![12
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Một số lý thuyết về dạy và học
1.1.1. Lý thuyết học tập chủ động
Lý thuyết này dựa trên mô hình học tập chủ động của Benjamin Bloom. Học
tập chủ động là phương pháp học chủ yếu dựa theo nhóm, GV chỉ đóng vai trò
hướng dẫn để SV hợp tác với nhau trong học tập. Tuy nhiên, có một số chiến
lược của lý thuyết học chủ động đòi hỏi SV phải làm việc một cách độc lập.
Trong học tập chủ động, mục tiêu không tập trung vào nội dung mà chỉ chú
ý đến quá trình lĩnh hội nội dung ấy. Loại học tập này phù hợp với chương trình
hướng vào nội dung, dựa trên các mục tiêu học tập đã xác định sẵn để tổ chức
thành các học phần nhỏ hơn.
Về phương pháp dạy học, GV hướng dẫn một loạt các kỹ thuật học tập theo
nhóm, đồng thời thường xuyên nhận thông tin phản hồi từ SV bằng cách thường
xuyên thực hiện các loại trắc nghiệm khác nhau. GV định kỳ sửa chữa lỗi cho
SV, đánh giá SV bằng theo các tiêu chí. [12]
1.1.2. Lý thuyết học tập hợp tác
Học tập hợp tác bao gồm các kỹ thuật dạy học đòi hỏi một sự phụ thuộc lẫn
nhau giữa những người học để cho việc học có thể xảy ra. Theo Vygotsky: “Điều
người học có thể làm qua hợp tác hôm nay thì họ có thể làm một mình ngày mai”
và học tập cùng nhau có thể phát triển được những kỹ năng nhận thức và xã hội.
Học hợp tác là một quan điểm học tập rất phổ biến ở các nước đang phát
triển và đem lại hiệu quả giáo dục cao. Học hợp tác là một định hướng giáo dục
mà trong đó sinh viên cùng làm việc trong những nhóm nhỏ gồm nhiều sinh viên
khác nhau và được tổ chức chặt chẽ. Quan điểm học tập này yêu cầu sự tham gia,
đóng góp trực tiếp của sinh viên vào quá trình học tập, đồng thời yêu cầu sinh
viên phải làm việc cùng nhau để đạt được kết quả học tập chung. [6], [10]](https://image.slidesharecdn.com/mergedpdf-201023014803/85/D-tai-To-foster-self-learning-capacity-for-students-of-pedagogical-chemical-Dong-Thap-University-12-320.jpg)
![14
+ Thiết kế chương trình: Các thành viên trong nhóm phải thiết kế chương
trình sao cho phù hợp với mục tiêu của chủ đề đã lựa chọn.
+ Lựa chọn cách dạy: Vấn đề này liên quan đến việc xây dựng thời khóa
biểu cho các chủ đề cụ thể, tổ chức thực tế thu thập tư liệu, giao nhiệm vụ làm
việc theo nhóm...
+ SV trình bày trước lớp: GV tổ chức cho SV theo từng nhóm trình bày vấn
đề được phân công trước. SV cần phải chuẩn bị và sáng tạo ra nhiều hình thức
trình bày bằng các phương tiện nghe nhìn khác nhau. [12]
Dạy học theo chủ đề là một công cụ hữu hiệu cho việc tích hợp chương trình
và giảm đi việc dạy các môn liên quan một cách biệt lập.
Chúng tôi vận dụng lý thuyết dạy học theo chủ đề áp dụng trong dạy học các
chương, các phần môn học. Theo nội dung học phần, các nhóm SV được phân
công chuẩn bị từng vấn đề học tập như tóm tắt nội dung trọng tâm của từng phần,
tìm các ví dụ minh họa, hình ảnh thí nghiệm mô phỏng, các câu hỏi và trình bày
trước lớp tùy theo cách mà nhóm chuẩn bị.
1.1.4. Dạy học với sự trợ giúp của thiết bị kỹ thuật hiện đại
Các thiết bị kỹ thuật như máy tính, đĩa CD, môi trường tương tác,
Internet...vv...có thể hỗ trợ tích cực cho học tập góp phần nâng cao chất lượng
dạy và học. Một số lĩnh vực mà thiết bị kỹ thuật hiện đại tác động đến học tập
của SV như:
+ Về chương trình: thiết bị kỹ thuật có khả năng mở rộng đáng kể chiều rộng
và chiều sâu của chương trình. Chẳng hạn, SV có thể sử dụng Internet để tìm
thông tin ngoài giáo trình, sách vở có sẵn. Chương trình có thể được cá nhân hóa
để phù hợp với các cách học tập cụ thể của SV.
+ Về phương pháp: thiết bị kỹ thuật có ảnh hưởng đáng kể đến vai trò của
người thầy cũng như môi trường dạy học. Việc dùng thiết bị kỹ thuật làm thay đổi
GV từ vai trò của một chuyên gia sang vai trò của người tạo điều kiện, người
huấn luyện. Với thiết bị kỹ thuật hiện đại, việc dạy - học không còn hạn chế trong](https://image.slidesharecdn.com/mergedpdf-201023014803/85/D-tai-To-foster-self-learning-capacity-for-students-of-pedagogical-chemical-Dong-Thap-University-14-320.jpg)
![15
phòng học mà có thể tiến hành ở nhà, ở nơi làm việc, hoặc bất kỳ ở đâu có điện
thoại và Internet.
+ Về đánh giá: Nhờ thiết bị kỹ thuật việc kiểm tra, đánh giá có thể thực hiện
một cách khoa học và chính xác. SV có thể tự đánh giá quá trình học tập của
mình. Nhờ thiết bị kỹ thuật sinh viên có thể thường xuyên nhận được các phản hồi
chính xác từ đó mà điều chỉnh nhiệm vụ học tập một cách phù hợp. [11]
1.2. Các kỹ năng tự học
1.2.1. Khái niệm về kỹ năng tự học
Kỹ năng là khả năng thực hiện có kết quả một công việc nào đó bằng cách
vận dụng những tri thức, những kinh nghiệm đã có để hành động với những điều
kiện cho phép. Kỹ năng biểu hiện trình độ các thao tác tư duy, năng lực hành
động và mặt kỹ thuật của hành động. [18]
Đối với người học, hoạt động tự học bao gồm nhiều hành động kế tiếp nhau
như quan sát, ghi chép, đọc, hệ thống hoá, giải bài tập… Để có thể tự học, người
học phải nắm được những tri thức về hành động, phải vận dụng những tri thức đó
để tiến hành các hành động nhằm thu được những kết quả hành động phù hợp với
mục đích. Nói một cách khác, người học phải có những kỹ năng tự học phù hợp
với môn học.
Kỹ năng tự học là khả năng thực hiện có kết quả một hay một nhóm hành
động tự học bằng cách vận dụng những tri thức, những kinh nghiệm đã có để
hành động phù hợp với những điều kiện cho phép.
1.2.2. Vai trò của hoạt động tự học
Hoạt động tự học là hoạt động chiếm một vị trí quan trọng trong quá trình
dạy học cũng như đào tạo của nhà trường sư phạm. Tự học, tự đào tạo là nhân tố
quyết định đến chất lượng và hiệu quả học tập của người học.
Quá trình dạy học bao gồm hai mặt quan hệ hữu cơ đó là: hoạt động dạy
của người dạy và hoạt động học của người học. Người dạy đóng vai trò tổ chức,
lãnh đạo điều khiển và định hướng hoạt động học cho người học. Người học vừa
là đối tượng tác động của dạy học vừa là chủ thể của quá trình đó. Trong khi các](https://image.slidesharecdn.com/mergedpdf-201023014803/85/D-tai-To-foster-self-learning-capacity-for-students-of-pedagogical-chemical-Dong-Thap-University-15-320.jpg)
Đề tài: To foster self-learning capacity for students of pedagogical chemical Dong Thap University
- 1. MỤC LỤC Trang Mục lục 1 Danh mục các chữ viết tắt 2 Tóm tắt kết quả nghiên cứu 3 MỞ ĐẦU 7 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 11 1.1. Một số lí thuyết về dạy học 11 1.2. Các kĩ năng tự học 14 1.3. Hệ thống kĩ năng học tập 18 1.4. Năng lực tự học của sinh viên sư phạm hóa học 20 Chương 2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN NGÀNH SƯ PHẠM HÓA HỌC 26 2.1. Tổng quan về chương trình đào tạo ngành sư phạm hóa học 26 2.2. Tổ chức điều tra về tự học của sinh viên 27 2.3. Phân tích số liệu điều tra, đánh giá thực trạng tự học 28 Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO SINH VIÊN NGÀNH SƯ PHẠM HÓA HỌC 36 3.1. Cơ sở đề xuất biện pháp bồi dưỡng năng lực tự học… 36 3.2. Các biện pháp bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên 37 3.2.1. Giáo dục cho sinh viên động cơ, nhận thức đúng đắn… 37 3.2.2. Bồi dưỡng cho sinh viên phương pháp học tập, tự học… 39 3.2.3. Hướng dẫn sinh viên tổ chức các hoạt động học tập… 42 3.2.4. Hướng dẫn sinh viên sử dụng các phương tiện học tập 44
- 2. 2 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 46 TÀI LIỆU THAM KHẢO 48 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. GV : Giảng viên 2. SV : Sinh viên 3. NXB : Nhà xuất bản 4. PPDH : Phương pháp dạy học 5. CNTT : Công nghệ thông tin 6. ĐHSP : Đại học Sư phạm 7. XHCN : Xã hội chủ nghĩa 8. THPT : Trung học phổ thông
- 3. 3 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỒNG THÁP Độc lập - Tự do - Hạnh phúc TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI KH&CN CẤP CƠ SỞ Tên đề tài: Bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên ngành sư phạm hóa học Trường Đại học Đồng Tháp Mã số: CS 2011.01.19 Chủ nhiệm đề tài: TS Dương Huy Cẩn Tel.: 0918 716 959 E-mail: [email protected] , dhcandhdt @gmail.com Cơ quan chủ trì đề tài: Trường Đại học Đồng Tháp Cơ quan và cá nhân phối hợp thực hiện:Khoa Hóa học, Trường Đại học Đồng Tháp Thời gian thực hiện: 11 tháng, từ 7/2011 đến 5/2012 1. Mục tiêu: Nghiên cứu thực trạng về tự học và năng lực tự học của sinh viên ngành sư phạm hóa học từ đó làm cơ sở đề xuất các biện pháp để bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên. 2. Nội dung chính: Chương 1. Đã phân tích cơ sở lí luận về học tập, tự học, một số lí thuyết dạy học, các kỹ năng học tập, năng lực học tập của sinh viên, hệ thống các kỹ năng học tập đối với sinh viên sư phạm hóa học và các kỹ năng học tập cần được hình thành và bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên.
- 4. 4 Chương 2. Trong chương này đề tài đã khảo sát thực trạng hoạt động học tập và tự học của sinh viên và phân tích đánh giá: tự học của sinh viên còn nhiều mặt hạn chế, sinh viên thiếu chủ động trong học tập, còn quen với việc tiếp thu kiến thức có sẵn từ thầy vì vậy không thấy được vai trò của học tập và tự học. Sự nhận thức về tự học của sinh viên chưa sâu sắc, nên chưa có phương pháp tự học và kỹ năng tự học hiệu quả. Ngoài ra còn nhiều yếu tố mà sinh viên chưa chủ động như sử dụng thời gian, tài liệu học tập, tổ chức học tập ở lớp, ở nhà, nhóm bạn học tập, sử dụng các phương tiện hỗ trợ cho học tập. Chương 3. Đã đưa ra những cơ sở khoa học và các biện pháp thực hiện bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên: - Giáo dục cho sinh viên động cơ, nhận thức đúng đắn về học tập, tự học và sự cần thiết, lợi ích của tự học. - Bồi dưỡng cho sinh viên phương pháp học tập, tự học đúng đắn và khoa học. - Hướng dẫn sinh viên tổ chức các hoạt động học tập và tự học - Hướng dẫn sinh viên sử dụng các phương tiện học tập Trong mỗi biện pháp của đề tài đều trình bày 3 phần: ý nghĩa của biện pháp, nội dung biện pháp và cách thực hiện của biện pháp 3. Kết quả chính đạt được (khoa học, ứng dụng, đào tạo, kinh tế – xã hội, …) + Đã đánh giá thực trạng học tập, tự học của sinh viên sư phạm hóa học + Đã đưa ra các cơ sở khoa học để đề xuất biện pháp bồi dưỡng năng lực tự học + Đưa ra 4 biện pháp thực hiện bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên: - Giáo dục cho sinh viên động cơ, nhận thức đúng đắn về học tập, tự học và sự cần thiết, lợi ích của tự học. - Bồi dưỡng cho sinh viên phương pháp học tập, tự học đúng đắn và khoa học. - Hướng dẫn sinh viên tổ chức các hoạt động học tập và tự học - Hướng dẫn sinh viên sử dụng các phương tiện học tập Chủ nhiệm đề tài Dương Huy Cẩn
- 5. 5
- 6. 6 MINISTRY OF EDUCATION AND TRAINING SOCIALIST REPUBLIC OF VIETNAM UNIVERSITY OF DONG THAP Independence - Freedom - Happiness SUMMARY Project Title: To foster self-learning capacity for students of pedagogical chemical Dong Thap University Code number: CS 2011.01.19 Coordinator: Dr. Duong Huy Can Implementing Institution: University of Dong Thap Cooperating Institution(s): Department of Chemistry, University of Dong Thap Duration: 11 months - from July, 2011 to May, 2012 1. Objectives: Baseline survey of self-study and self-learning capabilities of students of chemistry teaching as a basis from which to propose measures to foster self-learning capacity for students. 2. Main contents: Chapter 1. Analyzed the theoretical basis of learning, study, some teaching theory, learning skills, learning capacity of students, the system of academic skills for students teaching chemistry and learning skills need to be established and foster self-learning capacity for students. Chapter 2. In this chapter explored the theme of active learning and student self-study and analysis and assessment: student study many drawbacks, lack of active student learning, is used to acquire knowledge from teacher available so do not see the role of learning and study. Awareness of undergraduate students study deep, should not have self-study methods and study skills effectively. There are also many factors that may be active as students use their time, learning materials, learning organization in the classroom, at home, group learning, use of facilities for learning Chapter 3. Has taken the scientific basis and the measures taken to build the capacity for self-study students:
- 7. 7 - Education for student motivation, formal recognition of learning, home study and the need and benefits of the study. - To foster student learning methods, study and scientific correctness. - Guide students to organize learning activities and study - Guide students to use school facilities In each of the research methods are presented three parts: the meaning of the measure, measure the content and implementation of measures 3. Results obtained: + Status was evaluated learning, students study the chemistry teacher + Gave the scientific basis to propose measures to foster self-learning capability + Provide four performance measures fostering self-learning capacity for students: - Education for student motivation, formal recognition of learning, home study and the need and benefits of the study. - To foster student learning methods, study and scientific correctness. - Guide students to organize learning activities and study - Guide students to use school facilities Project manager
- 8. 8 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Chiến lược phát triển giáo dục 2001- 2010, tại mục 5.2 ghi rõ: “Đổi mới và hiện đại hóa phương pháp giáo dục. Chuyển từ việc truyền đạt tri thức thụ động, thầy giảng, trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư duy trong quá trình tiếp cận tri thức; dạy cho người học phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin một cách hệ thống và có tư duy phân tích, tổng hợp; phát triển được năng lực của mỗi cá nhân; tăng cường tính chủ động, tính tự chủ của học sinh, sinh viên trong quá trình học tâp,…” Nghị quyết số 14/2005/NQ-CP của Chính phủ ban hành ngày 2/11/2005 về “Đổi mới cơ bản và toàn diện Giáo dục Đại học Việt Nam trong giai đoạn 2006 - 2020”. Đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học, tạo được chuyển biến cơ bản về chất lượng, hiệu quả và qui mô, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế và nhu cầu học tập của nhân dân. Đến năm 2020, giáo dục đại học Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực và tiếp cận trình độ tiên tiến trên thế giới; có năng lực cạnh tranh cao, thích ứng với cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Điều 40.2 của Luật Giáo dục 2005 ghi rõ: “ Phương pháp đào tạo trình độ cao đẳng, trình độ đại học phải coi trọng việc bồi dưỡng ý thức tự giác trong học tập, năng lực tự học, tự nghiên cứu, phát triển tư duy sáng tạo, rèn luyện kỹ năng thực hành, tạo điều kiện cho người học tham gia nghiên cứu, thực nghiệm, ứng dụng.” Nghiên cứu học tập ở trường đại học, học tập theo học chế tín chỉ đặt ra yêu cầu rất cao đối với người học. Trong học chế tín chỉ đòi hỏi sinh viên phải làm chủ được thời gian, trong đó thời gian cho tự học là chủ yếu. Tự học, tự nghiên cứu để tích lũy kiến thức, rèn luyện các kĩ năng học tập, kỹ năng thí nghiệm, kỹ năng thực hành nghề nghiệp đặc biệt là đối với hóa học - môn học thực nghiệm là những yêu cầu quan trọng và hết sức cần thiết đối với sinh viên ngành sư phạm hóa học.
- 9. 9 Mục tiêu quan trọng nhất của việc dạy học đại học là dạy cách học cho sinh viên, trang bị phương pháp và kỹ năng cơ bản để tăng cường khả năng tự học, học tập suốt đời. Nhờ vào phương pháp tự học, tự nghiên cứu, sinh viên sau khi ra trường sẽ có đủ khả năng để tự làm giàu vốn tri thức của mình, phục vụ tốt hơn cho hoạt động thực tiễn. Đây là yêu cầu rất quan trọng đối với sinh viên sư phạm nhằm giúp họ hòa nhập với sự phát triển của giáo dục, thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học ở trường phổ thông. Thực tế chất lượng đào tạo của giáo dục nghề nghiệp đại học còn thấp, tình trạng người học thiếu cố gắng trong học tập khá phổ biến; tinh thần hợp tác, khả năng sáng tạo, năng lực thí nghiệm thực hành, giải quyết độc lập các vấn đề còn lúng túng. Việc rèn luyện, bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu cho sinh viên sư phạm hóa học phải dựa trên những cơ sở lý luận và thực tiễn phù hợp mới mang lại hiệu quả mong muốn. Vì vậy, việc đổi mới phương pháp dạy học đại học thực hiện trong đào tạo theo học chế tín chỉ thì vấn đề bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên mà đề tài đặt ra nghiên cứu là cần thiết hiện nay. 2. Mục tiêu nghiên cứu Nêu ra được thực trạng về tự học và năng lực tự học của sinh viên ngành sư phạm hóa học Trường Đại học Đồng Tháp Đề xuất các biện pháp để bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên ngành sư phạm hóa học Trường Đại học Đồng Tháp. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu những cơ sở lý luận về dạy học, tự học và năng lực tự học, Nghiên cứu về thực trạng tự học và năng lực tự học của sinh viên Đề xuất các biện pháp bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên sư phạm hóa học Trường Đại học Đồng Tháp. 4. Phương pháp nghiên cứu Tiếp cận phương pháp. Chương trình học đại học với khối lượng kiến thức học tập lớn, thời lượng của chương trình để giảng viên hướng dẫn, tổ chức học lý thuyết, kiểm tập tra, đánh giá kết quả học tập là không nhiều. Do đó, giảng viên
- 10. 10 không thể trang bị đầy đủ kiến thức môn học cho sinh viên trên lớp học mà giúp cho họ, dạy cho họ cách thức, chỉ dẫn con đường đi đến lĩnh hội kiến thức, đó chính là phương pháp dạy cho sinh viên phương pháp học: cách tự học, tự nghiên cứu để học tập suốt đời và thích ứng với việc dạy học sinh cách học khi ra trường. Vì vây, để bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên chính là bồi dưỡng phương pháp làm việc, phương pháp học tập, tự học, tự nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: để nghiên cứu tài liệu, thu thập thông tin, phân tích và tổng hợp lý luận làm cơ sở cho đề tài nghiên cứu. - Phương pháp thực nghiệm (điều tra, khảo sát): điều tra để thu thập thông tin ban đầu về thực trạng tự học, năng lực tự học của sinh viên; đồng thời cùng với thực tiễn dạy học trên lớp, hướng dẫn sinh viên học tập mà bổ sung, hoàn thiện cho lý luận và thực tiễn tự học của sinh viên theo các biện pháp bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên mà đề tài đề xuất. - Các phương pháp khác như thống kê toán, phân tích, mô tả … để phân tích, trình bày số liệu về kết quả nghiên cứu. 5. Đối tượng nghiên cứu Tự học, năng lực tự học và các biện pháp bồi dưỡng năng lực tự học của sinh viên sư phạm hóa học 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Một số công trình nghiên cứu quá trình dạy cách học, học cách học nói chung cho các đối tượng mà chủ yếu theo lối tự học, tự nghiên cứu không đối mặt với thầy. 1) Để tự học có hiệu quả, Vũ Quốc Chung, Lê Hải Yến. NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2004. 2) Quá trình dạy – tự học, Nguyễn Cảnh Toàn (Chủ biên), Nguyễn Kì, Vũ Văn Tảo, Bùi Tường. NXB Giáo dục, Hà Nội, 2001. 3) Học và dạy cách học, Nguyễn Cảnh Toàn (Chủ biên), Nguyễn Kì, Lê Khánh Bằng, Vũ Văn Tảo. NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2004. Các nghiên cứu của chủ nhiệm đề tài về tự học của sinh viên sư phạm hóa học:
- 11. 11 4) Tự học có hướng dẫn – biện pháp nâng cao chất lượng học tập cho sinh viên các trường đại học, cao đẳng sư phạm. Dương Huy Cẩn. Tạp chí khoa học ĐHSP Hà Nội. Số 3 – 2006 5) Tự học, tự nghiên cứu của sinh viên trong quá trình đào tạo giáo viên hóa học ở trường ĐHSP Đồng Tháp. Dương Huy Cẩn. Tạp chí Khoa học và Công nghệ. Đại học Thái Nguyên. Tháng 10 – 2006. 6) Tăng cường năng lực tự học cho sinh viên hóa học ở trường ĐHSP bằng phương pháp tự học có hướng dẫn theo mođun. Dương Huy Cẩn. Luận án tiến sĩ. Trường ĐHSP Hà Nội. 2009. Trong đề tài này tác giả căn cứ vào thực trạng tự học của sinh viên mà đề xuất các biện pháp để hướng dẫn, bồi dưỡng năng lực tự học cho sinh viên 7. Khả năng ứng dụng của đề tài Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ bổ sung vào lý thuyết về phương pháp học tập cho sinh viên, giúp nâng cao năng lực tự học cho sinh viên trong học tập, nghiên cứu ở trường đại học theo học chế tín chỉ góp phần năng cao chất lượng đào tạo ngành sư phạm hóa học và là cơ sở cho tự học, tự nghiên cứu suốt đời khi công tác. - Phương pháp dạy cách học, học cách học là tiêu chí bao quát hàng đầu của việc dạy và học ở trường đại học nhằm tạo ra thói quen, niềm say mê và khả năng tự học. - Trong chương trình đào tạo đại học nói chung trong từng lĩnh vực, từng môn học, người giảng viên thường xuyên bồi dưỡng cho người học rèn luyện được năng lực tư duy, học cách học tốt nhất. Vì vậy ngoài kiến thức nền tảng, kỹ năng cơ bản và dạy cách học cho người học, thì tạo cho họ khả năng, thói quen và niềm say mê học tập suốt đời.
- 12. 12 Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Một số lý thuyết về dạy và học 1.1.1. Lý thuyết học tập chủ động Lý thuyết này dựa trên mô hình học tập chủ động của Benjamin Bloom. Học tập chủ động là phương pháp học chủ yếu dựa theo nhóm, GV chỉ đóng vai trò hướng dẫn để SV hợp tác với nhau trong học tập. Tuy nhiên, có một số chiến lược của lý thuyết học chủ động đòi hỏi SV phải làm việc một cách độc lập. Trong học tập chủ động, mục tiêu không tập trung vào nội dung mà chỉ chú ý đến quá trình lĩnh hội nội dung ấy. Loại học tập này phù hợp với chương trình hướng vào nội dung, dựa trên các mục tiêu học tập đã xác định sẵn để tổ chức thành các học phần nhỏ hơn. Về phương pháp dạy học, GV hướng dẫn một loạt các kỹ thuật học tập theo nhóm, đồng thời thường xuyên nhận thông tin phản hồi từ SV bằng cách thường xuyên thực hiện các loại trắc nghiệm khác nhau. GV định kỳ sửa chữa lỗi cho SV, đánh giá SV bằng theo các tiêu chí. [12] 1.1.2. Lý thuyết học tập hợp tác Học tập hợp tác bao gồm các kỹ thuật dạy học đòi hỏi một sự phụ thuộc lẫn nhau giữa những người học để cho việc học có thể xảy ra. Theo Vygotsky: “Điều người học có thể làm qua hợp tác hôm nay thì họ có thể làm một mình ngày mai” và học tập cùng nhau có thể phát triển được những kỹ năng nhận thức và xã hội. Học hợp tác là một quan điểm học tập rất phổ biến ở các nước đang phát triển và đem lại hiệu quả giáo dục cao. Học hợp tác là một định hướng giáo dục mà trong đó sinh viên cùng làm việc trong những nhóm nhỏ gồm nhiều sinh viên khác nhau và được tổ chức chặt chẽ. Quan điểm học tập này yêu cầu sự tham gia, đóng góp trực tiếp của sinh viên vào quá trình học tập, đồng thời yêu cầu sinh viên phải làm việc cùng nhau để đạt được kết quả học tập chung. [6], [10]
- 13. 13 Trong học hợp tác, với từng hình thức tổ chức học tập GV phải có những yêu cầu cụ thể phù hợp. Ví dụ khi thực hiện hình thức thảo luận nhóm GV cần đảm bảo các yếu tố sau: - Xây dựng các bài tập bắt buộc người học phải tư duy. - Đoàn kết các thành viên trong nhóm và các nhóm trong lớp, tạo sự tự tin cậy lẫn nhau để cùng hợp tác làm việc. - Đảm bảo cho tất cả các thành viên trong nhóm đều hoạt động, hoạt động nhóm tạo điều kiện thuận lợi cho các cá nhân nắm vững kiến thức và kỹ năng. - Phải quan sát xem người học đã làm việc như thế nào và biết những gì, dạy người học cách đánh giá, cách suy nghĩ, cách lắng nghe và tiếp nhận ý kiến của người khác. - Phát triển kĩ năng giao tiếp cho người học. Như vậy, học tập hợp tác đối với sinh viên là rất có nghĩa, các SV có thể giúp đỡ, chia sẽ cho nhau, cùng nhau thực hiện mục đích chung nhưng cá nhân nhận được sự hiểu biết, tích lũy được kiến thức, cách thức học tập và hoạt động. Học tập hợp tác thể hiện tinh thần tập thể nhưng tính cá nhân, tự giác, chủ động để hoàn thành công việc chung là rất cao, tạo thói quen và hình thành ý thức trách nhiệm cá nhân. 1.1.3. Dạy học theo chủ đề Dạy học theo chủ đề là tổ chức chương trình học xung quanh một chủ đề chính. Lý thuyết này dựa trên ý tưởng cho rằng con người thu nhận kiến thức tốt nhất khi học tập trong điều kiện kết hợp các vấn đề liên quan thành một thể thống nhất và liên hệ chặt chẽ với thực tiễn. Việc dạy học theo chủ đề có thể tổ chức thuận lợi cho nhóm SV. Các bước chủ yếu là: + Lựa chọn chủ đề: Có thể các vấn đề về nhiệm vụ dạy học, nhiệm vụ dạy học chương, nội dung, phương pháp dạy học,..các vấn đề có tính tích hợp như phân bón hóa học và ô nhiễm môi trường, hoặc vấn đề có nội dung rộng như hóa học với vấn đề năng lượng, hóa học với vấn đề lương thực… GV hướng dẫn, SV có thể tham gia vào việc lựa chọn chủ đề.
- 14. 14 + Thiết kế chương trình: Các thành viên trong nhóm phải thiết kế chương trình sao cho phù hợp với mục tiêu của chủ đề đã lựa chọn. + Lựa chọn cách dạy: Vấn đề này liên quan đến việc xây dựng thời khóa biểu cho các chủ đề cụ thể, tổ chức thực tế thu thập tư liệu, giao nhiệm vụ làm việc theo nhóm... + SV trình bày trước lớp: GV tổ chức cho SV theo từng nhóm trình bày vấn đề được phân công trước. SV cần phải chuẩn bị và sáng tạo ra nhiều hình thức trình bày bằng các phương tiện nghe nhìn khác nhau. [12] Dạy học theo chủ đề là một công cụ hữu hiệu cho việc tích hợp chương trình và giảm đi việc dạy các môn liên quan một cách biệt lập. Chúng tôi vận dụng lý thuyết dạy học theo chủ đề áp dụng trong dạy học các chương, các phần môn học. Theo nội dung học phần, các nhóm SV được phân công chuẩn bị từng vấn đề học tập như tóm tắt nội dung trọng tâm của từng phần, tìm các ví dụ minh họa, hình ảnh thí nghiệm mô phỏng, các câu hỏi và trình bày trước lớp tùy theo cách mà nhóm chuẩn bị. 1.1.4. Dạy học với sự trợ giúp của thiết bị kỹ thuật hiện đại Các thiết bị kỹ thuật như máy tính, đĩa CD, môi trường tương tác, Internet...vv...có thể hỗ trợ tích cực cho học tập góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Một số lĩnh vực mà thiết bị kỹ thuật hiện đại tác động đến học tập của SV như: + Về chương trình: thiết bị kỹ thuật có khả năng mở rộng đáng kể chiều rộng và chiều sâu của chương trình. Chẳng hạn, SV có thể sử dụng Internet để tìm thông tin ngoài giáo trình, sách vở có sẵn. Chương trình có thể được cá nhân hóa để phù hợp với các cách học tập cụ thể của SV. + Về phương pháp: thiết bị kỹ thuật có ảnh hưởng đáng kể đến vai trò của người thầy cũng như môi trường dạy học. Việc dùng thiết bị kỹ thuật làm thay đổi GV từ vai trò của một chuyên gia sang vai trò của người tạo điều kiện, người huấn luyện. Với thiết bị kỹ thuật hiện đại, việc dạy - học không còn hạn chế trong
- 15. 15 phòng học mà có thể tiến hành ở nhà, ở nơi làm việc, hoặc bất kỳ ở đâu có điện thoại và Internet. + Về đánh giá: Nhờ thiết bị kỹ thuật việc kiểm tra, đánh giá có thể thực hiện một cách khoa học và chính xác. SV có thể tự đánh giá quá trình học tập của mình. Nhờ thiết bị kỹ thuật sinh viên có thể thường xuyên nhận được các phản hồi chính xác từ đó mà điều chỉnh nhiệm vụ học tập một cách phù hợp. [11] 1.2. Các kỹ năng tự học 1.2.1. Khái niệm về kỹ năng tự học Kỹ năng là khả năng thực hiện có kết quả một công việc nào đó bằng cách vận dụng những tri thức, những kinh nghiệm đã có để hành động với những điều kiện cho phép. Kỹ năng biểu hiện trình độ các thao tác tư duy, năng lực hành động và mặt kỹ thuật của hành động. [18] Đối với người học, hoạt động tự học bao gồm nhiều hành động kế tiếp nhau như quan sát, ghi chép, đọc, hệ thống hoá, giải bài tập… Để có thể tự học, người học phải nắm được những tri thức về hành động, phải vận dụng những tri thức đó để tiến hành các hành động nhằm thu được những kết quả hành động phù hợp với mục đích. Nói một cách khác, người học phải có những kỹ năng tự học phù hợp với môn học. Kỹ năng tự học là khả năng thực hiện có kết quả một hay một nhóm hành động tự học bằng cách vận dụng những tri thức, những kinh nghiệm đã có để hành động phù hợp với những điều kiện cho phép. 1.2.2. Vai trò của hoạt động tự học Hoạt động tự học là hoạt động chiếm một vị trí quan trọng trong quá trình dạy học cũng như đào tạo của nhà trường sư phạm. Tự học, tự đào tạo là nhân tố quyết định đến chất lượng và hiệu quả học tập của người học. Quá trình dạy học bao gồm hai mặt quan hệ hữu cơ đó là: hoạt động dạy của người dạy và hoạt động học của người học. Người dạy đóng vai trò tổ chức, lãnh đạo điều khiển và định hướng hoạt động học cho người học. Người học vừa là đối tượng tác động của dạy học vừa là chủ thể của quá trình đó. Trong khi các
- 16. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG MÃ TÀI LIỆU: 53521 DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn Hoặc : + ZALO: 0932091562