Pagsasalin ng tayutay fil 111 new 123
- 1. 1. _et_p_r_ - Metapora 2. _im_l_ - Simile 3. _et_ni_ya - Metonimya 4. Si_ekd_k_ - Sinekdoke
- 2. 5. Ha_pe_b_l_ - Hayperbole 6. _u_em_s_o - Eupemismo 7. Pe_son_pi_asyo_ Personipikasyon
- 3. 8. P_n_w_ga_ - Panawagan 9. Pa_i _aya - Pahiraya 10. _n_ite_is - Antitesis 11. _ro_y_ - Ironya
- 4. 12. _ar_d_k_ - Paradoks 13. O_s_m_r_n Oksimoron 14. _no_a_o_ey_ Onomatopeya
- 6. Ano ba ang tayutay?
- 7. “Ang Tayutay ay isang paglayo sa karaniwang kayarian ng wika upang makapagbigay ng sariwa, naiiba at kasiya-siyang pagpapahayag at pagbibigay –katuturan sa tulong ng paghahambing ng dalawang bagay na magkaiba ngunit napagtutulad sa isa’t-isa” -Ongoco (Plorante at Laura1988:46)
- 8. Ang tayutay ay hindi mabulaklak na paggamit ng wika hundi masining na pagpapahayag . -Ongoco
- 9. Kung ang panulaan ay hitik sa mga tayutay, kakailanganin ng isan baguhang tagapagsalin o ng isang nagbabalak magsalin na magkaroon ng mga batayang kaalaman sa partikular na aspetong ito ng wika.
- 10. Sa Simpleng pag papakahulugan ang tayutay ay isang anyo ng paglalarawan na kaiba sa karaniwang paraan ng pananalita; maaaring patalinghaga na hindi literal ang kahulugan ng mga salita.
- 11. Uri ng Tayutay METAPORA AT SIMILE • 3 Batayang Katanungan – Ano ba ang Metapora? Ang Simile? Ano ba ang mga gamit nito? – Paano ba nagkakatulad at nagkakaiba-iba ang mga ito? – Ano ba ang kaugnayan ng mga ito sa pagsasaling-wika?
- 12. Ano ba ang Metapora? Ang Simile? Ano ba ang mga gamit nito? • Mga tayutay na ang isang bagay, tao o hayop, ay inihahambing, itinutulad o ipinapalit sa ibang bagay, tao o hayop. Ang paggamit ng mga tayutay ay nagbibigay ng makulay at mabisang pagpapakahulugan sa diwa o mensahe na ibig nating ipahatid sa ating kapwa.
- 13. Ayon kay Newmark (AT 1988:84) • “The purpose of metaphors (and similes) is to liven up other types of texts, to make them more colorful, dramatic, and witty, notoriously in journalism.”
- 14. Paano ba nagkakatulad at nagkakaiba-iba ang mga ito? • Kapwa naghahambing ang metapora at simile. • Nagkakaiba lamang ang mga ito sa dahilang sa simile ay gumagamit ng mga kataga o pariralang “tulad ng, gaya ng, animo’y, parang, para ng, kawangis ng, tila, (ka)sing-,” atbp.
- 15. Ayon kay Newmark (AT 1988:84) • Similes are more precise, more restricted and usually less radical, less committed than metaphors, since they limit the resemblance of the “object” and its “image”. Thus they are generally easier to translate than metaphors.
- 16. Pansinin na malimit na ang metapora ay nagagawang simile o ang kabaligtaran nito • Simile: Si Nelia ay tulad ng isang talang maningning. • Metapora: Si Nelia ay isang talang maningning. • Simile: Ang daigdig ay tulad ng isang tanghalan. • Metapora: Ang daigdig ay isang tanghalan.
- 17. Subalit, hindi lahat ng paghahambing ay maituturing na metapora o simile. Halimbawa A: • Kasimbigat ng daigdig ang problema ni Rico. • Kasimbigat ng problema ni Ben ang problema ni Rico. Halimbawa B: • Si Juan ay tigre sa kanilang lugar. • Si Juan ay maton sa kanilang lugar.
- 18. Ikatlong dahilan kung bakit hindi dapat isalin salita-sa-salita ang mga tayutay • May posibilidad na magkaiba ang mga salitang ginagamit sa pagwawangis o pagtutulad sa dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin. Halimbawa, “there was a storm in the parliament yesterday”. Maari, sa pagsasaling-wika ay hindi ginagamit ang katumbas ng “storm” para sa “heated-debate”. Maaring isalin ito nang literal sa ganitong paraan: “May bagyo sa batasan kahapon”. Katanggap-tanggap naman ang saling ito pero…
- 19. Pero… • Mas angkop na salin ang hindi na sa paraang metapora kundi sa tahas o tuwirang pakahulugan na lamang sa nasabing tayutay, tulad ng “nagkaroon ng balitaktakan (o mainitang debate) sa batasan kahapon o kaya, “Naging lubhang mainit ang pagtatalo sa batasan kahapon.”
- 20. Pagsusuri ng Metapora at Simile Apat na Bahagi ng Metapora o Simile ayon kay Larson • Paksa (Topic) – ang paksa ng unang proposisyon (di matalinghaga) sa ibang salita, ang bagay na pinag-uusapan. • Larawan (Image) - ang paksa ng ikalawang proposisyon (matalinghaga); sa ibang salita, ang inihahambing o itinitulad.
- 21. • Punto ng pagkakatulad (point of similarity) – nagpapakita kung saan partikular na aspekto nagkakatulad ang paksa (topic/subject/object) at larawan (image). • Di matalinghagang katumbas (nonfigurative equivalent) – kapag ang proposisyon na nagtataglay ng paksa ay isang “EVENT proposition” o may galaw o pangyayari. “COMMENT” ay di matalinghagang katumbas.
- 22. Narito ang kanyang mga halimbawa at mga pagsusuri: • The moon is like blood. • The righteous judge will give you the crown of life. Sa unang halimbawa, ang ibinigay lamang ay ang paksa at ang larawan ng simile – “moon” at “like blood”. Walang “event proposition” o pandiwa, o galaw o pangyayari. Ang punto ng pagkakatulad, ayon sa kanya, ay malinaw – ang “red”
- 23. Mga Proposisyon at Analisis Mga Proposisyon: 1. The moon is (red). 2. Blood is (red). Analisis: Topic “moon” Image “blood” Point of similarity “red”
- 24. Samantalang… • Sa ikalawang pangngungusap, The righteous judge will give you the crown of life, ang metapora ay may event proposition o may pandiwa o galaw o pangyayari, kaya dapat matukoy ang apat na bahagi nito. Mga proposisyon: 1. (The officials) give (the victorious athlete) a crown. 2. (God), who judges righteously, will give you (eternal life).
- 25. Analisis Topic - “God who judges righteously” Image - officials Point of similarity - receive a reward for doing well Non figurative meaning - will give you eternal life
- 26. Limang paraan ng pagsasalin ng metapora ayon kay Larson 1. Panatilihin sa salin ang mga metapora o simile; sa ibang salita isalin nang literal kung natural o idyomatiko pa rin at nauunawaan nang maayos ng mga mambabasa. Halimbawa: Metapora “mantle of darkness” – “lambong ng kadiliman” “Your life is an open book to me” – “Ang buhay mo ay isang bukas na aklat sa akin”
- 27. Limang paraan ng pagsasalin ng metapora ayon kay Larson 1. Panatilihin sa salin ang mga metapora o simile; sa ibang salita isalin nang literal kung natural o idyomatiko pa rin at nauunawaan nang maayos ng mga mambabasa. Halimbawa: Simile “ cheeks like roses” – “mga pisnging tulad ng rosas” “ Women are changeable as the weather” – “Ang mga babae ay pabago-bago tulad ng panahon”
- 28. Limang paraan ng pagsasalin ng metapora ayon kay Larson 2. Gawing simile ang salin ng metapora o ang kabaliktaran nito. Halimbawa: Metapora “The world is a stage.” – “Ang daigdig ay isang tanghalan” Simile “The world is like a stage” – “Ang daigdig ay animoy isang tanghalan”
- 29. Limang paraan ng pagsasalin ng metapora ayon kay Larson 3. Metapora na tinumbasan ng metapora rin. Halimbawa: • “still wet behind the ears”– “may gatas pa sa labi” • “dressed to kill” – “nakapamburol” • “hand-to-mouth existence”– “buhay na sangkahig-santuka” • “she butters up her boss”– nilalangisan niya ang kanyang boss”
- 30. Limang paraan ng pagsasalin ng metapora ayon kay Larson 4. Isalin nang literal ang metapora o simile at sundan o samahan ng paliwanag o elaborasyon. Halimbawa: • “From a distance, the road in the mountain is a snake/like a snake.” • “Mula sa malayo, ang kalsada sa bundok ay isang ahas/parang ahas. Liku-liko. • “Mula sa malayo, ang kalsada sa bundok ay liku-likong parang ahas.
- 31. • “He is an ox/like an ox.” • Siya’y parang baka. Napakalakas niya.” • Napakalakas niya. Para siyang baka.”
- 32. Limang paraan ng pagsasalin ng metapora ayon kay Larson 5. Isalin ang diwa ng metapora sa paraang hindi na metaporikal; sa ibang salita, tahas o tuwirang pahayag na lamang. Halimbawa: “bring home the bacon” – “iuwi ang tagumpay” “lend me your ears” - “manainga kayo”, “pakinggan niyo ako” o “makinig tayo (sa akin)” “bossom friends” – “magkaibang matalik” “fruit of his loins” – “kanyang inapo/lahi”
- 33. Limang paraan ng pagsasalin ng metapora ayon kay Larson 1. Transferring the image. 2. Finding the equivalent image. 3. Converting the metaphor to a simile. 4. converting
- 34. Metonimya (Pagpapalit-tawag) • Ito ay isang uri ng tayutay kung saan ang tawag sa isang bagay ay ipinapalit o inihahalili bilang talinhagang pantawag sa isang bagay na ipinahihiwatig. • Meto – salitang griyego “change” • Onym – “name”
- 35. • (1) Pamalit sagisag Halimbawa: “The DECS suspended the teachers who went on strike” salin: “Sinuspindi ng DECS ang mga nagwewelgang mga guro”
- 36. -ang talagang sumuspindi sa mga gurong nagwelga ay si Dr. Carino, kalihim ng DECS. Ang DECS ay sagisag na ipinalit sa kalihim na si Dr. Carino
- 37. (2) Wakas para sa simula; simula para sa bunga Halimbawa: • Dahil sa masamang barkada at pagbubulakbol, kalabasa ang kanyang naiuwi noong graduation day.
- 38. (3) Lalagyan sa halip na ang nakalagay Halimbawa: “the kettle is boiling” • Ipinaliwanag niya na hindi ang kettle ang kumukulo kundi ang tubig na nakasilid dito sapagkat ang kettle ay hindi kumukulo.
- 39. Ang Sinekdoke (Pagpapalit Saklaw) • -Ito ay isang uri ng Tayutay na tumutukoy sa relasyon ng bahagi at kabuuan (part whole) na kung saan ang bahagi ay kumakatawan sa kabuuan o kabaligtaran nito.
- 40. Halimbawa: “Give us this day our daily bread.” (Larson:113) ang “bread” na ipinalit, paliwanag ni Larson ay bahagi lamang ng pinalitang “ food.” Ang panalangin, ay talagang tumutukoy sa “pagkain” at hindi sa salitang “ tinapay” lamang. “Only 8 hardy souls showed up for work.” (ipinalit ang “ souls” sa “persons.”)
- 41. Pagsasalin ng Metonomiya at Sinekdoke Sa bahaging ito’y mapapansin na ang Metonomiya at Sinekdoke ay malaking-malaki ang pagkakahawig sapagkat kapawa naglalahad ng pagpapalit. Ang totoo, malimit na di na gaanong pinapansin ngayon an pagkakaiba ng dalawa. Ito ang dahilan kung bakit magkapangkat ang dalawa .
- 42. Ayon kay Larson (MBT:114), tatlo ang paraang magagamit sa pagsasalin ng metonomiya at sinekdoke. Una, Ang metonomiya o sinekdoke ay maaring isalin sa paraang tahas, tuwiran o payak, sa ibang salita, hindi pa-tayutay.
- 43. Mga Halimbawa: • “The Kettle is Boiling” salin: “Kumukulo ang tubig” “ He has a good head” salin: “Matalino siya” • “Martin Beni lives by his gloves” salin: Pagboboksing ang ikinabubuhay ni Martin Beni”
- 44. Ikalawa, pagpapanatili sa orihinal na metonomiya o sinekdoke ngunit sinundan ng paliwanag o elaborasyon. Halimbawa: • “The Government reintroduced the electric chair.” • Ayon kay larson ito ay maaring maging ganito: • “The Government reintroduced the execution by using the electric chair.”
- 45. • salin: “ Ibinalik ng pamahalaan ang silya elektrika” Ang maaaring kasama na elaborasyon ay: “Ibinalik ng pamahalaan ang hatol na bitay sa pamamagitan ng silya elektrika” “ Ibinalik ng pamahalaan ang inialis na bitay sa pamamagitan ng silya elektrika.
- 46. Ikatlo, Pagtutumbas ng kahulugang metonomiya (o sinekdoke) sa salin: Halimbawa: “Still wet behind the ears” at “May gatas pa sa labi”
- 47. Kung ang lahat ng salik ay patas maaaring ang dalawang idyoma ay magkatulad na magkatulad ang kahulugan o mensaheng nais ipabatid. Kung ang makikinig sa unang pahayag ay amerikano at sa ikalawang pahjayag ay Pilipino.
- 48. Hindi katanggap-tanggap sa Filipino ang literal na salin na: “Still wet behind the ears” salin: “basa pa sa likod ng mga tainga” Gayundin ang: “May gatas pa sa labi” “Still has milk on the lips”
- 49. Hyperbole Eksaherasyon o pagmamalabis. Madali lng ang pagpapaliwanag ni Webster tungkol sa tayutay na ito: “ Exaggeration for effect, not to be taken literally.” Sa ibang salita, ang hyperbole ay isang eksaheradong pahayag na sinasadyang gamitin ng nagsasalita o sumusulat upang mapag-ibayo ang katindihan o epekto ng diwa o mensaheng kanyang ibig ipahatid.
- 50. • Isang halimbawa ng isang taludtod ng tulang “ Ang Bundok” ni Fidel M. Quilatco (Hiyas 1:1965:133) na nagpapahayag ng magandang halimbawa ng Hyperbole. Lupang itinambak ng kamay ng Diyos Ano’t nang lumao’y nakitang umumbok! Higante ba tilang sa pagkakatulog Ay hindi napansing ginubat ang likod; Minsa’y nakatayong… langit: inaabot Minsa’y nakadapang… dagat: niyayapos!
- 51. Eksaherado ang lahat ng pahayag ngunit napakaganda ng nagiging bisa o larawang-diwang nabubuo sa guniguni o isipan ng mambabasa. “Florante at Laura” kung nagbangis ka ma’t nagsukab sa akin. Mahal ka ring lubha dini sa panimdim; at kung mangyayari hanggang sa malibing ang mga buto ko, kita’y sisintahin.
- 52. Pansinin na ang Hyperbole ay malaki ang pagkakahawig sa Metapora sapagkat kapwa tigib ng eksaherasyon, gayundin sa simile o di kaya’y metonomiya sinekdoke. Sa aklat ni Larson(MBT:117-19) ay mahahalaw natin ang sumusunod na halimbawa: “They turned the world upside down” “Im frozen to death”, “ who put all the sugar in the world in this coffee?” Sa pagsasalin ng Hyperbole , dapat mapanatili sa salin ang eksaheradong bisa ng mensaheng ibig ikintal ng awtor sa isip ng mambabasa.
- 53. Halimbawa sa tuluyan: “Kumukulo ang dugo ko sa taong iyan” “Bumaha ng dugo sa dami ng namatay sa laban” “tinging makalaglag matsing” “nagkabuhol-buhol ang hininga” “Pasan ang daigdig” “gangga-ulo ng pusa ang subo dahil sa gutom”
- 54. Eupemismo (Euphemism) Ito’y paggamit ng matalinghagang salita o pahayag bilang pamalit sa iabg salita o pahayag na nakakasakit ng damdamin o malaswang pakinngan.
- 55. Personipikasyon Ito’y matatawag ding padiwangtao, ayon sa ibang awtor. Nagbibigay-buhay o nagbibigay-katauhan ito sa mga bagay na walang buhay; sa ibang salita, inililipat ang katangian ng tao sa mga karaniwang bagay.
- 56. Halimbawa: Pinasan ng magsasaka ang kanyang matapat na araro. Kumakaway ang mga dahon sa ihip ng hangin. Nagbabalita ng papalapit na pasko ang malamig na hangin. Sinalunga ng mangingisda ang nagngangalit na mga alon.
- 57. The sea is mad. Answer the phone. • Pansinin na sa mga pangungusap na ito ay bibigyan natin ng “buhay” ang hangin, ang langit, ang sea, at ang telephone.
- 58. Narito pa ang isang mula naman sa sinulat ng makatang si Ildefonso Santos. Ang Araw,pagsikat Ay may gintong dala, Ako’y tinawag Ang sabi’y “Bangon na” Sa katanghalian Ang araw ay galit, Ako’y nilalagyan Ng apoy sa dibdib. Ang araw kung hapo’y Madugo’t sugatan, Sa akin ang bulong, “Magdasal,Magdasal.”
- 59. Panawagan Kahawig din ito ng personipikasyon dito, ang mga bagay na walang buhay ay waring may buhay at kinakausap. Halimbawa: O Buwan! Bumaba ka’t ako ay aliwin
- 60. • Ang “Florante at Laura” ni Balagtas ay saganang-sagana sa mga tayutay na panawagan, lalo na sa bahaging si Florante ay nakagapos sa isang puno higera sa kagubatan. Halimbawa: “Ang lahat ng ito,maawaing langit, Iyong tinutungha’y ano’t natitiis?”
- 61. Pahiraya Kahawig din ito ng personipikasyon at ng panawagan sapagkat dito, ang isang hinihiraya o isang taong wala sa harap ay waring nagsasalita at kinakausap. Halimbawa: Hayun, magkaakbay Ako’t saka ikaw, At nagtatampisaw Sa tubig na kristal.
- 62. Parabula,Pabula, Alegorya sumasaklaw ang mga ito sa tatlong uri ng salaysay na kalimitan ay nagbibigay-aral. PARABULA Ang parabula ay humahango sa banal na kasulatan, tulad ng “Ang Alibughang Anak” (The Prodigal Son)
- 63. Pabula Gumagamit naman ng mga hayop na pinapakilos at pinagsasalita na ang tuon ay ang mga kasalanan at kahinaan ng tao. Halimbawa: Ang usa at ang pagong” At iba pang pabula ni Esopo.
- 64. Alegorya Nagsasalaysay na kung saan ang tao, bagay at mga pangyayari ay nagtataglay ng naiibang kahulugan na karaniwan ay nagbibigay din ng makabuluhang aral sa buhay.
- 65. Antitesis at Epigram • Malaki ang pagkakahawig ng antetisis at ng epigram sa isa’t isa sapagkat kapwa nagpapahayag ng magkasalungat na bagay. • Naiiba lamang ang epigram sa dahilang ito’y may kaiklian at katalinghagaan.
- 66. Halimbawa ng antitesis: (hango sa Retorika ni Sebastian:123) Mahiram pakisamahan ang isang taong katulad niya…sala sa lamig, sala sa init, ayaw ng katahimikan at kasayahan, nayayamot sa hangal. Aywan ko kung sa anong uri ng nilalang siya napapabilang.
- 67. Halimbawa ng Epigram • Ang lakas ng mga babae’y nasa kanilang kahinaan. • Ang kagandaha’y nasa kapangitan. Mula sa Florante at Laura: Katiwala ako’t ang iyong kariktan, Kapilas ng langit anaki’y matibay, Tapat ang puso mo’t di nagunamgunam Na ang paglililo’t nasa kagandahan.
- 68. Ironya o Pag-uyam ito ay nagpapahayag ng kabalintunaan, ng pangungutya, panunuya o pang-uuyam sa pamamagitan ng mga salita o pahayag na kapg kinuha ang paimbabaw na kahulugan ay waring pamumuri sa tinutukoy. Sa ibang salita, kabaliktaran ang kahulugan ng sinasabi.
- 69. Halimbawa: Kapg tinignan mo ang bestida ngayon ng mga dalaga, iisipin mong mga matipid sila kaysa mga dalga noong araw.
- 70. Paradoks Isang paraan ng pagpapahayag na sa biglang-isip ay waring taliwas sa katotohanan o sa sentido komun, ngunit kapg sinuring mabuti ay malilirip na mayroon palang matatag na batayan. Halimbawa: Isa, saka isa ay isa at hindi dalawa. (pagpapakasal o pag-aasawa)
- 71. Oksimoron paghahalo ng dalawang salitang magkasalungat na nagiging katanggap-tanggap sa nakaririnig o nakababasa. Halimbawa: Nakakabinging katahimikan ang kanyang nadama. Nang siya ay nasok sa silid na yaon na kinaburulan ng libong pangarap at mga pag-asa.
- 72. Onomatopeya Paggamit ng salitang kahawig o katunog ng nginangalanan. Halimbawa: At habang siya’y nakaluhod at taimtim na nagdarasal ang tunog ng batingaw na umaalingawngaw sa tulong niyang guniguni’y dambuhalang pumupukaw.