2030erako Euskadiko BiodibertsitateEstrategia
0 likes250 views
Badira urte batzuk Eusko Jaurlaritza, gainerako administrazio publikoekin batera, esfortzu luze eta jarraitu bat egiten ari dela euskal natura‐ondarea babesteko eta era aktiboan kudeatzeko. Nabarmentzekoa da azken urteetan Natura 2000 Sareko guneetan egindako lana, edo mehatxatutako flora‐ eta fauna‐espezieen kontserbazioaren kudeaketa. Hala eta guztiz ere, ingurumen‐sektorean aurrerapenak izan arren, ez dira gutxi narriatuta jarraitzen duten ekosistemak, eta bide luzea geratzen da Euskadiko itsaso‐ eta lur‐inguruneek kontserbazio‐ egoera ona lortzeko eta horri eusteko. Funtsezko konpromiso hori lortzeko badira hobetu beharreko alor batzuk, besteak beste, erakundeen arteko koordinazioa, baliabide ekonomikoak eta giza baliabideak esleitzea, edo jakintza teknikoen etengabeko eguneraketa.
2030erako Euskadiko BiodibertsitateEstrategia
- 3. 1 AURKIBIDEA 1. SARRERA .................................................................................................................... 2 a) MUNDUKO, EUROPAKO ETA ESTATUKO INGURUMEN‐TESTUINGURUA .............. 3 b) EUSKAL INGURUMEN‐TESTUINGURUA ................................................................. 6 c) DIAGNOSTIKOA...................................................................................................... 8 d) EUSKADIKO BIODIBERTSITATEAREN KUDEAKETARI BURUZKO LABURPENA ...... 19 e) BIODIBERTSITATEARI BURUZ EUSKAL GIZARTEAK DUEN PERTZEPZIOA ............. 23 f) ESTRATEGIA EGITEKO PARTAIDETZA‐PROZESUA ................................................ 24 2. IKUSPEGI ESTRATEGIKO BAT .................................................................................... 28 3. BIODIBERTSITATEAREN ESTRATEGIAREN 2030ERAKO XEDEAK ETA JARDUKETA‐ LERROAK 29 4. 2020RAKO EKINTZAK. EUSKADIKO NATURA‐ONDAREA HOBETZEKO EKINTZA‐PLANA 34 5. KUDEAKETA‐EREDUA: GOBERNANTZA, ANALISI EKONOMIKOA ETA JARRAIPENA . 39 a) GOBERNANTZA .................................................................................................... 39 b) BALIABIDE EKONOMIKOAK ................................................................................. 41 c) JARRAIPENA ETA EBALUAZIOA ............................................................................ 43
- 4. 2 1. SARRERA Badira urte batzuk Eusko Jaurlaritza, gainerako administrazio publikoekin batera, esfortzu luze eta jarraitu bat egiten ari dela euskal natura‐ondarea babesteko eta era aktiboan kudeatzeko. Nabarmentzekoa da azken urteetan Natura 2000 Sareko guneetan egindako lana, edo mehatxatutako flora‐ eta fauna‐espezieen kontserbazioaren kudeaketa. Hala eta guztiz ere, ingurumen‐sektorean aurrerapenak izan arren, ez dira gutxi narriatuta jarraitzen duten ekosistemak, eta bide luzea geratzen da Euskadiko itsaso‐ eta lur‐inguruneek kontserbazio‐ egoera ona lortzeko eta horri eusteko. Funtsezko konpromiso hori lortzeko badira hobetu beharreko alor batzuk, besteak beste, erakundeen arteko koordinazioa, baliabide ekonomikoak eta giza baliabideak esleitzea, edo jakintza teknikoen etengabeko eguneraketa. Euskal Autonomia Erkidegoko 2030erako Biodibertsitate Estrategia natura‐ondarearen arloko lehentasunak eta konpromisoak finkatzeko tresna da, begirada 2030. urtean jarrita. Eskualde‐ aplikazioko ekimen bat den arren, ikuspegi globala ere badu eta Dibertsitate biologikorako 2011‐2020 estrategia‐planarekin bat egiten du. Hala, aipatutako plana Dibertsitate Biologikoari buruzko Nazio Batuen Hitzarmenetik, 2020ra bitarteko Biodibertsitateari buruzko Europar Batasunaren Estrategiatik eta 2011‐2017 aldirako Natura Ondarearen eta Biodibertsitatearen Estatuko Plan Estrategikotik sortu da. Dokumentu horiek guztiek dibertsitate biologikoak nazioartean pairatzen dituen presioei zein mehatxuei aurre egiteko hainbat helburu eta jarduketa ezartzen dituzte. Ildo horretan, bat egiten du, halaber, 2015ean Nazio Batuen Garapen Jasangarrirako 2030rako Agendako Garapen Jasangarriari buruzko Helburuekin (2015an onartuak), eta 15. helburuak hau adierazten du: «Lur‐ekosistemen erabilera jasangarria sustatzea, desertifikazioaren aurka egitea, lurren degradazioa gelditzea eta dibertsitate biologikoaren galera gelditzea»1 . Hori dela eta, Eusko Jaurlaritzak helburu bat ezarri du: biodibertsitatearen inguruko lan‐marko orokorra ezartzea, Foru Aldundien eta inplikatutako gainerako erakundeen eta agenteen arteko kolaborazio‐ekimen ugariak indartzeko, eta eginkizun horren ardura Ingurune Naturaleko eta Ingurumeneko Plangintzaren zuzendaritzak izango du. Gainera, Estrategia horren helburua da Euskal Autonomia Erkidegoko 2020rako IV. Ingurumen Esparru Programako 1. helburu estrategikoan ezarritakoa betetzea: «Gure kapital naturala babestea, kontserbatzea eta leheneratzea, ekosistemek ematen dizkiguten zerbitzuak zainduz.» 1 http://www.un.org/sustainabledevelopment/es/biodiversity/
- 5. 3 a) MUNDUKO, EUROPAKO ETA ESTATUKO INGURUMEN‐TESTUINGURUA Biodibertsitateri lotutako mugarri nagusiak, bai nazioartekoak bai Euskadikoak, taula honetan jaso dira: Nazioarteko eta Europako mugarri nagusiak Azalpena Nazio Batuen Dibertsitate Biologikoari buruzko Hitzarmena2 Nazioarteko oinarrizko erreferentzia‐dokumentua da biodibertsitatearen alorrean. Horixe izan zen lortu zen funtsezko akordioetako bat, 1992an Rio de Janeiron egin zen Ingurumenari eta Garapenari buruzko Nazio Batuen Konferentzian (Lurraren Gailurra). 6. artikulua. Kontserbaziorako eta garapen jasangarrirako neurri orokorrak: a) Alde kontratugile bakoitzak estrategia, plan edo programa nazionalak egingo ditu aniztasun biologikoa kontserbatzeko eta horren erabilera jasangarria egiteko (...). b) Kontratugile bakoitzak, ahal den heinean eta egokia bada, aniztasun biologikoaren babesa eta erabilera jasangarria sektorekako edo sektoreen arteko planetan, programetan eta politiketan integratuko du. Dibertsitate biologikorako 2011‐2020 estrategia‐plana – Aichiko xedeak 3 Nazio‐ eta eskualde‐helburuak ezartzeko esparrua da, eta Dibertsitate Biologikoari buruzko Hitzarmeneko helburuak modu koherentean eta eraginkorrean aplikatzea sustatzen du. Ikuspegi batek, misio batek, helburu estrategikoek eta Aichiko xedeak izeneko 20 helburuk osatzen dute. Dibertsitate Biologikorako Aichiko 17. xedeak hau adierazten du: «2015. urterako alde bakoitzak, dibertsitate biologikoaren eremuan, estrategia eta ekintza‐plan nazional eraginkorrak, parte hartzekoak eta eguneratuak politika‐ tresna gisa hartuko ditu eta martxan jarriko ditu». Garapen Jasangarrirako 2030rako Agendako Garapen Jasangarriari buruzko helburuak4 Garapen Jasangarrirako 2030erako Agendan (2015eko irailean munduko agintariek onartua) Garapen Jasangarriari buruzko Helburuak (GJH) jaso dira, zehazki 17, eta horiek guztiak indarrean jarri ziren 2016ko urtarrilaren 1ean. GJH horietatik biodibertsitatearekin zerikusi handiena hauek dute: ‐ 13. helburua: Klima‐aldaketari eta bere eraginei aurre egiteko neurri urgenteak hartzea. ‐ 14. helburua: Ozeanoak, itsasoak eta itsas 2 https://www.cbd.int/doc/legal/cbd‐es.pdf 3 https://www.cbd.int/doc/strategic‐plan/2011‐2020/Aichi‐Targets‐ES.pdf 4 http://www.un.org/sustainabledevelopment/es/la‐agenda‐de‐desarrollo‐sostenible/
- 6. 4 baliabideak modu jasangarrian kontserbatu eta erabiltzea, betiere garapen jasangarria helburu. ‐ 15. helburua: Lurreko ekosistemen erabilera sustatzea, desertifikazioari aurre egitea, lurzoruen degradazioa gelditu eta lurzoruen egoera leheneratzea, eta aniztasun biologikoaren galera gelditzea. 2020rako Europar Batasunaren Biodibertsitateari buruzko Estrategia5 Estatu kideetako eta bertako eskualdeetako natura kontserbatzeko eta leheneratzeko politikak orientatu behar ditu. EBren ikuspegia 2050rako: «2050ean, Europar Batasunaren biodibertsitatea eta eskaintzen dituen zerbitzu ekosistemikoak (bere kapital naturala) behar bezala babestuta, balioetsita eta berreskuratuta egongo dira, biodibertsitateak berezko balioa duelako eta gizakiaren ongizateari zein oparotasun ekonomikoari funtsezko ekarpena egiten diolako; hala, biodibertsitatearen galerak ekar ditzakeen aldaketa katastrofikoak saihestuko baitira.» EBren helburu nagusia 2020rako: «2020rako EBren biodibertsitatearen galera eta zerbitzu ekosistemikoen degradazioa gelditzea, eta horiek ahal den heinean leheneratzea; hala, EBk, aldi berean, munduko biodibertsitatea galtzearen aurka egiten duen ekarpena areagotuko du.» * Ikusi, halaber, 2020ra bitarteko Biodibertsitateari buruzko EBren Estrategiaren Bitarteko Berrikuspena. 6 Kontseiluaren 92/43/EEE Zuzentaraua, 1992ko maiatzaren 21ekoa, habitat naturalak eta basafauna eta basaflora kontserbatzearen ingurukoa 7 Basaespezieak eta haien habitatak babestea da helburua. Basaespezieak babesteko sare ekologiko bat eta araubide juridiko bat ezartzen ditu. Batasunaren intereseko habitatak identifikatzen ditu, baita Batasunaren intereseko animalia‐ eta landare‐espezieak ere. Horiek guztiak babesteko betebeharra ezartzen du, eta, berebat, horiek guztiak mantentzeko, leheneratzeko eta kontserbazio‐egoera on bat sustatzeko neurriak hartzera behartzen du. Basahegaztiak kontserbatzeari buruzko Kontseiluaren 1979ko apirilaren 2ko 79/409/EEE Zuzentaraua8 (2009/147/EE Zuzentarauan9 eguneratua) Zuzentarau honen helburua da EBko basahegazti guztiak kontserbatzea, horiek babesteko, kudeatzeko eta kontrolatzeko arauak ezarrita. Hegaztiak, haien arrautzak, habiak eta habitatak sartzen dira. Espezie mehatxatuen populazioak kontserbatzeko edo leheneratzeko neurriak hartzea proposatzen du, eskakizun 5 http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/strategy/index_en.htm 6 http://eur‐lex.europa.eu/legal‐content/ES/TXT/PDF/?uri=CELEX:52015DC0478&from=ES 7 EBAO, 206. zk., 1992ko uztailaren 22koa. 8 EBAO, 103. zk., 1979ko apirilaren 25ekoa. 9 http://eur‐lex.europa.eu/legal‐content/ES/TXT/?uri=celex%3A32009L0147
- 7. 5 ekologiko, zientifiko eta kulturalen arabera, kontuan izanik behar ekonomikoak eta jolaserako beharrak. Hegazti‐espezie guztientzat behar beste dibertsitate eta azalera kontserbatzeko eta leheneratzeko, neurriak ezarri behar dira. Natura 2000 Sarea 10 Habitatei eta hegaztiei buruzko zuzentarauetatik eratorri da, eta sare ekologiko koherente bat sortzean datza. Honako hauek hartzen ditu barnean: ‐ GKL: Garrantzi Komunitarioko Lekuak. ‐ KBE: Kontserbazio Bereziko Eremuak. ‐ BBE: Hegaztientzako Babes Bereziko Eremuak. 42/2007 Legea, abenduaren 13koa, Natura Ondareari eta Biodibertsitateari buruzkoa11 Estatuko natura‐ondarea eta biodibertsitatea kontserbatzeko, modu jasangarrian erabiltzeko, hobetzeko eta leheneratzeko oinarrizko araubide juridikoa ezartzen du, betiere pertsonen ongizaterako, osasunerako eta garapenerako ingurumen egokia bermatzeko eskubideen eta kontserbatzeko betebeharraren barruan. 1274/2011 Errege Dekretua, irailaren 16koa, 2011‐2017 aldirako natura‐ondarearen eta biodibertsitatearen Plan estrategikoa onartzen duena 42/2007 Legea, abenduaren 13koa, natura‐ondareari eta biodibertsitateari buruzkoa aplikatuz12 42/2007 Legetik, abenduaren 13kotik, natura‐ondarearen eta biodibertsitatearen Legetik eratorritakoa da, eta bere helburua hau da: xedeak, ekintzak eta irizpideak ezartzea eta zehaztea, susta ditzaten ondare naturalen, lurreko zein itsasoko baliabide naturalen, biodibertsitatearen eta geodibertsitatearen kontserbazioa, erabilera jasangarria eta leheneratzea. 10 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/r49‐natura/eu 11 BOE, 299. zk., 2007ko abenduaren 14koa. 12 BOE, 236. zk., 2011ko irailaren 30ekoa.
- 8. 6 b) EUSKAL INGURUMEN‐TESTUINGURUA Euskal administrazioek 20 urte baino gehiago daramatzate habitatak eta espezieak babestu daitezela sustatzen, eta, horren ondorioz, Euskadik azken urteetan oso aurrerapen handia egin du biodibertsitateari buruzko politiken alorrean. Ildo horretatik, lurralde honetako natura‐ ondarearen alorreko politikaren oinarriak dira 2014ko Natura Kontserbatzeko Legea eta EAEko 2020rako IV. Ingurumen Esparru Programa (IEP), urte horretan bertan onartua. Zehazki, Euskal Autonomia Erkidegoko 2030erako Biodibertsitatearen Estrategia honen jarduketa‐lerro nagusiak zehazteko, EAEko 2020rako IV. Ingurumen Esparru Programako 1. helburu estrategikoan ezarritakoa hartu da aintzat.13 Eta hau adierazten du jarduketa‐lerro horrek: ‐ Ingurune naturalaren kontserbazioa modu eraginkorrean txertatzea politika sektorialetan. ‐ Ekosistemen eta beren zerbitzuen galera mugatzea. ‐ Lurzoruaren okupazioa geldiaraztea; horretarako, erabileren nahasketa sustatuko da eta espazio degradatuak leheneratu nahiz berrerabiliko dira. ‐ Euskadiko kapital naturalaren kudeaketan tresna ekonomikoak jasotzea. ‐ Lurraldean jarduten duten agenteak ekosistemen zerbitzuen garrantziaz sentsibilizatzea eta konprometitzea. Gainera, Euskadik hainbat natura‐inguruneetarako lege eta tresna ugari ditu; hala, tresna nagusietako batzuk hauek dira: Esparrua Euskadiko biodibertsitatearekin zerikusia duten tresna normatibo eta estrategiko nagusiak Natura‐ondarea eta biodibertsitatea ‐ 1/2014 Legegintzako Dekretua, apirilaren 15ekoa, Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko Legearen testu bategina onartzen duena14 . ‐ 3/1998 Legea, otsailaren 27koa, Euskal Autonomia Erkidegoko 13 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/informazioa/2020ko‐ingurumen‐esparru‐plana/r49‐ 5832/eu/ 14 EHAA, 130. zk., 2014ko maiatzaren 29koa. IV. IEPk helburu estrategiko gisa planteatzen du 2020. urterako lortu behar dela Euskadiko ekosistemen degradazioa gelditzea. Eta, halaber, habitat nagusien, itsasokoen eta lehorrekoen, egoera hobetzea eta erasan nagusiak, eremuen isolamendua eta espezie inbaditzaileak, kasu, modu integral eta sistemikoan kudeatzea, administrazio eskudun guztien arteko lankidetza estuan.
- 9. 7 ingurugiroa babesten duena15 . ‐ Bizkaiko biodibertsitatea babesteko, hobetzeko eta kudeatzeko estrategia (2015)16 . Arriskuan dauden espezieak ‐ 167/1996 Dekretua, Basoko eta Itsasoko Faunako eta Florako Mehatxatutako Espezieen EAEko Katalogoa arautzen duena (CVEA) eta dekretuaren ondorengo aldaketak. ‐ Arriskuan dauden espezieen kudeaketa planak17 . Naturagune babestuak ‐ Natura 2000 Sarea: Naturagune babestuak (KBE eta BBE) deklaratzeko dekretuak, hegaztiei eta habitatei buruzko zuzentarauak aplikatuz18 . ‐ Euskal Autonomia Erkidegoan parke naturalak, biotopo babestuak eta zuhaitz bereziak deklaratzeko dekretuak19 . ‐ Baliabide Naturalak Antolatzeko Planak (BNAP). ‐ Otsailaren 27ko 42/1996 Dekretua, Euskal Autonomia Erkidegoko Babestutako Naturagune Sarearen Erregistroaren antolaketari eta funtzionamenduari buruzkoa20 . Lurralde‐kudeaketa ‐ 4/1990 Legea, maiatzaren 31koa, Euskal Herriko Lurralde Antolakuntzari buruzkoa21 . ‐ 28/1997 Dekretua, otsailaren 11koa, Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Artezpideak behin betiko onesteko dena22 , gaur egun berrikusketa‐fasean dago. ‐ Lurralde Plangintza Sektoriala (LPS)23 : Ibai eta Erreka Ertzeen Antolamenduaren LPS; Hezeguneen LPS; Itsasertzeko Babes eta Antolamendu LPS; Nekazaritzako eta Basoko LPS; eta abar. ‐ 2/2006 LEGEA, ekainaren 30ekoa, lurzoruari eta hirigintzari buruzkoa24 . Lehen sektorea ‐ 10/1998 Legea, apirilaren 8koa, Landa Ingurunearen Garapenekoa25 . ‐ Euskadiko Landa Garapenerako Programa 2015‐202026 . ‐ 2020rako Euskadiko Arrantza eta Akuikulturako Plan Estrategikoa27 . 15 EHAA, 59. zk., 1998ko martxoaren 27koa. 16 http://www.bizkaia.eus/home2/Archivos/DPTO9/Temas/Pdf/Eus_Estrategia%20Biodiversidad%20%28 Para%20publicar%29.pdf?idioma=EU 17 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/r49‐ u95/eu/contenidos/plan_programa_proyecto/gestion_especies/eu_doc/indice.html 18 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/r49‐natura/eu 19 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/r49‐ u95/eu/u95aWar/consultaMarcosJSP/U95aSubmitMarcoProteccion.do?pkMarco=4&tipoEntidad=0&blo queMarco=300 20 EHAA, 51. zk., 1996ko martxoaren 12koa. 21 EHAA, 131. zk., 1990eko uztailaren 3koa. 22 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/r49565/es/contenidos/informacion/dots/es_1165/indice_c. html 23 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/r49‐ 565/eu/contenidos/informacion/pts/eu_1161/pts_e.html 24 https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/2006/07/0603776a.pdf 25 https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/1998/05/9801778a.pdf 26 http://www.nasdap.ejgv.euskadi.eus/r50‐ pdr2020/eu/contenidos/informacion/pdr2020_intro/eu_agripes/pdr2020_intro.html
- 10. 8 ‐ Euskadiko Baso Plangintza 1994‐203028 . ‐ Mendiei buruzko foru‐arauak29 . Urak 30 ‐ Kantauri Ekialdeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa 2015‐2021. ‐ Kantauri Mendebaldeko Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa 2015‐2021. ‐ Ebroren Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoa 2015‐2021. ‐ 1/2006 LEGEA, ekainaren 23koa, Urarena Geodibertsitatea ‐ 2020rako Euskal Autonomia Erkidegoaren Geodibertsitatearen Estrategia31 , «EAEko Interes geologikoko lekuen inbentarioa (IGL)» barnean hartzen duena. ‐ Agindua, 2011ko martxoaren 18koa, zeinen bidez argitara ematen baita Euskal Kostaldeko Geoparkearen nazioarteko izendapena eta Europako Geoparkeen Sarean zein Unescok lagunduriko Munduko Geoparke Nazionalen Sarean sartu izana32 . Klima‐aldaketa ‐ Klima‐aldaketaren aurkako 2050erako euskal estrategia. Klima 205033 . Ingurumen‐hezkuntza ‐ Iraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko konpromisorantz EAEn 2005‐201434 (2030erako Euskadiko jasangarritasunerako hezkuntza‐estrategia lanketan dago). ‐ Urdaibaiko Biosfera Erreserban interpretaziorako, ikerketarako, gaikuntzarako eta garapen jasangarrian hezteko plana35 . Garapen jasangarria ‐ EAEko Garapen Iraunkorraren Ingurumen Estrategia (2002‐ 2020)36 . c) DIAGNOSTIKOA 27 http://www.nasdap.ejgv.euskadi.eus/plan_programa_proyecto/plan‐estrategico‐de‐pesca‐y‐ acuicultura‐de‐la‐comunidad‐autonoma‐del‐pais‐vasco‐2020/r50‐3812/es/ 28 http://www.nasdap.ejgv.euskadi.eus/r50‐ 7393/eu/contenidos/plan_programa_proyecto/plan_forestal/eu_9394/plan_forestal.html 29 http://www.araba.eus/cs/Satellite?c=Page&cid=1193045560308&language=eu_ES&pagename=Diputa cionAlava%2FPage%2FDPA_contenidoFinal http://www.bizkaia.eus/home2/Temas/DetalleTema.asp?Tem_Codigo=436&idioma=EU&dpto_biz=2&c odpath_biz=2|436 https://www.euskadi.eus/y22‐bopv/eu/bopv2/datos/2007/02/0701158g.pdf 30 http://www.uragentzia.euskadi.eus/plangintza‐hidrologikoa‐euskal‐autonomia‐erkidegoan/u81‐ 000331/eu/ 31 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/contenidos/plan_programa_proyecto/geodibertsitatearen_ estrategia/es_def/adjuntos/geodivers_2020.pdf 32 EHAA, 67. zk., 2011ko apirilaren 6koa. 33 http://www.euskadi.eus/contenidos/plan_programa_proyecto/klima2050/es_def/adjuntos/KLIMA205 0_es.pdf 34 http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/r43‐ 573/eu/contenidos/informacion/dig_publicaciones_innovacion/eu_edu_ambi/adjuntos/800005e_comp romiso_educacion_sostenibilidad_e.pdf 35 http://www.euskadi.eus/web01‐ s2ing/eu/contenidos/plan_programa_proyecto/pice_urdaibai/eu_15315/indice.html 36 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/contenidos/plan_programa_proyecto/eavds_pma/eu_9688 /adjuntos/pma0206.pdf
- 11. Jarra Erkid hainb ahalik 2016 nagu puntu dituzt 1. E a EAEra eta N nagu Europ intere 2020 konts Europ Euska 37 http estrat ian, natura‐o egoko 2030e bat diziplina k eta laburtu ko otsailare si aurkeztu utan egitura te. Hauek di EAErako inte atzerakada, ako interese Natura 2000 sietan oinarr par Batasune esekoak dire erako37 Bio serbazio‐ego pan, kontse adin, besta p://www.eusk tegiaren‐tarte ondarearen erako Biodib arekin erlazi uen azaldu na en 10ean bio ziren, eta atu da. Pun ra: eresekoak d zatiketa edo ekoak diren 0 eremuetak ritu dira. ean Batasun enen egoerar odibertsitate oera ona dute erbazio‐egoe lde, hezegu kadi.eus/eusk eko‐berrikuspe diagnostiko bertsitate Est onatutako d ahi izan da (e odibertsitate laburpen h ntu horiek d iren habitat o degradazio habitatak lo ko helburue naren interes ren antzekoa e Estrategi en habitat‐ko rarik txarre uneak eta ko‐jaurlaritza/ ena/ aren laburp trategia erat dokumentua eranskinen a eari buruzko au ideia ho diagnostikoa en % 75 kon oa dela eta. ortzeko, Bat en eta neur sekoak diren a da (% 77 eg ari egindak opuruak gor ena duten h zohikaztegia /‐/albistea/201 ena aurkezt tzeko egin de ak aztertu d atalean doku o gizarte‐for oriek oinarr ren alderdir ntserbazio‐eg asunaren in rrien dokum n habitaten goera txarrea ko bitartek a egin duela habitatak la ak egoera 15/biodiberts tuko dugu, E ena. Diagnos dira, eta he umentu osoa oa egin zen i hartzen d rik garrantzi goera txarre teresekoak mentuetan ja kontserbazio an dago), Eu ko berrikus adierazten d arreak eta txarrean d sitatearen‐eur Euskal Auton stiko hori eg emen inform dago). n. Bertan, 9 ituzten bed itsuenak jas ean daude, h diren habita asotako elem o‐egoera EA ropar Batasu spenak 201 duen arren. hezeguneak daude, hala ropako‐2020ra 9 nomia giteko, mazioa ideia deratzi sotzen horien atetan mentu AErako uneko 10etik dira. ere, ako‐
- 12. 10 kostaldekoak eta basoak daude egoerarik txarrenean. EAEn erlatiboki ondo dauden azken horiek guztiek alderdi nabarmen bat dute, eta hauxe da: kontserbazio‐egoera txarra dutela diagnostikatzeko arrazoiak direla zatikatzea, konplexutasun estruktural eta funtzional eskasa izatea, eta horietako batzuek azalera eskasa izatea, izan zezaketenarekin alderatuta. Aurreko hamarkadetan asko aprobetxatu izana da horren zergatia. Badira urte batzuk beren egoera nabarmenki eta progresiboki hobetzen hasi zirela. Eremu horiek dituzten mehatxu eta erronken artean klima‐aldaketaren ondorioak nabarmentzen dira. 2. Espezieen kontserbazio‐egoerari buruz ez dago informazio nahikorik. Oro har, EAEn ez dago espezieen kontserbazio‐egoerari eta joerari buruzko informazio askorik. Izan ere, habitaten kontserbazio‐egoera ez bezala, ez da egoera hori balioztatu. Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioak EAEri esleitu zizkion espezieak bakarrik balioetsi dira (bisoi europarra, Pirinioetako muturluzea eta igaraba). Informazio eskasia hori bereziki nabarmengarria da onddoei, likenei, baskularra ez den florari eta ornogabeei dagokienez. Hala eta guztiz ere, esan daiteke, Europar Batasuneko 2020erako Biodibertsitate Estrategiari egindako bitarteko berrikuspenaren arabera, 2010etik kontserbazio‐egoera ona duten espezie‐ kopuruak gora egin duela. Dena den, egoera txarrean dauden espezie asko egoera txar horretan daude oraindik, eta batzuk, are egoera txarragoan daude orain.
- 13. 3. A g g Euska (meh «baka diren Euska egon otsoa Beste batzu likena meha Kude bidez egoe Arriskuan d gehieneko b guztien % 2 adiko katal hatxupean) d ana» izenda n espezieak adiko Katalog , aingirarent arentzat Arab etik, arriskua uk bertan ja ak ez Katalo atxu‐maila. aketa‐planez z: LIFE‐progr ran hezteko auden espe bi kategoriet dira. ogoaren ar daude: 87 «g pena dute e kudeatzeko goan jasotak tzako kudea ban. an dauden es sotzeko pro ogo honetan z gain, best ramak, germ programak, ezieen Euska tan (87 «ga rabera, EA galzorian» d eta 93 «inte o 21 plan ko taxonei zu aketa‐plan b spezieen Eus posamenak n ezta Zerre te kontserba moplasmaren birpopulatze adiko katalo lzorian» eta En inbenta aude, 115 « eres bereziko daude. Hor uzenduta da at dago Bizk skadiko Kata daude. Den enda Gorriet azio‐ahalegin n biltegiak, eak, hegazti ogoan, 202 e a 115 «kalte ariatu diren «kaltebera» a oak» dira. H rietako 19 ude. Nahiz e kaian eta G logoan orain na den, ez d tan ere, eta n batzuk eg fauna berre sarraskijalee espezie jaso ebera»). Esp n espezieen atalean sailk alaber, EAEr arriskuan d eta katalogo ipuzkoan, et ndik jaso gab ira kontuan a beraz, eze giten ari dir eskuratzeko en janlekuak, ota daude a pezie inbenta n % 4 arri katuta daude rako interes auden espe honetan jaso ta beste pla be dauden es hartu ondd ezaguna da a, honako h zentroak, g , etab. 11 rrisku ariatu skuan e, 88k ekoak ezieen ota ez an bat spezie do eta duten hauen atibu‐
- 14. 4. E l Natu hori E barne multz Mund estat beha 177.0 araud Azken araud jotze Edon arabe dien habit Natu eman «ego EAEren aza lurraldearen ra 2000 Sare Europako lur e hartzen d zoa: Natura dakako itsa uaren esku rreko figura 073 ha Natu diri eta neurr n hamarkad dia, Europa‐m ar daudela, n ola ere, Eu era, habitate estaldura‐m taten eta es ra 2000 Sare n, orduan e nkor» gisa b leraren % 2 n % 20,5 barn ea funtsezko r‐ eta ibai‐ha du, gutxi go 2000 Sarea sadarraren mena da). bat baino g ura 2000 Sa riri atxikita d detan eremu mailakoa nag nahiz eta eto uropako Bio en eta espe mailari edo spezieen ka eak ematen d eta hobeto alioztatzen d 23 dago ba ne hartzen d o apustua da abitatentzat orabehera. E a, parke nat eta Ogoño Aintzat har ehiago dute reari dagoki daude. u babestuen gusiki, onets orkizunean h odibertsitate ezieen konts ordezkapena suan, beren dien estaldu balioztatzen da, eta estald besgune be du. a Europako b osatu da ne Euskadin 96 turalak, biot lurmuturra rtuta lurtarr la, EAEren a io. Eremu h n deklarazio siz joan ahal heda daitezke e Estrategia erbazio‐egoe ari lotuta d n kontserba ra‐mailari. Iz n da bere j dura txikiago ezala deklar biodibertsita urri handi ba 6 lekuk osat topo babest aren itsasgu rak diren e zaleraren % oriek nahita ak areagotu a. Pentsatze een. ari egindako era globala ago. Hala e zio‐egoerare zan ere, sare joera. Estald oa dutenean, ratuta. Natu ate‐politikari atean, eta lu tzen dute e uak eta zuh unea‐BBE (h remuetako 24 babestua aez bete be u egin dira, ekoa da dekl o bitarteko Natura 200 ere, egoera en joera he eak gero eta dura gehien , «txarrera d ura 2000 S dagokionez ur‐azaleraren eremu babe haitz berezia horren kude batzuek ba a dago, horr har diren ze horren ing arazio horie berrikuspe 00 Sareak em txarrean da ertsiki lotua estaldura ge n duten kas oa» gisa. 12 Sareak z. Sare n % 18 estuen ak eta eaketa abestu retatik enbait uruko k goia naren maten auden dago ehiago uetan
- 15. 5. G Euska du: natur garap konts Natu kude 2020 egin salbu beha hand Mund mund 38 htt scienc Geodibertsit al Autonomi «Geodiberts ralaren part pena baldin serbazioaren ra‐ondareare aketaren ere rako EAEko da, gure uespen daud rreko eleme ia jaso du, duko Geopa duko ondare tp://www.une ces/geoparqu tateak lekua a Erkidegok itatea onda te dela. Iza tzatzen du, n helburu nag en funtsezk edu berritza geodibertsit lurraldeko g den arren, entu baliagar UNESCOk 2 arkeen Progr earen pareko esco.org/new/ es/ a hartu du na o 2020erako asun komun an ere, biod orain arte gusia izan dir ko alderditz ilea da Eusk tatearen estr geodibertsita orokorrean, rritzat jo. Be 2015eko aza ramaren bai otzat jotzen d /es/office‐in‐m atura‐ondare o Geodiberts na da eta dibertsitatea administrazi renak». zat jotzen kadi. Ildo ho rategia, eta i ateak duen ez dira EA estetik, eusk aroan Geopa itan38 ; horre dela. montevideo/c earen kudea sitate Estrat argi dago ren funtsa io publikoek duenez, alo orri jarraikiz, interes geolo garrantziar AEko eremu kal kostako g arkeen Mun ek esan nah ciencias‐natur aketan. tegiak honak lurralde ba da, eta ele k egindako k or horretan 2014ko eka ogikoko leku ren berri e naturalen geoparkeak nduko Sarea i du biosfer rales/earth‐ ko hau adier aten aberas ementu biot kudeaketare , babesaren ainean onart uen inbentar emateko. Ze barruan ba errekonozim n sartu zue ra‐erreserben 13 razten stasun tikoen en eta n eta tu zen io bat enbait abestu mendu enetik, n edo
- 16. 6. L a k Europ ikusp helbu hobe susta lurral susta EAEk hobe susta txerta ikusp aintza aintza Lurralde Ant azpiegitura kontzeptu gi par Batasun pegia sustatz uruen artea tzeko, eta lu atzeko. Nahiz lde‐esparrua atzeko. bere lurral tzeko, lurra atuta. Horreg atzen lurrald pegia erabak at hartu den at hartzeko a tolamendua berdea zerb isa txertatut neko biodib zen du. Ho an azpiegitu urraldearen e z eta horren ak garatu et ldean azpieg ldearen eta gatik, Lurral de‐eredu be kiak hartzean n) alderdi ba aukera dela. aren Gidalerr bitzu ekosist ta duena. bertsitate‐po orren harira, ura berde eta ekosistem inguruan au ta ezarri be gitura berde ekosisteme de Antolam errian. Lurra n orain arte tzuk (euskar roen bidez, emikoen au olitikak ere , Europar B bat sortzea mek ematen urrerapen ha eharko dituz e bat sortu ek ematen d enduaren G alde Antolam aintzat hart rrikoak, horn lurralde‐ere ukera handia ekosistem Batasuneko a dago, eko dituzten zer andiak izan d te, lehenera nahi du, e dituzten zerb Gidalerroen b menduak us tu ez diren nikuntzakoak edu berri bat a ematen du ma‐zerbitzuet Biodibertsit osistemak m rbitzuen arte diren, estatu atzea eta az kosistemak bitzuen arte bidez, kontz ste du ekos (edo horien k, erregulazio t lantzen ar uen element tan oinarrit ate Estrateg mantentzeko eko konektib kideek nazi zpiegitura b mantentzek ko konektib eptu hau ar istema‐zerbi zati bat ba okoak, kultu 14 i dira, tu eta tutako giaren o eta itatea o‐ eta berdea ko eta itatea ri dira itzuen akarrik uralak)
- 17. 7. L t g EAEk lotuta Mant eta b erem nekaz hazku dago tradiz bat m konts horie Era esang egin ziurta EAEk gehia babe Lehenengo tradizionala genetika‐abe o azaleraren a; beraz, sek tendu eta ko basozaintzak mu mota m zaritza eta untza estent nekazaritza zionalak onu mendialdeko serbazioa la en oinarrian d berean, ek guratsua ego du pixka ba apen‐sistema parte‐hartze ago errespet stea eta inda sektorea o zaintzeko, la erastasuna g n zati hand ktore horrek ontserbatu a o jarduerare mendikoa da abeltzaintza tsiboan apro ri eta abeltza uragarriak iza o nekazaritza ntzeko, aint dauden balio koizpen eko on da. Neka at. Baso‐aza a garatu due e aktiboa du tatzea eta artzea ere. oso garran anda‐komun gordetzen du i bat (% 81) natura‐onda hal izateko, en mende d a. Eremu h akoak dira; obetxatzen d aintzari lotua an dira, mend a‐eremuetan tzat hartu b oak eta proze ologikorako azaritzako et alera asko h en lehenengo u planak eta garapen ira tzitsua da nitateei eust uelako. ) nekazaritz arearen kude euskal lurral aude. Natur horretako e bereziki, la dituenetan. G a. Nekazaritz deetan zeha n. Hori dela ehar dira al esuak bultza eta ekoiz ta ingurume handitu da, o autonomia arauak susta aunkorra ziu EAEko na ten dielako e a eta basoz eaketan due deko habita ra 2000 Sare erabilera na arre‐ eta sa Gainera, ani za, abeltzain r, Euskadiko eta, landa‐ lderdi sozioe tzera zuzend pen integra eneko neurr eta eskuald ‐erkidegoa d atzen; helbu urtatzea, ba tura‐ingurun eta espeziee zaintzako se en eragina az t eta espezie ean ordezka agusiak baso astraka‐ingur imalia eta la ntza eta baso o biodibertsit ‐eremuko b ekonomikoa dutako politi aturako aza riei lotutako deko basogin da. urua da sekto aita jasotako nea eta p en eta bariet ektorearekin zpimarragarr e asko nekaz ritza gehien ozaintzakoak ruetan, gana andare mota ogintzako jar tatearentzat, iodibertsitat k eta ekosis kak. aleran hazk azalerak go ntza iraunko oreak inguru o natura‐on 15 aisaia tateen dago ria da. zaritza duen k eta aduak a asko duera , batik tearen stema kunde orantz orreko umena darea
- 18. 8. E l Berez Euska euska lekue dituzt Aisial babe emat emat emat lehiak 39 http:/ 4_21_ Euskadik pa lotutako bal zko ingurum adiko natura arria da, h etara bisitak, te turismo ja ldiko eta tur stuetakoak, teak biztanle teko aukera ten diote d kortasun pro //www.basqu _08_26_06.pd aisaia‐abera iabide turist men‐zerbitzu a‐ondarea ha ala nola, t , hegaztiak asangarria se ismoko ikusp zenbait irab eetatik gertu dakar. Jard dibertsitate opioaren ald etour.net/arc df stasun eta tiko ugari es ez gain (ad ainbat jardue urismoarena eta zetazeoa endotzeko la puntutik, EA bazi sozioeko uago egoteko duketa turis biologiko e e39 . chivos/descarg ‐dibertsitat kain ditzake ibidez, klim era ekonom a (eremu b ak ikustea, e nean. AEko paisaiak onomiko em o eta kontse stiko jasang eta geologik gas/Euskal_Tu te handia e. a‐araudia, u ikoren eta d babestuetara eta abar). S k, bereziki la maten ditu. G erbazioari zu arriek lagun koa kontser urismoaren_P du, eta, on uholdeak ind dibertimendu a eta intere ektore hone nda‐eremue Gizarteari ira uzendutako a ntza zuzena rbatzeari, b Plan_Estrategi ndorioz, na dargetzea, e urako jardue es geoturist etan urteak etakoak eta e abazi horien ahaleginei b edo zehar bere iraupen koa_2020_20 16 aturari etab.), eraren tikoko eman eremu n berri abesa kakoa n eta 015_0
- 19. 17 9. Europako eta EAEko natura‐ondarea eta bere ekosistema‐zerbitzuen galera edota narriadura sortzen duten presio nagusiak honako hauek dira: lurraren artifizializazioa/urbanizazioa, nekazaritza eta basozaintzako jarduera desegoki batzuk eta arrantza, baldintza naturalak aldatzea, kutsadura, klima‐aldaketa eta espezie exotiko inbaditzaileak. Euskadiko azaleraren zatirik handiena lurzoru urbanizaezinak, eremu libreak eta ibai‐ibilguak dira. EAEn kalifikatutako azaleraren % 6,76 bakarrik osatzen dute azpiegiturek eta eremu urbanizatuek. Hala eta guztiz ere, asentatze edo eraikitze horrek lurraldeak zatiketa handia jasatea ekarri du. Halere, lurralde‐antolamenduaren alorrean, pauso garrantzitsuak ari dira ematen, azpiegitura berdea era egokian planifikatu eta diseinatzen baita, lurzoruaren artifizializaziotik eta zatikatzetik eratorritako inpaktuak zein ondorioak arintzen laguntzeko. Nekazaritzari dagokionez, honako hauek dira presio eta mehatxu ohikoenak: artzaintza‐ sistemak aldatzea eta nahiko artzaintza ez egitea, nekazaritza eta basogintzaren areagotzea, ongarriketako eta pestiziden erabilerako gehiegikeria batzuk. Baldintza naturalak gizakien jarduerengatik aldatu dira nagusiki. Izan ere, gizakiek ur‐masen baldintzak aldatu dituzte, eta habitaten arteko komunikazioa murriztu dute, besteak beste. Kutsadura bigarren mailara pasa da presioen artean, bere alor guztietan hobekuntza izan baitu: ‐ Airearen kalitatea hobetzen ari da, eta airearen kutsatzaileen isurtzea behera ari da. ‐ Ur‐masen egoera ekologikoaren bilakaera positiboa da; halere, egoera ekologikoa okerragoa da egoera fisiko eta kimikoa baino (2014an, masen % 52k egoera ona zuen). ‐ Ikertutako eta leheneratutako lurzoru kutsatuen kopurua eta azalera etengabe ari da igotzen. Euskadiren Klima Aldaketako Estrategiak arintze‐ eta egokitze‐lehentasunak 2050erako finkatu ditu. Energiako, garraioko eta industriako sektoreak dira kutsatzaileen isurle nagusiak. Nekazaritzak, bestalde, bi zeregin betetzen ditu klima‐aldaketari dagokionez: isurtze‐iturria (urteko berotegi‐efektuko gas‐isurtzeen % 4, jaisten ari da) eta karbono‐hustulekuak sortzen dituen jarduera. Espezie exotiko inbaditzaileei dagokienez, Euskadiko administrazioak ahalegin handiak egiten ari dira, Europako Biodibertsitate Estrategiaren 5. helburuan jasotako ekintzei jarraituz. Halere, EAEn ez dago espezie exotiko inbaditzaileak kudeatzeko marko zehatzik.
- 20. 18
- 21. 19 d) EUSKADIKO BIODIBERTSITATEAREN KUDEAKETARI BURUZKO LABURPENA Adierazi den bezala, Eusko Jaurlaritzak eta gainerako administrazio publikoek bertako biodiobertsitatea aktiboki babesteko eta kudeatzeko ahalegin luzea eta etengabea egin dute. Hala, azken hamarkadetako lorpen nagusiak hauek izan dira: Data Euskadiko natura‐ondarearen kontserbazioan izan diren mugarri nagusiak 1984 ‐ Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren izendapena. 1987 ‐ Euskadiko urak kontrolatzeko eta zaintzeko sarea. 1989 ‐ EAEko lehen parke naturala deklaratu zen, Urkiolako Parke Naturala. 1990 ‐ 4/1990 Legea, maiatzaren 31koa, Euskal Herriko Lurralde Antolamenduari buruzkoa. 1992 ‐ Tokiko Agenda 21 sustatzen hasi zen Euskadin. 1993 ‐ 1. Euskal Landa Plan Estrategikoa (1993‐1996). 1994 ‐ 16/1994 Legea, ekainaren 30ekoa, Euskal Herriko Natura Babestekoa. 1996 ‐ 167/1996 Dekretua, uztailaren 9koa, Basa eta Itsas Faunan eta Landaredian Arriskuan dauden Espezieen Euskadiko Katalogoa arautzen duena. 1997 ‐ EAEko Lurraldea Antolatzeko Gidalerroak (LAG). ‐ Gobernu‐kontseiluaren erabakia, Natura 2000 Sareko guneak hautatzeko 1998 ‐ Euskal Herriko Ingurumena babesteko Lege Orokorra. ‐ Landa Ingurunearen Garapenerako Legea. 2002 ‐ Udalsarea 21 sarea. ‐ Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estrategia 2002‐2020. 2004 ‐ Eskualde biogeografiko atlantikoko GKLak onartu zituen Europako Batzordeak. 2006 ‐ Mediterraneoko eskualde biogeografikoko GKLak onartu zituen Europako Batzordeak. ‐ URA sortu zen (Uraren Euskal Agentzia). 2010 ‐ Klima Aldaketaren Pirinioetako Behatokia sortu zen, Pirinioetako Lan Elkartearen baitan. 2011 ‐ EAEko Kalitate Estrategia Naturagune Babestuetan martxan jarri zen
- 22. 20 2012 ‐ 25 Kontserbazio Eremu Bereziren (KBE) eta 2 Hegaztientzako Babes Bereziko Eremuren (HBBE) izendapenaren amaiera 2014 ‐ IV. Ingurumen Esparru Programa 2020. ‐ EAEko 2020rako Lehenengo Geodibertsitate Estrategia. 2015 ‐ Euskadiko Landa Garapen Programa, 2015‐2020. ‐ Klima Aldaketaren EAEko estrategia, 2050. 2016 ‐ Euskadin Natura 2000 Sarea osatzen duten 55 guneren izendapenaren amaiera: 47 Kontserbazio Eremu Berezi (KBE), 4 Hegaztientzako Babes Bereziko Eremu (HBBE) eta 4 KBE‐HBBE. ‐ Euskadik, Natura 2000 Sareko eremu babestuei dagokienez, Europako batez bestekoa gainditzen du. EAEko natura‐ondarea aktiboki kudeatzeak ekarri duen lorpen nabarmenetako bat gune babestuen sare bat sendotzea izan da. Euskadiko biodibertsitatea kudeatzeko tresna nagusiak, lehen aipatutako mugarriak lortzeko tresnak izan baitira, hauek dira: Euskadiko natura‐ondarea kudeatzeko tresna nagusiak • Natura‐Baliabideen Antolamendu‐plana (BNAP): natura‐baliabideak babesteko tresna espezifikoa da, eta bere baitan hartzen du, besteak beste, ezarri beharreko erabileren eta jardueren muga orokorrak eta espezifikoak zehaztea, leku horiek osatzen dituzten elementuen kontserbazio‐egoeraren arabera. • Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana (EKZP): natura‐parke batean egin beharreko jarduerak agintzen ditu, 1/2014 Legegintzako Dekretuak, apirilaren 15ekoak, Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko Legearen testu bategina onartzen duenak, 27. artikuluan ezarritakoaren arabera. Beraz, natura‐ parke bat kudeatzeko arau, jarraibide eta irizpide orokorrak ditu, baita, besteak beste, naturagune horretan garatzen diren jarduera ekonomikoen eta jolas‐ jardueren antolamendurako esparru normatiboa ere. • KBEak eta HBBEak deklaratzeko eta kudeatzeko tresnak: Natura 2000ko guneen (KBE eta HBBE) helburuei eta neurriei buruzko dokumentuak dira, habitaten gaineko zuzentarauan ezarritakoaren arabera. Tresna horietan gune horietako habitat, espezie eta prozesu ekologikoen kontserbazio‐egoera ona lortzeko edo mantentzeko araudiak, neurriak eta kudeaketa‐gidalerroak daude. • Natura‐ondarearekin erlazio zuzenagoa duten Lurralde Plangintza Sektorialak (LPS). Nekazaritza eta basozaintzako LPS; hezeguneen LPS; Ibaien eta erreken ertzak antolatzeko LPS; eta kostaldea babesteko eta antolatzeko LPS.
- 23. 21 • Arriskuan dauden espezieen kudeaketa‐planak: Arriskuan dauden Espezieen Euskal Katalogotik eratorriak, eta gatibutasunean hazteko programak eta birpopulazioa, in situ eta ex situ kontserbazioa, hegazti sarraskijaleen janlekuak, jarraipena eta monitorizazioa har ditzakete barnean.40 • Fauna berreskuratzeko zentroak, foru‐aldundiek kudeatuak: Martioda, Arrano Etxea, Arizmendi eta Gorliz. • Landareen material genetikoaren biltegiak, mintegiak, lorategi botanikoak: ‐ Gipuzkoako Material Genetikoaren Biltegia: Fraisoroko nekazaritza eta ingurumeneko laborategia, Iturrarango lorategi botanikoa, Arizmendiko mintegiak. ‐ Ingurumeneko Ikerlanetarako Zentroko Landareen Material Genetikoaren Biltegia. ‐ Neiker‐Tecnaliaren Landareen Material Genetikoaren Biltegia. • Europako programak: ‐ LIFE: modu esklusiboan ingurumenari dagokion Europar Batasuneko finantza‐tresna bakarra da. Bere helburu nagusia garapen jasangarria eta 2020rako Europako Estrategiako eta ingurumenaren zein klimaren alorrean Batasuneko estrategietako eta planetako helburuak eta xedeak lortzen laguntzea da; hala, natura eta biodibertsitatea lehentasunezko arlotzat jotzen ditu41 . Adib.: LIFE+ Pro‐Izki, Batasunaren intereseko habitaten leheneratzea EAEko estuarioetako LIFE, LIFE Lutreola, LIFE Tremedal, etab. ‐ Eskualde Garapeneko Europar Funtsa (EGEF): helburu nagusitzat du Europar Batasuneko kohesio sozioekonomikoa sendotzea; horretarako, Batasuneko eskualdeen arteko desorekak zuzentzen ditu, eta lehentasunezko hainbat arlo nagusitan inbertitzen du gehienbat, esaterako, ikerketan, berrikuntzan, ingurumenaren babesean eta arriskuen prebentzioan. Adib.: INTERREG IVC‐REVERSE, POCTEFA‐TXINBADIA, POCTEFA‐OPCC, POCTEFA‐BIDUR, POCTEFA‐GURATRANS, etab. ‐ Nekazaritza Politika Erkidea (NPE): Europar Batasuneko estatu kide guztientzako politika erkide bat da; hala, bere helburuak, besteak beste, nekazaritza‐produktibitatea hobetzea, elikagaien segurtasuna bermatzea, baliabide naturalak era jasangarrian kudeatzea, paisaia kontserbatzea eta landa‐eremuko ekonomia bizirik mantentzea dira. NPEren barnean, nabarmentzekoa da klimarako eta ingurumenerako (osagai berdea edo greening) onuragarriak diren praktikak ordaindu egiten direla; hala, oinarrizko ordainketa‐eskubide bati lotutako azalera‐unitate onargarri bakoitzeko urteko ordainketa bat egin daiteke, baldin eta klimarako zein ingurumenerako nekazaritza‐praktika onuragarriak errespetatzen badira. 40 Ikusi arriskuan dauden espezieen kudeaketa‐planak: http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/r49- u95/eu/u95aWar/comunJSP/u95aEntradaAccesoExterno.do?idAcceso=pgespecies 41 http://www.magrama.gob.es/es/ministerio/servicios/ayudas‐subvenciones/programa‐life/
- 24. 22 Nekazaritza Bermatzeko Nekazaritzako Europar Funtsa (NBNEF): funts honek, kudeaketa partekatuaren erregimenean, Europako Erkidegoko Zuzenbidearen arabera egindako gastuak finantzatzen ditu, baldin eta gastu horiek zerikusia badute nekazaritza‐ ustiapeneko zuzeneko ordainketekin, nekazaritza‐produktuen merkatuetako esku‐hartzeekin, ustiapenak leheneratzearekin eta barne‐merkatuan zein hirugarren herrialdeetan nekazaritza‐ produktuak sustatzeko neurriekin. Landa Garapenerako Europako Nekazaritza Funtsa (LGENF): Europako Erkidegoaren ekarpen finantzarioa Landa Garapenerako Programetarako. ‐ Euskadiko Landa Garapenerako Programa, 2015‐2020 (LGP): euskal instituzioen tresna da, euskal landa‐eremuan gauzatu nahi diren politikak sustatzeko eta babesteko; hala, programaren 4. lehentasunaren arabera, nekazaritzarekin eta basogintzarekin erlazionatutako ekosistemak leheneratu, kontserbatu eta hobetu egin behar dira. Horretarako, honako hauek lortu nahi dira: Biodibertsitatea leheneratzea eta zaintzea —hor sartzen dira Natura 2000 guneak eta oztopo natural edo bestelako oztopo espezifikoak dituzten guneak—, orobat balio handiko nekazaritza‐sistemak eta Europako paisaien egoera. Uraren, ongarrien eta izurrien aurkako produktuen kudeaketa hobetzea. Lurren higadura prebenitzea eta horien kudeaketa hobetzea. • Ingurumenerako diru‐laguntzak: ‐ Natura‐ondarea babesteari buruzko ezaguera sortzeko proiektuak egiten dituzten erakunde pribatuentzat. ‐ Garapen jasangarria sustatzen duten ekintzak gauzatzen dituzten udalentzat, mankomunitateentzat, beste toki‐entitate batzuentzat, tokiko erakunde autonomoentzat, tokiko garapen‐agentzientzat eta tokiko merkataritza‐sozietateentzat. ‐ Lurraldea zaintzeko hitzarmenetan jasotako natura‐ondarea aktiboki zaintzeko jarduerak finantzatzeko. ‐ Ingurumen‐boluntariotzako proiektuak egiten dituzten irabazi‐asmorik gabeko erakunde pribatuentzako. • Lurraldea zaintzeko akordioak: lur‐zaintzak borondatezko akordio baten forma hartzen du, zaintza‐erakundeen eta lurren jabe edo erabiltzaileen artekoa, edota natura‐ondarea kontserbatzeko zaintza‐erakundeen eta baliabide naturalen aprobetxamendu‐ edo erabilera‐eskubideen titularren artekoa. • Ingurumen arloko interpretazio‐ eta hezkuntza‐zentroak. ‐ Ekoetxeak: Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Politika Saileko Ingurumen Hezkuntzako Zentroak. ‐ Parketxeak, Foru Aldundiek Parke Naturaletan dituzten hezkuntza eta ingurune naturala ezagutzeko zentroak.
- 25. 23 • Komunikazio‐tresnak: Euskadiko Naturari buruzko Informazio Sistemaren bidez,42 informazioa integratu, kontsultatu eta aztertu daiteke; eta horrez gain, datuak berriz erabiltzeko eta pertsonen zein erakundeen arteko lankidetzarako aukera ematen du. e) BIODIBERTSITATEARI BURUZ EUSKAL GIZARTEAK DUEN PERTZEPZIOA Estrategia honek duen garrantzia herritarrek daukaten kezkarekin ere egiaztatzen da: zeren biztanleen % 72k uste dute ingurumena babestea eta kutsaduraren aurka egitea berehala eta urgentziaz egin beharreko kontuak direla, Eusko Jaurlaritzaren Prospekzio Soziologikoen Kabinetearen Ingurumenari eta Energiari buruzko 2013ko azterketaren arabera. Gainera, 2011ko Ekobarometro Sozialaren emaitzen arabera, EAEko hamar herritarretatik sei herritar inguruk uste du ingurumeneko faktoreek beren bizi‐kalitatean nabarmen eragiten dutela. Estrategia honek hartzen duen eremuari dagokionez, biodibertsitatea galtzeak eta baliabide naturalak agortzeak kezka‐maila «ertaina» sortzen dute herritarretan eta herritarrek adierazi dute horri guztiari buruz dagoen informazioa‐falta ere «ertaina» dela beste gai batzuekin erkatuz gero, esaterako, klima‐aldaketarekin, hondamendiekin (naturalak izan edo gizakiak sortutakoak izan) edo uraren kutsadurarekin. Herritarren % 80k uste dute politikariek ingurumen‐politikei politika ekonomikoek eta sozialek duten garrantzi berdina ematen saiatu behar diela. EAEko 2011ko Ekobarometro Sozialaren arabera, lau herritarretik hiruk entzun dute noiz edo noiz «biodibertsitate» kontzeptua, baina herritarren % 29k bakarrik dakite benetan zer esan nahi duen. EAEko herritarrek honekin guztiarekin lotzen dute biodibertsitatearen galera: habitat‐degradazioarekin eta espezie motak gutxitzearekin (% 35), animalia‐ eta landare‐ espezie batzuen desagerpenarekin (% 29) eta espezie horiek desagertzeko arriskuarekin (% 14). Biztanleen % 30en ustez, biodibertsitatearentzako mehatxurik handienak gizakiak sortutako hondamendiak dira (petrolio‐isuriak, istripu industrialak, etab.); % 28ren ustez nekazaritza intentsiboa, basogabetzea eta arrantzaren gehiegizko ustiapena; eta % 15en ustez, airearen zein uraren kutsadura. Azkenik, nabarmentzekoa da herritarren % 10ek bakarrik entzun dutela Europan natura kontserbatzeko dagoen tresna nagusiari buruz, hau da, Natura 2000 Sareari buruz. 42 http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.eus/r49‐u95a/eu/contenidos/informacion/naturaeuskadi/eu_def/index.shtml
- 26. 24 f) ESTRATEGIA EGITEKO PARTAIDETZA‐PROZESUA Euskadiko natura‐ondarearen diagnostikoa egiten zen bitartean, herritarrek parte hartzeko prozesu garrantzitsu bat egin da; eta horren bidez, parte hartu duten pertsonen, agente sozialen eta teknikarien iritziak eta kezkak adierazten dituzten emaitzak lortu dira. Agente guztiek, gai honetan garrantzitsuak, oso arlo eta sektore desberdinei buruz aritu ziren, eta zituzten pertzepzio partikularrak adierazi zituzten. Era berean, prozesu honetan parte hartu dute Eusko Jaurlaritzako hainbat sailek, Foru Aldundiek, udalerriek eta gizarteak oro har (egin diren bileren, elkarrizketen eta foroen bidez). Era berean, prozesu honetan parte hartu dute Eusko Jaurlaritzako hainbat sailek, Foru Aldundiek, udalerriek eta gizarteak oro har (egin diren bileren, elkarrizketen eta foroen bidez). Foru Aldundien kasuan, natura‐ondarearen inguruan dituzten eskumen garrantzitsuak direla‐ eta, estrategia zehazteko prozesu guztian informatuta edukitzeko eta haien parte‐hartze aktiboa bilatzeko ahaleginak egin dira. Horretarako, diseinatutako jardueretan parte hartzeko gonbidapen zuzena egin zaie. Gainera, kontuan hartu dira diagnostikoaren gaiak eta irismena definitzeko eta 2030erako Estrategian edo 2020rako Ekintza Planean txertatu diren jarduerak osatzen dituzten helburuak eta jarduteko ildoak idazteko. Estrategiaren III. eranskinean gauzatutako partaidetza‐prozesuari buruzko txosten osoa dago. Hauek dira txosten horretako datu garrantzitsuenak: ‐ 102 pertsonek parte hartu dute prozesuan, eta horien % 50 emakumeak izan dira. ‐ Partaidetza‐prozesu osoan zehar behar izan diren orduak, guztira, 600 ordutik gora izan dira. ‐ 300 proposamen inguru bildu dira. Partaidetza‐prozesu honen helburu nagusiak hauek dira: ‐ Biodibertsitatearen Estrategiaren jarduketa‐eremua eta irismena zehaztea, lehentasunak ezarrita eta gainerako plangintza estrategikoekin koherentzia dutela bermatuta. ‐ Ekintza erkideko esparru bat eraikitzen gainerako administrazio publikoekin lan egitea, konpromiso eta ardura partekatuak zehaztuta. ‐ Estrategia berri honi buruz informatzea, eta parte hartzen duten pertsona zein agente guztien ahalik eta iritzi, proposamen, ekarpen eta iradokizun gehien jasotzea. Estrategia eztabaidatzen eta lantzen pertsonen eta agenteen parte‐hartze handia lortzeko, partaidetza‐prozesua bost eratako jarduketen baitan garatu da. Jarraian, partaidetza‐prozesu hau laburtuko dugu: • Lan‐tailerra Udalsarea 21ekin Udalsarea 21en Batzorde Teknikoaren 48. bileran, 2015eko abenduaren 2koan, tailer hau egin zen: Euskal Autonomia Erkidegoko 2030erako Biodibertsitate Estrategiaren oinarriak tokiko ikuspegitik zehazten eta egiaztatzen. Partaidetza‐prozesuaren fase
- 27. 25 honen helburua zen prozesu horren tokiko ezaguera eta begirada txertatzea. Tailerrak honako helburu zehatz hauek zituen: ‐ Azken urteetan biodibertsitatearen arloan parte hartu duten udalerriek/eskualdeek garatutako ekintza‐ildo nagusiak ezagutzea. ‐ Egindako lana balioestea, arrakastak eta desafioak edo oraindik betetzeko dauden erronkak identifikatuz. ‐ Estrategia prestatzeko orduan Udalen laguntza sustatzea, galdetegi zehatz bat betez. Hala, tailer horretan hau egin zen: taldearekin ibilbide bati ekin zitzaion, 12 udalerri parte‐hartzaileek arlo horretan garatzen dituzten lan‐ildo nagusiak partekatzeko; horren ostean, egindako lanaren balioespena egin zen, arrakastak eta desafioak edo oraindik betetzeko dauden erronkak identifikatuz, Euskal Autonomia Erkidegoko 2030erako Biodibertsitate Estrategiak behar bezala erantzun beharko bailieke horiei guztiei. Ondoren, 7 galdeketa jaso ziren, tailerrean landutako alderdiak osatzen zituzten alderdiak zehaztuz. • Elkarrizketak funtsezko agenteei Bederatzi elkarrizketa pertsonalizatu egin zaizkie hainbat instituzio publikotako funtsezko agenteei, biodibertsitatearen alorrari buruzko ikuspegi globala eta zeharkakoa izateagatik hautatuak. Pertsona horiek erakunde hauetakoak dira: ‐ Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen eta Lurralde Politika Saileko Lurralde Plangintza eta Hirigintza Zuzendaritza. ‐ Arabako Foru Aldundiaren Ingurumen Hirigintza Zuzendaritza. ‐ Gipuzkoako Foru Aldundiko Mendietako eta Natura Inguruneko Zuzendaritza Nagusia eta Landa Ingurunearen Garapeneko Zuzendaritza Nagusia. ‐ URA, Uraren Euskal Agentzia, Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Politika Sailari atxikia. ‐ Garapen Jasangarriari eta Ingurumen Hezkuntzari buruzko UNESCO katedra, Euskal Herriko Unibertsitatea. ‐ Ihobe, Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailaren ingurumen‐jarduketarako sozietate publikoa. ‐ HAZI Fundazioa, Itsasmendikoi, IKT eta Kalitatea Fundazioa enpresen fusioa, Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasun Sailari atxikia. ‐ AZTI‐Tecnalia Fundazioa, Itsasoaren eta Elikagaien Ikerketan espezializatutako Euskadiko Zentro Teknologikoa. ‐ Urdaibaiko Biosferaren Erreserbaren Patronatua, Urdaibain eskumena duten administrazioetako ordezkariek eta ekonomia‐, gizarte‐ eta ingurumen‐intereseko erakunde eta elkarte esanguratsuetako ordezkariek osatutako kide anitzeko organoa da. Partaidetza‐ekimen honen helburua hau zen: beren ibilbidearen eta/edo duten postuaren arabera hautatutako pertsona horien iritzia biltzea eta integratzea; horrela,
- 28. 26 EAEko 2030erako Biodibertsitatearen Estrategia eratuko luketen oinarrizko alderdi estrategikoak zehaztu eta sendotu nahi ziren. • Galdetegiak pertsonal teknikoari Jarduketa honetan, funtsezkotzat jotzen diren teknikariei, Estrategia honen baitako hainbat alorretan duten parte‐hartzeagatik, 10 galderako galdetegi bat bidali zaie eta online bete dute. Zehazki, 37 agenteri bidali zitzaien (hiru Foru Aldundietakoak, kostako mugapekoak, konfederazio hidrografikotakoak eta Euskal Herriko Unibertsitatekoak). Kontsulta honen helburua diagnostikoko alderdi batzuk sendotzea zen, baita Estrategiaren baitako jarduketa‐lerro lehenetsiak zein izan behar zuten jakiteko oinarriak sendotzea ere. • Biodibertsitateari buruzko lehenengo Foro Soziala egitea Biodibertsitateari buruzko Foro Soziala, 2016ko otsailaren 10ean egina, mugarririk nabarmenena izan da Biodibertsitatearen Estrategia egiteko partaidetza‐prozesu publikoaren baitan. Lan‐topaketa honetan (publiko guztiarentzat izan zen eta diziplina anitzeko partaidetza izan zuen) Euskadiko ingurumen‐sektorean jarduten duten instituzio publiko eta erakunde nagusiak izan ziren. Honako hauek izan ziren partaidetza‐foroaren helburu teknikoak: ‐ EAEko 2030erako Biodibertsitate Estrategiak etorkizunean lortu behar duen ikuspegia edo egoera egiaztatzea: gako nagusiak. ‐ Estrategiari forma emango dioten eta etorkizunean lortu beharreko egoera lortzeko lagundu behar duten irizpideak eta lan‐ildoak definitzea. Helburu horiek lortzeko, batetik, Euskadiko natura‐ondarearen egoerari buruzko azterketa eta diagnostikoa aurkeztu zen, eta partaideei eskatu zitzaien 2030. urtean biodibertsitatearen egoerak zein izan behar duen adierazten duen hasierako ikuspegiaren proposamen bat egiazta zezatela. Lortu nahi den etorkizuneko testuingurua erreferentziatzat hartuta, Estrategiak aintzat hartu beharko lituzkeen lehentasunezko 6 arreta gune zehaztu ziren, eta horiei buruzko lan‐mahai hauek antolatu ziren: ‐ Baliabideak modu jasangarrian eta bidezkoan erabiltzea. ‐ Ekosistemak babestea eta kontserbazio aktiboa. ‐ Natura‐kultura. ‐ Kolaborazio eta parte‐hartze publiko/pribatua. ‐ Koherentzia eta zeharkakotasuna. Efikazia eta eraginkortasuna kudeaketan. ‐ Ezagutza sortu eta partekatzea.
- 29. 27 Mahai horietan, besteak beste, erakunde publiko eta pribatuetako, elkarte kontserbazionistetako, ikerketako ehun ordezkarik aktiboki parte hartu zuten lehentasunezko helburu eta jarduketa‐lerro ugari eztabaidatzen eta proposatzen. • Irekia webgunearen plataforman prozesua sustatzea Irekia plataforma digital honen bidez (Eusko Jaurlaritzak lan teknikoak hasi zirenetik gaitu du), 2030erako Euskal Autonomia Erkidegoaren Biodibertsitatearen Estrategiaren lanketa‐prozesuan parte hartzeko interesa duten pertsona guztiak gonbidatu dira. Herritarrek egokitzat jo dituzten iradokizunak egin dituzte, beren gogoeten eta prozesuan zehar plataforma horretan jarri den dokumentazioaren arabera. Partaidetza‐prozesuan erabilitako metodologiari esker ondorio batzuk lortu dira adostasunez, eta ondorio horiek dokumentu estrategiko honetako hainbat xede, jarduketa‐lerro eta ekintzak egiteko prozedura bideratu dute.
- 30. 28 2. IKUSPEGI ESTRATEGIKO BAT Hemen aurkezten den ikuspegia Euskadik lortu nahi duen nahia da, hainbat sektore politika bidera daitezen eta pertsonak, enpresak eta gainerako erakunde publiko zein pribatuak konprometitu daitezen biodibertsitatearen alorrean erantzukidetasun‐ahalegina egiteko. 2030 ikuspegia Ikuspegi honen helburua Euskadiko biodibertsitatearen kontserbazio‐politikan jauzi kualitatibo bat ematea da, eta joera aldatzeko aukera ematea garapen‐eredu berriak sendotzean eta ezartzean, berritzaileenak diren Europako herrialdeei pausoei jarraikiz. Egia bada ere egin beharreko bidea zabala dela, biodibertsitatearen Estrategia honen bidez, biodibertsitatearen eremuko gidalerroak markatu ahal izango dira datozen urteetan. Ikuspegi hori erdiesteko, jarraian xedeak, jarduketa‐lerroak eta ekintzak azalduko dira (batez ere, diagnostikoaren bidez eta partaidetza‐prozesuko hainbat faseren bidez identifikatuak), eta 2030erako Euskal Autonomia Erkidegoaren Biodibertsitatearen Estrategia eratzen dute. Euskadik ingurune naturalaren kontserbazio‐egoera hobetuko du, ingurune naturalaren degradazioa geldituta agente guztien erantzukidetasunaren bidez; eta aldi berean, herritarrek zerbitzu ekosistemikoen aberastasuna balioetsiko dute, ingurune naturalak gizakiari ongizatea ematen baitio. Hori guztia funtsezkoa da etorkizuneko belaunaldiei erresilientziadun lurralde batean integratutako biodibertsitate bat uzteko.
- 31. 29 3. BIODIBERTSITATEAREN ESTRATEGIAREN 2030ERAKO XEDEAK ETA JARDUKETA‐LERROAK 2030eko ikuspegitik 4 xede atera daitezke, eta horiek izango dira Biodibertsitatearen Estrategiarako lehentasunezko jarduketa‐ardatzak: lehenengo biak natura‐ondarea kontserbatzeko alderdietatik lortu dira; hirugarrenak naturaren ezaguerarekin eta kulturarekin zerikusia du eta azkenak gobernantza‐sistemarekin. Eta hori guztia ingurune naturalean zeharka eragiten duten politika publikoen ahalik eta koherentzia handiena lortu nahi duen eraginkortasun‐ eta efizientzia‐esparru batean egingo da. 2030. urterako identifikatutako 4 xedeak hauek dira: XEDEAK 1. Ekosistemak babestea eta leheneratzea 2. Europako 2000 Natura Sarea sustatzea aukerarako tresna gisa 3. Naturaren ezaguera eta kultura sustatzea 4. Lurraldearen eta natura‐ondarearen kudeaketan eraginkortasuna eta efizientzia izatea Xede horietatik 10 jarduketa‐lerro sortu dira, eta horiek zehazten dute 2030. urtean Euskadik izan nahi duen lekua; hala, lerro bakoitzak etorkizuneko nahi bat adierazten du. Era berean, lerro horiek 40 ekintzetan banatzen dira. Horiek guztiek 2020rako norabidea markatuko dute eta, horrela, aldi horretako horizonterako ingurumen‐politikaren plangintzan koherentzia eta koordinazioa izatea bermatuko da. Ekintza horiek lehentasunezkotzat jo dira 2020rako, diagnostikotik eta partaidetza‐prozesutik eratorritako alderdi eta behar garrantzitsuenak identifikatu ondoren. EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO 2030erako BIODIBERTSITATE ESTRATEGIA 2030ERAKO IKUSPEGIA 2030ERAKO 4 HELBURU 2030ERAKO 10 JARDUKETA‐LERRO Ibilbide‐orria: 2020RAKO 40 EKINTZA
- 32. 30 1. XEDEA Ekosistemak babestea eta leheneratzea Estrategia honen helburuetako bat EAEko habitat naturalak eta erdi naturalak babesteko jarduketak egitea da, gehienbat egoera txarra dutenetan eta gune babestuetan jardungo da. Azpiegitura berdearen aldeko apustua egitea, lurraldearen konektibitatea sustatuko duen eta habitaten zatiketa zein galera arinduko duen elementua izango baita; horrez gain, beste jarduera batzuekin batera, habitaten kalitate ekologikoa hobetzen lagunduko du, baita hainbat ekosistemen egoera ona mantentzen ere, gizarteari zerbitzu garrantzitsuak eskaintzen jarrai dezaten. Era berean, habitat eta espezie horiei buruzko ezagueraren oinarria handitu behar da, erabakiak hartzen laguntzeko. Bestetik, beharrezkoa da basafloraren eta basafaunaren espezieen aniztasuna mantentzea; horregatik, epe laburrean edo ertainean desagertzeko arrisku handiena duten horiekin egingo da ahalegin handiena. Hala, horien kontserbazio‐egoera hobetzeko, kudeaketa eta leheneratze‐planak ezarri beharko dira. Garrantzitsua da, berebat, egiazki arriskuan ez badaude ere, ekosistemen funtzionamenduan eginkizun garrantzitsua duten espezieekin lan egitea. Biodibertsitatearen Estrategiak eten nahi duen arazoetako bat espezie exotiko inbaditzaileen alorreko erreferentzia‐esparrurik eza etetea da; hala, jarduketa‐lehentasunak eta jarraibideak ezarriko dituzte administrazio publikoek, ikertzaileek, agente sozialek eta ekoizpen‐sektoreek batera lan egin dezaten espezie eta habitat naturalentzako mehatxu hau prebenitzen eta arintzen laguntzeko helburuarekin. Bai hiriek (askotan natura kontuan izan gabe kudeatzen dira) bai landa‐eremuko herriek (ingurune naturalak eskaintzen dituen zerbitzuak zuzenago erabiltzen ditu) gure natura‐ ondarea kontserbatzea garrantzitsua dela ulertu behar dute, guztion onerako izango baita. Planetako sare biziarekin berriz konektatu behar da kulturalki eta emozionalki, ingurune naturalean oinarritzen diren erabilerek ingurunearen egoera ona errespetatu eta kontserba dezaten, biodibertsitatearen kontserbazioarekin bateragarriak diren tokiko praktikak sustatuta. Gizakiaren jarduerek eta biodibertsitatearen babesak bat egingo dutela bermatu behar da, beraz. Honako hauek dira 2030erako 1. xedea lortzeko ezarritako jarduketa‐lerroak: Habitaten eta espezieen galera eta degradazioa gelditzea, eta horien kontserbazio‐egoera hobetzea, erresilientziadun eta funtzio anizdun lurralde baterantz aurrera egiteko. Espezie exotiko inbaditzaileen prebentzioan eta kontrolean aurrera egitea. Erantzukidetasuna sustatzea eta baliabide naturalen erabilerak eta ingurune naturalaren kontserbazioa bateratzea.
- 33. 31 2. XEDEA Europako 2000 Natura Sarea sustatzea aukerarako tresna gisa Kontserbazio Bereziko Eremuak (KBE) eta Hegaztientzako Babes Bereziko Eremuak (HBBE) sartzen dira 2000 Natura Sarean, habitatei eta hegaztiei buruzko zuzentarauen bidez izendatuak hurrenez hurren, eta tresna europar honen bitartez kontinenteko gunerik nabarmenenak babestu eta balioetsi nahi dira; hala, arreta berezia jartzen zaio habitatak eta espezie mehatxatuak babesteari. 2020rako Biodibertsitatearen Estrategia europarrak ezarri duen helburu nagusietako bat hegaztiei eta habitatei buruzko zuzentarauak osorik aplikatzea da; horrek esan nahi du antzeko kudeaketa‐planak edo tresnak egin eta aplikatu behar direla, betiere 2000 Natura gune guztietarako kontserbazio‐ eta leheneratze‐neurriak badituzte. Biodibertsitatearen Estrategia europarraren bitarteko berrikuspenak adierazten du, 2000 Natura Sarea osa dadin, beharrezkoa dela ekimen eta inbertsio gehiago egitea 2020. urtera arte. Era berean, berrikuspenak ezinbestekotzat jotzen du Natura 2000ko gune guztiak era eraginkorrean kudeatzen direla bermatzea eta kontserbazio‐helburuak lortzeko baldintza administratibo eta finantzario egokiak finkatzea. Natura 2000 guneen sarea da, baita udalerriko eta eskualdeko pertsona eta erakunde aktiboen sarea ere. Biodibertsitate baliotsuko guneen sarea da; baina horrez gain, gune babestu horietako komunitateei zerbitzu ekosistemikoez baliatzeko aukera ere ematen die. Biodibertsitatea mantentzen laguntzen du, baina, aldi berean, izendatutako tokietako eskakizun zientifikoak, ekonomikoak, sozialak eta kulturalak aintzat hartzen ditu. Natura 2000 Sare europarra modu eraginkorrean kontserbatzeko eta kudeatzeko lan eginez gero, sareak bere baitan hartzen duen lurraldearen jasangarritasun osoa bermatzen lagunduko du. Sare hau Euskadin asko zabaldu bada ere, erronka eta ahaleginak gehienbat toki horiek era eraginkorrean kudeatzera eta sarea eratzen duten tokiak kontserbatzeko eta kudeatzeko helburuen zein neurrien tresnak ezartzera bideratu behar dira, helburu partekatu bat izan dadin, eta euskal herritarrentzako aukera‐iturri. Honako hauek dira 2030erako 2. xedea lortzeko ezarritako jarduketa‐lerroak: 2000 Naturako guneak era eraginkorrean kudeatzen direla bermatzea. Natura 2000 Sarea aukerarako tresnatzat jotzeko oinarria ematen duten tresnak sustatzea.
- 34. 32 3. XEDEA Naturaren ezaguera eta kultura sustatzea Xede honek biodibertsitatea gizartearentzat onura‐iturria, bai zuzenekoa bai zeharkakoa, dela onartu dadila du jomuga. Horrek esan nahi du natura errespetatzera bideratutako kultura bat sustatzea, aberastea eta partekatzea, zerbitzu ekosistemikoak nabarmenduz. Gizarte zibilak, erakunde pribatuek eta botere publikoek biodibertsitatea babesteko neurriak gauzatzeak duen garrantziari ematen dioten ulermen eta parte‐hartze mailaren araberakoa izango da, 2030erako EAEko Biodibertsitatearen Estrategiak aplikatzen denean izango duen arrakasta. Horretarako, ezinbestekoa da zerbitzu ekosistemikoek herritarrei ekartzen dieten onura sozioekonomikoari buruzko kontzientzia hobetzea; horretarako, teknikariei, erakunde publikoetakoak izan edo pribatukoak izan, prestakuntza eguneratua eskaini behar zaie, zabalkunderako eta herritarren kontzientziaziorako kanpainak egiteaz gain. Gainera, partaidetzarako guneak izatea funtsezkoa da komunikazioa, elkarrizketa eta ezaguera‐ sorkuntza errazteko. Horrela, gainera, sektore askotako agenteak (ikerketa, enpresa pribatuak eta publikoak, sozietateak, hezkuntza‐elkarteak, etab.) elkartu ahal izango dira. Honako hauek dira 2030erako 3. xedea lortzeko ezarritako jarduketa‐lerroak: Gizartea sentsibilizatzea eta inplikatzea ingurune naturala kontserbatzeak duen garrantziaren inguruan. Informazioa sortu eta partekatzea.
- 35. 33 4. XEDEA Lurraldearen eta natura‐ondarearen kudeaketan eraginkortasuna eta efizientzia izatea Aurreko xedeari jarraikiz, ezagutza‐oinarri on batekin, herritarrek, teknikariek eta, bereziki, erabakiak hartzen dituen arduradunek ikuspegi egokia txertatuko dute, plan eta tresna normatiboetan biodibertsitatea hobeto balioesteari eta kudeatzeari dagokionez. Erakunde arteko lankidetza eta kooperazioa ezinbestekoa da biodibertsitate‐kontserbazioaren alorrean: esparru normatiboa batera egiteko; proiektu komunetara bideratutako baliabide finantzarioak, giza baliabideak eta teknikoak batera aplikatzeko; kontserbaziora bideratutako finantzazio partekatuko plan eta proiektuak batera idazteko, etab. Biodibertsitatearen kontserbazioa epe luzeko ekonomia bat da, eta tresna ekonomiko‐ finantzarioak eta zerga‐alorrekoak beharrezkoak dira ekonomia hori babesteko eta zerbitzu ekosistemikoak behar bezala kudeatzeko, autonomia‐erkidegoaren, lurralde historikoen eta tokiko erakundeen lurralde‐dimentsioan oinarriturik. Partaidetzarako guneak sortuta, elkarrizketak eta topaketak izanez gero, agente partikularrak eta enpresa‐sektoreak zein toki‐administrazioak biodibertsitatea babesteko eta kontserbatzeko gehiago inplikatzea lortu ahal izango da. Adostasunak lortzeko abiapuntu gisa, beharrezkoa da lurraldean diharduten hainbat agenteren eginkizuna aitortzea eta ikusgarri egitea. Gainera, komenigarria da lankidetza‐hitzarmenak sinatzea nekazaritzan, basogintzan edo natura babesten diharduten eragile ekonomiko eta sozialekin, ekosistemak eta ekosistemetako zerbitzu jakinak mantentzeko. Bereziki, biodibertsitatearen kontserbazioarentzat onuragarriak diren nekazaritzako ustiategi tradizionalak mantentzeko pizgarriak emango dira. Honako hauek dira 2030erako 4. xedea lortzeko ezarritako jarduketa‐lerroak: Biodibertsitatearen alorreko politiken koherentzia eta zeharkakotasuna bermatzea. Natura‐ondarea kudeatzeko, hainbat agente publiko eta pribatuen arteko lankidetzan eta partaidetzan aurrera egitea. Etengabe hobetzea naturagune babestuen kudeaketa.
- 36. 34 4. 2020RAKO EKINTZAK. EUSKADIKO NATURA‐ONDAREA HOBETZEKO EKINTZA‐PLANA Estrategia honetan zehaztutako ikuspegiak eta lerroek orain urrun dagoen (2030. urtea) eta lortu behar den azken helburu bat ezarri nahi dute. Puntu horretara iristeko, beharrezkoa da epe laburreko eta ertaineko ekintzak zehaztea, baina ekintza horiek eguneratu ahal izango dira aurrerapen zientifiko zein tekniko berriak gertatu ahala. Horrela, 2030rako Ikuspegiak 2020an bitarteko mugarri bat izango du, eta bertan hurrengo urteetan egin beharreko ekintzak eguneratuko dira. Ildo horretan, Biodibertsitatearen Estrategia garatzeko aldi horietako lehena 2020. urtea izango da, «2020ra bitarteko Biodibertsitateari buruzko Europar Batasunaren Estrategian» ezarritako konpromisoekin bat. Beraz, atal honetan, horizonte horrekiko ekintza batzuk zehaztu dira, hau da, 2030erako ezarritako Ikuspegi eta Jarduketa‐lerro horiek lortzeko lehenengo urratsak. Kudeaketa‐ereduaren atalean aurrerago azaltzen den bezala, ekintza horiek berrikusi eta eguneratu beharko dira 2020an; eta, horrela, Estrategia behar berrietara egokitzen ahalegindu, 2030erako ekintza zehatzak ezarriz. Partaidetza‐prozesuan jasotako ekarpen guztiek Lehentasunezko ekintzak idazteko baliagarriak izan dira, 2020. urterako bide‐orria izango baitira, ezarritako xedeen lorpenean aurrera egin ahal izateko. 1. XEDEA Ekosistemak babestea eta leheneratzea Jarduketa‐lerroa: Habitaten eta espezieen galera eta degradazioa gelditzea, eta horien kontserbazio‐egoera hobetzea, erresilientziadun eta funtzio anizdun lurralde baterantz aurrera egiteko. 1. EAEko natura‐ondarea ebaluatzeko eta jarraipena egiteko sistema bat garatzea, bertan sartuz Natura 2000 Sarea. 2. Mehatxatutako Espezieen Euskadiko Katalogoa berrikustea. 3. Mehatxatutako Espezieen Euskadiko Katalogoko espezieentzako kudeaketa‐planak egin eta onar daitezela sustatzea. 4. Azpiegitura berde bat diseinatzea, lurralde‐antolamenduaren baitan funtzio anitz dituzten eta elkarri konektatuta dauden guneen sare bat izan dadin. 5. Geodibertsitatea kontuan hartu beharreko elementu gisa txertatzea naturagune babestuak planifikatzeko eta kudeatzeko tresna berrietan.
- 37. 35 6. Lurraldeko hainbat erabilera sektorialen alorrean, jardunbide egokien kodeak egitea eta hartzea natura‐ondarearen kontserbazioari dagokionez. 7. Jarraibideen eta irizpideen dokumentu bat egitea, habitatak eta ekosistemak leheneratzeko lehentasunak ezar daitezen. 8. Itsas eremu babestuen sare bat bultzatzea. 9. Ekosistemen erresilientzia sustatzea, ingurune naturalaren kudeaketan klima‐ aldaketaren aldagaia sartuta. Jarduketa‐lerroa: Espezie exotiko inbaditzaileen prebentzioan eta kontrolean aurrera egitea. 10. Espezie exotiko inbaditzaileen arriskuen azterketa bat egitea, espezieen eta guneen lehentasuna mugatuta. 11. Alerta‐sistema bat garatzea, espezie exotiko inbaditzaileak gune berrietara zabaldu direla goiz detektatzeko. 12. Diagnostikoa eta jarduketa‐proposamenak aztertzea, espezie exotiko inbaditzaileen merkataritza‐problematikari heltzeko. 13. Lan‐esparru bat garatzea, lehentasunezko espezie exotiko inbaditzaileak kontrolatzeko praktikak era ekosistemikoan eta koordinatuan egiteko. Jarduketa‐lerroa: Erantzukidetasuna sustatzea eta baliabide naturalen erabilerak eta ingurune naturalaren kontserbazioa bateratzea. 14. Jardunbide egokiei buruzko esperientziak hedatzea, baldin eta biodibertsitatea kontserbatzen laguntzen badute eta ekoizpen‐sektoreetan ekonomia, gizarte eta ingurumenaren aldagaiak integratzen badituzte. 15. Biodibertsitatea babestearekin erlazionatuta dauden Landa Garapeneko Programako nekazaritza eta ingurumeneko eta baso‐ingurumeneko neurriak hartzen dituen azalera sustatzea.
- 38. 36 2. XEDEA Europako 2000 Natura Sarea sustatzea aukerarako tresna gisa Jarduketa‐lerroa: 2000 Naturako guneak era eraginkorrean kudeatzen direla bermatzea. 16. Natura 2000 Sarea sustatzea, Sare horretako guneak kontserbatzeko helburuei eta neurriei buruzko dokumentuak martxan jarrita eta aplikatuta. 17. Natura 2000 Sarearen legezko plangintza egitea Euskadin. Plan horrek kontuan izango ditu alderdi teknikoak, administratiboak eta gobernantzakoak, eta, bereziki, Natura 2000ko hainbat eragileren eginkizuna, sarea gara dadin. 18. Euskadin Natura 2000 Sareari jarraipena egiteko eta zaintzeko sare bat sortzea; hala, sare horrek habitaten eta espezieen kontserbazio‐egoera ebaluatuko du, baita Natura Sareak biodibertsitatea eta geodibertsitatea hobetzeko egiten duen ekarpena ere. Jarduketa‐lerroa: Natura 2000 Sarea aukerarako tresnatzat jotzeko oinarria ematen duten tresnak sustatzea. 19. Natura 2000 Sarearen eredu ekonomikoa aztertzea eta zehaztea, eta eta tresna ekonomiko‐finantzarioak eta zerga‐alorrekoak sustatzeko ildoak martxan jartzea Sarearen helburuak lortzeko. 20. Natura 2000 Sarearekin erlazionatutako ahalegin eta emaitza sozioekonomikoa ebaluatzea. 21. Jardunbide egokien katalogo bat egitea, Natura 2000 Sarearen emaitzak nabarmenduko dituena, jarduketa horiek aitortuko dituena eta EBn dagoenarekin bat egingo duena. 22. Ingurumen‐zerbitzuengatik ordainketak garatzea, erabilera bateragarriak edo ingurune naturala babesten laguntzen duten erabilerak sustatzeko.
- 39. 37 3. XEDEA Naturaren ezaguera eta kultura sustatzea Jarduketa‐lerroa: Gizartea sentsibilizatzea eta inplikatzea ingurune naturala kontserbatzeak duen garrantziaren inguruan. 23. Biodibertsitateari (zerbitzu ekosistemikoak, 2000 Natura, basaflora eta basafauna, espezie exotiko inbaditzaileak, etab.) buruz herritarrek duten kezka eta sentsibilizazioa balioestea. 24. Natura‐ondareak gizartean, ekonomian, ingurumenean eta kulturan eskaintzen dituen onurak nabarmentzea, batez ere, interpretaziorako eta ingurumen‐hezkuntzarako zentroen sare bat sortuta. 25. Hiri‐biodibertsitatea sustatzea, herritarren ikuspegia aintzat hartuta, azpiegitura berdearen bidez. 26. Biodibertsitatearen Foro Soziala sortzea, urteko partaidetzarako gune gisa, hainbat eragile elkartu eta hitz egin dezaten. 27. Nagusiki, Natura 2000 sareari buruzko komunikaziorako eta sentsibilizaziorako programa bat garatzea. 28. Euskadiko biodibertsitatearen adierazle nagusiekin ingurumen‐profil bat egitea. Jarduketa‐lerroa: Informazioa sortu eta partekatzea. 29. Administrazio publikoetarako teknikarientzako prestakuntza‐ikastaroak antolatzea, biodibertsitateari buruzko ezagutza egunera dezaten. 30. Euskadiko Naturari buruzko Informazio Sistema sustatzea eta sendotzea. 31. Natura‐ondareari buruzko zientzia‐herritar programak mantentzea eta sustatzea. 32. Euskadiko Biodibertsitatearen Batzorde Zientifikoa sortzea, besteak beste, unibertsitatearen eta erreferentzia‐zentroen partaidetzarekin, alor honetako ikerketa‐ ildoak aztertu eta proposa ditzan.
- 40. 38 4. XEDEA Lurraldearen eta natura‐ondarearen kudeaketan eraginkortasuna eta efizientzia izatea Jarduketa‐lerroa: Biodibertsitatearen alorreko politiken koherentzia eta zeharkakotasuna bermatzea. 33. Biodibertsitatearen aldagaia plan, programa eta proiektu sektorialetan integratzea, 2020 IV. Ingurumen Esparru Programan era aktiboan parte hartuta. 34. Biodibertsitatearen alorrean, koordinazio teknikorako eta politikorako laneko azpibatzorde bat sustatzea, Eusko Jaurlaritzako eta Foru Aldundietako ingurumen sailen eta lehenengo sektorearen sailen partaidetzarekin. 35. Natura‐ondarearen alorrean ingurumenari buruzko zerga‐sistemak duen potentzialtasuna aztertzea. Jarduketa‐lerroa: Natura‐ondarea kudeatzeko, hainbat agente publiko eta pribatuen arteko lankidetzan eta partaidetzan aurrera egitea. 36. Lurraldea zaintzeko akordioak eta biodibertsitatearen kontserbazioan gizartea inplikatu dadila sustatzen eta aitortzen duten beste tresna batzuk bultzatzea. 37. Hiri‐ingurunean naturan oinarritutako irtenbideak garatzea, udalerriek eginkizun aktiboa izatea sustatuz, Udalsarea 21 Udalerrien Sarearen bidez. 38. Biodibertsitatea babesteko eta kontserbatzeko enpresa, gizarte eta administrazio publikoen arteko lotura iraunkorrak eta eraginkorrak sustatzea eta sortzea. Jarduketa‐lerroa: Etengabe hobetzea naturagune babestuak. 39. Kontserbazioaren, erabilera publikoaren eta garapen sozioekonomikoaren alorretan kudeaketaren kalitatea hobetzea. 40. Naturagune babestuen kudeaketa‐egituren eraginkortasuna eta horien ebaluazioa hobetzea.
- 41. 39 5. KUDEAKETA‐EREDUA: GOBERNANTZA, ANALISI EKONOMIKOA ETA JARRAIPENA a) GOBERNANTZA Jatorrizko hegaztiei buruzko zuzentaraua (79/409/EEE Zuzentaraua), duela 37 urte onartua, naturari buruzko EBren lege‐testu zaharrena da, nahiz eta eguneratu egin duen 2009/147/EE Zuzentarauak, batez ere, forma aldetik. Bestetik, habitatei buruzko zuzentarauaren (Natura 2000 Sarea sortu zuen), duela 24 urte onartua, jatorrizko bertsioak indarrean jarraitzen du (92/43/EEE Zuzentaraua), salbu eta ondoren aldatu behar izan ziren gai jakin batzuetan. Oso esanguratsua da berriki egindako (2011) eta indarrean dagoen «Biodibertsitateari buruzko EBren estrategia 2020ra arte: gure bizi‐asegurua eta kapital naturala» izeneko estrategiak lehenengo helburu gisa ezartzea osorik aplika dadila habitatei eta hegaztiei buruzko zuzentarauak, horrek argi adierazten baitu bi zuzentarauak ezartzeko zailtasunak daudela. Era berean, zuzentarau horiek onartu zirenetik 37 eta 24 urte daramatzate indarrean, eta horrek agerian jartzen du biodibertsitatea kontserbatzeko eta babesteko araudia eratzean asmatu egin zela eta zer‐nolako nahia zegoen. Azkenik, biodibertsitatearen politikak beste politika publiko batzuekiko duen berezitasun bat adierazten du: erritmo eta inertzia propioak ditu, motelagoak, eta, beraz, lau urteko politika legegintzaldi‐zikloetan eta/edo programazio zikloetan horiek sartzea eta ebaluatzea zailagoa da. Euskadik Europarekin bat egiten du biodibertsitate‐politikaren ezaugarri horietan. 2002‐2020 aldirako Garapen Jasangarrirako Euskal Ingurumen Estrategiaren 3. xedeak hau adierazten zuen: «Natura eta biodibertsitatea babestea, sustatu beharreko balio aparta» eta haren jarduketak, bai eremuak eta espezieak zaindu eta babesteari dagokionez, bai jasotako gainerako alderdiei dagokienez (ekosistemak leheneratzea, igarobide ekologikoen sarea, biodibertsitateari buruzko ikerketa eta abarrak) oso indarrean daude oraindik, izan ere, aipatu dugun moduan, arau‐ eta estrategia‐esparrua ez da ia aldatu argitaratu zenetik aurrera. Bestetik, azken urteetan natura babesteko ikuspuntu osagarriak sortu dira, eta horien bidez pragmatikoagoak edo instrumentalagoak (balio zientifikoa, balio estetikoa, jolaserako balioa, hezkuntza‐balioa edo zuzenean erabiltzeko balioa) diren argudioek indarra hartu dute. Argudio horiek guztiek, berebat, kontuan hartzen dute ekosistemek gizarteen bizi‐kalitateari eta ongizateari egiten dien ekarpena. Ildo horretan, ezinbestekoa da biodibertsitatea eta natura‐ ondarea babesteko eta hobetzeko irizpideak beste politika batzuetan integratzea, esaterako, nekazaritzan, basogintzan edo lurralde‐antolamenduan. Gai horiek guztiek Euskadiko biodibertsitatearen politikaren kudeaketa‐ eta gobernantza‐ eredua baldintzatzen dute. Gainera, Eusko Jaurlaritza, Foru Aldundiek eta Udalek alor honetan eskumenak izatea, eta herritarrak biodibertsitatea zaintzeko eta babesteko eragile bat izatea erronka bat dira. Horregatik, zeharkako eta partaidetzako gobernantza‐sistema bat behar da, bertan alderdi guztiek era aktiboan parte har dezaten jarritako xedeak lortzen. Euskadik natura kudeatzen eta kontserbatzen duen ibilbide luzeari esker, funtzioei dagokienez, hainbat helburu dituzten erakundeak eratu dira, horien guztien jarduketak koordinatu behar dira kudeaketa eraginkorra lortzeko:
- 42. 40 Naturzaintza, 1994. urtean sortu zen Euskadiko natura kontserbatzeko legean; kide anitzeko aholku‐ eta lankidetza‐organoa da naturagune babestuei dagokienez. Kontseilu honetako kideak erakunde hauetakoak dira: Eusko Jaurlaritza (Ingurumen eta Lurralde Politika Saila eta Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasun Saila), hiru Foru Aldundiak, EUDEL (Euskadiko Udalen Elkartea), unibertsitatea, nekazaritza‐sindikatuak, elkarte kontserbazionistak eta basoginen elkarteak, baita aditu entzutetsuak ere. Kontseilu honen funtzio nagusiak dira baliabide naturalak antolatzea eta natura kontserbatzea txostenak, irizpenak eta proposamenak eginda berak bere ekimenez edo Legebiltzarrak, Eusko Jaurlaritzak edo Foru Aldundiek hala eskatuta, nahiz eta bere eginkizuna ere baden lurraldea kudeatzeko ardura duten Administrazio desberdinen arteko koordinazioa sustatzea eta laguntzea baliabideak gehiago babesteko, baita naturaren kontserbaziorako hezkuntza, ikerketa zientifikoa, naturaren hedapena eta zabalkundea ere. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumen Batzordea, 1998an sortua eta bere funtzioetan ingurumeneko alor guztiak sartzen dira; bere funtzioak gehienbat Ingurumen Esparruko Programa garatzeko egindako planen eta programen berri ematea da, eta Batzordean ordezkaritza duten erakundeek ingurumenaren alorrean garatzen dituzten jarduketa guztien koordinazioa sustatzea eta jarraipena egitea. Aipatutako erakundeak hauek dira: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila, Segurtasun Saila, Garapen Ekonomiko eta Lehiakortasun Saila eta Osasun Saila, Ingurumen eta Lurralde Politika Sailaz gain; Foru Aldundiak eta Euskadiko Udalen Elkartea – EUDEL. Batzorde honen eginkizuna ere bada ingurumen‐baliabideen katalogoen berri ematea. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumenerako Aholku Kontseilua 1998. urtean sortua, planen eta programen ingurumen‐politikaren alorreko aholku‐ eta proposamen‐erakunde bat da, eta berari dagokio neurriak proposatzea ingurumen‐ politikak eta enplegu‐sorkuntza, garapen jasangarria, ekimen ekonomiko publikoaren zein pribatuaren koordinazioa, eta ingurumenaren alorrean herritarrek parte hartzea eta gaiarekiko sentsibilizatzea. Kontseilu honen funtzioa ere bada ingurumen‐politikan unibertsitatearen eta ikerketa‐zentroek partaidetza sustatzea. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumenerako Aholku Kontseiluaren antzeko eraketa du, baina Segurtasun Sailak ez du ordezkaritzarik43 , eta erakunde hauetako ordezkari hauek guztiak gehitu beharko litzaizkioke: erkidegoko sektore ekologistak ordezkatzen dituzten elkarteetako eta herritar‐mugimenduetako ordezkariak; autonomia‐ erkidegoan ordezkaritza handiena duten sindikatuak; ingurumenarekin zerikusia duten zentro teknologikoak; ingurumenarekin erlazionatutako ikerketa‐zentroak; EHU eta ingurumenaren alorreko pertsona entzutetsu bat. Landaberri, landa‐garapenari buruzko apirilaren 8ko 10/1998 Legeak sortua landa‐garapenaren eta nekazaritzaren alorreko erakundeen arteko lankidetzarako eta koordinaziorako erakunde gisa. Bertako ordezkariak erakunde hauetakoak dira: Eusko Jaurlaritzako lurralde‐antolamenduko eta industriaren alorra, Foru Aldundiak eta autonomia‐erkidegoko udalerriak, eta lurraldean eragiten duten planen berri ematen du, besteak beste, BNAP, EKPZ eta Natura 2000. 43 Ingurumenerako Aholku Kontseiluaren kasuan, Sailetako ordezkariak zuzendariak dira, Ingurumen Batzordean, aldiz, sailburuordeak.
- 43. 41 Ingurumen eta Lurralde Politika Sailaren (Ingurumen Sailburuordetzaren bidez) ardura da Biodibertsitatearen Estrategiaren ezarpena koordinatzea 2020rako Planaren bidez, nahiz eta horretarako Jaurlaritzako beste Sail batzuek parte hartu behar duten. Era berean, Estrategia ezin da gauzatu Foru Aldundien eta Udalen inplikaziorik gabe. Natura Ingurunearen eta Ingurumen Plangintzaren Zuzendaritzak koordinatzen du politikaren ebaluazioa eta jarraipena, aginte‐koadroko adierazleen bidez. Biodibertsitatea babesten eta zaintzen parte hartzen duten agente guztiek aktiboki inplikatzen direla eta horretarako bideratzen diren baliabideak era eraginkorrean erabiltzen direla bermatzeko; 34. ekintzan jasotzen den eran, Biodibertsitateko ekintza koordinatzeko laneko azpibatzorde bat sustatuko da, bere bertsio politiko eta teknikoan, eta Eusko Jaurlaritzako eta Foru Aldundietako Ingurumen Sailek eta lehen sektoreko Sailek parte hartuko dute. Lan‐talde honen helburua izango da bertan ordezkaritza duten erakundeetako biodibertsitatea kudeatzeko politikak eta tresnak garatzen dituzten arduradunen arteko topagunea izatea; horrela, arduradun horien arteko sinergiak sortuko dira, kudeaketaren eraginkortasuna areagotzeko eta erkidego osorako alertei eman beharreko arreta koordinatzeko. Azpibatzorde horrek ez du, inolaz ere, gaur egun dagoen administrazio‐sarearen hazkunde bat eragingo. b) BALIABIDE EKONOMIKOAK Biodibertsitatearen Estrategiaren epemuga 2030. urtea da, hau da, 14 urteko ibilbidea izango du, eta Estrategia hau 3 ekintza‐planen bidez egitea aurreikusten da: lehenengoa Estrategia onartzen denean hasiko da eta 2020ra artekoa izango da, eta beste biak 2021‐2025 eta 2026‐ 2030 aldietan gauzatuko dira. Ekintza‐plan bakoitza amaitzen denean, Estrategiaren ezarpen‐ maila ebaluatuko da, baita Estrategiako jomugei egin dien ekarpena ere, eta, ebaluazio horretatik abiatuta, hurrengo ekintza‐plana diseinatuko da. Euskadiko bilakaera ekonomikoak, Europako gainerako herrialdeetakoekin bat, suspertze ekonomikoaren zantzu ahulak ditu oraindik eta ziurgabetasun‐maila handia du, nahiz eta nolabaiteko hazkunde etengabea erakusten ari den. Hala, 2016ko hazkundea % 2,544 ingurukoa izango da; 2017an, ordea, txikiagoa izango dela aurreikusten da. Horri guztiari Estrategiak duen denbora‐epe luzea eransten badiogu, gomendagarria da printzipio kontserbadoreak izatea aurrekontuei lotutako gastuak kalkulatzen direnean. Testuinguru honetan, erreferentziako aurrekontu‐esparrua 2016an Ingurumen Sailburuordetzari lotuta dituen aurrekontuak dira, eta zehazki, biodibertsitatearekin zerikusia duten partidak, hain zuzen, «Ekosistemak kontserbatzea» 1. helburu estrategikoaren eta «Erantzukidetasun publiko/pribatua eta herritarra» 4. helburu estrategikoaren ataletakoak. Aurrekontu‐esparru horren arabera (erabiltzeko esleitu den aurrekontua45 3.800.000 euro 44 http://www.ogasun.ejgv.euskadi.eus/contenidos/informacion/informe_trimestral/es_def/adjuntos/pre visiones.pdf 45 Erabiltzeko esleitu den aurrekontuan, kanpoan utzi ditugu pertsonalaren gastuak eta jarduketa zehatz batekin loturarik ez duten gastuak, hau da, egitura‐gastutzat jotzen direnak.
- 44. 42 baino pixka bat gehiago da), aurreikusitako jarduketak garatzeko 2017an beharko diren aurrekontu‐baliabideak hauek izango lirateke: BIODIBERTSITATE‐ESTRATEGIAREN JOMUGAK AURREKONTU‐BEHARRAK EHUNEKOA 1. jomuga. Ekosistemak babestea eta leheneratzea 1.076.000 € % 26,91 2. jomuga. Europako Natura 2000 Sarea sustatzea aukerarako tresna gisa 1.837.000 € % 45,93 3. jomuga. Naturaren ezaguera eta kultura sustatzea 761.000 € % 19,03 4. jomuga. Lurraldearen eta natura‐ondarearen kudeaketan eraginkortasuna eta efizientzia izatea 325.000 € % 8,13 GUZTIRA 3.999.000 € % 100 Aurrekontu‐zenbatespen honen arabera, aurrekontua % 3 igoko litzateke 2016ko aurrekontuaren aldean. Adierazi beharra dago, halere, erreferentziatzat hartutako 2016ko oinarri‐urtean, ez dela sartu Uraren Euskal Agentziak (URA) biodibertsitatearen alorreko jarduketak egitera bideratzen duen aurrekontua46 . Bestetik, Natura Ingurunearen eta Ingurumen Plangintzaren Zuzendaritzaren aurrekontu‐ baliabideez gain, kontuan izan behar da Biodibertsitate Estrategia ezartzeko Eusko Jaurlaritzako bestelako agenteek ere inplikatu behar dutela, esaterako, Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Politikako Sailburuordetzak edo Lurralde Plangintzaren Zuzendaritzak, baita beste erakunde batzuek ere, esaterako, Foru Aldundiek. Ildo horri jarraikiz, aurreikustekoa da agente hauek Estrategia hau garatzeko aurrekontu gehigarri bat bideratzea. Aurrekontua kalkulatzeko ziurgabetasuna areagotu egiten da, lehenengo ekintza‐planaren denbora‐epean aurrera egin ahala. Hori dela eta, aurrekontua urtean batez beste % 2 gehituko dela ipini dugu, Estrategian jasotako jarduketei jarraipena eman ahal izateko; susperraldi ekonomikoa eta enplegua sendotu egingo direla aurreikusi dugu, beraz. Horrela, aurreikusten diren gastu‐mailak hauek izango lirateke: BIODIBERTSITATE‐ ESTRATEGIAREN JOMUGAK 2017 2018 2019 2020 1. jomuga. Ekosistemak babestea eta leheneratzea 1.076.000 € 1.097.520 € 1.119.470 € 1.141.860 € 2. jomuga. Europako Natura 2000 Sarea sustatzea aukerarako tresna gisa 1.837.000 € 1.873.740 € 1.911.215 € 1.949.439 € 3. jomuga. Naturaren ezaguera eta kultura sustatzea 761.000 € 776.220 € 791.744 € 807.579 € 4. jomuga. Lurraldearen eta natura‐ondarearen kudeaketan eraginkortasuna eta efizientzia izatea 325.000 € 331.500 € 338.130 € 344.893 € GUZTIRA 3.999.000 € 4.078.980 € 4.160.560 € 4.243.771 € 46 URAk biodibertsitatera bideratutako batezbesteko urteroko aurrekontua 1.400.000 eurotik gorakoa izango dela kalkulatzen da; inbaditzaileak kentzeko eta leheneratzeko jarduketak egiteko izango da aurrekontu hori.
- 45. 43 Hala, Ingurumen Sailburuordetzak Biodibertsitatearen Estrategiako lehenengo ekintza‐plana garatzeko erabil dezakeen aurrekontua 16.500.000 euro ingurukoa da, planak iraungo duen 4 urteetan banatuta. Aurrekontu‐aurreikuspenak zeinahi direla ere, Estrategiako lehenengo ekintza‐planeko ekitaldi bakoitzeko jarduketa‐maila Legebiltzarrak ezarritako aurrekontu‐ aginduen mende egongo da, baita Estrategia garatzeko behar diren tresnen tramitazio formalaren mende ere. c) JARRAIPENA ETA EBALUAZIOA Ingurumenaren egoerak, ingurumen‐adierazleak edo ekobarometro sozialak eta industrialak tresna baliotsuak dira eta, horien bidez, gure egoera eta ingurumen‐bilakaera ezagutu dezakegu. Halere, Estrategiaren onespena eta bertako ekintzen ezarpena jarraitu eta ebaluatu egin behar dira. Horretarako, Estrategiaren ekintza‐ eta ebaluazio‐mekanismoak antolatzen dira: Ekintza‐planak: 5 urteko aldietan garatu beharreko jarduketak biltzen dituzte, eta aldi horietako lehenengoa 2020rako Ekintza Plan gisa Estrategiak berak jasotzen duena da. Horrela, 2025erako ekintza‐plan berri bat egingo da eta azkena 2030erako egingo da. Bi urtez behingo jarraipen‐txostenak: Ekintza‐plan bakoitzean aurreikusitako jarduketen aurrerapen‐maila jasotzen dute. Lehenengoa 2018an egingo da. Ekintza‐planaren ebaluazio‐txostenak. Txosten horiek ekintza‐plan bakoitzaren azken urteetan egingo dira, eta bi urtez behingo jarraipen‐txostenarekin batera, hurrengo ekintza‐planaren oinarria izango dira. Txosten hori kanpokoa eta independentea den erakunde batek egingo du, aintzat hartuz gardentasun, partaidetza eta lankidetzarako irizpideak eta aginte‐koadroko adierazleen bilakaera ere barnean hartuko du. 2030erako Biodibertsitatearen Estrategiaren ebaluazioaren ondoriozko informazio guztia eskuragarri egongo da Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen Sailaren webgunean – www.ingurumena.eus–, kontsultatzeko eta parte hartzeko.
- 46. 44 Ondoren, 2030erako Euskadiko Biodibertsitatearen Estrategiaren betetze‐maila neurtzeko sistema objektiboa aurkezten da: 2030erako Euskadiko Biodibertsitate Estrategiaren Aginte Koadro Integrala Emaitzen adierazleak 2020 helburua 2030 helburua Kontserbazio‐egoera txarra duten Batasunaren intereseko habitatak ≤ % 75 % 77 2012. urtean ≤ % 65 Nekazaritza eta ingurumeneko neurrietara atxikitako hektareak 60.000 Ha. 55.600 Ha. 2012.urtean 95.000 Ha. Baso‐kudeaketa jasangarrira atxikitako hektareak 100.000 Ha. 77.992 2015. urtean 150.000 Ha. Baso‐ingurumeneko neurrietara atxikitako hektareak 100 Ha. ‐ 1.500 Ha. Natura 2000 Sareari buruz duten ezagutza euskal herritarrek % 20 % 10 2011. urtean % 30 Ekintza Planaren kudeaketa‐adierazleak Helburua 2020rako ekintza‐planeko jarduketen gauzatze‐maila % 100 (Bitarteko helburua ≥% 50) Ekintza‐planaren jarraipenari buruzko txostenak egitea Bi urtean behin (2018an hasita) Ebaluazio‐txostenak egitea 2020, 2025 eta 2030