Hoạt Động Công Tác Xã Hội Đối Với Nạn Nhân Bị Bạo Lực Học Đường Tại Các Trường Trung Học Phổ Thông Huyện Hải Hà, Tỉnh Quảng Ninh.docx

Tải tài liệu tại Sividoc.com
Nhận viết đề tài trọn gói – ZALO: 0973.287.149 – Luanvanmaster.com
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
ĐINH THỊ THÙY LINH
HOẠTĐỘNGCÔNGTÁCXÃHỘIĐỐIVỚINẠNNHÂNBỊBẠO
LỰC HỌC ĐƯỜNG TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNGHUYỆNHẢIHÀ,TỈNHQUẢNGNINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI
HÀ NỘI - 2017

Tải tài liệu tại Sividoc.com
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG – XÃ HỘI
ĐINH THỊ THÙY LINH
HOẠTĐỘNGCÔNGTÁCXÃHỘIĐỐIVỚINẠNNHÂNBỊBẠO
LỰC HỌC ĐƯỜNG TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNGHUYỆNHẢIHÀ,TỈNHQUẢNGNINH
Chuyên ngành: Công tác xã hội
Mã số : 60900101
LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ HIỀN
HÀ NỘI - 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá
nhân tôi, chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào. Các
số liệu, nội dung được trình bày trong luận văn này là hoàn toàn hợp lệ và
đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Tôi xin chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu của mình.
Tác giả
Đinh Thị Thùy Linh

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Công tác
xã hội với đề tài: “Hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường tại các trường trung học phổ thông huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh”
tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình, những lời động viên sâu sắc từ thầy
cô, bạn bè, gia đình.
Lời đầu tiên, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo TS.
Nguyễn Thị Hiền, người đã không quản ngại thời gian công sức trực tiếp
hướng dẫn chỉ bảo tận tình và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận
văn này.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến toàn thể quý thầy, cô trong
Khoa Công tác xã hội và Khoa Sau đại học – Trường Đại học Lao động - Xã
hội đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu, cũng như tạo mọi điều
kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn
thành luận văn.
Xin được gửi lời cảm ơn đến ban giám hiệu, các thầy cô và các em học
sinh trường THPT Quảng Hà và THPT Đường Hoa Cương đã tạo mọi điều
kiện để tôi có thể hoàn thành tốt luận văn này.
Một lần nữa xin chân thành cảm ơn!

i
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.........................................................................iv
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU....................................................................... v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ................................................................................... v
LỜI MỞ ĐẦU.................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ......................................................... 1
2. Tổng quan tài liệu nghiên cứu.................................................................... 3
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu............................................................... 10
4. Đối tượng, khách thể nghiên cứu............................................................. 10
5. Phạm vi nghiên cứu................................................................................... 11
6. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn........................................................ 11
7. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 12
8. Kết cấu luận văn........................................................................................ 14
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC XÃ HỘI
VỚI NẠN NHÂN BỊ BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG........................................ 16
1.1. Lý luận về bạo lực học đường với học sinh trung học phổ thông...... 16
1.1.1. Khái niệm bạo lực.................................................................................. 16
1.1.2. Khái niệm nạn nhân bị bạo lực học đường............................................ 18
1.1.3. Đặc điểm của học sinh bị bạo lực học đường ....................................... 22
1.2. Lý luận về hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường.............................................................................................................. 26
1.2.1. Khái niệm công tác xã hội..................................................................... 26
1.2.2. Khái niệm công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường............ 28
1.2.3. Hoạt động của nhân viên công tác xã hội hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học
đường............................................................................................................... 29
1.2.4. Các lý thuyết liên quan đến hoạt động công tác xã hội trong việc hỗ trợ
nạn nhân bị bạo lực học đường ....................................................................... 36

ii
1.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo
lực học đường................................................................................................. 40
1.3.1. Năng lực của nhân viên công tác xã hội................................................ 40
1.3.2. Sự quản lý của trường học..................................................................... 43
1.3.3. Sự quan tâm của gia đình ...................................................................... 44
1.3.4. Yếu tố từ bản thân học sinh................................................................... 46
1.3.5. Hệ thống chính sách pháp luật............................................................... 48
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI
VỚI NẠN NHÂN BỊ BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG TẠI CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆNHẢI HÀ, TỈNH QUẢNG NINH. 51
2.1. Vài nét về địa bàn, khách thể nghiên cứu ............................................ 51
2.1.1. Đặc điểm về địa bàn nghiên cứu ........................................................... 51
2.1.2. Đặc điểm về khách thể nghiên cứu........................................................ 52
2.2. Thực trạng về hoạt động công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học
đường.............................................................................................................. 56
2.2.1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động công tác xã hội đối với nạn
nhân bị bạo lực học đường.............................................................................. 56
2.2.2. Các hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường............................................................................................................... 59
2.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội với
nạn nhân bị bạo lực học đường.................................................................... 83
2.3.1. Năng lực của người làm công tác xã hội học đường............................. 83
2.3.2. Sự nhận thức của các em học sinh bị bao lực học đường ..................... 86
2.3.3. Sự quan tâm của nhà trường.................................................................. 90
2.3.4. Sự quan tâm của gia đình ...................................................................... 92
2.3.5. Hệ thống chính sách, pháp luật của nhà nước....................................... 94
CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO CÁC HOẠT ĐỘNG

iii
CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI NẠN NHÂN BỊ BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG . 97
3.1. Quan điểm, chính sách trong công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo
lực học đường................................................................................................. 97
3.1.1. Một số quan điểm, chính sách về công tác phòng chống bạo lực học
đường tại Việt Nam......................................................................................... 97
3.1.2. Một số quan điểm chính sách về công tác xã hội................................ 101
3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công tác xã hội với nạn
nhân bị bạo lực học đường ......................................................................... 103
3.2.1. Hoàn thiện hệ thống luật pháp, chính sách về công tác xã hội học
đường............................................................................................................. 103
3.2.2. Nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên, giáo viên làm công tác xã
hội 105
3.2.3. Nâng cao nhận thức và sự quản lý của nhà trường, xây dựng môi trường
học tập an toàn, thân thiện............................................................................. 108
3.2.4. Tăng cường sự quan tâm từ gia đình và nâng cao nhận thức của các bậc
phụ huynh...................................................................................................... 112
3.2.5. Nâng cao nhận thức của học sinh........................................................ 114
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................. 116
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 118
PHỤ LỤC..................................................................................................... 122

iv
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TỪ VIẾT TẤT NỘI DUNG ĐẦY ĐỦ
BLHĐ Bạo lực học đường
CTXH Công tác xã hội
PVS Phỏng vấn sâu
SL Số lượng
THCS Trung học cơ sở
THPT Trung học phổ thông
TL Tỷ lệ

v
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU VÀ BIỂU ĐỒ
Bảng 2.1. Đặc điểm khách thể nghiên cứu là học sinh bị
bạo lực học đường
Bảng 2.2. Các hoạt động công tác xã hội hỗ trợ nạn nhân
bị bạo lực học đường
Trang
53
59
Bảng 2.3. Mức độ hiệu quả của hoạt động truyền thông 65
Bảng 2.4. Mức độ hiệu quả của hoạt động tham vấn với 69
nạn nhân bị bạo lực học đường
Bảng 2.5. Mức độ hiệu quả của hoạt động giáo dục 74
Bảng 2.6. Mức độ hiệu quả của hoạt động kết nối 77
Bảng 2.7. Trình độ chuyên môn và kinh nghiệm công tác 84
của nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội học đường
Bảng 2.8. Nhận thức của học sinh về hoạt động công tác 87
xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường
Bảng 2.9. Hành động của phụ huynh khi phát hiện con em 92
mình bị BLHĐ qua chia sẻ của nạn nhân bị BLHĐ
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Đánh giá mức độ quan trọng về hoạt động
công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường của
học sinh
Biểu đồ 2.2. Mức độ hiệu quả của hoạt động phòng ngừa
BLHĐ
Trang
57
62

1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Sự phát triển của trẻ em quyết định không nhỏ đến vận mệnh của một
đất nước. Trẻ em luôn cần được sự quan tâm, chăm sóc và yêu thương của
toàn xã hội để có thể phát triển toàn diện. Cùng với sự phát triển về mặt kinh
tế, xã hội, văn hóa của đất nước. Quá trình xã hội hóa của cá nhân diễn ra
nhanh chóng, sự du nhập của lối sống và văn hóa phương Tây, kinh tế thị
trường cùng với các tệ nạn xã hội có tác động mạnh mẽ tới trẻ em, đặc biệt là
lứa tuổi vị thành niên – nhóm lứa tuổi có nhiều thay đổi về tâm sinh lý, luôn
nhạy cảm trước những biến động của xã hội.
Học sinh THPT gồm các em đa số từ lứa tuổi 16 – 18, là lứa tuổi vị
thành niên. Đây là giai đoạn phát triển đặc biệt của cuộc đời con người. Giai
đoạn này các em phải đối mặt với nhiều “khủng hoảng” đầu đời, chịu ảnh
hưởng mạnh mẽ từ các điều kiện văn hóa, giáo dục, kinh tế của gia đình, nhà
trường và xã hội.
Trong những năm gần đây, tình trạng bạo lực trong học đường đang
diễn ra mạnh mẽ và có chiều hướng gia tăng cả về số lượng, hình thức, tính
chất. Thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy từ đầu năm 2014 đến
năm 2015, trên cả nước đã xảy ra hơn 1.600 vụ học sinh đánh nhau trong và
ngoài trường học, mà hầu hết đều khởi nguồn từ những mâu thuẫn nhỏ
thường ngày; xuất hiện nhiều vụ nữ học sinh đánh nhau hội đồng [24].
Bạo lực học đường được coi là 1 trong 6 vấn nạn của giáo dục Việt
Nam hiện nay. Bạo lực học đường nếu không ngăn chặn và xử lý kịp thời sẽ
gây ra những hậu quả nghiêm trong đối với nạn nhân, gia đình, nhà trường và
cả toàn xã hội. Ngành giáo dục cùng các cấp chính quyền nước ta đã có nhiều
giải pháp để ngăn chặn tình trạng bạo lực học đường song kết quả thu được
vẫn chưa cao, công tác thực hiện vẫn chưa triệt để. Trong thời gian qua, nhiều

2
vụ việc về bạo lực học đường diễn ra được các phương tiện truyền thông làm,
đã ít nhiều khiến các bậc phụ huynh lo lắng về sự an toàn cho con cái khi đến
trường và khiến dư luận băn khoăn về các ứng xử của thế hệ trẻ hiện nay.Để
góp phần giải quyết những vấn đề khó khăn, phức tạp xảy đến với học sinh
ngày càng nhiều, sự cần thiết phải có các dịch vụ công tác xã hội (CTXH)
trường học là một yêu cầu cấp thiết của Việt Nam. Thực tế, các nước trên thế
giới cho thấy công tác xã hội trong trường học đóng vai trò quan trọng việc
đảm bảo môi trường học tập an toàn của học sinh. Ở Việt Nam, công tác xã
hội đã và đang trên đà phát triển và dường như vẫn còn thiếu vắng một mạng
lưới cơ sở cung cấp các dịch vụ công tác xã hội học đường.
Hải Hà là một huyện thuộc tỉnh Quảng Ninh, vùng phát triển kinh tế
năng động với các ngành dịch vụ du lịch và buôn bán kinh doanh. Hiện nay
trên địa bàn tỉnh nói chung và huyện Hải Hà nói riêng, ngành giáo dục đang
phải đối mặt với vấn đề liên quan đến bạo lực trong học đường. Thực trạng
bạo lực học đường tại hai điểm trường THPT Quảng Hà và THPT Đường Hoa
Cương diễn ra rất phức tạp, ở mức độ cao. Do vậy, yêu cầu đặt ra là cần có
những hoạt động phòng ngừa, ngăn chặn và giải quyết về mặt lâu dài với vấn
nạn này. Trong đó công tác xã hội học đường là một trong những biện pháp
can thiệp hữu hiệu, cần được đưa vào trường học và đẩy mạnh thực hiện.
Thông qua hoạt động trợ giúp của nhân viên công tác xã hội học đường sẽ
giúp cho các học sinh phòng ngừa và ngăn chặn bạo lực học đường, tiến tới
xây dựng môi trường học tập lành mạnh, an toàn và thân thiện.
Từ những thực tế trên đã gợi mở tác giả tiến hướng nghiên cứu đề tài
“Hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường tại các
trường trung học phổ thông huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh”

3
2. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
2.1. Một số nghiên cứu trên thế giới
Một cuộc điều tra toàn quốc năm 2008 mang tên “Nhận thức về bạo lực
học đường” (Underdstanding school vilolence) được tiến hành hai năm một
lần bởi Trung tâm Ngăn chặn và Kiểm soát Dịch bệnh (Centers for Disease
Control and Prevention – CDC) qua khảo sát các học sinh trung học ở Hoa
Kỳ. Nghiên cứu sử dụng khái niệm: “Bạo lực học đường là bạo lực của những
thanh thiếu niên xảy ra trong khuôn viên nhà trường, trên đường từ nhà đến
trường hoặc từ trường về nhà, trong các sự kiện do nhà trường tổ chức hoặc
trong một sự kiện cụ thể nào đó mà nhà trường tổ chức. Một thanh thiếu niên
có thể là một nạn nhân, một thủ phạm, hoặc một nhân chứng của bạo lực học
đường”. Kết quả nghiên cứu cho thấy bạo lực học đường là một vấn đề lớn
đối với sức khỏe cộng đồng.Và ở đây, bạo lực là việc cố ý sử dụng vũ lực
hoặc sức mạnh có khả năng gây tổn hại về thể chất hoặc tâm lý đối với những
người khác, nhóm hoặc cộng đồng. Bạo lực thanh thiếu niên bao gồm các
hành vi như bắt nạt, tát, hoặc đánh đập,… có thể gây ra tổn hại về mặt tâm lý,
tình cảm nhiều hơn tổn hại về thể chất. Các hình thức bạo lực khác như bạo
lực ở các băng đảng và tấn công (có hoặc không có vũ khí),… có thể dẫn đến
những chấn thương nghiêm trọng về thể chất, thậm chí là gây tử vong [19].
Kết quả nghiên cứu cũng khẳng định rằng, bạo lực thanh thiếu niên và
bạo lực học đường có thể dẫn đến một loạt các hành vi tiêu cực ảnh hưởng
đến sức khỏe như sử dụng rượu, ma túy và tự tử. Trầm cảm, lo âu, sợ hãi và
nhiều vấn đề tâm lý khác cũng có thể là hậu quả của bạo lực học đường. Bên
cạnh đó, nghiên cứu cũng chỉ ra một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ của
một thanh niên tham gia vào bạo lực học đường như: lịch sử của bạo lực; ma
tuý, rượu, hoặc sử dụng thuốc lá; gia đình nghèo khó; trường học thiếu thốn;
cộng đồng nghèo,...Tuy nhiên, sự hiện diện của những yếu tố này không có

4
nghĩa là một thanh thiếu niên nào cũng sẽ trở thành người phạm tội.
Nghiên cứu cũng đã đưa ra các chiến lược ngăn chặn và can thiệp,
không để bạo lực học đường xảy ra ở 4 cấp độ: các chiến lược ngăn chặn ở
cấp độ xã hội; các chiến lược trong trường học; chương trình ngăn chặn
hướng tới cải thiện các quan hệ gia đình, chương trình ngăn chặn, can thiệp
tập trung và các chiến lược cấp độ cá nhân. Tất cả các chương trình này được
thực hiện qua 4 bước: (1) xác định vấn đề; (2) xác định các yếu tố nguy cơ và
yếu tố bảo vệ; (3) xây dựng và thử nghiệm các chiến lược phòng chống; (4)
áp dụng rộng rãi.
Công tác xã hội là một nghề đã có từ lâu trên thế giới, đặc biệt mô hình
công tác xã hội trong trường học trên thế giới đã được triển khai và mang lại
những hiệu quả nhất định nhằm giúp học sinh, cha mẹ học sinh cũng như nhà
trường có sự kết nối thông qua nhân viên CTXH.
Về vai trò của nhân viên CTXH trong trường học, các nhà nghiên cứu
đã sư dụng những thước đo khác nhau và được nhìn nhận từ các góc độ khác
nhau. Jacqueline Agresta (2008) đã nghiên cứu về vai trò nhân viên CTXH
trong sự so sánh giữa nhân thức vai trò chuyên nghiệp của nhân viên CTXH,
nàh tâm lý học, tư vẫn viên trong trường học. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nhân
viên CTXH trong trường học, tư vấn viên dành nhiều thời gian cho vai trò là
tư vấn, trong khi đó các nhà tâm lý học dành nhiều thwoif gian hơn cho việc
thử nghiệm tâm lý và viết báo cáo [35].
Tác gải Andy Frey và Nancy George Nichols (2002) lại xem xét vai trò
của nhân viên CTXH trong trường học thông qua việc nghiên cứu thực hành
can thiệp rối loạn và cảm xúc ở trẻ em, nhấn mạnh vai trò của nhân viên
CTXH trường học trong quá trình thực hành can thiệp[26].
Nhìn nhận vai trò từ một khía cạnh cụ thể hơn, tác gải Debra
M.hermandez Jozefowicz – Simbeni (2007) nghiên cứu về các yếu tố nguy cơ

5
dẫn đến bỏ học ở lứa tuổi vị thành niên, thông quá đó tìm hiểu vai trò của
nhân viên CTXH trong việc nỗ lực phòng chống nguy cơ bỏ học. [31]
Vai trò của nhân viên CTXH lại được tác giả Natasha K.Bowen (1999)
xem xét thông qua việc can thiệp tăng cường mối quan hệ hợp tác giũa gia
đình và nhà trường nhằm thúc đẩy sự thành công trong việc giáo dục con em
họ. Nhân viên CTXH đóng vai trò người kết nối, tăng cường sự trao đổi thông
tin giữa gia đình và trường học và cung cấp cho gia đình các nguồn tài nguyên
giáo dục. [29]
2.2. Một số nghiên cứu ở Việt Nam
Ở Việt Nam trong vòng khoảng 10 năm trở lại đây, đã có nhiều nghiên cứu,
các bài báo cáo khoa học liên quan đến bạo lực học đường của học sinh như:
Đặng Hoàng Minh và Trần Thành Nam (2011) với báo cáo khoa học
“Hành vi bạo lực ở thanh thiếu niên - con đường hình thành và cách tiếp cận
đánh giá” đã chỉ ra con đường hình thành hành vi bạo lực học đường và cách
tiếp cận, đánh giá hành vi bạo lực học đường [14].
Bài báo khoa học “Bạo lực học đường: nguyên nhân và các biện pháp
hạn chế” của TS. Nguyễn Văn Lượt (2009) đã đi sâu tìm hiểu một số nguyên
nhân tâm lý xã hội dẫn đến hành vi bạo lực học đường giữa học sinh với học
sinh. Các nguyên nhân cụ thể được đưa ra là do: quan hệ giữa cha mẹ và con
cái trong gia đình; sự khao khát khẳng định cái tôi của trẻ và ảnh hưởng của
văn hóa và phương tiện truyền thồng. Nghiên cứu cũng đưa ra một số biện
pháp nhằm hạn chế tình trạng bạo lực học đường. Song theo ông, đứng trước
những hành vi bạo lực của trẻ, cha mẹ, thầy cô nên có thái độ bình tĩnh, ân
cần chỉ bảo cho các em để các em dần dần nhận ra sự không đúng đắn và từ
bỏ nó. Sự quát tháo, đánh đập, nhiếc móc hoặc trừng phạt chỉ làm tăng thêm
những hành vi đó ở trẻ. Giải pháp tận gốc của vấn đề là trẻ phải tự nhận ra và
từ bỏ hành vi đó một cách tự nguyện [10].

6
Dưới cách tiếp cận lý thuyết kiểm soát xã hội và lý thuyết bắt chước xã
hội trong bài báo cáo khoa học “Các yếu tố tác động đến bạo lực học đường
dưới góc độ tiếp cận lý thuyết xã hội” của ThS Phan Thuận (2014) đã nhận
diện các yếu tố tác động đến hành vi bạo lực học đường góp phần giải thích
một cách thảo đáng về hành vi bạo lực học đường rằng càng thiếu vắng sự
kiểm soát xã hội và có cơ hội tiếp xúc với các hành vi bạo lực càng sớm, càng
nhiều thì nguy cơ có hành vi bạo lực càng nhiều [16].
“Lý giải nguyên nhân và đề xuất biện pháp ngăn chặn bạo lực học
đường từ học thuyết phân tâm học của Sigmind Freud” của Trịnh Thị Cẩm
Tuyền (2014) xuất phát từ các quan điểm của Sigmind Freud, xác định được
có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến hành vi bạo lực học đường, có
những nguyên nhân thuộc về phía bản than học sinh nhưng cũng có nguyên
nhân xuất phát từ môi trường giáo dục, nhà trường và xã hội. Do đó, trong
công tác giáo dục, rèn luyện nhân cách, kỹ năng sống cho học sinh, mối môi
trường giáo dục: Gia đình – Nhà trường – Xã hội cần phải có sự phối hợp
đồng bộ [22].
“Phòng ngừa bạo lực học đường từ trong gia đình” Thạc sỹ Nguyễn
Thị Hiền (2015) - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam đã khai thác vấn đề bạo
lực học đường từ góc độ gia đình: phân tích nguyên nhân của bạo lực học
đường từ góc độ gia đình, và đưa ra một số khuyến nghị về phương pháp, kỹ
năng cho cha mẹ nhằm giúp con cái phòng tránh bạo lực học đường một cách
hiệu quả [5].
Nghiên cứu về thực trạng và nhu cầu CTXH hiện nay ở Việt Nam các
tác giả đều có nhận định cung rằng CTXH là một ngành nghề mới tuy nhiên
các hoạt động của CTXH cũng đã bước đầu đạt được những hiệu quả nhất
định và là một nhu cầu thiết yếu trong xã hội hiện nay.

7
Theo nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Thu Hà (2011) “Nhu cầu hoạt
động CTXH trong một số lĩnh vực tại Việt Nam hiện nay” trong tạp chí Xã hội
học – Viện XHH, Viện khoa học xã hội Việt Nam. Nhu cầu phát triển CTXH
ở Việt Nam ngày càng lớn đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội. Cán bộ
CTXH cần phải có những kiến thức, kỹ năng và phẩm chất cần thiết để đáp
ứng hiệu quả và hợp lý nhu cầu xã hội. Với nhiều vấn đề xã hội đặt ra thì nhu
cầu về một đội ngũ CTXH nhằm đảm bảo đủ về số lượng và chất lượng là rất
cần thiết với Việt Nam. Tác giả phân tích nhu cầu xã hội với hoạt động xã hội
trên một số lĩnh vực cũng như một số nhóm đối tượng [4].
“Nhu cầu về hoạt động CTXH đối với sự phát triển kinh tế xã hội hiện
nay” – tác giả Nguyễn Thị Kim Hoa (2010) trong kỷ yếu hội thảo khoa học:
Đổi mới CTXH trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế những
vấn đề lý luận và thực tiễn. Tác giả đã đưa ra những nhu cầu hoạt động
CTXH đối với sự phát triển kinh tế xã hội. Nhu cầu can thiệp CTXH trong
một số lĩnh vực của đời sống, nhưng nhu cầu trong hoạt động đào tạo và
nghiên cứu CTXH. Bên cạnh đó, tác giả có một số phương hướng nhằm thúc
đẩy hoạt động CTXH đáp ứng nhu cầu phát triển CTXH [6].
Tham luận “Vai trò của nhân viên công tác xã hội đối với vấn đề bạo
lực học đường” của Dương Văn Khánh – HVCH Lê Kim Thắng (2014) tại
hội thảo: Thực trạng và giải pháp ngăn chặn bạo lực học đường trong trường
phổ thông đã cho thấy việc có một đội ngũ nhân viên CTXH đảm nhận giải
quyết những vấn đề trong học đường thật sự cần thiết và cấp bách hơn bao giờ
hết, chính nhân viên CTXH là một mảnh ghép quan trọng hỗ trợ phát triển
giáo dục. Vai trò của nhân viên CTXH là rất quan trọng trong việc thúc đấy
quá trình giáo dục và đào tạo, học không chỉ hỗ trợ học sinh vượt qua những
cản trở về mặt tâm lý xã hội, khám phá và phát huy những tiềm năng của các
em mà còn là người kết nối chặt chẽ trong hệ thống “tam giác giáo dục” giữa

8
gia đình, nhà trường và cộng đồng xã hội để tạo ra những điều kiện học tập tốt
nhất cho học sinh [9].
Theo TS Lê Thị Mai (2011) trường Đại học Tôn Đức Thắng “Công tác
xã hội học đường trên thế giới và sự cần thiết phát triển công tác xã hội học
đường tại Việt Nam” cho biết công tác xã hội học đường có vai trò rất quan
trọng trong việc giải quyết các vấn đề tâm lý, đời sống và các mối quan hệ xã
hội đối với học sinh. Công tác xã hội học đường được thực hiện thông qua
quá trình tác động vào 4 đối tượng chính ở trường học, đó là học sinh, phụ
huynh, thầy cô giáo và cán bộ quản lý giáo dục. TS Mai cũng khẳng định
nhân viên công tác xã hội học đường là cầu nối giữa học sinh, gia đình, nhà
trường để giúp các em có được điều kiện và phát huy khả năng học tập tốt
nhất tỏng đời sống hiện nay.TS Mai cũng cho rằng, sự cần thiết của việc phát
triển công tác xã hội học đường trong bối cảnh xã hội hiện nay tại Việt
Nam.Để phát triển nghề công tác xã hội học đường, cần nhiều sự quan tâm
của các nhà quản lý ở các bộ, ngành để đưa vào chiến lược phát triển giáo
dục, trong đó có ngành công tác xã hội học đường [13].
ThS Lê Chí An (2011) Đại học mở bán công TP Hồ Chí Minh trong bài
viết “Từ thế giới nhìn về công tác xã hội học đường ở Việt Nam” cho biết:
“Từ thế giới nhìn về công tác xã hội học đường ở Việt Nam cho thấy, không
riêng Việt Nam mà các nước đang phải đối diện và giải quyết nhiều vấn đề
trong trường học. Có thể thấy đó là vấn đề học sinh bỏ học, bạo lực học
đường, vấn đề sức khỏe, bắt nạt trong học sinh, bảo vệ học sinh, giúp sinh
thoát khỏi những tổn thương, mối quan hệ gia đình – học đường, vấn đề học
sinh nhút nhát, ngăn ngừa học sinh bị gạt ra lìa, vấn đề tự tự, tham vấn nhóm
đồng đẳng, những hành vi khong thích nghi, học sinh hiếu động, trẻ em dễ bị
tổn thương… Cần có biện pháp để giúp đỡ thông qua con đường công tác xã
hội học đường là cần thiết [1].

9
Bài viết “Tư vấn tâm lý và công tác xã hội học đường” của giảng viên
tư vấn tâm lý Nguyễn Thi Thu Thủy (2011) đã chỉ ra một số các hoạt động
công tác xã hội trong học đường như: tham vấn cá nhân, can thiệp một số
trường hợp cần can thiệp hành vi đặc biệt… [17]
Để thúc đẩy việc đưa công tác xã hội vào trường học, Khoa Xã hội học
– Đại học Mở TPHCM với sự tài trợ của Tổ chức Cứu trợ Thụy Điển (SCS –
Save the children Sweden) và sự đồng ý của Sở Giáo dục và Đào tạo TPHCM
đã triển khai dự án thí điểm công tác xã hội học đường ở 2 trường Chu Văn
An (Quận1) và Hưng Phú (Quận 8) từ năm 1999-2001. Tại mỗi trường học
này, có một nữ nhân viên công tác xã hội làm việc thường xuyên với học sinh
để giải quyết các vấn đề liên quan đến học hành, tình cảm, tâm sinh lý, mối
quan hệ thầy cô, vấn đề gia đình. Các em học sinh ở các trường học này có
thể đến các trung tâm công tác xã hội đặt trong trường gặp nhân viên công tác
xã hội để tìm kiếm sự giúp đỡ – các nhân viên công tác xã hội sẽ sử dụng kiến
thức, kĩ năng, phương pháp công tác xã hội phù hợp để giải quyết vấn đề của
học sinh đạt hiệu quả. Kết quả của dự án thí điểm công tác xã hội học đường
đã được đánh giá thành công, đã cải thiện được mối quan hệ giữa học sinh với
học sinh, học sinh với thầy cô giáo và các vấn đề cá nhân của học sinh. Từ
thành công của dự án thí điểm trên, tổ chức SCS (tổ chức cứu trợ trẻ em Thụy
Điển) đã phối hợp với ngành dân số gia đình và trẻ em thành phố Hồ Chí
Minh xây dựng 8 điểm tư vấn học đường tại 8 trường thuộc các quận 3,8,10,
Tân Bình và Gò Vấp và đã cũng đã mang lại hiệu quả rõ nét trong công tác xã
hội học đường hiện nay. Và đến thời điểm này, Thành phố Hồ Chí Minh là
địa phương đi đầu trong việc quan tâm đẩy mạnh mô hình tư vấn học đường.
Các trường và các tổ chức tham vấn học đường coi mô hình này như là biện
pháp giúp học sinh hạ nhiệt những vấn đề thuộc khuôn khổ tâm lý chứ chưa
thực sự là công tác xã hội.

10
Như vậy, nhu cầu về hoạt động công tác xã hội học đường đang trở nên
vô cùng cần thiết để có một hệ thống trợ giúp các thế hệ tương lai giải quyết
những vấn đề khó khăn mà họ gặp phải, đồng thời kết nối nguồn lực biến mối
quan hệ ba bên gia đình – nhà trường – xã hội trở nên khăng khít gắn bó. Tuy
nhiên, các nghiên cứu trên mới chỉ tập trung nghiên cứu về hoạt động công
tác xã hội học đường mà chưa có nghiên cứu nào đi sau vào hoạt động công
tác xã hội học đường đối với nạn nhân bị bạo lực học đường. Chính vì vậy,
tác giả lựa chọn hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhan bị bạo lực học
đường là đề tài nghiên cứu của mình.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận và tìm hiểu thực trạng cũng như đánh giá các hoạt
động công tác xã hội thực tiễn về việc trợ giúp nạn nhân bị bạo lực trong
trường học hiện nay.Thông qua kết quả nghiên cứu, tác giả đề xuất một số
biện pháp để xây dựng và phát huy hiệu quả các hoạt động công tác xã hội
nhằm hỗ trợ cho học sinh bị bạo lực học đường.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Thao tác hóa một số khái niệm và hệ thống hóa một số vấn đề lý luận
liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
Phân tích thực trạng một số hoạt động của công tác xã hội để hỗ trợ học
sinh bị bạo lực học đường.
Đưa ra một số khuyến nghị và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả các
hoạt động công tác xã hội đối với việc hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường.
4. Đối tượng, khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường

11
4.2. Khách thể nghiên cứu
- 60 Học sinh THPT bị bạo lực học đường trên địa bàn nghiên cứu
- 10 Giáo viên và nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội trong các
trường THPT trên địa bàn nghiên cứu
5. Phạm vi nghiên cứu
5.1. Nội dung nghiên cứu
Nghiên cứu nhằm nhận diện những kết quả và hạn chế trong triển khai
các hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường thông
qua việc đánh giá một số hoạt động: phòng ngừa, truyền thông, giáo dục,
tham vấn và kết nối nguồn hỗ trợ học sinh bị bạo lực giữa học sinh với nhau
trong trường học.
5.2. Địa bàn nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện tại hai trường là THPT Quảng Hà và THPT
Đường Hoa Cương, tại huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh
5.3. Thời gian nghiên cứu
Nghiên cứu bắt đầu từ tháng 5/2014 đến tháng 8/2017
6. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Đề tài đã làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về khái niệm bạo lực, bạo
lực học đường, lý thuyết liên quan đến vấn đề bạo lực học đường, chỉ ra
những hoạt động công tác xã hội trong việc hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học
đường và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội. Kết quả
nghiên cứu sẽ làm sáng tỏ các hoạt động công tác xã hội trong việc trợ giúp
các nạn nhân bị bạo lực học đường và làm phong phú thêm cách nhìn nhận về
hoạt động công tác xã hội với vấn nạn bạo lực học đường. Kết luận của đề tài
giúp cho các nhà hoạch đinh chính sách bổ sung phát triển nguồn lực – nhân
viên công tác xã hội học đường. Đây cũng là tài liệu tham khảo cho giảng
viên, sinh viên ngành công tác xã hội.

12
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu cung cấp những thông tin giá trị về thực trạng bạo
lực học đường tại một số trường THPT, góp phần nâng cao nhận thức cũng
như phát huy hiệu quả của các hoạt động công tác xã hội trong việc hỗ trợ nạn
nhân bị bạo lực học đường, đặc biệt là trong điều kiện kinh tế xã hội với nhiều
biến động hiện nay.
Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu này cũng góp phần giúp các nhà quản
lý, các nhà lãnh đạo trong việc đề ra các chính sách hỗ trợ và phát triển nghề
công tác xã hội nói chung và công tác xã hội nói riêng. Đồng thời cũng giúp
cho nhà trường, các nhà quản lý giáo dục, đào tạo hoạch định những kế
hoạch, chương trình giáo dục hiệu quả, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
trong các nhà trường hiện nay. Là hình thức truyền thông về phòng chống bạo
lực học đường, quảng bá ngành công tác xã hội trên địa bàn huyện Hải Hà,
tỉnh Quảng Ninh nói riêng và cả nước nói chung.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp phân tích tài liệu
Trên cơ sở nghiên cứu các văn bản tài liệu có liên quan đến nội dung đề
tài để nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu thực tiễn. Với nội
dung nghiên cứu tài liệu bao gồm: nghiên cứu các tác phẩm có liên quan đến
vấn đề bạo lực học đường; nghiên cứu các công trình các tác giả trong và
ngoài nước về biện pháp giải quyết nạn bạo lực học đường, nhu cầu hoạt động
công tác xã hội tại trường học,vai trò của nhân viên công tác xã hội học
đường, một số lý thuyết công tác xã hội và các vấn đề khác có liên quan đến
nội dung nghiên cứu của đề tài; Nghiên cứu các văn kiện, chính sách, luật
pháp của Đảng và Nhà nước liên quan đến vấn đề bạo lực học đường và hoạt
động công tác xã hội tại trường học ở nước ta. Việc nghiên cứu tài liệu này, sẽ
giúp cho tác giả có cái nhìn tổng quan từ những nghiên cứu đi trước về hoạt

13
động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường.
7.2. Phương pháp quan sát
Quan sát khoa học là phương pháp tri giác đối tượng một cách có hệ
thống để thu thập thông tin về thực trạng hoạt động công tác xã hội với nạn
nhân bị bạo lực học đường của học sinh THPT. Trong quá trình nghiên cứu
thực tiễn, nghiên cứu sử dụng phương pháp quan sát nhằm mục đích thu thập
thêm thông tin khách quan của khách thể nghiên cứu, mối quan hệ giữa giáo
viên và học sinh trong quá trình học tập, mối liên hệ giữa gia đình và nhà
trường, mối quan hệ bạn bè của học sinh, nhận thức, thái độ, hành vi của học
sinh trong các giờ học.
Trong quá trình này, tác giả đã quan sát các hình thức bạo lực học
đường, các đối tượng tham gia bạo lực học đường, cách thức giao tiếp, các
mối quan hệ của nạn nhân bị bạo lực học đường, quan sát cách thức giải quyết
của nhà trường và gia đình khi xảy ra bạo lực học đường, nhận diện các khó
khăn trong việc giải quyết bạo lực học đường và hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực
học đường...
7.3. Phương pháp phỏng vấn sâu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp phỏng vấn sâu nhằm mục đích bổ
sung, tìm hiểu sâu hơn về những thông tin mà người nghiên cứu quan tâm
nhưng còn thiếu hay chưa có được những thông tin cụ thể, chi tiết trong quá
trình thực hiện các phương pháp điều tra bảng hỏi. Trước khi tiến hành nghiên
cứu, việc tiếp cận một số em học sinh giúp người nghiên cứu có thể xác định
được vấn đề cần nghiên cứu, mục đích, giả thuyết nghiên cứu cũng như xây
dựng, thiết kế bảng hỏi. Đối tượng phỏng vấn bao gồm: Học sinh bị bạo lực
học đường, nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội.
Nội dung các câu phỏng vấn sâu là những câu hỏi mở và được xây
dựng trên tiêu chí tìm hiểu thực trạng và đánh giá hiệu quả của các hoạt động

14
công tác xã hội hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường và những khó khăn trong
quá trình thực hiện các hoạt động này.
7.4. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Bảng hỏi là hệ thống các câu hỏi với nội dung nhất định nhằm tạo điều
kiện cho người được hỏi thể hiện được quan điểm của mình với những vấn đề
thuộc về đối tượng nghiên cứu và người nghiên cứu thu nhận được các thông
tin cá biệt đầu tiên đáp ứng các yêu cầu của đề tài và mục tiêu nghiên cứu.
Bảng hỏi là công cụ quan trọng trong nhận thức thực nghiệm. Phương pháp
điều tra bằng bảng hỏi là một phương pháp phỏng vấn viết, được thực hiện
cùng một lúc với nhiều người theo một bảng hỏi in sẵn. Người được hỏi trả
lời ý kiến của mình bằng cách đánh dấu vào các ô tương ứng theo một quy
ước nào đó.
Người nghiên cứu tiến hành thiết kế bảng hỏi nhằm thu thập thông tin
về thực trạng các hoạt động công tác xã hội trường học hỗ trợ hạn chế bạo lực
học đường và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của các họat động này.
Bảng hỏi được điều tra ở 2 trường là THPT Quảng Hà và THPT Đường
Hoa Cương, trong đó tổng số bảng hỏi được phát ra ở hai trường là 60 phiếu.
7.5. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thông kê toán học để xử lý các số liệu, tài liệu
(xử lý các thông tin định lượng được trình bày dưới dạng: con số rời rạc, bảng
số liệu, biểu đồ, đồ thị, xử lý thông tin định tính bằng biểu đồ) đã thu thập
được từ các phương pháp nghiên cứu khác nhau như: quan sát, điều tra bảng
hỏi… làm cho các kết quả nghiên cứu trở nên chính xác, đảm bảo độ tin cậy
8. Kết cấu luận văn
Luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Những vấn đề lý luận về công tác xã hội với nạn nhân bị

15
Chương 2. Thực trạng hoạt động công tác xã hội với nạn nhân bị bạo
lực học đường tại các trường trung học phổ thông ở huyện Hải Hà, tỉnh
Quảng Ninh
Chương 3. Đề xuất giải pháp nâng cao các hoạt động công tác xã hội
với nạn nhân bị bạo lực học đường

16
CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC XÃ
HỘI VỚI NẠN NHÂN BỊ BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG
1.1. Lý luận về bạo lực học đường với học sinh trung học phổ thông
1.1.1. Khái niệm bạo lực
Bạo lực là một hiện tượng xã hội diễn ra ở khắp mọi nơi, mọi nền văn
hóa. Do vậy, bạo lực là một chủ đề được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên
cứu từ rất sớm. Trong cuốn sách “School psychology” (Tâm lý học học
đường), các tác giả Estevez, Jimenez & Musitu (2008) đã cho rằng: “Để có
được một định nghĩa duy nhất về bạo lực là rất phức tạp, bởi khía cạnh hành
vi này của con người đã được nghiên cứu từ rất lâu với nhiều hướng tiếp cận,
và mỗi một cách tiếp cận lại tập trung vào một phần cụ thể. Cần phải nói thêm
rằng, thuật ngữ “bạo lực” được sử dụng như là một từ đồng nghĩa của “gây
hấn” trong nhiều trường hợp, thậm chí cả trong những sách báo, tạp chí uy
tín. Mặc dù gây hấn và bạo lực có thể được coi là tương đồng nhưng chúng
vẫn có sự khác biệt về bản chất hoặc nguồn gốc. Sự khác nhau giữa gây hấn
và bạo lực có thể được thấy trước hết ở chỗ gây hấn là hành vi được điều
khiển bởi bản năng và do đó nó mang tính chất của các loài động vật khác.
Trong khi đó, bạo lực lại là sự tương tác giữa yếu tố sinh học và văn hóa, và
nó bao gồm một ý định hay mục đích rõ ràng” [32, tr.79-115].
Một số tác giả khác như Berkowitz (1996) và Anderson & Bushman
(2002) đã chỉ ra sự khác nhau giữa hai hướng của hành vi bạo lực: một chiều
hướng hành vi nhấn mạnh việc sử dụng những hành động gây hấn với mục
tiêu duy nhất là gây ra tổn hại, và một chiều hướng ý định trong đó bạo lực
được sử dụng như một phương tiện để đạt được mục đích hay lợi ích. Hai
chiều hướng này được biết đến dưới cái tên là bạo lực thù địch (hostile
violence) thường không có kế hoạch, dựa trên cơn thịnh nộ, hành vi xung đột
thường xuất hiện sau khi bị khiêu khích với mục đích chính là gây ra tổn hại.

17
Và bạo lực công cụ (instrumental violence): một hành vi bạo lực được lập kế
hoạch với mục đích duy nhất là đạt được mục tiêu và không phải là một phản
ứng do sự khiêu khích trước đó [23, tr27-51]. Bạo lực (violence), theo Từ
điển Xã hội học của G.Endruweit và G. Trommsdorff: là các hành vi có
khuynh hướng hủy diệt như một phương tiện tối hậu để được thực thi quyền
lực trong khuôn khổ quan hệ trên – dưới một chiều dựa trên ưu thế bên ngoài,
không có sự thừa nhận của người yếu thế (violentia) (thường đối lập với sự ép
buộc có tác động bên trong) [3].
Như vậy, bên cạnh sự thống trị có thiết chế hợp pháp, nó là một hiện
tượng ranh giới dưới hình thức biểu hiện của quyền lực, ở mức hạn chế hay lâu
dài. Vấn đề này có thể được chú ý xem xét ở mọi phạm vi liên cá nhân hoặc
phạm vi toàn bộ xã hội. Ở phạm vi thứ hai có thể kể đếnbạo lực hợp pháp
(potestas/violentia) của nhà nước gòm cưỡng bức tâm lý theo định nghĩa của
Max Weber, như đặc điểm của hành động chính trị, không gian tự do và chính
trị của đội ngũ đứng đầu nhà nước đối với công việc quản lý (von ferber). Bạo
lực hợp pháp của nhà chức trách cũng như phân chia bạo lực làm giảm đi sự
chuyên quyền nhà nước.Và đó là một hình thức đặc biệt của khái niệm bạo lực
(potestas) (Matz). Một khái niệm bạo lực có tính thể chế không chỉ gắn “việc
gây tổn thất về thể xác và cuộc sống” mà cả những quan hệ có tính quyền lực
có tính lâu dài, được chế tài về pháp lý (Waldmann). Nó cần phải vượt lên trên
khái niệm bạo lực cấu trúc (Waldmann Matz, Zimemermann) coi việc ngăn cản
một cách sống nào đó trong xã hội như là dấu hiệu của bạo lực. Ở đó có thể là
việc sự dụng bạo lực hợp lý, có tính công cụ và không hợp lý cũng như có tính
giao tiếp. Nó có thể được thực hiện theo cá nhân hoặc tập thể tự phát, được tổ
chức công khai và che giấu trực tiếp hay gián tiếp, có tác động về thể xác hay
tâm lý, được cảm nhận là hợp pháp, bình thường hoặc bệnh lý.

18
Theo Đại từ điển tiếng Việt (1998), bạo lực được định nghĩa như sau:
“Bạo lực là sức mạnh dùng để trấn áp, chống lại lực lượng đối lập hay lật đổ
chính quyền” [2].
Từ điển tiếng Việt (2003): “Bạo lực là sức mạnh để trấn áp, lật đổ”[23].
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): “Bạo lực là việc đe dọa hay dùng
sức mạnh thể chất hay quyền lực đối với bản thân, người khác hoặc đối với
một nhóm người hay cộng đồng người mà gây ra hay làm gia tăng khả năng
gây ra tổn thương, tử vong, tổn hại về tâm lý, ảnh hưởng đến sự phát triển hay
gây ra sự mất mát”[18].
Như vậy, có thể nhận thấy có hai xu hướng thể hiện bản chất của khái
niệm này. Trước hết, những quan điểm về bạo lực theo nghĩa hẹp thuộc
chuyên ngành chính trị học, các khái niệm bạo lực đi theo hướng này cho rằng
bạo lực là một phương thức vận động chính trị, là “sức mạnh dùng để trấn áp,
lật đổ”. Hướng thứ hai là những quan điểm cho rằng bạo lực như một hiện
tượng xã hội, phương thức hành xử trong các mối quan hệ xã hội, là những
hành động mang tính chất chiếm đoạt, làm tổn thương đến người khác và bị
pháp luật trừng phạt. Tuy nhiên, nếu chỉ hiểu theo một trong hai cách trên thì
chưa nhình nhận vấn đề bạo lực theo hướng đa chiều, nhiều góc độ. Hiểu một
cách chung nhất thì: Bạo lực không chỉ là hành động gây tổn thương về mặt
thể chất mà còn là những hành động gây tổn thương về mặt tinh thần cho
người khác, dưới bất cứ hình thức, phương tiện, mục đích nào.
1.1.2. Khái niệm nạn nhân bị bạo lực học đường
Để có thể hiểu được khái niệm nạn nhân bị bạo lực học đường là gì,
trước hết cần phải hiểu thế nào là nạn nhân và thế nào là bạo lực học đường.
Danh từ nạn nhân thường được sử dụng để chỉ những cá nhân, tổ chức
bị thiệt hại. Trong Từ điển tiếng Việt, từ nạn nhân được định nghĩa: “Người bị
nạn hoặc người phải chịu hậu quả của một tại họa xã hội hay một chế độ bất
công” [23].

19
Trong Đại từ điển tiếng Việt, từ nạn nhân được định nghĩa: “1. Người
bị tai nạn; 2. Người, tổ chức gánh chịu hậu quả từ bên ngoài đưa đến”.
Theo các định nghĩa trên thì nạn nhân được hiểu là những cá nhân, tổ
chức bị thiệt hại về thể chất, tinh thần hoặc tài sản. Nạn nhân bao gồm rất
nhiều loại như nạn nhân của chiến tranh, nạn nhân của thiên tai, nạn nhân
bị tai nạn lao động, tai nạn giao thông, nạn nhân tự tử, nạn nhân của tội
phạm…
Nạn nhân là cá nhân bị thiệt hại về thể chất, về tinh thần hoặc tài sản do
hậu quả của một tai nạn xã hội, thiên tai, địch họa, một xã hội bất công, phân
biệt chủng tộc.
Có thể hiểu, nạn nhân là cá nhân bị thiệt hại về thể chất, tinh thần hoặc
cả về tài sản do hậu quả từ các hành vi hoặc yếu tố bên ngoài đưa đến.
Bạo lực nói chung, đặc biệt là bạo lực học đường là hiện tượng đang
tồn tại tới mức phổ biến và có xu hướng ngày càng gia tăng trên thế giới cũng
như ở Việt Nam. Do vậy, vấn đề bạo lực học đường trong thời gian gần đây
đã được nhiều nhà khoa học đặc biệt quan tâm nghiên cứu. Khi nói đến khái
niệm bạo lực học đường, mỗi nhà khoa học ở mỗi lĩnh vực nghiên cứu khác
nhau lại đưa ra các khái niệm khác nhau.
Theo các tác giả Furlong và Morrison (2000) và Peters (2004), nói
chung hiện nay bạo lực học đường được coi là một cấu trúc đa chiều bao gồ
cả những hành động phạm tội và gây hấn ở trường học, làm hạn chế sự phát
triển và học tập, cũng như gây hại môi trường học tập. Bạo lực học đường là
một cấu trúc đa chiều, không có sự tuyên bố chắc chắn nào về những chiều
hướng cụ thể của nó. Người ta đã từng cho rằng bạo lực học đường bao gồm
sự gây ra bạo lực, bắt nạt, hành vi chống đối xã hội, hành vi phạm tội và kỷ
luật ở trường học và những yếu tố khác nữa [34, tr.71-82].
Theo định nghĩa của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh

20
Hoa Kỳ (CDC) thì khái niệm bạo lực học đường được hiểu như sau: “Bạo lực
học đường là một dang của bạo lực ở những thanh thiếu niên, và việc sự dụng
có mục đích vũ lực hay quyền lực, chống lại người khác, nhóm khác và cộng
đồng, và hành động có xu hướng gây ra tổn thướng về thực thể hoặc tâm lý.
Bạo lực ở thanh thiếu niên thường xuất hiện ở lứa tuối từ 10 đến 24, tuy vậy
nó có thể bắt nguồn từ những năm đầu đời” [19].
Theo Fagan và Wilkinson (1998), bạo lực học đường là loại hành vi
bao gồm những đặc tính chung của hành vi bạo lực, với sự khác biệt ở chỗ
người thực hiện nó là trẻ em hoặc thanh thiếu niên và nó xảy ra ở trường học,
nơi mà trẻ ở cùng nhau nhiều giờ trong ngày và trong suốt năm học. Những
học sinh gây ra bạo lực thường không tuân thủ quy định của trường trong việc
kiểm soát những tương tác trong lớp học và trong môi trường trường học.
Theo hai tác giả này, những học sinh này thường gây ra những hành vi bạo
lực trực tiếp, quan hệ, phản ứng hay chủ động vì nhiều lý do: [33, tr.55-93]
1) Đạt được và duy trì vị trí xã hội cao. Một số thanh thiếu niên trở
nên nổi bật và trở thành lãnh đạo nhóm bởi hành vi bạo lực của chúng
2) Có quyền lực và kiểm soát những học sinh khác
3) Có thể áp đặt những luật lệ và chuẩn mực của riêng chúng bởi
chúng coi những luật lệ hay chuẩn mực hiện tại là không thể chấp nhận được
hoặc không công bằng
4) Thách thức và chống lại những quyền lực hiện tại đã được thiết lập
và thừa nhận mà chúng cảm thấy bị hạn chế
5) Thử nghiệm những hành vi bạo lực mới, từ đó chúng chọn môi
trường nơi mà có thể thực hành những hành vi gây hấn và chống đối xã hội
Một khái niệm khác cho rằng: bạo lực học đường là bất kỳ hình thức
hoạt động bạo lực hoặc các hoạt động bên trong các cơ sở trường học. Nó bao
gồm các hành vi bắt nạt, lạm dụng thân thể, lạm dụng bằng lời nói, ẩu đả,

21
bắn,…Bắt nạt và lạm dụng vật chất là những hình thức phổ biến nhất của bạo
lực có liên quan đến bạo lực học đường. Tuy nhiên, trường hợp cực đoan như
bắn và giết người cũng đã được liệt kê như là bạo lực học đường.
Một số nhà nghiên cứu Việt Nam đưa ra khái niệm bạo lực học đường
dưới góc độ nghiên cứu của nhà khoa học khác nhau như khoa học giáo dục,
tâm lý học…
Từ góc độ khoa học giáo dục, khái niệm bạo lực học đường được Bùi
Thị Hồng (2009) đưa ra như sau: “Bạo lực học đường là những hành vi sai
lệch vừa có tính chủ động vừa có tính thụ động của học sinh trong môi trường
học đường hoặc những hành vi của lứa tuổi học đường. Nó bao gồm một loạt
các hành vi bạo lực giữa giáo viên với học sinh và ngược lại, giữa học sinh
với nhau gây tổn hại nghiêm trọng tới tính mạng, danh dự và nhân phẩm của
người bị hại”. [7, tr.345, tr.374]
Từ góc độ khoa học Tâm lý học, Phan Thị Mai Hương (2009) cho rằng:
“Bạo lực học đường là thuật ngữ để chỉ những hành vi bạo lực trong môi
trường học đường, hoặc những hành vi bạo lực của lứa tuổi học đường. Bao
gồm trong thuật ngữ này là hàng loạt các hành vi bạo lực với các mức độ khác
nhau, từ không lời, đến lời nói, từ hành động đơn giản đến những hành động
thù địch, gây hấn, phá phách, gây tổn thương thậm chí tổn hại đến người
khác” [8, tr28, tr34].
Mặc dù, cho đến nay vẫn chưa có định nghĩa thống nhất, tuy nhiên, với
những định nghĩa như trên khái niệm bạo lực học đường có thể được hiểu như
sau: Bạo lực học đường là những hành vi cố ý, sử dụng vũ lực hoặc quyền lực
của học sinh hoặc giáo viên đối với những học sinh, giáo viên hoặc những
người khác và ngược lại. Đó có thể là những hành vi bạo lực về thể xác, bạo
lực về tinh thần, bạo lực về tình dục, bạo lực ngôn ngữ, những bắt ép về tài
chính hoặc những hành vi khác có thể gây ra nhưng tổn thương về mặt tinh

22
thần hoặc thể xác cho người bị hại.
Trong đề tài này, chỉ tập trung nghiên cứu về bạo lực học đường xảy ra
giữa các học sinh với nhau. Theo đó, bạo lực giữa các học sinh với nhau là
cách ứng xử, giải quyết các mâu thuẫn, bất đồng nảy sinh trong học tập, sinh
hoạt trong nhà trường giữa các học sinh bằng bạo lực.
Bạo lực học đường thể hiện ở các loại hành vi sau:
- Hành hạ, ngược đãi, đánh đập hoặc có hành vi xâm hại đến sức khoẻ
tính mạng, thể xác người khác.
- Hành vi, lời nói lăng mạ, xỉ nhục, xúc phạm danh dự, nhân phẩm làm
tổn thương về mặt tinh thần của con người.
- Xâm hại, cưỡng bức tình dục nơi trường học
- Hành vi chiếm đoạt, huỷ hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của người khác.
- Cưỡng ép người khác đóng góp tài chính quá khả năng của họ, kiểm
soát nguồn tài chính của họ.
Từ khái niệm nạn nhân và khái niệm bạo lực học đường, tác giả rút ra
khái niệm: Nạn nhân bị bạo lực học đường là các cá nhân phải chịu tổn
thương về thể chất, về tinh thần hoặc cả về tài sản do hậu quả của các hành
vi bạo lực học đường. Đây cũng là khái niệm công cụ của đề tài nghiên cứu.
1.1.3. Đặc điểm của học sinh bị bạo lực học đường
Theo các nhà khoa học Olweus (1978), Boulton & Smith (1994),
Schwartz, Proctor & Chien (2001), nạn nhân của bạo lực học đường có thể
phân làm hai loại. Một số nạn nhân nhìn nhận việc bị bạo lực là trải nghiệm
tồi tệ, sẽ có xu hướng trầm cảm và thu mình, gọi là nhóm nạn nhân thụ động.
Một số khác sẽ có xu hướng phát triển cảm xúc tiêu cực đối với người gây ra
bạo lực cho mình và sẽ hình thành sự tức giận và thậm chí căm thù với người
với người bắt nạt, gọi là nhóm nạn nhân khiêu khích[32, tr.79-115].
- Nạn nhân thụ động, thường dễ bị sai bảo, lo lắng, luôn cảm thấy không
an toàn và thiếu tự tin, và những học sinh này thường được miêu tả là những

23
em bé cô độc, hình thể nhỏ và sức khỏe yếu hơn đa số bạn bè.
- Nhóm khiêu khích, thường có tính xung động, hay có những hành vi
gây hấn và thù địch. Theo các tác giả này, các nạn nhân khiêu khích chỉ chiếm
10-20% hoặc thậm chí thấp hơn, chỉ chiếm 4-8% (theo Schwartz và cộng sự,
2001)
Theo một nghiên cứu của Adrienne Katz và các đồng nghiệp được thực
hiện ở Anh công bố năm 2011, có đến 25% số học sinh xuất thân từ các dân
tộc thiểu số là nạn nhân của nạn bạo lực học đường so với mức trung bình là
12-13%.
Đa số các nghiên cứu về nạn nhân của bạo lực học đường tập trung vào
nạn nhân thụ động. Khi nghiên cứu về nạn nhân thụ động, các nghiên cứu đã
chỉ ra rằng những nạn nhân này thường gặp nhiều vấn đề hướng nội hơn như
tự trách mình, cô đơn, lo âu, tự đánh giá bản thân thấp và đặc biệt là trầm cảm
(Graham & Juvonen, 1998; Hawker & Boulton, 1999). Tuy vậy, các tác giả
cũng đồng ý rằng những đặc tính nêu trên vừa là nguyên nhân lại vừa là hệ
quả của bắt nạt, tức là nhứng trẻ có những đặc điểm trên cũng hay “hấp dẫn”
những học sinh chuyên đi gây hấn bắt nạt người khác. Một số nghiên cứu
khác cũng cho thấy, nạn nhân của bạo lực học đường hay nghỉ học và nói
rằng mình bị ốm hay có vấn đề về sức khỏe. Nạn nhân của bạo lực học đường
cũng thường tiếp tục là nạn nhân. Những học sinh là nạn nhân của bạo lực
học đường cũng thường là những em bị cô lập, ít bạn bè hoặc không có nhóm
bạn nào chấp nhận cho tham gia, hoặc có điểm gì đó không được yêu thích
hoặc đặc biệt, ví dụ có hình thể đặc biệt, gia đình có hoàn cảnh đặc biệt…
Ngược lại với thủ phạm của bạo lực học đường, nạn nhân thường có khả năng
điều chỉnh và giải tỏa cảm xúc rất kém. [36, tr.135]
Một số nghiên cứu về nhóm nạn nhân khiêu khích cho thấy, những nạn
nhân này thường hay dùng vũ lực để gây ra bạo lực học đường đối với những

24
kẻ bắt nạt chùng hoặc những học sin khác (Unnerver, 2005), tức là sẽ trở
thành thủ phạm của bạo lực học đường.Và đặc biệt, một khi những em này
gây ra bạo lực, mức độ gây hấn và nghiêm trọng sẽ cao hơn những thủ phạm
nhưng không phải nạn nhân cảu bạo lực học đường.
Nhìn chung, nạn nhân của bạo lực học đường thường có một số đặc điểm sau:
- Đặc điểm thể chất: Những học sinh hay bị bạo lực học đường thường
yếu đuối về thể chất, cơ thể có thể xuất hiện các vết bầm tím, chày xước, chảy
máu, sưng to, gẫy tay chân, cơ thể suy nhược do căng thẳng thường xuyên,
cùng với đó thì quần áo, sách vở có thể bị rách, nhàu nát, đầu tóc của các em
không gọn gàng; các em dễ bị giật mình, hay bị ác mộng, ngủ không yên, hay
cảm thấy chán chường, mệt mỏi, sợ hãi.
- Đặc điểm tâm lý: nhút nhát, lầm lỳ ít nói, cau có, không có kỹ năng kết
bạn nên ít bạn bè, thường tách biệt, có xu hướng sống khép mình, luôn cảm
thấy thiếu sự hỗ trợ xung quanh nên rất sợ hãi và thiếu tự tin vào khả năng và
sức mạnh của chính mình, hoặc là những đứa trẻ bị khuyết tật. Tuy nhiên,
những đữa trẻ này cũng thường có nhiều nguy cơ sẽ đi bạo lực học đường
những trẻ yếu thế hơn mình.Đa số trẻ bị bạo lực có tính cách hiền lanh, nhạy
cảm, nhút nhát nên khi bạo lực xảy ra các em thường cam chịu, thường không
chia sẻ với người khác về việc bị bắt nạt hoặc chỉ kể sau một thời gian dài vì
cảm thấy xấu hổ về sự yếu kém của mình, sợ bị chê cười, sợ làm người thân
buồn, sợ mọi người không tin, thâm chí là sợ kẻ bắt nạt mình bị phạt hoặc lo
bị trả thù. Các em cho rằng việc nói ra bị bạo lực cũng không thay đổi được gì
và người lớn cũng không thể bảo vệ được các em. Thường xuyên phàn nàn
trước khi đến trường, phàn nàn về các hoạt động của trường, không muốn đi
học, bỏ học.
Nhiều khi, sự giận dữ bị đè nén khi trẻ không bộc lộ được ra ngoài sự
tức giận của mình đối với kẻ bắt nạt mình, trẻ có thể trở nên thù địch hoặc suy

25
sụp bắt nguồn từ cảm giác trẻ vô dụng trong tình huống bị bắt nạt. Khi liên
tục bị đánh đập, hành hạ hoặc bị làm nhục dưới mọi hình thức, họ trở nên mất
lòng tự trọng, lì lợm, ngang bướng, và không còn coi chuyện vi phạm lỗi là
quan trọng.Dẫn đến việc, các em muốn mang vũ khí đến trường, nói rằng
muốn đánh người khác hoặc tự tử. Những triệu chứng sang chấn tâm lý do
bạo lực học đường như rối loạn cảm xúc, hành vi, nhận thức, lo âu… kéo dài
quá lâu và nghiêm trọng sẽ gây ảnh hưởng đến học tập, mối quan hệ giao tiếp,
vui chơi giải trí, sinh hoạt.
- Về đặc điểm gia đình: Theo nghiên cứu của Baldry và Farrington
(1998) đã chỉ ra rằng, phần lớn cha mẹ của những học sinh bị bạo lực học
đường có phong cách giáo dục độc đoán. Những học sinh có mức độ giao tiếp
ít với các thành viên trong gia đình có xu hướng bị bạo lực học đường nhiều
hơn là gây ra bạo lực học đường. Bowers, Smith và Binney thực hiện lại
nghiên cứu của mình và chỉ ra rằng gia đình của trẻ bị bạo lực học đường
thường có những rắc rối trong cấu trúc gia đình. Kết quả nghiên cứu này cho
thấy những kiểu cha mẹ bảo vệ con quá mức thì ít có khả năng biết được con
bị bạo lực học đường. Bên cạnh đó, sự thiếu quan tâm từ phía gia đình khiến
cho tình trạng bị bạo lực học đường của các em trở nên nghiêm trọng hơn.Sự
không quan tâm của cha mẹ đối với thói quen sinh hoạt, đời sống tinh thần,
diễn biến tâm lý và các quan hệ xã hội của con cái là một nguyên nhân dẫn
đến tình trạng không phát hiện kịp thời dấu hiệu trẻ bị bạo lực học đường.
Trong một số gia đình, người lớn thiếu gương mẫu, thậm chí vi phạm pháp
luật, bạo lực gia đình xảy ra thường xuyên, làm cho tâm, sinh lý các em bị tổn
thương, dễ bị ảnh hưởng bởi các quan điểm sống lệch lạc. [27, tr.237-254],
[30, tr.215-232]

26
1.2. Lý luận về hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực
học đường
1.2.1. Khái niệm công tác xã hội
Công tác xã hội là một khoa học xã hội ứng dựng, là một nghề chuyên
nghiệp ra đời vào đầu thế kỷ XX ở nhiều nước trên thế giới. Nó có vị trí quan
trọng trong đời sống xã hội của con người, của mỗi quốc gia. Sự ra đời và
phát triển công tác xã hội đã đóng góp đáng kể vào việc ngăn ngừa và giải
quyết các vấn đề xã hội, góp phần bảo đảm công bằng xã hội và sự phát triển
bền vững của mỗi quốc gia [12, tr.11-19].
Từ điển bách khoa ngành công tác xã hội (1995) định nghĩa: “Công tác
xã hội là một khoa học ứng dụng nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động của
con người, tạo ra những chuyển biến xã hội và đem lại nền an sinh cho người
dân trong xã hội”[12].
Tại Đại hội liên đoàn công tác xã hội chuyên nghiệp quốc tế ở Canada
năm 2004, công tác xã hội được định nghĩa với ý nghĩa tăng cường năng lực
và phát triển, giải phóng con người: “Công tác xã hội là hoạt động chuyên
nghiệp nhằm tạo ra sự thay đổi (phát triển) của xã hội. Bằng sự tham gia vào
quá trình giải quyết các vấn đề xã hội (vấn đề nảy sinh trong mối quan hệ xã
hội), vào quá trình tăng cường năng lực và giải phóng tiềm năng của mỗi cá
nhân, gia đình và cộng đồng, công tác xã hội đã giúp cho con người phát triển
đầy đủ và hài hòa hơn, đem lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho mọi người dân”.
Theo quan niệm của Hiệp hội chuyên gia công tác xã hội Mỹ: công tác
xã hội là hoạt động chuyên môn nhằm giúp cá nhân, gia đình, cộng đồng phục
hồi hay tăng cường chức năng xã hội và tạo ra các điều kiện xã hội phù hợp
để giúp họ thực hiện được mục đích cá nhân[12].
Theo quan điểm của Philippin: Công tác xã hội là một nghề chuyên
môn, thông qua các dịch vụ xã hội nhằm phục hồi, tăng cường mối quan hệ
giữa cá nhân và môi trường vì nền an sinh của cá nhân và toàn xã hội.

27
Từ những khái niệm trên, có thể nhận thấy: Công tác xã hội là một
nghề, là một hoạt động chuyên nghiệp nhằm trợ giúp các cá nhân, nhóm và
cộng đồng nâng cao năng lực, đáp ứng nhu cầu và tăng cường chức năng xã
hội, đồng thời thúc đẩy môi trường xã hội về chính sách, nguồn lực và dịch vụ
nhằm giúp cá nhân, nhóm và cộng đồng giải quyết và phòng ngừa các vấn đề
xã hội góp phần đảm bảo nền an sinh xã hội.
Khái niệm trên đã phản ánh nội dung công việc của một nhân viên công
tác xã hội:
- Nhân viên công tác xã hội bằng kiến thức, kỹ năng của mình trợ giúp
cá nhân, gia đình, cộng đồng nâng cao năng lực, tự giải quyết vấn đề của
mình.
- Nhân viên công tác xã hội làm nhiệm vụ kết nối nguồn lực, dịch vụ và
những cơ hội trong xã hội. Nhân viên công tác xã hội là cầu nối giữa những
người đang có nhu cầu cần được giải quyết với những nguồn lực, dịch vụ hay
cơ hội sẵn có trong cộng đồng để giúp đối tượng có thêm kiến thức, kỹ năng
vượt qua khó khăn đang gặp phải.
- Nhân viên công tác xã hội thúc đẩy sự hoạt động có hiệu quả của hệ
thống nguồn lực và dịch vụ xã hội. Để làm được điều này, Nhân viên công tác
xã hội cần xây dựng chương trình dịch vụ; kiểm tra kiểm soát các dịch vụ;
điều phối các chương trình, dịch vụ; tư vấn cho các cơ quan tổ chức thực hiện
chính sách đúng đối tượng, công bằng giữa các đối tượng.
- Nhân viên công tác xã hội làm nhiệm vụ phát triển và cải thiện chính
sách xã hội. Nhân viên công tác xã hội có vai trò thực hiện, giám sát, kiểm tra
việc triển khai chính sách xã hội đảm bảo cho các chính sách đó đáp ứng nhu
cầu của người dân.

28
1.2.2. Khái niệm công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường
Công tác xã hội hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau như y tế, trẻ
em, người cao tuổi, người nghèo, người khuyết tật, gia đình, nhà trường…
trong mỗi lĩnh vực khác nhau, công tác xã hội đều có cách thức tiếp cận, kỹ
năng làm việc khác nhau cho từng đối tượng cần được giúp đỡ.
Công tác xã hội trường học là một lĩnh vực thực hành chuyên biệt của
Công tác xã hội. Nhân viên công tác xã hội mang những kiến thức và kỹ năng
được đào tạo bài bản đến hệ thống trường học và những nhóm dịch vụ dành
cho học sinh. Công tác xã hội trường học được thiết lập nhằm tạo những bước
tiến xa hơn trong mục tiêu giáo dục: xây dựng một môi trường giảng dạy, học
tập, việc thực hiện nhân quyền cũng như sự tự tin cho học sinh. Các trường
học cần nhân viên công tác xã hội để nâng cao khả năng đáp ứng nhiệm vụ;
đặc biệt là sự hợp tác của gia đình – nhà trường – xã hội là chìa khóa để các
trường hoàn thành sứ mệnh này.
Công tác xã hội và trường học được gắn kết một cách gần gũi. Đó là
“Giáo dục tại các trường học và công tác xã hội cùng chia sẻ một mối quan
tâm chung về các vấn đề xã hội mà học sinh và gia đình đang gặp phải: Nhiều
học sinh gặp khó khăn trong hoạt động phát triển và công tác xã hội là một
trong những lĩnh vực nhằm phát hiện ra những vấn đề khó khăn ấy để giúp đỡ
những học sinh này vượt qua theo cách chuyển nghiệp.
Công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường có thể hiểu là một
hoạt động chuyên nghiệp nhằm trợ giúp các học sinh bị bạo lực học đườngđáp
ứng nhu cầu, nâng cao năng lực, khai thác những điểm mạnh của các em để
các em có thể tham gia một cách hiệu quả vào quá trình học tập, giúp các em
phát triển tốt tiềm năng và những kỹ năng sốngđồng thời thúc đẩy môi trường
xã hội về chính sách, nguồn lực và dịch vụ, góp phần tạo môi trường học tập
lành mạnh và đảm bảo an sinh xã hội.

29
1.2.3. Hoạt động của nhân viên công tác xã hội hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực
học đường
Công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường là hoạt động
chuyên nghiệp với rất nhiều hoạt động khác nhau, tuy nhiên trong khuôn khổ
luận văn này tôi xin trình bày một số hoạt động công tác xã hội đối với nạn
nhân bị bạo lực học đường như sau:
1.2.3.1. Hoạt động phòng ngừa
Để thực hiện được hoạt động này, nhân viên CTXH phải phát hiện ra
những biểu hiện bạo lực của học sinh, nghĩa là phát hiện ra các hành vi bạo
lực học đường ở giai đoạn sớm, từ đó, có biện pháp xử lí, giải quyết vụ việc
khi còn mới sơ khởi.
Nhân viên CTXH căn cứ vào những biểu hiện bất thường của học sinh
như: Học sinh có tiền sử khó khăn về tâm lý, bị sang chấn tâm lí; Có biểu
hiện: lầm lì, ít nói, “mặt lạnh”, cộc tính, có ít bạn bè thân thiết, ít có sự liên hệ
với nhà trường, bị bạn bè trêu chọc, tẩy chay, có xu hướng tự tách biệt mình,
giải quyết các vấn đề thiếu thiện chí, thiếu tính hòa bình; Kết quả học tập
giảm sút đột ngột, học không tập trung, bỗng dưng có biểu hiện nói dối; Bỗng
nhiên xuất hiện các hành vi lệch chuẩn như hút thuốc, uống rượu, chống đối
thầy cô và gia đình, thích đi chơi, về nhà muộn; Áo quần, sách vở, đồ dùng bị
rách, mất, có các thương tích trên cơ thể mà không giải thích được, sợ đi học,
sợ đi bộ đến trường và về nhà, khó ngủ và thường xuyên bị ác mộng; lộ vẻ lo
lắng…
Nhân viên CTXH phải tiến hành quan sát, từ đó, xây dựng thành những
hồ sơ đánh giá tổng thể nhằm có cơ sở để khoanh vùng những “đối tượng khả
nghi”. Sau đó, tiến hành tiếp cận thường xuyên, hỏi thăm tình hình của các
em, kịp thời định hướng, giải quyết những khó khăn cũng như những khúc
mắc mà các em đang gặp phải. Đồng thời, có những phương pháp giúp cân

30
bằng, hài hòa mối quan hệ giữa các em với những người xung quanh, làm cho
các em cảm nhận được sự ấm áp trong mối quan hệ của mình với mọi người,
giải quyết những lo âu, căng thẳng của các em. Song song đó, tiến hành tham
vấn, trị liệu tâm lí đối với những học sinh có nguy cơ gây ra hành vi bạo lực
học đường cao, đưa ra những hoạt động can thiệp mang tính định hướng
nhằm tránh để xảy ra những hành vi tiêu cực.
1.2.3.2. Hoạt động truyền thông
Truyền thông là một quá trình liên tục chia sẻ các thông tin, kiến thức,
thái độ, tình cảm và kỹ năng tạo ra sự hiểu biết lẫn nhau giữa bên truyền
thông và thân chủ được truyền thông để dẫn đến những thay đổi trong nhận
thức, thái độ và hành động. Hoạt động truyền thông trong công tác xã hội với
nạn nhân bị bạo lực học đường gồm những hình thức truyền thông sau:
Sử dụng thông tin đại chúng như loa đài của trường học để phát thanh
các nội dung liên quan tới bạo lực học đường cho tất cả học sinh trong trường
với các phương pháp truyền thông đa dạng như: kể chuyển, đọc thông tin đơn
thuần, diễn kịch truyền thanh… Xây dựng một nhóm phát thanh viên gồm
những cá nhân có khả năng đọc tin, diễn kịch, sắm vai để chuyển tải các nội
dung cần truyền thông.
Đưa các nội dung cần được tuyên truyền vào các buổi sinh hoạt ngoại
khóa. Bản thân nhân viên CTXH trực tiếp tuyên truyền hoặc có thể kết hợp
với các tổ chức xã hội, phòng ban chuyên môn khác. Đa dạng các hình thức
tuyên truyền khi tổ chức các buổi sinh hoạt, có thể thông qua thuyết trình, tổ
chức thi trả lời các câu hỏi về các nội dung truyền thông.
Một hình thức truyền thông thường thu hút được sự quan tâm và có tác
động nhanh, tích cực tới đối tượng truyền thông, đó là việc chuyển tải các
thông điệp muốn truyền thông qua các hoạt động văn nghệ như ca hát, múa
kịch, thơ ca và Truyền thông qua phát tờ rơi, áp phích, khẩu hiệu…

31
1.2.3.3. Hoạt động tham vấn
Hoạt động tư vấn tham vấn không chỉ là hoạt động lắng nghe những
tâm sự của các em để có thể hiểu được tâm tư, mong muốn hay những lo lắng
băn khoăn của mỗi học sinh là nạn nhân của BLHĐ, hỗ trợ các em tìm ra
hướng đi và tự giải quyết được vấn đề của mình. Nhân viên CTXH ở đây sẽ
tìm hiểu về nguyên nhân dẫn đến bạo lực giữa các em để tháo gỡ nhưng mâu
thuẫn giữa các em. Người tham vấn sẽ phải đánh giá được mức độ tổn thương
của các em, cùng học sinh đó lên kế hoạch trị liệu tâm lý, xử lý khủng hoảng
mà nạn nhân đang gặp phải.Và nếu nạn nhân cần trị liệu tâm lý thì sẽ phải trị
liệu như thế nào và nhà tham vấn sẽ cùng với nạn nhân tham vấn phục hồi
tâm lý, hoà nhập với cộng đồng. Ngoài tham vấn về tâm lý, NVXH có thể
khích lệ, động viên, tư vấn thêm về các dịch vụ y tế, về pháp luật, có thể tham
vấn cho các em học sinh những cách bảo vệ bản thân, kiến thức xử lý tình
huống, phòng tránh cho bản thân khỏi rơi vào tình huống bị bạo lực.
Hoạt động tham vấn có vai trò rất lớn trong việc phục hồi tâm lý không
chỉ cho những học sinh là nạn nhân của bạo lực mà cả những học sinh có
hành vi bạo lực học đường. Không chỉ dừng lại ở việc tham vấn cho nạn nhân
bạo lực học đường, nhân viên công tác xã hội cũng cần tham vấn cho mọi
người trong gia đình về cách chăm sóc sức khoẻ, những biểu hiện về sức khoẻ
không tốt cho con em, người thân của mình để mọi người theo dõi và có cách
xử lý kịp thời. Đặc biệt, nhà tham vấn cần chú trọng đến việc tham vấn,tư
vấn,hướng dẫn cụ thể chăm sóc, ứng xử,hiểu biết đặc điểm tâm sinh lý, xã
hội… cho nạn nhân để người nhà có thể chăm sóc về cả tâm lý và thể chất
cho nạn nhân bị BLHĐ.
1.2.3.4. Hoạt động giáo dục
Tất cả các hành vi của chúng ta đều bắt nguồn từ nhận thức, thông
thường thì nhận thức sai lầm thì dẫn đến hành vi sai lầm. Do đó, hoạt

32
độnggiáo dục trong việc thay đổi nhận thức của các em học sinh về bạo lực
học đường là rất quan trọng, là “chìa khóa” để thay đổi và uốn nắn hành vi
cho học sinh.
Để thể hiện được hoạt động giáo dục, nhân viên CTXH cần làm:
Đầu tiên, nhân viên CTXH giáo dục học sinh nhận thức rõ về những
nguy cơ, nguyên nhân có thể dẫn đến hành vi bạo lực học đường. Phải hình
thành cho học sinh khái niệm về bạo lực, hình thức biểu hiện của bạo lực là
gì, những hậu quả để lại của hành vi bạo lực, từ đó, giúp cho các em có những
hiểu biết đúng đắn về hành vi bạo lực học đường, và cách phòng ngừa, ngăn
chặn,...
Nhân viên CTXH cần giúp cho các em khắc phục và tránh được những
hiểu biết sai lệch, ứng xử sai lệch về bạo lực học đường như: Khi đối mặt với
bạo lực học đường, các em không nên có thái độ im lặng và chịu đựng, nên
nói với bố mẹ và thầy cô giáo hoặc những người có trách nhiệm giải quyết.
Nếu các em im lặng chịu đựng sẽ khiến cho những kẻ gây ra hành vi bạo lực
thêm “lộng hành”, đeo bám các em. Do đó, khi đối mặt với tình huống bạo
lực các em nên giữ bình tĩnh để giải quyết, tránh làm cho mâu thuẫn thêm cao
trào, trước tiên nên tìm cách tránh đi để bảo đảm an toàn cho bản thân mình.
Sau đó, nên kịp thời báo cáo sự việc với bố mẹ, gia đình, thầy cô, nhà trường
cũng như cơ quan công an để kịp thời có cách giải quyết. Tuyệt đối, các em
không nên có các hành vi “trả đũa” bạo lực. Đây là một cách giải quyết vô
cùng nguy hiểm, vô tình đã đưa các em thành kẻ côn đồ, tiếp tục lấy bạo lực
để giải quyết bạo lực không những không thể làm cho bạo lực cách xa mình,
thậm chí còn làm cho bạo lực ngày càng đến gần với mình hơn và bị xoáy vào
vòng bạo lực - trả thù làm cho các em trượt dài trên con đường bạo lực khó có
thể thoát ra được.
Ngoài ra, nhân viên CTXH thường xuyên tổ chức các buổi thảo luận

33
cho các học sinh nhằm cung cấp, trao đổi kiến thức và tài liệu liên quan giúp
các em họ sinh nâng cao nhân thức, hiểu rõ vấn đề, từ đó có thể ngăn ngừa
được vấn đề nảy sinh. Ví dụ, nhân viên CTXH có thể tổng hợp các vụ việc,
tình huống có thật về bạo lực học đường, biên tập lại dựa trên các nội dung
như các tình huống có thể gây ra bạo lực, những đoạn phim ngắn mà có nguy
cơ và biểu hiện của hành vi bạo lực, hậu quả để lại, cách thức ứng phó và giải
quyết mâu thuẫn bằng lý trí. Mục đích là giúp các em nhận thức sâu sắc về
mức độ nguy hại của hành vi bạo lực trong nhà trường cũng như các hành vi
bạo lực khác ngoài xã hội, từ đó, hình thành ý thức tự bảo vệ bản thân trước
những tình huống có nguy cơ phát sinh bạo lực và tham gia vào công việc
chung của nhà trường và xã hội trong việc phòng ngừa hành vi bạo lực.
Thêm vào đó, nhân viên CTXH cùng với nhà trường xây dựng quan
niệm giá trị đa dạng và bồi dưỡng nhân cách toàn diện cho học sinh bằng cách
giáo dục đạo đức trong học đường, kỹ năng sống như kỹ năng giải quyết xung
đột, kỹ năng phòng vệ bản thân…
1.2.3.5. Hoạt động kết nối
Để mang lại hiệu quả tối ưu đối với việc giải quyết vấn đề bạo lực học
đường, không thể thiểu hoạt động kết nối các nguồn lực giữa các bên liên
quan để giải quyết vấn đề, cụ thể là học sinh với gia đình, nhà trường và xã
hội. Khi các bên liên quan được kết nối lại với nhau thì sẽ tạo được một mạng
lưới hỗ trợ, để từ đó có những giải pháp đồng bộ trong việc giải quyết vấn đề
bạo lực học đường. Để làm được điều này, nhân viên CTXH phải làm tốt vai
trò trung gian - cầu nối giữa học sinh và giáo viên, giữa gia đình và nhà
trường, cụ thể như sau:
 Kết nối giữa học sinh và giáo viên:
Đa phần mối quan hệ giữa thầy và trò trong trường học hiện nay là khá
lỏng lẻo, khi mà giáo viên đến giờ thì lên lớp, hết giờ thì về. Học sinh thì ít

34
hứng thú, say mê trong giờ học, do đó, sự tương tác giữa giáo viên và học
sinh là tương đối ít. Chính sự tương tác lỏng lẻo này đã tạo ra một khoảng
cách về mặt tâm lí xã hội giữa thầy và trò xa cách, làm cho các em e ngại, đôi
khi là sợ hoặc không dám trình bày các vấn đề của mình với thầy cô, thậm chí
cả việc nói chuyện giao tiếp bình thường. Do đó, vai trò của nhân viên CTXH
là phải thúc đẩy sự tương tác hai chiều giữa giáo viên và học sinh, để cho học
sinh cảm nhận được mức độ thân mật, sự gần gũi trong mối quan hệ thầy trò.
Từ đó, các em mới có thể mở lòng chia sẻ những khó khăn, vướng mắc gặp
phải trong học tập cũng như trong các mối quan hệ bạn bè, gia đình và xã hội
của mình.
 Kết nối giữa nhà trường và gia đình:
Kết nối, huy động nguồn lực là một trong những hoạt động không thể
thiếu của những người làm hoạt động CTXH. Tại trường học, ngoài những hoạt
động tuyên truyền, giáo dục nâng cao kiến thức cho thực trạng BLHĐ và cho
những nạn nhân bị BLHĐ. NVXH học đường kết nối nạn nhân với các nguồn
lực sẵn có, các dịch vụ xã hội phù hợp với mong muốn của nạn nhân là
BLHĐ.Hiện nay các hoạt động kết nối nguồn lực của NVXH học đường xoay
quanh sự kết nối với gia đình, nhà trường, dịch vụ y tế và cơ quan pháp luật.
Hoạt động kết nối những học sinh bị bạo lực học đường là cần thiết để
các em có thể tìm ra những điểm mạnh,tìm ra những cơ hội của bản thân đồng
thời giúp NVXH học đường có thể dễ dàng trợ giúp các em trong mọi tình
huống khó khăn. Đây là vấn đề quyết định trong việc ngăn ngừa, giải quyết
vấn đề bạo lực ở học sinh.Trên thực tế, mức độ tương tác giữa nhà trường và
gia đình phụ huynh học sinh ở nước ta hiện nay rất hạn chế cả về mức độ lẫn
phương tiện. Do đó, giữa nhà trường và gia đình của học sinh có một sự xa
cách rất lớn và vai trò của nhân viên CTXH là phải kết nối khoảng cách này

35
lại gần nhau hơn. Với hoạt động kết nối, nhân viên CTXH có nhiệm vụ cung
cấp, phản ánh tình hình của học sinh, những biểu hiện, thay đổi của học sinh ở
trường cho phụ huynh biết và ngược lại. Bên cạnh đó, nhân viên CTXH đôi
khi cũng có thể “đại diện” cho gia đình của học sinh nói lên những mong
muốn, nhu cầu, yêu cầu của họ đối với nhà trường.
Trong hoạt động cầu nối giữa học sinh với gia đình và trường học,
nhiệm vụ của nhân viên CTXH là giải quyết những mâu thuẫn hiểu lầm giữa
học sinh với học sinh, học sinh với giáo viên, nhà trường và gia đình. Nhân
viên CTXH phải tìm ra được nguyên nhân cốt lõi của vấn đề thì họ còn phải
cho nhà trường thấy được nguyên nhân và thực trạng vấn đề của học sinh này,
từ đó, sẽ có sự kết hợp với nhà trường nhằm xây dựng kế hoạch can thiệp
giúp đỡ và hỗ trợ cụ thể.
Bên cạnh đó, nhân viên CTXH tác động tới gia đình của học sinh để họ
quan tâm đến con em của họ hơn, không nên phó mặc việc giáo dục con cái
của họ hoàn toàn cho nhà trường và cũng không nên quá kì vọng vào con cái,
chính điều đó đã tạo nên cho các em một áp lực vô cùng lớn.
Một công tác vô cùng quan trọng nữa là nhân viên CTXH là người tổ
chức, cung cấp các thông tin, kiến thức về tâm lí học lứa tuổi, các vấn đề hay
gặp phải trong lứa tuổi học sinh cho các giáo viên nhất là các giáo viên trẻ,
mới ra trường (để làm được điều này nhân viên CTXH có thể kết hợp với các
trung tâm tư vấn tâm lí, trung tâm nghiên cứu phát triển giáo dục…), các cách
xử lý vấn đề, tình huống khi có mâu thuẫn phát sinh giữa học sinh với học
sinh và học sinh với giáo viên hoặc tổ chức các buổi chia sẻ kinh nghiệm của
các giáo viên giữa các trường để khắc phục tình trạng bạo lực học đường có
thể xảy ra.

36
1.2.4. Các lý thuyết liên quan đến hoạt động công tác xã hội trong việc hỗ
trợ nạn nhân bị bạo lực học đường
 Thuyết nhu cầu
Thuyết nhu cầu Maslow (Maslow's hierarchy of needs) do nhà tâm lý
học Abraham Maslow đưa ra vào năm 1943 và được thừa nhận là có tầm ảnh
hưởng rộng rãi, sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Theo A. Maslow, nhu cầu tự nhiên của con người được chia thành các
thang bậc từ "đáy” lên tới “đỉnh”, phản ánh mức độ "cơ bản” của nó đối với
sự tồn tại và phát triển của con người vừa là một sinh vật tự nhiên, vừa là một
thực thể xã hội.
Trong thời điểm đầu tiên của lý thuyết, Maslow đã sắp xếp các nhu cầu
của con người theo 5 cấp bậc:
- Nhu cầu cơ bản (basic needs)
Nhu cầu này còn được gọi là nhu cầu của cơ thể (body needs) hoặc nhu
cầu sinh lý (physiological needs), bao gồm các nhu cầu cơ bản của con người
như ăn, uống, ngủ, không khí để thở, tình dục, các nhu cầu làm cho con người
thoải mái,…đây là những nhu cầu cơ bản nhất và mạnh nhất của con người.
Trong hình kim tự tháp, chúng ta thấy những nhu cầu này được xếp vào bậc
thấp nhất: bậc cơ bản nhất. Maslow cho rằng, những nhu cầu ở mức độ cao
hơn sẽ không xuất hiện trừ khi những nhu cầu cơ bản này được thỏa mãn và
những nhu cầu cơ bản này sẽ chế ngự, hối thúc, giục giã một người hành động
khi nhu cầu cơ bản này chưa đạt được.
- Nhu cầu về an toàn, an ninh (safety, security needs)
Khi con người đã được đáp ứng các nhu cầu cơ bản, khi đó các nhu cầu
về an toàn, an ninh sẽ bắt đầu được kích hoạt. Nhu cầu an toàn và an ninh thể
hiện trong cả thể chất lẫn tinh thần. Con người mong muốn có sự bảo vệchosự
sống còn của mình khỏi các nguy hiểm. Do vậy, nhu cầu này sẽ trở thànhđộng

37
cơ hoạt động trong các trường hợp khẩn cấp, nguy khốn đến tính mạng như
chiến tranh, thiên tai,..
Nhu cầu an toàn cũng được khẳng định thông qua các mong muốn về
sự ổn định trong cuộc sống như: có nhà cửa để ở, sống trong các khu phố an
ninh, trong xã hội có pháp luật…hay nhiều người tìm đến sự che chở bởi các
niềm tin tôn giáo, triết học cũng là do nhu cầu an toàn này, đây chính là việc
tìm kiếm sự an toàn về mặt tinh thần.
- Nhu cầu về xã hội/ Nhu cầu được chấp nhận (social needs)
Nhu cầu về xã hôi cò n được gọi là nhu cầu mong muốn thuộc về một
bộphận, một tổ chức nào đó (belonging needs) hoặc nhu cầu về tình cảm, tình
thương (needs of love). Nhu cầu này thể hiện qua quá trình giao tiếp như việc
tìm kiếm, kết bạn, tìm người yêu, lập gia đình, tham gia một cộng đồng nào
đó, đi làm việc, đi chơi picnic, tham gia các câu lạc bộ, làm việc nhóm …Mặc
dù Maslow xếp nhu cầu này sau hai nhu cầu phía trên, nhưng ông nhấn mạnh
rằng nếu nhu cầu này không được thoả mãn, đáp ứng, nó có thể gây ra các
bệnh trầm trọng về tinh thần, thần kinh.
- Nhu cầu về được quý trọng (esteem needs)
Nhu cầu này còn được gọi là nhu cầu tự trọng (self esteem needs) vì nó
thể hiện hai cấp độ: nhu cầu được người khác quý mến, nể trọng thông qua
các thành quả của bản thân, và nhu cầu cảm nhận, quý trọng chính bản thân,
danh tiếng của mình, có lòng tự trọng, sự tự tin vào khả năng của bản thân. Sự
đáp ứng và đạt được nhu cầu này có thể khiến cho một đứa trẻ học tập tích
cực hơn, một người trưởng thành cảm thấy tự do hơn.
- Nhu cầu được thể hiện mình (self-actualizing needs)
Maslow mô tả nhu cầu này như sau: “self-actualization as a person’s
need to be and do that which the person was“born to do” (nhu cầu của một cá
nhân mong muốn được là chính mình, được làm những cái mà mình “sinh ra

38
để làm”). Nói một cách đơn giản, đây chính là nhu cầu được sử dụng hết khả
năng, tiềm năng của mình để tự khẳng định mình, để làm việc, đạt các thành
quả trong xã hội.
Thuyết nhu cầu của A. Maslow là thuyết đạt tới đỉnh cao trong việc
nhận dạng các nhu cầu tự nhiên của con người nói chung và cho đến nay,
chưa có thuyết nào vượt qua hoặc thay thế được, về cơ bản thuyết được tiếp
cận, nghiên cứu và ứng dụng rất phổ biến ở nhiều lĩnh vực.
Áp dụng thuyết nhu cầu của Maslow trong việc can thiệp, hỗ trơ ̣học
sinh bị bạo lực học đường sẽ giúp cho ta có thể xác định, đánh giá đươc nhu
cầu thực tế của thân chủ. Khi xác định được những nhu cầu nào là quan trọng
và cần được đáp ứng đầu tiên của thân chủ, nhân viên CTXH sẽ có cơ sở để
thiết lập kế hoạch can thiệp và huy động các nguồn lực liên quan. Đối với các
em học sinh bị bạo lực học đường thì nhu cầu ưu tiên là đươc sống trong môi
trường an toàn và yêu thương, sau đó là các nhu cầu tiếp theo. Có nền tảng cơ
sở này, các em mới có thể thực hiện được những mong muốn cao hơn như:
tham gia học tập, sống lành mạnh, tích cực, có động lực vươn lên và làm việc
có ích cho xã hội.
Như vậy, quá trình trợ giúp thân chủ này chính là việc đáp ứng và tự
đáp ứng một cách bền vững những nhu cầu còn thiếu hụt của mình.
 Lý thuyết xung đột xã hội
Thuyết xung đột, cho rằng: Đời sống xã hội dựa trên cơ sở các quyền
lợi, do đó thường nảy sinh sự mâu thuẫn, đối lập vì lợi ích, từ đó dẫn tới xung
đột giữa các nhóm. Mâu thuẫn và xung đột cũng làm cho các hệ thống xã hội
bị phân hoá và luôn có xu hướng hướng tới sự thay đổi.
Xung đột là một trong những trạng thái thường xuyên của cuộc sống
con người, nó tồn tại ở mọi cấp độ: trong gia đình, trong nhóm và giữa các
nhóm, trong xã hội và giữa các xã hội…Theo chúng tôi, xung đột xã hội được

39
xác định là giai đoạn phát triển cao nhất của các mâu thuẫn trong hệ thống các
quan hệ giữa con người với con người, các tập đoàn xã hội, các thiết chế xã
hội và xã hội nói chung, được đặc trưng bằng sự đối lập các lợi ích và quan
điểm, được biểu hiện bằng các hành vi đụng độ, xô xát hữu hình trên thựctế.
Như vậy, xung đột xã hội là một trong những hình thức cơ bản của sự biến
đổi xã hội. Xung đột xã hội có thể xảy ra giữa cá nhân với cá nhân (khi cá
nhân đó là đại diện cho một lực lượng xã hội nhất định), giữa nhóm này với
nhóm khác, giữa giai cấp này với giai cấp khác, giữa quốc gia này với quốc
gia khác…
Thuyết xung đột đánh giá cao vai trò của xung đột, coi xung đột là
người bạn đồng hành tất yếu của đời sống xã hội. Xung đột đóng vai trò tích
cực, là đòn bẩy thúc đẩy, hoặc giúp sửa chữa những thiếu sót và khẳng định
những thay đổi có tính tiến bộ. Đặc biệt, trong bối cảnh một xã hội ổn định,
xung đột cũng có những vai trò tích cực đối với sự phát triển của xã hội. Cụ
thể là xung đột có vai trò cảnh báo xã hội, buộc các nhà cầm quyền phải chú ý
và khắc phục những bất ổn xã hội được xung đột cảnh báo.Trong một xã hội
ổn định, xung đột không những không phá vỡ cộng đồng, mà ngược lại làm
tăng sự cố kết để ứng phó có hiệu quả hơn với những bất ổn.Về mặt tâm lý,
xung đột góp phần giải toả, không để tích tụ sự căng thẳng thái quá. Tuy
nhiên, dù theo thuyết nào thì người ta cũng phải thừa nhận: Về khía cạnh xã
hội học, xung đột thường là tập hợp những hành vi lệch chuẩn, vượt quá
khuôn khổ của pháp luật, luôn chứa đựng nguy cơ đe doạ sự ổn định xã hội và
an ninh trật tự. Do đó, xung đột nói chung nằm ngoài mong đợi của các nhà
nước - chủ thể luôn tìm cách làm cho xã hội ổn định.
Trong cuộc sống thường ngày, khi xảy ra xung đột, mâu thuẫn thì giải
quyết thường thông qua bạo lực nhiều hơn là thỏa hiệp. Nhưng sau những
hành vi bạo lực đó thì mâu thuẫn có giải quyết hay không là vấn đề được đặt

40
ra, có thể phân định được người thắng cuộc hay không?. Chúng ta đều không
thể biết cũng như lý giải hành vi đó cũng như hậu quả của nó để phân định ai
đúng ai sai. Và hành động trả thù là điều mà chúng ta thường hay thấy xuất
hiện, do đó mâu thuẫn vẫn tiếp tục, vẫn tồn tại và không có hướng giải quyết.
Như vậy, ta thấy hành vi bạo lực trong học sinh xuất phát từ những mâu
thuẫnngày càng gây ra sự lo lắng cho gia đình, nhà trường và toàn xã hội.
Việc tìm hiểu nguyên nhân, phân tích các hậu quả và tìm ra hướng giải quyết
cho vấn đề bạo lực trong học đường là điều rất cần thiết. Với vai trò hỗ trợ,
giải quyết vấn đề gặp phải của học sinh bị bạo lực học đường nhân viên
CTXH cần có kiến thức hiểu biết về lý thuyết xung đột, nhận diện xung đột,
các nguyên nhân dẫn đến xung đột và các cách thức có thể được sử dụng
trong việc giải quyết các vấn đề xung đột. Cụ thể:
Thông qua thuyết xung đột nhân viên CTXH biết được các nguyên
nhân dẫn đến hành vi bạo lực để từ đó hỗ trợ và can thiệp giải quyết vấn đề
hiệu quả. Nhân viên CTXH biết các kỹ năng và cách thức điều chỉnh mâu
thuẫn một cách sáng tạo, giúp các học sinh có mâu thuẫn với nhau hiểu được
các kỹ năng cơ bản, cách thức giải quyết mâu thuẫn giúp các em đạt hiệu quả
cao trong quá trình giải quyết vấn đề chung và sau khi giải quyết được mâu
thuẫn, sự thích ứng, tính tương tác và gắn bó, chia sẻ, trợ giúp nhau trong các
em sẽ được tăng cường.Hỗ trợ cho các em học sinh tăng cường khả năng ứng
phó với bạo lực.
1.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác xã hội đối với nạn nhân bị
1.3.1. Năng lực của nhân viên công tác xã hội
Công tác xã hội trong trường học là một lĩnh vực được thực hành thông
qua việc nhân viên công tác xã hội vận dụng kiến thức, kỹ năng, nguyên tắc,
phương pháp chuyên biệt của ngành làm việc cụ thể đối với các đối tượng

41
trong trường học. Nghề công tác xã hội có những đòi hỏi rất cao đối với
những người lao động trong nghề. Hoạt động công tác xã hội đạt kết quả cao
hay thấp phụ thuộc rất nhiều vào vai trò của nhân viên xã hội. Để thực hiện
được các hoạt động công tác xã hội hiệu quả cần có những nhân viên xã hội
chuyên nghiệp. Nhân viên xã hội là người được đào tạo và trang bị các kiến
thức,kỹ năng trong công tác xã hội, họ vận dụng các kiến thức, kỹ năng, tuân
thủ các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp vào thực hiện các phương pháp khác
nhau để giúp đối tượng nâng cao khả năng tự giải quyết vấn đề..
Để can thiệp hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường, nhân viên công tác
xã hội cần thực hiện rất nhiều hoạt động chuyên môn, chính vì vậy trình độ
chuyên môn và kỹ năng làm việc là một trong nhưng yếu tố chủ quan có ảnh
hưởng nhiều nhất đến hiệu quả hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị
bạo lực học đường. Với những nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp, họ
sẽ làm việc một cách bài bản, thông suốt theo một tiến trình với các bước hoạt
động cụ thể với mục tiêu được xác định. Trong quá trình hỗ trợ nạn nhân bị
bạo lực học đường, người nhân viên công tác xã hội phải đóng nhiều vai trò
khác nhau trong hoạt động của họ. Do vậy, nhân viên công tác xã hội cần phải
có kiến thức và kỹ năng cần thiết phù hợp với mỗi chức năng.Muốn hình
thành được những kiến thức và kỹ năng nghề thì không chỉ ngày một ngày hai
mà nó phải được hình thành ngay từ khi lựa chọn và theo học ngành Công tác
xã hội, thậm chí có thể suốt cả cuộc đời.
Với những người làm công tác xã hội học đường mà chưa qua đào tạo
chuyên môn, trong tiến trình trợ giúp nạn nhân bị bạo lực học đường thì họ
chủ yếu tập trung vào việc xử lý can thiệp khi bạo lực xảy ra mà ít chú trọng
đến việcphòng ngừa bạo lực tiếp diễn sau đó. Họ thường không chú ý đến
việc đánh giá nguyên nhân, hoàn cảnh của vấn đề bạo lực xảy ra với học sinh
đó và cũng thiếu đi việc đánh giá nhu cầu mong muốn thực sự của đôi tượng

42
mà chỉ giải quyết dựa vào kinh nghiệm cảm tính bằng việc đưa ra hình phạt
với học sinh có hành vi bạo lực, điều này sẽ không giúp được những nạn nhân
bị bạo lực học đường tự nâng cao được năng lực giải quyết vấn đề mình gặp
phải, không giải quyết được triệt để tình trạng bạo lực học đường, thậm chí
làm vấn đề bạo lực học đường càng phức tạp thêm. Không được đào tạo bài
bản, không nắm vững chuyên môn, kỹ năng và phương pháp mà chỉ có kinh
nghiệm sống và sự nhiệt tình thì rất khó để thực hiện tốt các hoạt động công
tác xã hội một cách chuyên nghiệp.
Bên cạnh kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp, nhân viên xã hội cần phải
có thái độ, phẩm chất đạo đức của người làm nghề Công tác xã hội để trợ giúp
đối tượng được thành công. Thái độ cởi mở được xem là một yếu tố nhân
cách cần có đối với nhân viên công tác xã hội học đường, bởi trong tiến trình
hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường, thì đa số học sinh bị bạo lực có tính
cách nhút nhát, nhạy cảm, thường không chia sẻ với người khác về việc mình
bị bắt nạt. Chính vì vậy, thái độ cởi mở là yếu tố tiên quyết tạo nên niềm tin
và sự chia sẻ từ phía đối tượng đối với nhân viên công tác xã hội, là tiền đề
cho hiệu quả của hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường.
Tuy nhiên một thực tế là đội ngũ nhân viên làm hoạt động công tác xã
hội học đường chưa được đào tạo bài bản, chuyên sâu về công tác xã
hội.Thiếu kiến thức chuyên môn ảnh hưởng rất nhiều đến hiệu quả của hoạt
động công tác xã hội, để bù đắp được phần nào sự thiếu hụt này thì rất cần có
kinh nghiệm làm việc. Đôi khi không được đào tạo bài bản về chuyên môn
nhưng nhưng kinh nghiệm tích lũy được trong quá trình làm việc sẽ giúp cho
những người làm công tác xã hội xử lý linh hoạt các tình huống xảy ra trong
công việc.Để tích lũy được nhiều kinh nghiệm làm việc, nhân viên công tác
xã hội phải trải quả một thời gian dài làm việc với các đối tượng. Với những

43
nhân viên công tác xã hội có thâm niên làm việc, họ sẽ đúc kết được nhiều
kinh nghiệm, kỹ năng thực hiện công việc để từ đó tự tin ứng phó với những
khó khăn, trở ngại khi thực hiện công việc và xử lý các tình huống xảy ra một
cách hiệu quả. Trong quá trình hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường, với kinh
nghiệm và kỹ năng làm việc sẽ giúp nhân viên công tác xã hội học đường
phát hiện sớm và kịp thời những biểu hiện bất thường của đối tượng. Với
thâm niên công tác lâu năm thì họ cũng xây dựng được nhiều mối quan hệ xã
hội có thể kết nối nguồn lực hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường một cách
hiệu quả nhất.
1.3.2. Sự quản lý của trường học
Nhà trường là môi trường gần gũi và gắn bó với mỗi học sinh, là nơi để
các em học sinh chuẩn bị cho mình những kiến thức, kỹ năng cho cuộc sống
tương lai. Môi trường nhà trường cũng được xem như là một trong những yếu
tố có ảnh hưởng nhiều đến hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo
lực học đường.
Trên thực tế, nhiều nhà trường hiện nay mặc dù đã ý thức được sự tồn
tại của hành vi bạo lực học đường trong trường học, nhưng vẫn chưa ý thức
được hết sự nghiêm trọng của nó. Hơn thế, nếu các trường vẫn mang tâm lí
“tốt đẹp phô ra, xấu xa đậy lại”, vì sợ ảnh hưởng đến thành tích mà nhà
trường không thông báo rộng rãi cũng như không xử lý nghiêm các hành vi
bạo lực học đường, không cùng với phụ huynh học sinh và các lực lượng xã
hội khác phối kết hợp với nhau để kiểm soát hiện tượng này thì bạo lực trong
nhà trường rất khó có thể ngăn chặn và phòng ngừa.
Việc thực hiện giáo dục pháp luật, giáo dục kỹ năng sống và hỗ trợ tâm
lý học vẫn còn mang tính hình thức. Và một khi những nội dung giáo dục này
không được thực hiện có hiệu quả thì việc kiểm soát và phòng ngừa hành vi
bạo học đường sẽ còn gặp rất nhiều khó khăn. Bạo lực học đường vì thế mà

44
vẫn diễn ra, người chịu ảnh hưởng nặng nề nhất chính là học sinh là thế hệ trẻ
của đất nước.
Lãnh đạo trong nhà trường nhận thức về vai trò, vị trí của nghề CTXH,
nhân viên CTXH học đường còn hạn chế. Vì thông thường kết quả của CTXH
mang lại thường lâu dài và không nhìn thấy ngay lập tức, vì thế mọi người
không nhận thức được tầm quan trọng của CTXH trong việc giúp đỡ đối
tượng, đặc biệt là đối với học sinh bị bạo lực học đường. Ngân sách đầu tư
cho CTXH trường học cũng như các dịch vụ hỗ trợ học sinh khác còn rất
thấp. Đa phần các trường chưa có ngân sách ngoài biên chế cứng cho giáo
viên và cán bộ quản lý. Ở những trường đã có phòng tham vấn học đường
cũng gặp nhiều khó khăn về nguồn tài chính để trả lương cho tư vấn viên.
1.3.3. Sự quan tâm của gia đình
Một số đặc tính của gia đình có thể ảnh hưởng tới sự phát triển hành vi
ở học sinh. Chất lượng của mối quan hệ trong gia đình là cốt lõi để xác định
mức độ năng lực và niềm tin giúp các em đối mặt với những chuyển dịch từ
tuổi ấu thơ sang người lớn. Nếu sự liên kết những thành viên trong gia đình
không tốt, nó sẽ dẫn tới việc các em học được những cách ứng xử không phù
hợp về mặt xã hội.
Có những gia đình bố mẹ do quá bận nên đã thả lỏng con cái, không
hỏi han và quan tâm đến con. Bố mẹ không hiểu được con cần gì, không kịp
thời phát hiện con đang gặp những vấn đề gì. Về phía con cái, do không kịp
thời nhận được sự quan tâm, hỗ trợ của bố mẹ nên không biết chia sẻ với ai
khi bị bạo lực học đường. Đối với gia đình quan tâm con cái theo kiểu cứng
nhắc, quá nghiêm khắc thì cũng hết sức nguy hiểm, sự cứng nhắc tạo cho trẻ
rất nhiều áp lực vì cha mẹ thường hay áp đặt, khắt khe với con cái làm cho
con cảm thấy căng thẳng, mệt mỏi, cô đơn, trẻ thiếu sự chia sẻ, lắng nghe của
cha mẹ và thường phải làm theo ý cha mẹ một cách miễn cưỡng. Giới trẻ bây

45
giờ thì quan hệ bạn bè mở rộng, các em có nhiều nhu cầu về tình cảm khác
nhưng cha mẹ lại bó buộc, không hiểu con sẽ làm trẻ có sự chống đối trở lại
bằng việc học đối phó, nghe lời đối phó, nếu không đạt được yêu cầu của cha
mẹ, trẻ có thể nói dối và tự ý hành động ngoài tầm kiểm soát của cha mẹ.
Nhiều bậc phụ huynh với phong cách làm cha mẹ độc đoán, thường hay áp
đặt hạn chế sự tự chủ của con khiến cho con cái họ không muốn chia sẻ khi có
vấn đề xảy ra tại trường học và nhân viên CTXH cũng gặp khó khăn hơn
trong việc tiếp cận với gia đình này để hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường.
Gia đình là nền tảng giúp NVXH có thể hỗ trợ nạn nhân, bởi gia đình
vẫn là nơi an toàn nhất đối với những học sinh bị bạo lực. Với bất kỳ hoạt
động trợ giúp nào khi có gia đình nạn nhân hợp tác thì việc giải toả tâm lý cho
các em cũng sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Ngược lại, khi gia đình không
thực sự quan tâm tới con mình thì ngoài việc đối mặt với khó khăn ngoài xã
hội, trên trường lớp thì các em phải tìm cách đối phó để gia đình, bố mẹ
không biết. Như vậy, thì hoạt động trợ giúp tâm lý hay kết nối các nguồn lực
trong CTXH sẽ càng trở nên khó khăn hơn rất nhiều.
Không ít gia đình hiện nay vẫn giữ được truyền thống giáo dục gia đình
rất tốt, ngoài ra họ còn có sự quan tâm, sẻ chia với con cái về tâm lí, tình
cảm.Tuy nhiên, hầu như bậc cha mẹ nào hiện nay cũng bị cuốn vào vòng
xoáy áp lực học tập của con cái. Họ thường chỉ tập trung vào việc học kiến
thức của con cái mà không để ý đến việc dạy con kĩ năng sống. Cha mẹ hiện
nay chưa thật sự ý thức được tầm quan trọng của việc giáo dục hành vi cho
con cái. Họ chỉ tập chung vào việc con học kiến thức, con có đạt kết quả học
tập cao hay không mà không nghĩ nhiều đến việc con sẽ trở thành công dân
với trách nhiệm, ý thức thế nào với xã hội.
Bản thân phụ huynh hiện nay cũng thể hiện sự ích kỉ của mình khi chỉ
mong con cái có thành tích tốt để khoe với bạn bè, đồng nghiệp mà không

46
nghĩ đến việc con bị áp lực và mất đi tuổi thơ hồn nhiên. Chính vì thế mà sau
giờ học mệt mỏi cha mẹ thường chiều con cái, không bắt con làm gì, sinh con
ra không biết lao động, không biết về cuộc sống thường nhật. Thay vào đó,
cha mẹ cho con giải trí bằng các phương tiện hiện đại nhanh gọn như chơi
điện tử, xem phim, ca nhạc... Chính vì thế, trẻ hầu như chẳng còn thời gian để
chơi, để hiểu thế giới và để chia sẻ, tâm sự với bố mẹ. Các em bị cuốn vào
vòng học tập và học tập.
Đó là nguyên nhân dẫn đến những áp lực, bức xúc tâm lí cho con cái.
Và các con không được phát triển những kĩ năng phòng vệ trước bạo lực học
đường như kĩ năng giao tiếp, tìm sự giúp đỡ, kết bạn... Điều này, dễ dẫn đến
hoặc là trẻ trốn tránh áp lực học tập theo nhóm bạn xấu, nói dối cha mẹ và
tham gia vào bạo lực học đường hoặc là trẻ trở lên ngờ nghệch trong cuộc
sống và trở thành nạn nhân của bạo lực học đường.
Bên cạnh sự quan tâm từ phía gia đình thì nhận thức hạn chế của các bậc
phụ huynh cũng ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả của hoạt động công tác xã hội
đối với nạn nhân bị bạo lực học đường. Thiếu kiến thức về hoạt động công tác xã
hội của học đường, người làm cha mẹ sẽ khó có thể tìm được sự hỗ trợ tốt nhất
khi con em mình gặp vấn đề tại trường học. Sự hạn chế trong nhận thức về công
tác xã hội cũng khiến cho các bậc phụ huynh thiếu sự hợp tác với nhân viên công
tác xã hội trong việc hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường.
Ngoài thầy cô chủ nhiệm, nhân viên công tác xã hội học đường thì sự
quan tâm từ phía gia đình cùng việc nhận thức rõ về CTXH tại trường học của
các bậc phụ huynh ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động CTXH trong trợ giúp
nạn nhân bị BLHĐ.
1.3.4. Yếu tố từ bản thân học sinh
Yếu tố khách quan ảnh hưởng tới hoạt động công tác xã hội đối với nạn
nhân bị bạo lực học đường thuộc về chính bản thân học sinh. Hiểu biết hạn

47
chế của học sinh về luật pháp, quy định của nhà trường cũng như biểu hiện,
hậu quả cuả vấn đề bạo lực học đường. Nhiều em học sinh còn sai lầm khi
nhận thức rằng bạo lực học đường thể hiện bằng hành động, số ít các em cho
rằng bạo lực học đường còn biểu hiện qua ngôn ngữ.
Tính cách cá nhân cũng là một trong những yếu tố khách quan ảnh
hưởng tới hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường.
Lứa tuổi học sinh THPT là giai đoạn phát triển bắt đầu từ lúc dậy thì và kết
thúc khi bước vào tuổi người lớn nên đặc điểm tâm lý khá phức tạp. Các em
không chỉ nhận thức về cái tôi hiện tại của mình mà còn nhận thức về vị trí
của mình trong xã hội tương lai. Các em có khuynh hướng phân tích và đánh
giá bản thân mình một cách độc lập dù có thể có sai lầm khi đánh giá. Ý thức
về cái tôi rất lớn nên ở lứa tuổi này khi bị BLHĐ thường không chia sẻ về
việc mình bị bạo lực vì cảm thấy xấu hổ về sự yếu kém của mình, sợ bị chê
cười, không muốn người ngoài đàm tiếu về chuyện của mình.Thực tế cho
thấy, nhiều em học sinh khi bị bạo lực học đường, do tính cách nhút nhát
thường hay cam chịu, không dám báo cho gia đình, thầy cô. Bên cạnh đó
những em học sinh có tính cách mạnh mẽ thường tự tìm cách phản kháng lại
khiến cho tình trạng bạo lực họ đường trở nên nghiêm trọng hơn. Không tin
rằng người lớn có thể bảo vệ được mình và lo sợ bị trả thù, vì vậy nên những
nạn nhân bị bạo lực học đường thường không tìm đến sự trợ giúp của người
lớn. Do đó, chính bản thân các em đã làm cho hoạt động công tác xã hội đối
với nạn nhân bị bạo lực học đường bị hạn chế.
Bên cạnh đó, sự hạn chế trong nhận thức về các hình thức, nguyên nhân
và hậu quả của bạo lực học đường, sự thiếu hiểu biết, kiến thức về hoạt động
công tác xã hội học đường, cùng với tình trạng học sinh thiếu kỹ năng vẫn
xảy ra, biểu hiện qua hành vi ứng xử không phù hợp trong xã hội, sự ứng phó
hạn chế với các tình huống trong cuộc sống. Đặc điểm tâm lý cá nhân và sự

48
hạn chế về kiến thức kỹ năng của các em học sinh là nạn nhân bị bạo lực học
đường ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động hỗ trợ của nhân viên công tác xa
hội học đường.
1.3.5. Hệ thống chính sách pháp luật
Đặt mục tiêu phát triển CTXH thành một nghề ở Việt Nam, Thủ tướng
Chính phủ đã ban hành Quyết định 32, phê duyệt Đề án phát triển nghề CTXH ở
Việt Nam giai đoạn 2010-2020 với mục tiêu đào tạo lại, nâng cao trình độ, trang
bị tri thức chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng tác nghiệp cho khoảng 60.000 nhân
viên, cộng tác viên CTXH nói chung, CTXH học đường nói riêng. Đề án được
coi là một dấu mốc quan trọng trong quá trình phát triển công tác xã hội ở Việt
Nam. Đây là cơ sở pháp lý để các Bộ, ngành, địa phương, các cơ sở đào tạo và
dạy nghề trong cả nước xây dựng, thúc đẩy, phát triển nghề công tác xã hội
chuyên nghiệp ở Việt Nam. Tuy nhiên, từ đó đến nay đã bảy năm, các mục tiêu
mà cơ quan chức năng thực hiện vẫn chưa được như mong muốn, nhiều vướng
mắc trong thực thi vẫn chưa được giải quyết.
So với các nước phát triển trên thế giới, và ngay cả với nhiều nước
trong khu vực, thì các quy định liên quan đến CTXH ở Việt Nam còn một
khoảng cách lớn và có sự thiếu hụt, cụ thể như thiếu quy định pháp lý về phê
duyệt, giám sát, cấp phép đào tạo CTXH theo chuẩn nghề nghiệp, hay quy
định pháp luật về thi sát hạch chuyên môn và cấp giấy phép hành nghề trong
một số lĩnh vực chuyên biệt. Bộ luật chuyên ngành, mang tính pháp lý cao để
các bộ, ngành, địa phương từng bước phát triển nghề CTXH chuyên nghiệp
tại Việt Nam đã nhiều năm bị bỏ ngỏ. Lĩnh vực CTXH, đến nay mới chỉ có
một số nghị định, quyết định, thông tư liên tịch… song giá trị pháp lý còn
thấp, gây khó khăn cho việc lồng ghép, đưa các quy định cụ thể về CTXH vào
các văn bản pháp luật trong các lĩnh vực chuyên ngành cũng như tổ chức triển
khai trên thực tế. Sự thiếu hụt những công cụ pháp lý tạo hành lang hoàn

49
chỉnh đang tạo nên nhiều rào cản cho sự phát triển của nghề CTXH.
Tại hội thảo định hướng xây dựng mô hình đào tạo CTXH trường học ở
Việt Nam diễn ra trong 2 ngày 26- 27/12/2016, TS Nguyễn Hiệp Thương chia
sẻ: “Lĩnh vực này chưa nhận được sự quan tâm đúng mức của Nhà nước, các
cấp, các ngành so với nhu cầu cần có. CTXH trong trường học là một vấn đề còn
khá mới mẻ đối với khoa học xã hội ở Việt Nam nói chung và các nhà lãnh đạo
cấp cao nói riêng; Công tác nghiên cứu lý luận về CTXH trường học tại Việt
Nam còn rất khiêm tốn. Tính đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có một công trình
nghiên cứu khoa học nào được tiến hành một cách sâu rộng được công bố chính
thống về các mô hình dịch vụ CTXH tại trường học ở Việt Nam”.
Thực tế, nguồn nhân lực phục vụ cho việc xây dựng và phát triển
CTXH trường học còn hạn chế cả về số lượng lẫn chất lượng. Điều này trước
hết được thể hiện ngay trong việc đào tạo CTXH ở Việt Nam nói chung còn
nhiều bất cập do thiếu nhân lực và hạn chế về trình độ.Việc đào tạo cử nhân
hoặc cán bộ CTXH chuyên sâu về lĩnh vực trường học còn rất manh mún. Đa
số các trường cao đẳng, đại học chưa thiết kế chương trình đào tạo chuyên
biệt về lĩnh vực CTXH này, kể cả ở góc độ lý thuyết lẫn thực hành.Do
chương trình giảng dạy thiếu cơ sở thực hành chuyên nghiệp và còn nặng về
lý thuyết như thế, nên đây cũng chính là lý do khiến sinh viên tốt nghiệp lĩnh
vực CTXH ra trường lung túng khi cọ xát với thực tế. Đây cũng là nhân tố
quan trọng gây ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của ngành CTXH nói chung
và CTXH học đường nói riêng.

50
Tiểu kết chương 1
Trong chương 1, tác giả đã tìm hiểu và làm rõ một số niệm về bạo lực,
bạo lực học đường, nạn nhân bị bạo lực học đường và công tác xã hội, để từ
đó rút ra khái niệm hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường – là khái niệm công cụ của luận văn. Cũng tại chương này, tác giả đưa
ra cái nhìn tổng quan về một số hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ nạn
nhân bị bạo lực học đường, bao gồm: Hoạt động phòng ngừa, hoạt động
truyền thông, hoạt động giáo dục, hoạt động tham vấn và hoạt động kết nối.
Bên cạnh đó, tác giả chỉ ra một số yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của
hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường như: từ phía
hệ thống chính sách pháp luật, nhân viên công tác xã hội, nhà trường, gia
đình, và chính từ bản thân nạn nhân bị bạo lực học đường. Để có cơ sở lý luận
nhằm giải thích về hoàn cảnh và nguyên nhân vấn đề cụ thể mà đối tượng cần
sự trợ giúp, tác giả đã nghiên cứu một số ly thuyết công tác xã hội. Đây chính
là cơ sở lý luận chính, là nền tảng cho tác giả đi vào tiền hành nghiên cứu và
phân tích thực trạng các hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực
học đường tại chương 2.

51
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ
HỘI ĐỐI VỚI NẠN NHÂN BỊ BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG
TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN HẢI HÀ, TỈNH QUẢNG NINH
2.1. Vài nét về địa bàn, khách thể nghiên cứu
2.1.1. Đặc điểm về địa bàn nghiên cứu
 Trường trung học phổ thông Quảng Hà
Trường THPT Quảng Hà được thành lập năm 1976, tiền thân là trường
Phổ thông cấp III Hà Cối. Khi mới thành lập trường chỉ có 1 lớp 8 (hệ 10
năm) với 25 học sinh.Trải qua 40 năm xây dựng và trưởng thành, nhà trường
đã không ngừng lớn mạnh cả về quy mô và chất lượng giáo dục.
Số các cán bộ, giáo viên, công nhân viên nhà trường: 75, trong đó
BGH: 03; Giáo viên: 64; Công nhân viên 8; Trình độ chuyên môn: 100% đạt
chuẩn, trong đó có 10 thạc sĩ;
Công tác tổ chức quản lý của BGH: Có tầm nhìn khoa học, sáng tạo.
Kế hoạch dài hạn, trung hạn và ngắn hạn có tính khả thi, sát thực tế. Công tác
tổ chức triển khai kiểm tra, đánh giá sâu sát, thực chất và đổi mới. Được sự tin
tưởng cao của cán bộ, giáo viên, công nhân viên nhà trường. Dám nghĩ, dám
làm, dám chịu trách nhiệm.
Đội ngũ cán bộ, giáo viên, công nhân viên: Nhiệt tình, có trách nhiệm,
yêu nghề, gắn bố với nhà trường mong muốn nhà trường phát triển, chất
lượng chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm đa số đáp ứng được yêu cầu đổi mới
giáo dục.Tuy nhiên, vần còn một bộ phận nhỏ giáo viên chưa thực sự đáp ứng
được yêu cầu giảng dạy học quản lý, giáo dục học sinh.Thậm chí có giáo viên
trình độ chuyên môn hạn chế, không tự học, bảo thủ, sự tín nhiệm của học
sinh và đồng nghiệp còn hạn chế.
Số lượng, chất lượng học sinh: Toàn trường hiện có 24 lớp học với hơn

52
831 học sinh năm học 2016 – 2017. Một bộ phận học sinh có học lực trung
bình yếu, ý thức học tập, rèn luyện chưa tốt.
Cơ sở vật chất: Hiện nay, trường THPT Quảng Hà đã được đầu tư xây
mới, là trường hạng II với 38 phòng học, 1 khu nhà ở và khu nhà ăn cho học
sinh nội trú với cảnh quan xanh – sạch – đẹp, thiết bị dạy học và thực hành thí
nghiệm được trang bị đầy đủ.
 Trường trung học phổ thông Đường Hoa Cương
Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên: tổng số 48 người. Trong đó: Ban
giám hiệu: 03(1 Hiệu trưởng và 2 Phó hiệu trưởng); Giáo viên: 38 (Viên
chức: 30 Hợp đồng: 08, thỉnh giảng 01 đ/c thay cho 1 đ/c đi học cao học);
Nhân viên: 07. Trình độ chuyên môn: 100% đạt chuẩn, trong đó có 04 thạc sĩ.
Đội ngũ cán bộ, giáo viên, công nhân viên: đa phần là giáo viên trẻ, nhiệt tình,
có trách nhiệm, yêu nghề, gắn bó với nhà trường mong muốn nhà trường phát
triển, chất lượng chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm đa số đáp ứng được yêu
cầu đổi mới giáo dục.
Số lượng và chất lượng học sinh: Trường có tổng số 18 lớp học với 646
học sinh. Chất lượng đạo đức, kỹ năng sống của học sinh: Chất lượng đạo
đức: 88,3% hạnh kiểm khá, tốt. Học sinh được trang bị các kỹ năng sống cơ
bản, tích cực tự nguyện tham gia các hoạt động xã hội, tình nguyện.
Cơ sở vật chất: Xây dựng kiến trúc, không gian văn hóa nhà trường đã
mang tính truyền thống và hiện đại ngay trong khâu thiết kế, là trường hạng II
với 15 phòng học. Cơ sở vật chất được đầu tư xong với yêu cầu vẫn còn thiếu,
chưa có khu hoạt động thể chất cho học sinh, các phòng sinh hoạt chuyên môn.
2.1.2. Đặc điểm về khách thể nghiên cứu
Tổng cộng có 60 khách thể nghiên cứu là học sinh bị bạo lực học
đường từ 2 trường: THPT Quảng Hà và THPT Đường Hoa Cương với những
đặc điểm sau:

53
Bảng 2.1. Đặc điểm khách thể nghiên cứu là học sinh bị BLHĐ
STT Tiêu chí
Số lượng
( người )
Ti lệ
( %)
1 Giới tính
Nam 39 65,00
Nữ 21 35,00
2 Trình độ học vấn
Lớp 10 25 41,67
Lớp 11 21 35,00
Lớp 12 14 23,33
3 Tình trạng học lực
Giỏi 3 5,00
Khá 26 43,33
Trung bình 31 51,67
(Nguồn: Số liệu điều tra)
Khách thể nghiên cứu tại hai trường THPT trên địa bàn huyện Hải Hà
bao gồm cả học sinh nam và học sinh nữ.Trong đó, nam sinh chiếm tỷ lệ cao
hơn (65%), nữ sinh chiếm 35% cũng không phải một tỷ lệ nhỏ. Nguyên nhân
của các vụ bạo hành có những điểm khác nhau, nhưng nhìn chung đều là
những vấn đề liên quan đến tâm sinh lý học sinh như: Việc bị bạn bè xa lánh,
bố mẹ, thầy cô thiếu quan tâm, hay là ảnh hưởng từ môi trường học tập, sinh
sống… Những hành vi bạo lực này không chỉ xảy ra ở các bạn nam mà còn
xảy ra ở cả phái nữ, vốn được mệnh danh là “phái yếu”. Lý do để học sinh,
nhất là nữ sinh đánh nhau cũng khá đơn giản, rất trẻ con như: “nhìn đểu”,
không cho chép bài, nói xấu, ghen tuông, đả kích nhau trên Facebook…Thời
gian gần đây, xuất hiện tình trạng học sinh nữ đánh nhau hội đồng, quay
phim, lan truyền qua mạng Internet và điện thoại di động. Học sinh đánh nhau
không chỉ dùng chân tay mà còn dùng hung khí để “xử nhau”. Liên tiếp xảy
ra những vụ bạo lực học đường, tính chất ngày càng nguy hiểm không những
làm xôn xao dư luận còn khiến các bậc phụ huynh lo lắng khi con em mình

54
tới trường. Theo các chuyên gia giáo dục, ở độ tuổi mới lớn, dù là con trai hay
con gái thì đều thích thể hiện mặc dù có thể có lý do này, lý do khác nhưng
điều quan trọng nhất vẫn là muốn thể hiện bản thân, thể hiện uy lực, thể hiện
cái này, cái khác… Một thực trạng đáng buồn là học sinh đứng ngoài xem, cổ
vũ và quay clip đưa lên mạng cho thấy nhận thức, sự vô cảm trong các em
này. Cụ thể như trường hợp của em N.T.T.D trường THPT Đường Hoa
Cương bị cho là cướp người yêu của em P lớp trên mà bị đánh hội đồng, sau
đó xé quần áo và đẩy em xuống suối. Em D không biết bơi, chơi vơi giữa
dòng nước nhưng các em khác chỉ đứng nhìn và lấy điện thoại quay video.
May có có người dân nhìn thấy và cứu em D. Điều này cần có sự quan tâm,
giáo dục nhiều hơn nữa từ gia đình, nhà trường và cả xã hội.Có một thực tế
hiện nay văn hoá ứng xử học đường đang bị xem nhẹ. Nhà trường chỉ tập
trung vào việc dạy kiến thức tự nhiên, xã hội mà quên đi giáo dục nhân cách
sống cho học sinh.
Bạo lực học đường hiện nay không chỉ là xích mích, những lời đe dọa
hay những hành động chân tay mà các em học sinh còn sử dụng những hình
thức nguy hiểm hơn như: trường hợp em T.D.T, học sinh trường THPT
Quảng Hà đang trong giờ ra chơi em bị em L.V.M - một học sinh đã bị nhà
trường đình chỉ học cầm dao gọt hoa quả định đâm em T, nhưng lớp trưởng
lớp em T phát hiện và có hành động kịp thời nên em T chỉ bị thương nhẹ.
Có thể thấy, bạo lực học đường đã gây ra những tổn thương thể xác và
tinh thần nghiêm trọng. Từ đó, nhiều học sinh lựa chọn việc bỏ học như một
cách để tránh bạo lực học đường. Đây cũng chính là một hồi chuông cảnh báo
cho nên giáo dục trong nước hiện nay. Cần có những biện pháp giáo dục tốt
hơn đối với các em học sinh, cũng như cần có các biện pháp ngăn chặn bạo
lực học đường kịp thời.

55
Theo báo cáo tổng kết năm học 2016 – 2017, trên địa bàn trường THPT
Quảng Hà đã xảy ra 17 vụ bạo lực học đường và trường THPT Đường Hoa
Cương là 13 vụ. Những con số này không hề nhỏ với một môi trường là để
các em học tập và hoàn thiện nhân cách. Một thực tế đáng báo động khi mà
những vụ bạo lực học đường xảy ra được thống kê báo cáo là những vụ xảy ra
gần hoặc trong trường học và để lại những hậu quả nghiêm trọng. “Chúng tôi
chỉ thống kê số vụ bạo lực mà nhà trường phát hiện và xử lý trên địa bàn
trường học, với những vụ xảy ra ngoài địa bàn trường học mà không được
gia đình hay chính quyền địa phương báo thì chúng tôi rất khó có thể nắm
được” một nhân viên kiêm nhiệm hoạt động CTXH chia sẻ. [20], [21]
Từ bảng số liệu trên có thể thấy những học sinh đầu cấp cũng là đối
tượng dễ bị bắt nạt. Tỷ lệ học sinh lớp 10 bị bạo lực học đường chiếm tỷ lệ
cao nhất với 41,67%, học sinh lớp 11 chiếm tỷ lệ cao thứ hai với 35% và học
sinh lớp 12 chiếm 23,33%. Mọi học sinh đều có thể là nạn nhân của bạo lực
học đường, ngay cả những học sinh giỏi, như bảng số liệu trên số học sinh có
học lực giỏi bị bạo lực học đường là 5%, học sinh có học lực khá là 43,33%,
chiếm tỷ lệ cao nhất đó là học sinh trung bình với 51,67%. Một học sinh chia
sẻ “Chỉ vì không cho các bạn xem bài trong giờ kiểm tra toán mà em bị một
bạn ngồi gần xé bài kiểm tra, các bạn trong lớp nói là ích kỷ, rồi chặn xe dọa
đánh nếu lần sau vẫn không cho các bạn chép bài”.
Bên cạnh điều tra khách thể nghiên cứu là học sinh bị bạo lực học
đường, tác giả còn tiến hành điều tra trên 10 giáo viên, nhân viên kiêm nhiệm
công tác xã hội trong 2 trường THPT. Những người làm công tác xã hội học
đường tại địa bàn nghiên cứu không phải là những nhân viên công tác xã hội
được đào tạo chuyên nghiệp, mà là những cán bộ Đoàn, nhân viên y tế học
đường và giáo viên làm công tác kiêm nhiệm.

56
Với khách thể nghiên cứu là những giáo viên, nhân viên phụ trách hoạt
động công tác xã hội trong trường học thì đa số là nam giới (chiếm 60%), nữ
giới chỉ chiếm 40%. Theo một nữ nhân viên phụ trách hoạt động công tác xã
hội học đường chia sẻ: “Khi bạo lực học đường xảy ra thì các đồng nghiệp
nam sẽ xử lý can thiệp nhanh và hiệu quả hơn là nữ giới chúng tôi. Nữ giới
đôi khi còn vướng bận việc gia đình nên khi mà xảy ra bạo lực học đường
ngoài giờ hành chính thì chúng tôi ít có thể có mặt ngay để giải quyết”. Có
thể thấy do quan điểm cá nhân này mà có sự chênh lệch về số nam và nữ tham
gia hoạt động trong trường học nói chung và các hoạt động công tác xã hội
học đường nói riêng.
Độ tuổi của những giáo viên, nhân viên phụ trách hoạt động công tác
xã hội tương đối trẻ, đa số ở độ tuổi “dưới 30 tuổi” và “từ 30 đến 40 tuổi”.
Được biết đây chủ yếu là những giáo viên, nhân viên trẻ mới về trường công
tác và một số là những giáo viên có kinh nghiệm phụ trách hoạt động Đoàn
trường. Để phát huy được các hoạt động trong trường học, cũng như hoạt
động công tác xã hội với học sinh bị bạo lực học đường thì sức trẻ và sự nhiệt
huyết là rất cần thiết.
2.2. Thực trạng về hoạt động công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực
học đường
2.2.1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động công tác xã hội đối với
Theo quan điểm triết học Mác- Lênin: Nhận thức là quá trình tái tạo
lại hiện thực ở trong tư duy của con người, được quyết định bởi quy luật phát
triển xã hội và gắn liền cũng như không thể tách rời khỏi thực tiễn, nó phải là
mục đích của thực tiễn, phải hướng tới chân lý khách quan [11].
Nhận thức là một trong ba mặt cơ bản của đời sống tâm lý con người

57
12%
23%
65%
(nhận thức, tình cảm, hành động). Đây cũng là tiền đề của tình cảm và hành
động, có quan hệ chặt chẽ với chúng và các hiện tượng tâm lý khác. Nhận
thức đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành thái độ, hành vi khi đứng
trước một đối tượng hay sự việc nào đó và là thành phần không thể thiếu
trong sự phát triển của con người. Nếu nhận thức đúng đắn, chúng ta sẽ có
được hành động tốt, có thể cải tạo được thế giới xung quanh và cao hơn nữa
là con người có thể cải tạo được chính bản thân mình.
Để có được những hoạt động công tác xã hội hiệu quả trong việc hỗ trợ
nạn nhân bị bạo lực học đường, nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động
công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường rất cần thiết đối với những
học sinh là nạn nhân của bạo lực học đường. Chỉ khi mà các em đánh giá
đúng tầm quan trọng của hoạt động công tác xã hội trong việc hỗ trợ mình thì
các em mới có thể tìm đến và nhận được những hoạt động trợ giúp hiệu quả
nhất,trước hết người nhân viên công tác xã hội phải nhận thức đúng tầm quan
trọng của hoạt động này.
Biểu 2.1. Đánh giá mức độ quan trọng về hoạt động công tác xã hội
đối với nạn nhân bị bạo lực học đường của học sinh
Rất quan trọng
Quan trọng
Không quan trọng

58
Có thể thấy đa số học sinh đã nhận thức được tầm quan trọng của hoạt
động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường. Tuy nhiên vẫn
có một số em chưa nhận thức được điều này, khi mà có 12% ý kiến các em
đánh giá hoạt động này “không quan trọng”. Chiếm tỷ lệ cao nhất là 65% ý
kiến các em đánh giá mức độ “quan trọng” của hoạt động và 23% là “rất quan
trọng”. Nhận thức của các em về hoạt động công tác xã hội đang dần được
hình thành bên cạnh đó vẫn tồn tại một số hạn chế.
“Hoạt động công tác xã hội với nạn nhận bị bạo lực học đường sẽ giúp
hỗ trợ kịp thờicho chúng em không chỉ khi bạo lực xảy ra mà còn cả ngăn
ngừa bạo lực xảy ra, giúp em có thể tự giải quyết được những vấn đề mình
gặp phải, cảm thấy an toàn và yên tâm học tập hơn”. Em V.H.D chia sẻ
Đánh giá đúng tầm quan trọng của hoạt động công tác xã hội đối với
nạn nhân bị bạo lực học đường của nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội học
đường và của chính nạn nhân bị bạo lực học đường sẽ giúp cho hoạt động này
đạt hiệu quả tốt nhất và giúp cho các em hạn chế được hậu quả của các hành
vi bạo lực cũng như ngăn ngừa được bạo lực học đường tiếp tục xảy ra.
“Tình trạng bạo lực trong học đường đang diễn ra khá phức tạp và hậu
quả ngày càng nghiêm trọng, đây chính là một trong những nguyên nhân gây
ra nạn bỏ học, vì những học sinh hay bị bắt nạt sẽ không tập trung được vào
việc học, học kém đi, và trở nên sợ hãi trường học. Các hoạt động công tác xã
hội học đường có thể ngăn ngừa hoặc giảm thiểu nạn bắt nạt bằng cách tăng
cường hỗ trợ cho những học sinh có nguy cơ bị bắt. Theo quan điểm của tôi,
hoạt động này khá là quan trọng và cần thiết phải có”.Nhân viên kiêm nhiệm
công tác xã hội học đường tại trường THPT Đường Hoa Cương chia sẻ.
“Có nhân viên công tác xã hội học đường sẽ giúp giải quyết nhiều vấn
đề trong trường học, đặc biệt là vấn đề bạo lực học đường, từ đó sẽ tạo được

59
môi trường học tập an toàn và thân thiện hơn, cũng giảm bớt gành nặng công
việc cho những giáo viên làm công tác kiêm nhiệm như chúng tôi, đôi khi
chúng tôi khó có thể bao quát được hết”. Một nhân viên kiêm nhiệm công tác
xã hội trường THPT Quảng Hà chia sẻ.
2.2.2. Các hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường
2.2.2.1. Thực trạng triển khai các hoạt động công tác xã hội hỗ trợ nạn nhân
Bảng 2.2. Các hoạt động công tác xã hội hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực
học đường
S
T
T
Các hoạt động
Mức độ triển khai
Không thường
xuyên
Thường
xuyên
Rất thường
xuyên
SL Tỷ lệ SL Tỷ lệ SL Tỷ lệ
1 Tham vấn, hỗ trợ tâm lý 26 43,33 20 33,33 14 23,34
2 Truyền thông nâng cao
kiến thức về BLHĐ
4 6,67 31 51,67 25 41,66
3 Kết nối nguồn lực hỗ
trợ nạn nhân bị BLHĐ
27 45,00 21 35,00 12 20,00
4 Phát hiện sớm và tổ
chức các hoạt động
phòng ngừa BLHĐ
41 68,33 16 26,67 3 5,00
5 Tổ chức hoạt động giáo
dục nâng cao nhận thức
và cách ứng phó khi
BLHĐ xảy ra
33 55,00 25 41,67 2 3,33

60
Dựa vào bảng số liệu điều tra trên, các em học học sinh là nạn nhân của
bạo lực học đường cho biết hoạt động được triển khai thường xuyên nhất
trong việc hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường đó là “Truyền thông nâng
cao kiến thức về BLHĐ”, với 56,67% cho là “Thường xuyên” và 41,66% ý
kiến cho là “ rất thường xuyên” triển khai hoạt động này. Một hoạt động khác
cũng được các em cho rằng triển khai thường xuyên đó là “Tham vấn, hỗ trợ
tâm lý” tiếp đến là hoạt động “Kết nối nguồn lực hỗ trợ nạn nhân bị BLHĐ”.
Bên cạnh những hoạt động được tổ chức thường xuyên thì việc “Phát hiện
sớm và tổ chức các hoạt động phòng ngừa BLHĐ” chưa được chú ý trong nhà
trường, có đến 68,33% số người được hỏi cho rằng nhà trường “không thường
xuyên” triển khai hoạt động này. Một hoạt động khác cũng ít được triển khai
đó là “Tổ chức hoạt động giáo dục nâng cao nhận thức và cách ứng phó khi
BLHĐ xảy ra”, 55% ý kiến cho rằng không thường xuyên tổ chức hoạt động
này. Có thể nói, tại các trường mà tác giả khảo sát, các hoạt động ngăn ngừa,
hạn chế bạo lực học đường đối với nạn nhân còn ít được triển khai. Nhà
trường chưa thực sự chú ý đến việc cung cấp cho các em các kiến thức cơ bản
về việc phòng ngừa và ứng phó với bạo lực học được. Chỉ khi bạo lực học
đường xảy ra rồi nhà trường mới triển khai một số hoạt động can thiệp giải
quyết.
Em N.T.H, học sinh trường THPT Quảng Hà chia sẻ: “Sau khi em bị
bạn đánh, em được thầy cô hỏi lý do tại sao lại dẫn đến việc bị đánh, rồi động
viên em không phải sợ hãi, lo lắng, thầy cô sẽ có biện pháp xử lý để việc bạo
lực không xảy ra với em nữa.”
Em N.V.P, học trường THPT Đường Hoa Cương cũng chia sẻ: “Trong
một số buổi sinh hoạt ngoại khóa, chủ đề bạo lực học đường được đưa ra để
trình bày. Khi nào trong trường xảy ra vụ học sinh đánh nhau, thầy cô mới
đưa ra lời cảnh cáo trước toàn trường trong buổi chào cờ đầu tuần, nhắc nhở

61
về hậu quả của bạo lực học đường và yêu cầu khi có dấu hiệu bị bạo lực phải
báo với thầy cô”.
Hoạt động hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường nghiên cứu tại hai
trường thực tế đã được triển khai với một số hoạt động như truyền thông giáo
dục các kiến thức về BLHĐ, tham vẫn hỗ trợ tâm lý cho nạn nhân bị bạo lực
học đường, kết nối nguồn lực hỗ trợ nạn nhân bị BLHĐ… Đây đều là những
hoạt động đã mang màu sắc của công tác xã hội, tuy nhiên những hoạt động
này đều được thực hiện bởi các nhân viên học đường hoặc những giáo viên
đoàn kiêm nhiệm hoạt động học đường. Do đó, các hoạt động công tác xã hội
đối với nạn nhân công tác xã hội vẫn còn rất mờ nhạt, chưa thực sự chuyên
nghiệp và đem lại hiệu quả.
Theo em P.T.A, học sinh trường THPT Quảng Hà: “Hôm em bị đánh,
các thầy trong trường đã đến can ngăn, yêu cầu giải tán đám đông tụ tập và
đưa em về tận nhà. Ngoài giờ lên lớp mà thầy cô vẫn quan tâm đến hành
động của học sinh sau giờ học, theo em đấy là hoạt động công tác xã hội rồi”.
Một em học sinh khác chia sẻ: “Ở trường em cũng có hoạt động để hỗ
trợ giải quyết khi bạo lực học đường xảy. Như khi em bị bạo lực thì cũng
được thầy cô quan tâm hỏi han, chia sẻ cảm xúc, cũng chỉ cho em một số cách
ứng phó khi bạo lực học đường xảy ra và thầy cô liên lạc về gia đình em cũng
như gia đình của bạn học sinh có hành vi bạo lực kia để xử lý. Em nghĩ những
hoạt động này chính là các hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo
lực học đường.”
2.2.2.2. Kết quả hoạt động phòng ngừa
Như đã biết, khi ứng phó với các vấn đề xã hội, các hoạt động mang
tính phòng ngừa luôn được quan tâm, chú ý. Với vấn đề bạo lực trong trường

62
70
60
50
40
30
20
10
0
Truyền thông giáo Phối hợp chặt chẽ Trang bị kiến thức Quan sát, phát hiện Tham vấn, trị liệu
dục nâng cao nhận với gia đình học về BLHĐ cho gia những biểu hiện, tâm lý cho những
thức về BLHĐ sinh đình học sinh hành vi bất thường học sinh có nguy
của học sinh cơ gây ra hành vi
BLHĐ
học, làm tốt công tác ngăn ngừa sẽ làm giảm thiểu việc xảy ra các hành vi bạo
lực. Vậy nhân viên kiêm nhiệm CTXH học đường trên địa bàn nghiên cứu đã
thực hiện hoạt động này như thế nào? Kết quả khảo sát trên 60 em học sinh là
nạn nhân bị bạo lực học đường cho thấy: có nhiều hoạt động phòng ngừa
hành vi bạo lực học đường được thực hiện được thể hiện qua biểu:
Biểu đồ 2.2. Mức độ hiệu quả của hoạt động phòng ngừa BLHĐ
Hoạt động “Truyền thông nâng cao nhận thức về BLHĐ” được đánh
giá bởi các nạn nhân bị bạo lực học đường là hiệu quả nhất với tỷ lệ 65%,
hoạt động “Tham vấn, trị liệu tâm lý cho những học sinh có nguy cơ gây ra
hành vi BLHĐ” cũng là một trong những hoạt động được các em đánh giá là
hiệu quả với 45% số người được hỏi đánh giá mức độ hiệu quả ở mức “đạt
hiệu quả cao”. Tiếp theo là hoạt động “phối hợp chặt chẽ với gia đình học
sinh” chiếm 40% và “trang bị kiến thức về BLHĐ cho gia đình học sinh”
31,36%. Đạt hiệu quả thấp nhất là hoạt động “Quan sát, phát hiện những biểu
hiện, hành vi bất thường của học sinh”.
Để thực hiện tốt hoạt động phòng ngừa được vai trò này, nhân viên kiêm
nhệm CTXH phải làm tốt các hoạt động truyền thông, tham vấn tư vấn tâm lý và
18.33%
31.67%
40%
45%
65%

63
kết nối xây dựng mạng lưới với những thành viên trong cộng đồng, các tổ chức
đoàn thể, gia đình để hỗ trợ phát hiện ra những biểu hiện bất thường của học sinh
với những biểu hiện như: lầm lì, ít nói, “mặt lạnh”, cộc tính, hay giận dữ, buồn
bã, ít có sự liên hệ với nhà trường, bị bạn bè trêu chọc, có xu hướng tự tách biệt
mình, kết quả học tập giảm sút đột ngột, học không tập trung, bỗng nhiên xuất
hiện các hành vi lệch chuẩn như hút thuốc, uống rượu, chống đối thầy cô và gia
đình, thích đi chơi, về nhà muộn, bỏ học; Áo quần, sách vở, đồ dùng bị rách,
mất, có các thương tích trên cơ thể mà không giải thích được, sợ đi học, khó ngủ
và thường xuyên lo lắng… Đây là một số dấu hiệu của học sinh bị BLHĐ, nhân
viên kiêm nhiệm hoạt động CTXH phát hiện được sớm các dấu hiệu sẽ giúp
ngăn ngừa BLHĐ tiếp tục xảy ra với các em.
Hoạt động phòng ngừa bạo lực học đường không chỉ dựa vào những
dấu hiệu của các em là nạn nhân bị bạo lực học đường mà nhân viên xã hội
phải quan sát, tiếp cận thường xuyên, hỏi thăm tình hình của những học sinh
có nguy cơ gây ra hành vi bạo lực học đường cao, kịp thời định hướng, giải
quyết những khó khăn. Mặc dù, các hành vi bạo lực trong nhà trường trước
khi xuất hiện không phải lúc nào cũng có những dấu hiệu rõ ràng, dễ nhận
biết, nhưng nhân viên CTXH có thể phát hiện ra những biểu hiện sớm phát
sinh hành vi bạo lực từ học sinh, từ đó có những biện pháp và hành động ngăn
ngừa bạo lực kịp thời và hiệu quả. Để làm tốt được hoạt động phòng ngừa đối
với nạn nhân bị bạo lực học đường, nhân viên kiêm nhiệm hoạt động công tác
xã hội tại địa bàn nghiên cứu cần nằm được các kiến thức và kỹ năng phát
hiện sớm, đánh giá và phân tích vấn đề, đưa ra quy trình can thiệp phù hợp.
Người đảm nhiệm công tác này cần phải được đào tạo chuyên môn thì mới có
thể nắm được kiến thức và kỹ năng này. Tuy nhiên, một thực tế rằng các nhân
viên làm hoạt động công tác xã hội học đường tại hai trường THPT nghiên
cứu chưa được đào tạo bài bản về công tác xã hội mà chủ yếu làm công tác

64
kiêm nhiệm.Việc phát hiện và xử lý các trường hợp học sinh bị bạo lực học
đường nhiều khi chưa được chú trọng bởi những nhân viên, giáo viên này còn
phải dành thời gian cho các hoạt động chuyên môn. Chính vì vậy, hoạt động
“quan sát những biểu hiện bất thường của học sinh” tại địa bàn nghiên cứu
chưa đạt hiệu quả. “Nhiều khi học sinh bị bạo lực, nhà trường còn chẳng
biết”. (Một em học sinh chia sẻ)
2.2.2.3. Kết quả hoạt động truyền thông
Truyền thông trong công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường là một quá trình liên tục chia sẻ các thông tin, kiến thức, thái độ, tình
cảm và kỹ năng tạo ra sự hiểu biết lẫn để dẫn đến những thay đổi trong nhận
thức, thái độ và hành động. Thông qua truyền thông, cá nhân, gia đình nạn
nhân bị bạo lực học đường, cộng đồng và xã hội thay đổi nhận thức, tiến tới
thay đổi hành vi ứng xử đối với nạn nhân bị bạo lực học đường. Nhờ đó, nạn
nhân bị bạo lực học đường và gia đình họ có môi trường hỗ trợ họ có khả
năng phòng ngừa và tăng cường khả năng giúp đỡ những nạn nhân bị bạo lực
học đường.
Tại các trường phổ thông trên địa bàn nghiên cứu, các nhân viên kiêm
nhiệm CTXH trong nhà trường đã tổ chức nhiều hoạt động truyền thông như
truyền thông qua việc cung cấp một số tài liệu, sách báo có liên quan đến bạo
lực học đường; treo, dán những hình ảnh, áp phích và khẩu hiệu tại bảng tin
hay công trường học; tổ chức các buổi ngoại khóa với kiến thức liên quan đến
bạo lực học đường như: thực trạng, nguyên nhân, hậu quả, các biện pháp ứng
phó và phòng tránh… Mức độ hiệu quả của các hoạt động truyền thông này
được thể hiện qua bảng số liệu dưới đây:

65
Bảng 2.3. Mức độ hiệu quả của hoạt động truyền thông
S
T
T
Các hoạt động truyền
thông
Mức độ hiệu quả
Không đạt
hiệu quả
Hiệu quả
bình thường
Đạt hiệu quả
cao
1 Cung cấp tài liệu, sách báo 16 26,67 25 41,67 19 31,66
2 Truyền thông qua hình
ảnh, tờ rơi, áp phích, khẩu
hiệu
18 30,00 28 46,67 14 23,33
3 Tổ chức các buổi sinh hoạt
ngoại khóa, thi hỏi đáp về
BLHĐ
17 28,33 23 38,33 20 33,34
4 Truyền thông qua các hoạt
động văn nghệ như ca hát,
múa kịch, thơ ca
33 55,00 15 25,00 12 20,00
5 Sử dụng đài phát thanh
trường truyền thông trong
các giờ ra chơi
26 43,33 19 31,67 15 25,00
Dựa vào bảng số liệu điểu tra trên, ta thấy rằng các hoạt động truyền
thông đa số được các nạn nhân bị bạo lực học đường đánh giá ở mức độ “hiệu
quả bình thường”. Hoạt động truyền thông được các em đánh giá “đạt hiệu
quả cao” nhất cũng chỉ chiếm tỷ lệ 31,66% là hoạt động “Cung cấp tài liệu,
sách báo”, đứng thứ hai là hoạt động “Sử dụng đài phát thanh trường truyền
thông trong các giờ ra chơi” chỉ được đánh giá “đạt hiệu quả cao” ở mức
25%. Trong khi đó, tỷ lệ khá cao là 55% ý kiến đánh giá “không đạt hiệu quả”
là hoạt động “Truyền thông qua các hoạt động văn nghệ như ca hát, múa kịch,
thơ ca”, gần một nửa số người được hỏi đánh giá hoạt động “Sử dụng đài phát
thanh trường truyền thông trong các giờ ra chơi” là “không hiệu quả” với tỷ lệ
43,33%. Hoạt động “Tổ chức các buổi sinh hoạt ngoại khóa, thi hỏi đáp về
BLHĐ” được đánh giá mức độ hiệu quả không có nhiều chênh lệch giữa các

66
mức độ với 28,33% đánh giá “không đạt hiệu quả”, 38,33% “đạt hiệu quả
bình thường” và 21,66% “đạt hiệu quả cao.
Từ đó, có thể thấy các hình thức tuyên truyền tại các trường THPT
được nghiên cứu đã có nhiều hoạt động truyền thông về BLHĐ đa dạng về
hình thức giúp ngăn ngừa, nâng cao nhận thức của học sinh trong nhà trường.
Công tác tuyên truyền cũng được chú ý, xây dựng kế hoạch cụ thể với các nội
dung như: Tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho học sinh về hậu
quả của bạo lực học đường, trang bị các kỹ năng phòng chống bạo lực học
đường… Những hoạt động này cũng đã mang lại nhiều tín hiệu tích cực.
“Trong các buổi tuyên truyền nhà trường đã thực hiên, cũng có rất
nhiều nội dung được nói, nhưng em nhớ nhất là được các thầy cô dạy về quy
tắc “bốn cần, bốn không” khi gặp phải tình huống có thể gây bạo lực, em
nghe thấy hay, rất thiết thực”. Học sinh L.T.T trường THPT Đường Hoa
Cương cho biết.
“Ở trường em, thầy Hiệu trưởng tuần nào cũng giáo dục các bạn về
lòng nhân ái, đạo đức… thông qua những câu chuyện kể trong giờ chào
cờ.em thấy đây là một hình thức truyền thông khá thú vị”. Học sinh B.T.K,
trường THPT Quảng Hà chia sẻ
Tuy nhiên, trên thực tế các hoạt động này vẫn chưa thực sự đem lại
hiệu quả trong việc hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường, chưa có được sức
hút lớn. Bởi các hoạt động truyền thông này đôi khi vẫn mang nhiều tính hình
thức, chưa thực sự thay đổi được nhận thức của đối tượng được truyền thông.
“Chúng tôi thực hiện các hoạt động theo kế hoạch của nhà trường đề ra. Các
buổi tập huấn trang bị kiến thức cho học sinh dựa trên các tài liệu trên
Internet, sách báo”. (PVS, Nhân viên học đường, trường THPT Đường Hoa
Cương). Những hạn chế về kiến thức và phương pháp thức hành nghề CTXH
cũng ảnh hưởng nhiều đến hoạt động truyền thông khiếnhình thức truyền

67
thông cũng chưa đa dạng, không tạo được sự thu hút của người nghe.
“Nhà trường có tổ chức các buổi học ngoại khóa nói về bạo lực học
đường, chúng em cũng nắm bắt được những thông tin cơ bản. Song em thấy
còn nói chung chung lắm. Chứ các thầy cô không nói rõ, chúng em cũng
không vận dụng được.Lần nào cũng thế, vẫn thầy cô nói còn học sinh ngồi
nghe, em thấy chán lắm.”Học sinh T.T.P, trường THPT Quảng Hà chia sẻ.
Ngoài ra, qua tìm hiểu thực tế, tác giả được biết: trong các buổi tập
huấn, truyền thông về phòng chống bạo lực học đường cho học sinh, các phụ
huynh học sinh cũng được mời tham dự, cũng là để trang bị kiến thức cho họ
thêm kiến thức về bạo lực học đường. Song vì nhiều lý do khách quan, các
phụ huynh không tham dự đầy đủ nên hoạt động này chưa thu được kết quả
như mong muốn.
Thêm vào đó, kinh phí đầu tư cho các hoạt động truyền thông về
BLHĐ khá eo hẹp. Vì lý do đó nên nguồn tài liệu, sách báo về BLHĐ rất hạn
chế, chủ yếu là sưu tầm qua internet.Việc truyền thông qua tờ rơi, hình ảnh,
áp phích hay khẩu hiệu khá tốn kém, chưa được đầu tư nhiều nên chưa đem
lại hiệu quả truyền thông từ hoạt động này. “Số tài liệu, sách báo về BLHĐ
trên thư viện trường cũng không có nhiều.Hơn nữa, nhà trường vẫn đang
trong quá trình hoàn thiện cơ sở vật chất nên kinh phí đầu tư cho các hoạt
động khá hạn chế.Việc truyền thông về BLHĐ mà có thêm được tờ rơi hay áp
phích, khẩu hiệu chắc sẽ đạt được hiệu quả hơn”. PVS, Nhân viên trường
THPT Đường Hoa Cương.
2.2.2.4. Kết quả hoạt động tham vấn
Hoạt động tham vấn có vai trò rất lớn trong việc phục hồi tâm lý cho
những học sinh là nạn nhân của bạo lực và những học sinh có hành vi bạo lực
học đường. Đối với những học sinh là nạn nhân của BLHĐ thì tham vấn giúp
giải tỏa những áp lực tâm lí khủng hoảng, lo sợ đè nén các em.Giúp các em
tìm ra những giải pháp đương đầu với những tình huống có thể xảy ra bạo lực.

68
Với mục đích là giúp các em có được tâm lý tốt, để từ đó sản sinh ra
“sức đề kháng” đương đầu với những khó khăn một cách có lý trí, tránh
những sai lệch về cả nhận thức và hành vi. Thông qua hoạt động tham vấn,
nhân viên CTXH giúp các em có cơ hội được giải bày tâm sự, lắng nghe
những suy nghĩ của các em, giúp cho học sinh đó có cơ hội được giải tỏa,
“xả” được những dồn nén trong lòng, có cảm giác được chấp nhận, tôn
trọng,được bảo vệ và che chở.
Hoạt động “tham vấn trường học” là hình thức được áp dụng tương đối
phổ biến hiện nay. Đây cũng là hoạt động ứng dụng thực tiễn nhằm giúp đỡ
những cá nhân có vấn đề, thường chủ yếu hỗ trợ các vấn đề cảm xúc và hành
vi, đặc biệt là các rối nhiễu tâm lý như trầm cảm, lo âu,...Mục tiêu là giúp học
sinh có được nhận thức, cảm xúc và hành vi đúng đắn. Đối với học sinh bị
bạo lực học đường, việc trợ giúp tâm lý sẽ rất phù hợp và mang lại hiệu quả
trợ giúp thiết thực. Các nhân viên CTXH giúp các em học sinh bị bạo lực
giảm bớt sự căng thẳng, lo âu, làm thư giãn cảm xúc tiêu cực, từng bước ổn
định. Hoạt động này cùng với sự hỗ trợ tích cực từ những nhân viên CTXH
cũng đã mang lại những ảnh hưởng tích cực cho học sinh bị bạo lực.
Có thể thấy, CTXH quan tâm đến nhiều mặt của cuộc sống có ảnh
hưởng tới việc học tập và phát triển của học sinh. Để làm được điều này, nhân
viên CTXH trường học cần được đào tạo các kiến thức và kỹ năng CTXH,
biết cách làm việc với nhiều đối tượng khác nhau liên quan tới học sinh, như
phụ huynh, giáo viên, bạn bè, họ hàng, các ban ngành, đoàn thể và cán bộ
chuyên môn khác.
Hiện nay hoạt động tham vấn cho học sinh trong môi trường học đường
chủ yếu dựa vào các giáo viên chủ nhiệm hay trực tiếp giảng dạy các em mà
chưa có nhân viên CTXH. Hoạt động tham vấn là cần thiết cho các em là nạn
nhân tuy nhiên sự thiếu thốn về nhân sự hiện nay nên hoạt động này vẫn chưa
được quan tâm đúng mức.Thầy cô trong trường với giờ giảng dạy khá nhiều

69
nên đôi khi công việc giảng dạy rất bận rộn vì thế nếu phải làm hai việc một
lúc thì đó là điều khó thực hiện được. CTXH trong học đường còn rất mới, số
lượng nhân viên CTXH còn rất hạn hẹp điều này cũng lý giải vì sao số lượng
học sinh gây gổ đánh nhau trong trường học ngày càng gia tăng kéo theo là số
học sinh bị bạo lực cũng tăng theo. Hơn nữa, ở các trường học hiện nay, đặc
biệt tại hai trường nghiên cứu vẫn chưa có văn phòng Tham vấn học đường,
các nhân viên kiêm nhiệm CTXH học đường ở đây là những thầy cô giáo,
nhân viên phụ trách công tác học sinh đã sử dụng phòng Văn phòng Đoàn
hoặc phòng Y tế học đường làm địa điểm diễn ra các buổi nói chuyện, chia sẻ,
giúp đỡ những học sinh bị bạo lực học đường. Dưới đây là bảng kết quả đánh
giá hoạt động tham vấn của nhân viên công tác xã hội học đường với nạn
nhân bị bạo lực học đường:
Bảng 2.4. Mức độ hiệu quả của hoạt động tham vấn với nạn nhân bị bạo
lực học đường
S
T
T
Hoạt động tham vấn
Không đạt
hiệu quả
Hiệu quả bình
thường
Đạt hiệu quả
cao
SL % SL % SL %
1 Chia sẻ những lo lắng,
tâm tư tình cảm hay
những vấn đề các em
đang gặp phải
12 20,00 31 51,67 17 28,33
2 Tham vấn trị liệu, hỗ
trợ ổn định tâm lý cho
nạn nhân bị BLHĐ
37 61,67 17 28,33 6 10,00
3 Tham vấn về dự phòng,
phòng tránh BLHĐ,tư
vấn cho nạn nhân cách
tự bảo vệ bản thân khi
xảy ra BLHĐ
18 30,00 27 45,00 15 25,00
4 Tham vấn cho gia đình
nạn nhân bị BLHĐ
25 41,67 21 35,00 14 23,33

70
Trong quá trình hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường, hoạt động tham
vấn của nhân viên công tác xã hội là rất quan trọng. Với mục đích của tham vấn
là giúp cho đối tượng nâng cao chức năng xã hội thông qua việc để họ hiểu hơn
về những cảm xúc, chỉnh sửa hành vi và học cách ứng phó với tình huống có vấn
đề. Để đánh giá và chuẩn đoán tâm lý xã hội của nạn nhân bị bạo lực học đường,
nhân viên công tác xã hội phải có được sự thấu cảm với tâm tư, tình cảm của đối
tượng. Có thể thấy hoạt động này, các nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội tại
đây là làm khá tốt hoạt động “Chia sẻ những lo lắng, tâm tư tình cảm hay những
vấn đề các em đang gặp phải” với 51,67% người được hỏi đánh giá “đạt hiệu
quả bình thường” và 28,33% đánh giá “đạt hiệu quả cao”, chỉ 20% đánh giá là
“không đạt hiệu quả”. Việc chia sẻ những lo lắng, tâm tư tình cảm là tiền đề
quan trọng cho hoạt động tham vấn đạt hiệu quả.
Tuy nhiên hoạt động tham vấn mới chỉ dừng ở mức thấu hiểu những
cảm xúc, vấn đề mà các nạn nhân đang gặp phải, việc hỗ trợ để họ điều chỉnh
cảm xúc và học cách ứng phó với vấn đề còn nhiều hạn chế. Khi hỏi các em
học sinh bị bạo lực học đường thì hoạt động “Tham vấn trị liệu, hỗ trợ ổn
định tâm lý cho nạn nhân bị BLHĐ” chỉ được đánh giá “đạt hiệu quả cao” là
10% và 28,33% “đạt hiệu quả bình thường”, tỷ lệ này là khá thấp so với
61,67% số người được hỏi đánh giá “không đạt hiệu quả”. Như vậy có thể
thấy hoạt động tham vấn trị liệu tâm lý chuyên sâu với nạn nhân bị BLHĐ tại
hai trường chưa hiệu quả.
Hoạt động tham vấn mới chỉ tập trung chủ yếu vào đối tượng là nạn
nhân bị bạo lực học đường, trong khi đó mức độ nhận thức về hoạt động hỗ
trợ tâm lý học đường của phụ huynh học sinh còn ở mức thấp, còn nhiều hạn
chế, nhiều phụ huynh không quan tâm về tham vấn học đường. Thậm chí
những phụ huynh học sinh có suy nghĩ, nhìn nhận không đúng về bạo lực học
đường, rối loạn tâm lý… hay công tác tham vấn học đường cho con em mình.

71
Đây là một trong những nguyên nhân khiến cho hoạt động tham vấn học
đường chưa được thực hiện hiệu quả. Theo nghiên cứu “Tìm hiểu nhận thức
và nhu cầu của phụ huynh học sinh đối với hoạt động tham vấn học đường”
của TS Nguyễn Thị Hằng Phương (Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà
Nẵng) thì: Phần lớn phụ huynh có nhu cầu được tư vấn kiến thức về tâm, sinh
lý của từng lứa tuổi, cách tương tác với con trong sinh hoạt cuộc sống; cách
hỗ trợ con khi con trong các tình huống như: Con sợ đến trường, nôn, khóc,
hoặc có khi bị bạn đánh, lấy đồ… Nhất là các kiến thức, kỹ năng xử lý tình
huống con không vâng lời; khi con chống đối học đường. Thực tế, tại hai
trường nghiên cứu thì hoạt động “Tham vấn cho gia đình nạn nhân bị BLHĐ”
chưa được chú trọng, khi mà tỷ lệ đánh giá “không đạt hiệu quả” là 41,67%,
số người đánh giá “đạt hiệu quả bình thường” chiếm 35% và “đạt hiệu quả
cao” chỉ là 23,33%. Để hoạt động tham vấn học đường có hiệu quả, nhất định
cần có sự hợp tác thống nhất giữa các đối tượng là học sinh, giáo viên, nhà
trường và đặc biệt là phụ huynh, gia đình học sinh.
Hoạt động “Tham vấn về dự phòng, phòng tránh BLHĐ, tư vấn cho
nạn nhân cách tự bảo vệ bản thân khi xảy ra BLHĐ” được các em học sinh
đánh giá thực hiện khá tốt. Theo bảng đánh giá thì 45% ở mức độ “hiệu quả
bình thường” và 25% ở mức độ “đạt hiệu quả cao”, mức độ “ không hiệu quả”
là 30%. Đây được coi là hoạt động mang tính chất phòng ngừa cho các em là
nạn nhân bị BLHĐ. Vì vậy, nhà trường, thầy cô, cũng như nhân viên kiêm
nhiệm công tác xã hội học đường cần chú trọng hơn nữa, tiếp tục phát huy
hoạt động này hơn nữa.
Hoạt động tham vấn học đường nói chung và tham vấn với nạn nhân bị
bạo lực học đường nói riêng nhằm mục tiêu nâng cao nhận thức, trang bị cho
học sinh kỹ năng phòng chống, ứng phó với tình trạng bạo lực và xử lý các
tình huống có vấn đề trong học tập, cuộc sống; hỗ trợ, chia sẻ và giúp đỡ học

72
sinh giải quyết các khó khăn tâm lý. Dù vậy nhưng nhiểu em học sinh lại ngại
đến phòng tham vấn để giải tỏa, thổ lộ những tâm tư, nguyện vọng của mình.
Bởi các em sợ bạn bè biết rồi xầm xì cho rằng mình có vấn đề không hay về
tâm lý, và ngại giáo viên tư vấn không giữ được bí mật chuyện mình đang lo
lắng, băn khoăn. Với kinh nghiệm sống còn hạn chế, học sinh cho rằng người
tư vấn sẽ không thực sự hiểu được vấn đề mình gặp phải. Các em rất coi trọng
mối quan hệ tình bạn, nên khi có vướng mắc là thường tìm kiếm sự hỗ trợ,
giúp đỡ từ bạn bè, gặp bạn thân để giãi bày những tâm tư, nguyện vọng, vì
cùng trang lứa, có những đặc điểm tâm lý tương đồng, có nhiều nỗi băn khoăn
tương tự nên dễ sẻ chia tâm sự. Tuy nhiên, có rất nhiều vấn đề của cuộc sống
mà các bạn bè cùng trang lứa không có kiến thức và kinh nghiệm để cho
những lời khuyên xác đáng. Chính vì lý do này mà hoạt động tham vấn đối
với nạn nhân học đường còn gặp nhiều khó khăn và chưa thực sự hiệu quả.
2.2.2.5. Kết quả hoạt động giáo dục
Với hoạt động giáo dục, người nhân viên CTXH sẽ có vai trò và chức
năng của một nhà giáo dục.Trong quá trình giúp đỡ nạn nhân bị bạo lực học
đường, nhân viên công tác xã hội sẽ cung cấp kiến thức về bạo lực học đường,
dạy các em những kỹ năng sống và thúc đẩy sự thay đổi hành vi, nhân thức
của các em.
Trong quá trình nghiên cứu, tìm hiểu những vụ bạo lực học đường
trong thời gian qua, dễ nhận thấy kể cả trẻ gây ra bạo lực hay là nạn nhân của
bạo lực học đường đều do thiếu kỹ năng trước các hoàn cảnh bạo lực cụ
thể.Đó chính là các cách ứng xử, hành vi, lời nói thích ứng có hiệu quả tìm ra
lối thoát khỏi bế tắc trong tình huống nảy sinh bạo lực như bắt nạt, cô lập,
hành hung… Tuy nhiên, chương trình giáo dục phổ thông hiện hành quan tâm
chủ yếu tới cung cấp kiến thức cho học sinh, còn xem trọng việc dạy chữ,

73
chưa chú trọng đúng mức dạy làm người, nhất là việc giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh. Trong thực tế, khi xây dựng chương trình dạy học, nội dung dạy
học trên lớp, giáo viên đều phải xây dựng 3 mục tiêu: cung cấp kiến thức, rèn
luyện kỹ năng, hình thành thái độ. Đây là yêu cầu mang tính nguyên tắc trong
dạy học và giáo viên đều nhận thức sâu sắc yêu cầu này. Do phải chạy theo
thời gian, phải chuyển tải nhiều nội dung trong khi thời gian có hạn, giáo viên
có khuynh hướng tập trung cung cấp kiến thức mà ít quan tâm rèn luyện kỹ
năng cho học sinh, nhất là kỹ năng ứng xử với xã hội, ứng phó và hòa nhập
với cuộc sống.
Trong thời gian gần đây, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh nói chung và
học sinh bị bạo lực học đường trên địa bàn nghiên cứu đã được quan tâm nhiều
hơn. Hoạt động giáo dục cho học sinh phổ thông hiện nay không bố trí thành một
môn học riêng trong hệ thống các môn học của nhà trường phổ thông mà được
giáo dục ở mọi lúc, mọi nơi khi có điều kiện, cơ hội phù hợp. Một số phương thức
của họat động giáo dục đã được tổ chức: Thông qua dạy học các môn học; qua
chủ đề tự chọn; qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp; qua hoạt động trải
nghiệm. Dưới đây là bảng đánh giá mức độ hiệu quả hoạt động giáo dục của hai
trường THPT Quảng Hà và THPT Đường Hoa Cương qua khảo sat 60 học sinh bị
bạo lực học đường.

74
Bảng 2.5. Mức độ hiệu quả của hoạt động giáo dục
S
T
T
Hoạt động giáo dục
Không đạt
hiệu quả
Hiệu quả bình
thường
Đạt hiệu
quả cao
SL % SL % SL %
1
Tổ chức các buổi thảo
luận, sinh hoạt ngoại khóa
với chủ đề BLHĐ
14 23,33 28 46,67 18 30,00
2
Tổ chức các hoạt động,
câu lạc bộ rèn luyện lỹ
năng sống
19 31,67 24 40,00 17 28,33
3
Mời chuyên giá tư vấn,
trao đổi và chia sẻ kinh
nghiệm, kỹ năng ứng phó
với BLHĐ
29 48,33 17 28,33 14 23,34
4
Cung cấp kiến thức về
chính sách, pháp luật bảo
vệ cho nạn nhân bị BLHĐ
28 46,67 20 33,33 12 20,00
Với bảng số liệu điều tra trên, có thể thấy tại các trường phổ thông trên địa
bàn nghiên cứu, các nhân viên kiêm nhiệm CTXH trong nhà trường đã tổ chức
khá hiệu quả những buổi thảo luận, sinh hoạt ngoại khóa về kiến thức liên quan
đến hành vi bạo lực như: thực trạng, nguyên nhân, hậu quả, các biện pháp ứng phó
và phòng tránh. Các em học sinh là nạn nhân bị bạo lực học đường đánh giá hoạt
động “Tổ chức các buổi thảo luận, sinh hoạt ngoại khóa với chủ đề BLHĐ” không
đạt hiệu quả chỉ 23,33%, 46,67% đánh giá “hiệu quả bình thường” và 30% đánh
“đạt hiểu quả cao”.
Tình trạng bạo lực trong trường học cũng là một trong những nguyên

75
nhân gây ra nạn bỏ học, vì những học sinh hay bị bắt nạt sẽ không tập trung
được vào việc học, học kém đi, và trở nên sợ hãi trường học. Qua tìm hiểu
cho thấy: các nhân viên kiêm nhiệm CTXH học đường tại hai trường cũng đã
chú trọng tăng cường hỗ trợ cho những học sinh có nguy cơ bị bắt nạt và thực
hiện những chương trình tập huấn kỹ năng xã hội hướng vào giải quyết mâu
thuẩn như kiểm soát sự giận dữ, cách giải tỏa ức chế, cách thương lượng để
giải quyết mâu thuẩn không cần đến bạo lực,… Tuy nhiên, hiệu quả của hoạt
động “Tổ chức các hoạt động, câu lạc bộ rèn luyện kỹ năng sống” vẫn chưa
đạt hiệu quả cao khi mà 31,67% nạn nhân bạo bạo lực học đường đánh giá
mức độ hiệu quả là “không đạt hiệu quả”, “đạt hiệu quả cao” chỉ đạt 28,83%.
Nguyên nhân dẫn đến sự hạn chế này là do các nhân viên công tác xã hội tại
hai trường chủ yếu là những giáo viên, nhân viên kiêm nhiệm. Chính vì vậy,
những kiến thức tích lũy từ những khóa tập huấn ngắn ngày là chưa đủ để họ
thực hiện tốt vai trò của nhà giáo dục. Thêm vào đó là khi thực hiện hoạt động
giáo dục kỹ năng sống, giáo viên còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng do chưa
có tài liệu cho giáo viên và học sinh, tiêu chí đánh giá chưa cụ thể,… Không
chỉ hoạt động “Tổ chức các hoạt động, câu lạc bộ rèn luyện kỹ năng sống” mà
hoạt động “Cung cấp kiến thức về chính sách, pháp luật bảo vệ cho nạn nhân
bị BLHĐ” cũng chưa đạt hiệu quả tốt nhất khi gần một nửa số học sinh bị bạo
lực học đường được hỏi đánh giá “không đạt hiệu quả” ( 46,67%), 33,33%
đánh giá “hiệu quả bình thường” và chỉ 20% đánh giá “đạt hiệu quả cao”.
“Ở trường em, trong một số buổi ngoại khóa chúng em cũng được dạy
về kỹ năng nhận biết các dấu hiệu của bạo lực học đường, kỹ năng kiềm chế
cảm xúc tiêu cực khi bị bạo hành rồi kỹ năng xử lý tình trạng khẩn cấp, bất
thường khi xảy ra bạo lực học đường. Nghe các thầy cô nói em thấy cũng hay,
nhưng để áp dụng vào thực tế em thấy còn bỡ ngỡ và khó lắm”. Học sinh
H.T.Y, trường THPT Quảng Hà
“Khi bạo lực xảy ra rồi thì lúc đấy em chẳng nhớ nổi các kỹ năng thầy

76
cô đã dạy nữa.Tính em nóng nên không kiềm chế được cảm xúc, hành động,
em chống trả lại bạn có hành vi với em luôn”. Học sinh N.T.T, học sinh
trường THPT Đường Hoa Cương chia sẻ
Tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng có những đặc thù riêng khác
với các hoạt động giáo dục khác, nội dung giáo dục không chỉ diễn ra trong
môn học mà còn thông qua một số hoạt động khác như hoạt động ngoài giờ
lên lớp, câu lạc bộ,... cho nên phải tính đến cơ sở vật chất, kinh phí để thực
hiện. Vấn đề kinh phí để triển khai các hoạt động giáo dục giúp nâng cao
nhận thức cho học sinh nói chung và học sinh bị bạo lực học đường nói riêng
là một trong những lý do khiến hoạt động này chỉ đạt được một số hiệu quả
nhất định mà chưa phải hiệu quả tốt nhất. Cũng vì vậy, hoạt động “Mời
chuyên gia tư vấn, trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm, kỹ năng ứng phó với
BLHĐ” chưa đạt hiệu quả cao với 48,33% đánh giá hoạt động này “không đạt
hiệu quả”. Một nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội tại trường THPT
Đường Hoa Cương chia sẻ: “Để giáo dục cho các em thêm kiến thức về chính
sách pháp luật liên quan đến bạo lực học đường, trường chúng tôi cũng có
mời công an huyện sang trường truyền đạt đến các em. Tuy nhiên, để mời
chuyên gia tư vấn, dạy về kỹ năng ứng phó với bạo lực học đường thì chưa
có. Bởi một phần là do kinh phí, phần còn lại là do trên địa bàn chưa có
chuyên gia nào có đủ kinh nghiệm và chuyên môn để có thể giảng dạy. Vì vậy,
giáo viên trong trường và các cán bộ đoàn cùng nhau tìm hiểu, trau dồi kiến
thức và truyền đạt đến các em”.
2.2.2.6. Kết quả hoạt động kết nối
Kết nối, huy động nguồn lực là một trong những không thể không kể
đến của những người làm hoạt động công tác xã hội. Tại trường, ngoài những
hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao kiến thức, kỹ năng phòng ngừa và
ứng phó bạo lực học đường, tham vấn trợ giúp các nạn nhân bị bạo lực học
đường, nhà trường còn thực hiện hoạt động kết nối nguồn lực. Khi các bên

77
liên quan được kết nối lại với nhau thì sẽ tạo được một mạng lưới hỗ trợ, để
từ đó có những giải pháp đồng bộ trong việc giải quyết vấn đề bạo lực học
đường và trợ giúp cho nạn nhân bị bạo lực học đường.
Nếu chỉ với sức lực, tài năng, lòng nhiệt tình của một mình nhân viên
CTXH thì sẽ không giải quyết được hoặc là giải quyết không triệt để mang lại
hiệu quả tối ưu đối với vấn đề bạo lực học đường. Do đó, nhân viên CTXH
phải biết kết nối các nguồn lực giữa các bên liên quan để giải quyết vấn đề, cụ
thể là học sinh với gia đình, nhà trường và xã hội. Để làm được điều này,
nhân viên CTXH phải làm tốt vai trò trung gian - cầu nối giữa học sinh và
giáo viên, giữa gia đình và nhà trường. Hoạt động kết nối tại hai trường THPT
được nghiên cứu được thể hiện như sau:
Bảng 2.6. Mức độ hiệu quả của hoạt động kết nối
S
T
T
Hoạt động kết nối
Không đạt
hiệu quả
Hiệu quả
bình thường
Đạt hiệu
quả cao
SL % SL % SL %
1 Thúc đẩy sự tương tác giữa
giáo viên và học sinh
15 25,00 31 51,67 14 23,33
2 Gắn kết giữa gia đình và nhà
trường
17 28,33 24 40,00 19 31,67
3 Có sự liên kết với chính quyền
địa phương và các tổ chức xã
hội
20 33,33 29 48,33 11 18,34
4 Liên hệ chăm sóc y tế khi cần
thiết
7 11,67 29 48,33 24 40,00
5 Thúc đẩy sự tương tác, kết nối
giữa học sinh với học sinh qua
hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt
CLB, thể thao, văn nghệ
16 26,67 25 41,67 19 31,66

78
Dựa vào bảng trên, có thể thấy hoạt động kết nối tại hai trường THPT
trên địa bàn nghiên cứu đã triển khai và đạt được kết quả tương đối tốt. Với
đa số các hoạt động đều được các em học sinh là nạn nhân bọ bạo lực học
đường đánh giá đạt “hiệu quả bình thường” và “đạt hiệu quả cao. Hoạt động
“Thúc đẩy sự tương tác giữa giáo viên và học sinh” được các em đánh giá cao
nhất ở mức độ: “bình thường” chiếm (51,67%) cho thấy sự kết nối này còn
nhiều vấn đề cần qua đặc biệt quan tâm. Đa phần mối quan hệ giữa thầy và trò
trong trường học hiện nay là khá lỏng lẻo, khi mà giáo viên đến giờ thì lên
lớp, hết giờ thì về. Chính sự tương tác lỏng lẻo này đã tạo ra một khoảng cách
về mặt tâm lí xã hội giữa thầy và trò xa cách, làm cho các em e ngại, không
tin tưởng hoặc không dám trình bày các vấn đề của mình với thầy cô, thậm
chí cả việc nói chuyện giao tiếp bình thường. Do đó, vai trò của nhân viên
kiêm nhiệm CTXH học đường ở đâylà phải thúc đẩy sự tương tác hai chiều
giữa giáo viên với các em là nạn nhân của bạo lực học đường, tạo nên thân
mật, sự gần gũi trong mối quan hệ thầy trò. Từ đó, các em mới có thể mở lòng
chia sẻ những khó khăn, vướng mắc gặp phải với thầy cô. Đây là vấn đề quyết
định trong việc giải quyết vấn đề bạo lực, đặc biệt bảo vệ những học sinh
đang là nạn nhân của bạo lực thoát khỏi sự lo lắng sợ hãi, giúp các em có
động lực đến trường ở học sinh.
Trong vai trò cầu nối giữa học sinh với trường học, nhiệm vụ của nhân
viên CTXH là giải quyết những mâu thuẫn hiểu lầm giữa học sinh với học
sinh, học sinh với giáo viên, nhà trường. Thông thường, với một học sinh hay
bị bạo lực tại trường học thì nhà trường cần tìm hiểu tại sao học sinh đó lại
thường xuyên bị bắt nạt, lý giải nguyên nhân sâu xa và nhân viên xã hội sẽ
cùng với nhà trường làm việc này để tìm ra câu trả lời chính xác nhất. Bên
cạnh đó, nhân viên CTXH đôi khi cũng có thể “đại diện” cho gia đình của học
sinh nói lên những mong muốn, nhu cầu, yêu cầu của họ đối với nhà trường

79
và ngược lại. Nhân viên CTXH có nhiệm vụ cung cấp, phản ánh tình hình của
học sinh, những biểu hiện, thay đổi của học sinh để thầy cô và nhà trường
nắm rõ.
Hoạt động “Gắn kết giữa gia đình và nhà trường” được đánh giá cao
nhất ở mức độ “hiệu quả bình thường” chiếm (40%) trong tổng số đánh giá.
Với những em là nạn nhân của BLHĐ thì sự trợ giúp của gia đình là vô cùng
quan trọng đối với bản thân nạn nhân. Tuy nhiên để các em có thể mở lời với
cha mẹ về khó khăn đang gặp phải thì không phải ai cũng làm được. Nhân
viên kiêm nhiệm công tác xã hội học đường sẽ là người gắn kết nạn nhân với
gia đình của các em, để gia đình vừa nắm được tình hình của con mình vừa
tạolàm chỗ dựa vững chắc cho nạn nhân vượt qua khó khăn hiện tại. Tuy
nhiên, đánh giá của các nạn nhân bị bạo lực học đường ở mức độ “không đạt
hiệu quả” hoạt động kết nối là cũng không chênh quá nhiều so với mức hiệu
quả với 28,33%. Có thể thấy hoạt động này vẫn có những hạn chế nhất định.
Qua điều tra thực tế cho thấy hoạt động gắn kết nhà trường với gia đình chủ
yếu vẫn là thông báo tới gia đình tình tình hình học tập của học sinh. Chỉ có
vấn đề xảy ra với học sinh, nhà trường mới phối hợp cùng gia đình để giải
quyết.
“Khi học sinh bị bạo lực học đường, nhà trường mới liên hệ về gia
đình, chứ bình thường chúng tôi cũng ít liên lạc với các bậc phụ huynh. Trong
năm học, cũng chỉ gặp gỡ giữa nhà trường và gia đình 1 lần vào đầu năm học
để thông báo các khoản đóng góp, 2 lần vào cuối các kỳ học. Thi thoảng có tổ
chức hoạt động gì thì không thể mời tất cả các bậc phụ huynh mà chỉ một số
người đại diện hội phụ huynh mà thôi”. Nhân viên kiêm nhiệm CTXH trường
THPT Quảng Hà chia sẻ
“Khi gặp gỡ, nói chuyện với các học sinh bị bạo lực thì chúng tôi cũng
hỏi xem các em có cần giúp đỡ gì không? Thường thì các em cũng không nói

80
ngay đâu, cũng phải nói chuyện, tâm sự nhiều các em mới nói ra. Rồi chúng
tôi làm việc với gia đình, thảo luận xem nên giúp đỡ thế nào, khi được sự
động viên của gia đình thì các em mới yên tâm và chia sẻ nhiều hơn”. Nhân
viên kiêm nhiệm CTXH học đường trường THPT Đường Hoa Cương chia sẻ
Với hoạt động “Có sự liên kết với cộng đồng, chính quyền địa phương và
các tổ chức xã hội” đa số người được hỏi đều đánh giá ở mức độ trung dung với
48,33% ý kiến đánh giá “hiệu quả bình thường”, chỉ 18,34% đánh giá “đạt hiệu
quả cao”. Đôi khi chính cán bộ giáo viên trong trường không muốn để thông tin
bạo lực ra ngoài vì sẽ ảnh hưởng xấu đến hình ảnh của nhà trường. Đây cũng là
lý do hạn chế hoạt động kết nối với nguồn lực để hỗ trợ cho nạn nhân bị bạo lực
học đường. Trong hoạt động này, nhân viên kiêm nhiệm CTXH học đường tiếp
tục tiến hành điều tra thêm về vụ việc, trao đổi thông tin đối với từng người liên
quan.Với một số trường hợp nghiêm trọng cần có sự góp mặt của chính quyền
địa phương, đại diện cho pháp luật để tiến hành xử lý. Thông qua hoạt động can
thiệp này các nhân viên CTXH học đường tại các trường THPT cũng đã thể hiện
các vai trò của mình trong đó. Nổi bật là vai trò người biện hộ. Họ đứng về phía
học sinh bị bạo lực, khi có những liên quan đến quyền, lợi ích, nhân phẩm của
các em học sinh, nhân viên CTXH là người đấu tranh, bảo vệ cho các quyền lợi
đó theo đúng luật và cơ chế, chính sách hiện hành. Vai trò biện hộ còn thể hiện
qua việc các nhân viên CTXH đưa ra những đánh giá, giúp đỡ ban giám hiệu nhà
trường xử lý đúng đắn vụ việc bạo lực học đường, đảm bảo quyền lợi cho học
sinh bị bạo lực.
Hoạt động “Liên hệ chăm sóc y tế khi cần thiết”cũng đc được đánh giá
đạt hiệu quả cao ở mức độ, khi mà số chỉ 11,67% ý kiến cho rằng hoạt động
này “không đạt hiệu quả”. Có thể nói đây là hoạt động được đánh giá tốt nhất
trong kết nối nguồn lực tại 2 trường THPT Quảng Hà và THPT Đường Hoa
Cương hiện nay. Được biết tại hai trường đều có phòng y tế học đường và có

81
nhân viên y tế học đường, nhà trường cũng kết nối với trạm y tế xã,phường và
bệnh viện đa khoa huyện để có phương án chữa trị kịp thời với những vết
thương đối với học sinh bị bạo lực về thể chất. Khi có học sinh trong trường
bị bạo lực về thân thể, nhân viên kiêm nhiệm CTXH học đường tại các trường
trên địa bàn nghiên cứu đã ngay lập tức sẽ đưa các em vào phòng y tế trường,
với những trường hợp nghiêm trọng thì các em được đưa đến bệnh viên để
được chăm sóc. Và coi đây là hoạt động cần phải ưu tiên trong những trường
hợp mà tính chất, hậu quả của vụ việc bạo lực có tính nguy hiểm, đặc biệt là
với tính mạng con người.
Một hoạt động kết nối rất quan trọng trong việc hỗ trợ các em học sinh
bị bạo lực học đường tạo lập thêm các mối quan hệ tốt, giúp cải thiện tinh
thần và nâng cao hiệu quả học tập cho các em, đồng thời cũng ngăn ngừa, đẩy
lùi các nguy cơ, hành vi bạo lực học đường đó là hoạt động “Thúc đẩy sự
tương tác, kết nối giữa học sinh với học sinh”. Thông qua các hoạt động ngoại
khóa, hoạt động thể thao, văn nghệ và sinh hoạt câu lạc bộ các em học sinh
xích lại gần nhau hơn, tạo sự đoàn kết với nhau góp phần xây dựng các mối
quan hệ lành mạnh. Tại hai trường nghiên cứu, hoạt động này cũng đã được
quan tâm và đạt được những hiệu quả nhất định với 41,67% đánh giá “hiệu
quả bình thường” và 31,66% “đạt hiệu quả cao”. Nhân viên kiêm nhiệm
CTXH cùng các giáo viên và đoàn trường phải thúc đẩy sự tương tác, tạo mối
quan hệ tốt giữa học sinh với học sinh sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt
động công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường.
Bên trên là một số hình thức, hoạt động trợ giúp học sinh bị bạo lực học
đường đã được các nhân viên kiêm nhiệm CTXH học đường tại hai trường
THPT Quảng Hà và THPT Đường Hoa Cương thực hiện. Có thể thấy hoạt
động tuyên truyền, phòng ngừa, giáo dục, tham vấn và kết nối nguồn lực tại
hai trường vẫn đang triển khai thực hiện. Các hoạt động này đều đạt được một

82
số hiệu quả nhất định qua việc giúp học sinh có được nhận thức, cảm xúc và
hành vi đúng đắn, tuy nhiên vẫn còn tồn tại rất điểm hạn chế. Các hoạt động
hỗ trợ giúp học sinh bị bạo lực học đường chưa thực sự là công tác xã hội học
đường.Bởi để có thể làm tốt các hoạt động công tác xã hội này cần những
nhân viên công tác xã hội học đường, là những người được huấn luyện đặc
biệt để giải quyết các vấn đề liên quan đến trẻ em, học sinh và gia đình cũng
như các thầy cô giáo của các em ở trong trường học.Mặc dù nhận thức về vai
trò, trách nhiệm của mình trong hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường còn
chưa đầy đủ và có những hạn chế khác nhau. Bản thân các nhân viên kiêm
nhiệm CTXH học đường cũng đã có những tổng kết về vai trò của mình và
đánh giá chung của họ là: các hình thức hỗ trợ này vẫn chưa thật sự hiệu quả.
Khi được hỏi: “Anh/chị đánh giá thế nào về hiệu quả hoạt động công
tác với nạn nhân bị bạo lực học đường?”, phần lớn nhân viên kiêm nhiệm
CTXH học đường đánh giá rằng: việc hỗ trợ cho học sinh bị bạo lực học
đường chỉ đạt ở mức bình thường chiếm tỷ lệ cao nhất chiếm 60%. Và ý kiến
cho rằng các hình thức hỗ trợ chưa được tốt và tốt chiếm tỷ lệ bằng nhau là
20%).
Như vậy, các nhân viên kiêm nhiệm CTXH cũng đã ý thức được mức
độ hoàn thiện công việc của mình, cũng có những hạn chế nhất định trong
công tác hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường.Và những hạn chế này cần phải
có kế hoạch khắc phục kịp thời để những học sinh bị bạo lực học đường luôn
nhận được sự hỗ trợ tích cực và hiệu quả nhất. Những hạn chế trong hoạt
động công tác xã hội không chỉ do người kiêm nhiệm CTXH, mà còn chịu
ảnh hưởng từ rất nhiều các yếu tố khác.

83
2.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội với
Có nhiều yếu tố tác động tới hoạt động của nhân viên CTXH học
đường nói chung và trong hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường nói riêng.
Tuy nhiên, trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, tôi chỉ tập trung nghiên
cứu vào một số nhân tố cơ bản sau:
2.3.1. Năng lực của người làm công tác xã hội học đường
Như đã đề cập nhiều lần trong các phần phân tích ở trên, các nhân viên
CTXH học đường tại các trường trên địa bàn huyện Hải Hà chưa được đào tạo
bài bản về công tác xã hội, hoạt động chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và được
trang bị kiến thức từ một số chương trình tập huấn, đào tạo nghề của Bộ Lao
động thương binh xã hội. Qua tìm hiểu 10 nhân viên kiêm nhiệm CTXH học
đường đang hoạt động bán chuyên nghiệp, họ là những cán bộ Đoàn trường,
cán bộ phụ trách công tác học sinh, nhân viên y tế học đường, giáo viên. Họ
không phải là cán bộ CTXH chuyên sâu về lĩnh vực trường học, chuyên môn
của họ là sư phạm, hành chính và y học. Được biết hằng năm những nhân
viên phụ trách hoạt động công tác xã hội được nhà trường tạo điều kiện cho
tham dự các lớp tập huấn về công tác học sinh, công tác đoàn và công tác xã
hội, ngoài ra những thời gian còn lại họ tự nghiên cứu tài liệu. Không được
đào tạo bài bản, không nắm vững chuyên môn, kỹ năng và phương pháp mà
chỉ dựa trên một số kiến thức từ các buổi tập huấn cùng kinh nghiệm sống và
sự nhiệt tình thì rất khó để thực hiện tốt các hoạt động của một nhân viên
CTXH học đường thực thụ.
Trình độ chuyên môn ảnh hưởng rất nhiều đến hiệu quả của hoạt động
công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường. Tuy nhiên, số giáo
viên và nhân viên được đào tạo bài bản về chuyên môn công tác xã hội tại hai

84
trường THPT trên địa bàn huyện Hải Hà là chưa có.
Bảng 2.7. Trình độ chuyên môn và kinh nghiệm công tác của nhân viên
kiêm nhiệm công tác xã hội học đường
STT Tiêu chí
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
1
Trình độ
chuyên môn
Chưa qua đào tạo 4 40
Được đào tạo qua các
lớp tập huấn, bồi dưỡng
6 60
Trung cấp, Cao đẳng 0 0
Đại học, trên đại học 0 0
2 Kinh nghiệm
Dưới 1 năm 2 20
Từ 1 đến 3 năm 4 40
Từ 3 đến 5 năm 3 30
Trên 5 năm 1 10
(Nguồn: Số liệu tác giả điều tra)
Các giáo viên và nhân viên tại đây mới chỉ được đào tạo và bồi dưỡng
qua các lớp tập huấn với 60% số người được hỏi trả lời “Được đào tạo qua
các lớp tập huấn, bồi dưỡng” và 40% “Chưa qua đào tạo”. Đôi khi thiếu trình
độ chuyên môn thì kinh nghiệm sẽ hỗ trợ một phần nào đó giúp đảm bảo hiệu
quả của các hoạt động công tác xã hội học đường. Nhưng thực tế cho thấy
rằng, số giáo viên và nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội còn rất ít kinh
nghiệm công tác trong lĩnh vực này. Chủ yếu các giáo viên và nhân viên này
mới đảm nhiệm công việc “từ 1 đến 3 năm” là 40% và “từ 3 đến 5 năm” là
30%. Số người đảm nhiệm “trên 5 năm” chỉ có 1 người. Để lý giải cho điều
này, một nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội tại trường THPT Quảng Hà
đã chia sẻ: “Để làm được các hoạt động tại trường học nói chung và hoạt
động công tác xã hội nói riêng thì cần những giáo viên, nhân viên trẻ có nhiệt

85
huyết và năng động. Bởi vậy, những người có thể tham gia vào hoạt động này
là những cán bộ Đoàn hoặc những giáo viên trẻ mới về trường. Tuy nhiên,
sau một thời gian tham gia, có thể là do bận hoạt động chuyên môn hoặc việc
cá nhân mà những người này không tham gia nữa.”
Hoạt động hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường của nhân viên phụ
trách CTXH học đường làm kiêm nhiệm tại trường THPT Quảng Hà và
THPT Đường Hoa Cương mặc dù còn nhiều hạn chế nhưng đã thể hiện ý
thức, trách nhiệm của họ trước thực trạng bạo lực học đường. Song nếu chỉ
dừng lại ở hoạt động hỗ trợ và tuyên truyền đơn giản thì khó có thể trợ giúp
bền vững, đạt hiệu quả cao, các nhân viên CTXH học đường cũng không phát
huy hết vai trò của mình trong hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường.
“Tôi là giáo viên dạy môn Giáo dục công dân và kiêm nhiệm thêm
công tác học sinh và tư vấn học đường nên thời gian tôi dành cho hoạt động
chuyên môn nhiều hơn.Ngoài việc lên lớp, tôi còn phải soạn giáo án, tham gia
dự giờ nên cũng không còn nhiều thời gian để dành cho các hoạt động công
tác xã hội tại trường học”. PVS nhân viên phụ trách công tác xã hội tại
trường THPT Quảng Hà
“Với những giáo viên đoàn như chúng tôi thì phải tham gia vào rất
nhiều hoạt động, văn hóa, văn nghệ, thể thao có tất và công tác học sinh cũng
không thể thiếu.Việc hỗ trợ những học sinh bị bạo lực học đường được chúng
tôi rất quan tâm.Tuy nhiên, với khối lượng công việc rất nhiều, chúng tôi
cũng khó mà bao quát được hết”. PVS nhân viên phụ trách hoạt động công
tác xã hội tai trường THPT Đường Hoa Cương
Khảo sát cho thấy, những thầy cô giáo làm công tác kiêm nhiệm với vai
trò là nhân viên kiêm nhiệm CTXH học đường đều ưu tiên dành nhiều thời
gian làm công tác giảng dạy chuyên môn. Trong khi đó hoạt động liên quan

86
đến phòng ngừa, hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường có vẻ chưa được quan
tâm và dành nhiều thời gian, tâm huyết. Đây là lượng thời gian quá ít cho một
khối lượng công việc lớn là hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường. Đây cũng là
nguyên nhân lớn ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động hỗ trợ của các nhân viên
kiệm nhiệm CTXH học đường trên địa bàn.
2.3.2. Sự nhận thức của các em học sinh bị bao lực học đường
Đối với các em học sinh là nạn nhân bạo lực học đường, việc nhận thức
đúng đắn về hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường
đóng vai trò rất quan trọng. Qua nhiều nghiên cứu trước đây đã chứng minh
được rằng: hiện tượng bạo lực trong học đường đang là vấn đề phổ biến ở
nhiều trường phổ thông trong cả nước. Nhà trường, các thầy cô giáo, các em
học sinh cùng phụ huynh luôn tỏ thái độ không đồng tình và mong mỏi có
những biện pháp hữu hiệu để hạn chế và ngăn chặn bạo lực học đường. Hoạt
động công tác xã hội là một trong những hoạt động giúp ngăn ngừa bạo lực
học đường hiệu quả nhất.Tuy nhiên, mức độ quan tâm hay nhận thức đúng
đắn về hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường còn
rất hạn chế.
Vậy trên thực tế hiện nay, nhận thức của học sinh về khái niệm hoạt
động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường như thế nào?.
Tìm hiểu về vấn đề này, kết quả khảo sát cho thấy: có rất nhiều quan điểm khi
nhìn nhận về khái niệm này.

87
Bảng 2.8. Nhận thức của học sinh về hoạt động công tác xã hội đối với
STT
Nhận thức về khái niệm hoạt động công
tác xã hội đối với nạn nhân bị BLHĐ
Số lượng
(người)
Tỷ lệ
(%)
1 Là hoạt động can ngăn, giải quyết vấn đề
của nạn nhân khi bạo lực học đường xảy ra
5 8,33
2 Là hoạt động động viên tinh thần cho các
học sinh bị bạo lực học đường, giúp nạn
nhân đối phó với những tình huống BLHĐ
3 5,00
3 Là hoạt động chuyên nghiệp nhằm trợ giúp
các học sinh bị bạo lực học đường tự giải
quyết vấn đề, đáp ứng nhu cầu, nâng cao
năng lực góp phần tạo môi trường học tập
lành mạnh
28 46,67
4 Là hoạt động xã hội trợ giúp các nạn nhân
bị BLHĐ giải quyết vấn đề đang xảy ra góp
phần đảm bảo an ninh trật tự xã hội
24 40,00
Quan điểm hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường “là hoạt động chuyên nghiệp nhằm trợ giúp các học sinh bị bạo lực học
đường tự giải quyết vấn đề, đáp ứng nhu cầu, nâng cao năng lực góp phần tạo
môi trường học tập lành mạnh” chiếm tỷ lệ cao nhất. Có 46,67% các em học
sinh đã nhận thức được hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực
học đường. Điều này cho thấy rằng các em đã được biết đến đến và đã có
những hiểu biết nhất định về hoạt động công tác xã hội học đường.
Tuy nhiên, vẫn có đến 53,33% học sinh chưa có cách hiểu khác về hoạt
động công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường. Trong đó, có đến
40% các em học sinh cho rằng đây là “hoạt động xã hội trợ giúp các nạn nhân

88
bị bạo lực học đường giải quyết vấn đề đang xảy ra góp phần đảm bảo an ninh
trật tự xã hội”. Hai quan điểm tiếp theo cho rằng hoạt động công tác xã hội
đỗi với nạn nhân bị bạo lực học đường là “hoạt động can ngăn, giải quyết vấn
đề của nạn nhân khi bạo lực học đường xảy ra” chiếm 8,33% và 5% cho rằng
đó là “hoạt động động viên tinh thần cho các học sinh bị bạo lực học đường,
giúp nạn nhân đối phó với những tình huống bạo lục học đường”. Sở dĩ như
vậy là do nhiều em học sinh chưa có kiến thức về công tác xã hội học đường,
công tác xã hội còn khá mới mẻ và hạn chế hiểu biết về hoạt động công tác xã
hội đối với nạn nhân bị học đường.
Như vậy, qua nghiên cứu chúng ta thấy rằng: phần nhiều các em học
sinh còn nhận thức chưa đầy đủ về hoạt động công tác xã hội đối với nạn
nhân bị bạo lực học đường. Các em cho rằng đó chỉ là hoạt động xã hội, hoạt
động can ngăn hay hoạt động động viên tinh thần cho các em khi bị bạo lực
xảy ra.
Do vẫn còn hạn chế trong nhận thức về hoạt động công tác xã hội với
nạn nhân bị bạo lực học đường nên khi được hỏi bạo lực học đường xảy ra
các em tìm đến sự trợ giúp nào? Đa số các em “Nói với bạn bè, đề nghị bạn
bè giúp đỡ, tìm mọi cách tự vệ bằng sức mạnh, tạo bè cánh để chiến đấu lại
bằng mọi cách”, chiếm tỷ lệ tới 61,76%. Lứa tuổi học sinh THPT được xem là
lứa tuổi không còn trẻ con mà cũng chưa hẳn là người lớn nên có rất nhiều
vấn đề nảy sinh do sự phát triển chưa thực sự hoàn thiện này. Học sinh THPT
bên cạnh sự phát triển về trí tuệ thì tự ý thức, tự đánh giá cũng phát triển khá
cao, đặc biệt là sự phát triển của tính tự trọng. Tính tự trọng của học sinh
THPT chưa đạt mực độ cao với những biểu hiện tích cực của nó như: có thái
độ tích cực, đúng mực đúng với bản thân và biết bảo vệ nhân cách của mình
một cách phù hợp trong mọi hoàn cảnh. Do đó, có nhiều học sinh đã bảo vệ
nhân cách của mình mang tính chất cảm tính với những hành vi sai lệch. Bên
cạnh đó, lứa tuổi này có tâm lý cho rằng người lớn thường không đánh giá

89
đúng, nghiêm túc những điều họ nghĩ, những việc họ làm cũng như sự trưởng
thành của họ và tìm sự đồng tình, đồng cảm ở các bạn cùng lứa tuổi. Đặc
điểm này cùng với sự phát triển tính tự trọng chưa cao làm cho học sinh
THPT thiếu tự chủ và thường chịu sự tác động từ bạn bè hơn là từ người lớn.
Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính khiến những nạn nhân của
bạo lực học đường không tìm đến sự trợ giúp của gia đình, thầy cô và các
nhân viên công tác xã hội trường học. Nghiêm trọng hơn là một số em khi bị
bạo lực học đường lại “không làm gì cả, để bạn tiếp tục có những hành vi đó
với mình” (6,67%). Trẻ bị BLHĐ không chia sẻ về việc mình bị bạo lực, điều
này xuất phát từ một số nguyên nhân sau:Đa số trẻ bị bạo lực có tính cách
hiền lành, nhạy cảm, nhút nhát, dễ bị tổn thương, ít bạn bè dẫn đến việc cam
chịu khi bị bắt nạt, các em thường không chia sẻ với người khác về việc bị bắt
nạt hoặc chỉ kể sau một thời gian dài vì cảm thấy xấu hổ về sự yếu kém của
mình, sợ bị chê cười, lo bị trả thù, cho rằng việc nói ra cũng không thay đổi
được gì, không muốn người ngoài đàm tiếu về chuyện của mình. Những hành
động như vậy, có thể dẫn đến hành vi bạo lực học đường tiếp tục được tiếp
diễn, hoặc xảy ra ở mức độ cao, thường xuyên và nghiêm trọng hơn.
Bên cạnh những hành động có tính tiêu cực như trên, thì một số em học
sinh đã có những hành đồng tích cực, đó là “Nói cho bố mẹ biết” 56,67% và
“thông báo với thầy cô” 53,33%. Đây là những hành động rất tích cực và
đúng đắn của các em khi bị bạo lực học đường. Tuy nhiên, tỷ lệ các em “tìm
đến trung tâm tư vấn học đường để được tư vấn, trợ giúp của nhân viên công
tác xã hội trường học” rất thấp, chỉ 11,67%. Có thể thấy, hoạt động công tác
xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường tại hai trường trên địa bàn huyện
Hải Hà chưa phổ biến, rất ít em học sinh tìm đến sự hỗ trợ này khi bạo lực
học đường xảy ra. Lý do khiến hoạt động này chưa được phổ biến, có thể là
do các em chưa biết đến, hiểu biết còn hạn chế về hoạt động công tác xã hội
học đường, cũng có thể là do hoạt động này chưa thực sự hiệu quả trong việc

90
can thiệp hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường.
2.3.3. Sự quan tâm của nhà trường
Nhận thức về vai trò, vị trí của nghề CTXH, nhân viên CTXH học
đường của một số lãnh đạo trong trường và trên địa bàn thị huyện Hải Hà còn
hạn chế. Vì thông thường kết quả của CTXH mang lại thường không có ngay
lập tức, vì thế mọi người không nhận thức được tầm quan trọng của CTXH
trong việc giúp đỡ đối tượng, đặc biệt là đối với học sinh bị bạo lực học
đường. Mặc dù trong quá trình trao đổi với các lãnh đạo trong trường
(THPTQuảng Hà và THPT Đường Hoa Cương) chia sẻ rằng mình đã có nhiều
quan tâm, tạo điều kiện để các thầy cô giáo hoạt động với vai trò là nhân viên
CTXH học đường được thực hiện tốt nhiệm vụ. Song khi được hỏi, các nhân
viên CTXH học đường có chia sẻ như sau: “Hiệu trưởng, lãnh đạo trường có
nói là tạo điều kiện về thời gian cho chúng tôi làm công tác hỗ trợ cho các em
bị bạo lực trong trường, nhưng thời gian đó, nếu có giờ dạy bị trùng, chúng
tôi vẫn phải tự bố trí, thành ra cũng có khác gì đâu…”. PV Nhân viên phụ
trách CTXH học đường trường THPT Đường Hoa Cương).
Ngoài ra, họ cũng chia sẻ thêm về chế độ tiền lương của mình, đó là họ
không được nhận một khoản phụ cấp nào cho công việc này, nhà trường coi
đó là “nhiệm vụ phải hoàn thành”, họ được nhận chế độ như giáo viên bình
thường khác. Đối với quan điểm chủa chúng tôi: đây là điều không hợp lý bởi
vì các nhân viên CTXH học đường mặc dù xuất phát điểm là giáo viên, thực
hiện nhiệm vụ chính là giảng dạy, song khi hoạt động kiêm nhiệm lĩnh vực
CTXH học đường thì họ phải có chế độ riêng, phù hợp với công sức, năng lực
của họ. Vì vậy, nhãn quan của người lãnh đạo là rất cần thiết trong việc bố trí
công việc, phân công nhiệm vụ và thực hiện các chế độ bồi dưỡng cho nhân
viên CTXH học đường, giúp họ thuận lợi, tin yêu hơn vào công việc của
mình.
Thực tế, chưa có chế độ đãi ngộ, ngân sách đầu tư cho CTXH trường

91
học. Sự khó khăn về mặt tài chính cũng thể hiện ở việc đầu tư cho các phương
tiện, trang thiết bị phục vụ cho việc tư vấn. Điều đó thể hiện rất rõ tại địa bàn
nghiên cứu, khi mà cả hai trường ở đây đều chưa có phòng Tư vấn học
đường. “Khi cần trao đổi, chia sẻ với học sinh bị bạo lực học đường, chúng
tôi thường gặp các em ở văn phòng đoàn.Tại đây có rất nhiều giáo viên và
học sinh qua lại nên nhiều khi các em ngại, không muốn chia sẻ, khiến cho
cuộc nói chuyện không đạt hiệu quả”. PVS nhân viên kiêm nhiệm công tác xã
hội tại trường THPT Đường Hoa Cương
“Đôi khi có những tâm sự, khúc mắc em muốn gặp thầy cô để tư vấn
nhưng em không biết đến đâu để gặp được thầy cô”. Học sinh tại trường
THPT Quảng Hà chia sẻ.
Trong xu thế phát triển như hiện nay, khi mà các trường học tập trung
giảng dạy nặng về kiến thức văn hóa, đôi khi lãng quên nhiệm vụ giáo dục
con người “tiên học lễ hậu học văn”,chạy theo căn bệnh thành tích là chủ yếu
mà thiếu sự theo dõi sát sao, khuyên răn và ngăn chặn kịp thời những trường
hợp ẩu đả giữa các bạn nữ sinh hoặc nam sinh với nhau. Thực tế đặt ra là các
giáo viên cần chú trọng song song việc bồi dưỡng tri thức và giáo dục nhân
cách, đạo đức cho các em học sinh. Bên cạnh đó cần quan tâm giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh, rèn luyện các kĩ năng ứng xử, giảm tải các chương
trình học thay vào đó là những giờ học ngoại khoá các hoạt động vui chơi,
giao lưu bổ ích cho học sinh.
Hiệu quả của hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường tại hai trường THPT Quảng Hà và THPT Đường Hoa Cương chưa cao
và vẫn rất cầnsự quan tâm, đầu tư hơn nữa từ phía nhà trường.Nhà trường cần
tạo điều kiện để đa dạng hóa các hình thức hỗ trợ học sinh bị bạo lực một
cách sinh động, có thể tư vấn theo nhóm lớn qua các buổi nói chuyện theo chủ
đề học sinh quan tâm, vừa có thể can thiệp sâu một số tình huống khi học sinh
có nhu cầu.Để được như thế, cần tăng cường bồi dưỡng, nâng cao năng lực

92
chuyên môn, phẩm chất, cho đội ngũ những người làm công tác xã hội học
đường, để họ trở thành những người có uy tín và là điểm tựa tinh thần vững
chắc cho học sinh khi các em có vấn đề vướng mắc trong cuộc sống.
2.3.4. Sự quan tâm của gia đình
Một yếu tố khách quan khác ảnh hưởng đến hiệu quả của hoạt động
công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường là sự quan tâm từ phía
gia đình. Điều này thể hiện qua hành động của các bậc phụ huynh khi phát
hiện con em mình bị bạo lực học đường khi hỏi các em học sinh là nạn nhân
Bảng 2.9. Hành động của phụ huynh khi phát hiện con em mình bị
BLHĐ qua chia sẻ của nạn nhân bị BLHĐ
STT
Hành động của phụ huynh khi phát
hiện con em mình bị BLHĐ qua
chia sẻ của nạn nhân bị BLHĐ
Số lượng
(người)
Tỷ lệ ý kiến
(%)
1 Lờ đi như không biết 3 5,00
2
Không cần biết chuyện gì đã xảy ra,
cả nhà tìm bằng được người gây ra
bạo lực để xử lý
4 6,67
3
Chia sẻ, hỏi rõ đầu đuôi sự việc cùng
tìm cách giải quyết
37 61,67
4
Không biết đầu đuôi thế nào, mắng
chửi, đánh đập con ngay lập tức
7 11,67
5
Tìm người gây ra bạo lực và gia đình
để tìm hiểu rõ sự việc và giải quyết
18 30,00
6
Báo cáo nhà trường, thầy cô yêu cầu
kỷ luật học sinh đó
23 38,33
7
Tìm đến nhân viên công tác xã hội
học đường để được tư vấn, trợ giúp
5 8,33
Khi được hỏi các bậc phụ huynh có hành động như thế nào khi biết các

93
em bị bạo lực học đường thì đa số các em học sinh trả lời rằng bố mẹ và
người thân đã “Chia sẻ, hỏi rõ đầu đuôi sự việc cùng tìm cách giải quyết”
(61,67%), tiếp đến là “Báo cáo nhà trường, thầy cô yêu cầu kỷ luật học sinh
đó” (38,33%) và “Tìm người gây ra bạo lực và gia đình để tìm hiểu rõ sự việc
và giải quyết” (30%), nhưng chỉ có 8,33% phụ huynh “Tìm đến nhân viên
công tác xã hội học đường để được tư vấn, trợ giúp”. Bên cạnh đa số bố mẹ
và người thân có hành động đúng đắn để giải quyết vấn đề thì vẫn còn một số
bố mẹ chưa có những biện pháp phù hợp để giải quyết vấn đề này. Có 5% nạn
nhân của bạo lực học đường nói rằng các bậc phụ huynh “Lờ đi như không
biết”, 6,67% “Không cần biết chuyện gì đã xảy ra, cả nhà tìm bằng được
người gây ra bạo lực để xử lý” và 11,67 “Không biết đầu đuôi thế nào, mắng
chửi, đánh đập con ngay lập tức”. Hiện nay, trong thời buổi kim tiền, các bậc
phụ huynh đều lao đầu vào công việc và cả những mối quan hệ khác bên
ngoài mà lơ là việc chăm sóc và giáo dục, định hướng cho con cái. Thiếu sự
quan tâm từ chính những người thân nhất khi bị bạo lực khiến các em không
biết chia sẻ, tìm kiếm sự trợ giúp từ ai. Từ đó các em sẽ ngày càng khép kín
bản thân hoặc tự xử lý vấn đề, song kinh nghiệm sống và vốn hiểu biết xã hội
của các em còn hạn chế, mặt tâm lý và xã hội của học sinh đang dần hoàn
thiện, nên đôi khi các em tự giải quyết bằng cách mò mẫm, cảm tính, không
giải quyết được dứt điểm vấn đề và có thể làm tình trạng bạo lực học đường
trở lên nghiêm trọng hơn.
Có thực sự quan tâm đến con em mình thì các bậc phụ huynh mới có thể
đưa ra những hành động đúng đắn khi con em mình bị bạo lực học đường. Khi
gia đình đã quan tâm tới các em thì sẽ nắm được tất cả các hoạt động, dịch vụ tại
trường học giúp phục vụ cho hoạt động học tập của con em họ một các tốt nhất.
Sự quan tâm của các bậc phụ huynh phối hợp với các hoạt động tại trường học,
trong đó có hoạt động công tác xã hội học đường sẽ góp phần thúc đẩy môi

94
trường học tập lành mạnh hơn và hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị
bạo lực học đường thực sự hiệu quả và kịp thời.Mặc dù vậy, trên thực tế số bậc
phụ huynh tìm đến sự trợ giúp từ hoạt động công tác xã hội với nạn nhân bị bạo
lực học đường còn rất hạn chế. Điều này khiến cho hoạt động công tác xã hội đối
với nạn nhân bị bạo lực học đường bị hạn chế đi rất nhiều. Chỉ sự hỗ trợ của
nhân viên công tác xã hội học đường thôi thì chưa đủ để các em có thể vượt qua
khủng hoảng nếu như thiếu đi sự quan tâm của gia đình.
2.3.5. Hệ thống chính sách, pháp luật của nhà nước
Đề án 32 là một dấu mốc quan trọng trong quá trình phát triển công tác
xã hội ở Việt Nam. Đây là cơ sở pháp lý để các Bộ, ngành, địa phương, các
cơ sở đào tạo và dạy nghề trong cả nước xây dựng, thúc đẩy, phát triển nghề
công tác xã hội chuyên nghiệp ở Việt Nam. Theo đó, hàng loạt văn bản như:
thông tư quy định về chức danh, mã số các ngạch viên chức CTXH; thông tư
quy định tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch viên chức CTXH; hướng dẫn tiêu
chuẩn cộng tác viên cấp xã ngành CTXH… đã được cơ quan chức năng biên
soạn. Tuy nhiên, khuân khổ pháp lý phát triển nghề CTXH chưa hoàn chỉnh,
đang trong quá trình được các cơ quan chức năng hoàn thiện nên những quy
định về vai trò, nhiệm vụ của cán bộ, viên chức, nhân viên CTXH chưa được
xác định cụ thể trong Bộ Luật Lao động, Bộ Luật dân sự, Luật Hôn nhân &
gia đình, Luật Phòng chống bạo lực gia đình… Đây cũng là nhân tố quan
trọng gây ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của ngành CTXH nói chung và
CTXH học đường nói riêng.
Việc xây dựng và phát triển lĩnh vực CTXH còn gặp nhiều khó
khăn.Thứ nhất, lĩnh vực này chưa nhận được sự quan tâm đúng mức của Nhà
nước, các cấp, các ngành so với nhu cầu cần có. CTXH trong trường học là
một vấn đề còn khá mới mẻ đối với khoa học xã hội ở Việt Nam nói chung và
các nhà lãnh đạo cấp cao nói riêng. Thứ hai, nguồn nhân lực phục vụ cho việc
xây dựng và phát triển CTXH trường học còn hạn chế cả về số lượng lẫn chất

95
lượng. Việc đào tạo cử nhân hoặc cán bộ CTXH chuyên sâu về lĩnh vực
trường học còn rất manh mún. Đa số các trường cao đẳng, đại học chưa thiết
kế chương trình đào tạo chuyên biệt về lĩnh vực CTXH này, kể cả ở góc độ lý
thuyết lẫn thực hành.Hiện tại, chỉ có một số cơ sở đào tạo giảng dạy CTXH
trường học như một môn học riêng (thường là tự chọn), song nội dung kiến
thức và kỹ năng trong các tài liệu đó cũng không được chuyên sâu, không bàn
luận cụ thể các giải pháp can thiệp về CTXH cho những vấn đề học sinh gặp
phải. Thêm nữa, ngân sách đầu tư cho CTXH trường học cũng như các dịch
vụ hỗ trợ học sinh khác còn rất thấp. Đa phần các trường chưa có ngân sách
ngoài biên chế cứng cho giáo viên và cán bộ quản lý.

96
Tiểu kết chương 2
Tại chương này, luận văn đã đi vào phân tích thực trạng thực hiện các
hoạt động hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường. Qua điều tra và phân tích
các con số thực tế, có thể thấy ở hai trường THPT Quảng Hà và THPT Đường
Hoa Cương đã triển khai một số họat động mang màu sắc công tác xã hội với
các hoạt động như: truyền thông, phòng ngừa, giáo dục, tham vấn và kết nối
nguồn lực. Các hoạt động này cũng đã đạt được một số hiệu quả nhất định,
tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, cụ thể như: Hoạt động truyền thông
đã được tổ chức thực hiện với đa dạng hình thức, song vẫn mang tính hình
thức; Hoạt động phòng ngừa và Hoạt động giáo dục chưa được chú trọng;
hoạt động tham vấn mới chỉ dừng lại ở việc chia sẻ cảm xúc, lo lắng của học
sinh; Hoạt động kết nối thì chỉ khi nào xảy bạo lực học đường rồi mới có sự
liên hệ giữa nhà trường và gia đình, cũng như chính quyền địa phương chưa
có sự liên hệ thường xuyên, gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường – gia đình – địa
phương.
Những hạn chế của hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo
lực học đường là do tại địa phương chưa có nhân viên công tác xã hội học
đường, chính vì vậy hiệu quả của hoạt động này chưa cao, thiếu chuyên
nghiệp; Nhận thức về tầm quan trọng của nhà trường về công tác xã hội học
đường còn nhiều hạn chế, kinh phí đầu tư cho các hoạt động này rất hạn hẹp;
Sự quan tâm từ các bậc phụ huynh cũng như hiểu biết của các bậc phụ huynh
về công tác xã hội còn khiêm tốn; Nhận thức từ chính các em học sinh là nạn
nhân của bạo lực học đường còn rất hạn chế; Hệ thống chính sách của nhà
nước và địa phương về hoạt động công tác xã hội học đường chưa được chú
trọng.
Để nâng cao hiệu quả của hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân
bị bạo lực học đường, tác giả đã đề xuất một số giải pháp trong chương 3.

97
CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO CÁC HOẠT
ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI NẠN NHÂN BỊ BẠO LỰC
HỌC ĐƯỜNG
3.1. Quan điểm, chính sách trong công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo
3.1.1. Một số quan điểm, chính sách về công tác phòng chống bạo lực học
đường tại Việt Nam
Phòng chống bạo lực học đường đang là vấn đề nhận được sự quan tâm
đặc biệt trong sự nghiệp giáo dục, xây dựng, phát triển đất nước. Các mục tiêu
về giảm thiểu hành vi bạo lực học đường, bảo vệ, chăm sóc và giáo dục học
sinh, sinh viên luôn gắn liền với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội quốc
gia. Để thực hiện mục tiêu đó, Đảng và Nhà nước ta đã luật hóa thành những
quy định, điều khoản, chế tài trong các luật, bộ luật. Mặt khác, nhiều chính
sách, chương trình hành động được ban hành góp phần cải thiện vấn nạn bạo
lực học đường. Cụ thể như sau:
 Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam năm 2013
Bản Hiến pháp được Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt
Nam thông qua ngày 28/11/2013, tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIII. Điều
20 của Hiến Pháp đã quy định:
Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo
hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức,
nhục hình hay bất cứ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe,
xúc phạm danh dự, nhân phẩm.
 Luật Dân sự
Bộ luật số 91/2015/QH13 đã được Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội
Chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 24/11/2015. Trong đó, điều 33 có đề cập
tới quyền được bảo đảm an toàn về tính mạng, thân thể:

98
“Cá nhân có quyền sống, quyền bất khả xâm phạm về tính mạng, thân
thể, quyền được pháp luật bảo hộ về sức khỏe.Không ai bị tước đoạt tính
mạng trái luật.”
Và điều 34 của Luật Dân sự về quyền được bảo vệ danh dự, nhân
phẩm, uy tín như sau: “Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân là bất khả
xâm phạm và được pháp luật bảo vệ”.
 Bộ Luật Hình sự
Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13đã được Quốc hội nước Cộng hòaXã
hội Chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày27/11/2015.
Nhiều điều luật được đề cập đến những tội phạm liên quan đến vấn đề
bạo lực thể chất, tinh thần, tình dục. Pháp luật Việt Nam rất chú ý đến những
vấn đề quyền con người. Những điều luật này chính là công cụ ngăn chặn
những hành vi bạo lực trong gia đình và ngoài xã hội, dù là dưới hình thức
bạo lực nào.
 Công ước quyền trẻ em
Ngày 20/11/1989, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Công ước
quốc tế về quyền trẻ em.Việt Nam là nước thứ hai trên thế giới và nước đầu
tiên ở châu Á phê chuẩn Công ước vào ngày 20/2/1990. Nguyên tắc cơ bản
của Công ước này không phân biệt đối xử với trẻ em dù là gái hay trai, giàu
hay nghèo, khoẻ mạnh hay ốm đau, khuyết tật, đa số hay thiểu số, theo tôn
giáo hay không tôn giáo… Trong đó, Điều 34 qui định:
“Các quốc gia thành viên cam kết bảo vệ trẻ em chống tất cả các hình
thức bóc lột tình dục và lạm dụng tình dục”.
 Luật trẻ em năm 2016
Bộ luật trẻ em số 102/2016/QH13đã được Quốc hội nước Cộng hòa Xã
hội Chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 05/04/2016, tại Điều 6 đã quy định
các hành vi bị nghiêm cấm đối với trẻ em như:

99
Xâm hại tình dục, bạo lực, lạm dụng, bóc lột trẻ em.
Từ chối, không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ, không kịp thời
việc hỗ trợ, can thiệp, Điều trị trẻ em có nguy cơ hoặc đang trong tình trạng
nguy hiểm, bị tổn hại thân thể, danh dự, nhân phẩm
Đồng thời Điều 12 trong bộ Luật cũng quy định:
“Trẻ em có quyền được bảo vệ tính mạng, được bảo đảm tốt nhất các
Điều kiện sống và phát triển.”
Và Điều 27. Quyền được bảo vệ để không bị bạo lực, bỏ rơi, bỏ mặc
“Trẻ em có quyền được bảo vệ dưới mọi hình thức để không bị bạo lực,
bỏ rơi, bỏ mặc làm tổn hại đến sự phát triển toàn diện của trẻ em.”
Trước thực trạng bạo lực học đường diễn ra ngày một gia tăng, Bộ Giáo
dục và đào tạo cũng có những chỉ đạo quyết liệt về vấn đề này. Cụ thể như:
 Công văn số 1241/BGDĐT- CTHSSV ngày 12/03/2010 về việc
ngăn chặn tình trạng vi phạm pháp luật, bạo lực học đường.
Để đảm bảo an ninh, trật tự trong trường học, kiềm chế, đẩy lùi tình
trạng vi phạm pháp luật và bạo lực trong học sinh. Bộ Giáo dục và Đào tạo đề
nghị các đồng chí chỉ đạo các nhà trường trên địa bàn thực hiện tốt một số
nhiệm vụ sau đây:
Tăng cường công tác giáo dục đạo đức, lối sống trong học sinh.
Thường xuyên tổ chức các hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật, giáo dục
truyền thống văn hóa dân tộc gắn với thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng
trường học thân thiện, học sinh tíchcực”.
Chủ động phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, các tổ chức
đoàn thể và gia đình học sinh trong công tác bảo đảm an ninh, trật tự trường
học và quản lý, giáo dục học sinh.
Định kỳ tổ chức giao ban với công an địa phương để nắm tình hình, kịp
thời xử lý các mâu thuẫn, ngăn chặn các biểu hiện vi phạm pháp luật, bạo lực

100
trong học sinh. Thường xuyên kiểm tra, ngăn chặn học sinh mang hung khí,
chất nổ, chất cháy vào trong trường học.
Chủ động phối hợp xử lý theo thẩm quyền khi có vụ việc xảy ra và báo
cáo kịp thời về Bộ Giáo dục và Đào tạo và cơ quan quản lý cấp trên theo quy định.
 Công văn 5791/BGDĐT-CTHSSV năm 2013 hướng dẫn công tác
học sinh, sinh viên, hoạt động ngoại khóa và y tế trường học năm học 2013-
2014 do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành ngày 23/08/2013. Trong đó bao gồm
nhiệm vụ:
Thực hiện có hiệu quả các nội dung xây dựng trường học thân thiện,
học sinh tích cực trong mỗi nhà trường và cơ sở giáo dục; Tăng cường công
tác giáo dục pháp luật và các qui chế, qui định về giáo dục và đào tạo, góp
phần hình thành thế hệ công dân hiểu, nắm vững và tự giác chấp hành pháp luật.
Nghiên cứu, rà soát nội dung, hình thức triển khai công tác giáo dục
đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên, kiềm chế và phấn đấu không còn
hiện tượng bạo lực học đường, các hành vi thiếu văn hóa trong học sinh, sinh
viên; Tăng cường công tác giáo dục toàn diện và quản lý học sinh, sinh viên;
Chú trọng và tăng cường giáo dục tư tưởng chính trị, văn hóa truyền thống,
lòng yêu nước, đạo đức, lối sống, kỹ năng sống, kỹ năng thực hành, ý thức
trách nhiệm xã hội; Tổ chức tốt các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể
thao, công tác chăm sóc sức khỏe; Chú trọng công tác bảo đảm an ninh, trật tự
trường học; Giáo dục an toàn giao thông, phòng chống bạo lực, tệ nạn xã hội,
tai nạn thương tích, đuối nước, dịch bệnh đối với học sinh, sinh viên.
 Thông tư liên tịch số 06/2015/TTLT-BCA-BGDĐT ngày 28/8/2015
của Bộ Công an và Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn phối hợp thực hiện
nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự an toàn xã hội, đấu tranh
phòng chống tội phạm, vi phạm pháp luật khác trong ngành Giáo dục; phát
huy vai trò của học sinh trong việc ngăn chặn, tố giác tội phạm, tệ nạn xã hội

101
và hành vi bạo lực xảy ra với bản thân và người xung quanh để có biện pháp
xử lý kịp thời.
 Công văn số 5727/BGDĐT-CTHSSV: V/v tăng cường các biện
pháp ngăn chặn tình trạng bạo lực học đường ngày 21/11/2016
Trong đó Bộ Giáo dục và Đào tạo đề nghị Chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh,
thành phố trực thuộc trung ương tăng cường phối hợp chỉ đạo và phối hợp chặt chẽ
với các nhà trường trong công tác tuyên truyền, quản lý, giáo dục học sinh để
phòng ngừa và ngăn chặn hiệu quả tình trạng bạo lực học đường; có biện pháp theo
dõi, kiểm tra, ngăn chặn kịp thời các vụ việc học sinh tổ chức đánh nhau ở trong và
ngoài trường học.
Tăng cường nguồn lực tạo điều kiện để ngành giáo dục địa phương thực
hiện tốt công tác tư vấn tâm lý, giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử, giải quyết
mâu thuẫn cho học sinh.
3.1.2. Một số quan điểm chính sách về công tác xã hội
 Quyết định số 32/2010/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển nghề
công tác xã hội giai đoạn 2010-2020
Đề án đã cụ thể hoá quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà
nước trong việc chăm lo đời sống nhân dân, xây dựng hệ thống an sinh xã hội
tiên tiến, góp phần giữ vững ổn định chính trị, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã
hội, đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp vào năm 2020, trong
đó quy định mã số, chức danh các ngạch viên chức công tác xã hội; tiêu chuẩn
nghiệp vụ các ngạch viên chức công tác xã hội, tạo tiền để pháp lý quan trọng
để phát triển nghề công tác xã hội tại Việt Nam.
 Thông tư 30/2015/TTLT-BLĐTBXH-BNV ngày 19 tháng 8 năm
2015, trong đó quy định 3 chức danh:
1) Công tác xã hội viên chính (Hạng II) Mã số: V.09.04.01
2) Công tác xã hội viên (Hạng III) Mã số: V.09.04.02

102
3) Nhân viên công tác xã hội (hạng IV) Mã số: V.09.04.03
 Thông tư 07/2013/TT-BLĐTBXH ngày 25/5/2013 quy định tiêu
chuẩn nghiệp vụ công tác viên công tác xã hội ở xã, phường, thị trấn.
 Thông tư 01/2017/TT-BLĐTBXH ngày 02/02/2017 của bộ Lao
động Thương Binh và Xã hội quy định tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp đối
người làm công tác xã hội. Thông tư này quy định các chuẩn mực đạo đức mà
người làm công tác xã hội đối với người sử dụng dịch vụ công tác xã hội,
đồng nghiệp, các tổ chức, cá nhân có liên quan và mối quan hệ tại nơi làm
việc
 Quyết định số 327/QĐ-BGDĐT quyết định ban hành kế hoạch
phát triển nghề Công tác xã hội trong ngành giáo dục giai đoạn 2017 -2020
Căn cứ Quyết định số 32/2010/QĐ-TTg ngày 25 tháng 3 năm 2010 của
Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án phát triển nghề công tác xã hội
giai đoạn 2010-2020 (Đề án 32), trên cơ sở ý kiến thống nhất của các đơn vị
có liên quan, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Kế hoạch phát triển nghề
công tác xã hội trong ngành Giáo dục giai đoạn 2016-2020 cụ thể như sau:
Xây dựng và phát triển dịch vụ CTXH trường học nhằm bảo vệ trẻ
em không bị các hình thức xâm hại và bạo lực, hỗ trợ nâng cao năng lực
cho trẻ em để các em tự giải quyết các vấn đề của bản thân và hoàn thành quá
trình học tập tại trường.
Đến hết năm 2017:
- Có ít nhất 20 trường THCS và THPT được hỗ trợ thí điểm thành lập
tổ/nhóm CTXH trường học và có hệ thống phòng ngừa, bảo vệ các học sinh
yếu thế, hỗ trợ phục hồi cho những trường hợp học sinh bị xâm hại, bạo lực.
Đến hết năm 2020:
- 40% các trường THPT có tổ/nhóm CTXH trường học và có hệ thống
phòng ngừa, bảo vệ các học sinh yếu thế, hỗ trợ phục hồi cho những trường

103
hợp học sinh bị xâm hại, bạo lực.
- 30% các trường THCS có tổ/nhóm CTXH trường học và có hệ thống
phòng ngừa, bảo vệ các học sinh yếu thế, hỗ trợ phục hồi cho những trường
hợp học sinh bị xâm hại, bạo lực.
- 10% các trường Tiểu học có tổ/nhóm CTXH trường học và có hệ
thống phòng ngừa, bảo vệ các học sinh có nguy cơ, hỗ trợ phục hồi cho những
trường hợp học sinh bị xâm hại, bạo lực.
3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công tác xã hội với
3.2.1. Hoàn thiện hệ thống luật pháp, chính sách về công tác xã hội học
đường
Công tác xã hội vẫn được coi là ngành khoa học khá mới ở Việt Nam,
do vậy công tác xã hội trường học được hình thành và phát triển dần dần với
sự tác động của ngành khoa học này đến các lĩnh vực của đời sống xã hội và
với các đối tượng khác nhau. Nhân viên CTXH học đường được coi là cầu nối
giữ học sinh, gia đình, nhà trường để giúp các em có được điều kiện và phát
huy khả năng học tập tốt nhất trong đời sống hiện nay cũng như đóng vai trò
đặc biệt quan trọng trong hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường.
Xuất phát từ thực tế nhu cầu hiện nay, có thể thấy được sự cần thiết của
việc phát triển CTXH học đường trong bối cảnh xã hội hiện nay tại Việt Nam
cũng như trên địa bàn nghiên cứu. Trước mắt, Bộ Giáo dục và đào tạo nên
triển khai nội dung về tầm quan trọng của CTXH trường học và theo xu
hướng phát triển, các trường học ở Việt Nam cần có nhân viên CTXH tại nhà
trường và bổ sung vai trò, nhiệm vụ của CTXH vào các hoạt động của nhà
trường bên cạnh các hoạt động giáo dục chuyên môn.
Để phát triển nghề CTXH học đường, cần nhiều sự quan tâm của các
nhà quản lý ở các Bộ, ngành để đưa vào chiến lược phát triển giáo dục, trong

104
đó có ngành CTXH học đường. Cần thiết phải sớm xây dựng những văn bản
hướng dẫn cụ thể về nguyên tắc đạo đức và tiêu chuẩn thực hành nghiệp vụ
CTXH nói chung, và hướng dẫn chi tiết cho CTXH trường học nói riêng. Đây
chính là những cơ sở lý luận quan trọng nhất cho việc xây dựng và triển khai
các mô hình CTXH trường học trên thực tiễn.
Về lâu dài, cần có định hướng phát triển con người, nguồn nhân lực
nhân viên CTXH trường học đủ về số lượng và thực sự có chất lượng. Các
cấp, các ngành và các cơ sở đào tạo CTXH nên có định hướng mở những mã
ngành đào tạo chuyên sâu về CTXH trường học và bồi dưỡng năng lực cho
cán bộ giáo dục, giáo viên phổ thông về kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ CTXH.
Cần có định hướng đầu tư cho việc xây dựng các tài liệu hướng dẫn chi tiết
cho việc triển khai các nghiệp vụ CTXH cụ thể trong trường học.Đây sẽ là cơ
sở cho việc đào tạo nguồn nhân lực cũng như việc áp dụng, triển khai các mô
hình trên thực tế.
Về nhân sự, Bộ Nội vụ và Bộ GD&ĐT có thể cân nhắc tính toán các
phương án bổ sung cán bộ CTXH cho mỗi trường phổ thông trên cơ sở tham
khảo mô hình các nước và dựa vào thực tiễn Việt Nam. Trước mắt, có thể tính
đến việc huy động sự tham gia của giáo viên phụ trách đoàn đội, cán bộ y tế,
cán bộ tham vấn tâm lý (nếu đã có) và một số giáo viên khác để đào tạo kiến
thức, chuyên môn trong việc hỗ trợ các dịch vụ CTXH cho học sinh. Về lâu
dài, có thể cân nhắc đề xuất thêm một vị trí biên chế chính thức ở mỗi trường
phổ thông phụ trách triển khai các dịch vụ CTXH hỗ trợ học sinh và giáo
viên.
Cần truyền thông mạnh mẽ về vai trò, tầm quan trọng và những hoạt
động của CTXH trong trường học để nâng cao nhận thức cho học sinh, giáo
viên, cha mẹ và cộng đồng. Cần có những buổi hội thảo, truyền thông hoặc
phát tờ rơi trực tiếp cho học sinh và gia đình về các hoạt động của CTXH.

105
3.2.2. Nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên, giáo viên làm công tác xã
hội
Nhân viên CTXH học đường được coi là cầu nối giữ học sinh, gia đình,
nhà trường để giúp các em có được điều kiện và phát huy khả năng học tập tốt
nhất trong đời sống hiện nay cũng như đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong
hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường. Để triển khai hiệu quả hoạt động công
tác xã hội học đường nói chung và hoạt động công tác xã hội đối với học
sinhbị bạo lực nói riêng, vai trò của người nhân viên công tác xã hội là lớn
hơn cả.
Hoạt động công tác xã hội học đường là một hoạt động chuyên nghiệp,
vì vậy, người nhân viên công tác xã hội học đường phải có trình độ chuyên
môn và kỹ năng nghề nghiệp.Cùng với đó là việc thực hiện đúng các nguyên
tắc đạo đức nghề nghiệp và quan trọng hơn nữa là nhân viên công tác xã hội
phải có lòng yêu nghề, nhiệt huyết, không ngại học hỏi để nâng cao kiến thức
và kỹ năng. Nhân viên công tác xã hội phải luôn phấn đấu để nâng cao kiến
thức và kỹ năng chuyên nghiệp của mình để áp dụng vào thực hành, cần tiếp
tục góp phần hoàn thiện những kiến thức nghề nghiệp cơ bản. Nhân viên công
tác xã hội trường học cần có sự hiểu biết về hành vi con người trong môi
trường xã hội và có kỹ năng để thực hiện các phương pháp thực hành khác
nhau để hỗ trợ các nhóm người yếu thế và thiệt thòi hơn, trong đó có nhóm
Học sinhbị bạo lực học đường. Nhân viên công tác xã hội trường học phải sử
dụng nghiên cứu để định hướng thực hành và hiểu biết các chính sách xã hội
liên quan đến các dịch vụ trong trường học.Nhân viên công tác xã hội trường
học cần phải có kiến thức về quá trình phát triển của trẻ và các yếu tố sinh học
ảnh hưởng đến khả năng hoạt động hiệu quả trong trường học của học sinh.
Nhân viên công tác xã hội phải hiểu tác động của tình hình kinh tế xã hội,
giới, văn hóa đến cơ hội giáo dục của học sinh. Nhân viên công tác xã hội
cũng phải biết cách khai thác điểm mạnh của học sinhvà các yếu tố phòng

106
ngừa có thể thúc đẩy sự thành công trong giáo dục.
Nhân viên công tác xã hội phải sắp xếp thời gian, công sức, và khối
lượng công việc để hoàn thành trách nhiệm và công việc được giao theo vị trí
của mình, bằng cách ưu tiên thích đáng đối với nhiệm vụ này trong số rất
nhiều nhiệm vụ của họ. Nhân viên công tác xã hội phải quản lý công việc của
mình một cách hiệu quả và hiệu suất cao. Những ưu tiên trong việc thực hành
phải được xây dựng với sự kết hợp giữa nhân viên công tác xã hội trường học
và người giám sát của họ. Những ưu tiên phải được xây dựng dựa trên cơ sở
ảnh hưởng của họ đối với người học, kỹ năng nghề nghiệp của cán bộ công
tác xã hội, nhu cầu của chương trìnhvà khả năng sẵn có các nguồn lực khác.
Nhân viên công tác xã hội trường học phải tham vấn cho các cán bộ của
tổ chức giáo dục địa phương, các thành viên trong hội đồng nhà trường, và đại
diện cộng đồng để tăng cường hiểu biết và sử dung hiệu quả các dịch vụ công
tác xã hội trường học. Nhân viên công tác xã hội trường học phải tham vấn để
tăng cường hiểu biết về các yếu tố trong gia đình, các sở sở giáo dục địa
phương, và cộng đồng có ảnh hưởng đến kết quả giáo dục của học sinh. Bản
thân cán bộ xã hội cũng đóng vai trò làm người tư vấn cho các vấn đề như kỷ
luật, tỉ lệ chuyên cần, bảo mật, sức khỏe tâm thần, quản lý hành vi, can thiệp
khủng hoảng... Nhân viên công tác xã hội trường học phải luôn nắm được các
mục đích chung, mục tiêu cụ thể, nhiệm vụ trong lĩnh vực đặc biệt của mình
và chuyển tải thông điệp này tới toàn thể cán bộ giáo dục địa phương, để từ
đó đảm bảo duy trì các hoạt động chuyên nghiệp và năng lực của Nhân viên
công tác xã hội trong trường học. Nhân viên công tác xã hội trường học phải
đảm bảo rằng học sinh và gia đình của họ được cung cấp những dịch vụ và
năng lực để tăng cường sự hỗ trợ của gia đình cho quá trình học tập của học
sinh.
Các dịch vụ công tác xã hội trong trường học phải được mở rộng tới
học sinh theo hướng bồi dưỡng các điểm mạnh cá nhân của học sinh và tạo cơ

107
hội tối đa cho các em tham gia vào lập kế hoạch và tự định hướng quá trình
học tập của mình. Khi xây dựng một kế hoạch hành động, nhân viên công tác
xã hội trường học phải quan tâm tới tính cách của từng học sinhvà khả năng
giao tiếp giữa các em, để lựa chọn các giải pháp và người học sẽ được tham
gia vào định hướng công việc học tập của mình.
Học sinh thì phải đến trường để học. Tuy nhiên, vẫn có những vấn đề
từ phía gia đình và cá nhân cản trở học sinh đến lớp. NVXH học đường cần
đánh giá nhu cầu của học sinhvà gia đình để có thể giúp họ lập kế hoạch giúp
học sinh tham gia hoc tập. Ngăn ngừa bạo lực học đường cũng là nhiệm vụ
quan trọng của nhà trường. Vì vậy, NVXH phải là một phần của tất cả các
nhóm: quản lý nhà trường, giáo viên, phụ huynh, và cả các nhóm học sinh để
có thể phát hiện kịp thời những học sinh có nguy cơ bạo lực và có kế hoạch
giúp học sinhvà gia đình để ngăn chặn nguy cơ này. Nhân viên công tác xã
hội trường học phải cung cấp các chương trình đào tạo, tập huấn cho các bậc
cha mẹ, giáo viên, các cán bộ trong trường học, và cán bộ của các tổ chức tại
cộng đồng. Những chương trình này có thể bao gồm các nội dung về các công
tác phòng ngừa, can thiệp và phục hồi mà có ảnh hưởng đến nạn nhân bị bạo
lực học đường.
Tình trạng bắt nạt trong trường học cũng là một trong những nguyên
nhân gây ra nạn bỏ học, vì những học sinhhay bị bắt nạt sẽ không tập trung
được vào việc học, học kém đi, và trở nên sợ hãi trường học. Nhân viên công
tác xã hội có thể ngăn ngừa hoặc giảm thiểu nạn bắt nạt bằng cách phối hợp
với giáo viên và đoàn thể (Đoàn, Hội phụ huynh,…) tăng cường hỗ trợ cho
những học sinh có nguy cơ bị bắt nạt và thực hiện đa dạng những chương
trình tập huấn kỹ năng xã hội hướng vào giải quyết mâu thuẫn để giúp những
học sinh yếu lấy lại căn bản để có thể theo kịp bạn đồng học và tự tin
hơn. NVXH tìm mời các chuyên gia đến trường và giúp cho thấy cô giáo và

108
ban quản lý nhà trường trang bị kiến thức và kỹ năng nhận diện trẻ bị lạm
dụng, những dấu hiệu có thể dẫn đến bạo hành, dấu hiệu trẻ đang có vấn đề
sức khỏe tâm thần… để có thể can thiệp kịp thời. Nhân viên công tác xã hội
trường học phải hỗ trợ việc phát triển và thực hiện các chương trình trường
học phổ thông hỗn hợp và chương trình trường học liên kết để cải thiện sức
khỏe thể chất và tinh thần của học sinh. Nhân viên công tác xã hội trường học
phải có khả năng giải quyết các vấn đề như chia sẻ thông tin và trách nhiệm,
phải có khả năng phối hợp các nguồn lực cộng đồng để hỗ trợ cho học sinh.
3.2.3. Nâng cao nhận thức và sự quản lý của nhà trường, xây dựng môi
trường học tập an toàn, thân thiện
Hiện nay, thực trạng bạo lực học đường không chỉ là mối quan tâm, lo
lắng của ngành giáo dục mà còn là của toàn xã hội. Nhà trường và nhiều phụ
huynh không khỏi lo lắng về môi trường học tập của con em mình, vì những
học sinhhay bị bắt nạt sẽ không tập trung được vào việc học, học kém đi, và
trở nên sợ hãi trường học. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để có thể nâng cao
hiệu quả của hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường?
Nhà trường cần nâng cao nhận thức đối với cán bộ quản lý, giáo viên
trong các nhà trường, nhận thức được tầm quan trọng của công tác xã hội học
đường, đồng thời cam kết thúc đẩy việc hình thành và phát triển các hoạt
động công tác xã hội học đường. Nhà trường nên có nhân viên công tác xã hội
học đường, họ sẽ sử dụng kiến thức, kĩ năng, phương pháp công tác xã hội
phù hợp làm việc thường xuyên với học sinhđể giải quyết các vấn đề liên
quan đến học hành, tình cảm, tâm sinh lý, mối quan hệ thầy cô, vấn đề gia
đình; giảm bớt gánh nặng công việc cho những nhân viên, giáo viên kiêm
nhiệm hoạt động công tác xã hội trường học. Nhà trường cần tạo điều kiện
cho những nhân viên công tác xã hội hoặc cán bộ, nhân viên phụ trách hoạt

109
động công tác xã hội điều kiện tham gia các hoạt động tập huấn để nâng cao
kiến thức chuyên môn và kỹ năng. Nhà trường cần có phòng tham vấn học
đường, đây không chỉ là nơi làm việc dành cho các nhân viên công tác xã hội
mà còn là nơi để các em học sinh đến chia sẻ những tâm tư nguyên vọng khi
gặp khó khăn học tập và vấn đề xảy ra trong các mối quan hệ.
Việc tuyên truyền, giới thiệu về hoạt động công tác xã hội học đường
tới tất cả học sinh trong trường và phụ huynh cũng vô cùng quan trọng trong
việc thúc đẩy hiệu quả của hoạt động công tác xã hội học đường nói chung và
hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường nói riêng.
Chỉ khi hiểu và biết đến hoạt động này thì các em học sinh và các bậc phụ
huynh mới có thể tìm đến sự trợ giúp của nhân viên công tác xã hội học
đường.
Như chúng ta đã biết, nhân viên Công tác xã hội phải làm việc trong
môi trường rất nhiều áp lực và vất vả. Không phải vấn đề nào nhân viên xã
hội cũng có thể giải quyết nhanh nhất, đặc biệt là vấn đề liên quan đến con
người, đến hỗ trợ cho học sinhbị bạo lực học đường. Nhất là tại địa bàn thị
huyện Hải Hà nơi thường xuyên diễn ra bạo lực học đường giữa các học sinh,
nhận thức của người dân cũng như nhãn quan của lãnh đạo các trường còn
nhiều hạn chế thì việc thực hành nghề nghiệp càng khó khăn hơn. Vì vậy, gia
đình, nhà trường cũng như những bộ, ngành liên quan cần tạo mọi điều kiện
thuận lợi nhất để các nhân viên kiêm nhiệm CTXH học đường phát huy vai
trò của mình như: đảm bảo chi phí đi lại, đảm bảo an toàn cho nhân viên
CTXH khi đi làm việc, bố trí thời gian công tác hợp lý, phối hợp trong giải
quyết vấn đề liên quan đến học sinh bạo lực... Bên cạnh đó, chế độ khen
thưởng cũng như những ưu đãi cho nhân viên kiêm nhiệm CTXH học đường
cần phải được thực hiện. Trong quá trình làm việc, nếu nhân viên kiêm nhiệm
CTXH hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao hay họ có những sáng tạo trong

110
công tác thì ban lãnh đạo nhà trường cần có chế độ khen thưởng, ưu đãi dành
riêng cho họ. Việc khen thưởng có ý nghĩa rất lớn trong việc động viên tinh
thần và vật chất cho các nhân viên kiêm nhiệm CTXH để họ gắn bó hơn, có
trách nhiệm và ý thức hơn trong công việc của mình.
Trong hoạt động đào tạo của nhà trường thì nội dung giáo dục về
những hành vi phù hợp với chuẩn mực luật pháp và những quy định của nhà
trường cần được tiến hành thường xuyên, cần được kết hợp với nội dung
chính khóa. Việc giáo dục hành vi đạo đức, kỹ năng sống cho các em cần phối
hợp với nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội trường học tiến hành linh hoạt
thông qua các buổi chào cờ đầu tuần, các buổi trò chuyện riêng với từng học
sinh, cũng có thể thông qua những buổi sinh hoạt ngoại khóa, sinh hoạt lớp
cuối tuần. Từ góc độ tâm lý học, chúng ta cần thực hiện một nguyên tắc là khi
biểu dương một cá nhân nào đó thì cần biểu dương trước đông đảo mọi người,
còn khi phê bình, khiểm trách thì nên mang tính cá nhân để người bị phê bình
không hổ thẹn, mặc cảm trước tập thể. Có thể nói, trong hoạt động hỗ trợ nạn
nhân bị bạo lực học đường, thì biện pháp mang tính cá nhân đối với một học
sinh có hành vi bạo lực và học sinh bị bạo lực mang lại hiệu quả cao nhất.
Một trong những biện pháp quan trọng của nhà trường để nâng cao hiệu
quả hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường đó là
hoạt động để giảm bớt hành vi bạo lực của học sinh. Nhà trường cần phối hợp
với nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội trường học và Đoàn trường tổ chức
các hoạt động vui chơi tập thể lành mạnh như các hoạt động văn hóa, thể
thao.Thông qua các hoạt động tập thể này, các em sẽ hiểu nhau hơn, sẽ tạo
nên sự cố kết với nhau nhiều hơn. Nó là cơ sở để làm mất đi các mầm mống
nảy sinh các hành vi bạo lực học đường.
Phát huy vai trò của Đoàn, Hội, Đội trong giáo dục học sinh. Thành lập
Tổ trật tự học đường, định kỳ hoặc đột xuất, họp với Đoàn trường, giáo viên

111
chủ nhiệm, nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội học đường và Ban đại diện
cha mẹ học sinh nhà trường, lớp, cha mẹ của học sinhvi phạm, công an
phường, xã để phân tích những tác hại của việc vi phạm nội quy nhà trường,
pháp luật nói chung, bạo hành học đường nói riêng đối với mỗi học sinhđể từ
đó thống nhất biện pháp giáo dục.
Ngay đầu năm học nên có ký cam kết giữa học sinh- nhà trường và gia
đình về một số điều tối thiểu để xây dựng nề nếp trường lớp và môi trường
học tập thân thiện, tích cực. Tổ chức để học sinh vi phạm ký cam kết sửa chữa
khuyết điểm, thực hiện tốt nội quy trước thầy cô giáo, gia đình và chính
quyền địa phương. Kiên quyết xử lý những trường hợp vi phạm đã nhiều lần
giáo dục nhưng không tiến bộ.
Nhà trường nên có phòng tư vấn dành cho học sinh để học sinh có cơ
hội chia sẻ những khó khăn của mình và nhận được những lời khuyên bổ ích.
Tuy nhiên, trước khi có văn phòng tư vấn, hãy cho học sinh làm quen với tâm
lý cần phải chia sẻ khi càn thiết, làm quen với đến với phòng tư vấn và càn
phải cho các em niềm tin khi đến với phòng tư vấn. Tổ chức tư vấn tâm lý học
sinh trong trường học. Tổ tư vấn gồm những nhân viên kiêm nhiệm công tác
xã hội học đường, thầy, cô giáo có kinh nghiệm giáo dục, hiểu biết về tâm lý
lứa tuổi, pháp luật nhà nước, đạo đức, chuẩn mực xã hội… Mỗi thầy, cô giáo
cũng phải là tấm gương sáng cho các em học tập và noi theo, cần chú trọng
đến kỹ năng giao tiếp, ứng xử, thuyết phục được học trò của mình. Sự tận tụy,
yêu thương chân thành của thầy, cô sẽ tác động trực tiếp đến nhận thức và
hành vi của các em đối với cộng đồng xã hội. Xây dựng hộp thư “Điều em
muốn nói” để các học sinhphản ánh những tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của
các em. Nhân viên công tác xã hội học đường trực tiếp, thường xuyên xử lý
thông tin từ hộp thư và bảo mật thông tin do các em cung cấp.
Nâng cao vai trò trách nhiệm và ý thức nghiệp vụ của lực lượng bảo vệ

112
chuyên trách, bán chuyên trách, tổ an ninh… của nhà trường, trong công tác
nắm tình hình, tham mưu đề xuất với Ban giám hiệu và lực lượng Công an địa
phương trong việc quản lý học sinh. Tăng cường công tác phối hợp với gia
đình và xã hội trong việc giám sát, giáo dục và quản lý học sinh.Tìm hiểu tâm
tư, tình cảm, vướng mắc cũng như nguyện vọng chính đáng của học sinh để
uốn nắn, điều chỉnh, kịp thời giải quyết mâu thuẫn phát sinh ngay từ đầu dù
chỉ là mâu thuẫn nhỏ. Nhà trường cần kết hợp chặt chẽ với gia đình kiểm soát
thời gian ngoài trường học của các em, kiểm soát các mối quan hệ không
chính thức của các em. Nhà trường cần thông báo cho cha mẹ học sinh lịch
học của các em ở trường, để các bậc phụ huynh quản lý các em.
3.2.4. Tăng cường sự quan tâm từ gia đình và nâng cao nhận thức của các
bậc phụ huynh
Để hỗ trợ hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học
đường, cần có sự phối hợp chặt chẽ từ 3 phía: gia đình, nhà trường và xã hội.
Trước hết, về phía gia đình cần có sự quan tâm đến con em mình, cùng với
nhà trường chung tay giáo dục tri thức, nhân cách cho các em đừng nên đổ hết
cho trường lớp... Gia đình cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường để kiểm soát
thời gian học tập và vui chơi của con cái. Các bậc phụ huynh cũng nên tham
gia đầy đủ các buổi họp phụ huynh, cũng như các buổi sinh hoạt khi được nhà
trường mời, thường xuyên giữ liên lạc với giáo viên chủ nhiệm để có thể phát
hiện những bất thường của con em trong quá trình học tập. Gia đình cần phối
hợp với nhà trường để hình thành ở các em những kỹ năng ứng phó cần thiết
đối với bạo lực học đường. Gia đình cần hướng dẫn các em lựa chọn những
người bạn tốt để chơi, hướng dẫn các em có những hành vi ứng xử mang tính
nhân văn và vị tha đối với các bạn, giáo dục những giá trị đạo đức truyền
thống tốt đẹp của gia đình cho các em, vì những giá trị đạo đức đó luôn khơi
dậy ở con người tính tự giác và giúp các em có những hành động phù hợp với

113
các chuẩn mực xã hội và có tính văn hóa cao.
Gia đình phải nắm được các hoạt động, các dịch vụ hỗ trợ tại trường
học để con em mình được hưởng mọi quyền lợi khi tham gia học tập tại
trường. Các bậc phụ huynh cũng nên thường xuyên trau dồi các kiến thức xã
hội, là một tấm gương sáng để con em mình noi theo. Có những hiểu biết,
kiến thức về hoạt động công tác xã hội học đường, sẵn sàng tham gia hỗ trợ
các hoạt động tại trường học khi cần thiết.
Gia đình cần hiểu được đặc điểm tâm lý của các em để có các biện
pháp giáo dục phù hợp.Các bậc cha mẹ không nên có những biện pháp giáo
dục quá hà khắc, nhưng cũng không nên quá nhu nhược, mềm yếu. Các bậc
phụ huynh nên thường xuyên tâm sự với con cái như những người bạn, gợi
mở để con em mình có thể chia sẻ tâm tư, nguyện vọng. Đôi khi, chỉ đơn giản
là kể những câu chuyện về cuộc sống thường ngày hay những câu chuyện về
thời học sinhcủa bố mẹ, cũng giúp các em thấy gần gũi với bố mẹ hơn. Không
nên áp đặt suy nghĩ của mình, các bậc cha mẹ nên tìm hiểu mong muốn, nhu
cầu của các em. Khi phát hiện con em mình bị bắt nạt ở trường học, các bậc
phụ huynh cần tìm hiểu rõ nguyên nhân, không nên tự ý xử lý vấn đề mà cần
liên hệ, phối hợp với nhà trường và nhân viên công tác xã hội học đường. Có
như vậy, tình trạng bạo lực phần nào sẽ được đẩy lùi trong học đường, xây
dựng được môi trường giáo dục lành mạnh.
Bên cạnh việc quan tâm đến con em mình, các bậc phụ huynh cần phải
trau dồi cho bản thân thêm một số kiến thức, kỹ năng làm cha mẹ để có được
phương pháp giáo dục con cái tốt nhất. Các bậc phụ huynh cũng cần có những
hiểu biết về công tác xã hội học đường, để từ đó có sự hỗ trợ kịp thời và hiệu
quả nhất khi con em bị bạo lực học đường.

114
3.2.5. Nâng cao nhận thức của học sinh
Học sinh là đối tượng của bạo lực học đường và cũng là chủ thể của
những hành vi bạo lực học đường nên những biện pháp từ các em sẽ có ý
nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả của hoạt động công tác xã hội
đối với nạn nhân bị bạo lực học đường. Về phía học sinh, cần thực hiện một
số biện pháp như sau:
Học sinh cần nhận thức đúng đắn về bạo lực học đường để có thể tự
kiểm soát và định hướng hành vi. Sự thay đổi nhận thức của các em không chỉ
đạt được từ việc thực hiện các biện pháp từ gia đình, nhà trường và xã hội mà
còn là từ sự chủ động của chính các em. Cần xác định rằng ngoài sự nỗ lực
học tập các em còn phải không ngừng rèn luyện thật tốt, tránh các hành vi
lệch lạc. Các em phải có hiểu biết về luật pháp, về quy định trường học, biết
được những hoạt động và dịch vụ tại trường học có thể trợ giúp mình khi gặp
khó khăn trong học tập và các mối quan hệ trong trường học.
Học sinh nên chú ý xây dựng quan hệ bạn bè với mục đích để cùng
nhau phấn đấu học tập và rèn luyện. Các em cần có thái độ phản ứng tích cực
hơn, hãy dũng cảm báo với gia đình, thầy cô, nhân viên công tác xã hội học
đường và các cơ quan chức năng để can thiệp kịp thời tránh hậu quả đáng tiếc
khi có dấu hiệu bị bạo lực. Học sinh nên hướng vào các hoạt động giải trí lành
mạnh nhằm phục hồi sức khỏe thể chất và tinh thần giúp cho quá trình học tập
tiếp nối đạt kết quả tốt hơn, trang bị cho bản thân các kỹ năng ứng phó với
các hành vi bạo lực học đường để tự tin giải quyết các vấn đề, không hành
động một cách tự phát, thiếu ý thức.
Các em học sinh cần tìm hiểu về hoạt động công tác xã hội học đường,
nắm được các hoạt động hỗ trợ tại trường học, không nên e ngại, xấu hổ mà
không tìm sự hỗ trợ từ phía gia đình, nhà trường và nhân viên công tác xã hội
học đường, đặc biệt là các em không nên có suy nghĩ là mình đã lớn và có thể

115
tự giải quyết mọi vấn đề mình gặp phải. Các em phải hiểu rằng khi có thêm
lời khuyên từ những người lớn hơn thì vấn đề sẽ được giải quyết tối ưu hơn.
Khi nhận được sự hỗ trợ từ các nhân viên xã hội học đường, các em nên tin
tưởng và chia sẻ cảm xúc, nhu cầu, mong muốn, hoàn cảnh của bản thân để
nhân viên xã hội hiểu và trợ giúp các em được tốt nhất.
Các em học sinh nên tự trang bị cho bản thân một số kỹ năng sống, kỹ
năng xử lý tình trạng khẩn cấp để có cách ứng xử, hành vi, lời nói thích ứng
tìm ra lối thoát khỏi trong tình huống nảy sinh bạo học đường. Biết cầu cứu
khi đối mặt với nguy cơ bạo lực học đường, đừng bao giờ để mình rơi vào thế
bí, trở thành nạn nhân của những cuộc hành hung. Nếu cần thiết hãy nhẫn
nhịn, lùi bước để tránh bạo lực nhưng không phải cam chịu “liều mình” chịu
trận. Tìm những người đáng tin cậy gần nhất để chia sẻ những dấu hiệu tiền
bạo lực. Các em có thể gặp giáo viên chủ nhiệm, người phụ trách Đoàn thanh
niên, nhân viên công tác xã hội học đường… hoặc bất kỳ ai là người lớn hơn
có khả năng cứu giúp mình và trình bày ngắn gọn, rõ ràng vấn đề mình đang
gặp phải.

116
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Luận văn đã nghiên cứu lý luận thông qua thao tác hóa một số khái
niệm và hệ thống hóa cơ sở lý luận từ đó đánh giá thực trạng các hoạt động
công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường. Từ những kết quả thu
được, tác giả đã đề xuất một số giải pháp để xây dựng và phát huy hiệu quả
các hoạt động công tác xã hội nhằm hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực học đường.
Qua các phân tích và con số thực tế, tôi đã nêu lên thực trạng hoạt động
công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường tại 2 trường THPT Quảng
Hà và THPT Đường Hoa Cương, với các hoạt động như: truyền thông, phòng
ngừa, giáo dục, tham vấn và kết nối nguồn lực. Các nhân viên kiêm nhiệm
CTXH học đường tại các trường phổ thông trên địa bàn nghiên cứu đã triển
khai nhiều hoạt động mang màu sắc công tác xã hội hỗ trợ nạn nhân bị bạo
lực học đường, trong đó tập trung vào hoạt động phòng ngừa, tuyên truyền,
giáo dục nâng cao nhận thức. Mặc dù cũng có nhiều cố gắng, song qua thực tế
nghiên cứu cho thấy, các hoạt động phòng ngừa cũng chưa đạt hiệu quả
cao.Để hỗ trợ cho học sinh bị bạo lực học đường, các nhân viên kiêm nhiệm
CTXH đã tập trung đến hoạt động tham vấn tâm lý và kết nối nguồn lực cho
học sinh bị bạo lực. Song hiệu quả của những hoạt động này đem lại chưa như
mong muốn. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến sự hạn chế của hiệu quả các
hoạt động công tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường.
Tại Việt Nam hiện nay cũng như nhiều nước trong khu vực và trên thế
giới, chúng ta đang phải đối diện và giải quyết nhiều vấn đề liên quan đến học
đường. Trong đó nổi bật là vấn nạn bạo lực giữa các học sinh với nhau.Và để
giải quyết vấn đề này, như đã đề cập ở phần trên thì một trong những biện
pháp cơ bản để giải quyết các vấn đề trên chính là thông qua hoạt động hỗ trợ
nhân viên CTXH học đường. CTXH học đường chính là cầu nối quan trọng
giữa học sinh, gia đình, nhà trường, nhằm giúp các em học sinh có được điều

117
kiện và phát huy khả năng học tập tốt nhất, giải quyết căng thẳng, khủng
hoảng tinh thần, có dấu hiệu, hành vi tự tử... Để góp phần giải quyết những
vấn đề khó khăn, phức tạp xảy đến với học sinh ngày càng nhiều, sự cần thiết
phải có các dịch vụ CTXH trường học là một yêu cầu cấp thiết của Việt Nam.
Trên cơ sở những phân tích, đánh giá về thực trạng hoạt động công tác
xã hội đối với học sinh bị bạo lực học đường, nhằm phát huy những kết quả
đạt được, hạn chế những tồn tại, tôi xin đưa ra một số khuyến nghị sau:
- Đối với nhà trường: Tiếp tục xây dựng môi trường học đường an toàn,
thân thiện; Tạo điều kiện để các hoạt động công tác xã hội với nạn nhân bị
bạo lực học đường được triển khai thực hiện; Xây dựng Trung tâm Tham vấn
học đường.
- Đối với nhân viên kiêm nhiệm công tác xã hội học đường: Thường
xuyên trau dồi kiến thức, kỹ năng cần thiết về công tác xã hội nâng cao năng
lực, kỹ năng khi làm việc với nhóm đối tượng; Tìm hiểu, nắm chắc về đặc
điểm tình hình, nhu cầu của nạn nhân bị bạo lực học đường từ đó xây dựng
các hoạt động hỗ trợ phù hợp; Đa dạng hóa các hoạt động trợ giúp, chủ động
kết nối nguồn lực trong tiến trình trợ giúp học sinh bị bạo lực học đường
- Đối với gia đình: Thường xuyên kết nối và phối hợp với trường học,
các bậc phụ huynh tăng cường sự quan tâm tới con em và tự nâng cao sự hiểu
biết của bản thân về công tác xã hội học đường cũng như kỹ năng làm cha mẹ.
- Đối với các em học sinh là nạn nhân của bạo lực học đường: trang bị
cho mình những kiến thức, kỹ năng cần thiết; chủ động tìm hiểu và tìm đến
các hoạt động hỗ trợ tại trường học.
- Đối với hệ thống chính sách, pháp luật: Hoàn thiện hành lang pháp lý,
xây dựng và hoàn thiện Luật về nghề CTXH, phát triển các hoạt động dịch vụ
CTXH sâu rộng trong học đường cũng như cộng đồng.

118
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt
1. Lê Chí An (2011), Từ thế giới nhìn về công tác xã hội học đường ở Việt
Nam, Kỷ yếu về Công tác xã hội học đường
2. Đại từ điển Việt Nam (1998), Nxb Văn hóa thông tin
3. G. Endruweit và G. Trommsdorff (2001), Từ điển Xã hội học, Nxb. Thế giới
4. Nguyễn Thị Thu Hà (2011), Nhu cầu hoạt động CTXH trong một số lĩnh
vực tại Việt Nam hiện nay, Tạp chí Xã hội học – Viện XHH, Viện khoa
học xã hội Việt Nam
5. Nguyễn Thị Hiền (2015), Phòng ngừa bạo lực học đường từ trong gia
đình, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam
6. Nguyễn Thị Kim Hoa (2010), Nhu cầu về hoạt động CTXH đối với sự
phát triển kinh tế xã hội hiện nay, Kỷ yếu hội thảo Khoa học: Đổi mới
CTXH trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế - Những vấn
đề lý luận và thực tiễn
7. Bùi Thị Hồng (2009), Tình hình bạo lực học đường ở Việt Nam những
năm gần đây, Niên giám thông tin khoa học xã hội
8. Phan Thị Mai Hương (2009), Thực trạng bạo lực học đường hiện nay,
Hội thảo “Nhu cầu, định hướng đào tạo tâm lý học đường tại Việt Nam”
9. Dương Văn Khánh – HVCH Lê Kim Thắng (2014), Vai trò của nhân viên
công tác xã hội đối với vấn đề bạo lực học đường”, Kỷ yếu hội thảo "thực
trạng và giải pháp ngăn chặn bạo lực học đường trong trường phổ thông”
10. Nguyễn Văn Lượt (2009), Bạo lực học đường: nguyên nhân và các biện
pháp hạn chế, Kỷ yếu hội thảo khoa học, Hội thảo Khoa học tâm lý –
Giáo dục Việt Nam: “Nhà trường Việt Nam trong một nền giáo dục tiên
tiến, mang đậm bản sắc dân tộc”, Thành phố Hồ Chí Minh
11. C.Mác - Ph.Ăngghen (1998) Tuyển tập, t.1. Nxb Sự thật, Hà Nội, , tr.120

119
12. Bùi Thị Xuân Mai (2010), Giáo trình nhập môn Công tác xã hội, Nxb Lao
động – Xã hội, Hà Nội
13. Lê Thị Mai (2011), Công tác xã hội học đường trên thế giới và sự cần
thiết phát triển công tác xã hội học đường tại Việt Nam, Kỷ yếu về Công
tác xã hội học đường
14. Đặng Hoàng Minh và Trần Thành Nam (2011), Hành vi bạo lực ở thanh
thiếu niên - con đường hình thành và cách tiếp cận đánh giá
15. Đoàn Trọng Thiều (2014), Vai trò của giáo dục gia đình và nhà trường
trong việc giải quyết bạo lực học đường, Kỷ yếu hội thảo "thực trạng và
giải pháp ngăn chặn bạo lực học đường trong trường phổ thông”
16. Phan Thuận (2014), Các yếu tố tác động đến bạo lực học đường dưới góc
độ tiếp cận lý thuyết xã hội, Kỷ yếu hội thảo "thực trạng và giải pháp ngăn
chặn bạo lực học đường trong trường phổ thông”
17. Nguyễn Thị Thu Thủy (2011), Tư vấn tâm lý và công tác xã hội học
đường, Kỷ yếu về Công tác xã hội học đường
18. Tổ chức y tế thế giới, http://www.wpro.who.int/vietnam/vi/
19. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), Center of
disease control and Prevention, http://www.cdc.gov.
20. Trường THPT Đường Hoa Cương,Báo cáo tổng kết năm học 2016 –2017
21. Trường THPT Quảng Hà, Báo cáo tổng kết năm học 2016 –2017
22. Trịnh Thị Cẩm Tuyền (2014), Lý giải nguyên nhân và đề xuất biện pháp
ngăn chặn bạo lực học đường từ học thuyết phân tâm học của Sigmind
Freud, Kỷ yếu hội thảo "thực trạng và giải pháp ngăn chặn bạo lực học
đường trong trường phổ thông”
23. Từ điển Tiếng việt (2003), Nxb. Đà Nẵng
24. http://dantri.com.vn/giao-duc-khuyen-hoc/moi-nam-trung-binh-co-tu-
1600-1800-vu-xam-hai-tre-em-duoc-phat-hien-20170413184818166.htm

120
Tài liệu tiếng anh
25. Anderson, C.A and B.J Bushman (2002), Human agrression, Annual
review of Psychology
26. Andy Frey and Nancy George-Nichols (2002), Intervention Practices for
Students with Emotional and Behavioral Disorders, Using Research to
Inform School Social Work Practice
27. Baldry, A.C and D.P Farrington (1998), Parenting influences on bullying
and victimisation, Criminal and legal psychology
28. Berkowiz, L., Aggresion (1996), Its cause, Consequence and control,
New York: MacGrow - Hill
29. Bowen, Natasha K (1999), A role for school social workers in promoting
student success through school-family partnerships, Social Work in
Education, Issue 1
30. Bowers, L., P.K.Smith and Binney (1994), Perceived family relationships
of bullies, victims and bully/victims in middle childhood, Joural of Social
and Personal relationships
31. Debra M. Hernandez Jozefowicz-Simbeni (2007), An Ecological and
Developmental Perspective on Dropout Risk Factors in Early
Adolescence: Role of School Social Workers in Dropout Prevention
Efforts
32. Estevez, Jimenez and G. Musitu (2008), Violence and Victimization at
school in adolescence, in school psychology, Nava science publisher, Inc
33. Fagan, J. and D.L. Wilkinson (1998), Social contexts and functions of
adolescent violence in American schools, Cambridge University press:
New York.
34. Furlong, M. and G. Morrison (2000), The school in violence: Difinitions
and facts, Joural of Emotional an behavioral Disoders

121
35. Jacqueline Agresta (2008), The Role of the School Social Worker, section
1, Loyola University, Chicago
36. Mouttapa (2004), Social network and group self-identification predictors
of school violence, in Faculty of the graduate school, University of
Southern Califonia: South California

122
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1
PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN
(Dành cho học sinh là nạn nhân bị bạo lực học đường)
Bạo lực học đường đang là vấn đề nóng và được toàn xã hội quan tâm
trong thời gian gần đây. Trong đó người nhân viên công tác xã hội có vai trò
quan trọng trong việc hỗ trợ học sinh bị bạo lực học đường. Nhằm mục đích
nghiên cứu và để có cái nhìn khách quan, chính xác hơn về vấn đề này về bạo
lực học đường, chúng tôi rất mong các em hãy đọc và trả lời các câu hỏi dưới
đây bằng cách khoanh tròn vào đáp án mà mình cho là đúng.
Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của các em!
Câu 1. Theo em hoạt động công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học
đường được hiểu là:
1. Là hoạt động can ngăn, giải quyết vấn đề của nạn nhân khi bạo lực học
đường xảy ra
2. Là hoạt động động viên tinh thần cho các học sinh bị bạo lực học
đường, giúp nạn nhân đối phó với những tình huống bạo lục học đường
3. Là hoạt động chuyên nghiệp nhằm trợ giúp các học sinh bị bạo lực học
đường giải quyết vấn đề, đáp ứng nhu cầu, nâng cao năng lực góp phần
tạo môi trường học tập lành mạnh.
4. Là hoạt động xã hội trợ giúp các nạn nhân bị bạo lực học đường giải
quyết vấn đề đang xảy ra góp phần đảm bảo an ninh trật tự xã hội
Câu 2. Em đánh giá mức độ cần thiết của hoạt động công tác xã hội đối với
nạn nhân bị bạo lực học đường như thế nào?
1. Rất quan trọng
2. Quan trọng
3. Không quan trọng
Câu 3. Em đã tìm đến sự trợ giúp nào khi bị bạo lực học đường?
1. Nói cho bố mẹ biết
2. Thông báo với thầy cô
3. Nói với bạn bè và đề nghị bạn bè giúp đỡ
4. Tìm cách tự vệ bằng sức mạnh, tạo bè cánh để chiến đấu lại

123
5. Không làm gì cả, để bạn tiếp tục có những hành vi đó với mình
6. Tìm đến trung tâm tư vấn học đường để được tư vấn
7. Tìm sự trợ giúp của nhân viên công tác xã hội ở trường học
Câu 4. Khi phát hiện em bị bạo lực học đường, bố mẹ và người thân trong
gia đình đã làm gì?
1. Lờ đi như không biết
2. Không cần biết chuyện gì đã xảy ra, cả nhà tìm bằng được người gây ra
bạo lực với em để xử lý
3. Chia sẻ, hỏi rõ đầu đuôi sự việc và cùng em tìm cách giải quyết
4. Không biết đầu đuôi như thế nào mắng chửi, đánh con ngay lập tức
5. Tìm gặp người gây ra bạo lực và gia đình để tìm hiểu rõ sự việc và giải
quyết
6. Báo cáo nhà trường, thầy cô giáo yêu cầu kỷ luật học sinh đó
7. Tìm đến nhân viên công tác xã hội học đường để được tư vấn, trợ giúp
Câu 5. Sau khi bị bạo lực học đưởng, nhu cầu của em là gì?
1. Nhu cầu tham vấn
2. Nhu cầu được an toàn
3. Nhu cầu được quan tâm, thấu hiểu
4. Nhu cầu được nâng cao kiến thức và kỹ năng tự vệ về BLHĐ
5. Nhu cầu được ngăn ngừa bạo lực
6. Nhu cầu được kết nối nguồn lực để giải quyết triệt để bạo lực ở
trường học
Câu 6.Nhân viên CTXH có thường xuyên triển khai các hoạt động hỗ trợ
cho các em không?
S
T
T
Hoạt động hỗ trợ
Mức độ triển khai
Không
thường xuyên
Thường
xuyên
Rất thường
xuyên
1 Tham vấn, hỗ trợ tâm lý
2 Truyền thông giáo dục
các kiến thức về BLHĐ
3 Kết nối nguồn lực hỗ
trợ nạn nhân BLHĐ

124
4 Phát hiện sớm và tổ
chức các hoạt động
phòng ngừa BLHĐ
5 Tổ chức hoạt động giáo
dục nâng cao nhận thức
và cách ứng phó khi
BLHĐ xảy ra
6 Các hoạt động khác…
Câu 7. Các em đánh giá về mức độ hiệu quả của các hoạt động hỗ trợ của
nhân viên CTXH như thế nào?
S
T
T
Hoạt động hỗ trợ
Đạt hiệu
quả cao
Đạt hiệu quả
bình thường
Không đạt
hiệu quả
1 Tham vấn, hỗ trợ tâm lý
2
Truyền thông giáo dục các
kiến thức về BLHĐ
3
Kết nối nguồn lực hỗ trợ nạn
nhân BLHĐ
4
Tổ chức hoạt động nhóm tự
lực (nhóm nạn nhân bị bạo
lực)
5
Sinh hoạt nhóm nạn nhân bị
bạo lực
Câu 8. Các em đánh giá về mức độ hiệu quả của các hoạt động phòng ngừa
BLHĐ của nhân viên CTXH như thế nào?
S
T
T
Hoạt động phòng ngừa
Đạt hiệu
quả cao
Đạt hiệu quả
bình thường
Không đạt
hiệu quả
1
Truyền thông giáo dục nâng
cao nhân thức về BLHĐ

125
2
Phối hợp chặt chẽ với gia
đình học sinh
3
Trang bị kiến thức về BLHĐ
cho gia đinh học sinh
4
Quan sát phát hiện những
biểu hiện, hành vi bất thường
của học sinh
5
Tham vấn, trị liệu tâm lý cho
những học sinh có nguy cơ
gây ra hành vi BLHĐ
Câu 9: Em đánh giá như thế nào về hoạt động tham vấn, tư vẫn hỗ trợ tâm
lý của nhân viên CTXH với nạn nhân bị bạo lực học đường?
S
T
T
Hoạt động tham vấn
Đạt hiệu
quả cao
Đạt hiệu quả
bình thường
Không đạt
hiệu quả
1 Chia sẻ những lo lắng, tâm
tư tình cảm hay những vấn
đề các em đang gặp phải
2 Tham vấn về trị liệu, hỗ trợ
ổn định tâm lý cho nạn
nhân bị bạo lực học đường
3 Tham vấn về dự phòng,
phòng tránh BLHĐ,tư vấn
cho nạn nhân cách tự bảo
vệ bản thân khi xảy ra
BLHĐ
4 Tham vấn cho gia đình nạn
nhân bị BLHĐ
5 Các hoạt động tham vấn
khác khác…

126
Câu 10.Em đánh giá như thế nào về hoạt động truyền thông của nhân viên
CTXH với nạn nhân bị bạo lực học đường?
S
T
T
Hoạt động truyền thông
Đạt hiệu
quả cao
Đạt hiệu quả
bình thường
Không đạt
hiệu quả
1 Cung cấp tài liệu qua sách báo
2 Truyền thông qua hình ảnh, tờ
rơi, áp phích, khẩu hiệu
3 Tổ chức các buổi sinh hoạt
ngoại khóa, thuyết trình, thi
hỏi đáp về bạo lực học đường
4 Tổ chức truyền thông qua các
hoạt động văn nghệ như ca
hát, múa kịch, thơ ca
5 Sử dụng loa đài của trường
học để phát thanh các nội
dung liên quan tới bạo lực học
đường cho tất cả học sinh
trong trường
Câu 11. Em đánh giá như thế nào về hoạt động kết nối của nhân viên ctxh
với nạn nhân bị bạo lực học đường?
S
T
T
Hoạt động kết nối
Đạt hiệu
quả cao
Đạt hiệu
quả bình
thường
Không đạt
hiệu quả
1 Thúc đẩy sự tương tác giữa
giáo viên và học sinh
2 Gắn kết giữa gia đình và nhà
trường nhằm xây dựng kế
hoạch can thiệp giúp đỡ và
hỗ trợ kịp thời

127
3 Có sự liên hệ với công an
phường/xã, chính quyền địa
phương và các tổ chức xã hội
4 Liên hệ chăm sóc y tế khi
cần thiết
5 Thúc đẩy sự tương tác, kết
nối giữa học sinh với học
sinh qua các hoạt động ngoại
khóa, sinh hoạt câu lạc bộ,
hoạt động thể
Câu 12. Trong các hoạt động dưới đây, nhân viên CTXH và nhà trường đã
tiến hành các hoạt động ở mức độ nào?
S
T
T
Hoạt động giáo dục Không
đạt hiệu
quả
Hiệu quả
bình
thường
Đạt hiệu
quả cao
1 Tổ chức các buổi thảo luận, sinh
hoạt câu lạc bộ với các chủ đề bạo
2 Tổ chức các câu lạc bộ rèn luyện
kỹ năng sống
3 Mời chuyên giá tư vấn, trao đổi
và chia sẻ kinh nghiệm, kỹ năng
ứng phó với BLHĐ
4 Cung cấp kiến thức về chính sách,
pháp luật bảo vệ cho nạn nhân bị
BLHĐ
Câu 13. Nhà trường (Nơi em học) đã có những biện pháp xử lý nào với
hiện tượng bạo lực học đường trong trường?
1. Có các thông báo về hiện tượng bạo lực xảy ra trong học sinh
2. Có những nội dung về bạo lực trong nhiều hoạt động khác nhau

128
3. Có những sinh hoạt ngoại khóa riêng về bạo lực trong học sinh
4. Có những kênh khác nhau thu thập thông tin từ học sinh
5. Có những biện pháp kiên quyết với bạo lực học đường
6. Có phòng tư vấn học dường giúp học sinh tháo gỡ những vướng mắc,
khó khăn
Câu 14.Theo em, Nhân viên ctxh có thể làm gì để phòng tránh và ngăn
chặn bạo lực trong nhà trường?
1. Kết nối nguồn lực cùng với nhà trường để hỗ trợ nạn nhân bị BLHĐ
2. Giúp đỡ, tư vấn tâm lý
3. Tổ chức câu lạc bộ, các buổi học ngoại khóa về kỹ năng sống
4. Nâng cao nhận thức của phụ huynh và học sinh về bạo lực học đường
5. Tạo bầu không khí thân thiện trong trường học
6. Giám sát và quản lý học sinh bằng các kênh khác nhau
7. Hỗ trợ can thiệp kịp thời khi có hiện tượng bạo lực học đường xảy ra
Câu 15. Theo em có những yếu tố nào ảnh hưởng đến hoạt động CTXH
trong việc trợ giúp nạn nhân bị bạo lực học đường?
STT Yếu tố
Mức độ ảnh hưởng
Rất ảnh
hưởng
Ảnh hưởng
Không ảnh
hưởng
1
Trình độ chuyên môn
của nhân viên CTXH
2
Thâm niên nghề
nghiệp của nhân viên
ctxh
3
Chất lượng và số
lượng của các hoạt
động ctxh
4
Công tác tuyên
truyền về phòng

129
chống bạo lực học
đường cho học sinh
5
Sự quan tâm của nhà
trường, chính quyền
địa phương
6
Sự liên hệ giữa gia
đình và nhà trường,
gia đình và cán bộ
CTXH học đường
Câu 16.Theo em, nguyên nhân nào khiến hoạt động công tác xã hội chưa
được đấy mạnh trong hoạt động trợ giúp nạn nhân bị bạo lực học đường?
1. Nhân viên công tác xã hội ít, làm việc chưa đúng chuyên môn
2. Nhà trường chưa có phòng công tác xã hội học đường
3. Gia đình chưa biết đến hoạt động công tác xã hội học đường
4. Học sinh còn ngại hoặc chưa biết đến hoạt động công tác xã hội học
đường
Câu 17.Theo em, để ngăn chặn tình trạng bạo lực giữa các học sinh với
nhau thì gia đình, nhà trường và các tổ chức chính quyền cần phải làm gì?
- Đối với nhân viên ctxh……………………………………………………..
- Đối với gia đình:……………………………………………………………
- Đối với nhà trường:…………………………………………………………
- Đối với xã hội:………………………………………………………………
Cảm ơn sự giúp đỡ của em.Mong em cho biết đôi điều về bản thân.
Học sinh lớp: ………..........
Tuổi : ……………..
Học lực: …………………………
Giới tính : Nam Nữ

130
PHỤ LỤC 2
CÂU HỎI PHỎNG VẤN SÂU
NHÂN VIÊN KIÊM NHIỆM CÔNG TÁC XÃ HỘI HỌC ĐƯỜNG
1. Trường học nơi anh/chị làm việc có xảy ra bạo lực học đường giữa các học
sinh với nhau không?
2. Theo anh/chị người nhân viên CTXH trong trường học đóng vai trò như
thế nào trong hỗ trợ học sinh bị bạo lực?
3. Anh/chị đánh giá mức độ quan trọng của hoạt động công tác xã hội đối với
nạn nhân bị bạo lực học đường tại trường học như thế nảo?
4. Có những hình thức hỗ trợ nào mà anh/chị đã thực hiện cho học sinh bị bạo
lực học đường?
5. Trong quá trình trợ giúp học sinh bị bạo lực học đường, anh/chị đã thực
hiện phòng ngừa bằng những hoạt động như thế nào?
hiện kết nối bằng những hoạt động như thế nào?
hiện hoạt động truyền thông như thế nào?
8. Những hoạt động công tác xã hội nào mà anh/chị cho rằng mình đã làm tốt
nhất?
9. Anh/chị đã làm như thế nào để xây dựng và triển khai các hoạt động hỗ trợ
cho sinh bị bạo lực học đường?
10. Đánh giá chung của anh/chị về các hình thức hỗ trợ học sinh bị bạo lực
học đường?
11. Anh/chị gặp những thuận lợi và khó khăn trong việc trợ giúp cho học sinh
bị bạo lực học đường?
12. Để tăng cường vai trò hỗ trợ đối với học sinh bị bạo lực học đường, theo
anh/chị cần phải tiến hành những giải pháp như thế nào?

131
PHỤ LỤC 3
CÂU HỎI PHỎNG VẤN SÂU
NẠN NHÂN BỊ BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG
1. Những hoạt động công tác xã hội nào mà trường học đã thực hiện để hỗ trợ
cho các em khi bạo lực học đường xảy ra?
2. Theo em, hoạt động công tác xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường
quan trọng như thế nào trong trường học?
3. Trường em đã triển khai các hoạt động truyền thông/phòng ngừa/giáo
dục/tham vấn/ kết nối nguồn lực để hỗ trợ các em khi bị bạo lực học đường
như thế nào?
4. Em đánh giá thế nào về hiệu quả hoạt động công tác với nạn nhân bị bạo
lực học đường?
5. Theo em, những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả của hoạt động công tác
xã hội với nạn nhân bị bạo lực học đường?
6. Khi bạo lực học đường xảy ra, em có những mong muốn, nhu cầu gì?
7. Theo em, gia đình có ảnh hưởng như thế nào đến việc các hoạt động công
tác xã hội đối với nạn nhân bị bạo lực học đường?
8. Trong quá trình học tập, khi gặp vấn đề khó khăn trong học tập hoặc bị bạo
lực học đường em thường tìm đến sự trợ giúp nào?
9. Theo em, cần phải làm gì để nâng cao hiệu quả hoạt động công tác xã hội
đối với nạn nhân bị bạo lực học đường?

Hoạt Động Công Tác Xã Hội Đối Với Nạn Nhân Bị Bạo Lực Học Đường Tại Các Trường Trung Học Phổ Thông Huyện Hải Hà, Tỉnh Quảng Ninh.docx

More Related Content

What's hot (20)

Similar to Hoạt Động Công Tác Xã Hội Đối Với Nạn Nhân Bị Bạo Lực Học Đường Tại Các Trường Trung Học Phổ Thông Huyện Hải Hà, Tỉnh Quảng Ninh.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê Luận Văn - ZALO 0932091562 (20)

Recently uploaded (20)

Hoạt Động Công Tác Xã Hội Đối Với Nạn Nhân Bị Bạo Lực Học Đường Tại Các Trường Trung Học Phổ Thông Huyện Hải Hà, Tỉnh Quảng Ninh.docx