệt
này?
* Hình tượng “em” được miêu tả gắn với bốn
thời điểm: chiều, mai, trưa, khuya. Đó là
những hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng.
* Những biến đổi của hình tượng “em”:
- Khổ 1:
+ So sánh: “Em đi” như “chiều đi”. So sánh
cái cụ thể “em đi” với cái trừu tượng “chiều đi”
– so sánh độc đáo
+ “chim vườn bay hết”: Một mảnh vườn
không còn âm thanh của tiếng chim, không có
màu sắc, chỉ còn là vườn cây trong đêm tối.
+ Âm trắc ở tiếng “hết” gợi âm điệu như một
nguồn ánh sáng vụt tắt
Þ Sự sống đang tẻ ngắt, u tối, đang mất dần,
bị tàn lụi
Þ Niềm cô đơn choáng ngợp trong tâm hồn,
ánh nhìn của anh.
- Khổ 2:
+ So sánh: “Em về” tựa “mai về”- So sánh cái cụ thể
“em về” với cái trừu tượng “mai về” – so sánh độc đáo
+ “Rừng non xanh lộc biếc”: khu rừng căng tràn
nhựa, mơn mởn, non tơ.
=> Em về mang theo ánh sáng, sự sống đang tái sinh;
xoa dịu nỗi nhớ và niềm cô đơn trong anh. anh lại như
thu lượm được tất cả, mà đầy đặn, tràn trề hứa hẹn, bởi
sự sống dồi dào.
- Khổ 3:
+ So sánh “Em ở” với “trời trưa ở”
+ “Nắng sáng màu xanh che”: cái đẹp đang hiện
hữu trước mắt anh là “màu xanh che” của “nắng
sáng”
Þ Vẫn là cảnh vật thường ngày, vẫn là màu nắng
quen thuộc, nhưng “em ở” mọi vật bừng sáng
sức sống, đẹp hơn, thanh tao hơn
Þ Nhóm lên ngọn lửa niềm tin.
- Khổ 4:
+ So sánh “Tình em” với “sao khuya”. “tình em” - trái
tim, tâm hồn em
+ “Rải hạt vàng chi chít”: Một bầu trời đầy sao, chi chít
những sao. Càng về khuya, sao càng chi chít.
=> Nhà thơ đã so sánh tình yêu của em như bầu trời
khuya chi chít sao, dù chỉ là những đốm sáng bé nhỏ
“rải hạt vàng chi chít” cũng đủ để biết tình yêu của em
sâu đậm biết nhường nào.
- Khổ 4:
+ So sánh “Tình em” với “sao khuya”. “tình em”
- trái tim, tâm hồn em
+ Không chọn so sánh “tình em” với “vầng
trăng”; bởi trăng dù sáng đến mấy cũng có khi
mờ; còn cánh đồng sao “chi chít” thì hàng đêm
vẫn nhấp nháy, âm thầm mà lan toả
=> Khẳng định sự thủy chung, son sắt.
 Nhận xét

- Sự vận động của em: “em đi” -> “em về” -> “em ở” kéo theo sự vận
động của thời gian: chiều - sáng - trưa. Em mang theo ánh sáng của sự
sống khi “em đi” và nhóm lên ngọn lửa niềm tin khi “em về” và “em ở”.
 Nhận xét

- Ở bốn khổ thơ đầu, bằng một loạt các biện pháp so sánh, ẩn
dụ, câu thơ ngắn gọn, lời lẽ cô đọng, chàng trai đã đề cao tới
mức như là tuyệt đối hóa vai trò của người con gái trong đời
sống tinh thần của mình. Có em như là có tất cả.
2. Sức mạnh của tình yêu lứa đôi (“tình ta”)

- Khổ 5: “sợ gì” đặt lên đầu câu thơ: là “không sợ

gì” hay “sợ điều gì”. Cách nói nửa vời, lấp lửng ấy
là anh đang cố tạo cho mình sự tĩnh tâm nếu “em
đi”, tự tạo cho mình một niềm tin vững chắc.
2. Sức mạnh của tình yêu lứa đôi (“tình ta”)

- Khổ 6
+ So sánh “tình ta” với “lộc biếc”.
“tình ta”: tình yêu của anh và em; “lộc biếc”: lộc xanh, non tơ,
đầy sức sống

=> Làm nổi bật sức mạnh của tình yêu: làm hồi sinh tất
cả. “Tình ta” cũng là cứu cánh để nhân vật trữ tình vượt
qua nỗi cô đơn, mong nhớ da diết trong lòng.
2. Sức mạnh của tình yêu lứa đôi (“tình ta”)
- Khổ 7,8
+ Cặp từ “dù”, “vẫn” nhấn mạnh niềm tin của anh vào em và
niềm tin em gieo cho anh đã xua đi những nỗi sợ hãi, lo âu
mơ hồ.
+ Khổ thơ lặp lại hình ảnh thơ: “Mọc sao vàng chi chít” “Rải
hạt vàng chi chít”
=> nhấn mạnh ý nghĩa cao đẹp của tình yêu đôi lứa

=> Nhân vật trữ tình tin rằng có tình yêu, vũ trụ luôn chứa
đầy năng lượng sống tích cực. Không chỉ thế, ngay cả khi
cách xa, ngay cả khi không có em ở đây thì tình yêu vẫn
vượt lên tất cả, vẫn đong đầy hạnh phúc như trời cao.
2. Sức mạnh của tình yêu lứa đôi (“tình ta”)
- Khổ 9:
+ Khổ thơ có sự khác biệt với tất cả các khổ thơ trong bài: chỉ
có một câu nhưng lại kết thúc bằng dấu […] như một ngân
rung không có giới hạn.
+ Dấu phẩy sau chữ “mai”, tạo nhịp thơ 1/2/2 khác biệt so với
nhịp 2/3

+ Mở đầu bằng “em đi” và kết thúc bằng “em về”: tình yêu
hướng về phía của sự sống, ánh sáng.
2. Sức mạnh của tình yêu lứa đôi (“tình ta”)
- Khổ 9:
+ “hoa em” là cách nói sáng tạo của tác giả: Em là sự kết tinh
của cái đẹp, sự sống, nguồn sáng, là bông hoa đẹp giữa cuộc
đời thực, không bao giờ tàn lụi mà luôn nở rộ. Cái đẹp của
“hoa em” là cái đẹp sáng trong bình dị, tồn tại vĩnh cửu cùng
với sức mạnh của tình yêu.

=> Khổ thơ thể hiện niềm tin sắt đá trong anh rằng “hoa em”
sẽ chắp cánh cho sự sống ngày mai tươi đẹp hơn.
 III. TỔNG KẾT

? Rút ra những nét đặc sắc về nội dung

và nghệ thuật của văn bản.
 III. TỔNG KẾT

1. Nghệ thuật
- Thể thơ 5 chữ với cách tổ chức khổ thơ đặc biệt
- Sử dụng nhiều yếu tố tượng trưng: chiều, mai, trưa,
hoa em...
- Sử dụng thành công biện pháp so sánh, ẩn dụ
- Xây dựng cấu tứ đặc biệt
- Ngôn ngữ thơ giàu nhạc điệu và tinh tế
 III. TỔNG KẾT
2. Ý nghĩa văn bản

- “Tình ca ban mai” của Chế Lan Viên là bản nhạc

lòng luôn tấu lên giai điệu ngọt ngào giữa muôn vàn
thanh điệu của tình yêu.
- Bài thơ ca ngợi tình yêu, sức mạnh của tình yêu
đồng thời thể hiện niềm tin tưởng tuyệt đối vào
tình yêu
=> “Tình ca ban mai” tuy là một bài thơ tình chải
chuốt, sang trọng, rất lãng mạn nhưng vẫn mang rõ
tính chất rất riêng của Chế Lan Viên trong thơ như
đã nói.
LUYỆN
TẬP
 Câu 2. Bài thơ Tình ca ban mai của Chế Lan Viên viết
về đề tài nào?

A. Mùa xuân. B. Mùa thu.

C. Quê hương. D. Tình yêu.

 Câu 1. Bài thơ Tình ca ban mai in trong tập thơ nào
của Chế Lan Viên?

A. Hát theo mùa. B. Hoa trên đá.

D. Hoa ngày thường, chim

C. Ánh sáng và phù sa.
báo bão.
 Câu 3. Trong bốn khổ thơ đầu của ài thơ Tình ca ban
mai có những từ nào chỉ thời gian?

A. Chiều, mai, bình minh,

B. Chiều, mai, trưa, khuya
khuya

C. Chiều, trưa, tối, ban mai D. Trưa, tối, khuya, ban mai.
 Câu 4. Hình ảnh nào được lặp lại trong dòng thơ thứ 8
và 18 của bài thơ Tình ca ban mai?

A. Nắng B. Sao vàng

D. Chim.
C. Rừng
 Câu 5. Đâu là không phải là hình ảnh mang ý nghĩa
biểu tượng trong bài thơ “Tình ca ban mai”?

A. chiều B. trưa

C. em D. mai (ban mai)

Nhiệm vụ 2: Viết đoạn văn
Yêu cầu: Em thấy thích nhất hình ảnh, dòng thơ hay khổ thơ nào trong
bài thơ? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8-10 dòng) chia sẻ với các bạn
lí do vì sao.
 Bảng kiểm kĩ năng viết đoạn văn:
STT Tiêu chí Đạt CĐ
1 Đảm bảo hình thức đoạn văn với dung lượng khoảng 8 – 10 dòng.
2 Đoạn văn cần:
- Chỉ ra được hình ảnh, dòng thơ hay khổ thơ mà mình thích;
- Lí gải rõ lí do vì sao thích.
Ví dụ:
- Em thích nhất câu thơ:
Em đi như chiều đi,
Gọi chim vườn bay hết
- Vì: Sự vận động không phải là của riêng em nữa mà đã nhuốm cả sang cảnh vật.
+ “Em đi” “như chiều đi” để “chim vườn bay hết”. Sự sống như đang mất dần, đang bị tàn
lụi bởi em là quầng sáng duy nhất có thể tạo nên sự sống.
+ Em bước đi “đánh cắp” trong lòng anh niềm yêu và nỗi nhớ da diết.
+ Câu chữ như khắc khoải và như đong đầy niềm thương nhớ “Em đi - như chiều đi”.
+ Em là trung tâm của sự sống, vắng bóng em chỉ còn niềm cô đơn choáng ngợp tâm hồn,
trong mỗi ánh nhìn của anh sự vật như không còn tồn tại.
→ Có thể nói ngay ở câu thơ đầu tiên vai trò và sức mạnh của bóng hình em đã hằn in trong
tâm khảm của anh. Em đi thì chan chứa nỗi nhớ da diết đến thế, khi em về liệu anh có vui
hơn?

3 Có câu chủ đề.

4 Đoạn văn đảm bảo tính liên kết giữa các câu trong đoạn văn.
5 Đoạn văn đảm bảo về yêu cầu về chính tả, cách sử dụng từ ngữ, ngữ pháp.
 VẬN
DỤNG
 VẬN DỤNG
Yêu cầu: Sưu tầm thêm những bài thơ
khác của Chế Lan Viên, của các nhà thơ
khác nói về tình yêu. So sánh, đối chiếu
với các tác phẩm thơ viết về tình yêu của
văn học Việt Nam.
 Lên bầu trời khôn đưa hồn đôi cánh
Khúc ca chiều Cánh yêu đương trĩu nặng hồn mỏng mảnh
Nắng hiền lành như một màu lụa cũ Và ngang chiều nghìn vạn hố cô liêu
Che gốc già, màn lá xanh buông rủ Vô ảnh chờ hồn ngả lúc qua chiều
Ngày chiều chiều, từng trút gió không hương Ôi, im lặng của nắng chiều bất diệt
Lên cành cao khôn gợi dậy bụi đường
Ngỡ nghìn thuở vẫn chưa quen ly biệt
Ôi im lặng vẫn ôm nàng bất diệt
Để du dương lá khóc tiếng đôi cành
Chiều muôn thuở ngại ngùng cơn khóc biệt
Sóng thời gian trôi chảy bến ngày xanh
Hồn bao la mời mọc những tình say Che gốc già, lá mấy màn buông rủ
Tình bao la quyến rũ mảnh hồn bay Màn xuân khoác nắng vàng như lụa cũ
Ôi, cho hồn đau thương vừa kết cánh
Hồn tôi nghe hờn khóc tự trong hồn
Ôi, cho trời hơi sương tăng giá lạnh
Một đám tang đưa hồn xuống huyệt buồn
Giữa một chiều đôi chút gió không hương
Tình đôi ta như một chút bụi đường Cành cây biếc nắng vàng vừa hết chiếu
Lòng tôi buồn như đám tang không triệu
Và hồn tôi là triệu đám tang nào
Mà phất phơ trong gió lá xôn xao?
 Nhớ mình
Qua đây ta lại nhớ mình
Gió trăng chẳng nói hết tình ta đau
Ngọn riêng gió thổi sầu lau
Mắt xa em có sáng màu nhớ nhung?
Thời gian chảy khuất bên lòng
Nhỏ to mạch gối đôi dòng xót thương
Bình Định, 2-6-1946
(Chế Lan Viên toàn tập (Vũ Thị Thường sưu tập
và biên soạn), NXB Văn học, 2002)
Lòng anh làm bến thu
Buổi sáng em xa chi
Cho chiều, mùa thu đến
Để lòng anh hóa bến
Cho thuyền em ra đi!
(Dẫn theo thivien.net)
Hoa tháng ba
Tháng ba nở trắng hoa xoan
Sáng ra, mặt đất lan tràn mùi hương
Không em anh chẳng qua vườn
Sợ mùi hương… sợ mùi hương nhắc
mình!
(Dẫn theo thivien.net)
MỘT SỐ BÀI THƠ TÌNH NỔI
TIẾNG
1. Sóng – Xuân Quỳnh
2. Biển – Xuân Diệu
3. Tôi yêu em (Pu-skin).
4. Em bảo anh đi đi – Silva
Kaputikian
5. Tương tư - Nguyễn Bính
*HS chuẩn bị bài soạn: Thực hành tiếng Việt: ÔN TẬP
CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ TIẾNG VIỆT