Bab 3 pengaruh mazhab syafie dalam pendidikan
- 1. Tajuk BAB 3 PENGARUH MAZHAB SYAFI’I DALAM BIDANG PENDIDIKAN DI MALAYSIA Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin [email protected]
- 2. Mazhab adalah kalimah bahasa Arab yang diambil daripada dhahaba. Cara pemikiran yang digunakan oleh seseorang imam mujtahid untuk membuat kesimpulan hukum tentang sesuatu permasalahan berdasarkan dalil termasuklah al-Quran dan alSunnah. Definisi mazhab daripada perkataan dhahaba ini bermaksud pergi, manakala mazhab bermaksud tempat pergi atau jalan. Mazhab dari sudut istilah bermaksud fatwa atau pendapat seorang imam mujtahid. DEFINISI MAZHAB
- 3. FALSAFAH DAN PANDANGAN BERMAZHAB DALAM ISLAM Dalam bidang fiqh, teologi dan politik Mazhab telah wujud pada awal perkembangan Islam terutama pada akhir abad ketiga Hijrah Mazhab ini adalah berasal daripada kerangka penentuan hukum sejak dari zaman awal Islam lagi, termasuklah zaman Rasulullah s.a.w., sahabat, tabi‘in, tabi’ tabi‘in Gerakan-gerakan yang berlaku akibat sesuatu isu menyebabkan berlakunya perpecahan ideologi dan fahaman
- 4. Perpecahan ini dibahagikan kepada dua golongan iaitu pengikut Ahl Bayt dan pengikut fahaman Uthmaniyyah (pendukung sahabat). Kedua-dua kumpulan ini akhirnya mempunyai mazhab tersendiri iaitu mazhab Sunni dan Syiah. Fahaman dan ideologi ini kemudiannya menjadi asas kepada mazhab yang lebih jelas terbentuk
- 5. SEJARAH PENDIDIKAN BERMAZHAB SYAFI‘I DI MALAYSIA • Hukum hakam fikah Mazhab Syafi‘i banyak digunakan sebagai rujukan terutamanya dalam bidang pendidikan di Malaysia. • Faktor-faktor sejarah, sosio-budaya kehidupan masyarakat Islam Malaysia dan peranan pihak berkuasa agama adalah antara peranan utama yang membantu perkembangan Mazhab Syafi‘i. • Sistem pendidikan kebangsaan yang berlandaskan Mazhab Syafi‘i menjadi pengajian wajib ke atas pelajar-pelajar yang beragama Islam oleh Akta Pelajaran 1961. • Bidang agama tradisional berasaskan Mazhab Syafi‘i telah lama wujud sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka dalam kalangan masyarakat Melayu Islam. • Kedatangan pendakwah Islam yang membantu masyarakat melakukan amalan mengikut mazhab tersebut. • Mazhab Syafi‘i digunakan dalam bahan-bahan pengajaran, penulisan kitab dan penyampaian isi kandungan pembelajaran.
- 6. • Mazhab Syafi‘i dijadikan rujukan rasmi oleh sistem Kementerian Pendidikan Malaysia. • pekeliling iktisas Agama Islam bil 1/1983 telah memberi arahan kepada semua tenaga pengajar agar menggunakan pendekatan pendidikan menurut aliran Syafi‘i.
- 7. SISTEM PENDIDIKAN TRADISIONAL DAN PONDOK • Pengajian di pondok, surau, masjid dan sekolah agama menggunakan kitab Mazhab Syafi‘i. • Kitab-kitab Mazhab Syafi‘i kebanyakan digunakan dalam pengajian di Malaysia seperti Minhaj al-Abidin dan Munyah al-Musalli karangan Syeikh Daud Abdullah al-Fatani. • Fiqh Mazhab Syafi‘i digunakan secara turun temurun bagi menjawab isu-isu yang berkaitan dengan aktiviti seharian masyarakat dalam semua bidang. • Pada kurun ke18, penghijrahan beberapa alim ulama dari Timur Tengah telah membawa satu perkembangan yang positif kepada orang Melayu. • Salah satu penyebaran pendidikan di Tanah Melayu adalah melalui sumbangan beberapa tokoh terkemuka seperti Syeikh Zainal Abidin bin Muhammad al- Fatani, tokoh ulama awal kurun ke-19 di selatan Thailand.
- 8. SISTEM PENDIDIKAN FORMAL DAN MODEN • Sistem pendidikan moden juga menggunakan aliran Mazhab Syafi‘i di Institusi Pengajian Tinggi Awam (IPTA) ataupun Institusi Pendidikan Tinggi Swasta (IPTS). • Akta Pelajaran 1961 memperuntukkan bahawa Kementerian Pendidikan akan menguruskan pendidikan Agama Islam di sekolah-sekolah. • Menurut Perlembagaan Malaysia, tugas Raja-raja Melayu ialah berkaitan Hal Ehwal Agama Islam. • Fiqh Mazhab Syafi‘i mempelopori pendidikan hukum Islam di Malaysia dalam semua peringkat dan jenis persekolahan.
- 9. PENULISAN DAN PENGAJARAN BERKITAB • Perkembangan Mazhab Syafi‘i dalam penulisan dan pengajaran berkitab berkait rapat dengan kedudukannya dalam bidang pendidikan. • Penulisan berasaskan fiqh Mazhab Syafi‘i telah diajar di Tanah Melayu. • Antara penulisan Mazhab Syafi‘i yang dikenal pasti digunakan dan diajar di Tanah Melayu ialah: • Kitab Hidayah al-Muta’allim wa Umdah al-Mu’allim o Syeikh Daud al-Fatani • Kitab al-Sirat al-Mustaqim o Syeikh Nur al-Din al-Raniri • Kitab Sabil al-Muhtadin li al-Tafaqquh fi Amr al-Din o Syeikh Muhammad Arsyad bin Abdullah al-Banjari • Kitab Minhaj al-‘Abidin dan Munyah al-Musalli o Syeikh Daud al-Fatani • Kitab Bahjah al-Mubtadin wa Farhatun al-Mubtadin o Syeikh Ahmad bin Muhammad Zain al-Fatani
- 10. FAKTOR-FAKTOR PENGHAYATAN MAZHAB SYAFI‘I DALAM PENDIDIKAN ISLAM DI MALAYSIA • Pendidikan Islam diinstitusikan sebagai sebahagian daripada kurikulum persekolahan dan asas pembelajaran hukum Islam. • Antara faktor penghayatan Mazhab Syafi‘i dalam Pendidikan Islam di Malaysia ialah: • Rujukan Mazhab Syafi‘i dalam pengamalan keagamaan. • Institusi mufti dan fatwa serta penguatkuasaan undangundang adalah berdasarkan Mazhab Syafi‘i. • Budaya masyarakat Melayu. • Guru-guru yang mengajar mempunyai kelulusan dari institusi-institusi yang berorientasikan Mazhab Syafi‘i.
- 11. KEDUDUKAN MAZHAB SYAFI’I DALAM PENGAJIAN SYARIAH DI MALAYSIA Mazhab Syafi‘i merupakan salah satu daripada warisan fiqh yang kebanyakannya diguna pakai oleh umat Islam pada zaman kini termasuklah di rantau Nusantara yang memiliki penganut Islam yang paling ramai MAZHAB SYAFI‘I DALAM PENGAJIAN SYARIAH PADA ZAMAN TRADISI KLASIK ALAM MELAYU • Mazhab Syafi‘i telah meninggalkan pelbagai kesan positif kepada masyarakat Alam Melayu sehingga mampu mengatasi mazhab Syiah. • Hal ini berlaku disebabkan oleh beberapa faktor: 1. Mazhab Syafi‘i adalah lebih adaptif dengan budaya tempatan Melayu. 2. Gabungan antara paradigma sufi dan fiqh. 3. Sistem pendidikan Islam yang sistematik oleh fuqaha Mazhab Syafi‘i.
- 12. MAZHAB SYAFI‘I DALAM PENGAJIAN SYARIAH PADA ZAMAN PASCA KEMERDEKAAN • Kesungguhan dan usaha masyarakat untuk mendalami pengajian syariah masih diteruskan dan ia membabitkan institusi pendidikan tradisional . • Mazhab Syafi‘i digunakan secara meluas dan ia dilihat selari dengan pendekatan fiqh. • Kitab fiqh yang bersumberkan pelbagai mazhab selain Syafi‘i turut digunakan. • Ia terdiri daripada beberapa bentuk iaitu: 1. Kitab fiqh moden 2. Ensiklopedia hukum Islam moden 3. Koleksi fatwa moden • Pembelajaran melalui metodologi Usul Fiqh atau manhaj usuli turut sama diterapkan dalam pendidikan.
- 13. KESIMPULAN • Penulisan dan pengajian berkitab bermazhab Syafiʻi di Malaysia telah dilakukan sejak zaman dahulu lagi. • Pengajian berkitab berpandukan Mazhab Syafiʻi sudah bersesuaian dan sebati dalam jiwa masyarakat. • Pembentukan Mazhab Syafi‘i dilihat mendatangkan perkembangan dan kemajuan intelektual dalam bidang keilmuan.
- 14. Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin Fakulti Pengajian Kontemporari Islam Universiti Sultan Zainal Abidin Kampus Gong Badak 21300 Kuala Nerus Terengganu [email protected] 013-2835651