10 Animalien harreman-funtzioa
- 2. 1 ESTIMULUAK HARTZEA • Nerbio-sistema: – Erantzun azkarra – Lokomozioaz arduratu • Sistema endrokrinoa: – Hormonen bidezko erantzuna – Astiroagoa – Iraunkorragoa
- 3. 1.1. Errezeptoreak • Estimulua hartzeaz arduratzen dira SENTIMEN ORGANOAK • Ukimen-organoak: – Kontaktuz, presioz, beroz edo hotzez aktibatu • Oreka-organoak: – Azkartzeak, errotazioak edo norabide aldaketak nabaritu – Estatozistoek egiten dute hori – Ornedunetan belarrian
- 4. • Entzumen-organoak: – Intsektuek antenetan – Saguzarrek ultrasoinuak orientatzeko – Ornodunetan oreka ere erregulatzen du • Usaimen-organoak: – Substantziak gas egoeran egon behar dira, edo partikula edo tanta txiki moduan – Artropodoek antenetatik eta moluskuek tentakuluetatik usaintzen dura » Ornodunetan ahoarekin komunikatuak
- 5. • Ikusmen-organoak: – Argiak estimulatzen ditu – Sinpleenek argiaren intentsitatea bereizi bakarrik – Animali denek ez dute espektro bera ikusten: • Erleek ultramorea bakarrik ikus dezakete
- 6. • Nerbio-bulkada: neuronetan zehar bidaiatzen duen seinale elektrokimikoa 2.1. Neuronen zeharreko transmisioa • Despolarizazio izeneko prozesu baten bidez gertatzen da 2 NERBIO KOORDINAZIORAKO SISTEMA
- 7. Mintza polarizatuta dago: kanpoan karga + eta barruan -. Geldialdiko gaitasuna deitzen zaio. a) Estimuluak Na+ ioiak barrura sartzea eragiten du. Polarizazioa aldatu: barruan + eta kanpoan -. Ekintza gaitasuna. b) Despolarizazioak alboko guneei eragiten die, hauek ere depolarizatuz. c) Domino efektuaz despolarizazioa transmitituz doa: nerbio-bulkada d) Mintz osoa zeharkatzean, errepolarizazioa gertatzen da NERBIO BULKADA: mintz plasmatikoaren despolarizazioa
- 8. Sodio-potasiozko bombak mantentzen du polarizazioa (kanpoan + eta barruan -)
- 9. Hedatze-abiadura • Mielina-zorroa izateak seinalearen transmisioa azkartzen du • Ranvierren nodulu batetik bestera gertatzen da
- 10. 2.2. Sinapsia Hiru eremutan gertatu daiteke: • Neurona - neurona • Neurona - muskulu edo guruin zelula • Sentimen zelula – neurona Neurona presinaptikoa: bulkada daraman neurona Neurona postsinaptikoa: bulkada jasotzen duena Nerbio-bulkada Neurona presinaptikoa Neurona postsinaptikoa
- 11. SINAPSI ELEKTRIKOA • Neuronak bata bestetik oso hurbil daudenez ioiak batetik bestera pasatzen dira proteina baten laguntzaz. • Oso azkarra da.
- 12. SINAPSI KIMIKOA • Neuronen arteko aldea handiagoa: arrail sinaptikoa • Axoien muturrean: bukaera-botoia • Horien barruan neurotransmisorez (azetilkolina, adrenalina…) beteriko besikula sinaptikoak daude • Nerbio bulkada iristean, neurotransmisoreak askatu egiten dira • Errezeptoreetara joaten dira • Despolarizazioa gertatzen da zelula postsinaptikoan
- 14. ERREZEPTOREAK • Errezeptore espezifikoak daude neurotransmisore bakoitzarentzat • Errezeptorea aktibatu orduko, neurotransmisorea askatu egiten da NEUROTRANSMISOREAK • Errezeptoretik askatu ondoren: – Batzuk entzimek suntsaitzen dituzte – Beste batzuk berriro besikuletan sartzen dira • Errezeptore bat izan daiteke. Azetilkolina adibidez: – Suspertzailea: garuneko neuronetan – Inhibitzailea: sistema kardiobaskularrean Adrenalina:
- 15. PLAKA ERAGILEAK • Neurona eta muskulu zuntzen arteko sinapsi guneak dira • Sinapsi kimikoaren antzekoa
- 16. • NERBIO-SISTEMA ZENTRALA (NSZ): – Entzefaloa eta bizkarrezur-muina • NERBIO-SISTEMA PERIFERIKOA (NSP): – Nerbio eta gongoil periferikoak 4 ORNODUNEN NERBIO-SISTEMA
- 18. 4.1. Nerbio sistema zentrala • Hezur sendoek eta meningeek babesten ditu: • Substantzia grisa: neuronen gorputzak metatzen diren tokiak • Substantzia zuria: nerbio kordak metatzen diren tokia. Mielina zorroak zuriak direlako.
- 19. ENTZEFALOAREN ATALAK Hormonak isurtzeko guruinak •Gizakietan dago garatuen •Bi hemisferio •Zisurak ditu Zenbat eta eboluzionatuago, garrantzia txikiagoa •Jarrera •Oreka •Ikasitako mug.
- 20. Garuneko lobuluak: Zer kontrolatzen da non?
- 21. BIZKARREZUR MUINA • Funtzioa: – Nerbio bulkadak garraiatu: sentimen nerbioen bidez entzefalora eta entzefalotik nerbio eragileetara – Jarduera erreflexuak • Burmuinaren ezkerraldeak gorputzaren eskuineko zatia kontrolatzen du, eta alderantziz.
- 22. 4.2. Nerbio-sistema periferikoa • Nerbio-sistema zentraletik sartu eta irteten diren nerbioak • Organismo osora iristen da • Nebio motak: – Nornazkoaren arabera: • Sentimen-nerbioak • Nerbio-eragileak • Nerbio mistoak – Abiatzeko lekuaren arabera: • Buruezurreko nerbioak • Bizkarrezurreko nerbioak
- 24. • Nerbio-sistema somatikoa – Modu kontzientean kontrolatu – Eskeletoko muskuluekin lotua • Nerbio-sistema autonomoa – Oharkabean egiten diren ekintzak: • Arnas mugimenduak • Bihotz-taupadak • Digestioan diharduten guruinen kontrola – Honen barruan daude: • Sistema sinpatikoa: organismoa ekintzarako prestatu • Sistema parasinpatikoa: organismoa erlaxatu
- 25. EGINTZA ERREFLEXUAK • Garunak ez du parte hartzen • Ziztada edo erredura baten aurrean