Mga Piyesa sa Sabayang Pagbigkas.docx
- 1. KUNG TUYO NA ANG LUHA MO, AKING BAYAN Amado V. Hernandez Lumuha ka, aking Bayan; buong lungkot mong iluha Ang kawawang kapalaran ng lupain mong kawawa: Ang bandilang sagisag mo’y lukob ng dayong bandila, Pati wikang minana mo’y busabos ng ibang wika, Ganito ring araw nang agawan ka ng laya, Labintatlo ng Agosto nang saklutin ang Maynila, Lumuha ka, habang sila ay palalong nagdiriwang, Sa libingan ng maliit, ang malaki’y may libingan; Katulad mo ay si Huli, naaliping bayad-utang, Katulad mo ay si Sisa, binaliw ng kahirapan; Walang lakas na magtanggol, walang tapang na lumaban, Tumataghoy, kung paslangin; tumatangis, kung nakawan! Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop Na sa iyo’y pampahirap, sa banyaga’y pampalusog: Ang lahat mong kayamana’y kamal-kamal na naubos, Ang lahat mong kalayaa’y sabay- sabay na natapos; Masdan mo ang iyong lupa, dayong hukbo’y nakatanod, Masdan mo ang iyong dagat, dayong bapor, nasa laot! Lumuha ka kung sa puso ay nagmaliw na ang layon, Kung ang araw sa langit mo ay lagi nang dapithapon, Kung ang alon sa dagat mo ay ayaw nang magdaluyong, Kung ang bulkan sa dibdib mo ay hindi man umuungol, Kung wala nang maglalamay sa gabi ng pagbabangon, Lumuha ka nang lumuha’t ang laya mo’y nakaburol. May araw ding ang luha mo’y masasaid, matutuyo, May araw ding di na luha sa mata mong namumugto Ang dadaloy, kundi apoy, at apoy na kulay dugo, Samantalang ang dugo mo ay aserong kumukulo; Sisigaw kang buong giting sa liyab ng libong sulo At ang lumang tanikala’y lalagutin mo ng punglo! Pamana ng Lahi Patrocinio V. Villafuerte Di mo man sabihin, aking nababatid, Ikaw'y naglalakbay sa Bagong Daigdig; Paraisong dati'y hinanap, inibig, Alaala na lang na di magbabalik Sabay sa pagsikat ng Bagong Umaga, Naglaho nang ganap ang pangungulila; Hungkag na buhay mo'y mabigyan ng pag-asa, Ang Bagong Lipunan, may handog na ligaya. Ngunit ang lipuna'y hindi nagwawakas, Sa mga pangako at mga pangarap; Damdaming dakila at diwang matalas, Siyang magbubukas sa malayang pugad. Pag-unlad ng bansa'y may hatid-pangako, Na ang kalinanga'y dapat na mabuo;
- 2. Kulturang pambansa'y di dapat isuko, Hayaang magbunga't mabusog sa puso. Ngunit tila yata nalilimutan mo, Mga kaugaliang buhay-Pilipino, Ang lahat ng ito ay pagyamanin mo, Ay nasyonalismo'y mapapasaiyo. Ang pagkakaisa'y pagbabayanihan, Nag-usbong sa diwa't lahing makabayan, Kung sasariwain at pagbabalikan, Ang pagkakabuklod ay masisilayan. Sa pistang-bayan masasaksihan mo, May perya't pabitin saka palo-sebo, At ang santakrusan ay pinagdarayo. Sa mga tahana't pook na dakila, Ang tanging biyaya'y moral na adhika; Payo ng magulang ay banal na wika, Sa mabuting anak ay buhay na nasa. Ang lahat ng ito'y pamana ng lahi, Gabay nitong bansa't dangal nitong lipi; Kaya't magsikap ka, tuwa'y magbibinhi, Ikaw'y Pilipinong dapat na maghari. Ako’y Wika Tula ni Kiko Manalo Wikang Filipino ang aking pangalan, Ipinanganak ko itong kalayaan, Ako ang ina at siyang dahilan, Ng pagkakaisa at ng kasarinlan! Sapagkat ako nga ang siyang tumanglaw Sa bansang tahanang iyong tinatanaw, Katulad ng inang sa iyo ay ilaw, Nagbibigay-sigla’t buting sumasaklaw! Ako rin ang ama at naging haligi, Ng mga sundalo at mga bayani, Sa digmaan noon sa araw at gabi, Ako ang sandatang nagtaas ng puri! Pagkat akong wika ang lakas mo’t tuwa Ako’y lakas nitong bisig mo at diwa Sa pamamagitan ng aking salita, Ligtas ka sa uring luksong masasama! Sinalita ako at gamit ng lahat, Upang mga taksil ay maisiwalat, Sa Luzon, Visayas, sa lahat ng s’yudad, Pati sa Mindanao, ako ay nangusap! At nakamit mo na ang hangad na laya, Mula sa dayuhang sakim at masama, Dilim na sumakop sa bayan at bansa, Dagling lumiwanag, pintig ay huminga! Wikang Filipino, ginto mo at hiyas, Panlahat na wika saan man bumagtas, Ilaw na maalab, sa dilim ay lunas At lakas patungo sa tuwid na landas! Pag-ibig sa Tinubuang Lupa Tula ni Andres Bonifacio Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya sa pagkadalisay at pagkadakila gaya ng pag-ibig sa tinubuang lupa? Alin pag-ibig pa? Wala na nga, wala. Ulit-ulitin mang basahin ng isip at isa-isahing talastasing pilit ang salita’t buhay na limbag at titik ng isang katauhan ito’y namamasid. Banal na pag-ibig pag ikaw ang nukal sa tapat na puso ng sino’t alinman, imbit taong gubat, maralita’t mangmang nagiging dakila at iginagalang. Pagpupuring lubos ang nagiging hangad sa bayan ng taong may dangal na ingat, umawit, tumula, kumatha’t sumulat, kalakhan din nila’y isinisiwalat. Walang mahalagang hindi inihandog ng pusong mahal sa Bayang nagkupkop, dugo, yaman, dunong, katiisa’t pagod, buhay ma’y abuting magkalagot-lagot. Bakit? Ano itong sakdal nang laki na hinahandugan ng buong pag kasi
- 3. na sa lalong mahal kapangyayari at ginugugulan ng buhay na iwi. Ay! Ito’y ang Inang Bayang tinubuan, siya’y ina’t tangi na kinamulatan ng kawili-wiling liwanag ng araw na nagbibigay init sa lunong katawan. Sa kanya’y utang ang unang pagtanggap ng simoy ng hanging nagbigay lunas, sa inis na puso na sisinghap-singhap, sa balong malalim ng siphayo’t hirap. Kalakip din nito’y pag-ibig sa Bayan ang lahat ng lalong sa gunita’y mahal mula sa masaya’t gasong kasanggulan. hanggang sa katawan ay mapasa-libingan. Ang nangakaraang panahon ng aliw, ang inaasahang araw na darating ng pagka-timawa ng mga alipin, liban pa ba sa bayan tatanghalin? At ang balang kahoy at ang balang sanga na parang niya’t gubat na kaaya-aya sukat ang makita’t sa ala-ala ang ina’t ang giliw lampas sa saya. Tubig niyang malinaw sa anaki’y bulog bukal sa batisang nagkalat sa bundok malambot na huni ng matuling agos na nakaka aliw sa pusong may lungkot. Sa aba ng abang mawalay sa Bayan! gunita ma’y laging sakbibi ng lumbay walang ala-ala’t inaasam-asam kundi ang makita’ng lupang tinubuan. Pati na’ng magdusa’t sampung kamatayan wari ay masarap kung dahil sa Bayan at lalong maghirap. O! himalang bagay, lalong pag-irog pa ang sa kanya’y alay. Kung ang bayang ito’y nasa panganib at siya ay dapat na ipagtangkilik ang anak, asawa, magulang, kapatid isang tawag niya’y tatalikdang pilit. Datapwa kung bayan ano ang bayan ng ka- Tagalogan ay nilalapastangan at niyuyurakan katwiran, puri niya’t kamahalan ng sama ng lilong ibang bayan. Di gaano kaya ang paghinagpis ng pusong Tagalog sa puring nalait at aling kaluoban na lalong tahimik ang di pupukawin sa paghihimagsik? Saan magbubuhat ang paghihinay sa paghihiganti’t gumugol ng buhay kung wala ring ibang kasasadlakan kundi ang lugami sa kaalipinan? Kung ang pagka-baon niya’t pagka-busabos sa lusak ng daya’t tunay na pag-ayop supil ng pang-hampas tanikalang gapos at luha na lamang ang pinaa-agos Sa kanyang anyo’y sino ang tutunghay na di-aakayin sa gawang magdamdam pusong naglilipak sa pagka-sukaban na hindi gumugol ng dugo at buhay. Mangyari kayang ito’y masulyap ng mga Tagalog at hindi lumingap sa naghihingalong Inang nasa yapak ng kasuklam-suklam na Castilang hamak. Nasaan ang dangal ng mga Tagalog, nasaan ang dugong dapat na ibuhos? bayan ay inaapi, bakit di kumikilos? at natitilihang ito’y mapanuod. Hayo na nga kayo, kayong nanga buhay sa pag-asang lubos na kaginhawahan at walang tinamo kundi kapaitan, kaya nga’t ibigin ang naaabang bayan. Kayong antayan na sa kapapasakit ng dakilang hangad sa batis ng dibdib muling pabalungit tunay na pag-ibig kusang ibulalas sa bayang piniit.
- 4. Kayong nalagasan ng bunga’t bulaklak kahoy niyari ng buhay na nilanta't sukat ng bala-balakit makapal na hirap muling manariwa’t sa baya’y lumiyag. Kayong mga pusong kusang inuusal ng daya at bagsik ng ganid na asal, ngayon magbangon’t baya’y itanghal agawin sa kuko ng mga sukaban. Kayong mga dukhang walang tanging sikap kundi ang mabuhay sa dalita’t hirap, ampunin ang bayan kung nasa ay lunas sapagkat ang ginhawa niya ay sa lahat. Ipahandog-handog ang buong pag-ibig hanggang sa mga dugo’y ubusang itangis kung sa pagtatanggol, buhay ay mapatid ito’y kapalaran at tunay na langit.