aralin para sa filipino 10 na nagmula sa bansang syria
- 10. Araling 1.3
- 11. A.Panitikan: Ang Tusong Katiwala Parabulang Naganap sa Syria B.Gramatika at Retorika: Mga Piling Pang-ugnay sa Pagsasalaysay (Pagsisimula, Pagpapadaloy ng Pangyayari, Pagwawakas) C.Uri ng Teksto: Nagsasalaysay
- 12. Ang Aralin 1.3 ay naglalaman ng parabulang pinamagatang ’’ Ang Tusong Katiwala’’ mula sa Bagong Tipan. Bahagi rin ng aralin ang pagtalakay sa mga piling pang-ugnay sa pagsasalaysay – pagsisimula, pagdadaloy ng pangyayari at pagwawakas na makatulong upang maunawaan mo ang mensaheng nakapaloob dito . Panimula
- 13. Tuklasin: Batid ko na may ideya ka na sa araling ito. Subukan nating alamin kung ang iyong mga ediya ay tumutugon sa mga konseptong saklaw ng aralin sa bahaging ito at masagot ang pokus na tanong na: Bakit mahalagang maunawaan at mapahalagahan ang parabula bilang akdang panitikan? Simulan natin sa pamamagitan ng gawain na susukat sa lawak ng iyong Kaalaman. Yugto ng Pagkatuto
- 14. Gawain 1: Larawan ng Buhay Marahil batid mo na ang kahalagahan ng mensahe o mahahalagang kaisipan dapat mabatid sa anumang uri ng babasahin. Suriin mo ang kasunod na mga larawan. Pagkatapos, sagutin ang kasunod na mga tanong sa iyong sagutang papel.
- 15. 1. Ano ang pinakita sa bawat larawan? 2. Anong makabuluhang mensahe ang hatid ng bawat larawan? 3. Paano makatutulong ang mensaheng nakapaloob sa larawan sa ugali ng isang tao? Pangatuwiran ang sagot. 4. Maliban sa sinuring mga larawan, magbigay ng iba pang sitwasyong nagpapamalas/kakikitaan ng kagandahang-asal.
- 16. Puasa: Pag-aayunong Islam Halaw sa Ingles na isinalin sa Filipino ni Elvira Estravo Nag-aayuno ang mga Muslim.Tinatawag itong Puasa ng mga Muslim sa Pilipino at Saum sa Arabic. Gingawa ito upang tupdin ang turo ng Qur’an na nagsasaad ng ganito: “ Kayo na naniniwala! Ang pag-aayuno ay iniuutos sa inyo at inutos din sa mga nauna sa inyo, upang inyong matutuhan ang disiplina sa sarili.” Ang Puasa ay isang ganap na pag-aayuno sa pagkain, pag-inom,kasama na ang ano mang masasamang gawi laban sa kapwa mula sa pagsikat ng araw hanggang sa paglubog nito.
- 17. Hinihinging mag-ayuno ang mga Muslim sa loob ng 29 hanggang 30 araw ng Ramadan, ang ikasiyam na buwan sa kalendaryong Islam.Napili ang buwang ito dahil dito nangyari ang unang paghahayag ng Qur’an kay Propeta Mohammad,sa kweba ng Hira. Kinahapunan ng unang araw ng Ramadan, ang bandang ikaanim ng hapon, sama-sama o grupo-grupong naliligo ang mga Muslim bilang paglilinis at bilang paghahanda sa Puasa. Ang araw na ito’y tinatawag na peggang ng mga taga-Magindanao. Naghahanda ng kanduli o pagkain ang bawat bahay.Kung minsan, ang mga pagkain sa iba’t-ibang bahay ay dinadala sa mosque at ipinakakain sa mga naroon.
- 18. Ang kanduli at paliligo ang simula ng gawaing Ramadan sa loob ng 29 hanggang 30 araw batay sa paglitaw ng bagong buwan. Sa pagitan ng ikatlo at ika-apat ng umaga o bago sumikat ang araw, ang bawat Muslim na may kakahayang mag-ayuno ay kumakaing mabuti ng almusal na tinatawag na saul. Pagkakain ng saul o kaya’y bago sumikat ng araw, lahat ng uri ng pagkain,may inom o anumang dadaan sa bibig ay ipinagbabawal.Pagkakain, maaaring bumalik sa pagtulog o magbasa ng Qur’an. Ipinagpapatuloy ang araw araw na gawain sa panahong ito ng puasa. Ang ila’y umuuwi nang maaga sa bahay o nagtitipon sa Mosque kasama ang mga kaibigan, nagbabasa ng Qur’an o nga- uusap ukol sa Relihiyon.
- 19. Mahigpit na ipinagbabawal ang pagtsitsimis. Ang pag-aayuno ay natitigil paglubog ng araw. Sa ilang pagkakataon, ang pagtigil ng pag-aayuno ay ginagawa sa bahay ng Datu o sino man sa komunidad na boluntaryong maghahanda ng pagkain.Tinatawag ng Pembuka ang paghahanadang ito.
- 21. GAWAIN 3: Isalaysay ang Nangyari Gamit ang story frame, isalaysay ang mahahalagang pangyayaring nagaganap sa panahon ng pag-aayuno o puasa. Sikaping makagamit ng angkop na piling pag-ugnay sa pagsasalaysay tulad ng unang, sunod, saka, sumunod na araw, sa dakong huli.
- 22. Story Frame Kuwadro 1 (Pagsisimula) Kuwadro 2 (Pagpapadaloy ng Pangyayari) Kuwadro 3 (Pagwawakas)
- 23. •Alam mo ba na… Ang Parabula ay maikling salaysay na nagtuturo ng kinikilalang pamantayang moral na karaniwang batayan ng mga kuwento ay nasa Banal na Kasulatan? Realistiko ang banghay at ang mga tauhan ay tao. Ang mga Parabula ay may tonong mapagmungkahi at maaaring may sanglap ng misteryo. -Mula sa Elements of Literature nina Holt et. Al. 2008. Texas, USA
- 24. PARABULA ay gumagamit ng pagtutulad at metapora upang bigyan ng din ang kahulugan. Ito ay madalas na hango sa Banal na Kasulatan at kuwentong umaakay sa tao sa matuwid na landas ng buhay. Ang mga detalye at mga tauhan ay hindi nagbibigay ng malalim na kahulugan; ang binibigyan ng diin ay aral sa kuwento.
- 25. ELEMENTO NG PARABULA: Tauhan - Mga karakter na hango sa bibliya na maaaring makapagbigay ng aral sa mga mambabasa ng kwento. Tagpuan - Hindi kagaya sa maikling kwento, minsan hindi matatagpuan sa simula ang tagpuan ng kwento at minsan ay hindi talaga nasasabi kung saan mismo nangyari ang kwento. Aral – na umaakay sa tao sa matwid na landas Banghay – pagkasunod-sunod ng mga pangyayari sa kwento
- 26. NILALAMAN NG PARABULA: 1. Ang parabula ay isang uri ng panitikang maikling kuwento na, taliwas sa mga pabula, ang karaniwang gumaganap ay mga tao at hindi mga hayop. 2. Ito ay naglalarawan ng katotohan o mga tunay na nangyayari sa mundo. 3. Ang parabula ay tulad din ng pabula na kinapapalooban ng aral. Ang ilang sikat na mga parabula ay makikita sa Bibliya. Halimbawa: Prodigal Son The Good Samaritan Two Debtors
- 27. Ang Tusong Katiwala (Lukas 16:1-15) Philippine Bible Society 1) Nagsalita uli si Hesus sa kaniyang mga alagad, “ May taong mayaman na may isang katiwala. May nagsumbong sa kaniyang nilulustay nito ang kaniyang ari-arian. 2) Kaya’t ipinatawag niya ang katiwala at tinanong, ‘ Ano ba itong naririnig ko tungkol sa iyo? Ihanda mo ang ulat ng iyong pangangasiwa sapagkat tatanggalin na kita sa iyong tungkulin. ‘ 3) Sinabi ng katiwala sa kanyang sarili, ‘ Ano ang gagawin ko? Aalisin na ako ng aking amo sa pangangasiwa. Hindi ko kayang magbungkal ng lupa; nahihiya naman akong magpalimos.
- 28. 4) Alam ko na ang aking gagawin! Maalis man ako sa pangangasiwa ay may tatanggap naman sa akin sa kanilang tahanan. 5) Isa-isa niyang tinawag ang mga may utang sa kaniyang amo. Tinanong niya ang una,‘ Magkano ang utang mo sa aking amo?’ 6)Sumagot ito, ‘ Isandaang tapayang langis po. ‘ Heto ang kasulatan ng iyong pagkakautang. Dali! Maupo ka’t palitan mo, gawin mong limampu, ‘ sabi ng katiwala. 7) At tinanong naman niya ang isa, ‘Ikaw, gaano ang utang mo?’ Sumagot ito ‘ Isandaang kabang trigo po. ‘Heto ang kasulatan ng iyong pagkakautang,’ sabi niya. ‘Isulat mo walumpu.8) Pinuri ng amo ang tusong katiwala dahil sa katalinuhang ipinamalas nito.
- 29. Sapagkat ang mga makasanlibutan ay mas mahusay gumawa ng paraan kaysa mga maka-Diyos sa paggamit ng mga bagay ng mundong ito.9) At nagpatuloy si Hesus sa pagsasalita, “Kaya’t sinasabi ko sa inyo, gamitin ninyo ang kayamanan ng mundong ito sa paggawa ng mabuti sa inyong mga kapwa upang kung maubos na iyon ay tatanggapin naman kayo sa tahanang walang hanggan. 10) Ang mapagkakatiwalaan sa maliit na bagay ay mapagkakatiwalaan din sa malaking bagay; ang mandaraya rin sa malaking bagay.11) Kaya kung hindi kayo mapagkakatiwalaan sa mga kayamanan ng mundong ito, sino ang magtitiwala sa inyo ng tunay na kayamanan 12) At kung hindi kayo mapagkakatiwalaan sa kayamanan ng iba, sino ang magbibigay sa inyo ng talagang para sa inyo.
- 30. 13) “Walang aliping maaaring maglingkod ng sabay sa dalawang panginoon sapagkat kamumuhian niya ng isa at iibigin ang ikalawa, paglilingkuran ng tapat ang isa at hahamakin ang ikalawa . Hindi kayo maaaring maglingkod ng sabay sa Diyos at sa kayamanan.” 14) Nang marinig ito ng mga Pariseo, kinutya si Jesus sapagkat sakim sila sa salapi. 15) Kaya’t sinabi sa kanila, “Nagpapanggap kayong matuwid sa harap ng mga tao, ngunit alam ng Diyos ang nilalaman ng inyong mga puso.Sapagkat ang itinuturing na mahalaga ng mga tao ay kasuklam-suklam sa paningin ng Diyos.
- 31. Gawain 4: Paglinang ng Talasalitaan Bigyang-puna ang estilo ng may-akda batay sa salita at ekspresiyong ginamit sa pamamagitan ng pagkilala sa damdaming ipinahahayag sa bahagi ng parabula. Hanapin sa loob ng kahon ang damdaming angkop sa pahayag. 1. “ May taong mayaman na may isang katiwala. May nagsumbong sa kaniyang nilulustay nito ang kaniyang ari- arian.” 2. “ Ano ba itong naririnig ko tungkol sa iyo? Ihanda mo ang ulat ng iyong pangangasiwa sapagkat tatanggalin na kita sa iyong tungkulin.”
- 32. 3. “ Ano ang gagawin ko? Aalisin na ako ng aking amo sa pangangasiwa. Hindi ko kayang magbungkal ng lupa; nahihiya naman akong magpalimo”. 4. “ Kaya’t sinasabi ko sainyo, gamitin ninyo ang kayamanan ng mundong ito sa paggawa ng mabuti sa inyong mga kapwa upang kung maubos na iyon ay tanggapin naman kayo sa tahanan walang hanggan”. 5. “ At kung hindi kayo mapagkatiwalaan sa kayaman ng iba, Sino ang magbibigay sa inyo ng talagang para sa inyo?”
- 33. Gawain 5: Pag-unawa sa akda sagutin ang mga tanong sa sagutang papel. 1.Ipaliwanag ang suliraning kinakaharap ng katiwala. 2.Ano ang nais patunayan ng katiwala nang bawasan niya ang utang ng mga taong may obligasyon sa kaniyang amo? 3. Kung ikaw ang may-ari ng negosyo ,kukunin mo ba ang ganitong uri ng katiwala para sa iyong negosyo? 4.Paano mo maiuugnay ang pangyayari sa parabula sa mga pangyayarisa kasalukuyan ?Patunayan ang sagot. 5. Kung ikaw ang amo ,ano ang iyong gagawin kung mabalitaan mong nalulugi ang iyong negosyo dahil sa paglustay ng iyong katiwala? 6. Sa iyong palagay,ano ang pangunahing mensaye ng parabula?
- 34. 7.Paano nakatutulong sa buhay ng tao ang mga mensaheng ibig ipahatid ng binasang parabula? 8.Saang bahagi ng parabula mababatid ang mensaye? 9. Paano nakatulong ang bawat bahagi ng parabula sa pagpapalutang ng mensaye nito ?Patunayan. 10.ano ang katangian ng parabulang binasa sa ibang akdang pampanitikan?Gamitin ang dayagram sa pagsagot.
- 36. Gawain 6: Mga Bahagi… Suriin Ang parabula ay naglalahad ng makatotohanang pangyayari na naganap. Nagsisilbing patnubay at lumilinang sa mabuting asal na mapupulot dito. Ang mensahe ng parabula ay isinulat sa patalinghagang pahayag. Gamit ang grapikong presentasyon, suriin ang mga pangyayari sa parabula batay sa nilalaman, kakanyahan at elemento.
- 38. Gawain 7: Ugnayang Pangyayari Kopyahin ang tsart sa kuwaderno at isulat ang mga pangyayari na maaaring iugnay sa sariling karanasan o tunay na buhay. PANGYAYARI SA PARABULA PANGYAYARI SA SARILING KARANASAN
- 39. Gawain 8: Pag-unawa sa Nilalaman Sagutin ang mga tanong. 1.Paghambingin ang butil ng kape sa carrot at itlog nang ang mga ito ay inilahok sa kumukulong tubig. 2. “Pare-pareho itong inilahok sa kumukulong tubig subalit iba iba ang naging reaksiyon”. Paano mo maiuugnay ang pahayag na ito sa buhay ng tao? 3. Mabisa ba ang naging representasyon ng ama upang magkaroon ang anak ng maliwanag na pananaw sa kahirapan kanilang kinakaharap? Patunayan.
- 40. 4. Kung ikaw ang anak, paano mo haharapin ang hirap ng buhay? 5.Bigyang-kahulugan ang sinisimbolo ng kape sa kuwento. Gawain 9: Sino ako? Magsalaysay ng pangyayari sa buhay mo na may kaugnayan sa naging kalagayan ng mga tauhan sa binasang kuwento. Magtala ng natutuhang mensahe sa pangyayari sa buhay. Gamitin ang kasunod na grapikong presentasyon sa pagsasalaysay ng mga pangyayari.
- 42. Pagsasanib ng Gramatika at Retorika • Sa pagsasalaysay gumagamit ng mga pang-ugnay na nagdaragdag o nag-iisa-isa ng impormasyon o pangyayari. Bigyang-pansin ang mga salitang may salungguhit upang higit itong maunawaan. • Kabilang din sa pagsasalaysay ang pagpapahayag ng resulta o mamaaring kinalabasan ng pangyayari. Unang lumaban si Sulayman sa halimaw na umaliin sa mga kaawa-awang taga-Maguindanao. Sa dakong huli si Indarapatra ang nagwagi sa laban sa mga halimaw. Sa madaling sabi, nailigtas nina Indarapatra at Sulayman ang mga taga- Maguindanao.
- 43. May pagsusulit bukas si Boboy kaya hindi siya mapakali “O, bakit anong problema?” ang ansin ng kanyang nanay. “Para kang sinisisihan sa puwit, a! Nahihilo tuloy ako sayo. Bakit nga ba?” “E, Ma, may test ho kasi ako sa Math bukas.” nagkakamot ng ulong sagot si Boboy. “O, e an nga problema? Kung nag-aaral kang mabuti tiyak na magiging madali sa iyo ang test mo.” “E, ‘yon nga ho ang problema. Ma. Hindi ho kasi ako nag-aral ng ilang araw na. “Dahil ho kay Jenny, ang sarap kasi niyang kausap sa teleono.” “Hayun! Dahil sa kalokohan mo’y babagsak ka. Ba, maliban na lang kung mag-aaral kang mabuti, tiyak na maipapasa mo ang kahit anong test.” “Lagot, nasermonan na tuloy ako!” at lalong napakamot na lamang sa ulo si Boboy.
- 44. Suriin ang maikling pagsasalaysay: Pagsalita man o pasulat, nakatutulong sa pag-unawa ng mensahe ng isang diskurso ang paggamit ng mga salitang nagsasama-sama o nag-uugnay ng isang ideya sa mga kasunod na ideya . Tinatawag sa Inglesh na cohesive devices ang ganitong salita. Sa komunikatibong gramanatikang ito ng wiakng Filipino, tinatawag na pang-ugnay ang mga ito. Sa pagkakaroon ng organisadong pangyayari sa bawat bahagi, madali ngayong matukoy ang mensaheng nakapaloob dito. May mga angkop na pang-uganay na ginagamit sa pagsasalaysay. Tunghayan ang mga nakatalang impormasyon tungkol dito upang mabatid kung paano makatutulong ang mga pang- ugnay sa pagsasalaysay upang mabisang maunawaan ang mensaheng nakapaloob sa akdang pampanitikan.
- 45. Alam mo ba na… Ginagamit sa pagsusunod-sunod ng pangyayari ang mga pang-ugnay o panandang pandiskurso? Narito ang mahahalagang Gmit nito: a. Pagdaragdag at pag-iisa-isa ng mga impormasyon Ginagamit ang pang-ugnay sa bahaging ito sa bahaging ito sa paglalahad ng pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari o pag-iisa-isa ng mga impormasyon. Kabilang dito ang mga salitang: pagkatapos, saka, unang, sumunod na araw, sa dakong huli, pati, isa, pa, at gayon din. b. Pagpapahayag ng mga kaugnayang lohikal Ginagamit ang pang-ugnay sa bahaging ito ng paglalahad ng dahilan at bunga, paraan at layunin, paraan at resulta maging sa pagpapahayag ng kondisyon at kinalabasan. Kabilang na pang-ugnay sa bahaging ito ang dahil sa, sapagkat, at kasi. Samantalang sa paglalahad ng bunga at resulta ginagamit ang pang-ugnay na kaya, kung kaya, kaya naman, tuloy at bunga.