-KABANATA-5-PAGSASALIN...............pptx
- 2. Ang magsasagawa ng pagsasaling-wika ay nararapat na magkaroon ng mga batayang kaalaman sa anyong pasulat ng Filipino, ayon sa kasalukuyang Alpabetong Filipino.
- 3. Bilang ng mga Letra ALPABETONG FILIPINO 28 na letra A, B , C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z. 20 letra ang dating Abakada
- 4. Gamit ng 8 dagdag na mga Letra C F J Ñ Q V X Z
- 5. Gamit ng 8 dagdag na mga Letra 1. Pantanging ngalan ng tao, lugar, produkto, pangyayari, gusali, atb.
- 6. Gamit ng 8 dagdag na mga Letra 2. Mga salitang teknikal na hindi karaka- rakang maasimula dahil kapag binaybay nang ayon sa ating sinusunod na sistema ng pagbabaybay ay malalayo na sa orihinal na anyo sa Ingles, Visual Repulsion
- 7. Gamit ng 8 dagdag na mga Letra 3. Mga salitang may unikong katangiang kultral mula sa iba’t ibang katutubong wika.
- 8. Gamit ng 8 dagdag na mga Letra Sa Filipino, konsistent ang sistema ng pagbaybay, bawat ponema o makabuluhang tunog ay isang letra lamang ang itinutumbas o ininatapat. Ang mga pahayagan gaya ng mga tabloid ay nagkakaiba-iba rin ang kanilang paraan ng pagbaybay sa mga hinihiram na mga karaniwang salita sa Ingles.
- 9. Gamit ng 8 dagdag na mga Letra Naimpluwensiyahan ng wikang Kastila ang karamihan ng mga pangunahing katutubong wika sa Pilipinas sa napakahabang panahon.
- 10. Gamit ng 8 dagdag na mga Letra Marami ring mga panlaping Kastila ang nakapasok ngunit hindi sapat upang mawasak ang palalapian ng mga naimpluwensiyahang mga katutubong wika.
- 11. MGA LETRANG “C” AT “F” Kapag isinama ang mga ito sa pagbaybay ng mga karaniwang na salita, ang Kastilang “café” ay magkakaroon ng apat na ispeling na baryant na “kafe-café- cape-kape: gayundin ang wikang Ingles na “coffee” ay magkakaroon ng “kofi- copi-kofi-kopi.
- 12. MGA LETRANG “C” AT “F” Sa kasalukuyang alpabetong Filipino, ang “c” ay tinutumbasan ng “k” o “s”, batay sa kung ano ng patinig ang kasunod – “k” kung kasunod ay alinman sa “a, o, u” : “s” kung alinman sa “e, i.”
- 13. MGA LETRANG “C” AT “F” central -sentral circuit- sirkwit Cabinet – kabinet Comiks – komics Curriculum – kurikulum
- 14. MGA LETRANG “C” AT “F” Ang “f” (at pati na ang “ph”) ay tinutumbasa ng “p” Fraction – praksyon Familiar – pamilyar Fraternity – praternity Alphabet - alpabeto Factor – paktor Formula – pormula
- 15. MGA LETRANG “C” AT “F” Sa isang babasahin, iminungkahing baybayin ang “finalize” nang “faynalays” at banghayin nang “ifaynalays,ifinaynalays, ifinafaynalays, ifafaynalays.”
- 16. MGA LETRANG “C” AT “F” Sa Ingles, malinaw na ang “f” at “p” ay magkaibang ponema, tulad ng makikita natin sa mga pares na fan::pan, fin::pin, fad::pad, at atb. Sa Filipino ay malayang nagpapalitan lamang ang mga ito.
- 17. Lilitaw ang ispeling baryant na tulad ng “paynalays, ipaynalays, ipinaynalays, ipinapaynalays, ipapaynalays, ipinafaynalays, ifinapaynalays, ipafaynalays, ifapaynalays.” MGA LETRANG “C” AT “F”
- 18. Hindi rin magiging praktikal na gamitin ito sa mga karaniwang salita sapakat sa Ingles ay hindi laging “j” ang nagrerepresinta o kumakatawan sa tunog na /j/, Letrang J
- 19. Letrang J /j/ “j” sa jeep “g” sa gem “dg” sa budget *jip? *jem? *bajet?
- 20. Letrang J “di” sa soldier “dj” sa adjective “gg” sa exaggerate “gi” sa region soljer? ajectiv? exajereyt? rijon?
- 21. Bukod dito, ang “j” ay /h/ ang tunog kapag sa Kastila hinihiram ang salita, tulad ng “cirujano, voltaje, carruaje, jabonera, viaje, jinete, jueteng, junta,” Letrang J
- 22. Sa kasalukuyang alpabeto, ang “j” ay karaniwang tinutumbasan ng “dy”, tulad ng: Letrang J Jeep = dyip Budget = badyet Pajama = padyama Janitor = dyanitor Jacket = dyaket Journal – dyornal
- 23. Bihirang makinilya ang may ganitong tipo. Letrang Ñ Makikita lang ito sa ilang pangalang pantangi tulad ng “Peña, Rum Caña, Santo Niño.”
- 24. Kung ginagamit man sa wikang Chavacano ang letrang ito sa mga karaniwang na salita, hindi dapat Filipino ang sumusunod sa gayong ispeling. Letrang Ñ
- 25. Letrang Ñ Ang “ñ” ng mga karaniwang salitang Kastila ay tinutumbasan sa Filipino ng “ny” “canon = kanyon, paño = panyo, piña = pinya, baño = banyo, doña = donya
- 26. May mga pangkat-etniko namang gumagamit na “ñ”, tulad ng Itbayat (ñipin), hindi ito sapat na dahilan upang gamitin na sa mga karaniwang salita ang nasabing letra. Letrang Ñ
- 27. Sa ibang dayalekto, ang baybay ng “ngipin” ay “gñipin”, sa iba naman ay “gipin” o kaya ay “ñgipin.” Letrang Ñ
- 28. Letrang Q Nasasaad sa isang istaylbuk ng isang eskslusibong pamantasan na “mananatili ang letra Q sa mga hihiraming salita na taglay ang letra Q na may tunog na /kw/, tulad na quartz, quiz, quadratic, quantum”.
- 29. Malaking gulo rin ang idudulot nito sa palabaybayang Filipino sapagkat hindi sakop ng tuntunin ang mga salitang tulad ng “quorum, quota, queso, taquilla, porque, querida,quimico (a), quincena, antique” Letrang Q
- 30. Ikalawa, ang “q” ay hindi pa rin kumakatawan sa isang ponema sa Filipino. Letrang Q
- 31. Letrang Q Hindi pa ito naikokontrast sa “k”, hindi naman maiiwasan ang paglitaw ng mga ispeling baryant na lubhang makapagpapagulo sa napakaayos na Sistema ng Palabaybayang Filipino.
- 32. Sa kasalukuyang alpabeto, ang mga hiram na karaniwang salita na may letrang “q” ay tinutumbasan ng “k” Letrang Q “korum, kota, keso, takilya, porke, kerida, Kimiko (a), kinsenas, antic
- 33. Ang “quartz, quiz, quadratic, quantum” ay maaaring hiramin nang walang pagbabago. Kung napapangitan sa “kwarts, kwis, kwadratik, kwantum”, salungguhitan; kung lilimbagin, ipagawang italisado. Letrang Q
- 34. Sa kasalukuyang alpabeto, ang letrang ito ay tinutumbasan ng “b” sa pagbaybay ng mga karaniwang salita. Letrang V
- 35. vacation - bakasyon vacationing - nagbabakasyon vampire - bampira variable - baryabol vehicle - behikulo evaluation - ebalwasyon Letrang V
- 36. vekeyshon? vekeyshoning? vampayr? veyryebel? vehikel? ivalyeweyshon? Letrang V vacation - bakasyon vacationing -nagbabakasyon vampire - bampira variable - baryabol vehicle - behikulo evaluation - ebalwasyon
- 37. Tatlong Patinig - “a, i, u”. Ngunit nang pumasok na ang mga pares ng salitang tulad ng “mesa::misa, oso::uso, mora::mura, benta::binta (venta::vinta)”, “e” at “o” Letrang V
- 38. Letrang x Sa kasalukuyang alpabetong Filipino, ang “x” ay tinutumbasan ng “ks” “sexy=seksi, examine=eksamen, boxing=boksing.”
- 39. Letrang x Tulad ng ibang mga letrang pinag- uusapan, hindi rin magiging praktikal na panatilihin ang “x” sa pagbaybay ng mga hiram na karaniwang salita upang kumatawan sa tunog na /ks/.
- 40. Letrang x Napakaraming istrukturang “ks” sa mga salitang Filipino, tulad ng “buksan, tukso, maliksi, taksil,” at marami pang iba. Kapag kumatawan sa /ks/ ang “x” sa mga karaniwang salita, anong tuntunin ang pigil upang ang mga halimbawang salita ay hindi baybayin nang *buxan, tuxo, malixi, taxil?
- 41. Letrang X Kung gustong panatilihin ang “x”, salungguhitan ang salita o ipagawang italisado kung ipalilimbag, tulad ng “xylem, fax, xylophone,” atb.
- 42. Letrang Z Tulad ng “j” at iba pa sa mga letrang pinag-uusapan, ang /z/ ay hindi lamang kinakatawan ng “z”
- 43. Letrang Z /z/ “z” sa zone “x” sa xylophone “cz” sa czar “ss” sa scissors zon? zaylofon? zar? sizors?
- 44. Sa kasalukuyang alpabeto, ang “z” ay tinutumbasan ng “s”, tulad ng: “cruz=krus,~kurus, zapatos=sapatos, lapis=lapis, buzzer=baser, zero=sero, zigzag=sigsag. Kung gustong panatilihin ang “z”, salungguhitan ang salita o ipagawang italisado kung ipalilimbag, tulad ng zoo, zodiac, zombi.
- 45. MGA HAKBANG SA PANGHIHIRAM Ang unang pinagkukunan ng mga salitang maaaring itumbas ay ang leksikon ng kasalukuyang Filipino, kung mayroon. (Sanggunian ang alinman sa mga diksyunaryong sinulat ng mga sumusunod: Komisyon ng Wikang Filipino, Panganiban, Fr. Ingles, Santos.)
- 46. MGA HAKBANG SA PANGHIHIRAM Hiram na Salita Filipino rule tuntunin ability kakayahan skill Kasanayan silangan East
- 47. MGA HAKBANG SA PANGHIHIRAM 2. Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles at sa Kastila, unang preperensya ang hiram sa Kastila. Iniaayon sa bigkas ng salitang Kastila ang pagbaybay sa Filipino.
- 48. MGA HAKBANG SA PANGHIHIRAM Ingles Kastila Filipino Check cheque tseke Lite litro litro Liquid liquido likido Education educacion edukasyon
- 49. MGA HAKBANG SA PANGHIHIRAM 3. Kung walang katumbas sa Kastila o kung mayroon man ay maaaring hindi mauunawaan ng nakakaraming tagagamit ng wika, hiramin nang tuwiran ang katawagang Ingles ay baybayin ito ayon sa mga sumusunod na paraan.
- 50. 3.1 Kung konsistent ang ispeling ng salita, hiramin ito nang walang pagbabago. Ingles Filipino Reporter reporter Editor editor Soprano soprano Alto alto Salami salami Memorandum memorandum
- 51. 3.2 Kung hindi konsistent ang ispeling ng salita, hiramin ito at baybayin nang konsistent sa pamamagitan ng paggamit ng 20 na letra ng dating abakada. Ingles Filipino Control Kontrol Meeting miting Leader lider
- 52. Teacher titser Truck trak Nurse nars Score iskor Linguist linggwist
- 53. 3.3 Gayunpaman, may ilang salitang hiram na maaring baybayin sa dalawang kaanyuan, ngunit kailangan ang konsistensi sa paggamit. Barangay baranggay Kongreso konggreso Tango tango (sayaw) Kongresista konggresista Bingo binggo
- 54. May mga salita sa Ingles na maaaring pansamantalang hiramin nang walang pagbabago sa ispeling, tulad ng mga salitang lubhang di konsistent ang ispeling o malayo ang ispeling sa bigkas na kapag binaybay ayon sa alpabetong Filipino ay hindi na mabakas ang orihinal na ispeling nito.
- 55. Coach Rendezvous Sandwich Pizza Pie Clutch Champagne Brochure Habeas Corpus Doughnut Toupee
- 56. Sandwich - Sandwits Clutch - Klats Brochure- Brosyur, Doughnut - donat
- 57. Mga salitang pang-agham at teknikal. Calcium Quartz Visa Xylem X-ray Xerox Zinc oxide Disc Jockey
- 58. 3.4 Mga salitang hiram sa ibang katutubong wika na nagtataglay ng unikong katangiang kultural. Cañao = Kanyaw Hadji = Hadyi Masjid = Masdyid
- 59. Mga simbolong pang- agham. Fe = Iron H2O = Water C = Carbon
- 60. I NaCl ZnO CO2
- 61. I = Iodine NaCl = Salt ZnO = Zinc oxide CO2 = Carbon Dioxide
- 63. Kung may mga letra sa isang salita na maaaring alisin ng hindi naman nagbabago ang kahulugan nito, alisin nalang.
- 64. Dyip = diyip Demokrasya = demokrasiya
- 66. “-acion/athion/ sa “education” ng Kastila. “- ation /eyshon/ sa Ingles na nagging “asyon” /asyon/ sa Filipino. “-asi /asi/ naman sa Malay. d
- 67. Kapag nabihisan na natin ng palatunugang katutubong atin ang isang hiram na salita, ang salitang iyon ay magiging atin na at wala nang pakialam ang pinanghihiraman.
- 68. Hindi panghihiram ang nangyayri kundi pangongopya lamang. Sa katotohanan ay wala pang salita, parirala o pangungusap na dating maikli ay humaba.
- 69. Karaniwan nang mas humahaba ang salin kaysa sa orihinal dahil ang tagasalin ay di naging matipid.
Editor's Notes
- #3: Ang pagsasaling-wika ay nasa anyong pasulat. Walang problema kung ang panghihiram ay pasalita. Subalit sa sandaling tangkaing isulat ang mga salitang hiniram, doon na lilitaw ang problema sa ispeling.
- #4: Kung an ang bigkas ay siyang sulat, at kung anong sulat ay siyang basa/
- #6: Talakayin natin ito na masusi sapagkat ito ang isa sa mga problema sa pasulat na pagsasalin.
- #7: Talakayin natin ito na masusi sapagkat ito ang isa sa mga problema sa pasulat na pagsasalin.
- #8: Talakayin natin ito na masusi sapagkat ito ang isa sa mga problema sa pasulat na pagsasalin.
- #9: At sa paglakad ng mga taon ay mapapatunayang isa-isa rin silang nagbabago at bumabalik sa pagiging konsistent sa pagbaybay ng mga hiram na salita.
- #18: Kaya nga’t kapag ginamit ito sa mga karaniwang na salita,
- #55: May mga salita sa Ingles (o sa iba pang banyagang wika) na maaaring pansamantalang hiramin nang walang pagbabago sa ispeling, tulad ng mga salitang lubhang di konsistent ang ispeling o malayo ang ispeling sa bigkas na kapag binaybay ayon sa alpabetong Filipino ay hindi na mabakas ang orihinal na ispeling nito kaya’t tinatanggihan ng paningin ng mambabasa.
- #56: Pansamantalang hihiramin nang waang pagbabago sa ispeling ang ganitong mga salita sapagkat balang araw, malamang na ang iba sa mga ito ay baybayin na ng mga taga gamit ng wika nang ayon sa palabaybayang Filipino
- #59: 3.4 Mga salitang hiram sa ibang katutubong wika na nagtataglay ng unikong katangiang kultural. Walang magiging problema kung iayon man kaagad ang ispeling ng mga ito sa palabaybayang Filipino sapagkat kitang-kita naman na ang ispeling ng mga wikang katutubo ay isinunod lamang sa palabaybayang kastila.
- #66: May mga matatandang tanod ng wika ang nagsasabing kailangan daw ay “demokrasiya” sapagkat iyon daw ang tamang salitang hiram sa Kastila na “democracia” tulad ng “ortografia” na dapat ay “ortograpiya” ang ispeling.
- #67: Karapatan ng nanghihiram na isunod niya sa kakanyahan o katutubong sistema ng pagbuo o pagbibigay ng diin sa alinmang pantig ng salita.
- #68: Nababago ang bigkas ng isang hiram na salita sapagkat ang nasabing salita ay hinihiram natin hindi para sa pakikipagtalastasan sa mga katutubong tagapagsalita ng wikang pinanghiraman kundi para sa ating mga kapwa Pilipino.
- #69: Ang totoo ay hindi panghihiram ang nangyayri kundi pangongopya lamang na ni hindi alam ng kinopyahan sapagkat ang salitang kinokopya ay hindi naman nawala kundi nanatili rin sa wikang kinokopyahan. Sa antas man ng palaugnayan ay natural na nangyayari ang pagtitipid. Sa katotohanan ay wala pang salita, parirala o pangungusap na dating maikli ay humaba.
- #70: Kung lahat ng bagay sa daigdig ay dapat gamitan ng angkop na pagtitipid, di lalo na ang wika na gamit ng tao sa bawat sandali. Karaniwan nang mas humahaba ang salin kaysa sa orihinal dahil ang tagasalin ay di naging matipid.
- #71: Kung lahat ng bagay sa daigdig ay dapat gamitan ng angkop na pagtitipid, di lalo na ang wika na gamit ng tao sa bawat sandali. Karaniwan nang mas humahaba ang salin kaysa sa orihinal dahil ang tagasalin ay di naging matipid.