2. • Gjuha shqipe
• Deshmite e para te gjuhes shqipe
• Dialektet e gjuhes shqipe
• Rilindasit
• Kongreset kryesore
• Huazimet
• Shkollat e para shqipe
Objektivat
3. • Gjuha shqipe është gjuhë dhe dege e vecante e familjes indo-
euvropiane që flitet nga rreth 7-10 milionë njerëz në
botë, kryesisht në Shqiperi, Kosove dhe Maqedonine e
veriut, por edhe në zona të tjera të Evropes Juglindore ku ka
një popullsi shqiptare, duke përfshirë Malin e Zi dhe Luginën
e Preshevës. Shqipja është gjuha
zyrtare e Shqipërisë dhe Kosovës, gjuhë bashkë-zyrtare
e Maqedonisë së Veriut si dhe një nga gjuhët zyrtare e Malit
te Zi.
• Komunitetet shekullore që flasin dialektet shqiptare mund të
gjenden të shpërndara në Kroaci (Arbëreshët në
Zarë), Greqi (Arbëreshët në Greqi, Çamëri dhe disa
komunitete në rajonet e Maqedonisë Perëndimore dhe Trakës
Perëndimore), Itali (Arbëreshët në Italinë
Jugore, Sicili dhe Kalabri) si dhe në Rumani dhe Ukrainë.
Ekziston poashtu edhe një diasporë e madhe shqiptare.
Gjuha shqipe
4. Deshmite e para te gjuhes
shqipe
• Formula e pagëzimit (1462) është dokumenti i parë i shkruar
në gjuhën shqipe. Është një fjali e shkurtër në gjuhën shqipe:
“Unte paghesont premenit Atit et birit et spertit senit”, që
gjendet në një qarkore të shkruar në latinisht nga
Kryepeshkopi i Durrësit Pal Engjëlli, bashkëpunëtor i ngushtë
i Skënderbeut.
• Fjalorthi i Arnold Ritter von Harfit është njëri ndër
dokumentet e para të gjuhës shqipe. Fjalorthi ishte shkruar
nga Arnold Ritter von Harffi, i cili në vitin 1496 qëndroi në
portin e Durrësit si dhe në disa vende tjera shqiptare me ç`rast
transkriptoi disa fjalë të gjuhës shqipe të dëgjuara nga
vendasit, duke shkruar përbri tyre, përkthimin në gjuhën
gjermane.
• Perikopeja e Ungjillit të Pashkës është një dokument i shkruar
shqip me shkronja greke, gjetur brenda një kodiku greqisht të
shek. XIV. Vetë dokumenti datohet si i shekullit XVI. Ështe
dokumenti më i hershëm në shqip me shkronja greqisht.
5. Libri i pare
shqip
• Meshari është libri më i
vjetër i botuar dhe përkthimi
i parë liturgjik në gjuhën
shqipe, botuar më 1555. Libri
u përkthye nga prifti Gjon
Buzuku në vitet 1554-1555, nga
italishtja dhe latinishtja ka
qenë i destinuar për t’u
përdorur nga priftërinjtë që
vepronin në trojet shqiptare,
gjatë shërbesave të tyre.
Njihet vetëm një kopje e
cunguar që ruhet në
Bibliotekën e Vatikanit, por
supozohet se u botua në
Venedik, i shkruar në shqipen
e kohës me alfabet latin
6. Dialektet e
gjuhes shqipe
• Gjuha shqipe përbëhet nga
shumë dialekte, të ndara në
dy grupe kryesore: Gegërisht
dhe Toskërisht. Lumi
Shkumbin është përafërsisht
vija ndarëse gjeografike, me
Gegërishten të folur në veri
të Shkumbinit dhe
Toskërishten në jug.
• Karakteristikat e dialekteve
të shqipes Toskërishtes dhe
Gegërishtes, në trajtimin e
gjuhës amtare dhe të
huazimeve nga gjuhët e
tjera, kanë çuar në
7. Rilindasit
• Rilindja Kombëtare Shqiptare ishte
rezultat i lëvizjes politiko-shoqërore
dhe kulturore për çlirimin e vendit
nga pushtimet e huaja. Kjo lëvizje
nisi nga mesi i shekullit XIX dhe
përfundoi në vitin 1912, me shpalljen
e Pavarësisë së Shqipërisë.Atdhetaret
qe luftuan dhe mbrojten atdheun ne
kete periudhe quhen rilindas.
8. • Naim bej Frashëri i njohur më së shumti si Naim Frashëri ( 25 maj 1846 -
Stamboll, 20 tetor 1900) ka qenë nëpunës dhe intelektual i Perandorisë
Osmane, poeti më i madh i Rilindjes Kombëtare, hartues tekstesh,
përkthyesi i parë i pjesëve të Kur'anit në gjuhë shqipe dhe veprimtar i
shquar i arsimit kombëtar shqiptar. Shihet si nismëtari i letërsisë shqiptare
dhe një nga ikonat kulturore shqiptare më ndikuese të shekullit 19. I gjendur
me pozita të larta në administratën osmane deri kur vdiq, mes të tjerash
ndihmoi në nxjerrjen e lejes për Mësonjëtoren e Korçës si dhe të
Gramatikës të Kristoforidhit.
• Sami bej Frashëri i njohur në kohën e tij si Shemsedin Sami Bej ( 1 qershor
1850 - Stamboll, 18 qershor 1904) ka qenë nëpunës dhe intelektual shqiptar
i Perandorisë Osmane, gjuhëtar, leksikograf, enciklopedist, romancier,
dramaturg, përkthyes dhe ideologu themelor i Rilindjes Kombëtare, së
bashku me dy vëllezërit e tij Abdylin dhe Naimin. Me veprimtarinë e tij u
bë mendimtari më i shquar i nacionalizmit shqiptar dhe ndër pionierët e
nacionalizmit turk, i njohur përgjithësisht si Samiu në mënyrë informale në
shqip dhe Shemsedin Samiu në turqisht. Në opinionin turk njihet si "babai i
enciklopedistëve.“
• Abdullah bej Dume-Frashëri njohur thjesht si Abdyl Frashëri (1839 -
Stamboll, 23 tetor 1892) ka qenë deputet shqiptar në Mexhlisin Osman, një
nga udhëheqësit kryesorë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.
Vellezerit Frasheri
9. Kongresi i Manastirit
Kongresi i Manastirit ose Kongresi i
Alfabetit ka qenë një konferencë
akademike në qytetin e Manastirit,
mes datave 14 nëntor - 22 nëntor
1908, për standardizimin e alfabetit
të gjuhës shqipe.
Data 22 nëntor përbën tashmë një
ditë përkujtimuese në Shqipëri,
Kosovë, Maqedoninë e Veriut dhe në
diasporën shqiptare, e njohur si Dita
e Alfabetit. Përpara kongresit, gjuha
shqipe përfaqësohej prej gjashtë ose
më shumë alfabetesh (Elifba), pa
llogaritur nënvariantet.
Kongresi i Drejtshkrimit
Me nismën e Institutit të Gjuhësisë
dhe të Letërsisë të Universitetit
Shtetëror të Tiranës (USHT) nga data
20 nëntor deri në 25 nëntor të vitit
1972 në Tiranë zhvilloi punimet
Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës
Shqipe. Në Kongres u përfaqësuan
gjerësisht forcat e shkencës, të arsimit
dhe të kulturës shqiptare. Aty ishin të
pranishëm 87 delegatë nga Shqipëria,
Kosova, Maqedonia, Mali i Zi si dhe
arbëreshë nga Italia.
Synimi i mbledhjes së Kongresit ishte
përcaktimi i parimeve dhe drejtimeve
kryesore për hartimin e rregullave të
drejtshkrimit, për të pasur një gjuhë
letrare të njësuar kombëtare.
Kongreset
kryesore
10. • Sipas Fjalorit te sotem te gjuhes
shqipe huazimet quhen: Fjale a
njesi tjeter gjuhesore qe eshte
marre prej nje gjuhe tjeter dhe
perdoret ne gjuhen amtare.
• Huazimi I drejtperdrejte (I
terthore). Huazimi leksikor.
Huazimi gjuhesor. Huazimet
latine (slave, turke). Huazimet nga
greqishtja etj.
Huazimet
11. Shkollat e para
shqip
• Shkollat e para shqipe datojnë nga
shek. XVl -XVll të paktën nga viti
1632 ose 225 vjet me herët se
Mësonjëtorja e Korçës. Ato
janë;shkolla e Stubllës se Karadakut
1584-të ku fillon tradita e mësimit
shqip pastaj shkolla e Velës e hapur
nga ipeshkvi i Lezhës ,shkolla e
Kurbinit e cila u themelua në vitin
1632 afër Krujës, shkolla e Pllonës dhe
e Bilishtit 1638 nga Pater Karli i
Miradoles.
12. Shkolla e pare
shqipe
• Mësonjëtorja e Korçës është shkolla e parë
kombëtare e gjuhës shqipe në viset shqiptare në
kohën e Perandorisë Osmane. Mësonjëtorja u hap
më 7 mars të vitit 1887 në Korçë në periudhën e
fundme të perandorisë. Tashmë ndërtesa e shkollës
shërben si një muzeum dhe ndodhet në veri të
bulevardit "Shën Gjergji".
• Hapja e shkollës erdhi si rezultat i Lëvizjes
Kombëtare Shqiptare, që synonte të mundësoheshin
të drejtat kombëtare brenda Perandorisë Osmane.
Mësonjëtorja përbënte një qendër për edukimin
kulturor dhe patriotik; kishte rëndësi e një vlerë të
veçantë duke qenë se shkrimi i shqipes nuk u lejua
pas ngjarjeve të Lidhjes së Prizrenit.
• Data e hapjes së saj festohet nga shqiptarët si "Dita
e Mësuesit".
