2. Batzuk uretan bizitzeko gai
dira; nenufarrak, adibidez.
Landara asko handiak dira eta
urte asko bizi dira. Beste
batzuk, ostera, oso txikiak
dira, eta hilabete batzuk
besterik ez dira bizi.
Landaren ezaugarri komunak:
Berdeak dira.
Lurrari lotuta bizi dira.
Izaki autografoak dira.
Sustraiak, zurtoinak eta
hostoak daukiez.
3. • Lorak landara askoren uglketa organoak dira. Kolore eta itxura
ikusgarria izaten dabez. Loretatik fruituak sortzen dira.
• Hostoek ura eta gatz mineralak lardarearentzako elikagai bihurtzen
dabez. Estoma izeneko zulo batzuk daukiezeta, horren bidez, behar
daben oxigenoa eta karbono dioxidoa hartzebn dabe.
• Sustraien txanoak muturraz babestuta dagoz. Txanoa atal gogortua
da, sustraiak babesten dauzana, lurra hondeatzen dabenean hondatu
ez daitezan.
• Zortoinak lardareari tente eusten deutso, eta hostoei ere eusten
deutse. Argia dagoan alderantz hazten da, eta substantziak landara
osora barreiatzen dabezan hodi mota bi dagoz hodi zurkarak eta hodi
liberiarrak.
• Sustraia lur barrurantz hazten da, ur bila. Landarea lurrera lotzen dau
eta landareak bizitzeko behar dauzan ura eta gatz mineralak
xurgatzen dauz, ule xurgatzaile izeneko luzpen meheen bidez.
4. LANDAREN SAILKAPENA
• Landarak talde handi bitan saikatzen dira landara
loradunak eta lora bako landarak.
• Landara loradunak edo fanerogamoak hazien
bidez ugaltzen dira. Beste batzuk txikiak daukiez
lora guztiek daukiez ondo garatutako
sustraia, zurtoina eta hostoak, eta batzuk baita
haziak babesten dabezan fruituak dara
fanerogamoak gimnospermoak edo angiospermoak
izan daitekez.
• > Gimnospermoak ez daukie haziak babesteko
fruiturik
• > Angiospermoak lora ikusgarriak daukiez, eta
haziak babesteko fruituak sortzen dabez.
• Lora bako landarak edo kriptogamoak esporen
bidez ugaltzen dira, eta ez daukie hazirik. Talde
bitan bereizten dira: irstzeak edo goroldioak.
• > Iratzeek ondo bereiztuta daukiez
sustraiak, zurtoinak eta hostoak.
• Iratzeetan, esporak soro izeneko zakutxoetan
batuta dagoz.
• >Goroldioek sustraia, surtoin eta hosto oso txikiak
daukiez.
• Esporak kapsula izeneko zakutxoen barruan batuta
daukiez.
5. • Landaren nutrizino funtzinoa osatzen daben prozesuek hainbat aldi
daukiez:
• Xurgatzea: landareak, sustraietako ule xurgatxaileen bidez, behar dauzan
ura eta gatz minelarak hartzen dauz lurzorutik. Uraren eta gatz mineralen
nahasturak izerdi landubakoa dauka izena.
• Zirkulazinoa: izerdi landubakoak zurtoinean gora igoten dau, hostoetaraino.
• Fotosintesia: izerdi landubakoa eta karbono dioxidoa hostoetan nahasten
dira eguzki argiaren energiari esker. Eguzki energia klorofila izeneko
substantziaren bidez bereganatzen dabe landarek, eta energia horri esker
euren elikagaia sortzen dabe, izerdi landua deitutakoa.
• Zirkulazinoa: izerdi landua hostoetatik landara osora barrreiatzen da hodi
liberiarren bidez.
• Arnasketea: estomen bitartez arnasea hartzen dabe; Horren bidez
oxigenoa hartu eta karbono dioxidoa botaten dabe atmosferara.
• Transpirazioa: landarek xurgatzen daben uraren zati bat atmosferara
askatzen dabe, lurrun legez, hostoetan daukiezan zuloen edo estomen.
Giro lerroetan , ostera, estomak uzkurtu eta txikiago bihurtzen dira.
6. • Lorazilak lorearen organo arrak dira.
Harizpi batek eta harizpiaren
muturrean dagoen antera izeneko
zakutxoak osotzen dabe.
Barruan, polen aleak
dagoz, eta, horren barruan, zelula
sexual arrak.
• Sepaloak lorearen oinaldeko hostotxo
berdeak dira. Koroleari eustea da
sepaloen funtzinoa.
• Selalo guztien multzoa kaliza da.
• Pistiloa lorearen organo emea da.
Botila formea dauka:
irekidurea, samea eta obulutegi
izeneko zabalguneadaukaz.
Obulutegiaren barruan obuluak edo
zelula sexual emeak dagoz.
• Petaloak lorak insektuak erakarteko
baliatzen dauzan hosto koloredunak
dira. Petalo guztien multzoa korolea
da.
7. • Haizeak edo insektuak lora
baten polen aleak beste lora
baten pistilora eroaten dabez.
Prozesu horri polinizazinoa
deitzen jako.
• Jarraian, polena estiloan
behera obulutegiraino jaisten
da eta, han, obuluakaz bat
egiten dauz. Prozesu horri
ernaltzea deitzen jako.
• Obulutegia puztu egitan
da, hazia babesteko
erreserba gordeten asten
dalako. Halan fruitua sortuko
da.
8. • Ugalketa asexualaren bidez, landarek beste landara bardin-bardinbatzuk
sortzen dabez , zelula sexualek bat egin behar barik. Landara loradunek
beste landara batzuk sortu daikiez euren zati batetik
abiatuta, aldaxken, tuberkuluen,erraboilen edo estoloien bidez.
