![50
Ticari kredi maliyeti: [ (1 + 0.65) / (1 + 0.30) ]
-1 = 0.27
Örne¤in; %20 özkaynak, %50 d›fl kredi,
%30 ticari kaynak kullan›ld›¤›n› varsayal›m...
Ortalama kaynak maliyeti (indirgeme oran›)
= (0.19 x 0.2) + (0.06 x 0.5) + (0.27 x 0.3)
= 0.15
ABD’de enflasyon %~3 mertebesinde
oldu¤undan indirgeme oran› %4-5 al›nabilir,
Almanya’da bu oran %5-6 al›nabilir. Türkiye’de
$ yat›r›m faizi y›ll›k %7-8 mertebesindedir.
Yap›lacak yat›r›m›n bu para de¤erlendirme
oran›ndan daha yüksek olmas› beklenir.
‹ndirgeme oran› için, ayn› zamanda beklenen
getiri oran› da denebilir.
Hesaplama sonunda, NBD için s›f›r’dan (0)
büyük bir sonuç elde etti¤imizde, beklentinin
karfl›land›¤›n›, yani getirinin %12’den fazla
oldu¤unu, ve yat›r›m için kabul edilebilir bir
durum oldu¤unu görürüz. E¤er NBD s›f›r’dan
küçükse, yat›r›m›n beklentileri karfl›lamad›¤›n›
gösterir.
‹ndirgeme oran› paran›n bugünkü de¤erini
bulmay› amaçlad›¤› için, paran›n gelecekteki
de¤erini etkileyen unsurlarla do¤rudan ilgilidir
ve ülkeden ülkeye de¤iflir. Türkiye’de flartlar
belirgin olmad›¤› için (enflasyon, faizler, vs.),
yat›r›m hesab› çok hassas bir konudur. ‹ndirgeme
oran› enflasyonla direk ilintilidir ve yat›r›mlar› TL
baz›nda uzun vadede hesaplamak için kullan›lan
hesap = [ (1 + nominal indirgeme oran›) / (1 +
enflasyon) ] -1
En do¤ru indirgeme oran›n› (sermaye
maliyeti) tespit etmek için, yat›r›mda kullan›lan
farkl› sermaye kaynaklar›n›n maliyetlerinin toplam
içindeki paylar› kullan›larak a¤›rl›kl› ortalamas›
al›n›r. Y›ll›k hazine bono faizi %55, ticari kredinin
maliyeti %65, d›fl kredi etkin faiz oran› %8 (geri
ödemesiz süreler, finansman giderleri, vb. di¤er
uygulamalar›n fayda ve maliyetlerini dikkate alan
eflde¤er faiz oran›), TEFE Türkiye’de %30, ABD’de
%2 oldu¤unu varsayarsak:
Özkaynak maliyeti: [ (1 + 0.55) / (1 + 0.30) ] -
1 = 0.19
D›fl kredi maliyeti: [ (1 + 0.08) / (1 + 0.02) ] -1
= 0.06
Tablo 8 - Yat›r›m›n Geri Dönüfl Süresinin Hesaplanmas›
Milyon $ / Y›llar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Yatm›fl -5
Y›ll›k Kar - Zarar 0.4 0.8 1.5 2 2 3 3 3 3 3
Birikimli Kar -Zarar -5 -4.6 -3.8 -2.3 -0.3 1.7 4.7 7.7 10.7 13.7 16.7
Yatm›fl -5
‹ndirgenmifl Kar-Zarar 0.36 0.71 1.34 1.79 1.79 1.68 2.68 2.68 2.68 2.68
Birikimli indirgenmifl
Kar - Zarar -5 -4.64 -3.93 -2.59 -0.8 0.99 3.67 6.35 9.03 11.71 14.39](https://image.slidesharecdn.com/4-yeniisgelistirme-131002121208-phpapp02/85/Yeni-Is-Gelistirme-Kilavuzu-51-320.jpg)
Yeni Is Gelistirme Kilavuzu
- 1. 4 YEN‹ ‹fi GEL‹fiT‹RMEYEN‹ ‹fi GEL‹fiT‹RME KILAVUZUKILAVUZU 4 YEN‹ ‹fi GEL‹fiT‹RME ‹Ç‹N STRATEJ‹K KAVRAMLAR ‹fi PLANI YATIRIMLA ‹LG‹L‹ PROJE YÖNET‹M‹ ‹stanbul Sanayi Odas› Kalite ve Teknoloji ‹htisas Kurulu (‹SO-KATEK)
- 2. Yeni ‹fl Gelifltirme K›lavuzu Haz›rlayanlar Doç.Dr. Talat Ç‹FTÇ‹, BIOSFER Dan›flmanl›k ve HEDEFTEK Teknoloji Giriflim Nurdan ORDAY, Orday&Orday BS Partner Atefl SUNGUR, B‹MSA Uluslararas› ‹fl, Bilgi Yönetim Sistemleri Verda DEM‹RBAfi, TURKCELL ‹letiflim Elif Deniz SÖNMEZ ‹SO KOB‹ Hizmetleri fiubesi
- 3. ‹SO Yay›n No: 2011/17 © Yeni ‹fl Gelifltirme K›lavuzu, ‹stanbul Sanayi Odas›, ‹stanbul 2011 Tasar›m ve Uygulama, Mürettebat Reklamc›l›k Her hakk› sakl›d›r. ‹stanbul Sanayi Odas› kaynak gösterilmek suretiyle al›nt› yap›labilir. Güncellefltirilmifl dördüncü sürüm
- 4. 4 YEN‹ ‹fi GEL‹fiT‹RME Önsöz 7 1. Girifl 1.1. Yeni ‹fl Gelifltirme K›lavuzu’nun Amac› 9 1.2. Rekabet Gücü ‹çin Sürekli Yenileme 9 1.3. Yeni ‹fl Gelifltirme Kavram› 10 2. Yeni ‹fl Gelifltirme ‹çin Stratejik Kavramlar ve Ön Çal›flmalar 2.1. Yeni ‹fl Gelifltirmenin ‹lk Ad›m›: 17 ‹ç Çevre Analizi 2.2. Yeni ‹fl Gelifltirmenin ‹kinci Ad›m›: 21 D›fl Çevre Analizi 2.2.1. Devlet ve Yerel Yönetim 21 Düzenlemeleri 9 12 KILAVUZU ‹stanbul Sanayi Odas› Kalite ve Teknoloji ‹htisas Kurulu (‹SO-KATEK)
- 5. 2.2.2. Pazar Koflullar› ve Müflteri 22 Özellikleri 2.2.3. Tedarikçiler 23 2.2.4. Rekabet Analizi ve Rakipler 23 2.2.5. D›fl Çevre Verilerinin Genel De¤erlendirilmesi 24 2.3. Stratejik Sentez 25 2.4. Yeni ‹fl Gelifltirme ‹çin ‹fl Fikirlerinin 26 Bulunmas› 2.5. Stratejik At›l›m Yönü Belirleme 27 2.6. ‹fl Fikirlerinin ‹rdelenmesi 30 3. ‹fl Plan› 3.1. Pazar ve Müflteri ‹le ‹lgili Öngörüler 32 ve Planlama 3.2. Ürün, Üretim, ‹flletme ve Yönetim 34 3.3. Yap›labilirlik (Fizibilite) Çal›flmas› 34 3.3.1. Gelirlerin Belirlenmesi 36 3.3.2. Giderlerin Belirlenmesi 37 3.3.3. Gelir-Gider Tablosu ve 39 Nakit Ak›fl Analizi 3.3.4. Karl›l›k Hesab› 41 3.3.5. Yat›r›m›n Geri Dönüfl Süresi 42 3.3.6. Baflabafl Noktas› 42 3.3.7.Bilanço 43 31 44 Yeni ‹fl Gelifltirme K›lavuzu 4. Yat›r›mla ‹lgili Proje Yönetimi
- 6. Ek1. Fizibilite Çal›flmas› ‹le ‹lgili Ekler Ek 1.1. ‹fl Plan› Haz›rlan›rken 46 Yararlan›labilecek Sorular Ek 1.2. Çeflitli Fizibilite Yöntemleri 49 Ek 1.3. Kritik Yol Metodu 52 Ek 2. fiirket Kuruluflu ‹le ‹lgili Ekler Ek 2.1. ‹fl Kurma ‹le ‹lgili Kontrol Listesi 52 Ek 2.2. fiirket Kurulufl ‹fllemleri 53 Ek 2.3. Teknoloji Gelifltirme Bölgeleri 54 Ek 2.4. Serbest Bölgeler 55 Genel Kaynakça 45 46 52 55 Yeni ‹fl Gelifltirme K›lavuzu Son Söz
- 7. 6
- 8. Önsöz 7 ‹ KOlay B‹lgi Seti'ne, KOB‹'lerimizin ilgi duyaca¤› ve baflvuru kayna¤› olarak istifade edece¤i yeni k›lavuzlar eklenmesine yönelik çal›flmalar›m›z devam etmektedir. Bu çal›flmalar sonucu “Sanayide ‹novasyon Yönetimi” (16), “5S K›lavuzu” (17), “Stratejik Yönetim K›lavuzu” (18) ve “‹nsan Kaynaklar› Yönetimi” (19) adl› kitapç›klar seriye eklenmifltir. ‹stanbul Sanayi Odas› olarak, sanayimizin rekabet gücünün art›r›lmas›na yönelik çal›flmalar› için KOlay B‹lgi Seti'nde yer alan k›lavuzlar›n haz›rl›¤›nda eme¤i geçen ‹SO-KATEK üyelerine teflekkür ediyoruz. Kolay B‹lgi Seti içerisinde yer alan kitapç›klar›m›z›n üyelerimize ve tüm sanayi kurulufllar›m›za yararl› olmas›n› diliyoruz. Sayg›lar›m›zla, C.Tan›l KÜÇÜK ‹stanbul Sanayi Odas› Yönetim Kurulu Baflkan› ‹stanbul Sanayi Odas› Kalite ve ‹htisas Kurulu (‹SO-KATEK), baflta ‹stanbul Sanayi Odas› üyeleri olmak üzere Türk sanayiinin, kalite ve teknoloji konular›nda ihtiyaç duyduklar› bilgiye, çabuk, etkin ve verimli bir flekilde ulaflabilmelerine katk›da bulunmak amac›yla 1999 y›l›nda kurulmufltur ve o tarihten bu yana çal›flmalar›n› aral›ks›z olarak devam ettirmektedir. “Türk sanayiinin yüksek ve sürdürülebilir bir rekabet gücü kazanmas›” misyonu do¤rultusunda, sanayi, üniversite ve kamu temsilcilerinin gönüllü kat›l›m›yla oluflan ‹SO-KATEK bünyesinde, geçti¤imiz dönemde, KOB‹'lere yönelik kolay anlafl›l›r ve uygulanabilir baz› temel kavram ve teknikleri içeren rehber kitapç›klardan oluflan “Kolay Bilgi Seti” haz›rlanm›flt›r. ‹lk bask›s› 2004 y›l›nda gerçeklefltirilen “Kolay Bilgi Seti”ne her y›l yeni kitapç›klar ilave edilmektedir. Hâlihaz›rda Set içerisinde, KOB‹ Yönetim Yaklafl›m› (1), Endüstriyel Tasar›m (2), Ürün Gelifltirme (3), Yeni ‹fl Gelifltirme (4), Fikrî Haklar (5), Sanayiye Sa¤lanan Devlet Destekleri (6), Sanayide Özde¤erlendirme (7), AB Çerçeve Programlar El Kitab› (8), Proje Yönetimi (9), Yenilikçilik ve Ar- Ge Destekleri (10), Sanayide Sürekli Geliflme için Kaizen (11), Markalaflma (12), Toplam Verimli Yönetim (13), Alt› Sigma (14) ve Yeni Ürün ve Tesis Yat›r›mlar›nda Fizibilite (15) kitaplar› kitapç›klar› yer almaktad›r.
- 9. 8
- 10. 9 Girifl1.1 Yeni ‹fl Gelifltirme K›lavuzu’nun Amac› ISO-KATEK Kurumsal Rekabet Çal›flma Grubu’nun ilk ürünü, 2001 y›l›nda oluflturulan ve 2002 y›l›nda uygulamaya geçirilen KOB‹ Yönetim Yaklafl›m›’d›r. KOB‹ Yönetim Yaklafl›m›, Yönetim Bilimleri alan›ndaki Verimlilik, Toplam Kalite ve Yenilik (‹novasyon) gibi önemli unsurlar› sadelefltirerek biraraya toplam›flt›r. Yaklafl›m haz›rlan›rken önemli ölçüde sadelefltirme yap›lmas›na ra¤men bilimsel çal›flmalar›n ruhuna sad›k kal›nm›flt›r. Yaklafl›m, KOB‹ niteli¤indeki çeflitli kurulufllarda pilot çal›flma fleklinde baflar› ile uygulanm›fl ve sonuçlar› I. ISO Sanayi Kongresi’nde sunulmufltur. KOB‹ Yönetim Yaklafl›m› uygulamas›ndan k›sa sürede baflar›l› sonuçlar›n al›nmas›, bu çal›flmalar›n yayg›nlaflt›r›lmas› gereksinimini ortaya ç›karm›flt›r. Bu uygulama s›ras›nda KOB‹’lerde kullan›lmak amac› ile baz› özel konulara dönük k›lavuzlar›n haz›rlanmas› ihtiyac› da belirlenmifltir. Yeni ‹fl Gelifltirme K›lavuzu söz konusu yeni k›lavuzlar›n biridir. Yeni ‹fl Gelifltirme (Y‹G), kurulufllar›n ola¤an faaliyetlerinin d›fl›nda kalan konulardaki f›rsatlar› de¤erlendirmek amac› ile yap›lan çal›flmalara verilen isimdir. Bir iflletme için yepyeni ürünlerin üretilmesi kadar, mevcut ürünlerin yeni pazarlara sunulmas› da ciddi incelemeler gerektirebilir. Önemli bir yat›r›m gerektirmeyen kararlar k›sa bir inceleme sonucunda al›nabilir. Buna karfl›l›k, ço¤u zaman bu kararlar önemli yat›r›m ve risk anlam›na gelebilir ve ayr›nt›l› bir fizibilite çal›flmas› gerektirebilir. Günümüzde, özellikle büyük flirketlerde Y‹G konusunda uzmanlaflan birimler oluflturulmaktad›r. Bu birimler, sürekli olarak yeni f›rsatlar ortaya ç›kartmak ve yeni ad›mlar atarken riski azaltmak amac›yla ayr›nt›l› çal›flmalar yapmaktad›r. ‹SO-KATEK olarak, Yeni ‹fl Gelifltirme konusunda, kolay kullan›labilen bir Yeni ‹fl Gelifltirme Klavuzu haz›rlamaya çal›flt›k. Bu K›lavuz’da, Yeni ‹fl Gelifltirme sürecinde karfl›lafl›lan sorunlar›n çözümünde yard›mc› olabilecek çeflitli yöntemlere yer vermeye gayret ettik. Ayr›nt›lara girmemeye olabildi¤ince dikkat ettik ve daha fazla bilgi gerektiren konular için ulafl›labilecek kaynaklar› da belirttik. Umar›z, bu konuda faydal› bir k›lavuz ortaya ç›km›flt›r. K›lavuz kullan›ld›kça, bu konudaki ihtiyac› karfl›lama derecesi belirlenebilecektir. Ayr›ca, kullan›c›lardan gelebilecek öneri ve elefltiriler daha sonra haz›rlanacak bask›lar›n daha faydal› olmas›n› sa¤layacakt›r. 1.2 Rekabet Gücü ‹çin Sürekli Yenilenme Günümüzde de¤iflim, geçen Yüzy›la k›yasla çok daha h›zl› bir flekilde kendini hissettirmektedir. Bütün sektörler, küreselleflme, Irak sorunu, Avrupa Birli¤i ile bütünleflme süreci ve Çin’den gelen rekabet gibi konulardan büyük ölçüde etkilenmektedir. Internet ve cep telefonlar› gibi geliflmeler de haberlerin çabuk yay›lmas›na ve yeniliklerin h›zl› bir flekilde yap›lmas›na f›rsat vermektedir. Bir taraftan daha fazla say›da yabanc› ürün yerel pazarlara girerken, öte yandan yerel kurulufllar›m›z›n pek ço¤u da uluslararas› pazarlara ulaflmaya bafllam›fllard›r. Gelecekte, bu gibi geliflmelerin h›zlanmas›n› beklemeliyiz. Yani, yerel kurulufllar›n küresel geliflmelerden daha da fazla etkilenmesi kaç›n›lmaz gözükmektedir.
- 11. 10 Rekabet flartlar›n› etkileyen yeni ürünler ve de¤iflen müflteri talepleri, flirketleri afla¤›da listelenen pek çok alanda yeni stratejiler gelifltirmeye zorlamaktad›r: • Yeni ürünler gelifltirilmesi, • Yeni pazarlara girilmesi, • Mevcut ürünlere hizmet boyutunun kat›lmas›, • Yeni üretim süreçlerinin gelifltirilmesi, • Yepyeni f›rsatlar›n belirlenmesi ve yepyeni ifl alanlar›na girilmesi ve • Verimsiz ifl alanlar›n›n terk edilmesi gibi pek çok alanda yeni stratejiler gelifltirmeye zorlamaktad›r. Bu konular ayr›nt›l› strateji çal›flmalar› gerektirebilir. Kurulufl, do¤ru kararlar alabilmek için bir taraftan kendi kaynaklar›n› ve yetkinliklerini belirlerken, di¤er taraftan zaaflar›ndan haberdar olmal›d›r. Ayn› flekilde, d›fl dünyay› incelerken de, gelece¤e dönük olumlu geliflmelerden çeflitli f›rsatlar›n ortaya ç›karman›n yan› s›ra tehdit unsurlar›n› da belirlemelidir. Bu maksatla, basit yöntemler kullan›labilece¤i gibi oldukça kapsaml› ve uzmanl›k gerektiren yaklafl›mlar da yararlan›labilir. Bir kurulufl için bBütün bu alternatif yaklafl›mlardan hangisinin uygun oldu¤u sorusuna kolayca cevap verilemez. Sonuç olarak, bütün kurulufllar giderek zorlaflan rekabet koflullar›na ayak uydurmak amac› ile stratejik bir bak›fl gelifltirmeye çal›flmal›d›r. Özellikle Yeni ‹fl Gelifltirme çal›flmalar›n› sistematik bir flekilde yapmak rekabet gücünün art›r›lmas› aç›s›ndan yaflamsal önem tafl›r. 1.3 Yeni ‹fl Gelifltirme Kavram› Bütün baflar›l› flirketlerde, sistematik bir flekilde olmasa da, strateji belirleme faaliyetlerinin mevcut oldu¤unu varsayabiliriz. Bu flirketlerdeki yöneticiler kurulufllar›n›n önüne ç›kan f›rsatlardan yararlanmak amac›yla çeflitli yöntemler kullanmaktad›r. Günümüzdeki h›zl› de¤iflim nedeniyle ortaya ç›kan rekabet ortam› daha da fazla strateji gelifltirmeyi gerektirmektedir. Ayn› flekilde, Yeni ‹fl Gelifltirme amac›yla kullan›lagelen sistematik yöntemlerden yararlanmak giderek kaç›n›lmaz hale gelmektedir. Yeni ‹fl Gelifltirme, bu amaçla gelifltirilen yöntemlerden oluflur. Özellikle, strateji oluflturma yöntemleri Yeni ‹fl Gelifltirme sürecinin önemli bir k›sm›n› teflkil eder. Ayr›ca, fizibilite haz›rlama ve proje yönetimi de Y‹G sürecinin önemli unsurlar›ndand›r. Yeni ‹fl Gelifltirme konusuna giren bafll›klardan baz›lar› flunlard›r: • ‹flletmeye stratejik bak›fl, • ‹ç ve d›fl çevre analizi, • Stratejik sentez, • ‹fl f›rsatlar›n›n belirlenmesi, • Uygun bir ifl f›rsat›n›n seçilmesi, • ‹fl f›rsat› ile ilgili fizibilite haz›rlanmas›, • ‹fl plan›n›n haz›rlanmas›, • ‹fl plan› ile ilgili karar verilmesi, • ‹fl plan›n›n uygulama projesine dönüfltürülmesi, • Projenin uygulanmas› ve • Projenin sonuçlar›n›n de¤erlendirilmesi. Bu k›lavuz, yukar›da bahsedilen konularda, kolay at›lan ad›mlardan oluflacak flekilde haz›rlanmaya çal›fl›lm›flt›r. Konular›n basit kavram ve örneklerle tart›fl›lmas›na özen gösterilmifltir. Yeni ‹fl Gelifltirme konusunun yönetim bilimleri’nin alt alanlar› aras›nda oldukça yeni olmas› nedeniyle, bu k›lavuzun okurlardan gelecek geri tepkiler ›fl›¤›nda daha da kullan›fll› hale getirilmesi mümkün olabilecektir. Y‹G K›lavuzu haz›rlan›rken konular›n
- 12. 11 afla¤›daki s›rada (fiekil 1) incelenmesi planlanm›flt›r. Y‹G K›lavuzu, stratejik yönetim kavramlar›n›n tan›t›lmas› ile bafllamakta ve bir ifl fikrinden bir projeye kadar bütün kademeleri içermektedir. Bir kuruluflun faaliyet alan›ndaki uzmanlaflma derecesi sadece al›m sat›m seviyesi ile s›n›rl› olabildi¤i gibi, konusunda teknolojik liderlik yapma seviyesinde derinleflebilir. Bu derinlik, kuruluflun katma de¤er üretim etkinli¤ini belirler. fiekil 2’de teknoloji merdiveninde yükselen bir kuruluflun ortaya ç›kard›¤› katma de¤ere iflaret edilmektedir. Y‹GSüreci’ninDe¤erlendirilmesi ‹flletmeye Stratejik Bak›fl ‹ç ve D›fl Çevre Analizi (SWOT Analizi) Stratejik Sentez Y‹G Aday ‹fl Fikirlerinin Bulunmas› Stratejik At›l›m Yönünün Belirlenmesi ‹fl Fikirlerinin De¤erlendirilmesi Seçilen Fikirler ‹çin ‹fl Plan› Yap›lmas› Uygulama fiekil 1 – Yeni ‹fl Gelifltirme Süreci
- 13. 12 Ayn› zamanda, kuruluflun sektör içindeki rekabet gücü de bu uzmanlaflma ile ilgilidir. Ancak, yo¤un uzmanlaflma, kuruluflun esnekli¤ini yitirmesine de neden olabilir. Yani belirli bir teknoloji alan›nda uzmanl›k oluflturan bir kurulufl, sadece al›m sat›m ile u¤raflan bir kurulufl kadar kolay baflka bir sektöre geçemeyebilir. 2. YEN‹ ‹fi GEL‹fiT‹RME ‹Ç‹N STRATEJ‹K KAVRAMLAR VE ÖN ÇALIfiMALAR Yeni ‹fl Gelifltirme süreci, stratejik yönetim (Kutu 1) kavramlar›n›n tümünden yararlan›r. Bu nedenle, öncelikle stratejik yönetim kavramlar›ndan k›saca bahsetmeyi gerekli gördük. Baz› kavramlar›, metin ak›fl›n› etkilememek amac›yla kutular içerisinde özetledik. Baz› bilgileri ise ayr›nt›l› olarak bu k›lavuzun sonundaki Ekler Bölümü’nde sunmay› tercih ettik. Ayr›ca daha fazla bilgi almak isteyenler için ek kaynaklar iflaret etmeye dikkat ettik. Günümüzde her firman›n, aç›kça tan›mlanm›fl olsun ya da olmas›n, mutlaka bir rekabet stratejisi vard›r. Bu strateji, firman›n her türlü etkinli¤inde kendini gösterir. Rekabet stratejisi, bir firman›n kendi sektörünü ya da hedef ald›¤› sektörü bir bütün olarak analiz etmesi, sektördeki geliflmeleri tahmin etmesi ve rakiplerine k›yasla kendi durumunu belirlemesi sonucunda oluflur. Rekabet stratejisi için temelde bir flirketin nas›l rekabet edece¤i, hedeflerinin neler olaca¤› ve bu hedefleri gerçeklefltirmek için hangi politikalar›n uygulanaca¤› belirlenmelidir. 2. Yeni ‹fl Gelifltirme ‹çin Statejik Kavramlar ve Ön Çal›flmalar Teknoloji Gelifltirme Ürün Gelifltirme Ürün / Süreç ‹yilefltirme Araflt›rma Gelifltirme ‹yilefltirme Sistemleri (Kaizen) Üretim / Saflaflt›rma / Ar›tma Harmanlama Paketleme Kalite Güvence YMY Bak›m Yönetimi Kalite KontrolSat›fl Pazarlama Teknolojik Beceri Geliflimi Bilgi Bedeli Gayret Bedeli Katma De¤er fiekil 2-Teknoloji Merdiveni Kaynak: Çiftçi, 1997
- 14. 13 d›flar› do¤ru yay›lmal›d›r. Ana hedefler, firman›n her biriminde alt hedeflere dönüflmeli ve tüm çal›flanlar›n kat›l›m› sa¤lanmal›d›r. Birim hedefleri sürekli gözden geçirilmeli ve elde edilen sonuçlara göre güncellenmelidir. Firman›n ulaflmaya çal›flt›¤› hedefler ve bu sonuçlara ulaflmakta kulland›¤› araçlar›n bütünü rekabet stratejisi çevrimini (fiekil 3) oluflturur. Çevrimin merkezinde firman›n nas›l rekabet etmek istedi¤i, ekonomik ve sosyal amaçlar›n tan›m› yer al›r. Firman›n hedefleri ve politikalar› merkezden Ürün Yelpazesi Hedef Pazar Pazarlama Sat›fl Da¤›t›m Üretim ‹fl Gücü Sat›n Alma Araflt›rma ve Gelifltirme Finans ve Denetim Hedefler fiirket nas›l rekabet edecek? • Karl›l›k • Geliflme • Pazar pay› • Toplumsal sorumluluk fiekil 3-Rekabet Stratejisi Çevrimi Kaynak: Porter, 2000
- 15. 14 Rekabet stratejisini etkileyen dört kilit unsur fiekil 4’de gösterilmifltir. fiirketin finansal kaynaklar›, teknolojik durumu, markas›, becerileri ve varl›klar›; güçlü ve zay›f yönlerini oluflturur. Güçlü ve zay›f yönler, daima rakiplere k›yaslanarak belirlenir. Kurumsal kültür ve de¤erlerle birlikte oluflan güçlü ve zay›f yanlar, rekabet stratejisini etkileyen flirket içi unsurlard›r. D›fl etkenler, flirketin sektörü ve daha genifl çevresi taraf›ndan tan›mlan›r. Sektördeki f›rsat ve tehditler, rekabet ortam›n› belirler. Sosyal beklentiler, devlet politikalar› ve di¤er trendler ile ortaya ç›kan unsurlar rekabet ortam› ve flirket üzerinde etkilidir. Bir flirket, gerçekçi ve uygulanabilir hedefler ve politikalar› belirlemek için bu dört etkeni dikkate almal›d›r. fiirketin Güçlü ve Zay›f Yönleri Sektördeki F›rsatlar ve Tehditler fiirketin Güçlü ve Zay›f Yönleri Sektördeki F›rsatlar ve Tehditler Stratejik Hedefler fiirket D›fl› Faktörler fiirket ‹çi Faktörler fiekil 4-Rekabet Stratejisini Belirleyen Ortam Kaynak: Porter, 2000
- 16. 15 Kutu 1: Stratejik Yönetim Strateji kelimesi “stratos” (ordu) ve “agein” (yönetmek) kelimelerinden oluflmufl askeri kökenli bir terimdir. ‹fl hayat›nda strateji “flirketin nereye ve nas›l gitmesi istendi¤ine karar vermek” olarak tan›mlan›r. Kuruluflun vizyonu ve misyonu ile uyumlu olarak belirlenen hedeflere ulaflmak amac› ile ortaya konulan eylemlerin bütünü stratejiyi oluflturur. Stratejik yönetim ise iflletmenin gelece¤e yönelik amaç ve hedeflerini ve bu hedeflere ulaflabilmesi için yapmas› gerekenleri belirlemesine yard›mc› olan bir yönetim tekni¤idir. Stratejik yönetim sürecinde 5 ana aflama vard›r: 1. Durum Analizi: Durum analizi s›ras›nda ‹flletmenin içinde bulundu¤u çevre ve iflletmenin davran›fllar›n› etkileyen etmenler belirlenir. 2. Yön Belirleme: Durum analizinin sonuçlar› ›fl›¤›nda iflletmenin izlemesi gereken yöne karar verilir. Yön belirleme aflamas›nda iflletmenin misyonu belirlenir, uzun dönemli amaçlar ortaya konur ve ölçülebilir hedefler oluflturulur. 3. Stratejilerin Oluflturulmas›: ‹flletmenin uzun dönemli amaçlar›na ulaflmas› için yapmas› gerekenler, yani iflletme stratejileri, belirlenir. Strateji oluflturulmas›nda Ne, Niçin, Nas›l, Ne Zaman, Nereye ve Kim (5N+1K) sorular›na uygun cevaplar bulunmas› önem tafl›r. 4. Stratejilerin Uygulanmas›: Üst yönetimin sorumlulu¤unda ve özellikle orta kademe yöneticiler ile iflbirli¤i yap›larak stratejilerin uygulanmas›na geçilir. 5. Uygulanan Stratejilerin ve Sonuçlar›n›n Gözden Geçirilmesi: Strateji uygulamalar›n›n sonuçlar› gözden geçirilerek, gerekirse stratejik planlamada de¤ifliklikler yap›l›r. Stratejik yönetimi canl› k›lan bir ad›md›r. Bu sayede, iflletme genelinde kötüye gidiflin sinyalleri sezilebilir ve gerekli düzeltmeler yap›labilir. Kaynakça: • 10 ad›ml› bir stratejik planlama modeli: http://www.improve.org/stratpln.html • Küçük iflletmeler için stratejik yönetim rehberi: http://www.wmich.edu/nonprofit/Guide/guide7.htm • Küçük iflletmeler için basitlefltirilmifl stratejik yönetim modeli : http://instruct1.cit.cornell.edu/courses/dea453_653/ideabook1/2_ahn_prashant/plan- 2.htm
- 17. 16 Kutu 2: Kurum Kültürü Bir iflletmenin yerleflik de¤erleri ve inançlar› kurum kültürünü oluflturur. Kurum kültürü, bir organizasyonda yaflanan olaylardan, paylafl›lan de¤erlerden, yaz›l› olan ya da olmayan kural ve ilkelerden oluflur. Baflar›l› flirketler incelendi¤inde kendilerine özgü bir kurum kültürü gelifltirmifl olduklar› görülür. Bu kültür Disney ve 3M’de oldu¤u gibi flirketin kurucusu taraf›ndan yarat›lm›flt›r veya General Electric’teki gibi flirketin performans›n› iyilefltirmek isteyen yöneticiler taraf›ndan tasarlanm›fl olabilir. Disney’in kurum kültürü hizmet ve mükemmeliyet üzerine kurulmuflken, 3M’in kurum kültürü yarat›c›l›k ve yenilikçili¤e odaklanm›flt›r. Kurum kültürü, kararlar ve sonuçlar üstünde oldukça etkili olan gizli ya da aç›k bir yap›d›r. En önemli özelli¤i kifliler aras›ndaki etkileflim ve iletiflimi yönetmesidir. Kurum kültürünü etkileyen faktörler, kurumdaki liderlik ve yönetim yap›s›, iflletmenin geçmifli ve gelece¤i, teknolojik ürünler ve hizmetler, iflletmenin beklentileri, yasalar, çevre, kaynaklar ile iflletmenin hedef ve de¤erlerdir. Kutu 3: Vizyon / Yön Vizyon, iflletmenin, gelece¤in dünyas›nda nerede olmak istedi¤ini ortaya koyar. Vizyonun belirlenmesinde hayaller ve özlemler önemli rol oynar. Öte yandan gerçekleflmesi imkans›z bir vizyon belirlenmesi iflletmeye yarardan çok zarar getirebilir. ‹flletmenin vizyonu belirli bir zaman dilimini kapsamal›; bir yön belirtmeli; hedef de¤erler içermeli; göstergeler ortaya koymal›d›r. Kurulufl için itici güç sa¤lamal›d›r. Örnek: • Hizmet etti¤imiz her sektörde bir veya iki numara olmak; küçük bir flirketin k›vrakl›¤›na, yal›nl›¤›na ve büyük bir flirketin gücüne sahip olacak flekilde flirket devrimini gerçeklefltirmek (General Electric) • Ulafl›m araçlar› ve ilgili hizmetlerinde dünya lideri olmak (General Motors)
- 18. 17 2.1. Yeni ‹fl Gelifltirmenin ‹lk Ad›m›: ‹ç Çevre Analizi ‹flletmenin, rakiplere k›yasla, güçleri ve zaaflar›n›n (iyilefltirmeye aç›k alanlar›n›n) aç›kça bilinmesi ve analiz edilmesi, ifl gelifltirme kararlar›n›n verilmesinde kritik önem tafl›maktad›r. Baflka bir deyiflle, iflletmenin kendisini tan›mas›, temel yetkinlik ve kaynaklar›n› bilmesi, gelifltirmeye aç›k yanlar›n› ortaya koymas›, karar süreçlerinde ihtiyaç duyulan bilgileri sa¤lar. Güçler ve zaaflar, iflletmenin kendi bafl›na kontrol edebilece¤i unsurlard›r. D›fl faktörlerden büyük ölçüde ba¤›ms›zd›rlar. ‹flletmenin ifl yapma ve yönetme biçiminin do¤al sonuçlar›d›r. Mevcut durumu de¤erlendirmek için üzerinde düflünülmesi gereken temel sorular flunlard›r: 1. fiirketin temel etkinli¤i nedir? Ürünler ve önemli özellikleri nelerdir? 2. Niçin bu ifl yap›lmaktad›r ? ‹fl karl› m›d›r? ‹fli cazip k›lan en önemli özellik nedir? 3. ‹fl nas›l yap›lmaktad›r? Tedarik, üretim ve sat›fl zincirleri nas›l çal›flmaktad›r? 4. Kullan›lan kaynaklar, altyap› olanaklar›, teknoloji, insan kayna¤›, makina donan›m› hangi düzeydedir? 5. Ürün ve teknoloji gelifltirmeye yönelik gayret gösterilmekte midir? 6. ‹fl yönetim modelleri günümüz ve iflletme koflullar›na uygun mudur? 7. Yukar›daki tüm maddeler için baflka yol ve yöntemler var m›d›r? E¤er varsa bunlar uygulanabilir mi? 8. ‹flletme, son birkaç y›lda hangi önemli stratejik kararlar› alm›flt›r? Kutu 4: Misyon / Görev Her iflletmenin kendine özgü bir varolufl nedeni vard›r. Misyon, bu nedeni tan›mlar. “‹flimiz ne? Biz neden var›z?” sorular›n›n yan›t› iflletmenin misyonunu ortaya koyar. Misyonun aç›k ve net olarak tan›mlanmas› ve çal›flanlar taraf›ndan bilinmesi gerekir. Bu sayede iflletmedeki tüm çal›flmalar ayn› amaca yönlendirilebilir. ‹yi tan›mlanm›fl bir misyon firman›n müflterileri, faaliyet gösterdi¤i pazarlar, temel de¤erleri ve çabalar› ile ilgili bilgi verir. Misyon, iflletmenin kal›c›l›k ve süreklili¤e bak›fl›n›n bir göstergesidir. Örnek: • Misyonumuz, ifl süreçleri ve sonuçlar›n› iyilefltiren ürünler, hizmetler ve dokuman teknolojileri alan›nda sürekli liderlik sa¤layarak, insanlar›n daha iyi ifl yapma yöntemleri bulmas›na yard›mc› olmakt›r. (Xerox Company)
- 19. 18 ‹ç çevre analizi s›ras›nda yönetim biçimi, insan kaynaklar› kalitesi, tedarik sistemleri, üretim tezgah›, kalite sistemleri, sermaye yap›s›, verimlilik, yenilik yetene¤i ve fikri sermaye Kutu 5: Fikri Sermaye ‹flletmeler üç tip sermaye kullanarak çal›flmalar›n› sürdürürler. Bunlar fiziksel sermaye ( fabrika, teçhizat, stoklar vb.) , finansal sermaye ( nakit, yat›r›mlar, alacaklar vb.) ve fikri sermayedir. Fikri sermaye bir flirketin çal›flanlar›n›n yaratt›¤› de¤erler, flirket stratejileri, yap›s›, sistem ve süreçleri ile flirketin müflterileri ve toplumla kurdu¤u iliflkilerin toplam›ndan oluflur. fiirketin görünmez varl›klar›n› temsil eden fikri sermaye, bilgiye dayal› rekabetin yafland›¤› günümüz dünyas›nda fiziksel ve finansal sermaye kadar önemlidir. Bu konunun önemini farkeden flirketler önemli rekabet avantajlar› elde ederken, farkedemeyenlerin rekabet gücü erozyona u¤ramaktad›r. Kolay olmasa da bir iflletme, fikri sermaye birikimini tan›mlamaya çal›flmal›, bu de¤erlerini iyice ortaya ç›karmal› ve sürekli geliflimini sa¤lamal›d›r. Fikri sermaye, bilançoda görünmeyen varl›klar›, kurumun süreçlerini, teknolojilerini, patentlerini, çal›flanlar›n›n yeteneklerini, müflterileri, sat›c›lar› ve iflletmenin paydafllar› hakk›ndaki bilgileri kapsar. Fikri sermayenin üç bilefleni vard›r. Bunlar insan sermayesi,yap›sal sermaye ve müflteri sermayesidir. ‹nsan sermayesi;çal›flanlar›n bilgi beceri ve davran›fllar›n›n toplam›d›r. Gelifltirmek için çal›flanlar›n düflüncelerine önem vermek ve kat›l›mc› bir ifl yapma modeli benimsemek gerekir. Yap›sal sermaye; çal›flanlar›n iflletmede b›rakt›klar› sermaye olarak tan›mlan›r. Patentler, kavramlar, modeller, ifl süreçleri, yay›nlar,yenilikler,iflletme stratejisi ve kurum kültürü yap›sal sermaye unsurlar›d›r. Müflteri sermayesi, güvenilir ve kaliteli hammadde ve ara mal tedarikçileri ile, sad›k ve tatminkar tüketicilerden elde edilen organizasyonel de¤erdir. Fikri sermayenin yönetilmesi demek, istenilen sonuçlara ulaflmak için kritik bilgilerin yarat›lmas›, saklanmas›, organize edilmesi ve analizi , yay›lmas› ve uygulanmas› demektir. Kaynakça: • Stewart, T. A. (2000), Entellektüel Sermaye :Kurulufllar›n Yeni Zenginli¤i: Kontent Kitap. • http://www.danismend.com/konular/insankaynaklari/inka_entelser.htm birikimi (Kutu 5), müflteri sadakati ve kurumsal itibar, sosyal sorumluluk gibi konulara dikkatle bak›lmaya çal›fl›lmal›d›r.
- 20. 19 ‹ç çevre analizi kapsam›nda, iflletmenin de¤er zincirinin tüm halkalar› göz önüne al›narak, rakiplere nazaran içsel ve ayr›cal›kl› üstünlükleri ve zaaf kabul edilebilecek yönleri belirlenmelidir. Bu aflamada, sistematik bir yol izlenmesi faydal› olacakt›r. Beyin f›rt›nas› (Kutu 6), kullan›labilecek yöntemlerden birisidir. Bu incelemeler, sektör lideri firma ile bir k›yaslama fleklinde yap›labilir ise daha anlaml› sonuçlar al›nabilir. ‹flletmenin güçlü ve iyilefltirmeye aç›k yönleri, o sektörde faaliyette bulunmas› ile ulusal ve uluslararas› rakiplere nazaran iflletmenin elinde bulundurdu¤u rekabet avantajlar› ile dezavantajlar›n›n tespiti ile belirlenir. Güçlü olmak, iflletmenin bir faaliyeti o sektördeki mevcut ve potansiyel rakiplerine göre daha iyi yapabilecek konumda olmakt›r. Zaaf ise, iflletmenin bir faaliyeti rakiplerine k›yasla daha verimsiz biçimde yapmas›na veya hiç yapamamas›na neden olan eksikliktir. Güçlü yönler ve zaaflar; tedarikten üretime, üretimden sat›fla ve sat›fl sonras› hizmetlere kadar, iflletmenin tüm süreçlerini kapsayan bir zincirin çeflitli halkalar›nda ortaya ç›kar. Bu zincire de¤er zinciri (fiekil 2, fiekil 5) ad› verilir. fiekil 5 - Basit Bir De¤er Zinciri Örne¤i Tedarik Üretim Pazarlama Sevkiyat Sat›fl Sonras› Hizmetler KATMA DE⁄ER
- 21. 20 Bal›k K›l盤› Diyagram› (Kutu 7) da iç çevre analizi kapsam›nda kullan›labilecek bir tekniktir.Çok sade bir flekilde, bir zaaf›n/sorunun incelenmesine yard›mc› olur. Bir zaafa/soruna neden olan etkenlerin; Makine, Malzeme , ‹nsan ve Yöntem bafll›klar› alt›nda sorgulanmas›na f›rsat verir. Kutu 7: Bal›k K›l盤› Diyagram› Bir zaafa/soruna yol açan sebepleri bulmakta kullan›lan bir analiz ve problem çözme tekni¤idir. Sebep-sonuç ve Ishikawa diyagram› olarak da bilinir. Bal›k k›l盤› diyagram› oluflturulurken izlenen ad›mlar flunlard›r: 1. Sebep-sonuç analizi yap›lmas› istenen zaafa/sorun net olarak tan›mlan›r. 2. Temel sebep kategorileri belirlenir. ‹malat sanayi ile ilgili zaaf/sorunlarda s›k kullan›lan kategoriler yöntem, makine, insan ve malzemedir. 3. Beyin f›rt›nas› gibi fikir üretme teknikleri kullan›larak her kategori için “neden” sorusu sorularak sebepler belirlenmeye çal›fl›l›r. 4. Yeterince sebep ortaya ç›kt›¤›nda, sebepler s›rayla analiz edilir ve önceliklendirilir. Kaynakça: http://quality.enr.state.nc.us/tools/fishbon e.htm http://mielsvr2.ecs.umass.edu/virtual_econ /module2/Cause_effect.htm Kutu 6: Beyin F›rt›nas› Beyin f›rt›nas›, birden fazla kiflinin bir araya gelerek bir konuyla ilgili fikirlerini tart›flmaks›z›n aç›klayarak, birbirleriyle fikir al›flveriflinde bulunduklar›, bireyin yarat›c› düflünme gücünü gelifltiren bir ö¤retim tekniktir. Normal bir tart›flma ortam›ndan farkl› olarak beyin f›rt›nas›nda ortaya at›lan fikirler elefltirilmez. Kat›l›mc›lar fikirlerini rahatl›kla ortaya koyarlar. Beyin f›rt›nas›n›n ad›mlar› flöyledir: 1. Kat›l›mc›lara fikir üretecekleri konu net olarak bildirilir. Örne¤in "Pazar pay›m›z› art›rmak için neler yapmal›y›z?" 2. Kat›l›mc›lara bu konudaki görüflleri sorulur. Her görüfl üzerinde hiçbir yorum yap›lmaks›z›n, herkes taraf›ndan görülebilecek flekilde, yaz›l›r. Fikir üretme aflamas› için bir zaman limiti konmas› (25 dakika gibi) yararl› olacakt›r. Bu aflamada ortaya at›lan fikirler de¤erlendirilmemeli ve tart›fl›lmamal›d›r. Farkl›, s›ra d›fl›, yarat›c› fikirlerin ortaya ç›kmas› yüreklendirilmelidir. Mümkün oldu¤unca çok say›da fikrin ortaya at›lmas› sa¤lanmal›d›r. Önemli olan nitelik de¤il, niceliktir. Gruptaki herkesin fikir üretmesi sa¤lanmal›d›r. 3. Ortaya at›lan tüm fikirler kat›l›mc›larla birlikte tek tek de¤erlendirilir. De¤erlendirme s›ras›nda benzer fikirler birlefltirilir. Anlafl›lamayan fikirler aç›klan›r. Genifl kat›l›m ile en parlak fikirler seçilir ve uygulamaya konur. Kaynakça: http://www.valirecaigureli.com/beyin_firtinasi.htm http://www.brainstorming.co.uk http://www.jpb.com/creative/brainstorming.php
- 22. 21 Mevcut durum incelendi¤inde ortaya ç›kan zaaflar, bugün yürütülen faaliyetlerin iyilefltirilmesi için önemli bir f›rsat olabilir. Ayn› zamanda, uzun dönemli planlama ve stratejiler için ciddi güçlük ve s›n›rlamalara yol açan sorunlar›n ortadan kald›r›lmas› ve önlenmesine do¤ru at›lan bir ad›m niteli¤i tafl›yabilir. Gerçekte, zaaflar›n tümünün iyilefltirilebilece¤i söylenemez. Ancak, önemli olan, iflletmenin zaaflar›n›n bir bölümü ile yaflamaya al›flmas› ve kendisine zararl› olabilecek zaaflar›n› ön plana ç›karacak ad›mlar› atmaktan ve baflaramayaca¤› faaliyetlere giriflmekten kaç›nmas›d›r. Öte yandan, iflletmeler güçlü yönlerini de ortaya ç›karmak zorundad›r. Böylece iflletme, çabalar›n› yo¤unlaflt›raca¤› faaliyetleri belirleme olana¤›na kavuflacakt›r. Amaç, rakiplere göre güçlü yanlar› ön plana ç›kararak rekabet üstünlü¤ü sa¤lamakt›r. Güçlü yönler, ço¤u zaman, pazardaki önemli imkan ve f›rsatlar›n yakalanmas›n› sa¤layarak geliflme ve genifllemenin yolunu açabilir. ‹flletmeyi en iyi tan›yan, güçleri ve zaaflar› en iyi bilen çal›flanlard›r. Bu nedenle: iç çevre analizi çal›flmalar›na çal›flanlar›n kat›l›m› sa¤lanmal›d›r. Güçlü ve iyilefltirmeye aç›k yönlerin belirlenmesi Yeni ‹fl Gelifltirme sürecinin önemli halkalar›ndan birisi olup sürecin sonraki halkalar›na zemin oluflturur. 2.2. Yeni ‹fl Gelifltirmenin ‹kinci Ad›m›: D›fl Çevre Analizi ‹flletmelerin yaflamak ve geliflmek için, içinde faaliyet gösterdikleri çevreyi iyi tan›malar› gerekir. Faaliyet gösterilen ülkenin yasalar›, müflterilerin özellikleri, nüfusun yafl da¤›l›m›, ayn› pazarda faaliyet gösteren rakiplerin ürünleri ve benzeri birçok faktör iflletme için hayati rol oynayabilir. Kuruluflun d›fl çevresi, iflletme d›fl› faktörlerle ilgilidir. Bu faktörler kurulufla çeflitli imkan ve f›rsatlar sa¤layabildi¤i gibi tehlike ve güçlüklerin kayna¤›n› da oluflturabilir. 2.2.1. Devlet ve Yerel Yönetim Düzenlemeleri Temel ve destek faaliyetlerin yürütüldü¤ü ülkelerin yasa ve yönetmelikleri faaliyetler iflletmelerin faaliyetlerini do¤rudan etkiler. Örne¤in, devletin belirledi¤i asgari ücret, iflletme maliyetlerini dolay›s›yla ürün fiyatlar›n› do¤rudan etkiler. Bölgesel kalk›nma politikalar›, sanayi teflvik programlar›, çevre kirlenmesi ve benzeri konularda ç›kar›lan kanun, kararname ve yönetmelikler iflletme faaliyetlerini yönlendirir. Ayr›ca, Rekabet Hukuku ile ilgili uygulamalar da çok önemli farkl›l›klar yaratabilir. Baz› ülkelerde, yerli iflletmeleri korumak amac› ile ithalata yönelik k›s›tlamalar, ek vergiler ve bürokratik engeller ortaya ç›kar›lmaktad›r. Bu nedenlerle, iflletme faaliyetleri ile ilgili olabilecek hukuki düzenlemeler, f›rsat ve tehlikelerin kayna¤› olabilir. D›fl çevre analizi kapsam›nda bu konular net olarak tan›mlanmal›d›r. ‹flletmenin faaliyet gösterdi¤i ve faaliyet göstermeyi planlad›¤› ülkelerdeki devlet ve yerel yönetimler taraf›ndan yap›lan hukuki düzenlemeler ayr›nt›l› olarak incelenmelidir. Bu gibi bilgileri ‹SO AB ve D›fl Ekonomik ‹liflkiler fiubesi, yabanc› ülke konsolosluklar› ve ticaret atefleliklerinden edinmek mümkündür.
- 23. 22 Kutu:8 Kritik Baflar› Faktörleri Bir iflletmenin içinde faaliyet gösterdi¤i sektördeki baflar›s›n› yak›ndan belirleyen baz› kritik faktörler vard›r. Bu faktörler ile ilgili hedeflere ulafl›lamazsa, iflletme ciddi derecede baflar›s›zl›¤a u¤rayacakt›r. Böylesi faktörlere “Kritik Baflar› Faktörleri” ad› verilir. Kritik baflar› faktörleri, öncelikle pazar taraf›ndan belirlenir. Ayr›ca, kritik baflar› faktörleri iflletmenin içinde bulundu¤u sektör, iflletmenin yap›s›, hedefleri ve ifl yapma ortam› gibi etkenlere ba¤l› olarak firmadan firmaya de¤iflkenlik gösterir. Kritik baflar› faktörleri belirlenirken, iflletmenin baflar›s›n› etkileyece¤i düflünülen her faktör için “Bu faktör, iflimi nas›l ve ne kadar etkiler?” sorusu sorularak faktörlerden en önemli olanlar› seçilmelidir. Faktör say›s›n› birkaç tane ile s›n›rlamak izlemeyi kolaylaflt›racakt›r. Kritik baflar› faktörlerine örnek olarak yayg›n da¤›t›m a¤›, h›zl› ürün gelifltirme, yeterli yat›r›m sermayesi ve iflletme sermayesinin yeterlili¤i, müflteri destek hizmetleri ve kalite güvence sistemi verimlilik verilebilir. 2.2.2. Pazar Koflullar› ve Müflteri Özellikleri Baflar›l› bir ifl stratejisi ve rekabet gücü için iflletmenin mevcut ve yeni pazarlar› ve müflterileri iyi analiz etmesi, ihtiyaç ve beklentileri do¤ru olarak belirlemesi gerekir. Pazar›n bulundu¤u co¤rafya ve iklim koflullar›ndan, pazardaki nüfus art›fl h›z›na kadar bir çok faktör pazarda f›rsat ve tehlikeler yaratabilir. Bunlar, d›fl çevre analizi kapsam›nda belirlenmelidir. Örne¤in, ortalama y›ll›k gelir seviyesi göz önünde bulundurularak yap›lacak bir tan›mlama ile müflteriler grupland›r›labilir. Pazardaki nüfusun ço¤unlu¤u dar gelirli ise üretilen ürünlerin ucuz ve fonksiyonel olmas› önemli bir pazar pay› avantaj› sa¤layabilir. Bir baflka önemli faktör ürünün yafl›d›r. Yani, ürünün hayat e¤risi üzerindeki yeridir. Yeni bir ürün, hayat e¤risinin bafllang›ç ve büyüme dönemlerindedir. Talep h›zl› ve sürekli olarak artar; yeni yat›r›m ve sermaye ihtiyac› ortaya ç›kabilir. Ürün olgunluk dönemine ulaflt›¤›nda ise talep ve sat›fllar bir süre sabit kal›r ve zamanla azalmaya bafllar. Dolay›s›yla ürünün hayat e¤risindeki konumu, pazar analizi yaparken talep tahmini ve pazarlama stratejisi gibi konulara ›fl›k tutabilir. Pazar analizi kritik baflar› faktörlerinin belirlenmesi (Kutu 8) ve f›rsat pencerelerinin (Kutu 9) ortaya ç›kar›lmas› için gereklidir. Talebi yaratan, dolay›s›yla iflletmenin rekabet gücüne etki eden faktörleri tayin eden, müflterilerdir. Müflteri özellikleri; sosyo-kültürel yap›, yaflam biçimi, iklime yönelik uygulamalar gibi faktörleri yap›s›nda bar›nd›r›r. Müflteri özelliklerinin do¤ru belirlenmesi, beklenti ve ihtiyaçlar›n anlafl›lmas›nda çok önemlidir. Firmalar; anket, yüz yüze görüflme, uzmanlar taraf›ndan kapsaml› analizlerin yap›lmas› gibi yöntemlerle müflterilerin mevcut ve potansiyel ihtiyaçlar›n› belirlemeli ve ürün veya hizmetlerini bunlara göre gelifltirmelidirler. Bir baflka önemli fayda da, iflletmelerin müflteri özelliklerini bilerek, müflterilerin olmad›klar› ihtiyaçlar›n› öngörebilmeleridir. Bu öngörü do¤rultusunda gelifltirilen yeni ürün ve hizmetlerin özgün bir biçimde pazara sunulmas› ile farkl›l›k ve talep yarat›labilir.
- 24. 23 Kutu 9: F›rsat Penceresi Dar bir zaman aral›¤›nda ortaya ç›kan ve kaybolan f›rsatlar için “f›rsat penceresi” ifadesi kullan›l›r. Bu f›rsatlardan yararlanabilmek için daha fazla gayret ve zamanlama gerekir. Örne¤in, 1978’de Türkiye’nin Avrupa Birli¤i’ne kat›lma süreci için bir F›rsat Penceresi ortaya ç›km›fl, ancak bu f›rsat de¤erlendirilememifl bir f›rsat olmufltur. Benzer flekilde, ilk cep telefonu a¤› ile ilgili f›rsat›, baz› yat›r›mc›lar de¤erlendirmifltir. Daha sonra konuya ilgi gösteren flirketler ayn› ölçekte baflar› sa¤layamam›flt›r. Bazen ilk olmak, bazen de en uygun zamanda bir sektörü terketmek bir F›rsat Penceresinden yararlanmay› gerektirebilir. fiekil 6– Rakip Tipleri Dolays›z Rakipler Dolayl› Rakipler Üründe Rakipler Belirsiz Rakipler Benzer Müflteriler Farkl› Benzer Farkl› Ürünler 2.2.3. Tedarikçiler ‹flletmenin hammadde, yar› mamul, enerji, hizmet vb. sat›n ald›¤› tüm sat›c›lar tedarikçiler olarak tan›mlanmaktad›r. ‹flletmenin tedarikçiler ile pazarl›k gücü maliyetlere önemli oranda etki eder. Tedarikçilerin mal, hizmet ve yönetim kalite düzeyi ise iflletmenin faaliyetlerini ve rekabet gücünü do¤rudan etkiler. Bu etki, bir çok iflletmenin stratejilerini olufltururken, tedarikçileri ile ilgili koflullar› da göz önünde tutmas›n› gerektirir. Son y›llarda bir çok iflletme tedarikçilerini gelifltirmek için onlarla birlikte çal›flmakta ve onlar› yönlendirmektedir. Tedarikçiler ile ilgili koflullar incelenirken tedarikçi gruplar› belirlenmeli, mevcut ve potansiyel tedarikçi listeleri haz›rlanmal›d›r. Olmas› gereken kalite ve fiyat düzeyi ile mevcut durum karfl›laflt›r›lmal› ve f›rsat ve tehditler belirlenmelidir. Tedarikçiler yeni bir bak›fl ile iflletmenin bir parças› olarak da görülebilir. Bu yaklafl›m çerçevesinde, kurulufllar kendi içinde uygulad›klar› Toplam Kalite gibi yaklafl›mlar›n tedarikçi kurulufllar taraf›ndan uygulanmas›na önayak olmaktad›r. Bu flekilde daha sonra ortaya ç›kabilecek sorunlar› kayna¤›nda çözebilmek imkan›na kavuflmaktad›rlar. Bu nedenle, tedarikçiler konusu ‹ç çevre analizi kapsam›nda da incelenebilir. 2.2.4. Rekabet Analizi ve Rakipler Rekabet analizinde en önemli husus rakipleri iyi tan›mak, bunun için de mümkün oldu¤unca fazla bilgi toplamakt›r. Rakip analizinin ilk ad›m›, rakiplerin ve rekabet alanlar›n›n belirlenmesidir. Bunun için fiekil 6’daki rakip tipleri s›n›fland›r›lmas›ndan yararlan›labilir.
- 25. Rakip kurulufllar› ve stratejilerini anlayabilmek strateji gelifltirme süreci için çok önemlidir. Bu amaçla, rakiplerin üretim kapasiteleri, verimlilik düzeyleri, y›ll›k üretim miktarlar›, maliyetleri, ürünlerin fiyatlar›, kalite düzeyleri, pazar›n büyüme oranlar› ve pazar paylar›n›n olabildi¤ince belirlenmesi gerekir. Rakiplerin sahip olduklar› teknolojik üstünlükler, uzun süreli sat›fl anlaflmalar› ve di¤er ayr›cal›kl› rekabet avantajlar›n›n irdelenmesi, bu avantajlar›n iflletme için ortaya ç›kard›¤› tehditlerin listelenmesi çok önemlidir. Rakiplerin son birkaç y›lda ald›klar› stratejik kararlar, sezilebilir davran›fllar›, gelecek planlar›, ifl stratejileri, iflletmenin ifl gelifltirme stratejisini do¤rudan etkileyebilecek etkenler aras›nda incelenmelidir. Gerekli bilgilerin toplanmas› ve tasnif edilmesi için yayg›n rekabetçi istihbarat tekniklerinden yararlan›labilir. Bu konuda bilgi toplan›rken, do¤al olarak etik kurallara dikkat edilmelidir. Bilgi toplama sürecinde rakiplerin ifl ilanlar› ve rakipler hakk›ndaki gazete haberleri bile faydal› olabilir. Rakiplerin ürün ve müflterilerinin incelenmesi ve müflterinin neden rakibin ürününü sat›n ald›¤›n›n sorgulanmas› gerekir. Bu araflt›rma, müflterilerle yüzyüze görüflerek veya yaz›l› anketler kullan›larak yap›labilir. Bayiler de farkl› marka ve ürünlerin pazardaki durumunu k›yaslama becerisine sahip olabilir. ‹flletmelerin pazarlama ve sat›fl bölümleri, müflteri ve pazar istihbaratlar›n› paylaflarak iflletme stratejilerinin oluflturulmas›na önemli katk›lar sa¤layabilir. 2.2.5. D›fl Çevre Verilerinin Genel De¤erlendirmesi Yukar›da s›ralanan bilgilerin toplanmas›nda çeflitli kaynaklardan yararlan›labilir. Bu kaynaklar 1. Bilimsel ve uygulamal› araflt›rma 24 sonuçlar›n›n aç›kland›¤› toplant›, konferanslar ve raporlar, 2. Radyo, televizyon ve yaz›l› bas›nda ç›kan haberler, ilanlar ve programlar, 3. ‹flletmenin çeflitli kademelerinde görev yapan personelin de¤iflik çevre faktörleri hakk›ndaki görüfl ve düflünceleri ve 4. Müflteriler, tedarikçiler, toptanc›lar, acenteler, sermaye piyasas› analistleri, bankac›lar, hissedarlar, konu ile ilgili dan›flmanlar, hükümet ve üniversitelerdeki uzmanlard›r. ‹stihbarat sürecinde bilginin sistematik olarak toplanmas› ve analiz edilmesi gerekir. Analiz kapsam›nda, her bir çevre koflulunun iflletme üzerindeki etkileri özetlenmeli ve önemli oldu¤u düflünülen unsurlar belirlenmelidir. Önemli görülen çevre koflullar›n›n birbirleriyle etkileflimi incelenmeli; bu etkileflimlerin ortaya ç›karabilece¤i f›rsat ve tehditler belirlenmelidir.Örne¤in bir rakibin sahip oldu¤u teknoloji ile ilgili yapm›fl oldu¤u bir yenilik, iflletme için bir tehlike unsuru olabilir. Toplanan bilgilerin SWOT olarak adland›r›lan bir tabloda birlefltirilmesi resmin bütününün görülmesini sa¤lar (Kutu 10). Bu tabloda her bir genel çevre ve yak›n çevre de¤iflkeninin etkileflimiyle ortaya ç›kan ve önemli oldu¤u düflünülen f›rsat ve tehditlerin öne ça›kar›lmas› ile Stratejik Analiz için gerekli bilgiler bir araya getirilebilir. Çok say›da unsurdan oluflan bir tablonun irdelenmesi zorlafl›r. Tablo, ilk aflamada mevcut pazar, faaliyet alan› ve ürünler dikkate al›narak, ikinci aflamada ise alternatif pazar ve ürünler düflünülerek doldurulmal›d›r. Bu tablolar, ‘Stratejik Analiz’ ve ‘Stratejik At›l›m Yönü Belirleme’ çal›flmalar›na temel oluflturacakt›r.
- 26. 25 2.3. Stratejik Sentez Yeni ‹fl Gelifltirme Süreci’nin bir sonraki halkas›, ‹ç çevre analizi sürecinde belirlenmifl güçlü ve zay›f yönlerin, d›fl çevre analizi sonucu belirlenmifl f›rsat ve tehditler ile birarada de¤erlendirilmesidir. Bu aflamada, SWOT Analizi sonucu ortaya ç›kan unsurlar dikkate al›narak, sorulmas› gereken dört temel soru vard›r: 1. F›rsatlardan yararlanmak için hangi güçler kullan›labilir? Hangi yeni beceriler gelifltirilebilir? 2. Yaklaflan tehlikelerden hangi güçler yard›m›yla kaç›n›labilir? 3. F›rsatlardan yararlanarak hangi zaaflar yok edilebilir? 4. Tehlikelerle zaaflar›n karfl›laflmamas› için ne yap›labilir? Bu sorular›n yan›tlar› Strateji Sentez Tablosunu oluflturur.(fiekil 7) Gerekli stratejilerle ilgili ipuçlar›, bu sorular›n cevaplar›nda gizlidir. Her bir soru için birçok alternatif gelifltirilmesi ve ancak bu alternatifler aras›ndan en uygun birkaç tanesinin seçilmesi gerekir. Analiz sonucu belirlenen alternatifler, ba¤lant›l› güç-zaaf ve f›rsat-tehdit zeminini ve bu zemin üzerine infla edilebilecek Yeni ‹fl Gelifltirme fikrini bünyesinde bulundurmal›d›r. Kutu 10: Swot Analizi SWOT Analizi, bir organizasyonun iç ve d›fl çevresinin incelenmesine imkan sa¤layan bir analiz yöntemidir. SWOT analizi s›ras›nda kuruluflun rakiplerine göre güçlü yönleri / üstünlükleri (strengths), güçsüz / iyilefltirmeye aç›k yönleri (weaknesses); kuruluflun karfl› karfl›ya oldu¤u f›rsatlar (opportunities) ve tehditler (threats) belirlenir. SWOT analizi s›ras›nda afla¤›daki sorulara yan›t aran›r: Güçlü yönler Zay›f yönler Sahip oldu¤umuz avantajlar nedir? Neleri iyilefltirmemiz gerekir? Sahip oldu¤umuz kaynaklar nelerdir? Kötü yapt›¤›m›z fleyler nelerdir? Baflkalar›n›n “güçlü” olarak gördükleri yönlerimiz nelerdir? F›rsatlar Tehditler Karfl›m›zdaki f›rsatlar nelerdir? Önümüzdeki engeller nelerdir? De¤iflen teknoloji ve standartlar pazardaki konumumuzu tehdit etmekte midir? SWOT Analizi sayesinde tehditler f›rsatlara dönüfltürülebilir. Zay›f yönlerin tehdit halini almas› önlenebilir. Kaynakça: http://www.mindtools.com/swot.html fiekil 7 – Strateji Sentez Tablosu ZAAF GÜÇ TEHL‹KE Yaklaflan tehlikelerden hangi güçler yard›m›yla kaç›labilir? F›rsatlardan yararlanarak hangi zaaflar yok edilebilir? Tehlikelerle zaaflar›n karfl›laflmamas› için ne yap›labilir? F›rsatlardan yararlanmak için hangi güçler kullan›labilir? Hangi yeni beceriler gelifltirilebilir? FIRSAT
- 27. 26 Sektör dergilerindeki yeni ürünler, malzemeler ve metotlarla ilgili detaylar; flirketlere iliflkin haberler; bayilik, distribütörlük ve imtiyaz (franchise) (Kutu 11) f›rsatlar› ile ilgili bilgiler ve di¤er piyasa bilgileri iflletmenin faaliyet alan›ndaki ifl f›rsatlar›na ›fl›k tutabilir. Ulusal gazetelerin ekonomi ekleri de yeni giriflimler, yeni ürünler ve yeni f›rsatlarla ilgili yararl› bilgiler içerebilir. Ayr›ca, ‹SO gibi çeflitli kurulufllar da resmi ihale ve yurtd›fl› talep listeleri yay›nlamaktad›r. Yabanc› ülkelerin d›fl ticaret bültenleri o ülkede üretilen ürünler, lisansl› üretim, franchising, bayilik veya distribütörlük ile ilgili ba¤lant›lar›n kurulmas›na yard›mc› olabilir. Birkaç örnek vermek gerekirse, sat›fl sonras› destek alan›nda rakiplerine nazaran güçlü oldu¤unu bilen bir iflletme, faaliyet gösterdi¤i fakat servis olanaklar›n› sunmad›¤› bir pazarda, ihtiyaç duyuldu¤unu da belirleyerek, sat›fl sonras› hizmet sürecini bafllatabilir ve daha güçlü bir hale gelebilir. Veya müflteri beklentilerini analiz edebilen ve bu do¤rultuda ürün gelifltirme yetene¤i rakiplerine nazaran güçlü olan bir iflletme, h›zl› bir flekilde pazarda ihtiyaç duyulan yeni bir ürünü f›rsat olarak görerek, pazara sürebilir. Fiyat avantaj› ile pazar pay›n› sürekli artt›ran bir rakibin tehlike yaratmas› durumunda, mevcut ürün ile yeni pazarlara girilmesi denenebilir. Ya da mevcut ürün gelifltirilerek, ayn› pazardaki farkl› bir müflteri kitlesine hitap edilebilir. Tüm Yeni ‹fl Gelifltirme ad›mlar›nda oldu¤u gibi, stratejik sentez sürecinde de, iflletme yöneticileri ile birlikte stratejik düflünebilen tüm çal›flanlar›n fikir üretme çal›flmalar›na kat›lmas› sa¤lanmal›d›r. 2.4. Yeni ‹fl Gelifltirme ‹çin ‹fl Fikirlerinin Bulunmas› Yeni ‹fl Gelifltirme için ifl fikirlerinin bulunmas›nda en önemli kaynak stratejik sentez tablosudur. Örne¤in, Avrupa pazar›ndaki bir daralmay› tehdit olarak öngören bir firma, alternatif pazarlar› h›zl› ve detayl› bir flekilde analiz ederek, Amerika veya Ortado¤u pazar›na girerek rekabet üstünlü¤ü elde edebilir. Benzer flekilde, Dubai pazar›nda ortaya ç›kan büyük bir talebi f›rsat olarak alg›layan bir iflletme, küçük ölçekte faaliyet göstermesinin ortaya ç›kard›¤› tedarik maliyetleri yüksekli¤i dezavantaj›n›, üretim kapasitesini artt›rarak ortadan kald›rabilir. Yeni ifl fikirlerinin bulunmas›nda yararlan›labilecek bir baflka kaynak ise müflteri ihtiyaçlar›d›r (fiekil 8). Özellikle, mevcut veya potansiyel müflterilerin henüz dile getirilmeyen ihtiyaçlar› iflletmelere yeni faaliyet alanlar› açabilir. Gazeteler, dergiler, rehberler ve kitaplar yeni ifl fikirleri içeren de¤erli hazinelerdir. Benzer flekilde, sat›fl kataloglar›, özellikle yabanc› kataloglar, ifl fikirleri ile dolu olabilir. fiekil 8 – Müflteri ‹htiyaç Matrisi Potansiyel Müflteriler Mevcut Müflteriler Dile Getirilemeyen Dile Getirilen Müflteri‹htiyaçlar› Müflteriler
- 28. 27 Baz› kamu kurulufllar›n›n yay›nlar› da ifl fikirlerinin do¤ru alanlara yönlendirilmesine katk› sa¤layabilir. Örne¤in, hane halk› harcamalar› anketi sonuçlar›, sosyal e¤ilimler, ekonomik durum ile ilgili tespitler müflteri davran›fllar› ve sektörün gelece¤i konular›na ›fl›k tutabilir. Bir baflka fikir kayna¤› da yerli ve yabanc› fuarlard›r. ‹flletmeler, ifl fikirleri ile ilgili kaynaklar› düzenli olarak izlemelidir. 2.5. Stratejik At›l›m Yönü Belirleme Stratejik sentez sonucu ortaya ç›kan yeni ifl fikirleri, iflletme için yeni at›l›m yönlerine iflaret eder. Bu yönler ile ilgili baz› genel kabul görmüfl alternatifler afla¤›da s›ralanm›flt›r: KUTU 11: Franchising (‹mtiyaz Hakk›) Franchising, bir ürün veya hizmetin imtiyaz hakk›na sahip taraf›n, belirli bir süre, flart ve s›n›rlamalar dahilinde iflin yönetim ve organizasyonuna iliflkin bilgi ve destek sa¤lamak sureti ile, imtiyaz hakk›n› ticari ifller yürütmek üzere ikinci tarafa verdi¤i imtiyazdan do¤an, uzun dönemli ve sürekli ifl iliflkileri bütünüdür. Franchising alan taraf›n ödedi¤i bedel; isim, marka veya sistemi kullanma hakk› karfl›l›¤›nda ödenen bir bafllang›ç ücreti (franchisee fee) ve y›ll›k ciro ve kardan, anlaflmada belirlenen oranlarda, yüzde olarak ödenen ücretlerden (royalty) oluflur. Franchising uygulamas› franchising alacak (franchisor) ve verecek taraflar›n (franchisee) ön anlaflmas› ile bafllar. Belirlenen faaliyet bölgesi göz önünde bulundurularak fizibilite çal›flmas› yap›l›r. Fizibilite çal›flmas›nda gerekli sermaye, ödeme koflullar›, yat›r›m›n ne kadar sürede geri dönece¤i belirtilir. Franchisee karar verdikten sonra kapsaml› bir sözleflme imzalan›r. Sözleflmenin imzalanmas›ndan sonra franchisee'nin birim haz›rl›klar› bafllat›l›r. Birim haz›rl›klar› ma¤azan›n dekorasyonunu, franchisee ve elemanlar›n›n e¤itimini içermektedir. Franchising Sistemi ile bayilik aras›nda önemli bir fark vard›r. Bayi toptanc›dan kendi ad›na ald›¤› mal› müflteriye satan, bir baflka deyiflle üretici ile tüketici aras›ndaki arac›d›r. Franchisee ise isim hakk›n› sat›n ald›¤› markan›n çat›s› alt›nda belli bir ürün veya hizmet üretir veya pazarlar. Franchisee bayilikten farkl› olarak markay› kullanmak için bir bedel öder. Franchise iliflkisi, ana flirket-bayilik iliflkisi ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda çok daha hassast›r. Bayi seçiminde bayinin sahip oldu¤u dükkan veya iflyeri bayinin mali gücü gibi kriterler önem kazan›rken, franchisee seçiminde flahs›n kiflisel özellikleri ve ifl tecrübesi ön plana ç›kar. Kaynakça: Uluslararas› Franchise Derne¤i (Temel bilgiler, örnek sözleflmeler, franchising f›rsatlar›): http://www.franchise.org Ulusal Franchising Derne¤i: http://www.ufrad.org.tr
- 29. Stratejik at›l›m yönü tablosu ifl fikirleri aray›fl› ile ve d›fl çevre analizi sonucunda ortaya ç›kan stratejilerin konumland›r›lmas› için olmak üzere iki farkl› amaçla kullan›labilir. Mevcut müflteriler için yeni ifl gelifltirmenin en az riskli yaklafl›m oldu¤u tahmin edilebilir. Çünkü mevcut müflteriler ile ilgili istihbarat›n toplanmas›, ihtiyaç ve taleplerinin ölçülmesi ve onlara yönelik ürün gelifltirilmesi daha kolay olacakt›r. Mevcut pazarlama ve da¤›t›m kanallar›ndan yararlan›labilece¤inden yat›r›m maliyeti de daha düflük olabilir. Yepyeni müflterilere ulafl›lmaya çal›fl›ld›¤›nda ise istihbarat süreci daha fazla önem kazan›r. Yeni müflterilerle ilgili risk faktörünün daha yüksek oldu¤u için, pazar ve rakipler çok daha dikkatli bir flekilde irdelenmelidir. Özellikle yeni müflteriler yurt d›fl›nda ise, co¤rafi, sosyal, kültürel, hukuki farkl›l›klar ortaya ç›kacakt›r. O pazarda faaliyet gösteren bir dan›flmanl›k flirketinden yararlan›lmas› veya bir yerel flirketle iflbirli¤i yap›lmas› daha güvenli ad›mlar at›lmas›n› sa¤layabilir. Yeni ‹fl Gelifltirme kapsam›nda, doygunlu¤a ulaflan sektörleri terk ederek yepyeni sektörlere geçifl stratejisi de gerekebilir. Bu durumda pazar, müflteri ve ürün ile ilgili tüm süreçler kurulufl için yeni olabilir. Böyle bir durumda yepyeni yetkinliklerin kazan›lmas›, ek kaynaklar›n tahsis edilmesi ve yukar›da belirtilen çal›flmalar›n titizlikle yap›lmas› risk faktörünü önemli ölçüde azaltabilir. 28 • Mevcut müflterilere ayn› sektörde farkl› ürünler sunulmas›, • Mevcut müflteriler için farkl› sektörde yeni ürünler gelifltirilmesi, • Yeni müflterilere mevcut ürünlerin pazarlanmas›, • Yeni müflterilere ayn› sektörde yeni ürünler gelifltirilmesi ve • Yeni müflterilere yepyeni bir sektörde yepyeni ürünler gelifltirilmesi. Bu alternatifler, “Stratejik At›l›m Yönü Tablosu”nda (fiekil 10) görülmektedir. At›l›m yönü belirleme aflamas›nda, mevcut ürünlerin konumland›r›lmas› için Boston Consulting Group(BCG) taraf›ndan gelifltirilen Ürün Konum Matrisi kullan›labilir. Bu matris, mevcut ürünleri dört ayr› grupta inceler. BCG Ürün Konum Matrisi’ne (fiekil 9) göre, Y›ld›z Ürünler hem ciro hem de büyüme h›z› aç›s›ndan öne ç›kan ürünlerdir. Y›ld›zlar›n korunmas› ve büyültülmesine çal›fl›lmas› gereklidir. Nakit ‹nekleri sadece yüksek ciro sa¤layan ancak büyümeyen ürünlerdir. Bu ürünlerin korunmas› ve nakit sa¤lamay› devam etmesine dikkat edilmelidir. Y›ld›zlar Büyüt veya Koru Soru ‹flaretleri Büyüt veya Nakit sa¤la veya ‹flten ç›k Nakit ‹nekleri Koru veya Nakit sa¤la Yafll›lar Nakit sa¤la veya ‹flten ç›k fiirket Pazar Pay› PazarBüyümeH›z› fiekil 9 - BCG Ürün Konum Matrisi Düflük Yüksek DüflükYüksek
- 30. 29 fiekil 10 - Stratejik At›l›m Yönü Tablosu Mevcut Ürün Yeni Müflteri Yeni Ürün Yeni Müflteri Yeni Ürün Mevcut Müflteri YURTDIfiI YEN‹ MÜfiTER‹ MEVCUT MÜfiTER‹ YEN‹SEKTÖR YURTDIfiINDA YEN‹ SEKTÖR MEVCUT ÜRÜN YEN‹ ÜRÜN Co¤rafi, Sosyal, Kültürel, Yasal Farkl›l›klar Yepyeni Kaynak ve Yetkinlikler
- 31. Soru iflaretleri olarak bilinen ürünler büyüme h›z› yüksek olmas›na ra¤men henüz ciddi miktarda ciro sa¤lamayan ürünlerdir. Bu ürünlerin sab›rla büyütülmesi gerekebilir. Yafll›lar ise art›k büyümeyen ve de zaten önemli ciro sa¤lamayan ürünlerdir. Bu ürünler nakit sa¤lamak amac›yla elden ç›kar›labilir veya tamamen terk edilebilir. BCG Ürün konum Matrisi yeni ürün gelifltirme çal›flmalar›nda da kullan›labilir. Yeni ürün gelifltirme süreci, kendi içinde derinlemesine incelenmesi gereken bir aland›r. Ürün Gelifltirme K›lavuzu bu alanda haz›rlanm›flt›r. Ürün gelifltirme çal›flmalar› için bu klavuzdan yararlan›lmas› tavsiye edilmektedir. Ayr›ca, kurulufl içi üretim faaliyetinin öncesindeki tedarik veya sonras›ndaki montaj ve hizmet faaliyetleri ile bütünleflmek de mümkündür. Geriye do¤ru bütünleflme durumunda tedarikçilerin sat›n al›nmas› veya d›flar›dan tedarik edilen mal ve hizmetlerin iflletme taraf›ndan üretilmesi söz konusu olur. Bir haz›r giyim firmas›n›n kumafl üretimine bafllamas› böyle bir aç›l›ma örnektir. Bir baflka alternatif ise üretim zincirinin ilerideki halkalar›na do¤ru genifllemektir. Bu duruma bir örnek da¤›t›m ile ilgili faaliyetlerin iflletme bünyesine al›nmas›, örne¤in bir nakliyat filosunun kurulmas›d›r. Bu ad›mlar izlendi¤inde, stratejik sentez sonucunda ortaya ç›kan yeni ifl fikirlerinin iflaret etti¤i stratejik at›l›m yönü tan›mlanm›fl olur. Bundan sonraki aflama, ortaya ç›kar›lan çok say›daki ifl fikirleri aras›ndan seçim yap›lmas›d›r. 2.6. ‹fl Fikirlerinin ‹rdelenmesi Türkiye’de ve dünyada her gün bir çok yeni fikir yeni oluflumlara ve yeni flirketlere dönüflmektedir. Yeni bir ifl fikri oluflturup onu karl› bir ifle dönüfltürmek kiflilerin ve firmalar›n›n üstün baflar›lar›n›n göstergeleridir. ‹fl fikirlerinin uygulamaya geçirilmesi s›ras›nda ortaya ç›kabilecek s›k›nt›lar› aflabilmek ve mevcut kaynaklardan en etkili flekilde yararlanmak için araflt›rmaya zaman ay›rmak gerekir. ‹flletme baflar› potansiyeline sahip oldu¤unu düflündü¤ü bir ifl fikrini hayata geçirirken ifl fikrinin uygulan›n önündeki engel ve güçlükleri bilmek zorundad›r. Bu ön de¤erlendirme sonucunda seçilen fikirler için afla¤›da listelenen ve benzeri sorular›n yan›t›n›n bulunmas› gerekir. • Sunulmak istenen ürün/hizmet yeterince berrak bir flekilde tan›mlanabiliyor mu? • ‹fl fikrinin gerektirdi¤i temel yetenekler nelerdir? • Bu ürün/hizmeti kim neden talep edebilir? Talep nas›l yarat›labilir? • Pazar›n potansiyel büyüklü¤ü ne kadard›r? • ‹flin gerektirdi¤i çaba ve deneyim, iflletmenin özelliklerine uygun mudur? • Kurum olarak tek bafl›na bir giriflim mi, bir ortak ile beraber giriflim mi tercih edilmelidir? • Mevcut bir iflletmeyi devralmak m› yoksa yeni bir iflletme kurmak m› daha avantajl›d›r? • ‹fl kurmak için uygun zaman ve uygun yeri tan›mlanm›fl m›d›r? ‹fl fikirlerinin karar a¤ac› (Kutu 12) gibi yöntemler kullanarak elenmesi sonucunda dikkate de¤er ifl fikirlerine ulafl›l›r. Bu noktadan sonra, yöneticilerin yat›r›m yapmak konusundaki kararl›l›¤›n› s›nayacak bir dönem bafllamaktad›r. Bu aflamada , bir yandan "ifl fikrinin yap›labilirli¤ini araflt›rmak" ve bir yandan da paralel olarak "ifl plan›n›" haz›rlamak zaman kazand›racakt›r. 30
- 32. 31 3. ‹fl Plan› Kutu 12: Karar A¤açlar› Karar a¤açlar›, birden fazla alternatif ifl fikri aras›ndan seçim yapmay› kolaylaflt›ran bir yöntemdir. Karar a¤açlar›nda muhtemel eylemleri ve bunlar›n riskleri ve getirilerini ortaya koymak mümkündür. Bir karar a¤ac› ne kadar s›n›rl› alternatifleri de¤erlendirilmesi için kullan›labilir ise o kadar kolay k›yaslama imkan› verebilir. Kaynakça: http://www.mindtools.com/pages/article/newTED_04.htm http://www.usbr.gov/pmts/guide/toolbox/decitree.htm Yeni yat›r›m gerektirir. Maliyeti yüksek. Uzun sürer. Maliyeti daha düflük. Zor bir süreç. Daha kolay bir süreç. Yeni yat›r›m gerektirmez. Pazar pay› kayb› olabilir. Detayl› gelifltirme süreci H›zl› gelifltirme süreci Yeni ürün gelifltirme Ürün gelifltirme karar› Baz› ürünleri üretmekten vazgeç. Mevcut ürünleri iyilefltirme Mevcut ürünleri güçlendir. 3. ‹fi PLANI Önceki bölümlerde, bir iflletmenin rekabet gücünü etkileyen firma içindeki ve d›fl›ndaki unsurlara ›fl›k tutulmaya çal›fl›lm›flt›r. Bu de¤erlendirmeler ›fl›¤›nda, yeni ürünler gelifltirme, yeni pazarlara girme, yat›r›mlar yapma, k›sacas› yeni bir at›l›m noktas›nda oldundu¤u düflünülüyorsa, Yeni ‹fl Gelifltirme Süreci’ne girilmifl demektir. Önceki bölümlerde iflaret edilen konular, Yeni ‹fl Gelifltirme süreci için çok önemli olan haz›rl›k süreci ile ilgilidir. Bu bölümde ise yat›r›m karar› ve planlamaya yönelik yöntemler ele al›nacakt›r. ‹fl plan›, yayg›n olarak kullan›lmakta olan planlama süreçlerinin birarada ele al›nd›¤› bir yat›r›m için bir yol haritas›, yani yat›r›m plan›d›r. Firmalar›n ifl planlar›n› kurulufl aflamas›ndan sonra
- 33. kullanmad›klar› görülmektedir. Pek az say›da firma, iflletme aflamas›nda planlananlar ile gerçekleflenleri karfl›laflt›rmaktad›r. Halbuki ifl plan›n› belli sürelerde kontrol ederek, canl› tutmak ve de¤iflen flartlara göre güncellemek gerekir. Bir ifl plan›, afla¤›daki gibi üç ana bafll›ktan oluflabilir: 1. Pazar ve müflteri ile ilgili öngörüler ve planlar 2. Ürün ve iflletme ile ilgili öngörüler ve planlar 3. Yap›labilirlik (fizibilite) çal›flmas› ‹fl plan›n›n ana bafll›klar›na girmeden önce, varsay›mlar›m›z› etkileyebilecek baz› faktörlere de¤inmekte yarar vard›r. • Ço¤u zaman firmalar gelifltirmeyi planlad›klar› ürünün teknik özelliklerini ön planda tutarlar. Oysa, müflterinin arad›¤› fayda, beklenti ve arzular teknik özelliklerle s›n›rl› olmayabilir. Bu nedenle müflterinin beklentisini ve, ürünün al›c›ya sa¤layaca¤› çeflitli faydalar› farkl›l›k yaratarak en iyi flekilde de¤erlendirmek gerekir. • Ürünün öngörülen sat›fl fiyat› fizibiliteyi etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Sat›fl fiyat›, ifl plan›nda kilit rol tafl›r ve yat›r›m karar›n› etkiler. • Genel olarak, fiyatland›rmada mevcut eflde¤er ürünlerin fiyatlar› temel al›n›r. Ancak, mümkün olan durumlarda kullan›c› için ortaya ç›kar›lan ekonomik fayday› ölçmek ürüne daha do¤ru konumland›rmay› sa¤lar. • Buna karfl›l›k maliyet üzerinden fiyat oluflturmak da bir “taban-fiyat” belirlemek için yararl›d›r. Bu flekilde yat›r›m›n geri dönüflüyle ilgili en düflük seviyeyi belirler. • ‹fl modeli, ürünün müflteriye fayda sa¤layan ve kurulufla gelir getiren niteliklerini tan›mlar. Örne¤in, baz› dergiler abonelikten çok reklamdan gelir sa¤lad›¤›ndan temel yetkinlik reklam art›fl›ndad›r. Sinemalar bilet has›lat›ndan çok yiyecek ve içeceklerden gelir sa¤lar. Dolay›s›yla temel yetkinlik sat›fl hizmetindedir. Baz› sektörlerde ise ürün sat›fl›ndan çok destek hizmetinden kâr elde edilebilir. 3.1. Pazar ve Müflteri ‹le ‹lgili Öngörüler ve Planlama Bir ürün için sektör, sadece üretici ve müflteri de¤il, tedarikçi ve rakipleri de kapsar. Bu nedenle genifl bir alandan bilgi derlemek ve fizibiliteye girecek varsay›mlar› belirlemek gerekir. Öncelikle, pazar›n büyüklü¤ü ve büyüme potansiyeli, ihtiyaçlar› karfl›layan ve ikame eden ürünler, sektörel e¤ilimler, dönemsel faktörler, ortalama kâr marj› gibi faktörler incelenmelidir. Bu çerçevede, rakiplerle, ürünün piyasadaki konumu, fiyat› ve teknolojik özellikleri karfl›laflt›r›lmal›d›r. Müflteri, pazar›n en önemli noktas›d›r. Hedef müflteri kitlesi iyi tarif edilmelidir. Bu kitlenin özellikleri incelenerek hangi ürünleri sat›n ald›klar›, bu ürünleri nas›l seçtikleri, ürün seçim kararlar›n› etkileyen faktörler, ürünleri hangi amaçla kulland›klar› ve ürün için ödedikleri bedel ortaya konmal›d›r. Bunun ›fl›¤›nda yeni ürünün müflteriye sunaca¤› temel fayda ve rakip ürünlerden farkl›l›¤› belirlenmelidir. Pazar ve müflteri ile ilgili bilgiler topland›ktan sonra pazarlama stratejisine geçilir. Pazarlama stratejisi kapsam›nda ürünün hangi ihtiyac› nas›l karfl›layaca¤› ortaya konmal›d›r. Bu iflleme pazar bölümlenmesi (segmantasyon) 32
- 34. 33 Kutu 13: Hedefler Hedefler; kurumlar›n, bölümlerin, tak›mlar›n veya bireylerin baflarmay› bekledikleri fleyler olarak tan›mlanabilir. Hedeflerin sistematik olarak belirlenmesi ve paylafl›lmas› çal›flanlar›n bireysel hedefleri ile iflletme hedeflerini bütünlefltirmesine yard›mc› olur. Böylece iflletme baflar›ya ulaflabilir. Hedef belirlenmesi belirsizlikleri ortadan kald›rarak çal›flanlar›n motivasyonunu artt›r›r. . ‹flletmenin baflar› ve baflar›s›zl›klar›n› ölçülmesinde referans sistemi oluflturur. Hedefler, kurumun misyonu ve vizyonuyla uyumlu olmal›d›r. ‹yi ifl hedefleri tutarl›, aç›k ve kesin, ölçülebilir ve ulafl›labilir olmal›; geliflmeyi teflvik etmeli ve bir zaman s›n›r› içermelidir. Hedefler sözlü de¤il, yaz›l› olarak aç›klanmal›d›r. Belli aral›klarla de¤erlendirilip gerekli de¤ifliklikler yap›lmal›d›r. Örnek Hedef Belirleme Alanlar›: • Pazarlama: Müflteri say›s›, yeni ürün say›s›, tahminlerin gerçekleflme oran›, pazar pay›, sat›fl hacmi,vb. • Üretim: Birim üretimin maliyeti, gerçekleflen-standart maliyet mukayesesi, devams›zl›k, iflçilik maliyeti, hurda oran›, vb. • Kalite: fiikayetler, denetim sonuçlar›, defo oran›, vb. • Karl›l›k: Net gelir, özsermaye karl›l›¤›, brüt iflletme kar›, sat›fl gelirleri, hisse bafl›na kazanç, • Maliyet Kontrolü: Gerçekleflen-hedeflenen maliyet karfl›laflt›rmas›, iflgücü maliyeti, vb. Hedef örnekleri: • 30 Temmuz’a kadar 2 milyar TL’lik sat›fla ulaflmak, • Y›l sonuna kadar müflteri oran›n› % 5 artt›rmak, • 1 Temmuz’a kadar hata oran›n› 1/1000 azaltmak, • Gelecek 2 ay içinde pazar pay›n› % 12 kadar artt›rmak.
- 35. 34 ve donan›m›n nitelikleri, üretim zamanlama takvimi ve ürünün pazara sunulma zaman› gibi konular göz önüne al›nmal›d›r. ‹fl plan›nda operasyon ve yönetim ile ilgili konulara da yer verilir. Bu bölümde yönetim, sat›n alma ve pazarlama gibi üretim d›fl› etkinlikler, stratejik iflbirlikleri ve ortakl›klar ve insan kayna¤› temin flekli planlanabilir. Yaflanan bir çok örnek pazar flartlar›ndaki beklenmedik de¤iflikliklerin veya plans›z büyümelerin firmalar› zor durumlara düflürebildi¤ini göstermektedir. Bu nedenle büyüme ve terk plan› yapmakta büyük yarar vard›r. Büyüme plan›nda, pazarlardaki olas›, geliflmeleri, yeni sat›fl noktas› açma planlar› , ortakl›k ya da birleflme stratejileri de yer alabilir. ‹fl plan› yap›l›rken baflar›s›zl›k sinyallerinin de¤erlendirilmesi ve al›nacak önlemler ile ilgili bir terk plan› yap›lmas›nda da yarar olabilir. Terk plan›nda olas› sorunlar, riskler ve al›nacak önlemler yer alabilir. Ek 1.1’de ürün, üretim, iflletme ve yönetim konular› hakk›nda detayl› sorgulamalar bulabilirsiniz. 3.3. Yap›labilirlik (Fizibilite) Çal›flmas› Yap›labilirlik (fizibilite) çal›flmas› parasal aç›dan yat›r›m›n istenen oranda kâr edip etmeyece¤inin incelenmesidir. Fizibilite incelemesi tamamen tahminlere ve varsay›mlara dayanan teknik bir çal›flmad›r. Bu nedenle iyimser, kötümser ve olas› olmak üzere birkaç senaryonun haz›rlanmas› yararl› olabilir. Fizibilite çal›flmas›nda flu sorular›n yan›tlar›na yer verilmelidir: denir. Böylece ürün sat›fl fiyat› da gerçekçi olarak tespit edilebilir. Daha sonra, reklam ve tan›t›m çal›flmalar› ile ürünün pazara sunulma zaman› planlan›r. Bu kapsamda, ayl›k sat›fl miktarlar› ve gelirleri ile ilgili tahminlere yer verilmelidir. ‹yimser, kötümser ve olas› durum olmak üzere üç farkl› senaryo oluflturulmas› yararl› olabilir. ‹fl plan›n›n bu bölümünde, sat›fl yollar› ve maliyetleri (da¤›t›m kanallar›, sat›fl temsilcileri, direk sat›fl ekibi, telepazarlama/ Internet, reklam, promosyon, katalog, direk posta, müflteri hizmetleri, fuarlar) ile sat›fl sonras› hizmet ve garantiler ile ilgili konulara da yer verilmelidir. Ek 1.1’de pazar ve müflteri ile ilgili öngörüler konusunda detayl› sorgulamalar bulabilirsiniz. 3.2. Ürün, Üretim, ‹flletme ve Yönetim Bu bölümde ürünün tan›m› yap›l›r. Temel ifllevi, tasar›m, kalite, maliyet, kapasite ve kabiliyet gibi belirgin özellikler ile müflteriye sa¤lad›¤› faydalar aç›klan›r. fiirketin mevcut ürünleri ile yeni ürünün iliflkisi ve getirdi¤i katma de¤er de¤erlendirilir. Varsa, ürüne özel flartlar (g›da maddelerinin kolay bozulmas›, baz› yasal k›s›tlar, çevresel konular, vb.) aç›klan›r. Sunulacak yan hizmetler, ürünün do¤urdu¤u sorumluluklar, ürün ile ilgili fikri haklar›n koruma durumu, gelifltirilebilecek potansiyel yeni ürünler ve gelecekte öngörülen ürün gelifltirme çal›flmalar› ile ilgili bilgilere de yer verilebilir. Ürün tan›mland›ktan sonra, üretimle ilgili planlama yap›l›r. Bu planlama sürecinde ifl ak›fl flemas›, üretim kapasitesi ve kapasite kullan›m tahminleri, stok çevrim oran›, üretim ortam› (ofis, atölye, fabrika, vb.), makine ve ekipmanlar›n özellikleri ve temin flekli, hammadde ve girdilerin miktarlar› ve temin flekli, fason üretim, tesisat
- 36. Sat›fllar: Sat›fl fiyat› ve sat›fl adedi ile ilgili beklentiler nelerdir? Sat›fllar› etkileyebilecek de¤iflkenler nelerdir? Giderler: Sat›fl, pazarlama, genel idari giderler ve üretim maliyetleri nedir? Sabit varl›k yat›r›mlar› nelerdir? Yat›r›m zamanlamas› ve maliyetleri nedir? Çeflitli sabit varl›klar›n de¤iflken amortisman planlamas› nas›ld›r? Yat›r›m ve iflletme sermayesi için gerekli nakit ihtiyac› ne kadard›r ve hangi kaynaklardan nas›l karfl›lanacakt›r ? Özsermaye, kredi ya da ortakl›k ve oranlar› nas›ld›r ? Alacaklar: Tahsilat vade program› nedir ve nas›l belirlenmifltir ? Stoklar: Sat›fl tahminlerini gerçeklefltirmek için tutulmas› gereken stok miktar› nedir? ‹flletme: Üretim flirket içinde gerçeklefltiriliyorsa gerekli malzeme, iflçilik ve sabit giderler ve maliyetleri nelerdir? D›flar›dan temin edilen ifller ve maliyetleri nedir? Borçlar: Sat›n alma vade program› nedir ve nas›l belirlenmifltir? Tedarikçilerin uygulad›klar› vade faizleri ne orandad›r? Fizibilite incelemesi için çeflitli hesaplamalar kullan›labilir. Bu bölümde temel unsurlara özet olarak de¤inilmifltir. Ek 1.2 ‘de ise baz› inceleme yöntemleri, çeflitli kaynaklar ve örneklere yer verilmifltir. 35
- 37. 36 Bu aflamada, 3.1. ve 3.2. bölümlerinde iflaret edilen konular göz önünde tutulmal›d›r. 3.3.1. Gelirlerin Belirlenmesi Gelirler; ürün paketleri, sat›fl fiyatlar› ve ayl›k sat›fl tahminlerinden hareketle belirlenir. Tablo 1 - Bafllang›ç Sermayesi Hesap Tablosu BAfiLANGIÇ YATIRIM TUTAR 1 Arazi bedeli 2 Etüd ve proje bedeli 3 Arazi düzenlemesi 4 Bina ve inflaat giderleri 5 Makine-teçhizat (yerli ve yabanc›) 6 Yard›mc› iflletme makineleri 7 ‹thalat ve gümrükleme 8 Tafl›ma ve sigorta 9 Montaj 10 ‹flletmeye alma 11 Lisans 12 Di¤er giderler TOPLAM
- 38. 37 3.3.2. Giderlerin Belirlenmesi Giderler, bafllang›ç yat›r›m› ve iflletme giderleri olmak üzere iki ana gruba ayr›l›r. Öncelikle bafllang›ç için gereken yat›r›m ihtiyac› ve tutarlar› belirlenir. Bafllang›ç yat›r›m kalemlerinden baz›lar› Tablo 1’de gösterilmifltir. ‹kinci temel gider grubu iflletmeyle ilgilidir. Bu grup da kendi içinde sabit ve de¤iflken giderler olmak üzere ikiye ayr›l›r. Sabit giderler kira, bina iflletim giderleri gibi üretim hacmiyle de¤iflmeyen giderlerdir. De¤iflken giderler ise üretim hacmiyle do¤rudan iliflkili ham madde, enerji, iflçilik gibi giderlerdir. Tablo 2 - ‹flletme Giderleri Hesap Tablosu ‹fiLETME G‹DERLER‹ 1. y›l 2. y›l 3. y›l 4. y›l 5. y›l TOPLAM 1. Hammadde 2. Yard›mc› madde ve iflletme malzemeleri 3. Ambalaj ve paketleme 4. Kira 5. Elektrik 6. Su 7. Yak›t 8. ‹flçilik – personel 9. Bak›m ve onar›m 10. Pazarlama ve sat›fl 11. Patentler ve lisanslar 12. Genel giderler TOPLAM
- 39. 38 Birçok firma , sabit yat›r›m harcamalar› d›fl›nda bir iflletme sermayesi teminini planlanmad›¤› için faaliyette parasal s›k›nt› yaflamaktad›r. Bu nedenle, sat›fltan gelir elde edinceye kadar, giderleri karfl›lamak için gerekli parasal kaynaklara da fizibilite çal›flmas›nda yer vermek gerekir. Yat›r›m ihtiyac›n› karfl›layacak finansman temini için özkaynak, kredi veya ortakl›k gibi çeflitli yollar de¤erlendirilir. Bu alternatiflerin finansman maliyetleri y›l baz›ndaki finans giderlerine eklenir. Tablo 3 - Finansman Tablosu F‹NANSMAN 1. y›l 2. y›l 3. y›l 4. y›l 5. y›l TOPLAM ‹HT‹YAÇ Bafllang›ç ‹flletme sermayesi Finans gideri (faiz, vb.) ‹htiyaçlar Toplam› KAYNAK Öz kaynak Kredi Ortakl›k Di¤er Kaynaklar Toplam›
- 40. 39 Tablo 4 - Gelir - Gider Tablosu Nakit ak›fl tablosunda y›ll›k olarak tüm parasal girifl ve ç›k›fllar izlenerek iflletmenin yat›r›m ve iflletme dönemindeki nakit durumu incelenir. 1. y›l 2. y›l 3. y›l 4. y›l 5. y›l TOPLAM Gelirler Sat›fltan gelir Faiz geliri Giderler (‹flletme Giderleri) Ham madde Üretim giderleri Sat›fl-pazarlama giderleri ‹dari giderler Faiz giderleri Brüt Gelir (Toplam gelir-Toplam gider) 3.3.3. Gelir-Gider Tablosu ve Nakit Ak›fl Analizi Gelir-gider tablosunda gelir ve gider kalemlerini ayr› ayr› gösterilir.
- 41. Nakit ak›fl tablosunun üst k›sm›nda “nakit girifl” türleri kaydedilir. Nakit giriflleri aras›nda yer alan “‹flletme gelir-gider fark›”, gelir-gider 40 tablosunun sonuç sat›r›ndan al›n›r. Nakit ak›fl tablosunda iflletmenin kârl›l›¤› görülmez. 1. y›l 2. y›l 3. y›l 4. y›l 5. y›l TOPLAM 1. ‹flletme Nakit Girifli 1.1. Sat›fltan Gelirler 1.1. Faiz ve Kar Paylar› 2. ‹flletme Nakit Ç›k›fl› 2.1. Tedarikçilere ve Çal›flanlara Ödemeler 2.2. Faiz Ödemeleri 2.3. Vergi Ödemeleri ‹flletme Gelir Gider Fark›=(1)-(2) 3. Yat›r›mdan Kaynaklanan Nakit Ak›fl› 3.1. Sat›n Al›nan Sabit K›ymetler 3.2. Sat›lan Sabit K›ymetler Sabit K›ymet Nakit Ak›fl›=(3.2)-(3.1) 4. Finansmandan Kaynaklanan Nakit Ak›fl› 4.1. Borçlanma 4.2. Hisse Senedi Sat›fl› 4.3. Sermaye Art›fl› 5. Ortaklara Kar Pay› Da¤›t›m› - Finansmandan Kaynaklanan Nakit Ak›fl› - Yat›r›mdan Kaynaklanan Nakit Ak›fl› - Ortaklara Kar Pay› Da¤›t›m› Net Nakit Girifli=(1)-(2)+(3)-(5) Net Nakit Girifli=‹flletme Gelir Gider Fark› Tablo 5 - Nakit Ak›fl Tablosu
- 42. 41 3.3.4. Kârl›l›k hesab› Kârl›l›k hesab›; iflletmenin bafllang›ç sermayesi ve iflletme sermayesi ihtiyac› dahil, tüm gelir ve gider kalemlerini göz önüne alarak, ifl fikrinin dönemsel ve birikimli kâr/zarar durumunun incelenmesini sa¤layan hesaplamad›r. Karl›l›¤›n hesaplanmas› için flu formüller kullan›l›r: 1. y›l 2. y›l 3. y›l 4. y›l 5. y›l TOPLAM Sat›fl Gelirleri ‹flletme Giderleri Amortismanlar Finansman giderleri Vergi Öncesi Kar Vergiler Vergi Sonras› Kar Amortismanlar ‹flletme Sermayesi Sabit Yat›r›m Y›ll›k Kar - Zarar Birikmifl Kar - Zarar Tablo 6 - Kar - Zarar Tablosu Y›ll›k Sat›fl Gelirleri (ciro) – ‹flletme Giderleri = Brüt Gelir Brüt Gelir – Vergiden Muaf Giderler – Finansman Faizleri = Vergi Öncesi Kar Vergi Öncesi Kar – Vergiler = Vergi Sonras› Kar Vergi Sonras› Kar– Yat›r›m Harcamalar› = Y›ll›k Net Kar/Zarar
- 43. 3.3.5. Yat›r›m›n Geri Dönüfl Süresi Bir ifl fikri ile ilgili toplam yat›r›m tutar›n›n tamamen geri ödenmesi için gerekli süredir. Birikimli (kümülatif) net nakit ak›m›, yat›r›m›n geri dönüfl süresini gösterir. iflletmeye ba¤lanan toplam sermayenin geri döndü¤ü 3.3.6. Baflabafl Noktas› Projenin iflletme aflamas›na geçtikten sonra toplam sat›fl tutar› ile toplam giderlerinin birbirine eflit oldu¤u sat›fl miktar›n› bulmak için kullan›l›r. Yöntem, üretim, maliyet ve kâr kavramlar› aras›ndaki iliflkinin hem miktar hem de parasal olarak ifade edilmesinde kullan›l›r. 42 nokta, birikimli ne nakit ak›m›n›n eksiden art›ya geçti¤i noktad›r.Yat›r›m›n geri dönüfl süresi hesaplan›rken paran›n zaman de¤eri hesaba kat›lmal›d›r. Bunun için Ek1.2 deki ”Net Bugünkü De¤er” bafll›¤›n› inceleyebilirsiniz. Örnek: Bir iflletmenin yat›r›m sabit giderleri 49.000$, de¤iflken giderleri ise bir adet ürün bafl›na 0,30$ olsun. Sat›fl fiyat›n›n 1$ olmas› durumunda, her bir adet ürünün sabit giderlerin karfl›lanmas›na katk›s› 0.70$ olacakt›r. Yat›r›m›n baflabafl noktas› 49.000 / 0,70 = 70.000 adettir. Yani 70.000 adet satt›ktan sonra kara geçmeye bafllanacakt›r. Sat›fllar›n 10.000 daha artarak 80.000’e ç›kmas› durumunda ise 7.000$ kar edilecek; 10.000 eksik kalarak n 60.000 seviyesinde gerçekleflmesi durumunda ise 7.000$ zarar edilecektir. Tablo 7 - Yat›r›m›n Geri Dönüfl Süresinin Hesaplanmas› Milyon $ / Y›llar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Y›ll›k Kar - Zarar -5 0.4 0.8 1.5 2 2 3 3 3 3 3 Birikimli Kar -Zarar -5 -4.6 -3.8 -2.3 -0.3 1.7 4.7 7.7 10.7 13.7 16.7 BBN (miktar) = Sabit Maliyet / (fiyat – de¤iflken maliyet) BBN (gelir) = fiyat x BBN (miktar)
- 44. 43 3.3.7. Bilanço Bilanço, bir iflletmenin sahip oldu¤u varl›klarla ödemekle yükümlü oldu¤u bedeller l. Dönen Varl›klar A.Haz›r de¤erler B. Menkul de¤erler C. Ticari alacaklar 1. Alacak senetleri reeskontu 2. fiüpheli alacaklar karfl›l›¤› D. Stoklar E. Y›llara yayg›n inflaat ve onar›m maliyetleri F. Gelecek aylara ait giderler ve gelirler tahakkuklar› G. Di¤er dönen varl›klar Dönen Varl›klar Toplam› ll. K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar A. Mali borçlar B. Ticari borçlar 1. Borç senetleri reeskontu C. Di¤er borçlar 1. Borç senetleri reeskontu D. Al›nan avanslar E. Y›llara yayg›n inflaat ve onar›m hakedifl bedelleri F. Ödenecek vergi ve yükümlülükler G. Borç ve gider karfl›l›klar› 1. Dönem kâr›, vergi ve di¤er yasal yükümlülük karfl›l›klar› 2. Dönem kâr›n›n peflin ödenen vergi ve di¤er yükümlülükleri 3. K›dem tazminat› karfl›l›¤› 4. Di¤er borç ve gider karfl›l›klar› H. Gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkuklar› I. Di¤er k›sa vadeli yabanc› kaynaklar K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar Toplam› ll. Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar A. Mali borçlar B. Ticari borçlar 1. Borç senetleri reeskontu C. Di¤er borçlar 1. Di¤er borç senetleri reeskontu D. Al›nan avanslar E. Borç ve gider karfl›l›klar› 1. K›dem tazminat› karfl›l›klar› 2. Di¤er borç ve gider karfl›l›klar› F. Gelecek y›llara ait gelirler ve gider tahakkuklar› G. Di¤er uzun vadeli yabanc› kaynaklar Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar Toplam› llI. Öz Kaynaklar A. Ödenmifl sermaye 1. Sermaye 2. Ödenmemifl sermaye B. Sermaye yedekleri 1. Hisse senedi ihraç primleri 2. Hisse senedi iptal karlar› 3. M. D. V. yeniden de¤erleme art›fllar› 4. ‹fltirakler yeniden de¤erleme art›fllar› 5. Di¤er sermaye yedekleri C. Kâr yedekleri 1. Yasal yedekler 2. Statü yedekleri 3. Ola¤anüstü yedekler 4. Di¤er kâr yedekleri 5. Özel fonlar D. Geçmifl y›llar kârlar› E. Geçmifl y›llar zararlar› F. Dönem net kâr› (zarar›) Öz Kaynaklar Toplam› Aktif (Varl›klar) Pasif (Kaynaklar) ll. Duran Varl›klar A. Ticari alacaklar 1. Alacak senetleri reeskontu 2. fiüpheli alacaklar karfl›l›¤› B. Di¤er alacaklar 1. Alacak senetleri reeskontu 2. fiüpheli alacaklar karfl›l›¤› C. Mali duran varl›klar 1. Ba¤l› Menkul K›ymetler 2. Ba¤l› Menkul K›ymetler de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› 3. ‹fltirakler 4. ‹fltiraklere sermaye taahhütü 5. ‹fltirakler sermaye paylar› de¤er dflüklü¤ü karfl›l›¤› 6. Ba¤l› ortakl›klar 7. Ba¤l› ortakl›klara sermaye taahhütü 8. Ba¤l› ortakl›klar sermaye paylar› de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› D. Maddi duran varl›klar 1. Maddi duran varl›klar (brüt) 2. Birikmifl amortismanlar 3. Yap›lmakta olan yat›r›mlar 4. Verilen siparifl avanslar› E. Maddi olmayan duran varl›klar 1. Maddi olmayan duran varl›klar (brüt) 2. Birikmifl amortismanlar 3. Verilen avanslar F. Özel Tükenmeye tabi varl›klar 1. Özel Tükenmeye tâbi varl›klar (brüt) 2. Birikmifl tükenme paylar› 3. Verilen avanslar G. Gelecek y›llara ait giderler ve gelirler tahakkuklar› H. Di¤er duran varl›klar Duran Varl›klar Toplam› Aktif (Varl›klar) Toplam› Pasif (Kaynaklar) Toplam› Tablo 8 - Bilanço aras›ndaki fark› gösterir.fiirketin sahip oldu¤u toplam de¤erleri ifade eder.
- 45. 44 bitmesinden sonra olabilir. Baz› ifller ise ayn› anda bafllat›larak paralel flekilde yürütülebilir. Proje zaman plan›, bu koflullar göz önüne al›narak yap›l›r. Her ad›m için gereken insan gücü ve finansman kayna¤› tespit edilmeye çal›fl›larak çizilecek plan fiekil 11’deki gibi olacakt›r. 4. Yat›r›mla ‹lgili Proje Yönetimi 4. YATIRIMLA ‹LG‹L‹ PROJE YÖNET‹M‹ Yat›r›m plan›; yat›r›m ile ilgili ad›mlar›, ad›mlar aras›ndaki iliflkileri, gereken kaynaklar› ve zaman planlamas›n› göstermek ve geliflmeleri izlemek amac›yla kullan›l›r. Plan›n yap›lmas› için yat›r›m›n ad›mlar› belirlenir. Ad›mlar aras›ndaki iliflkiler tan›mlan›r. Bir ad›m›n bafllamas› bir baflka ad›m›n fiekil 11 – Yat›r›m Plan› HARCAMA KALEMLER‹ ZAMAN PLANI (aylar) Yat›r›m Aflamalar› süre 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 De¤erlendirme 30 gün Çevre Analizi 0.5 ‹ç Analiz 0.5 Piyasa Araflt›rmas› 30 gün Pazar, müflteriler,ürün, üretim gerekli makine, ekipman ihtiyac› araflt›rmas› ‹fl Plan› 60 gün Varsay›m 0.2 0.2 Fizibilite 0.4 0.4 Gerekli Tüm Haz›rl›klar 0.4 0.4 Kurulufl 90 gün fiirketin Kurulmas› (Afi) 30 Ofis Kiralanmas› 1 1 1 1 1 1 1 1 Makina-Ekipman Siparifli 10 Personel al›nmas› 2 2 2 5 5 5 5 5 Makina-Ekipman teslim al›nmas› 20 Lisans al›nmas› 10 10 10 10 10 10 Üretim Hammadde 5 5 5 5 5 5 Sabit Üretim Giderleri 1 1 2 2 5 5 5 5 Sabit Yönetim Giderleri 2 2 3 3 3 3 3 3 Sat›fl Sat›fl pazarlama hacamalar› 5 5 5 5 5 Harcanacak Para (x 1,000 $-birikimli) 1 1 1 1 46 52 95 126 160 194 228 262 Gerekli ‹nsan Gücü 1 1 1 1 2 2 2 5 5 5 5 5
- 46. SON SÖZ Yeni ‹fl Gelifltirme K›lavuzu oluflturmak amac› ile bir araya getirdi¤imiz, yöntem ve yaklafl›mlardan ortaya ç›kan bu çal›flmay› sizlerle paylaflmak bizleri mutlu etti. ‹lk bas›mdan itibaren gelen olumlu tepkilere de amaca uygun oldu¤unu teyit etmektedir. Umar›z sizler de, kurulufllar›n›z için strateji belirleyen ve uygulayan yöneticiler olarak bu k›lavuzu faydal› bulmuflsunuzdur. Sonuç olarak, Yeni ‹fl Gelifltirme faaliyetinin bütünü ile ilgili birkaç konuyu da bu safhada sizlerle paylaflmak istiyoruz. Yeni ‹fl Gelifltirme faaliyetleri yöneticiler için yeni olmamakla beraber, bu konunun bir bafll›k alt›nda incelenmesine henüz yeterince rastlanmamaktad›r. Bu nedenle, bizler ayr›nt›larda bo¤ulmaktan kaç›narak önemli bütün konu bafll›klar›na de¤inmeye çal›flt›k. Y‹G uygulama deneyimi olan kifliler olarak, okuyucular› özellikle analiz safhalar›n› gerekti¤inden fazla uzatmamalar› konusunda uyarmak ve f›rsatlar›n kaç›r›lmas›n›n da önemli bir riski oldu¤unu vurgulamak istiyoruz Do¤ru yap›lm›fl fizibilite çal›flmalar› birçok baflar›s›z yat›r›mdan kaç›nmak için gereklidir. Ancak, uygulama süreci de bazen öngörülemeyecek önemli gerçeklerle yüzleflmenin tek yolu olabilir. Yüzmeyi ö¤renebilmek için az riskli bir havuzda suya girmek, karada yap›labilecek sonsuz haz›rl›ktan daha yararl› olabilir. Silikon Vadisi’nde yayg›n kullan›lan bir tekerleme vard›r: ‘Fail Fast, Fail Cheap, Move on. ’ Bu deyifl h›zl› ve ucuz bir flekilde denemeler ile yeni konulara girmenin önemini vurgular. Biz de bu flekilde düflük riskle yeni konulara girme al›flkanl›¤›n›n yayg›nlaflmas›n› gerekli görmekteyiz. Yeni ‹fl Gelifltirme etkinliklerinin yayg›nlaflmas› ve kurulufllar›m›z›n Dünya’ya stratejik bak›fl aç›s› ile bakmalar›, ulusal rekabet gücümüzün geliflmesi için önemli olacakt›r. Bu çal›flman›n olas› hatalar›ndan dolay› bizi anlay›flla karfl›layaca¤›n›z› umuyor, Yeni ‹fl Gelifltirme gayretlerinizde baflar›lar diliyoruz. 45 Son Söz
- 47. • Pazar bölümlemesi (segmentasyon) nas›ld›r? Co¤rafi, demografik, davran›flsal, ifllevsel ve kiflisel kriterlere göre pazar içinde birbirinden ayr›flan farkl› müflteri gruplar› nelerdir ? • Pazar bölümleri aras›nda karfl›laflt›rma yap›ld›¤›nda öncelik s›ralamas› nas›ld›r? (Öncelik s›ralamas›nda bölümün büyüme potansiyeli, kârl›l›¤› ve gelecekteki kâr potansiyeli, rekabet yo¤unlu¤u ve yap›s›, müflteri ihtiyaçlar›n›n karfl›lanma seviyesi, çevresel riskler, firma amaç ve stratejilerine uygunluk, firma kaynak ve becerilerinin bu bölümde rekabet edebilmeye elveriflli olmas› gibi kriterler kullan›labilir.) • Ürün konumland›rmas› ve stratejisi nedir? Kimin hangi ihtiyac› ne gibi bir fark/fayda getirerek, nas›l karfl›lanacak? • Pazar bölümlemesinden hareketle ürün paketlerinin sat›fl fiyat› nas›l hesaplanm›flt›r ve nedir ? Büyük siparifller ya da pazara girifl fiyat› için belirlenen pazarl›k politikalar› nelerdir? • Liste fiyatlar›, indirimler, nakliye prosedürleri, faturalama prosedürleri, bak›m- onar›m anlaflmalar› haz›rl›klar› nelerdir ? Müflterinin faydas› ve ekonomik kazanc›, rakiplerin fiyatlar›, muadil ürün fiyatlar›, eflde¤er ürünler, piyasada oluflan de¤erler, da¤›t›m a¤› bask›lar› nelerdir ? • Reklam ve tan›t›m çal›flmalar› olacak m›d›r? Olacaksa boyutlar› ve hedefleri nelerdir? Marka fark›ndal›¤› ve yerleflimi için neler yap›lacakt›r ? • Ürünün pazara sunulma zaman› nedir ? Pazara girifl stratejisi ve aflamalar› nelerdir ? C. Sat›fl • ‹lk y›l için ürün sat›fl tahminleri nedir? EK 1. F‹Z‹B‹L‹TE ÇALIfiMASI ‹LE ‹LG‹L‹ EKLER EK 1.1. ‹fl Plan› Hazrlan›rken Yararlan›labilecek Sorular A. Müflteri • Ürünün hedef kitlesi kimdir? Pazardaki müflteriler kimlerdir? • Müflteri hacmi nedir ? • Müflteri özellikleri (yafl, cinsiyet, meslek, gelir grubu, co¤rafi bölge, de¤erler sistemi, sosyal statü, vb.) nelerdir? • Potansiyel müflterilerin yeni ürüne olas› tepkileri nas›l olacakt›r ? • Müflteriler hangi ürünleri al›yorlar ? Bu ürünleri nas›l seçiyorlar? Ürün seçim kararlar›n› hangi faktörler belirliyor ? Bu ürünleri neden ve hangi amaçla kullan›yorlar ? • Müflteriler mevcut ürünleri nerede, nas›l ve hangi durumlarda kullan›yorlar ? Bu ürünleri ne miktarda kullan›yorlar ? Bu ürünlerin yerine hangi ürünleri kullan›yorlar ? • Müflteriler hangi ürünleri karfl›laflt›rarak karar veriyorlar ? Ürünler hakk›nda nereden ve nas›l bilgi sahibi oluyorlar ? Nas›l sat›n alma yapmaktalar? Ürünlere ne kadar ödüyorlar ? • Müflteri için önemli temel faktörler nelerdir ? Müflteri neden yeni ürünü tercih etsin? • Ürünün temel faydas› ve farkl›l›¤› nedir? Ürünün kullan›m› ile müflterinin elde edece¤i faydalar ile ürünün özellikleri ve avantajlar› nas›l iliflkilendirilebilir ? B. Pazarlama • ‹lk aflamada hedeflenen pazar ve bölge nedir ? 46 EK 1. Fizibilite Çal›flmas› ‹le ‹lgili Ekler
- 48. 3 farkl› senaryo (iyimser, kötümser ve olas› durum) sonuçlar› nedir? • Ürün, potansiyel müflterilere nas›l sat›lacak ve maliyetleri nedir ? Da¤›t›m kanallar›, sat›fl temsilcileri, direk sat›fl ekibi, telepazarlama, e-ticaret, reklam, promosyon, müflteri hizmetleri, fuarlar,vb. ile ilgili gibi detaylar nelerdir? • Ürün sat›fllar›n› destekleyecek mevcut da¤›t›m kanallar› nelerdir ? Alternatifler nelerdir ? Müflteriye ulafl›m yolunda arac›lar var m›d›r? Varsa görevleri ve nitelikleri nelerdir ? • Sat›fl sonras› hizmet ve garantiler nelerdir? D. Ürün • Ürünün k›sa tan›m›, temel ifllevi, amac› nedir ? Ürünün belirgin özellikleri (tasar›m, kalite, maliyet, kapasite, kabiliyet, vb.) nedir? • Ürünün müflteriye sa¤lad›¤› faydalar ve belirgin özellikleri aras›ndaki iliflkileri nas›ld›r? Bir lüks müdür, yoksa bir ihtiyaca m› cevap vermektedir ? • fiirketin mevcut ürünleri ile yeni ürünün iliflkisi ve getirdi¤i katma de¤eri nedir? • Ürüne özel flartlar var m›d›r? (Örne¤in, g›da maddelerinin kolay bozulmas›, yaz›l›mlar›n k›sa raf ömürleri, baz› yasal k›s›tlar, çevresel konular gibi.) • Resmi onay ya da izin ihtiyac› var m›? Ürünle ilgili resmi ifllemler nelerdir? Piyasay› etkileyen ve yönlendiren resmi kurulufllar hangileridir? • Ürünle ilgili sunulacak yan hizmetler nelerdir ve yat›r›m›n kârl›l›¤›n› nas›l etkilemektedir? • Ürünün do¤urdu¤u sorumluluklar nelerdir? ‹lgili sigorta konular› ve ücretleri nelerdir? Ürün yada hizmetin çevreye olas› etkileri (at›k, kirlenme, gürültü, vb.); Çevreyi korumak için firman›n ald›¤› önlemler; çevre konusunda ürünle ilgili resmi kurulufllar ve gerekler nedir? • Ürünün rekabet avantaj›n› oluflturan temel yetenek(ler) nedir (tedarik, üretim, lojistik, e¤itim-destek gibi beceriler) ? • Ürünün fikri hak koruma durumu var m›d›r (patent, marka, lisans hakk›, vb)? • Ürün ömrü (product life cycle) ile ilgili bilgi verin (girifl / büyüme / olgunlaflma / düflüfl) ve ürünle ilgili öngörüleri, teknolojik yada di¤er tahminleri belirtin. Ürün yada hizmetin nas›l rekabetçi kalaca¤› ile ilgili tahminleri belirtin. • Piyasa koflullar›na göre gelifltirilebilecek potansiyel yeni ürünler nelerdir (müflteri de¤er zincirinden hareketle) ? Gelecekte öngörülen ürün gelifltirme çal›flmalar› var m›d›r ? E. Üretim • Ürünün gelifltirme süreci nas›ld›r ve hangi aflamadad›r? Belli bafll› tarihler nelerdir ? • Ürünün ifl ak›fl flemas› nedir? Üretim ifl ak›fl›n›n çeflitli aflamalar› aras›nda alternatif yöntemler var m›d›r? Varsa, seçilen yöntemin seçim gerekçeleri nelerdir? • Ayl›k üretim kapasitesi nedir? Ayl›k bazda kapasite kullan›m oranlar› tahminleri nedir? • Gerçekleflmesi öngörülen y›ll›k stok çevrim oran› nedir? • Üretim ortam› (ofis, atölye, fabrika, vb.) nedir? Üretim diyagram› ve mimari planlar var m›d›r? • Gerekli makine ve ekipmanlar nelerdir? 47
- 49. • Siparifl alma prosedürü nedir? Belirlenen sistem ve zamanlama nedir? • Faturaland›rma tahsilat› prosedürü nedir? Belirlenen sistem ve zamanlama nedir? • Alacak tahsilat› prosedürü nedir? Belirlenen sistem ve zamanlama nedir? • ‹ade ve garantilerle ilgili belirlenen prosedür nedir? Müflteri flikayetleri ve müflteri memnuniyeti ile, ürün-gelifltirme amaçl› nas›l bir bilgi toplama sistemi kullan›lacakt›r? • Kritik öneme sahip çal›flanlar, görevleri, deneyimleri ve nitelikleri nelerdir? • Muhtelif sözleflme tipleri nelerdir (ifl sözleflmeleri, fikri haklar, lisans haklar›, vb)? • Dan›flmanlar varsa kimlerdir, deneyimleri ve nitelikleri (hukuk, mali, sigorta, vb.)? • Personel geliflimi için kullan›lacak e¤itim gibi yöntemler ve politikalar› nelerdir? • Güvenlik sistemleri ilgili belirlenen prosedür nedir? Gizli belge, bina, çal›flanlar gibi konularda ne gibi önlemler al›nm›flt›r (yang›n, vb. Dahil)? Bilgisayar kay›tlar› nas›l korunacakt›r? G. Parasal De¤erler (Fizibilite) Çal›flmas› • Bafllang›ç yat›r›m tutar› ne kadard›r? • ‹flletme sermayesi ne kadard›r? • Yat›r›m finansman› nas›l karfl›lanmaktad›r? • Yat›r›m›n geri dönüflü kaç y›lda olacakt›r? • Bafla-bafl noktas› nedir? • Befl y›ll›k ortalama kârl›l›k oran› nedir? • Yat›r›m›n befl y›ll›k Net Bugünkü De¤eri ve ‹ç Kârl›l›k Oran› nedir? • Gerekli insan kayna¤› gücü ve nitelikleri nelerdir? Nas›l temin edilecektir? • Gerekli hammadde ve girdiler nelerdir? Birim ürün içindeki miktarlar› ne orandad›r? • Hammadde ve girdiler nereden temin edilecektir? Tedarikçiler, koflullar›, fiyatlar› nas›ld›r? Alternatifleri ve temin koflullar› nelerdir? • Üretimin ne kadar› firma içinde, ne kadar› firma d›fl›nda geçeklefltirilecektir? D›flardan al›nacak ifller nerelerden temin edilecektir, maliyetleri ve alternatifleri nelerdir? • ‹flletmenin kurulmas› için seçilen yerin özellikleri ve seçilme nedenleri nelerdir? • ‹flyerinde ürünün elde edilmesi için gerekli tesisat/donan›m ve nitelikleri nelerdir? • Paketleme ve etiketleme türü nedir? Nas›l temin edilecektir? Sat›n alma noktalar›ndaki etkisi nedir ve markaya ba¤›ml›l›¤› nas›l etkileyecektir? • Üretim zamanlamas› nas›ld›r? Aflamalar› ve ilgili zamanlama takvimi nedir? • Ürünün pazara sunulma zaman› nedir? Pazara girifl stratejisi ve aflamalar› nelerdir? F. ‹flletme ve Yönetim • Üretim d›fl› aktiviteler (yönetim, sat›n alma, pazarlama, vb.) nelerdir? • Stratejik iflbirlikleri ya da ortakl›klar varsa, operasyon ya da yönetime nas›l yans›maktad›r? • Tedarikçilere ödemelerle ilgili prosedürler, zamanlar› gibi detaylar nelerdir? • Stok kontrolü için belirlenen prosedür ve sistemler nelerdir? Bu konuda kullan›lan teknolojik sistemler var m›d›r? Varsa nelerdir ? 48
- 50. H. Büyüme Plan› • Gelecekteki potansiyel pazarlar nelerdir ? Piyasa hacmi, piyasaya girifl stratejisi, tahmini girifl zaman› ve maliyetler nelerdir ? Yeni potansiyel pazara girmek için gerekli yetkinlikler ve ihtiyaçlar nelerdir ? • Yeni ürün/hizmet gelifltirme, yeni sat›fl noktas› açma, vb. Etkinliklerle ilgili planlama nedir ve gelifltirme etkinlikleri (Ür-Ge, Araflt›rma, Anket, vb.) Ne kadar finansman gerektirmektedir? • Büyüme ile ilgili ortakl›k yada birleflme yada ifli elden ç›karmak gibi stratejiler nelerdir? Ortakl›k ya da aile yap›lanmas›nda ayr›lmalar yada aile fertleri aras›ndaki paylafl›mlar ne flekilde olacakt›r? I. Terk Plan› • Olas› sorunlar, riskler ve negatif faktörler nelerdir? • Sat›fl tahminleri gerçekleflmedi¤i, sektörel ya da makro ekonomik istenmeyen geliflmeler oldu¤u, üretim maliyetleri çok artt›¤›, fiyat savafl› neticesinde karl›l›¤›n eridi¤i, gerekli iflgücü sa¤lanamad›¤›, tedarik yetersizli¤i, iflletme sermayesi eksi¤i do¤du¤u, resmi/ yönetmeliksel engeller ç›kt›¤›, üründen kaynaklanan beklenmedik sorumluluklar do¤du¤u, ürün gelifltirme süreci beklenenden uzun oldu¤u, sendika sorunlar› ve benzeri risklerle ilgili çeflitli senaryolara göre al›nacak önlemler nelerdir? • Bir ya da daha fazla risk olufltu¤u ve ifl girifliminin baflar›s›zl›k halinde, telafi yada kurtulma senaryolar› nelerdir ? 30 gün içinde hangi varl›klar elden ç›kar›labilir, nakit ihtiyac› nas›l temin edilebilir (patentler, stoklar, alacaklar,ekipman, vb.)? EK 1.2. ÇEfi‹TL‹ F‹Z‹B‹L‹TE YÖNTEMLER‹ A. NET BUGÜNKÜ DE⁄ER ANAL‹Z‹ Yat›r›m hesab› yaparken, ‘y›ll›k net ak›m’ tahminlerini bir hesaplamadan daha geçirerek, y›llara yay›lm›fl olan paran›n bugünkü de¤erini bulmam›z gerekir. Yat›r›mdaki net y›ll›k nakit ak›m de¤erleri bir sabit orana bölünerek paran›n bugünkü de¤eri hesaplan›r. Bu oran, giriflimcinin y›ll›k kazanç düzeyi beklentisi olarak belirledi¤i bir indirgeme oran›d›r. K›saca, yat›r›m ve iflletme sermayesinin belli bir süreyle bankaya yat›r›lmas› ile, yat›r›m yap›lmas› durumlar› karfl›laflt›r›l›r. Banka faizi baz al›narak, belli bir süre zarf›nda elde edilecek net kâr›n bugünkü de¤eri bulunarak yat›r›lacak yat›r›m+iflletme sermayesi ile karfl›laflt›r›l›r. Toplam NBD ‘Y›ll›k Kâr-Zarar’ örne¤indeki rakamlarda, indirgeme oran›n› ABD Dolar› için %12 al›rsak: Toplam NBD = (-5) + (0.4 / 1.12) + (0.8 / 1.122) + (1.5 / 1.123) + (2 / 1.124) + (2 / 1.125) + (3 / 1.126) + (3 / 1.127) + (3 / 1.128) + (3 / 1.129) + (3 / 1.1210) = 5.6 49
- 51. 50 Ticari kredi maliyeti: [ (1 + 0.65) / (1 + 0.30) ] -1 = 0.27 Örne¤in; %20 özkaynak, %50 d›fl kredi, %30 ticari kaynak kullan›ld›¤›n› varsayal›m... Ortalama kaynak maliyeti (indirgeme oran›) = (0.19 x 0.2) + (0.06 x 0.5) + (0.27 x 0.3) = 0.15 ABD’de enflasyon %~3 mertebesinde oldu¤undan indirgeme oran› %4-5 al›nabilir, Almanya’da bu oran %5-6 al›nabilir. Türkiye’de $ yat›r›m faizi y›ll›k %7-8 mertebesindedir. Yap›lacak yat›r›m›n bu para de¤erlendirme oran›ndan daha yüksek olmas› beklenir. ‹ndirgeme oran› için, ayn› zamanda beklenen getiri oran› da denebilir. Hesaplama sonunda, NBD için s›f›r’dan (0) büyük bir sonuç elde etti¤imizde, beklentinin karfl›land›¤›n›, yani getirinin %12’den fazla oldu¤unu, ve yat›r›m için kabul edilebilir bir durum oldu¤unu görürüz. E¤er NBD s›f›r’dan küçükse, yat›r›m›n beklentileri karfl›lamad›¤›n› gösterir. ‹ndirgeme oran› paran›n bugünkü de¤erini bulmay› amaçlad›¤› için, paran›n gelecekteki de¤erini etkileyen unsurlarla do¤rudan ilgilidir ve ülkeden ülkeye de¤iflir. Türkiye’de flartlar belirgin olmad›¤› için (enflasyon, faizler, vs.), yat›r›m hesab› çok hassas bir konudur. ‹ndirgeme oran› enflasyonla direk ilintilidir ve yat›r›mlar› TL baz›nda uzun vadede hesaplamak için kullan›lan hesap = [ (1 + nominal indirgeme oran›) / (1 + enflasyon) ] -1 En do¤ru indirgeme oran›n› (sermaye maliyeti) tespit etmek için, yat›r›mda kullan›lan farkl› sermaye kaynaklar›n›n maliyetlerinin toplam içindeki paylar› kullan›larak a¤›rl›kl› ortalamas› al›n›r. Y›ll›k hazine bono faizi %55, ticari kredinin maliyeti %65, d›fl kredi etkin faiz oran› %8 (geri ödemesiz süreler, finansman giderleri, vb. di¤er uygulamalar›n fayda ve maliyetlerini dikkate alan eflde¤er faiz oran›), TEFE Türkiye’de %30, ABD’de %2 oldu¤unu varsayarsak: Özkaynak maliyeti: [ (1 + 0.55) / (1 + 0.30) ] - 1 = 0.19 D›fl kredi maliyeti: [ (1 + 0.08) / (1 + 0.02) ] -1 = 0.06 Tablo 8 - Yat›r›m›n Geri Dönüfl Süresinin Hesaplanmas› Milyon $ / Y›llar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Yatm›fl -5 Y›ll›k Kar - Zarar 0.4 0.8 1.5 2 2 3 3 3 3 3 Birikimli Kar -Zarar -5 -4.6 -3.8 -2.3 -0.3 1.7 4.7 7.7 10.7 13.7 16.7 Yatm›fl -5 ‹ndirgenmifl Kar-Zarar 0.36 0.71 1.34 1.79 1.79 1.68 2.68 2.68 2.68 2.68 Birikimli indirgenmifl Kar - Zarar -5 -4.64 -3.93 -2.59 -0.8 0.99 3.67 6.35 9.03 11.71 14.39
- 52. B. ‹ç Karl›l›k Oran› Toplam NBD’nin s›f›r (0) olmas› hali, belirlenen vadede (yukar›daki örnekte 10 y›l) yat›r›mla baflabafl olma durumunu gösterir. Belirli bir vadede NBD’yi s›f›r verecek indirgeme oran›na “iç kârl›l›k oran›” yada “iç verim oran›” denir. ‹ç kârl›l›k oran›, beklenen getiri oran›ndan (indirgeme oran›) büyük ise, yat›r›m karar› vermek uygun bir durum var demektir. Birden fazla ifl fikri oldu¤u durumlarda, iç kârl›l›k oran› projelerin karfl›laflt›r›lmas›n›da de¤erlendirmeye al›nan etkenler aras›nda önemli bir göstergedir. C. Fayda-Maliyet Oran› – F/M Bir projenin bugünkü nakit girifllerinin toplam›n›n (projeksiyon süresi boyunca sa¤lanan faydalar), maliyetlerin toplam›na (yat›r›m harcamalar› ve di¤er nakit ç›k›fllar›) oran›d›r. Alternatif ifl fikirleri aras›nda - 1’den büyük olma kayd›yla - en büyük olana öncelik verilir. F/M oran› yerine, onu ikame eden NBD oran› da kullan›lmaktad›r. D. Belirsizlik ve Risk Analizi ‹fl fikrini analiz ederken, bafll›ca üç parametre ön plana ç›kmaktad›r (giderler -yat›r›m + iflletme- ve gelirler). Birden çok de¤iflkenin gelece¤e yönelik tahminlerinde belirsizlikten kaynaklanan hatalar› önlemek amac›yla, etkisi büyük de¤iflkenlerin alabilecekleri de¤erler göz önünde bulundurulur. E. Duyarl›l›k Analizi Hangi ölçüt esas al›n›yorsa (örne¤in NBD), her bir de¤iflken için tek tek hesaplan›r. Mutlak de¤er olarak hangi de¤iflken NBD’yi en çok etkiliyorsa, en kritik de¤iflken olarak tespit edilir. De¤iflkenin en kötü ve en iyi ve ortalama de¤erleriyle ulafl›lan ölçüt sonuçlar› irdelenir. Olas›l›k analizi Her de¤iflkenin olas› “de¤iflme aral›¤›”n› ve bu aral›k içindeki her de¤erin ortaya ç›kma olas›l›¤›n› belirlemeye yarar. Enflasyon ortam›nda proje analizi Enlasyonun gelecekteki piyasa fiyatlar›n› ne flekilde etkileyece¤i, enflasyonun üretilen hizmet/mallara olan talebi ne flekilde etkileyece¤i, nakit ak›fl›n cari fiyatlarla m› sabit fiyatlarla m› hesaplanaca¤› konusu, indirgeme oran›n›n ne olmas› gerekti¤i, vergi-tarife- sübvansiyon gibi iktisadi politika araçlar›ndaki de¤iflme olas›l›klar› dikkatlice hesaba kat›lmas› gerekti¤i gibi, enflasyon nedeniyle do¤abilecek ilave riskler de düflünülmelidir. Net Katma-De¤er NKD = ciro - (üretim girdileri + yat›r›m) Net ulusal katma de¤er (NUKD) ise, NKD’den yabanc› personele ödenen ücretler, yurt d›fl› faiz ve sigorta ödemeleri ile yurtd›fl› kâr pay› ve yurt d›fl› telif hakk› ödemeleri gibi yurtd›fl› faktör ödemeleri toplam›n›n ç›kart›lmas›yla elde edilir. F. Yöntemlerin De¤erlendirilmesi Net bugünkü de¤er, ekonomik ömrün tamam›n› hesaba katar ve paran›n zaman de¤erini dikkate al›r, ancak büyük projeler lehine bir analize yol açmaktad›r. ‹ç Karl›l›k Oran›, kârl›l›k oran› yüksek, ancak küçük projelere öncelik tan›maktad›r. Analiz edilen proje için en fazla hangi faiz oran› ile borçlanma imkan› olabilece¤ini göstermektedir. 51
- 53. sürecinde tespit edilen kritik noktalarda darbo¤az yönetimi uygulan›r. EK 2. fiirket Kuruluflu ‹le ‹lgili Ekler EK 2.1. ‹fl Kurma ‹le ‹lgili Kontrol Listesi A. Stratejik Plan • Kendi kendini de¤erlendirmek • ‹fl vizyonunu tan›mla • Mevcut becerileri, bilgiyi ve deste¤i belirle • F›rsatlar› tan›mla • Pazar ve rekabet araflt›rmas› yap • Benzer ifl sahipleri ile görüflmeler yap •‹fl yaklafl›m›n› belirle • Yeni kurulufl gereklerini tan›mla • Mevcut bir iflletilen kuruluflu sat›n alma olanaklar›n› belirle • ‹mtiyaz (franschise) olanaklar›n› araflt›r • ‹fl yaklafl›m›n› özetle • Potansiyel risk ve getirileri ölç • Pazar büyüklü¤ü ve istikrar›n› ölç • Rekabeti tahmin et • Finansal ihtiyaçlar› tan›mla • Stratejik plan› gözden geçir ve gerekli de¤ifliklikleri yap B. ‹fl Olanaklar›n›n Tan›mlanmas› • Pazar› tan›mla • Elde edilebilir bilgilere ulafl • Rekabeti belirle • Pazar› özetle • Hedeflenen pazar k›sm›n› (nifl) belirle • Gerekli malzeme ve ekipman› belirle • Bir ifl yaklafl›m› seç • Kaynaklar› belirle • Gerekli Eleman niteliklerini belirle • Gerekli hammaddeleri belirle Geri ödeme süresi, ifl fikirlerinin projeksiyon süresini ve geri ödeme süresinden sonraki net nakit girifllerini dikkate almad›¤› için, uzun projeksiyon süreli projelere öncelik vermemektedir. ‹deal geri ödeme süresi, giriflimciden giriflimciye ve ülkeden ülkeye göre de¤iflen bir göstergedir. Bir projenin zarar etmemesi için minimum kapasite kullan›m› ile sat›fl tutar›n› veren Baflabafl Noktas› (BBN) ne kadar küçükse projenin zarar etme ihtimali o kadar azd›r. Di¤er bir ifadeyle, tam kapasiteyle çal›fl›lmas› planlanan bir projede BBN tam kapasiteye yak›nsa, projenin zarar etme ihtimali o kadar büyüktür. Baflabafl noktas›n›n tam kapasiteden büyük olma durumunda, projenin kâr etme olas›l›¤› yoktur. E¤er projenin ekonomik ömrü boyunca her y›l elde edilecek indirgenmifl katma-de¤erler toplam›, indirgenmifl ücretler toplam›ndan fazla ise, proje ulusal aç›dan verimli demektir. EK 1.3. Kritik Yol Metodu (CPM) Kritik yol metodu, bir projenin baflar›yla sonuçlanmas› için kontrol alt›nda tutulmas› gereken ad›mlar dizisinin belirlenmesidir. Projenin ad›mlar›n› oluflturan etkinlikler öncelik dizisi içinde s›ralan›r. Her etkinli¤in bafllang›ç ve bitifl zaman› ile birlikte, takip edecek bir sonraki etkinlik belirtilir. Projenin son bitifl zaman›n›n flaflmamas› için, bafllang›ç ve bitifl zamanlamas› hassas olan etkinlikler tespit edilerek, kontrol alt›nda tutulur. Kritik yol metodunu üretimde uygulamak da mümkündür. Üretim band›n›n baz› aflamalar› di¤erleri kadar verimli olmayabilir. Bu aflamalara darbo¤az denir. Tüm kapasite ne kadar büyük olursa olsun, belli noktalardaki darbo¤azlar toplam üretim ak›fl›n› etkiler. Bu nedenle, üretim 52 EK 2. fiirket Kuruluflu ‹le ‹lgili Ekler
- 54. • Gerekli donan›mlar› ve iflletme giderlerini belirle • Potansiyel risk ve getirileri de¤erlendir. • Pazar büyüklü¤ünü hesapla • Finansal geri dönüfl tahmini yap C. Eylem için Planlama • 5 y›ll›k detayl› bir ‹fl Plan› gelifltir. • Varsay›mlar› listele • Pazar› tan›mla • Yeni ifl fikrini tan›mla • Bafllang›ç aflamas›ndaki sat›fl hacmi tahmini yap • ‹flletme maliyeti tahmini yap • Fiyatlama stratejisini belirle • Gelir tahmini yap • Proforma finansal tablolar› yap • Baflabafl analizi yap • Nakit ak›fl tahmini yap • ‹flkurma (start-up) plan› gelifltir • Sat›fl ve pazarlama stratejisi gelifltir • Da¤›t›m yap›s› gelifltir • Risk ve olas›l›klar› tan›mla • ‹fl Plan›’n› bitir • ‹lerlemek için kararlar›n› teyid et D. ‹fl kurma Plan›nda ‹lerlenmesi • ‹flyerini seç • ‹fl yap›s›n› kur • ‹sim seç • ‹simle ilgili olas› sakl› anlamlar› belirle • Kullan›lmayan isim olas›l›klar›n› araflt›r • Banka seç • Hesap açt›r • Kredi hacmini belirle • Hukuk müflaviri seç • Vergisel konular› ö¤ren • Kurulufl sermayesi kaynaklar›n› belirle • Sermaye kayna¤›n› temin et • ‹flletme merkezini kur • Muhasebe sistemini olufltur • Gerekli lisans yada izinleri temin et •Gerekli sigortalar› temin et • Güvenlik plan› yap • Pazarlama plan› gelifltir • Reklam program› gelifltir • Logo gelifltir • Promosyon malzemesi siparifllerini ver • Fiziksel imkanlar› olufltur • ‹flletme mekan›n› olufltur • Bilgisayar donan›m›n› seç ve tamamla • Bilgisayar yaz›l›mlar›n› seç ve tamamla • Donat›lar› kur (elektrik, gaz, su,vb.) • Mobilya ve aksamlar› tamamla tafl›n • Çal›flanlar› temin et • Adaylarla görüflmeler yap • Çal›flanlar› ifle al • Ekibi e¤it • ‹fl’e baflla. EK 2.2. fiirket Kurulufl ‹fllemleri ‹ki veya daha fazla giriflimcinin ortak bir ekonomik amaca ulaflmak için iflgücü, finansman ve mallar›n› bir sözleflme ile birlefltirerek oluflturduklar› ortakl›¤a flirket denir. fiirketler sorumluluklar› bak›m›ndan ikiye ayr›l›r: 1. Sermaye flirketleri: Bu tür flirketlerde sermaye ön plandad›r. Ortaklar›n sorumluluklar› s›n›rl›d›r. 53
- 55. yaz›l›m gelifltirdikleri ya da teknolojik bir buluflu ticarilefltirdikleri akademik, ekonomik ve sosyal yap›n›n bütünleflti¤i bölgelerdir. 4691 say›l› kanun ile kurulan Teknoloji Gelifltirme Bölgelerine sa¤lanan destek ve muafiyetler flunlard›r: • Bölgelerin kurulmas› için gerekli arazi temini, alt yap› ve idare binas› inflas› ile ilgili giderlerin yönetici flirketlerce karfl›lanamayan k›sm› yard›m amac›yla Bakanl›k bütçesine konulan ödenekle s›n›rl› olmak üzere karfl›lan›r. • At›k su ar›tma tesisi iflleten bölgelerden, belediyelerce at›k su bedeli al›nmaz. • Bölgede yer alan firmalar›n bölgedeki yaz›l›m ve AR-GE'ye dayal› üretim faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar›, faaliyete geçilmesinden itibaren befl y›l süre ile gelir ve kurumlar vergisinden müstesnad›r. Bakanlar Kurulu, seçilen, hedef al›nan, belirli teknolojik alanlar ve ürünler için on y›la kadar süreyi uzatabilir. • Bölgede çal›flan araflt›rmac›, yaz›l›mc› ve AR-GE personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri, bölgenin kurulufl tarihinden itibaren on y›l süre ile her türlü vergiden istisnad›r. • Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince bu bölgelerde AR-GE faaliyetlerinde bulunan kifli, kurum veya kurulufllara makbuz karfl›l›¤› sponsor olarak yap›lan ba¤›fl ve yard›mlar toplam› belirli bir indirime tabi tutulur. • Bunun d›fl›nda iflletme, hukuk, pazarlama, fikri haklar, mali ve di¤er yat›r›m konular›nda teknik ve idari dan›flmanl›k, risk sermayesi bulma ve arac›l›k etme ve kuluçkal›k gibi hizmetler de sa¤lanmaktad›r. 2. fiah›s flirketleri: Bu tür flirketlerin ortaklar› s›n›rs›z sorumludur. fiirket kurulufl ifllemleri üç ad›mdan oluflur. fiirket ana sözleflmesi haz›rlanarak notere tasdik ettirilir. Onay tarihinden itibaren 15 gün içinde flirket merkezinin bulundu¤u veya ba¤l› oldu¤u yerin Ticaret Sicili Memurlu¤u’na tescil ettirilir. Tescil ile flirket tüzel kiflilik kazanm›fl olur. Tescilden sonra ilana tabi hususlar Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan ettirilir. Ticaret Sicil Memurluklar›, flirket ad›na, tüm bildirimleri (vergi, sosyal güvenlik, ticaret ve sanayi odas› üyeli¤i, vb.) yapar. Kaynakça: • T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›, Yat›r›mc› Rehberi, 2003. • KOSGEB Giriflimcili¤i Gelifltirme Enstitüsü, fiirket Yap›lar› ve Kurulufl Aflamalar›, 2001. • Anonim ve limited flirketlerin kurulufl ve ana sözleflme ifllemlerine iliflkin tebli¤: http://www.alomaliye.com/san_bak_sirk et_kuruluslari_tebligi.htm • fiirket kurulufl ifllemleri s›ras›nda kullan›labilecek belge ve sözleflme örnekleri: http://www.izmitticaretodasi.org.tr/firm akurulus.htm EK 2.3. Teknoloji Gelifltirme Bölgeleri Ülkemizde tekno-giriflimcili¤in gelifltirilmesi ve desteklenmesi amac›yla teknoloji gelifltirme bölgeleri kurulmufltur. Teknoloji gelifltirme bölgeleri; yüksek/ileri teknoloji kullanan veya teknoloji yönelimli firmalar›n bir üniversite veya araflt›rma merkezinin olanaklar›ndan yararlanarak teknoloji ve/ya 54
- 56. Kaynakça: Teknoloji Gelifltirme Bölgeler Kanunu ve Yönetmeli¤i: www.alomaliye.com/4691_sayili_kanun. htm EK 2.4. Serbest Bölgeler Serbest bölge, Bir ülkenin siyasi s›n›rlar› içinde ancak gümrük s›n›rlar› d›fl›nda kalan, ihracat› teflvik amac›yla ticari ve s›nai faaliyetlere özel teflvikler sa¤lanan yerdir. Serbest bölgelerde sa¤lanan teflvik ve avantajlar flunlard›r: • Firmalar, bölge içindeki faaliyetlerinden dolay› elde ettikleri kazançlar üzerinden Kurumlar Vergisi ödemezler. • Bölgede çal›flanlar Gelir Vergisi ödeme yükümlülü¤ünden muaft›rlar. Bundan dolay› iflçilik maliyetleri Türkiye'ye nazaran %25-%40 daha ucuzdur. • Yurt d›fl›ndan Bölgeye getirilen makineler ve mallar için gümrük vergisi, di¤er vergiler ve fon ödenmez. • Gümrüksüz alanda süresiz stok tutup, talep oldukça partiler halinde varsa gümrük vergisini veya sadece KDV'sini ödemek suretiyle Türkiye'ye mal satma imkan› vard›r. • Türkiye'den Bölgeye yap›lacak sat›fllar ihracat say›laca¤›ndan, Bölge kullan›c›lar› Türkiye'den KDV ödemeksizin mal sat›n alabilirler. • Bölgedeki faaliyetler dolay›s›yla elde edilen kârlar serbest olarak istenilen ülkeye transfer edilebilir. • Serbest Bölge'de faaliyet gösteren bankalardan döviz baz›nda düflük faizli cazip iflletme ve yat›r›m kredileri temin etmek mümkündür. Kaynakça: • ‹stanbul Ticaret Odas› (1998), Sorularla Serbest Bölgeler ‹fllemler ve Mevzuat, ‹stanbul. • Dorukkaya, fi. (2002), 100 Soruda Serbest Bölge Rejimi, Uygulamas›, Vergisel Teflvik Avantajlar, TOBB Yay›nlar›, Ankara. GENEL KAYNAKÇA • Rekabet Stratejinizi Nas›l Planlars›n›z, Sarah Layton, Alfred Hurd ve William Lipsey; Rota Yay›nlar›. 1998. • The Manager’s Handbook, Arthur Young; Marshall Editions Ltd. 1986. • Rekabet Stratejisi, Michael Porter; Sistem Yay›nc›l›k. 2000 • Gelece¤i Kazanmak, Gary Hamel ve C.K. Prahalad; ‹nk›lap Yay›nevi. 1996 • Your First Business Plan, Joseph Covello ve Brian Hazelgren; Sourcebooks Inc. 1998 • ‹fl Plan› Haz›rlamaya Yönelik Pazarlama Kararlar› - Yrd. Doç. Dr. Emine Batislam; Sabanc› Üniversitesi Giriflimci Gelifltirme Program› (GGP) E¤itim Notlar›. Haziran-Temmuz 2003 • ‹fl Stratejisi, Dr. Melsa Ararat; Sabanc› Üniversitesi Giriflimci Gelifltirme Program› (GGP) E¤itim Notlar›. Haziran-Temmuz 2003 • Farkl›l›¤›n›z› Ölçebildi¤iniz An, Prof. Dr. Arman K›r›m; Sistem Yay›nc›l›k. 2002 • Pricing New Products, Michael Marn, Eric Roegner ve Craig Zawada; McKinsey Quarterly. 2003 55 Genel Kaynakça
- 57. • Putting a Price on Solutions, Eric Roegner, Torsten Seifert ve Dennis Swinfors; McKinsey Quarterly. 2003 • Making Solutions the Answer, Nathaniel Foote, Jay Galbraith, Quentin Hope ve Danny Miller; McKinsey Quarterly. 2003 • Stratejik Yönetim ve ‹flletme Politikalar›, Prof. Dr. Erol Eren; Beta Yay›nlar›. 2002 • “Teknoloji Gelifltirmede Stratejik Seçenekler;” Talat Çiftçi; Teknolojik Gelifltirme ve ArGe Konferans›, Teknoloji Yönetimi Derne¤i, 1997 • Stratejik yönetim ile ilgili baz› web siteleri: www.canaktan.org/yönetim/stratejik- yönetim/linkler-turkce.htm • ‹fl Kurmak ve Yönetmek, KOSGEB,2001 www.kosgeb.gov.tr/Ekler/Dosyalar /Yayin/8/IsKurmakVeYonetmek.pdf • Giriflimci Olabilir miyim? KOSGEB, 2000 www.kosgeb.gov.tr/Ekler/Dosyalar/Yayin /15/GirisimciOlabilirMiyim.pdf • Bir ‹fl Fikri Bulmak, KOSGEB, 2000 www.kosgeb.gov.tr/Ekler/Dosyalar/Yayin /16/BirIsFikriBulmak.pdf • ‹fl Plan› Örnekleri: www.bplan.com • ‹fl Plan› Dosyas›: www.girisimciliknetwork.gen.tr /kitaplar/IsPlaniDosyasi.pdf • www.vFinance.com • www.planware.org • www.ndsu.edu/smallbiz911/ biz_strategies/plc/ •www.bizednet.bris.ac.uk/virtual/cb/ factory/marketing/theories4.htm
- 58. Meflrutiyet Caddesi No. 62 Tepebafl› - ‹stanbul Tel: (0212) 252 29 00 Faks: (0212) 249 50 07 e-posta: [email protected] ‹SO Yay›n No: 2011/17