Elemento ng Sanaysay at ang kahalagahan nito
- 2. •Ang sanaysay ay isang uri ng akda na nasa anyong tuluyan. Makikita sa salitang “sanaysay” ang mga salitang “sanay” at “salaysay.” Kung pagdurugtungin ang dalawa, puwedeng sabihin ang “sanaysay” ay “salaysay” o masasabi ng isang “sanay” o eksperto sa isang paksa.
- 3. •Karaniwang ang paksa ng mga sanaysay ay tungkol sa mga kaisipan at bagay-bagay na maaaring kapulutan ng mga impormasyon na makatutulong sa pagbuo ng sariling pananaw.
- 4. Nagtataglay ang sanaysay ng tatlong mahahalagang bahagi o balangkas: 1. PANIMULA – Sa bahaging ito madalas inilalahad ang pangunahing kaisipan o pananaw ng may-akda at kung bakit mahalaga ang paksang tinatalakay. 2. GITNA o KATAWAN – Inilalahad sa bahaging ito ang iba pang karagdagang kaisipan o pananaw kaugnay ng tinalakay na paksa upang patunayan, o suportahan ang inilahad na pangunahing kaisipan.
- 5. 3. WAKAS – Nakapaloob sa bahaging ito ang kabuuan ng sanaysay, ang pangkalahatang palagay o pasya tungkol sa paksa batay sa mga katibayan, at katuwirang inisa-isa sa katawan ng akda.
- 6. •MGA ELEMENTO NG SANAYSAY •Tema – Madalas na may iisang tema ang sanaysay. Ang Tema ay ang sinasabi ng isang akda tungkol sa isang paksa. Bawat bahagi ng akda ay nagpapalinaw ng temang ito. Halimbawa: Dito sa Pilipinas ang asawang babae ang siyang naghahawak ng susi. Ang lahat ng kinikita ng asawa ay ibinibigay sa kanya upang ingatan at gugulin sa wastong paraan.
- 7. • Anyo at Estruktura – Ang anyo at estruktura ng sanaysay ay isang mahalagang sangkap sapagkat nakaaapekto ito sa pagkaunawa ng mga mambabasa. Ang maayos na pagkakasunod-sunod ng ideya o pangyayari ay makatutulong sa mambabasa sa pag-unawa sa sanaysay. • Halimbawa: •Panimula •Sadyang isang hamon ang buhay ngayon. Kailangang harapin ito nang buong tatag. •Katawan
- 12. • Alegorya Ng Yungib (buod) • Ayon kay Plato, ang ating buhay ay tila nasa loob ng isang kuweba na nakatanikala at nakaharap sa dingding ng yungib. Tanging ang mga anino lamang sa labas ng kuweba ang ating nakikita dahil sa apoy na nagpapaliwanag sa ating likuran. Ang larawang ito ang buod ng rasyunalismo ni Plato at tinaguriang “Alegorya ng Yungib.” • Ang Alegorya ng Yungib ay isang sanaysay na ginawa ni Plato upang masaksihan nating mga tao ang hirap o suliranin na ginawa ng tao sa mundo patungo sa liwanag.
- 13. • Ano ang punto ni Plato? • Ang punto ng may akda sa alegorya ng yungib ay nagpapahiwatig ng pagpapakita ng isang anyo na dapat nating mabatid o hindi mabatid tungol sa ating kalikasan. Pinapahiwatig niya rin na may mga taong naninirahan sa yungib na may lagusan patungo sa liwanag na sila’y gumagawa ng paraan upang makalabas. Ang punto niya ay nagnanais na masaksihan ng tao ang kaganapang nangyayari dito sa mundo dahil inaabuso nating mga tao ang mundo at ginagawa nating isang magulo ang ating pag iisip na sa araw araw ay nakakaranas tayo ng mga suliranin at problema sa buhay. • Ayon kay Plato • Ang tunay na pag-iral ay nasa ‘Mundo ng mga Ideya.’ Ang mga konsepto ng bagay ay naroroon na sa isipan na natin mula kapanganakan. Kakailanganin lamang nating gamitin ang ating pangangatwiran upang sila’y matuklasan.Taliwas naman ang turo ni Aristotle, na kanyang naging estudyante.
- 14. • Ayon kay Aristotle • Ang katotohanan ay nagmumula sa mga bagay na nakikita ng ating mga mata, naririnig ng ating tenga, nararamdaman, naaamoy at nalalasahan. Ang mga ideya ay wala pa sa ating isip noong tayo’y ipinanganak, taliwas sa turo ng guro niyang si Plato. Para kay Aristotle, ang isip ng tao ay maihahalintulad sa isang blankong tableta. Tinawag niya itong ‘Tabula Rasa’ . Dito isinusulat ang bawat karanasan sa pamamagitan ng ating senses. Ang kaisipang ito ay tinawag na empirisismo. • Sa paglipas ng panahon, mas pinanigan ng mga pilosopo at mga siyentipiko ang empirisismo. Bagama’t mali si Plato, may binuksan siyang pinto sa pagtahak sa mundo ng rasyunalismo; ang pagtingin lampas sa realidad na ating nakikita.
- 15. • Ayon kay Aristotle • kundi may katotohanang mas makapag-papalaya na hindi makikita sa hugis. Hindi ba’t ang batong ating nakikita ay binubuo ng mga ‘atomos’ na iminungkahi ng dakilang si Democritus? Misteryo pa rin ang pinagmumulan ng grabiti at ang particle na mas maliit sa quark ay di pa rin natutuklasan. Kung titigil tayo sa mga bagay na ating nakikita lamang, wala nang pag-unlad sa ating agham. • Ang hugis ng mga bagay na ating nakikita ay hugis ng kanilang gamit at ito’y buod ng relatibiti ng ebolusyon ng pakikisalamuha sa iba pang materyal. Ang konsepto ni Plato ay mga lohika na may kaugnayan sa pagtuklas sa mas malawak at makapagpapalayang realidad.
- 16. 1. Alegorya- ito ay isang kwento kung saan ang mga tauhan, tagpuan, at kilos ay nagpapakahulugan sa mas literal. 2. Yungib- ito ay isang butas na nabuo mula sa mga element ng lupa , ito ay kilala bilang kweba . Ibat iba ang anyo ng yungib at butas nito, may malalaki at maliliit. May bunganga, gitna at lagusan ang kweba. • Ang aral sa sanaysay na isinulat ni Plato na may pamagat na ang Alegoryang yungib ay ang bawat tao ay daraan sa mga pagsubok sa buhay katulad sa isang madilim na yungib, at habang ika’y nabubuhay at patuloy sa paglalakad matatamo moa ng liwanag o lagusan sa isang yungib na maiihalintulad sa tagumpay ng isang tao. • Ang mga pagsubok na ito ay nagiging susi upang lalong tumibay ang iyong kalooban at magsumikap upang maabot ang mga pangarap sa buhay.
- 17. • Ang salitang alegorya ay nangangahulugan ng isang kwento, tula, o kaya naman ay larawan na posibleng mabigyan ng iba pang kahuluhan base sa mas nauunang nakikitang kahulugan. Ito ay maaaring bigyan ng iba’t-iba pang kahulugan base sa kung paano ito ipinakita sa isang kwento o kung sa paano ito naganap sa isang pangyayari. • Ang mga sumusunod ay simbolo ng Alegorya ng Yungib: • Pader: Ito ay sumisimbolo sa pagiging limitado o kawalan ng kalayaan na gawin ang mga nais na gawin ng isang tao. • Yungib: Ito ay sumisimbolo sa kahinaan ng loob at maging ng pag-iisip. Ibig sabihin, ito ay kumakatawan sa posibleng maging estado ng isang tao na nasa loob ng isang yungib.
- 18. • Bilanggo: Ito ay sumisimbolo mismo sa mga tao o sa mga mamamayan na naroroon sa lugar na iyon. • Araw at Apoy: Ito ay sumisimbolo sa pang-araw- araw na pag-asang dala ng bawat umaga. Ito rin ay kumakatawan sa panandaliang pagnanais na maging Malaya. • Bulaklak: Ito ay sumisimbolo sa mga panandaliang saya na nararanasan ng mga mamamayan sa loob ng yungib. • Labas ng Yungib: Ito ay sumisimbolo sa kalayaan. Maaaring pisikal, mental, o maski ano pa mang estado ng pagiging malaya.
- 20. Larawan ng Buhay • Panuto: Mula sa natutuhang kaalaman hinggil sa sanaysay, sumulat ng maikling salaysay tungkol sa larawan ng yungib sa ibaba at iugnay ito sa mga isyung panlipunan. Isulat sa sagutang papel ang sagot.
- 21. •Pahayag sa Pagbibigay ng Pananaw ay magagamit sa mabisang pagbibigay ng kuro- kuro, opinyon, saloobin o perspektibo sa pagsulat ng sanaysay? Maaari itong ekspresiyong ginagamit sa pagpapahayag ng pananaw at nagpapahiwatig ng pagbabago o pag-iiba ng paksa at/o pananaw. Ito rin ang tutukoy kung ang pahayag sa isang teksto ay nagsasaad ng Opinyon o Katotohanan
- 22. Mga Ekspresiyong Nagpapahayag ng Pananaw – Inihuhudyat ng mga ekspresiyong ito ang iniisip, sinasaad, sinasabi o paniniwalaan ng isang tao. 1. Ayon, Batay, Alinsunod, Sang-ayon sa – ginagamit natin ang mga ekspresiyong ito kung mayroong matibay na batayan ng pahayag. Samakatuwid, katotohan ang isinasaad nito na maaaring magsaad ng idea o pangyayaring napatunayan at tanggap ng lahat ng tao. a. Sang-ayon sa Memorandum Order No. 20: Series of 2013 ng Commision On Higher Education na pinagtitibay ang pagkawala ng Filipino bilang isa sa mga asignatura sa ilalim ng General Education Curriculum o GEC sa taong 2016.
- 23. b. Batay sa Konstitusyon 1987: Artikulo XIV, Seksyon 6, ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. c. Alinsunod sa itinakda ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng Kongreso, dapat magsagawa ng mga hakbangin ang Pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasyon bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon.” d. Ayon sa tauhang si Simoun sa El Filibusterismo, “Habang may sariling wika ang isang bayan, taglay niya ang kalayaan.”
- 24. • 2. Sa paniniwala, akala, pananaw, paningin, tingin, palagay, inaakala, iniisip ni/ng – ginagamit ang mga ekspresyong ito batay sa sariling paniniwala, idea, saloobin at perspektibo. Samakatuwid, opinyon ang isinasaad nito na hindi maaaring mapatunayan. • Mga Halimbawa: • a. Sa paniniwala ko ang pagkakaroon ng isang mataas at matibay na edukasyon ay isang saligan upang mabago ang takbo ng isang lipunan tungo sa pagkakaroon ng isang masaganang ekonomiya. • b. Sa aking pananaw ang edukasyon ay kailangan ng ating kabataan sapagkat ito ang kanilang magiging sandata sa buhay sa kanilang kinabukasan.
- 25. • c. Sa tingin ng maraming guro, ang pagkatuto ng mga mag-aaral ay hindi lamang nakasalalay sa kanila kundi maging sa mga magulang sa pagbibigay ng patnubay at suporta sa kanilang mga anak. • d. Pinaniniwalaan kong higit na dapat pagtuonan ng pamahalaan ang isyu tungkol sa lumalalang kalagayan ng ating kalikasan. • e. Inaakala ng iba na hindi mahigpit sa pagpapataw ng kaparusahan ang DENR kaya patuloy silang lumalabag sa batas pangkalikasan.
- 26. Mga ekspresiyong nagpapahiwatig ng pagbabago o pag-iiba ng paksa at/o pananaw – Kabilang dito ang sumusunod na halimbawa. Gayonman, mapapansing ‘di tulad ng naunang mga halimbawa na tumitiyak kung sino ang pinagmumulan ng pananaw, nagpapahiwatig lamang ng pangkalahatang pananaw ang sumusunod na halimbawa: 1. Sa isang banda, Sa kabilang dako – ginagamit natin mga ekspresyong ito kung magbabago ang tema at paksa ng pinag- uusapan sa isang pahayag. Mga Halimbawa: a. Sa isang banda, mabuti na ngang nalalaman ng mamamayan ang mga anomalya sa kanilang pamahalaang lokal nang sa gayo’y masuri nila kung sino ang karapat-dapat na ihalal para mamuno sa kanilang lungsod.
- 27. • b. Sa kabilang dako, sa dami ng naglalabasang isyung pampolitika hindi tuloy malaman ng sambayanan kung ano ang kahihinatnan ng bansa sa kamay ng mga politikong pinagkatiwalaang mamuno dito. • 2. Samantala, Habang – ginagamit ang samantala sa mga kalagayang mayroong taning o "pansamantala." Ginagamit naman ang habang kung ang isang kalagayan ay walang tiyak na hangganan, o "mahaba." • a. Samantala, mamamayan mismo ang makapagpapasya kung paano nila nais makita ang kanilang bansa sa susunod na mga taon. Matalinong pagpapasya ang kailangan kung sino ang karapat-dapat pagkatiwalaan ng kanilang boto. • b. Maraming mga tao ang lugmok sa kahirapan habang ang iba ay nagpapakasasa sa kaban ng bayan.
- 28. •Sumulat ng sanaysay ng inyong buhay.
- 29. PAGSUSULIT A. Panuto: Basahin at unawain mong mabuti ang sumusunod na pangungusap. Isulat sa sagutang papel ang Tama kung ang pahayag ay tama, Mali kung hindi. _______1. Ang sanaysay ay nahahati sa iba’t ibang mga kabanata. _______2. Ang tema ay ang sinasabi ng isang akda tungkol sa isang paksa. _______3. Ang larawan ng buhay ay tumutukoy sa pagpapahiwatig ng kulay o kalikasan ng damdamin. _______4. Ang anyo at estruktura ng sanaysay ay isang mahalagang sangkap sapagkat nakaaapekto ito sa pagkaunawa ng mga mambabasa. _______5. Hindi kinakailangan ng kasanayan sa pagsusulat ng sanaysay.
- 30. •_____ 6. “Nakakadena ang mga binti at leeg kaya’t di sila makagalaw.” Paano binigyan-kahulugan ang salitang kadena sa loob ng pangungusap? A. nagtataglay ng talinghaga B. maraming taglay na kahulugan C. taglay ang literal na kahulugan D. wala sa nabanggit
- 31. _____ 7. Alin sa sumusunod ang TOTOO hinggil sa Alegorya? A. nagsasalaysay ng mga pangyayari sa tauhan B. may mga talinghaga o nakatagong mensahe C. nagpapahayag ng damdamin D. nagpapahayag ng kabayanihan
- 32. _____ 8. “Mas mabuting maging mahirap na alipin ng dukhang panginoon”. Ang salitang may salungguhit ay nangangahulugang ______. A. amo B. bathala C. Diyos D. siga
- 33. _____ 9. Sa Alegorya ng Yungib ni Plato, ano ang tinutukoy niyang liwanag? A. elemento ng kalikasan B. edukasyon at katotohanan C. kabutihan ng puso D.kamangmangan at kahangalan
- 34. _____ 10. Ang sanaysay na Alegorya ng Yungib ay ukol sa dalawang taong nag- uusap. Ang marunong na si __________ at si ____________. A. Socrates at Plato B. Plato at Glaucon C. Socrates at Glaucon D. Glaucon at Pluto
- 35. 11. Naipahahayag ng isang magaling na may-akda ang kaniyang damdamin nang may kaangkupan at kawastuhan sa paraang may kalawakan at kaganapan. a. damdamin b. himig c. tema
- 36. 12. Nagpapahiwatig ng kulay o kalikasan ng damdamin. Maaaring masaya, malungkot, mapanudyo at iba pa. a. damdamin b. himig c. tema
- 37. 13. Ito ay isang mahalagang sangkap sapagkat nakaaapekto ito sa pagkaunawa ng mga mambabasa. a. damdamin b. himig c. anyo at estruktura
- 38. 14. Ideyang nabanggit na kaugnay o nagpapalinaw sa tema. a. kaisipan b. himig c. anyo at estruktura
- 39. 15. Nailalarawan ang buhay sa isang makatotohanang salaysay, masining na paglalahad na gumagamit ng sariling himig ang may-akda. a. kaisipan b. Larawan ng buhay c. anyo at estruktura
- 40. Sang-ayon sa , Ayon sa , Sa paniniwala ko ,Alinsunod sa , Inaakala ng, Sa tingin ko 16. ________tauhang si Psyche sa Mitolohiya, “Kapag mahal mo ang isang nilalang, ipaglalaban mo ito.” 17. ________Ordinansa, upang maiwasan ang pakalat-kalat na mga alagang hayop, nagpanukala ang bayan na “aso mo, itali mo.”
- 41. Sang-ayon sa , Ayon sa , Sa paniniwala ko ,Alinsunod sa , Inaakala ng, Sa tingin ko 18. ________, kahit maraming problema sa pamilya, hindi ito ang hadlang upang makamit niya ang tagumpay sa buhay.
- 42. •Sang-ayon sa , Ayon sa , Sa paniniwala ko ,Alinsunod sa , Inaakala ng, Sa tingin ko 19. ________maraming mag-aaral, ang tanging makapagpapaunlad sa kanilang pamumuhay ay ang makapagtapos ng pag-aaral. 20. _________, kailangan ang pagkakaisa ng mamamayan upang mapalago at mapaunlad ang pamumuhay ng indibidwal sa isang lipunang kinagagalawan o kinabibilangan.